________________
જ્ઞાયક સ્વરૂપપ્રકાશન
‘તે જ’ એમ, ઓલો દષ્ટિનો વિષય આપ્યો. એ દૃષ્ટિના વિષયમાં દ્રવ્યનો નિશ્ચય કહ્યો. હવે પર્યાયના નિશ્ચયમાં જ અનુભવ થાય. પર્યાયના વ્યવહારમાં અનુભવ ન થાય. જ્ઞાનની પર્યાય પ૨ને જાણે છે એમાં અનુભવ ન થાય અને સ્વપર બેને જાણે છે એમાં પણ અનુભવ ન થાય. સ્વપર બેનું લક્ષ ન હોય. સ્વપર બેને જાણે તો બેનું લક્ષ થાય, પણ એમાં અનુભવ ન થાય. ત્યારે શું કરવું ? જે કહ્યો શુદ્ધાત્મા, તે જ સમસ્ત બધા પ્રકારના અન્ય દ્રવ્યોના જે ભાવો, અન્ય દ્રવ્યોના ભાવો, અન્ય દ્રવ્યના નિમિત્તે થતાં પોતાનો વિભાવ એમ નહીં બિલકુલ.
અહીંયા મોહની ઉત્પત્તિ જ ન થાય, મોહની ઉત્પત્તિ થાય આમ્રવની, અને એનાથી ભેદજ્ઞાન કરાવવું, એમ નહીં. શરીર પર માટી લગાડવી ને પછી સ્નાન કરવું એમ નહીં. માટી જ લગાડવી નહીં. શરીર મેલું જ ન થાય તો સ્નાન કરવાની જરૂર પણ ન પડે. એવી
આ એક પદ્ધતિ બતાવી છે. કે તે જ, જે શુદ્ધાત્મા છે તે, સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યોના ભાવોથી ભિન્નપણે એટલે કે અન્ય દ્રવ્યો, જે કર્મ ને નોકર્મ છે, એ કર્મમાં રાગ દ્વેષ, સુખ દુઃખનો અનુભાગ છે. અને નોકર્મમાં ખાટા મીઠાનો અનુભાગ છે. એ બેયનું લક્ષ તું છોડી દે. એના લક્ષે જે મોહ થાય છે, એનું લક્ષ છૂટતાં મોહની ઉત્પત્તિ જ નહીં થાય. તને શુદ્ધાત્માનો અનુભવ થાશે.
૧૩૬
સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યોના ભાવોથી, (શ્રોતા :-- બિલકુલ સાચી પદ્ધતિ છે) સાચી પદ્ધતિ છે. નિમિત્તનું લક્ષ હોય તો નૈમિત્તિક થાય, પણ નિમિત્તનું લક્ષ જ છૂટી જાય, તો નૈમિત્તિક ભાવનો જન્મ જ ન થાય અને સ્વભાવભાવનો જન્મ થાય. કાં નૈમિત્તિકનો જન્મ થાય અને કાં સ્વભાવભાવની પર્યાયનો જન્મ થાય. હવે કહે છે કે સ્વભાવભાવની પર્યાયનો જન્મ કેમ થાય, કે નૈમિત્તિકનો જન્મ ન થાય તો, કે નૈમિત્તિકનો જન્મ કેમ ન થાય ? કે નિમિત્તનું લક્ષ છૂટે તો. નિમિત્તના લક્ષે નૈમિત્તિક થાય છે ને ?
હવે જ્યાં નિમિત્તનું લક્ષ છૂટી ગયું, તો નૈમિત્તિક પર્યાય, વિભાવભાવ પ્રગટ જ ન થાય. અને એનું લક્ષ આત્મા ઉપર આવતા સ્વભાવ ભાવ જ પ્રગટ થાય. આત્માનો અનુભવ એમાં જ પ્રગટ થાય એમ કહે છે.
સમસ્ત અન્ય દ્રવ્યોના ભાવોથી (શ્રોતા :-– એકદમ સહી બાત કહી, કેમ કે લક્ષ કાં તો નિમિત્તનું હોય, કાં તો સ્વભાવનું હોય) બે હોય, ત્રીજું તો કાંઈ છે નહીં અને અનંત કાળથી નિમિત્તનું લક્ષ છે. અને નિમિત્તનાં બે પ્રકાર છે. એક કર્મ અને નોકર્મ. બીજી એક ગુપ્ત વાત એમાં એણે એ કરી, ગુપ્ત વાત છે એ. કે નોકર્મ એનું લક્ષ તો બુદ્ધિપૂર્વક થાય છે અને કર્મનું લક્ષ તો અબુદ્ધિપૂર્વક, એના તરફ વલણ છે કે ઈ એનું જ લક્ષ કર્યા કરે છે સમયે
