________________
૩૨૦
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન હવે સ્વપરપ્રકાશક શબ્દ બહુ પ્રસિદ્ધ છે. દીવાના દૃષ્ટાંતે પણ જ્ઞાનીઓએ સ્વપર પ્રકાશક, જેમ દીવાની શક્તિ છે એમ આત્માની શક્તિ પણ છે. સ્વપરપ્રકાશક છે. પછી સ્વપરપ્રકાશકનો અર્થ કર્યો, કે સ્વ પણ જણાય ને પર પણ જણાય. પછી એ અર્થ કરતાં કરતાં આગળ વધીને એમ કહ્યું કે જ્ઞાન આત્માને પણ જાણે ને પરને લોકાલોકને પણ જાણે છે. એમ ધીમે ધીમે આખું અર્થઘટન કરીને, જગતના જીવોને સ્વપરપ્રતિભાસ છે એનું અર્થઘટન સમજતા નહોતા એટલે વ્યવહાર દ્વારા પરમાર્થ સમજાવવાનો આશય છે. એટલે સ્વપરના પ્રતિભાસનો અર્થ કર્યો કે સ્વપરપ્રકાશક છે.
હવે આજથી બે હજાર વર્ષ પહેલાં કુંદકુંદ આચાર્ય ભગવાન થયા. એમણે એક અપૂર્વ વાત પ્રવચનસાર શાસ્ત્રમાં ૧૨૪ ગાથામાં લખી છે. એમાં એમ લખ્યું કે “અર્થ વિકલ્પ જ્ઞાન પ્રમાણે હવે પોતે લખે છે કે અર્થ એટલે શું? એ અર્થ કર્યો છે એમાં. અર્થ એટલે સ્વ અને પર તેના વિભાગપૂર્વક યુગપદ્ બેયનું અવભાસન, પ્રતિભાસન. બેયનું ઝલકવું, એકાર્થ વાચક છે. પ્રતિભાસ કહો, અવભાસન કહો, કે બે પદાર્થ ઝલકે છે કહો, એકાર્થ વાચક છે. તો કહે છે કે એવું વસ્તુનું સ્વરૂપ છે.
આ બધી ભૂમિકા બંધાય છે કે સ્વપરપ્રકાશકમાંથી સ્વપ્રકાશક કાઢતાં આત્માનો અનુભવ થાય છે. સ્વપરપ્રકાશકના પક્ષમાં આત્માનો અનુભવ થઈ શકતો નથી. પણ એ વ્યવહાર હોવાથી, એ દઢત્તર થતાં મિથ્યાત્વ દૃઢ થાય છે. ગળતું પણ નથી. એનાં ઘણાં આધારો મારી પાસે છે ને આધારો ભેગા કરવાનું કારણ પણ છે. જે અનુકૂળતા હશે શારીરિક તો, દીવાળી પછી કલકત્તા જવાનું છે. ત્યાં આ વિષય મારે ખાસ ચર્ચવો છે. અહીંથી ચર્ચવાની શરૂઆત આજથી થવાની છે. મારા એ જંડા ઉપર અત્યારે સ્વપરપ્રકાશક છે.
કે સ્વપરપ્રકાશકનું રહસ્ય શું છે? સ્વપરપ્રકાશક તો બધાય જાણે છે ને બધાય માને છે. કોઈ નથી માનતા એમ નહીં કે જ્ઞાનનો સ્વભાવ શું? કે દીવાની માફક સ્વપર પ્રકાશક. આપણે પૂછીએ કે અનુભવ થયો? તો કહે ના. અનુભવ નથી થયો. તો કાંઈક એમાં રહસ્ય છે. કોયડો છે એમ આ લખે છે. ઈ કોયડો આપણે ઉકેલવાનો છે. ઉકલી જાય એવો છે. કોઈને ઉકલી ગયો, કોઈને આજ ઉકલશે, કોઈને કાલ ઉકલશે. ન ઉકલે એવી વાત છે નહીં. એના માટે ઘણાં આધારો છે. થોડા આધાર આપું અત્યારે.
પુરુષાર્થ સિદ્ધિ ઉપાય અમૃતચંદ્ર આચાર્યનું શાસ્ત્ર છે સ્વતંત્ર. એમાં પહેલો જ શ્લોક છે. જેમાં દર્પણની સપાટીની પેઠે, જેમાં એટલે જ્ઞાનમાં. દષ્ટાંત આપે છે કે દર્પણની સપાટીની પેઠે. દર્પણની સપાટીમાં, દર્પણના દળમાં નહીં, દર્પણની પર્યાયમાં બધા પદાર્થો યુગપદ્
