________________
૪૫૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન બે પ્રશ્ન કરું છું પ્રભુ! એક તો શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ શું? તે પહેલો પ્રશ્ન છે. પહેલાં પ્રશ્નનો જવાબ પહેલાં પારામાં આપશે. હવે એના અનુસંધાનમાં બીજો પ્રશ્ન કરે છે કે જેનું સ્વરૂપ જાણવું જોઈએ. એટલે કે શુદ્ધાત્માનો અનુભવ કેમ થાય? તે પણ કૃપા કરીને મને કહો. શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ સમજાવો અને તે શુદ્ધાત્માનો અનુભવ કેમ થાય, તે પણ સમજાવો. તેવા બે પ્રશ્ન શિષ્યએ કર્યા છે.
એકલું શુદ્ધાત્માનું સ્વરૂપ સમજવાની મારી જિજ્ઞાસા નથી પણ આત્માનું સ્વરૂપ જાણ્યા પછી લક્ષમાં કેમ આવે, પછી તે અનુભવમાં કેમ આવે? તેની ઉપાસના કેમ થાય? તેની આરાધના કેમ થાય તે મારો બીજો પ્રશ્ન છે. તો આચાર્ય ભગવાન બેય પ્રશ્નના ઉત્તર એક ગાથામાં આપે છે. છઠ્ઠી ગાથા છે.
નથી અપ્રમત્ત કે પ્રમત્ત નથી જે એક જ્ઞાયકભાવ છે
એ રીત શુદ્ધ “કથાય', ને જે જ્ઞાત તે તો તે જ છે. પ્રમત્ત અપ્રમત્ત દશાઓ છે તેને ગૌણ કરો, ગૌણ કરીને તેને અભૂતાર્થ કરો તેમ મૂળમાં ક્યાંય નથી. તે પ્રશ્ન કર્યો છે શુદ્ધાત્માનો. તો હે ભવ્ય આત્મા સાંભળ ! એ શુદ્ધાત્મામાં પ્રમત્ત એટલે એક ગુણસ્થાન મિથ્યાત્વનું તેનાથી માંડીને પ્રમત્તના છઠ્ઠા ગુણસ્થાન, સુધીના ભાવો પરિણામો તે શુદ્ધાત્મામાં નથી. અને સાતમાં ગુણસ્થાન શુદ્ધઉપયોગથી માંડીને, ઓમાં એકથી છ માં શુદ્ધઉપયોગ ને શુદ્ધપરિણતિ બે હતા. સાતમા ગુણસ્થાનમાં એકલો શુદ્ધઉપયોગ છે. સાતમાના બીજા ભાગથી, આઠ-નવ-દશ બાર તેર સુધી. તે શુદ્ધઉપયોગ છે જે સાક્ષાત મોક્ષનું કારણ છે અપ્રમત્તદશા. એ મોક્ષના કારણનો ભગવાન આત્મામાં અભાવ છે, બંધના કારણનો તો અભાવ છે પણ મોક્ષનું કારણ જે અપ્રમત્તદશા સાક્ષાત મોક્ષનું કારણ, ચોથે, પાંચમું ને છઠું પરંપરા કારણ છે. આઠમાથી, સાતમાના બીજા ભાગથી, સ્વસ્થાન ને સાતિશય બે ભાગ પડી જાય છે સાતમાના, શ્રેણીની સન્મુખ થઈ શુદ્ધોપયોગ ધારાવાહી આત્માને જાણ્યા કરે, અનુભવ્યા કરે, આત્મામાં લીન થાય, તો એને અંતર્મુહૂર્તની અંદર કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય.
એવી જે દશાઓ છે પ્રમત્ત ને અપ્રમત્ત પર્યાય છે, દશા છે, હાલત છે એ પરિણામમાં બધા ભાવો છે. પ્રમત્ત અપ્રમત્તના ભાવો પરિણામમાં છે, પર્યાયમાં છે, દશામાં છે પણ જીવ તત્ત્વમાં એ નથી. આવો જીવતત્ત્વને તે જાણ્યો નથી અને તારી જાણવાની જિજ્ઞાસા છે. અને તારો ભાવ જોઈને મને કહેવાનો ભાવ થઈ ગયો છે આજે. તારી જિજ્ઞાસા જોઈને મને આજે ભાવ થઈ ગયો છે બધું કહી દઉં. હું હવે કંઈ બાકી રાખીશ નહીં. જે કેવળી અને શ્રુતકેવળીની પરંપરામાં મને જે આત્માનો અને આત્માનો અનુભવ કેમ થાય તે બે પ્રકારના
