________________
૪૨ ૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન બાકી છે, આ તો અંતર્મુખ થઈ રહ્યું છે જ્ઞાન, (અંતર્મુખ) થતું થતું અભેદ થઈ જશે. થતું થતું હમણાં અભેદ થઈ જશે, હમણાં પરમાત્માના દર્શન થશે, વાર નહીં લાગે. પછી, (તેથી) કહે છે કે જ્ઞાયકપણે જે જણાયો ! જણાયો તો જ્ઞાયક જ. જ્ઞયાકાર અવસ્થામાં પરશેયોનો પ્રતિભાસ થયો તે ન જણાયો. (જણાયો જ્ઞાયક જ.)
(શું કહું?) સ્વ-પરનો પ્રતિભાસ થાય છે એવી જ્ઞાનની પર્યાય ન જણાણી, એ ધ્યેય પણ ન થયું ને શેય પણ ન થયું. શાંતિથી સાંભળવા જેવું છે. આહાહા ! એ શેયાકાર અવસ્થામાં એકલી પર્યાય શેય થતી નથી, એકલી પર્યાય ધ્યેય થતી નથી. એ જ્ઞાનની પર્યાય અંદરમાં જઈને જ્યાં દર્શન કરે છે પરમાત્માના ! (અહો !) પ્રત્યક્ષ દર્શન થાય છે. (અત્યારે થાય છે) ચોથા કાળે થાય છે! હરણીઆને થાય છે, દેડકાને થાય છે! હરણીયાને શુદ્ધોપયોગમાં સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થાય ! કોઈ કોઈને શુદ્ધોપયોગ ચોથે ગુણસ્થાને હોય !!
અરે ! સમયસાર, પ્રવચનસાર વાંચ તો ખરો ! આચાર્યભગવાન કહે છે. હમણાં આવશે (ટકામાં) “શૈયાકાર અવસ્થામાં જાણનારપણે જણાયો” -હું તો જાણનાર જાણનારજાણનાર) છું એમ જણાયું ! જણાયું, પણ એ હજુ પરોક્ષ અનુભૂતિ છે-સવિકલ્પ સ્વસંવેદન નામ એને આપ્યું છે. આ આત્મદર્શનની વિધિ ચાલે છે, એટલે પર્યાયથી રહિત કહ્યું પણ પર્યાયથી સહિત થઈ જાય છે ! બાલચંદજી? (પર્યાયથી સહિત) ન થાય તો સાંખ્યમત થઈ જાય છે, (એને જેમ) પર્યાયથી (સર્વથા) રહિત છે એમ નથી. અન્યમતિ (રહિત) કહે છે એમ જૈનમત રહિત કહેતો નથી. રહિત કહે છે કે રહિતનું શ્રદ્ધાન-શાન થાય છે તો સહિત થઈ જાય છે-શુદ્ધોપયોગથી સહિત હો! આહાહા!
એ વાત જયસેન આચાર્ય ભગવાને પ્રવચનસારની એસી નંબરની ગાથામાં વર્ણવી છે), અહંતના દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયને જાણતાં, પોતાનો આત્મા જણાતાં, મોહક્ષય થાય છેદર્શનમોહ, એની વાત ચાલે છે. જે જાણતો અહીંતને કર્તારૂપે જે જાણે છે, આ કથનમાં કર્તાકારકમાં પ્રયુક્ત “જે જાણે છે કોને જાણે છે? જે અહંતને જાણે છે. કેવા રૂપે અહંતને જાણે છે? જેદ્રવ્યરૂપથી-ગુણરૂપથી-પર્યાયરૂપથી અહંતને જાણે છે, તે પુરુષ અહંતનું સમસ્ત પ્રકારે જ્ઞાન થવાથી આત્માને જાણે છે, તે આત્મા સમસ્ત પ્રકારે જ્ઞાન થવાથી તેનો મોહ એટલે દર્શનમોહ-મિથ્યાત્વવિનાશ પામે છે)-મિથ્યાત્વના નાશની વાત છે, ચારિત્રમોહના નાશની વાત નથી. દર્શનમોહના નાશની વાત છે. સંસ્કૃતમાં છે હોં! આ સંસ્કૃતનો બરાબર અનુવાદ કર્યો છે, જયપુરમાં એક બ્રહ્મચારી કલ્પનાબેન છે, એણે અનુવાદ કર્યો છે. સંસ્કૃતમાં પણ આ જ શબ્દ છે, એનો જ હિન્દી અનુવાદ છે.
દર્શનમોહ વિનાશને પ્રાપ્ત થાય છે, તે આ પ્રકારે...કેવળજ્ઞાન આદિ વિશેષગુણ,
