________________
૧૫૭
પ્રવચન નં. ૧૨
પોતે જાણનારો માટે કર્તા અને પોતાને જાણ્યો માટે પોતે કર્મ. દેવ ગુરુ શાસ્ત્રને ન જાણ્યું. પર્યાયને ન જાણું, સામાન્ય વિશેષ આખો આત્મા જાણ્યો. સામાન્ય વિશેષાત્મક આખો આત્મા ઉત્પાદવ્યયધ્રુવયુક્ત સત્ એ જ્ઞાનનું જ્ઞેય છે. ઉત્પાદવ્યય કર્મ નથી. એ ભેદ અપેક્ષાએ કર્મ છે. અભેદ અપેક્ષાએ ઉત્પાદવ્યયધુવયુક્તસતું આખું પરિણામી દ્રવ્ય કર્તાનું કર્મ છે. જણાયો એવો જ જણાયો. (શ્રોતા :- એટલે જણાય તે કર્મ છે) જણાય તે કર્મ છે. કેવો જણાયો? (શ્રોતા :- આખો જણાણો) આખો જણાણો, ઈ કર્મ છે. સમયસાર પ્લસ પ્રવચનસારમાં આવી ગયો ઈ. જ્ઞાતૃતત્ત્વ ને શેયતત્ત્વ થઈ ગયું. જ્ઞાતૃતત્ત્વ અને શેયતત્ત્વ એનો અનુભવ એ સમ્યગ્દર્શન છે.
જેમ દીપક ઘટપટાદિને પ્રકાશિત કરવાની અવસ્થામાંય દીપક છે. આ દીપક છે ઈ આ બધાને પ્રસિદ્ધ કરે છે અને પ્રસિદ્ધ કરવાના કાળમાં પણ દીપક જ છે ઈ દીપકનું કાંઈ અન્યથાપણું થતું નથી. ઘટપટને પ્રકાશે છે માટે દીપક ઘટપટરૂપે થઈ ગયો એમ છે નહીં, અને પોતાને પોતાની જ્યોતિરૂપ શિખાને પ્રકાશવાની અવસ્થામાં પણ દીપક જ છે. હર હાલતમાં દીપક, દીપક જ છે. હર હાલતમાં જાણનાર-જાણનાર-જાણનાર-જાણનાર, જાણનારપણે જ છે અન્ય કાંઈ નથી એમ જ્ઞાયકનું સમજવું. જ્ઞાયક તો જ્ઞાયક છે. એ સેટીકામાં આવ્યું ને જ્ઞાયક તો જ્ઞાયક જ છે ઈ આ. જે સેટીકામાં છે એ જ વાત કરી. જ્ઞાયક તો જ્ઞાયક જ છે તમારા ભજનમાંય આવે છે ને.
“જ્ઞાયક પરિકો નહીં જાનતા, જ્ઞાયક જ્ઞાયક કો હી જાનતા,
યે દોનો તો નય પક્ષ હૈ, જ્ઞાયક નયોં સે પાર' બસ, આમાં અનુભવ છે. જ્ઞાયક પરને જાણે છે એમાં અનુભવ નથી, જ્ઞાયક જ્ઞાયકને જાણે છે એમાં અનુભવ નથી, વિકલ્પની જાળ સંસાર છે. આહાહા ! નયોંસે પાર એટલે | વિકલ્પોથી પાર થઈ ગયો, ઈ અનુભવ સાક્ષાત્ થઈ ગયો. ઈ બરાબર છે આ. બેન
જયપુરમાં બોલ્યા હતા એમાં ઘણાં ખુશ ગયા. યુગલજીને આકર્ષણ એના પરથી થયું ને ઘણાને આકર્ષણ થયું. ઈ સિવાય બીજુ કંઈક બોલ્યા'તા “મેં જ્ઞાયક પર જોય હૈ મેરે ઐસી ભ્રાંતિ મીટા ડાલી” હા ઈ. મેં જ્ઞાયક પર શેય હૈ મેરે ઐસી ભ્રાંતિ મીટા ડાલી. ભ્રાંતિ જ હતી. એવું કંઈ હતું નહીં. પણ અરીસામાં અગ્નિ નહોતી અને અગ્નિનો ભાસ થયો ઈ તો ભ્રાંતિ થઈને. એમ જ્ઞાનમાં શેયનો પ્રતિભાસ દેખી અને જ્ઞાનમાં શેયો છે એ ભ્રાંતિ છે જ્ઞાનમાં શેયો છે એ ભ્રાંતિ છે.
શેય જણાય છે ઈ બ્રાંતિ છે. લક્ષ શેય પર ગયું. લક્ષ શેય પર રહી ગયું. જ્ઞાનનું પણ લક્ષ જ્ઞાયક પર ન આવ્યું. શેય જણાય છે ઈ તો શેય, પર જણાય છે તો પર ઉપર લક્ષ ગયું,
