________________
૩૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
બહારથી આવતું નથી. એવી વાત હું કહેવા માંગુ છું ઈ કહીશ. અને કહું તો તું તારા અનુભવથી પ્રમાણ કરજે મારા કહેવાથી નહિ.
એ છઠ્ઠી ગાથાનું એક મથાળું છે, શિષ્ય પૂછે છે. હવે પ્રશ્ન ઊઠે છે કે, એ પ્રશ્ન શેમાંથી આવ્યો કે એકત્વ વિભક્ત આત્માની વાત કહીશ, એમાંથી શિષ્યના મુખમાં પ્રશ્ન મૂક્યો, એવો શુદ્ધ આત્મા કોણ છે ? જેની મને ખબર નથી. એના માટે હું પૂછું છું, મને ખબર હોય તો તો પૂછું જ નહીં. એવો શુદ્ધઆત્મા, આવો આત્મા કોણ છે ? એ ત્રિકાળી દ્રવ્યનો પ્રશ્ન કર્યો એણે. ભગવાન આત્મા કેવો છે ? પરમાત્મા કેવો છે ? ધ્રુવ પરમાત્મા કેવો છે ? કારણ પરમાત્મા કેવો છે ? સુખમય આત્મા કેવો છે ? પ્રભુ ! એ ત્રિકાળી દ્રવ્યનું સ્વરૂપ પૂછ્યું એણે. પછી ત્રિકાળી દ્રવ્યનું સ્વરૂપ કદાચ તમે કહેશો. એ મને ખબર છે.
પણ એ ત્રિકાળી આત્માને અમારે જાણવો કેવી રીતે ? એનું સાધન શું પાછું, કહેશો એ અમને ખબર છે. અમે સાભળશું ને સ્વીકાર પણ કરશું. પણ એને અનુભવવાની વિધિ આપ નહીં કહો તો કામ અધુરું રહી જશે. કે તારું કામ અધુરું નહીં રહે તેં એવા સમર્થ આચાર્યને પ્રશ્ન કર્યો છે. ૪૧૫ ગાથાનું સ્વરૂપ પૂરું તને કહીશ સંક્ષેપમાં.
જયસેન આચાર્ય ભગવાન સમયસારની રચના કરતાં કહે છે કે આ સમયસારમાં બાર ગાથા સુધીમાં કોઈ નિકટભવી જીવ હોય સૂક્ષ્મ રુચિવાળો હોય, થોડું કહે અને વધારે સમજી જાય. ગુરુ થોડું કહે અને વધારે સમજી જાય એનું નામ સૂક્ષ્મ રુચિ કહેવાય. પણ એ જીવ જો આમાંની બાર ગાથાનું અધ્યયન કરશે, તો એને અનુભવ થઈ જશે. કદાચિત્ બાર ગાથા સુધીમાં અનુભવ કરનારા ઓછા હોય એમ માનીએ આપણે, તો એના માટે ૪૧૫ ગાથા કહીશ હું. પણ ૪૧૫ ગાથા એ તો તને પૂરું થાવું જોઈએ, થઈ જશે. અમારી શુભેચ્છા છે. કે આ વાત સાંભળે, સાંભળે અને સમજે, સમજે અને ભેદજ્ઞાનનો વિચાર કરે, પછી ભેદ ત૨ફથી ખસતો જાય અને અભેદ તરફ ઢળતો જાય તો અભેદમાં ઢળી જશે અને અનુભવ થઈ જશે એવી વાત કહેવી છે.
શુદ્ધાત્મા કોણ છે ? કે જેનું સ્વરૂપ જાણવું જોઈએ એટલે અનુભવ કરવો જોઈએ. શુદ્ધઆત્મા છે એમ કહેશો આપ, તો એનો અનુભવ કરવાની વિધિ પૂછી લેવી છે સાથે, એમ બે પ્રશ્નો કર્યા છે. એના પ્રશ્નના ઉત્તરરૂપ ગાથા કહે છે, નથી’થી વાત ઉપાડી છે નાસ્તિથી. આમાં ખૂબી તો ઈ છે આ ગાથામાં મૂળ શ્લોકમાં કે નિશ્ચયનયથી નથી એવો નિશ્ચયનયનો શબ્દ લગાડ્યો નથી. સ્વભાવને, નયથી જાણી શકાય-અનુમાન કરી શકાય પણ નયથી અનુભવ કરી શકાય નહીં. એટલે નથી શબ્દ મૂક્યો. આત્મામાં પ્રમત્ત અપ્રમત્ત નથી. કઈ નયથી નથી ? કે પ્રભુ સ્વભાવથી નથી.
