________________
પ્રવચન નં. ૫
૬૩ બહાર આવે છે ત્યારે ઉપકારી ગુરુ ઉપર લક્ષ જાય છે. આપે મને આત્મા આપ્યો આપના પ્રતાપે ભવનો અંત થયો, એમ જ્યારે જ્ઞાયકનું જ્ઞાન રાખતો અને ગુરુનું જ્ઞાન પણ એમાં થયું ત્યારે એ શ્રી ગુરુ જણાય છે ત્યારે પણ જાણનાર જણાય છે. જાણનારને જાણવાનું જાણવું છૂટીને ગુરુને જાણતો નથી. આહાહા! સમય સમયનો હિસાબ છે. એકવાર અતીન્દ્રિય જ્ઞાન પ્રગટ થયું આત્મા આશ્રિત, એ તો સમયે સમયે ઉત્પાદ, ધ્રુવને પ્રસિદ્ધ કરીને ઉપજે છે અને ધ્રુવને પ્રસિદ્ધ કરીને પછી જ વ્યય થાય છે.
અતીન્દ્રિયજ્ઞાનની અવસ્થા પ્રગટ થઈ ગઈ, પરિણતિ છે સવિકલ્પ દશામાં ઈન્દ્રિયજ્ઞાન પણ ઊભું થયું છે. દેવ ગુરુ શાસ્ત્ર પણ જણાય છે અને એના લક્ષવાળો રાગ પણ થાય છે તે એને જણાય છે. કરે છે એમ જણાતું નથી. થાય છે તેમ જણાય છે પણ એ જણાય છે ત્યારે એ જ જણાય છે એટલું જ જણાય છે, એમ કે જાણનાર જણાય છે. શેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાય છે. આહાહા !
આ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનવાળાને પહેલાં તો સમજવું જ કઠણ પડે. એમાંય તર્ક પણ કરે તર્ક, કે છદ્મસ્થનો ઉપયોગ તો એક સમયે એકને જાણે બે ને ન જાણે. ભાઈ ! તારી વાત સારી છે સાચી છે. કેછદ્મસ્થનો ઉપયોગ છે એ એક સમયે એકને જાણે-ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો ઉપયોગ હોય તે ગુરુને જાણે પણ ઈન્દ્રિયજ્ઞાનનો ઉપયોગ આત્માને ન જાણે. પણ આત્માને જાણનારી એક પરિણતિ અતીન્દ્રિય જ્ઞાનની પ્રગટ થઈ છે એમાં ઈ જણાય છે અને ઉપયોગની અપેક્ષા નથી. આહાહા !
અંદરની વાતું છે આ બધી. જાણનારપણે જણાયો ઈ અનુભવના કાળે તો જણાયો પછી ચાંદીની થાળીમાં જમે. આહાહા! ચક્રવર્તી તો ચાંદીની થાળીમાં શું સોનાની થાળીમાં જમે. મિથ્યાષ્ટિની ચાર આંખ થઈ જાય. આ કાંઈ જ્ઞાની હોય? આહાહા ! ભાઈ ! એ જ્ઞાનીનું જ્ઞાન શું કરે છે ઈ તને ખબર પડતી નથી. એ ચામડાની આંખે એ જણાય તેવું નથી. ચામડાની આંખ એટલે ભાવઈન્દ્રિય ચામડાની આંખ છે. એ ચામડાનો સંબંધ કરીને ઉત્પન્ન થાય છે, માટે ચામડું છે. આહાહા ! જડ ને અચેતન છે એ ઈન્દ્રિયજ્ઞાન.
જ્ઞાયકપણે જણાયો, જણાયો પછી જણાયા કરે કે જણાયો પછી જાણવાનું છૂટી જાય છે? કહે છે જણાયા કરે છે. આહાહા! પહેલાં સમયે જણાયો માટે સંવર અને પછી જણાયા કરે છે માટે નિર્જરા. શું કહ્યું? પહેલાં સમયે જણાયો ત્યારે સંવર પ્રગટ થઈ ગયો. ઓહોહો ! હું તો જાણનાર-જાણનાર છું. હું તો પરમાત્મા છું. પછી જ્યારે જ્ઞાન ઈ જાણ્યા કરે છે જાણ્યા કરે છે તો શુદ્ધિની વૃદ્ધિ, શુદ્ધિની પ્રગટતા થઈ સંવરમાં. પછી જાણ્યા કરે છે માટે શુદ્ધિની વૃદ્ધિ થાય છે. તો એ સવિકલ્પ દશા હો કે નિર્વિકલ્ય ધ્યાનની અવસ્થા હો. એ તો
