________________
૪૬૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન અત્યારે.
એમ કહ્યું ને જડભાવરૂપે થતો નથી, જ્ઞાયકભાવથી જડભાવરૂપ થતો નથી. તેથી તે કારણે, કારણ આપ્યું. પ્રમત્ત પણ નથી અને અપ્રમત્ત પણ નથી. આહા ! કેટલાકને એમ લાગે છે કે આ તો ઊંચા પ્રકારની વાત છે. અરે આ તો એકડાની વાત છે. તે મિથ્યાદૃષ્ટિએ સમજવા જેવું છે અજ્ઞાનીએ. ઘોર અજ્ઞાની હોય તેને આ પ્રાથમિક એકડાની વાત સમજાવે છે. અનાદિ અપ્રતિબુદ્ધ અજ્ઞાની પ્રાણી જેને ભેદજ્ઞાનનો અભાવ વર્તે છે અને રાગ અને આત્માને એત્વ કરીને માની બેઠો છે. દેહ ને આત્માને એક માને છે. છે ભિન્ન ભિન્ન કદી એક થાય નહીં તેવા જીવને સમજાવે છે.
તે જ સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યના ભાવોથી ભિન્નપણે ઉપાસવામાં આવતો શુદ્ધ કહેવાય છે. અન્ય દ્રવ્યના ભાવો એટલે શુભાશુભભાવ થાય છે તેનાથી અન્યભાવ તેમ અહીં કહેવું નથી. પણ કાલે બાણું ગાથામાં જેદ્રવ્ય કર્મની અંદર, દ્રવ્યકર્મની સત્તામાં રાગદ્વેષ, સુખદુઃખના ભાવ દ્રવ્યકર્મની સત્તામાં થાય છે. નોકર્મની સત્તામાં નથી થતા તેમ જીવની સત્તામાં પણ થતા નથી. નો કર્મ એટલે શરીર. બદ્ધ નોકર્મ અને શરીરથી ભિન્ન પદાર્થો જેટલા છે તેને અબદ્ધ નોકર્મ કહેવામાં આવે. એ નોકર્મમાં તો સ્પર્શ, રંગ, ગંધ, વર્ણ થાય છે. તેમાં રાગદ્વેષનો અનુભાગ નથી. તેમાં તેનો રસ નથી બિલકુલ. ત્યારે રાગ દ્વેષ, સુખ દુઃખ ક્યાં થાય છે? કે જીવમાં થાય છે? કે ના. કે નો કર્મમાં થાય છે? કે ના. ત્યારે જીવની પર્યાયમાં થાય છે? કે ના. આ શું? હું તો એમ ધારતો'તો કે જીવમાં થતા નથી એમ કહેશો હમણાં. અરે પુદ્ગલમાં ય થતાં નથી નો કર્મ એમ કહેશો. પણ પર્યાયમાં થાય છે એમ હું હમણાં સાંભળવાની જિજ્ઞાસા રાખું છું પણ તમે તો કહો છો કે પર્યાયમાં ય રાગ થતો નથી. આત્માની પર્યાયમાં ઉપયોગ થાય છે જ્ઞાન થાય છે. કાલે આવી'તી વિગત બહુ સારી.
કે રાગદ્વેષ સુખદુઃખના પરિણામ. ૯૨ ગાથા કર્તા કર્મ અધિકારની. અજમેરાભાઈ ! કાલે ગાથા આવી હતી ૯૨ ગાથા. આચાર્ય ભગવાને એમ કહ્યું કે જે ટાઢી ઊની અવસ્થા જે નોકર્મમાં થાય છે તે રૂપે આત્મા થતો નથી. ટાઢી ઊની અવસ્થારૂપે થાય તો જડ થઈ જાય. તો તે પરિણામ કોના છે? તો કે, પુદ્ગલના પરિણામ પુદ્ગલથી અભિન્ન છે.
ત્યારપછી બીજો વિષય લીધો કે રાગ-દ્વેષ મોહ, સુખદુઃખના પરિણામ. એ ક્યાં થાય છે? જીવમાં થાય છે કે જીવની પર્યાયમાં થાય છે? કે કર્મમાં થાય છે? કે કર્મમાં થાય છે. જીવમાંય નહીં ને જીવની જ્ઞાનની પર્યાયમાં પણ નહીં. ત્યારે શું થયું આ? કે તને ભ્રાંતિ થઈ ગઈ છે. રાગાદિના પુગલના પરિણામ તારી સ્વચ્છતામાં ઝળકે છે એટલી વાત સાચી છે. ઝળકે છે, પ્રતિબિંબિત થાય છે, પ્રતિભાસ થાય છે એ વાત તારી સાચી છે. તેથી કરીને એ
