________________
૪૬૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન તેવી રીતે યાકાર થવાથી એટલે ભગવાન આત્મા છે જ્ઞાયકભાવ, અનાદિ અનંત. એમ અનાદિ અનંત એક એનો ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે, જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે. ઈ સમ્યજ્ઞાન પ્રગટ નથી થતું. મિથ્યાજ્ઞાન પ્રગટ નથી થતું. શુદ્ધઉપયોગ પ્રગટ થતો નથી. અશુદ્ધઉપયોગ પ્રગટ થતો નથી. માત્ર ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. ઉપયોગ એટલે જાણવાની ક્રિયા જેમાં થાય છે અને જેમાં સ્વપરનો પ્રતિભાસ થાય છે. સ્વપરને જાણે છે અને સ્વપર જણાય છે તેમ ન લેવું. સ્વપરનો પ્રતિભાસ થાય જેમ દર્પણમાં, બહારના પદાર્થો પણ ઝળકે-પ્રતિભાસ થાય અને એનું જે દળ છે એ પણ એમાં પણ પ્રતિભાસ થાય છે. એવી સ્વચ્છતા દર્પણની છે.
એવી રીતે શેયાકાર થવાથી, શેયો જ્ઞાનમાં ઝળકે છે તે વખતે, તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે. જગતને શું પ્રસિદ્ધ છે કે આ પરને જાણે છે તેને જાણનાર કહેવામાં આવે છે. લાકડાને બાળે તેને અગ્નિ કહેવામાં આવે છે. એ વાત જગતને પ્રસિદ્ધ છે. પણ લાકડાને અડતુંય નથી ને બાળતું નથી, એ વાત જગતને પ્રસિદ્ધ નથી. પણ એને પ્રસિદ્ધ છે એના દ્વારા એને અપ્રસિદ્ધ છે ઈ સમજાવી દેવું છે. એને પ્રસિદ્ધ છે કે આ આત્મા જ્ઞાયક કેને કહેવાય? કે આ બધાને જાણે એને જાણનાર કહેવામાં આવે છે. આત્મા તો જાણનાર છે. અમે જાણનાર છે એમ જ માનીએ છીએ. અમે કરનાર છે એમ માનતા નથી. જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર, જાણનાર.
કહે છે ભાઈ તે જાણનાર શબ્દ પકડ્યો. ઈ ક્યાંથી પકડ્યો ? કે સીધી વાત છે આ બધાને જાણે છે માટે આત્મા જાણનાર જ હોય ને. એમ જગતને પ્રસિદ્ધ છે કે શેયોના પ્રતિભાસ દ્વારા એને એમ થઈ ગયું છે કે શેયને જાણે, રાગને જાણે, શરીરને જાણે. આ પ્રતિમા એને જાણે છે, આ ગીરનાર છે એને પણ જાણે છે એમ એને પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું છે. જ્ઞાયકપણું એ રીતે એને પ્રસિદ્ધ છે તો પણ એને પ્રસિદ્ધ છે કે શેયને જાણે માટે જ્ઞાયક જાણનાર એ વાત એને પ્રસિદ્ધ છે. તો પણ, આવું એને પ્રસિદ્ધ હોવા વખતે પણ શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી.
શેયથી જ્ઞાન થતું નથી અને જ્ઞયનું જ્ઞાન થતું નથી. જે વખતે ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે સ્વચ્છ, તે વખતે, તે સમયે આ દોઢસો પોઈન્ટનું સૂતર ઓલું કહેવાય છે ને સુતર. ઝીણામાં ઝીણું સુતર. આ ઝીણું સુતર છે કે પરમાત્મા બિરાજમાન છે એની દશામાં સમયે સમયે ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. ઉપયોગ આત્માનું લક્ષણ છે. સમ્યજ્ઞાન લક્ષણ કે મિથ્યાજ્ઞાન લક્ષણ કહ્યું નથી. ઉપયોગ સામાન્ય, પરની જેમાં અપેક્ષા ન આવે એવો ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. અને એ ઉપયોગમાં સ્વલ્લેય ને પરગ્નેય બેય શેયનો પ્રતિભાસ થાય છે, એવી જ્ઞયાકાર અવસ્થા વખતે તેને જ્ઞાયક કહેવાય છે, તો પણ શેયકૃત એટલે શેયથી જ્ઞાન થાય છે
