________________
પ્રવચન નં. ૩૩
૪૩૩
તું જણાય છે’ એમ અમે જાણીએ છીએ લે ! તને જણાય છે તારો આત્મા એમ અમે જાણીએ છીએ અત્યારે, બાળગોપાળ સૌને (સદા-સર્વદા) ભગવાન આત્મા (જ) અનુભવમાં આવી રહ્યો છે હા, પાડને હાલત થઈ જશે ! (તને તું નથી જણાતો કહે છે) એટલે આશ્ચર્ય થાય છે. અહીંયા વાત આવશે પછી જો ટાઈમ હશે તો, પ્રકાશની પણ. પ્રકાશ ઘડાને પ્રસિદ્ધ નથી કરતો-જેમ જ્ઞાન પ૨ને જાણતું નથી, તેમ પ્રકાશ થાય ત્યારે ઘડો જણાતો નથી. આહાહા ! ઈ આવશે.
(જિજ્ઞાસા :-) અનુભવ અને જાણવામાં શું ફેર છે ? (સમાધાન :) જ્ઞાનમાં જાણવું છે અને અનુભવમાં એ જાણવું અને તદ્રુપ બનીને અનુભવ કરે છે એમાં આનંદ આવે છેજાણવું અને જાણવાનો વિષય (ધ્યેય) એવા બે ભેદ પડે છે એમાં આનંદ નથી આવતો-જે જાણનારને જાણે છે એકાગ્ર થઈને ત્યારે દ્રવ્ય-પર્યાય અભેદ થાય છે ત્યારે આનંદ આવે છે એટલો ફેર છે.
(જિજ્ઞાસા :-) જાણવામાં જેમ બન્ને આવવા છતાં પણ અનુભવ આત્માનો જ થાય છે ? જાણવામાં એક સમાન વાત ચાલી રહી છે. દીપક પ્રકાશિત થવાથી સ્વ-પર બન્ને એકસાથે પ્રકાશિત થઈ રહ્યા છે, હવે સવાલ આ છે કે અનુભવ એકનો થાય છે, તો પરનું જાણવું થાય છે એનો મતલબ કે અનુભવ થાય છે, નિશ્ચય એકાકાર છે અને પ૨નું માત્ર જાણવું છે એ જે ભેદ કહ્યો એનું સ્પષ્ટીકરણ કરવું જોઈએ !
(સમાધાન :-) પરનું જાણવું લખ્યું છે ને એ તો પ્રતિભાસ દેખીને ઉપચાર કહ્યો છે. (શ્રોતા-જિજ્ઞાસા) જાણવું તો એક સાથે થાય છે. (સમાધાન :-) આત્માનું જાણવું છે, પરનું જાણવું નથી, એ મોટી ભૂલ છે–ચાલે છે મને ખબર છે.
(શ્રોતા :) દીપકનું જેમ ઉદાહરણ છે તેમાં જે રીતે કાર્ય થાય છે જ્ઞાનની દીપકથી તુલના કરી તો જ્ઞાનમાં તો જાણવામાં સ્વ-પર આવતાં હોવા છતાં સ્વને સ્વ અને પરને પર જાણવું થાય છે, સ્વનો અનુભવ થાય છે પરનું માત્ર જાણવું થાય છે એવો જે ભેદ થાય છે એનું શું સ્પષ્ટીકરણ છે ?
(ઉત્તર :) એમાં પ્રતિભાસ લેવો (સમજવો) એનું જાણવું ન લેવું, પરનો-રાગનો પ્રતિભાસ થાય છે એ સમયે રાગને જ્ઞાન જાણતું નથી, પ્રતિભાસને જાણે છે. તો પ્રતિભાસને જાણતાં-જાણતાં (જાણે છે, જાણે છે) કહેવામાં આવે છે કે ઉપચારથી રાગને જાણે છે, ઉપચારનું કથન છે ભાઈ ! અનુપચારનું કથન તો (આ છે કે) જ્ઞાન આત્માને જ જાણે છે પરને નહીં,
પ્રશ્ન :- ‘સકલ જ્ઞેયજ્ઞાયક નિજાનંદ રસલીન' જે એ વાત છે એને જરી ઘટાવવી કે
