________________
પ્રવચન નં. ૩૪
४४८ થાય તે તો ભિન્ન કારક છે. પણ ભેદરૂપકારક, કારકનો અર્થ શું છે કે કાર્યની ઉત્પત્તિસમ્યગ્દર્શનની ઉત્પત્તિ થાય છે, જે સમયે સમ્યગ્દર્શન-સમ્યજ્ઞાનનો જન્મ થાય છે તેનું નામ કાર્યની ઉત્પત્તિ કહેવામાં આવે છે. અને તેનું કારણ કારક છે.
હવે તે કારકના બે પ્રકાર છે. એક ભેદરૂપકારક અને એક અભેદરૂપકારક. જ્યાં સુધી ભેદરૂપકારકમાં ઊભો છે, ત્યાં સુધી સમ્યગ્દર્શનનો જન્મ થતો નથી. હું કર્તા અને આ શુદ્ધપર્યાય તે મારું કર્મ તેમ પણ નથી. તે ભેદકારકને ઓળંગીને હું જ કર્તા અને હું જ કર્મ. પરિણામી દ્રવ્ય કર્તા અને પરિણામી દ્રવ્ય કર્મ, અપરિણામી અકર્તા અને પ્લસ પરિણામી દ્રવ્ય અને એ પણ અભેદકારકથી કર્તા, કર્મ, કરણ, સંપ્રદાન, અપાદાન ને અધિકરણ એમ ષકારકરૂપે અભેદરૂપે પરિણમતો આત્મા તે જ્ઞાનમાં શેય થઈ જાય છે.
ધ્યાનમાં ધ્યેય તો ધ્રુવ થાય છે અને જ્ઞાનમાં શેય ઉત્પાદયધ્રુવયુક્તસતું થાય છે. એ જ સમયે સમ્યફ એકાંતપૂર્વક અનેકાંતનું જ્ઞાન થાય ત્યારે તેને નિર્વિકલ્પજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. ઝીણી વાત તો છે. કાલે ભાઈ કહેતા હતા કે બહુ ઝીણી વાત છે. પણ ડોક્ટર સાહેબે કહ્યું કે ઝીણું ભલે આવે. ઝીણું અટકાવવા જેવું નથી. અહીં રાજકોટમાં ઝીણું નહિ આવે તો ક્યાં આવશે? રાજકોટનો પક્ષ તો લ્ય ને ઈ કે રાજકોટમાં તો ઝીણી વાત કરવી જોઈએ ને.
ભગવાન આત્માની પ્રાપ્તિનો ઉપાય બતાવતાં એક વખત તું અકર્તાના પક્ષમાં આવી જા. શુદ્ધ પર્યાયનો પણ હું કર્તા નથી તેમ એક વખત શ્રદ્ધામાં તો લાવ. અરે વ્યવહાર શ્રદ્ધા તો બનાવ. નિશ્ચય શ્રદ્ધા તો પછી, હજી તો પરપદાર્થના કામ હું કરી શકું છું. અત્યારે પુરુષાર્થની વ્યાખ્યા એવી થઈ ગઈ કે કાંઈક કરવું તેનું નામ પુરુષાર્થ. પણ ભગવાન આત્માની અંદર ડૂબકી મારીને જાણવું તે સત્ પુરુષાર્થ છે-સમ્યક પુરુષાર્થ છે તે વાત ઊડી ગઈ. તે સત્ય પુરુષાર્થ છે. કરો સત્ય પુરુષાર્થ. શું પુરુષાર્થ કે અકર્તાને જ્ઞાયકને દૃષ્ટિ ને જ્ઞાનમાં સ્વીકાર કરીને ઠરી જવું અંદરમાં, કે જ્યાં કોઈપણ પ્રકારની વિકલ્પ કે રાગની ઉત્પત્તિ ન થાય, જ્યાં આનંદનો અનુભવ થાય તેને સત્યપુરુષાર્થ કહેવામાં આવે છે. સહજ પુરુષાર્થ છે તે પુરુષાર્થ પણ સહજ છે. કરવું તે પુરુષાર્થ નથી. કરવું તે મરવું. જાણે છે તે જીવે છે અને કરે છે તે ભાવમરણે મરે છે. - હવે આપણે ગાથા લઈએ. તેના શબ્દો એટલે હવે વધારે સ્પષ્ટ થશે. તે રીતે જોયાકાર થવાથી એટલે જોયોને જાણવાની અવસ્થા થવાથી તે ભાવને એટલે આત્માને તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે. જગતને આ વાત પ્રસિદ્ધ છે. એક પ્રસિદ્ધ છે અને બીજી વાત અપ્રસિદ્ધ છે. હવે જે વાત પ્રસિદ્ધ છે તેના દ્વારા અપ્રસિદ્ધ તત્ત્વને સમજાવવું છે. ત્યાંથી શરૂઆત કરી
