________________
પ્રવચન નં. ૨૯
૩૭૯
જ્ઞાન બોલપેનને જાણે છે કે જ્ઞાયકને જાણે છે ? પરના પ્રતિભાસના કાળે જ્ઞાયક જણાય છે કે જેનો પ્રતિભાસ થાય છે એને જાણે છે ?
પ્રતિભાસ તો સમજાય છે ને, કે નથી સમજાતો. કમલેશ ! આહાહા ! આ બોલબેરીંગનો વેપારી છે મોટો બોલો. આવડો આ ફેક્ટરી ચલાવે છે જામનગરમાં પિતળના સ્પેર-પાર્ટસની કે એ પિતળાના સ્પેર-પાર્ટસ જ્યારે જ્ઞાનમાં જણાય છે, જ્ઞાનમાં જ્ઞેય તો થતું જ નથી. પ્રતિભાસે છે. ઈ સમયે પ્રયોગ કરવો જોઈએ સામે પદાર્થ રાખીને. આ પદાર્થ સામે છે. પદાર્થને જાણે છે એમ ન લેવું હો. પદાર્થનો પ્રતિભાસ જ્યારે થાય છે જ્ઞાનમાં ત્યારે જ્ઞાન પદાર્થને જાણે છે કે એ જ્ઞાન જ્ઞાયકને જાણે છે બસ એટલું કરે ‘પરથી ખસ ને સ્વમાં વસ’’ એટલું કર તો બસ છે.
આ જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો. જ્ઞેયાકાર અવસ્થા થઈ પણ એ વખતે એને શેય જણાતું નથી. આહાહા ! ‘જાણનારો જણાય છે’’ આમાં લખ્યું છે. ગુરુદેવના શબ્દો છે આ કાલે આપણે વાંચ્યું’તું બધું. ‘‘જ્ઞાનકળામાં અખંડનો પ્રતિભાસ’’ આ બધું કાલે આવી ગયું’તું કે આ પદાર્થ સામે રાખવો, પણ આ પદાર્થને હું જાણું છું ઈ ભૂલી જા. ઈ પદાર્થનો પ્રતિભાસ થાય છે ઈ રાખ, પણ પ્રતિભાસના કાળે ઈ જ્ઞાન જેનું છે એને જાણે છે જેનો પ્રતિભાસ થાય છે એનું જ્ઞાન નથી માટે જ્ઞાન એને જાણતું નથી.
ફરીથી, શું કહ્યું ? (શ્રોતા :- બહુ સરસ.) અજમેરાભાઈ કહે, બેય હીરાનો વેપાર કરે છે. ચૈતન્ય હીરાનો ને જડ હીરાનો. કે આ પદાર્થ પ્રતિભાસે છે જ્યારે, ત્યારે પ્રતિભાસના સમયે જે જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસ થયો છે આનો. બોલપેનનો પ્રતિભાસ થયો છે ઈ વખતે જ્ઞાન બોલપેનને જાણતું નથી પણ બોલપેનના પ્રતિભાસ વખતે ઈ જ્ઞાન જ્ઞાયકને જાણે છે, જો એમ લઈ લ્યે. પ્રયોગ કરે, પદાર્થને રાખવો એનામાં. ક્યાં રાખવો ? (શ્રોતા :- ઈ રહી જાય) ઈ રહી જાય એનામાં ભલે રહી જાય પણ લક્ષ છૂટી જાય. આહાહા ! લક્ષ ફેરે ફેર છે. પ્રતિભાસ બેના લક્ષ એકનું છે. બેનું લક્ષ ન હોય કોઈ કાળે પણ.
એ જ્ઞાન પોતાના સ્વભાવને છોડતું નથી અને પરને જાણવા ગયું નથી. અત્યાર સુધી તો પરને જાણતું નથી અને ભવિષ્યકાળ આવશે ત્યારે પણ કેવળજ્ઞાન પણ લોકાલોકને નહીં જાણે. આહાહા ! લોકાલોક જેમાં પ્રતિભાસે છે એને કેવળી જાણે છે. તો ઉપચારથી લોકાલોકને નિમિત્તપણે છે અને જાણે છે એમ કહેવામાં આવે છે. વ્યવહાર અભૂતાર્થ છે, સાચો નથી. આહાહા !
હવે શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો એમ આવ્યું તે ફર્સ્ટ સ્ટેજ છે. હવે સેકન્ડ સ્ટેજ આવશે ત્યારે અનુભવ થશે. ફર્સ્ટ સ્ટેજમાં જણાય તો ગયો, જણાય તો ગયો પણ
