________________
૩૯૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
માટે શુદ્ધ છે. આહા ! એવી વાત કાલે મેં તને કરી, દૃષ્ટિના વિષયની ધ્યેયની. ધ્યાનનો વિષય આપ્યો તને કાલે.
હવે શિષ્યનો બીજો પ્રશ્ન છે, કે એનો આત્માનો અનુભવ કેમ થાય ? ઈ જણાય કેમ ? ઈ કેવી રીતે પ્રત્યક્ષ થાય ? અરે પહેલાં પરોક્ષ થાય ને પછી પ્રત્યક્ષ થાય. ઈ શું આ ? ઈ બેય થાય. રુચિવાન જીવને પહેલાં પરોક્ષ અનુભૂતિ થઈ જાય છે અને પછી તરત જ પ્રત્યક્ષ અનુભૂતિ પણ થાય છે. એવી વાત અપૂર્વ આમાં છે. એ અનુભવની વિધિ આજે હું તને બતાવું છું. પણ તું ના પાડીશમાં અને સમજ્યા વિના હા-હા પણ તું કરીશ માં. ના ના તો કરીશ જ નહીં. ના તો રહેવા દેજે, તું કુંદકંદ ભગવાન પાસે આવ્યો અને આ મને નથી સમજાતું, ના ના તો કરીશમાં અને સમજ્યા વિના હા પાડીશમાં, સમજીને હા પાડજે. સમજાય એવું છે, પોતાનું સ્વરૂપ છે આ. આ વિકથા નથી. અહીંના પ્રમુખશ્રીએ કહ્યું કે અહીંયા વિકથાની સખત મનાઈ છે. અહીંયા આત્મકથા ચાલે છે. બીજું કાંઈ છે જ નહીં ને. હું પરને જાણું તો મને એવી વિકથાનો વિકલ્પ ઊઠે, પણ મારા જ્ઞાનમાં તો જ્ઞાયક જ જણાય છે. પરને જાણનારું ઈન્દ્રિયજ્ઞાન તો મારું છે નહીં. સમજાશે, નહીં સમજાય એવી વાત જ નથી.
હવે એક દષ્ટાંત આપીને સમજાવે છે. આત્માનો અનુભવ કેમ થાય? આ પંચમકાળમાં હો, આ પંચમકાળમાં ચોથા ગુણસ્થાને શુદ્ધઉપયોગ થાય છે. એમાં દર્શન મોહનો ક્ષય થઈ જાય છે. કેટલાક કહે છે કે અત્યારે શુદ્ધ ઉપયોગ નથી, ખોટી વાત છે. શુદ્ધોપયોગ છે. શાસ્ત્રમાં છે ને અનુભવીના જ્ઞાનમાં પણ છે. એ વાત દૃષ્ટાંતથી સમજાવે છે.
કે સાંભળ ! વળી એમ શબ્દ છે, બીજો પારો. પહેલો પારો કાલે પૂરો થયો. ‘‘વળી’’ કહીને હવે વિષય બીજો આપે છે. અનુભવનો વિષય આપ્યો, અનુભવ કેમ થાય એની પ્રોસેસ હવે બતાવે છે. વળી દાહ્યના આકારે થવાથી, અહીંયા જ્ઞાનમાં શેયાકાર કહેવું છે ને એટલે અહીંયા દાહ્યાકાર કહ્યું છે. દાહ્યાકાર એટલે શું ? કે બળવાયોગ્ય પદાર્થો સામે હોય છે. એ એના કાળે બળે છે. એના કાળે જ્યારે બળે છે, ત્યારે એને અનુકૂળ નિમિત્ત અગ્નિ છે. અગ્નિથી લાકડા છાણાં બળતા નથી, આજસુધીના લાકડા છાણાં બળ્યા, ઈ અગ્નિથી બળ્યા નથી. આ કડવો ઘુંટડો નથી હો, આ અમૃતનો ઘુંટડો છે, ધ્યાન રાખજો. સમજાવશે, ઘીમેધીમે સમજાવશે.
કાં તો બે દ્રવ્યની એકતા કરી, કાં બે દ્રવ્યની સાથે નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સબંધ જોયા કર્યો. એ કર્તાકર્મનો સબંધેય નથી ને પરની સાથે નિમિત્ત નૈમિત્તિક સંબંધ પણ નથી. આ દૃષ્ટાંતની અપેક્ષાએ છે. પછી જ્ઞાનમાં તે જ્ઞાતા- -જ્ઞેયનો સંબંધ નીકળી જવાનો છે ને જ્ઞાતા જ્ઞેય અંદર
