________________
૩૭૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
એવી આ છઠ્ઠી ગાથા છે. તાલપત્રમાં બે હજાર વર્ષ પહેલાં લખાણી છે. આહાહા !
તો પણ જ્ઞેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. શેયથી તો જ્ઞાન ન થાય. શેયથી જ્ઞાન થાય તો શેય ને જ્ઞાન એક થઈ જાય. તો તો શેયો કર્તા થાય ને અહીંયા જ્ઞાન ઈ કર્તાનું કર્મ થાય. તો શેયથી તો જ્ઞાન થઈ શકે નહીં. ત્યાં સુધી તો કદાચ હા પાડે, કે શાસ્ત્રથી આત્મજ્ઞાન ન થાય. દિવ્યધ્વનિ સાંભળે તો તેનાથી કાંઈ આત્મજ્ઞાન થતું નથી.
પણ એક બીજો ભેદ રહી જાય છે કે જ્ઞેયથી તો જ્ઞાન ન થાય આત્માનું, પણ આત્માનું જ્ઞાન જગતના કોઈ પદાર્થને શેય બનાવી શકતું નથી. કેમ કે કોઈ જ્ઞેય નથી. જ્ઞાનનું શેય એકલો પોતાનો આત્મા છે. ત્યારે એકલો જ્યારે જ્ઞાનમાં પોતાનો આત્મા ‘‘જાણનાર જણાય છે ખરેખર પ૨ જણાતું નથી’’ ત્યારે એને આત્મદર્શન થઈ જાય છે. હવે જેમ અકર્તા છે ઈ અકર્તા કોઈ દિ’ કર્તા નહીં થાય. એમ આત્માનું જ્ઞાન કેવળ જ્ઞાયકને જાણે છે એ જ્ઞાયકને જાણવાનું છોડી અને પરનો જ્ઞાતા ત્રણકાળમાં થવાનો નથી. દેવ ગુરુ શાસ્ત્રને આત્મજ્ઞાન જાણતું નથી, એ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન જાણે તો ભલે જાણે. પણ હું એને જાણતો નથી. બે ભાગ પડી જાય છે. જ્ઞાન ને ઈન્દ્રિયજ્ઞાન બે જુદી ચીજ છે. આત્મજ્ઞાનમાં ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો અભાવ છે અને ઈન્દ્રિયજ્ઞાનમાં આત્મજ્ઞાનની નાસ્તિ છે. બેય ચીજ જ જુદી છે. બેય જ્ઞાન જુદા છે.
હવે શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી, આગળ વધારે છે. કારણ કે, હવે કારણ આપે છે, કે શેયથી જ્ઞાન ન થાય અને જ્ઞાન જ્ઞેયનું ન થાય. કારણ કે હવે કારણ આપે છે કે જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં એમ, શેયાકાર અવસ્થા એટલે જ્ઞાનની પર્યાય છે એમાં સ્વપરનો પ્રતિભાસ થાય છે એ સો ટકા સાચી વાત છે. જે પ્રતિભાસને માનતો નથી એ અજૈન છે અને થતા પ્રતિભાસમાં જે પદાર્થો ઝલકે છે એ પદાર્થોને જ્ઞાન જાણે છે તોય અજૈન છે.
હવે કહે છે કે જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં, અવસ્થા તો થઈ. શેની અવસ્થા ? કે જ્ઞાનની. ઈ જ્ઞાન કેવું છે ? શેયાકાર છે. છે તો જ્ઞાનાકાર પણ શેયની સાપેક્ષતાથી સમજાવે છે કે જ્ઞેયોનો પ્રતિભાસ થાય છે માટે એને જ્ઞેયાકાર જ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. હવે જે શેયાકાર જ્ઞાન થયું છે એમાં જે શેયો પ્રતિભાસે છે એને જાણે છે, કે શેયના જે પ્રતિભાસ થાય છે એવા પ્રતિભાસને જાણે છે, કે પ્રતિભાસ જેમાં જ્ઞાનની પર્યાયમાં થાય છે એ જણાય છે, કે ત્રણમાંથી કાંઈ જણાતું નથી.
શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો જાણનાર જણાય છે. જ્યારે શેયાકાર અવસ્થા થાય છે. શેયાકાર અવસ્થા એટલે શું ? કે આ બોલપેન જ્ઞાનમાં શેય થાય છે. આ બોલપેન જ્ઞાનમાં પ્રતિભાસે છે. બોલપેનના પ્રતિભાસના કાળે બોલપેનનો પ્રતિભાસ થાય છે તો
