________________
૩૮૯
પ્રવચન નં. ૩૦
જે અને તે, જે જ્ઞાતઃ તે તો તે જ છે, જ્ઞાત : જાણવામાં આવ્યો બે ભાગ કરે છે. બહુ સૂક્ષ્મ છે એ લેશું બધું આપણે. ધીમેધીમે લઈ લેશું. બે ભાગ કર્યા. જાણવામાં આવ્યો પહેલો પૂર્વ પર્યાયમાં, અનુભવ પહેલાં જાણવામાં આવ્યો એ જ અનુભવમાં આવ્યો. જ્ઞાતઃ તે તો તે જ છે. કરણલબ્ધિના પરિણામમાં આવતાં જાણવામાં આવે છે આત્મા. ભલે છમસ્થનો ઉપયોગ અને કરણલબ્ધિના પરિણામને પકડી ન શકતો હોય કદાચિત, કદાચિત કહું છું, કોકને અનુમાનમાં પણ આવી જાય છે. આહાહા !
જ્ઞાતઃ જાણવામાં આવ્યો મને. પ્રભુ ! જે જાણવામાં આવે, આહાહા ! સવિકલ્પ સ્વસંવેદનમાં આવી ગયો, એને ઉત્તરોત્તર ક્ષણે નિર્વિકલ્પ ધ્યાન આવીને અનુભવ થઈ જાય છે. અપૂર્વ વાત છે છઠ્ઠી ગાથામાં. ધીમે ધીમે લઈ લેશું આપણે બધું.
હવે એનો ગાથાનો અર્થ : જે જ્ઞાયકભાવ છે તે. છે છે ને છે. થાય, થવું ને થશે એમાં નથી. છે છે ને છે. જે જ્ઞાયકભાવ છે તે, છે તે, કેવો છે? અપ્રમત્ત પણ નથી અને પ્રમત્ત પણ નથી. કોઈ નય લગાડી નથી. આત્માના સ્વભાવથી વાત કરી છે. આહાહા ! અને અનુભવની વાત કરશે પણ એમાંય નય નહિ લગાડે. આમાં દ્રવ્યના સ્વભાવની વાત કરે છે એમાં પણ નય લગાડવાની અમારે જરૂર નથી. અને જે જ્ઞાન અતીન્દ્રિય પ્રગટ થાય છે એમાં પણ અમે નય લગાડ્યા વગર કહેશું તને અમે. ધ્યાન રાખજે. તું એ વખતે નયનો વિકલ્પ કરીશમાં. કે કઈ નયથી આ અનુભવ થાય? કે નયથી અનુભવ નહીં થાય લે ! નયથી જાણીને નયને છોડી દે હવે.
એક અમિતગતિ આચાર્ય થઈ ગયા છે એમણે કહ્યું. પહેલાં કડછી અગાઉના કાળમાં શબ્દ હતો. તો કડછી શબ્દ વાપર્યો છે. અત્યારે ચમચી, ચમચીથી આહાર લઈ મોઢામાં ચમચી છોડી દેજે. નયથી નિર્ણય કરીને પછી નયને છોડી દેજે. તને અનુભવ થશે. એક આવી પ્રક્રિયા છે અનાદિ અનંત, અનાદિ અનંત પ્રક્રિયા છે કે અજાણ્યા જીવો છે એને પહેલાં પ્રમાણ નય નિક્ષેપથી સમજાવવામાં આવે છે ને એને ખ્યાલમાં આવે છે ચાર પ્રકાર કીધા છે. પ્રમાણ, નય, નિક્ષેપ અને લક્ષણ, ચાર પ્રકારથી સમજાવવામાં આવે છે. અને એને અનુમાન જ્ઞાનમાં એ વાત સમજાય છે કે આવું મારું સ્વરૂપ છે. પછી અનુભવના કાળે નયના વિકલ્પો કોઈ રહેતા નથી. આહાહા !
અપ્રમત્ત નથી અને પ્રમત્ત પણ નથી, એ રીતે એને શુદ્ધ કહે છે. શુદ્ધ છે શા માટે ? કે શુદ્ધાશુદ્ધ પર્યાયથી રહિત છે માટે શુદ્ધ છે.
વળી, બે ભાગ પાડ્યા. ધ્યેયને શેયના. આહાહા ! અજમેરાભાઈ! બે ભાગ પાડે છે. વળી, એમ આટલું તો કહ્યું. વળી, ઉપરાંત તેં પ્રશ્ન કર્યો છે બીજો તેની વાત છે સાંભળ !
