________________
४३८ ]
জধান্সন্ধান [द्वादश
गुरुतत्त्वकी मुख्यता. तत्वेषु सर्वेषु गुरुः प्रधानं,
हितार्थधर्मा हि तदुक्तिसाध्याः। श्रयंस्तमेवेत्यपरीक्ष्य मूढ !,
धर्मप्रयासान् कुरुषे वृथैव ॥ १ ॥
"सर्व तत्वोमें गुरु मुख्य है, भात्महित निमित्त जो जो धर्म करनेके है वे वे उनके कहनेसे साध्य है। हे मूर्ख ! यदि उनकी परीक्षा किये बिना तूं उनका आश्रय लेगा तो तेरे धर्म सम्बन्धी किये हुए सब प्रयास (धर्मके कार्यों में कीजानेवाली महेनत ) व्यर्थ होंगे।" उपजाति.
. विवेचन-देव और गुरुकी पहचान करानेवाले गुरुमहाराज हैं अतएव उनकी सब तत्वोंमें मुख्यता है । सिद्धमहाराज विशेष गुणी हैं फिर भी उनसे पहिले अरिहंत महाराजको नंवकारमें प्रथम नमस्कार किया जाता है । अमुक कार्य करने योग्य है या नहीं ? अमुक मार्ग जाने योग्य है या नहीं ? आदि आदि कार्याकार्य, पेयापेय, भक्ष्याभक्ष्यका विवेक गुरुमहाराजद्वारा होता है। अतएव सब तत्त्वोमें गुरुतत्त्वकी मुख्यता है।
अब सबसे टेदा प्रश्न यह है कि उनको किस प्रकारसे ढुंढ निकालना चाहिये । यदि अयोग्य पुरुषको गुरुका स्थान प्रदान किया जाय तो वह अपने आपको तथा आश्रयमें आनेवामेको संसारसमुद्र में डुबा देता है । इसलिये व्यवहारमें इसीप्रकार धर्ममें भी एक बहुत आवश्यक प्रश्नपर हमको विचार करना चाहिये । गुरुस्थान ग्रहण करने की अधिक योग्यता साधुमें
१ हितार्थिधर्मा इति वा पाठः ।