________________
૩૧૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
પ્રકારના છે. એક નિમિત્તમાં રાગ થાય છે. અને જો તેમાં જોડાય તો ક્ષણિક ઉપાદાનમાં રાગ થાય. પણ આત્મામાં તો થતો જ નથી. આહાહા ! એટલી જુદાઈ રહી ગઈ છે અજ્ઞાન દશામાં પણ, અજ્ઞાનદશામાં રાગ અને આત્માનું એકત્વ થતું નથી. એકત્વ થાય તો જડ થઈ જાય આત્મા. રાગ ને આત્મા ત્રણેકાળ ભિન્ન જ રહે છે અંદ૨માં. એટલી તો જુદાઈ અંદર છે જ. એવું માને તો સમ્યગ્દર્શન થઈ જાય. બાકી આવે ઘણું શાસ્ત્રમાં. જ્યારે આત્મા શુભભાવે પરિણમે તે કાળે એ શુભભાવરૂપે છે. અશુભભાવરૂપે પરિણમે તે કાળે તે સમયે અશુભરૂપ છે આત્મા. શુદ્ધરૂપે પરિણમે એવું બધું ઘણું આવે, પાર વગરનું આવે. ભાઈ એ બધું એમાંથી, આ અટપટી વાતમાંથી માલ કાઢી નીકળી જાય કોઈ વિરલો, બાકી અટકી જાય.
અન્ય દ્રવ્યના ભાવો, જીવના ભાવો નથી આ. રાગ-દ્વેષ, મોહ, ઈન્દ્રિયજ્ઞાન એ જીવનો ભાવ નથી. એ અન્ય દ્રવ્યનો ભાવ છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન છે એ શેયનો ભાવ છે. રાગાદિ છે એ કર્મકૃત, કર્મનોભાવ છે. એની સત્તામાં થાય છે. અહીંયા આવતાં જ નથી. અન્ય ઠેકાણે થતાં ભાવો, નિમિત્તના ભાવો નિમિત્તમાં છે. પણ જ્ઞાયકમાં તો આવતા નથી. પણ જ્ઞાયકમાં એક ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે એ ઉપયોગમાં પણ ઉપયોગ જ છે. એ ઉપયોગમાં એ પુદ્ગલના ભાવો આવતા નથી.
ન
અહીંયા ક્રોધ થઈ જાય તો તો ઉપયોગમાં ક્રોધ આવે ? ન આવે એ પ્રકાર રહે. પણ ક્રોધ પુદ્ગલમાં થાય છે. ક્રોધ નામનું પુદ્ગલ દ્રવ્ય છે. એનો અનુભાગ છે. કે ઈ એનો અનુભાગ ક્યાંથી આવ્યો એમાં? ક્યાંથી આવ્યો ક્રોધ ? ક્રોધ તો આત્મામાં થાય. દ્રવ્યકર્મમાં ક્રોધ થાય, કે હા એ આવ્યો ક્યાંથી ? એનો ખુલાસો, કળશ ટીકામાં ત્રીજા કળશમાં કર્યો છે એના પૂર્વે અજ્ઞાનભાવે પરિણમ્યો'તો એનું નિમિત્ત પામીને એના અનુભાગરૂપે એ પરમાણું બંધાણાં છે. એનો ઉદયકાળ આવે અબાધા કાળ આવે, ઉદયમાં આવે છે ને એ જોડાય, રાગમાં જોડાય તો રાગ થાય ને એ જ્ઞાન આત્મામાં જોડાય તો, તો રાગ ક્યાં થાય. આહાહા !
ઉદય કહેતો નથી કે તું મારી સામે જો અને જ્ઞાન પણ ઉદયની સન્મુખ થતું નથી. સન્મુખ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન થાય છે. આત્માનું જ્ઞાન પરને જાણતું જ નથી. આ કુંદકુંદ ભગવાનની દેણ છે. આહાહા ! અનાદિ અનંત ભૂતકાળમાં આત્માના જ્ઞાને પરને જાણ્યું ? કે ના, અત્યારે જાણે છે ? કે ના. ભવિષ્ય જાણશે ? કે ના. આહાહા ! એ ચમત્કારીક વાત છે બહુ ઊંચા પ્રકારની. શાસ્ત્રમાં છે બધું. સેટીકાની ગાથામાં છે. બીજે ઘણી જગ્યાએ છે. ૩૭૩ થી ૩૮૨ ગાથામાં છે. ધ્યાન ખેંચાવું જોઈએ. ધ્યાન ન ખેંચાય ત્યાં સુધી એને પરને હું જાણું છું એવું શલ્ય રહેતાં ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો જન્મ થાય છે. અને અતીન્દ્રિયજ્ઞાન સમયે સમયે અસ્ત થઈ
