________________
૨૩૮
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન જ્ઞાનમાં પર જણાય છે. જ્ઞાનમાં આત્મા જણાય અને ઈન્દ્રિયજ્ઞાનમાં પર જણાય એવા બે ભાગ છે અત્યારે વર્તમાનમાં બધાની પાસે.
ઈન્દ્રિયજ્ઞાનમાં સ્વ ન જણાય અને આત્મજ્ઞાનમાં પર નથી જણાતું અત્યારે પણ, અજ્ઞાન અવસ્થા વખતે પણ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન પરને પ્રસિદ્ધ કરે છે અને આત્માનો ઉપયોગ આત્માને પ્રસિદ્ધ કરે છે. એ ઉપયોગમાં પરોક્ષ અનુભૂતિ થયા કરે છે. પ્રત્યક્ષ અનુભૂતિ થાય તો બે ભાગ યથાર્થ પડી જાય છે. જો ઉપયોગમાં આત્મા ન જણાતો હોત તો કોઈને અનુભવ ન થાત અને ઈન્દ્રિયજ્ઞાનમાં આત્મા જણાતો હોત તો ઈન્દ્રિયજ્ઞાન હેય ન હોત. જડન કહેવાત, ચેતન કહેવાત. આહાહા ! ઈન્દ્રિયજ્ઞાન આત્માને જાણતું નથી અને આત્માનો ઉપયોગ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનના વિષયને જાણતો નથી. આહાહા!
જુઓ, ઈન્દ્રિયજ્ઞાન જ્ઞાન નથી તે પુસ્તકના પાછળના પૂંઠા ઉપર આપણે બોલ મૂક્યો છે. એક અમિતગતિ આચાર્ય થઈ ગયા. ભાવલિંગી સંત. નિત્ય આનંદનું ભોજન કરનારા. એકાદ ભવમાં તો જેનો મોક્ષ થવાનો હોય એવા સંતોની વાણી છે. અમિતગતિ આચાર્યનું એક યોગસાર છે. યોગસાર બે છે એક યોગીન્દ્રદેવનું ને એક અમિતગતિ આચાર્યનું. એ યોગસારની છેલ્લે ચૂલીકા અધિકારની ગાથા ૪૮ છે. તેમાં એમ કહ્યું કે “ભિન્ન ભિન્ન જ્ઞાનોથી ઉપલબ્ધ હોવાને લીધે બે પ્રકારના જ્ઞાન છે. જ્ઞાનના બે પ્રકાર ભિન્ન ભિન્ન જ્ઞાન. બે પ્રકારના જ્ઞાન કેમ કહ્યા કે બેયનો વિષય ભિન્ન ભિન્ન છે. વિષય ભિન્ન છે માટે જ્ઞાન ભિન્ન છે. બેયનો વિષય એક નથી. એકનો વિષય બે નથી.
‘‘ભિન્ન ભિન્ન જ્ઞાનોથી ઉપલબ્ધ હોવાને લીધે” એટલે જણાવાને લીધે શરીર અને આત્માનો સદા પરસ્પર ભેદ છે. આ આત્મા ને શરીર ભિન્ન ભિન્ન ત્રણેકાળ જુદા જુદા છે. એ જુદા છે એનું કારણ શું? કે જુદા જુદા જ્ઞાન વડે જણાય છે માટે જુદા છે. એક જ્ઞાનના બે વિષય નથી. અને બે જ્ઞાન થઈને તેનો એક વિષય નથી. ભિન્ન ભિન્ન જ્ઞાન વડે ઉપલબ્ધ હોવાને કારણે શરીર અને આત્મા સર્વથા જુદા જુદા છે. અત્માને રાગ-શરીર તદ્દન જુદા છે. રાગને શરીરમાં નાખી દેવાનો. તેમને પરસ્પર ભેદ છે, જુદાઈ છે. પરસ્પર ભેદ એટલે જુદાઈ.
એમ કહે છે કે ભિન્ન ભિન્ન જ્ઞાનો વડે ઉપલબ્ધ હોવાને કારણે બે જુદા છે. એમ કહીને કે, તો બે જ્ઞાન ક્યા છે? બે જ્ઞાનના વિષય બે છે? કે હા. બે જ્ઞાનના વિષય બે છે. એક જ્ઞાનનો વિષય બે નથી અને બે જ્ઞાન થઈને એકને વિષય કરતું નથી. શરીર ઈન્દ્રિયજ્ઞાનથી જણાય છે. આ શરીર છે ને રાગાદિ છે ને આ બધા ભેદો છે ને ભેદો ગુણસ્થાનના, માર્ગણાસ્થાનના, અજીવના ભેદો છે ને એ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનથી જણાય છે
