________________
૨૬
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
હોય. જ્ઞાનમાં જ્ઞાયક જણાયા જ કરે છે. અને વિગ્રહ ગતિમાં ચાલે ત્રણ સમય તેમાં પણ જ્ઞાયક જણાય છે સમ્યક્ લઈને હારે જાય ને ? સમાધિ મરણ સમકિતીનું થાય અને સ્વર્ગમાં જાય ત્યારે શરીર નથી, નોકર્મ નથી, અને દ્રવ્યકર્મ તો ચોટેલા છે. નોકર્મ નથી તેમ દ્રવ્યઇન્દ્રિય પણ નથી. આખું શરીર હજી નથી થયું. આહા ! પર્યાપ્તિ ન થાય તો પછી થાય. પણ તેના જ્ઞાનમાં પરિણતિમાં જાણનાર જણાયા જ કરે છે એટલે સમયે સમયે તેને રસ્તામાં પણ નિર્જરા થાય છે. આહાહા !
એકવાર જાણનારો જણાયો તો, સાદી અનંતકાળ જાણનારો જ જણાય. જાણનારને જાણતા જાણતા જાણતા ઠરી જાય ઠરતા કેવળજ્ઞાનનો ભડકો થાય. એકવાર તો જાણ. આ જાણવા જેવી ચીજ હોય તો એક આત્મા છે. આ જગતમાં જાણવા જેવી વસ્તુ હોય અનુપમ તો એક પોતાનો શુદ્ધાત્મા છે. અનંતકાળથી બીજું જાણ્યું ને રખડ્યો પોતાને ભૂલીને માટે તેમ જ્ઞાયકનું સમજવું. જ્ઞાયક તો જ્ઞાયક છે. જ્ઞાયક નથી ૫ર તણો, જ્ઞાયક પ૨ને જાણતો નથી. પરને જાણનારો બતાવ્યો તને, ઈન્દ્રિજ્ઞાન પરને જાણે છે, રૂપને ઈન્દ્રિયજ્ઞાન જાણે છે. શબ્દને ઈન્દ્રિયજ્ઞાન જાણે છે. તું નથી જાણતો. ત્યારે સાહેબ હું કોને જાણું છું ? તું તને જાણ. આહા ! તેવા બે વિભાગ છે. જ્ઞાનના ને અજ્ઞાનના બે વિભાગ છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાન અજ્ઞાનમાં જાય છે ને બે જ્ઞાન જ્ઞાનમાં જાય છે તેવી વાત આ છઠ્ઠી ગાથામાં બહુ સારી આવી. થઈ ગયો વખત.
પ્રવચન નં. ૨૧
અમૃતપ્રભાત એપાર્ટમેન્ટ - રાજકોટ
તા. ૨૭-૭-૯૧
આ શ્રી સમયસારજી પરમાગમ શાસ્ત્ર છે. તેમાં જીવ નામના અધિકારની ૬ઠ્ઠી ગાથા. ટીકામાં બે પારા પૂરા થયા. હવે જયચંદ પંડિત એનો ભાવાર્થ લેશે. ભાવાર્થ એટલે આચાર્ય ભગવાને જે ટીકા કરી હતી તેનું સંક્ષિપ્તમાં વર્ણન. ટીકાકારનો ભાવ જળવાઈ રહે તે રીતે ભાવાર્થ કરવામાં આવે છે. જેથી કરીને ટીકામાં ઓછું સમજાણું હોય તો ભાવાર્થમાં વધારે સમજ પડી જાય તેટલા માટે ભાવાર્થ કરવામાં આવે છે.
ભાવાર્થ : અશુદ્ધપણું પર દ્રવ્યનાં સંયોગથી આવે છે. પર્યાયમાં જે અનંતકાળથી રાગદ્વેષ મોહની પરિણતિ ચાલે છે તે અશુદ્ધ પરિણામ છે શુદ્ધ પરિણામ નથી. વિભાવો છે. કષાય છે. પર્યાયમાં અશુદ્ધતા છે તે અશુદ્ધતા અનાદિકાળથી ચાલી આવે છે. તે સ્વભાવને આશ્રયે થઈ નથી. રાગ-દ્વેષ-ક્રોધ-માન-માયાના પરિણામ જે છે. તે સ્વ આશ્રિત નથી.
