________________
પ્રવચન નં. ૩૫
૪૫૭
બોધ મને પરંપરામાં મળ્યા છે. અને સાક્ષાત આત્માનો અનુભવ કરીને એ મેં સિદ્ધિ કરી છે. તે વાત તે પૂછી છે આજે, તે હું તને કહું છું. આ તારા જેવા પ્રશ્નો કરનારો કો’ક વિરલો જ હોય છે.
બાકી આઠ કર્મ કેમ બંધાય ને કેમ છૂટે તેની સ્થિતિ શું ? આહા ! ગુણસ્થાનના ભેદો શું ? લોકનું સ્વરૂપ શું ? તેવા પ્રશ્નો પૂછનારા તો ઘણાં મળે. પણ તે તો પ્રયોજનભૂત પ્રશ્ન પૂછ્યો છે કે જે મને બહુ પ્રિય છે અને જે પ્રિય હોય તે કોઈ પૂછે તો ખલાસ ! બધું હૃદય આપી દે કાંઈ બાકી રાખે નહીં. હું બધું કહી દઈશ તો કોઈ મારાથી આગળ વધી જશે તેમ જ્ઞાનીઓને હોતું નથી. આહા ! બધું કહું છું સાંભળજે તું. એક ચિત્તે સાંભળજે કે અત્યાર સુધી સાંભળેલું અને જે નય નિક્ષેપના વિકલ્પોને તે ગ્રહણ કરી રાખ્યા છે તેને એક બાજુ મૂકી દેજે.
મૂળ આત્માના સ્વભાવની વાત તેં પૂછી છે. અને મૂળ આત્માના સ્વભાવની વાત હું કહેવા માગું છું. અને એ શુદ્ધાત્મા પ્રત્યક્ષ કેમ થાય ? તેવો તારો પ્રશ્ન છે. તે એ પૂછ્યું નથી કે પરોક્ષ ને પ્રત્યક્ષ. પ્રત્યક્ષ કેમ થાય તે તારો પ્રશ્ન છે. એ આત્મા, બનતા સુધી તો સાંભળતા સાંભળતા જ તને, તારી જિજ્ઞાસાથી એમ લાગે છે કે હું પૂરું નહીં કહું ત્યાં તું પામી જાઈશ. પણ કદાચ તું નહીં પામ્યો હોય તો આ ગાથા હું પૂરી કહીશ તને તો તું જરૂર પામીશ. આ શુદ્ધાત્માને પામવાની આમાં વિધિ આબેહુબ બતાવી છે અને અનાદિ અપ્રતિબદ્ધ જીવે આ પ્રશ્ન પૂછ્યો છે. જ્ઞાનીએ પ્રશ્ન નથી પૂછ્યો આ. જેને આત્માનો અનુભવ થયો નથી તેવા અજ્ઞાની પ્રાણીનો આ પ્રશ્ન છે. પણ કોઈ કુદરતી એની પળ એવી પાકી ગઈ છે એની, યોગ્યતા એવી પાકી છે કે પ્રશ્ન જ એવો કર્યો છે, કે પ્રભુ શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ કેવું છે કે જે મને હમણાં અનુભવમાં આવે. એમ બે પ્રશ્ન પૂછ્યા. એનો ઉત્તર આચાર્ય ભગવાન આપે છે.
‘નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત નથી જે એક જ્ઞાયકભાવ છે’ એક શુદ્ધઆત્મા છે અનાદિ અનંત. જે નિત્ય નિરાવરણ, અખંડ, એક, પ્રત્યક્ષ પ્રતિભાસમય, અવિનશ્વર, શુદ્ધપરમપારિણામિક જેનું લક્ષણ છે, એવો નિજ પરમાત્મદ્રવ્ય તે હું છું તેવી વાત તે પૂછી. પૂછી છે એટલે મને કહેવાનો ભાવ બહુ આવ્યો છે. કોઈ પૂછે છે એટલે મારું હૃદય બહુ ખીલી ઊઠે છે. તો કહે છે કે પર્યાયો આત્મામાં નથી. પર્યાયો પર્યાયમાં ભલે હો, પણ નાશવાન ક્ષણિક, અનિત્ય, સાપેક્ષ એવી જે પ્રમત્ત અપ્રમત્તની દશાઓ એ ભગવાન પરમાત્મતત્ત્વમાં નથી, જીવ તત્ત્વમાં નથી.
જીવતત્ત્વનું સ્વરૂપ જ આખું ગુમ થઈ ગયું છે અત્યારે તો. એ વાત કુદરતી આપણા
