________________
૩૧૦
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
અનાદિ અનંત છે. નિત્ય નિરાવરણ છે એને કર્મનો બંધ થતો નથી, એને કર્મનો ઉદય લાગુ પડતો નથી. તે રાગથી સહિત થતો નથી. વીતરાગી ક્ષણિક પર્યાય અનિત્ય નાશવાન એનાથી સહિત થતો નથી. એક સમયની કેવળજ્ઞાનની પર્યાય એનાથી એ સહિત થતો નથી. એવો ભગવાન આત્મા અનંત ગુણાત્મક એવો ચૈતન્ય ૫રમાત્મા એને પર્યાય નથી. ‘‘એ રીત શુદ્ધ કથાય ને જે જ્ઞાત તે તો તે જ છે.'' ત્રણ પદમાં દૃષ્ટિનો વિષય મૂક્યો છે. ચોથા પદમાં જ્ઞાનનો વિષય છે. અનુભવ કેમ થાય ? એ ચોથા પદમાં એની પ્રક્રિયા બતાવશે આપણને. હવે એનો ગાથાનો અર્થ આપણે લઈએ.
ગાથાર્થ : જે જ્ઞાયકભાવ છે, છે, છે, ને છે ત્રણેકાળ છે. અને જેવો એક સમયમાં છે એવો ત્રણેકાળના સમયમાં એવો ને એવો જ છે. એમાં ફેરફાર, કોઈ જાતની વધઘટ થવાની નથી. આહાહા ! જ્ઞાયકભાવ છે તે અપ્રમત્ત પણ નથી અને પ્રમત્ત પણ નથી. બેયમાં પણ કહી દીધું. પ્રમત્ત નથી એ તો ઠીક, વિકારી પર્યાયથી તો રહિત હોય. પણ નિર્મળ અપ્રમત્ત શુદ્ધ ઉપયોગની દશા, ધર્મધ્યાન ને શુક્લધ્યાન એવી શુદ્ઘ ઉપયોગની દશાઓ, એ આત્મામાં નથી ભાઈ. આહાહા !
તું પર્યાયને થોડીકવાર જો માં, આ થોડીકવારનું જ કામ છે. બહુ જાજો ટાઈમ તને નહી લાગે. જો તારો કાળ પાકી ગયો હશે, તો અમે કહીએ છીએ, એ તને ખ્યાલમાં આવી જાશે. અને અમારી વાણી નીકળે છે, એના ઉપરથી અમારા જ્ઞાનમાં આવી ગયું છે, કે અમારી વાત ઝીલનારા ભલે થોડા હોય, સંખ્યાની કાંઈ જરૂર નથી, પણ જરૂર ગ્રહણ કરનારા, અને પ્રયોગ કરીને અનુભવ કરનારા પણ નીકળશે. એટલે જ આ વાણી ખરે છે.
અપ્રમત્ત પણ નથી અને પ્રમત્ત પણ નથી. એ રીતે એને શુદ્ધ કહે છે. આ શુદ્ધની વ્યાખ્યા કરી કે આત્મા શુદ્ધ કેમ છે ? કે અશુદ્ધ પર્યાયથી રહિત છે માટે શુદ્ધ છે, એટલું તો નહીં પણ શુદ્ધ પર્યાયથી પણ રહિત છે, માટે શુદ્ધ છે. શુદ્ધ પર્યાયથી સહિત છે માટે શુદ્ધ છે એમ નથી. શુદ્ધાશુદ્ધ પ્રકારની પર્યાયો જે છે, પર્યાયોનો સ્વીકાર કર્યો આચાર્ય ભગવાને, છે પર્યાયો, પ્રમત્ત અપ્રમત્ત છે. છે પછી નથી કહ્યું ને, કે નથી, નથી, નથી કહ્યું. નથી, નથી, નથી એમ નહીં. પર્યાયમાં બધા ધર્મો છે. પણ દ્રવ્યમાં એ નથી. આ દ્રવ્યપર્યાયના ભેદજ્ઞાનની પરાકાષ્ટા છે. એને પ્રમત્ત અપ્રમત્ત પણ નથી. એ રીતે એને શુદ્ધ કહે છે. આટલી વાત તો ત્રિકાળી દ્રવ્યની એને કરી.
વળી જે આવો જ્ઞાયકભાવ છે, એ જાણવામાં કેમ આવે ? અનુભવમાં કેમ આવે ? એ કહે છે કે વળી જે જ્ઞાયકપણે જણાયો. જાણના૨પણે જણાયો. કર્તાપણે જણાયો નહી. પણ જ્ઞાયકપણે જણાયો. તે તો તે જ છે, બીજો કોઈ નથી. એમાં ઘણું કહેવા માંગે છે. પછી
