________________
૪૫ ૨
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન જ્ઞાનના શેયમાં ધ્યેય ગર્ભિત છે. ધ્યેય આમાં ઊડતું નથી, ધ્યેયપૂર્વક જોય થાય છે. શું કહ્યું?
લ્યો અમારી આ શેયની વાતેય આવી. અમે પણ કહેતા હતા કે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયવાળો આત્મા તે આત્મા છે તે અમારું આવ્યું. તારું નથી આવ્યું તેમાં તારું કાંઈ આવ્યું નથી, તારું ય પણ આવ્યું નથી અને તારું ધ્યેય પણ આવ્યું નથી. એ તો અજ્ઞાન ઊભું થયું તારું. અરે ધ્યેયનું ધ્યાન કરે જ્યારે, ત્યારે તે આત્મા પોતે પોતાને જાણવારૂપે નિર્વિકલ્પધ્યાનમાં પરિણમે છે, ત્યારે આત્મા જ કર્તા છે અને આત્મા જ કર્મ છે. અનાદિ મિથ્યાદૃષ્ટિજીવને અનુભૂતિના કાળમાં આ પ્રકારે હોય છે. પછી તે આત્મા સવિકલ્પદશામાં આવે છે ત્યારે શિષ્યોને કર્તાકર્મના ભેદના કારકથી સમજાવે છે કે આત્મા કર્તા છે અને જ્ઞાનક્રિયા સ્વભાવભૂત હોવાથી નિષેધવામાં આવી નથી. માટે જ્ઞાન જ આત્માનું કર્મ છે અને ક્રોધ આત્માનું કર્મ નથી. તેમ શિષ્યોને ભેદના કારકથી સમજાવે છે. શેયમાં ભેદ નથી. કેમકે શેયમાં ભેદ પાડીને સમજાવે છે એટલે જ્ઞાની પણ ભેદ કરે છે તો એટલો દોષ આવી ગયો તેને નિર્વિકલ્પ ધ્યાનથી વ્યુત થઈ ગયો. તે ફરીને પાછા ભેદને સંકેલીને અભેદ કારકમાં જ્યારે શેયમાં આવી જાય છે ત્યારે ફરીથી શુદ્ધોપયોગની ભૂમિકામાં આવી જાય છે.
ભેદના કારકથી સમજાવવા માટે સમજાવવાનો કાળ હોય ત્યારે તું ભેદના કારકથી સમજાવજે કે આત્મા કર્તા અને શુદ્ધ ઉપયોગ તે આત્માનું કર્મ. શુભાશુભભાવ તો આત્માનું કર્મ નથી. એટલો તેનો નિષેધ કરવા અને શુદ્ધઉપયોગને કર્મ સ્થાપવા, આત્મા કર્તા ને શુદ્ધઉપયોગ તેનું કર્મ તેમ કારકના ભેદના વ્યવહારથી તું સમજાવજે પણ અન્ય કાળે તું શેયમાં ભેદ પાડીશમાં. જો અન્ય કાળે શેયમાં ભેદ પાડીશ તો છઠ્ઠામાંથી સાતમાં ગુણસ્થાનમાં નહિ આવી શકાય. જેને અભેદનું જોર છે ને તેને શુક્લધ્યાનની શ્રેણી વહેલી આવે છે. જ્ઞાની જ્ઞાનીમાં ફેર.
ધ્યેયના અભેદનું જોર તો બધાયને હોય પણ શેયના અભેદનું જોર, જો આવે તો ફટ | વિકલ્પ છૂટી નિર્વિકલ્પ થઈ જાય. ધ્યેયમાં ગુણભેદ દેખાતો નથી. અને જે સ્વગ્નેય થાય છે નિર્વિકલ્પ ધ્યાનના કાળે, ત્યારે કર્તા- કર્મ ને ક્રિયાનો ભેદ છે ખરો પણ દેખાતો નથી. કર્તાકર્મ-ક્રિયા ભેદ નહિ ભાસતું હૈ, અકર્તૃત્વશક્તિ અખંડ રીતી ધરે ઈ. અકર્તા પ્લસ કર્તા, કર્તાનું જ્ઞાન થાય છે પણ કર્તાબુદ્ધિ થતી નથી. કર્તબુદ્ધિ થાય તો અકર્તાની દૃષ્ટિ ચાલી જાય છે. મોટો દરિયો છે આત્મા. આ આત્મા છે ને સમુદ્ર છે. આ સમુદ્ર મંથન કરીને આચાર્ય ભગવંતોએ શાસ્ત્રો લખ્યા છે. કહે છે કે કર્તા ને કર્મનો શેયનો જો ભેદ પાડીશ તો કારકના ભેદની પ્રક્રિયા રહેશે તે પ્રક્રિયાથી પાર ઉતરેલી નિર્મળ અનુભૂતિ નહીં થાય તને.
કર્તા કર્મનું અનન્યપણું હોવાથી જ્ઞાયક જ છે. હવે તેનો ખુલાસો. પોતે જાણનારો માટે
