________________
પ્રવચન નં. ૩૫
ભિન્ન છે એ તો કહેવું છે અમારે.
કદી વિનાશ પામતો નહીં હોવાથી અનંત છે, અનાદિઅનંત. નિત્ય ઉદ્યોતરૂપ હંમેશા, નિત્ય એટલે હંમેશા, ઉદ્યોતરૂપ એટલે પ્રગટ છે, છે ને છે. પ્રગટ હોય તે ધ્યાનનું ધ્યેય થાય, અને પ્રગટ હોય તે જ્ઞાનનું જ્ઞેય થાય. માટે નિત્ય ઉદ્યોતરૂપ હોવાથી, થવાથી નહીં. પણ ત્રણેકાળ હોવાથી ક્ષણિક નથી, અનિત્ય નથી આત્મા. પ્રમત્ત-અપ્રમત્તદશા અનિત્ય ક્ષણિક છે, નાશવાન. કે નાશવાન છે તેને પરમાત્મા, જિનેન્દ્રનાથ આત્મા કહેતા નથી.
૪૫૯
નેમિનાથ પ્રભુની દિવ્યધ્વનિમાં તો એમ આવ્યું છે કે જે પ્રમત્ત અપ્રમત્ત દશાઓ નાશવાન છે તે આત્મા નથી અનાત્મા છે. અથવા તો આગળ વધીને કહીએ તો તે અવસ્તુ છે વસ્તુ નથી. જેમાં અનંત ગુણ વસેલા હોય તેને વસ્તુ કહેવામાં આવે છે.
નેમિ પ્રભુ અહીંયા આવ્યા રાજુમતિના લગ્ન કરવા માટે તેની સાથે આવ્યા પણ પાછા ફરીને તે તો ગીરનાર ગયા ને સાધના કરીને પરમાત્મા થયા. ત્રણ દિવસે આહારની ઇચ્છા થઈ. આહાર લેવા નીકળે છે તો એક રાજાએ તેને આહાર આપ્યો એ વખતે પછી રાજાએ દીક્ષા લીધી. પછી ધ્યાનમાં મગ્ન થતાં છપ્પનમેં દિવસે તેને શુક્લધ્યાનની શ્રેણી આવતાં કેવળજ્ઞાનનો ભડકો થયો અને પછી તેની દિવ્યધ્વનિ છૂટે છે. તેમાં આ દિવ્યધ્વનિમાં એમ આવ્યું છે. એ દિવ્યધ્વનિ આ ક્ષેત્રમાંથી છુટી છે હો ! આ એની નિર્વાણભૂમિ છે. આપણે તેની નિર્વાણભૂમિમાં આવ્યા છીએ. નિર્વાણભૂમિમાં આવીને છઠ્ઠી ગાથાનો મર્મ જો ખ્યાલમાં આવે તો નિર્વાણપદની પ્રાપ્તિ થાય તેવી આ ગાથા છે.
નિત્ય ઉદ્યોતરૂપ હોવાથી ક્ષણિક નથી. અને સ્પષ્ટ પ્રકાશમાન જ્યોતિ છે. પ્રત્યક્ષ, સ્પષ્ટ, પ્રકાશમાન જ્યોતિ છે. અંધારું નથી આત્મામાં. અજ્ઞાનમાં અંધારું છે. પણ ભગવાન આત્મા ઝળહળ જ્યોત જ્ઞાન આનંદનો પુંજ છે. એ તો જ્યોતિ છે. જ્યોતિમાં મેલ ન હોય. એવો જે જ્ઞાયક એકભાવ છે. જુઓ આત્મા એકરૂપે છે, અનેકરૂપે થયો નથી. આત્મા મનુષ્ય થઈ ગયો, દેવ થઈ ગયો, નારકી થઈ ગયો, તિર્યંચ થઈ ગયો. (તેમ નથી). આત્મા પોતાનું એકરૂપ છોડીને અનેકરૂપે થતો નથી. બહુરૂપી નથી આત્મા. અનેક પ્રકારના સ્વાંગ આવે છે તે પર્યાયનાં ધર્મો છે. દ્રવ્ય સ્વભાવ તો એવો ને એવો નિત્યાનંદ પ્રભુ અંદરમાં બિરાજમાન છે.
એવો જે જ્ઞાયક એકભાવ છે તે, હવે મૂળ વાત કરી ને પછી સંસારની સ્થિતિનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે, તે સંસારની અવસ્થામાં એટલે પર્યાયની અવસ્થાને જોતાં, પર્યાય ધર્મને જોતાં અનાદિ બંધ પર્યાયની નિરૂપણાથી, આત્માને અનાદિકાળથી અજ્ઞાન છે. અજ્ઞાનના નિમિત્તે કર્મનો બંધ સંયોગ થયો છે. આત્માને સંયોગ થયો છે કર્મનો. ઈ કર્મનો બંધ
