Book Title: Jain Moorti Vidhan
Author(s): Priyabala Shah
Publisher: University Granth Nirman Board
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005242/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna lekhikA DaoN. priyamALA zAha Hai mINa borDa, gujarAta. rAjya yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa- gujarAta rAjya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna lekhikA DaoN. priyamALA zAha ema. e. pIeca. DI. (mu*baI yuni.), DI.liTa. (perisa) obed; gata rA yunivarsiTI graMthanimANa mA gujarAta rAjya, amadAvAda-6 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAIN ICONOGRAPHY by Dr. Priyabala Shah : prakAzAka : je. bI. seDila adhyakSa yunivarsiTI graMthanirmANa kheADa, gujarAta rAjya amadAvAda-380006 yunivarsiTI gra MthanirmANa erDa prathama AvRtti : 1980 nakala : 1100 ki`mata rU. 11 = 00 "Published by the University Book Production Board, Gujarat State, under the Centrally Sponsored Scheme of Production of Books and Literature in Regional Languages at the University level, of the Government of India in the Ministry of Education and Social Welfare (Department of Culture), New Delhi." : mudraka H narendrakumAra dazarathabhAI paTela umiyA prinTarI 863, nAraNapurA gAma amadAvAda-380013 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM puravacana ucca keLavaNInuM mAdhyama mAtRbhASA bane te mATe yunivarsiTI kakSAe pratyeka vidyAzAkhA mATe vipula graMthasAmagrI taiyAra thavI joIe. A hetuthI kendra sarakAre Arthika sahAya ApIne prAdezika bhASAomAM yunivarsiTI kakSAnA pustaka ane sAhitya prakAzita karavAnI yojanA ghaDI ane tene sAkAra karavA mATe 1970mAM A barDa racavAmAM AvyuM. kendra sarakAra taraphathI A kArya mATe maLatAM anudAne uparAMta eprila, 1 1976thI A yojanAmAM rAjya sarakAre paNa amuka anudAna ApavAnuM svIkAryuM che. A yojanAmAM rAjayanI yunivarsiTInA prAdhyApaka ane anya vidvAne dvArA yunivarsiTI kakSAnA abhyAsakramane AvarI letA pAThyapustaka ane saMdarbha graMtha prakAzita karavAmAM AvyA che ane e kArya haju vaNathaMbhya cAlu ja che. A yojanA anusAra gujarAta rAjyanI yunivarsiTIomAM vinayana vidyAzAkhAnA bhAratIya saMskRti viSayanA vidyArthIone suyogya gujarAtI graMthe ApavAnI vyavasthAmAM janamUrtividhAna pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavuM chuM. e. AnaMdamAM umere e vAte thAya che ke pustakanAM lekhikA - priyabALA zAha A viSayanA jJAtA che ane emaNe pitAnA jJAna ane anubhavane lAbha vidyArthIone ApavAnuM svIkAryuM che. A pustakanuM parAmarzana karavA badala De. hariprasAda gaM. zAstrIne AbhAra mAnuM chuM. gujarAtanuM mUrtividhAna e prakAzanamAMthI keTalAMka citrone upayoga karavAnI paravAnagI ApavAnA saujanya mATe gujarAta vidyAsabhAnA AbhArI chIe. A graMtha ekalA vidyArthIone ja nahIM paNa A viSayamAM rasa letA badhA ja abhyAsIo ane jijJAsuone paNa khUba ja upayogI nIvaDe tema che, ane e badhAne AvakAra A graMtha pAmaze evI hArdika apekSA che. yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa, je. bI. Dila gujarAta rAjya, amadAvAda-6 adhyakSa Dibara, 1980 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA jainadharmamAM A saMsAramAMthI pAra utaravA mATe, AdhyAtmika unnatie pahoMcavA tathA Atmadarzanane je mArga batAve tene tIrthakara tarIke oLakhavAmAM Ave che. AthI tIrthakara jagatanuM kalyANa sAdhe che ane dharmane navIna satya ane prakAza pUrAM pADe che. tIrthakarane jina tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che je AtmA upara vijaya prApta kare te jina ane te ja tIrthakara. jine upadezelo dharma te jainadharma tarIke oLakhAya che. A dharmamAM kula grevIsa jina thayA che. hiMdu