________________
પ્રવચન નં. ૧૯
૨૪૫ અનંતકાળથી પરિભ્રમણ કરે છે. “જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના પામ્યો દુઃખ અનંત' કર્મના ઉદયથી દુઃખી થયો નથી પણ પોતાનું જ સ્વરૂપ છે ચિદાનંદ આત્મા તેને જાણ્યા વિના એટલે અનુભવ કર્યા વિના તે ચાર ગતિના દુઃખમાં રખડે છે. કાગડા, કૂતરામાં જાશે.
પૂ.ગુરુદેવ મુંબઈમાં રમણીકભાઈનો ૮૦ લાખનો બંગલો છે ત્યાં ઉતર્યા'તા. સામે સમુદ્ર છે પાછો. ત્યાં આંટા મારે બગલા, છે ને? બગલા માછલા ખાય. શું થશે આનું કરુણા ખૂબ ઈ જે શેઠિયો સમજ્યો નહીંને તો ઈ બગલો થઈને માછલા ખાશે પાછો. એમ ગુરુદેવ કહે ને! ગુરુદેવને શું? તેને તો કરુણા આવી એટલે કહી દે. આહા! “ચેત-ચેત નર ચેતરજકણ તારા રખડશે જેમ રખડતી રેત” કોઈ ભાવ પૂછે છે? એકવાર ગુરુદેવે ફરમાવ્યું કે તું તારા આત્માની ઓળખાણ કરી લે. તારું આયુષ્ય પૂરું થશે તું ક્યાં જાઈશ? આ ત્યાં કોઈ માસીના ઘર નથી કે આવકાર આપે તને. આહાહા ! તારી માસીના ઘર નથી કે આવો ભાઈ આવો આ શેઠીયો મોટો-કરોડપતિ હતો રાજકોટનો. કોઈ આવકાર નહીં આપે.
પછી બીજો દાખલો આપે. જેમ સુકું તણખલું હોય તણખલું, તણખલું નાનું અને વાવાઝોડું આવે ઈ તણખલું ઉડે. ઉડીને ક્યાં પડે તણખલું? તેનો કોઈ નેઠો ખરો? નક્કી ખરું ક્યાં પડે? આહાહા ! એમ ખોવાઈ જાઈશ. પછી આગળ વધીને કોઈ વખતે એમ કહે. અરે ! આ બટેટા ને લસણ-ડુંગળીમાં તારો જન્મ થશે. તો મફતના ભાવે મૂળોમફતના ભાવે મૂળો પહેલાંના કાળમાં હતું. હવે તો મોંઘું થઈ ગયું. શાક લે એને તો મૂળો મફત આપે અગાઉના કાળમાં મફતના ભાવે તું વહેંચાણો. આહા !
પણ એ બેબાકળો થઈને જાગતો નથી. નિંદ્રા ઉડતી નથી એની. મમત્વ એવું છે પરમાં. કરુણા કરીને જ્ઞાનીઓ ચેતાવે છે. દુ:ખી પ્રાણીઓની ઉપર કરુણા છે. ચેતાવે છે કે ભાઈ તારા જ્ઞાનમાં જે પર જણાય છે ને, એ પર નથી જણાતું તારી જ્ઞાનની પર્યાય જણાય છે. એમ લે પહેલાં. પરનો પ્રતિભાસ થાય છે ભલે, પણ એય જણાતું નથી તો એને જાણીશ તો અજ્ઞાન. અને જાણનારને જાણીશ તો જ્ઞાન થઈ જશે સમ્યકજ્ઞાન એ વખતે. ઉપયોગ પલ્ટી જશે અંદર અભિમુખ થઈ જશે. બહિર્મુખ ઉપયોગ હતો તે અંદરમાં આવશે.
કહે છે કે શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. શેયો જણાય છે માટે અહીંયા જ્ઞાનનું અસ્તિત્વ છે? સૅય કર્તા ને જ્ઞાનની પર્યાય કર્મ એમ બે વચ્ચે કર્તા કર્મ સંબંધ નથી. શેય નિમિત્ત અને જ્ઞાનની પર્યાય નૈમિત્તિક તેમ બે વચ્ચે નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ પણ નથી. અને હું જ્ઞાતા ને તે જ્ઞય તેમ જ્ઞાતા જોય સંબંધ પણ નથી. ત્રણે સંબંધ ઉડાડે છે. કારણ કે શેયકૃત અશુદ્ધતા નથી.
કારણ કે શેયાકાર અવસ્થામાં, શું કહે છે? આ શેયો છે. એની અવસ્થામાં એટલે જ્ઞાનની પર્યાયમાં શેયો જણાય છે. જેવું છે તેવું પ્રતિબિંબ થાય છે પ્રતિભાસ થાય છે. આ
