________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન સ્વભાવથી જાણનાર છે.
દીપક કોને કહીએ કે ઘટપટને પ્રકાશ કરે તો દીપક, એમ છે નહિ. દીપક તો દીપકથી છે. ઘડાને લઈ લ્યો તો ય દીપક ને ઘડો હોય તોય દીપક, દીપક તો દીપક પોતાથી છે. એમ આ શેયાકાર થવાથી એટલે શેયો જ્ઞાનમાં જણાવાથી આત્માને જ્ઞાયક એટલે જાણનાર.... જાણનાર... જાણનાર...છે એ વાત લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. અને એ વાત અમે કહીએ ત્યારે એ તરત જ હા પાડે છે કે આત્મા જાણનાર છે. કારણ કે શેય જણાય છે ને આત્મા એને જાણે છે. એવો જ્ઞાતા શેયનો સંબંધ અહીંયા છે એટલે તરત હા પડે છે કે હા. શેયોને જાણે માટે હું જાણનાર છું. જોયોને કરતો નથી. પણ શેયોને જાણે છે એવો જે વ્યવહાર, એ વ્યવહાર દ્વારા નિશ્ચય બતાવવો છે. વ્યવહાર નથી બતાવવો, શેયોને જાણે છે માટે આત્મા જ્ઞાયક જાણનાર એ વાત જગતને પ્રસિદ્ધ છે. તો પણ શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. એ માર્મિક વાત કરે છે.
શેયકૃત એટલે આ જ્ઞયો છે એટલે અહીંયા જ્ઞાન થાય છે? આ જ્ઞાનની પર્યાય યોથી થાય છે? શેયને જાણે તો જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે? એમ છે નહિ. શેયથી જ્ઞાન થતું નથી અને શેયનું પણ જ્ઞાન થતું નથી. સૂક્ષ્મ વાત છે. કે જો શેયથી જ્ઞાન થાય તો શેયકૃત અશુદ્ધતા લાગુ પડી જાય. તો જોય કર્તા થાય અને જ્ઞાનની પર્યાય એનું કર્મ બને. પણ શેય કર્તા ને અહીંયા જ્ઞાન કર્મ એમ જ્ઞાનને પર શેયની સાથે કર્તા કર્મ ભાવનો અભાવ છે. અને આ જોય છે તે નિમિત્ત છે અને અહીંયા જ્ઞાનની પર્યાય છે તે નૈમિત્તિક છે, એવી પણ જ્ઞાનની પર્યાયને અપેક્ષા નથી. એ કર્તા કર્મ તો નથી, જોયથી તો જ્ઞાન થતું નથી, શેયનું પણ જ્ઞાન થતું નથી, જ્ઞાન તો આત્માનું થાય છે. જ્ઞાન થાય છે, પણ એ જ્ઞાન આત્માનું થાય છે આત્માથી થાય છે. આત્માથી અને આત્માનું.
સૂર્યનો પ્રકાશ થાય છે તો તે પ્રકાશ સૂર્યથી થાય છે અને સૂર્યનો પ્રકાશ છે. એમ આ જ્ઞાન પ્રગટ થાય છે તે આત્માથી પ્રગટ થાય છે અને આત્માનું જ્ઞાન થાય છે. શેયોથી જ્ઞાન થતું નથી અને જોયોનું પણ જ્ઞાન થતું નથી. કહેવાય એમ કે આ જોયો જણાય છે. કહે છે કે જો તને એ જોયો જણાય છે એ વખતે જ્ઞાન ન જણાય તો તો યકૃત અશુદ્ધતા આવી જશે. સૂક્ષ્મ વાત છે. શેયથી જ્ઞાન ન થાય અને જોયનું પણ જ્ઞાન ન થાય. જ્ઞાન આત્માથી થાય અને આત્માનું જ થાય. આત્માથી થાય અને આત્માનું જ જ્ઞાન થાય છે તો કહે છે કે શેયકૃત અશુદ્ધતા નથી.
શેયથી જ્ઞાન થાય એ વાત ૧૦૦% જૂઠી છે. અને શેયનું પણ જ્ઞાન થતું નથી. શેયથી જ્ઞાન ન થાય અને શેયનું પણ જ્ઞાન ન થાય. કારણ કે શેયકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. શું કહ્યું? કારણ કે હવે આગળ વધે છે. કારણ કે શેયથી જ્ઞાન કેમ થતું નથી અને શેયનું જ્ઞાન કેમ થતું