dharmamAM covIsa avatAro, bauddha dharmamAM buddha paNa covIsa tevI ja rIte jena jine paNa vIsanI saMkhyAmAM che. mUrtipUjAnI zarUAta kayAre thaI tene mATe aneka matabhede che chatAM bhAratamAM vedasAhityamAMthI denAM varNane maLI Ave che. haDappA saMskRtinA ukhananamAMthI maLI AvelA avazeSamAMnA mAtRkA, pazupati-ziva, zivaliMga vagere mUrtipUjAnI pratIti Ape che. haDappA saMskRtinA A avazeSo I.pU. 2500nA hevAnuM anumAna thayeluM che. A rIte mUrtipUjAnI aitihAsikatA ane prAcInatA cArathI pAMca hajAra varSa jUnI sAbita thAya che. jenadharma paNa prApha atihAsika kALathI astitvamAM hatuM tema batAvatAM keTalAMka avazeSo purAtatvavide batAve che. AvA avazeSomAM khaDakalekhamAM nigraMthanI nedha temaja keTalIka guphAo-jainasAdhuonAM nivAsasthAne temaja utakhananamAMthI maLI AvelI keTalIka mUrtione kAraNe A mAnyatAnuM samarthana karavAmAM Ave che. jenadharmamAM mUrtipUjA aMge spaSTa ullekha rAjA khAravelanA zilAlekhamAMthI maLI Ave che. A ullekha lekhita purAvAomAM sauthI prAcIna kahevAya. | gujarAtamAM jaina dharma khUba phAlyo hato ane teNe rAjyadharma tarIkenI kAti saMpAdana karI hatI. jainadharmanI kapriyatA batAvatAM keTalAMye jainadharmanA maMdire Aje paNa astitvamAM che. AvAM dharmakAryomAM tatkAlIna rAjAo dharmavIra zreSThIone pUratI sahAya ApatA hatA. jenonI zraddhA, bhaktibhAva ane dharma pratyenI advitIya bhAvanA khUba udAtta che ke jethI jinabhagavAnanAM bhavya maMdiro baMdhAvIne bhaktoe pitAnI dharmabhAvanAne mUrti svarUpe rajU karI che. samagra bhAratamAM aDhaLaka dhana kharcIne baMdhAvelAM jainamaMdire tenAM Adarza pratIke che. hiMdudharmanI asarane kAraNe jainadharmamAM paNa pitAnI kAmanAo paripUrNa karavA mATe keTalAMka tAMtrika vidhividhAne paNa dAkhala thayAM. A kAraNe vaidika dharmanI jema jainadharmamAM paNa aneka devanI kalpanA rajU thatAM te te dezanA pUjana-arcana vagere dAkhala thayA. AvA devomAM keTalAMka hiMdudevane paNa jainadharmamAM sthAna maLyuM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, temAM dhyAna kheMce tevA devAmAM nava grahA, piAlA, gaNeza, lakSmI, mAtRkA, kubera vagere che. A uparAMta tIrthaMkaranI sAthe parivArade yakSA, zAsanadevIe, vidyAdevIe vagere paNa jainadharmanA mUrti zAstramAM viziSTa sthAna bhAgave che. jaina mUrti AnI eLakha mATe lAMchane agatyanAM che je jainamUrti AnA paricaya mATe pAyArUpa che jyAre hiMdudharmAMmAM pratI che, paNa jainadharmamAM cAvIse tIrthaMkarA sAmAnya rIte mAnavAkAramAM eka sarakhA dekhAya che temane ALakhavA mATe lAMchanA ja mahattvanA che. viSNudharmAMttara purANanuM me' saMpAdana karyuM. tyArathI ja pratimAlakSaNunA abhyAsa karavAnI mane taka maLI. 1974mAM hiMdumUrtividhAna graMtha taiyAra karyo temAM mArA A abhyAsane maThArIne kAMIka vyavasthita karavAnuM saubhAgya yunivarsirsITI graMthanirmANu khADa" mAraphate maLyuM. anusnAtaka kakSAnA bhAratIya saMskRtinA vidyAthI A mATe hiMdu, jaina ane bauddha mUrti zAstranA abhyAsa Avazyaka hAIne jainamUrti vidhAna jANavAnI jijJAsA thaI ane te jijJAsAnA paripAkarUpe A pustaka taiyAra thayuM. gujarAtI bhASAmAM A viSayanuM koI pustaka nathI tethI A graMthanI upayeAgatA nakArI zakAya ema nathI. A graMtha sArI rIte taiyAra thAya temAM aneka vidvAnamitro ane sajjanAe pratyakSa ke parAkSa rIte mane sahAya karI che teone atre yAda karavAnI mArI pharaja samajuM chuM.... vidyAthI one potAnI bhASAmAM graMthA sulabha thAya e ene zubha Azaya DhAvAne kAraNe tenA phalasvarUpa A pustaka taiyAra thayuM. A pustakane pragaTa karavAnI suMdara vyavasthA karIne mArA zramane sAOka karyo e mATe yunivarsiTI graMthanirmANu khAInA aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. A graMthanI mahattAmAM umeraNa karavAnA hetuthI keTalAMka citro atre ApavAmAM AvyA che te mATe ma`trIzrI, gujarAta vidyAsabhA amadAvAdanA saujanyanI sAbhAra noMdha lauM chuM. A pustakanA parAma`ka prA. DA. hariprasAda gaM. zAstrIe mArA A graMtha mATe lIdhelA zramane suMdara ane upayAgI banAvavA je mahattvanAM sUcanA karyAM e mATe temane huM dhanyavAda Apu chuM. A graMtha jainamUrtinA jijJAsu temaja bhAratIya saMskRtinA snAtaka anusnAtaka kakSAnA vidyAthI Ane upayAgI thaze tA A mahenata lekhe lAgaze. A graMthamAM kAMI truTi rahI gaI haze te te mArI potAnI vAcakavaCne A truTi mATe mane kSamA karIne kAIpaNa sUcanA hAya ! mekalI ApavA vinaMtI karu` chuM. priyamALA zAha 26-1-80 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA kuma viSaya jainadhama ne paricaya prakaraNa 1 jainadharma - triratna 4, saMpradAyA 5, uttarabhAratamAM jainadharma 6, dakSiNa bhAratamAM jainadharmI 11, jainamUrti AnA udbhava 16, jaina maMdiramAM pUjA 18, jainadeva ane devIonA vargo 19, jainamUrti enA mukhya lakSaNA 21, pratimAdaSa 22, jainatI dhAmA 24, mUrtipujAnI prAcInatA 25, jinaparikara 29, AyagapaTTomAM jina 34, zrI samavasaraNu 35, samavasaraNanuM svarU535, jaina mUrtivijJAnanu prAcIna sAhitya 37, AsaneA ane mudrAe 37, a kAsana 38, khaDgAsana 39, vajrAsana 39, mudrA 39, jinamudrA 39, yogamudrA 39, pa varamudrA 40. prakaraNa 2 tIrthaMkaranI mUrtio 41-70 AdinAtha athavA RSabhanAtha 49, ajitanAtha 51, saMbhavanAtha 51, abhinandananAtha para, sumatinAtha 53, padmaprabha 54, supArzvanAtha 55, caMdraprabha 55, suvidhinAtha 56, zItalanAtha 57, zreyAMsanAtha 58, vAsupUjya 58, vimalanAtha 59, anaMtanAtha 60, dharmanAtha 60, zAMtinAtha 61, kuMthunAtha 62, aranAtha 62, mallinAtha 63, munisuvrata 63, naminAtha 64, neminAtha 64, pArzvanAtha 65, mahAvIra 67. prakaraNa 3 yakSe pU. na 1-40 71-83 gomukha 72, mahAyakSa 73, trimukha 73, yakSezvara yakSanAyaka 74, tumburU 74, kusuma athavA puSpayakSa 75, mAtaMga athavA varanandi 75, vijaya 76, ajita 76, brahmayakSa 76, IzvarayakSa 77, kumAra 77, mukha athavA caturmukha yakSa 77, pAtAla yakSa 78, kinnara yakSa 78, garUDa yakSa 79, gaMdhava yakSa 79, yakSendra 79, kubera 80, varuNu 80, bhRkuTi 81, gAmedha athavA gAmeda 81, pArzvayakSa athavA dharaNendra 81, mAtaMga yakSa 82. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSiNI 83-94 cakrezvarI 83, ajitA athavA rAhiNI 84, duritAri athavA prajJapti 84, kAlika! 85, mahAkAlI athavA purUSadattA 85, acyutA athavA zyAmA, manAvegA 85, zAntA athavA kAlI, 86, bhRkuTi athavA vAlAmAlinI 86, sutArA athavA mahAkAlI 87, aze!kA athavA mAnavI 87, mAnavI athavA gaurI 87, caDA athavA gAMdhArI 88, viditA athavA vijyA athavA vairATI 88, aMkuzA athavA anantamatI 89, kaMdarpA-mAnasI 89, nirvANI athavA mahAmAnasI 89, balA athavA vijrayA 90, dhAriNI athavA tArA 90, verATI athavA aparAjitA 91, naradattA athavA bahupiNI 91, gAMdhArI athavA cAmuMDA 91, aMbikA, kuSmAztinI athavA AtrA 92, padmAvatI 93, siddhAyikA 94. prakaraNa 4 prakaraNa 5 dvirUpAlA ane pratihArA 95-101 indra 96, agni 96, yama 97, naiRta 97, varuNu 98, vAyu 98, kubera 98, IzAna 99, brahmA 100, nAga 100. prakaraNa 6 jena sapradAyamAM graho 102-104 sUryAM 102, zUdra 102, maMgaLa 103, budha 103, bRhaspati 103, zukra 103, zina 104, rAhu 104, ketu 104. prakaraNa 7 zrutadevIo ane vidyAdevIA 105-111 sarasvatI athavA zrutadevI 105, rAhiNI vidyAdevI 106, prajJapti 106, vajraza`khalA 106, vAMkuzA 107, apraticA athavA ja khunadA 107, puruSaddattA 107, kAlI 108, mahAkAlI 108, gaurI 108, gAMdhArI 109, mahAvAlA athavA javAlAmAlinI 109, mAnavI 109, verATI 110, acyutA 110, mAnasI 110, mahAmAnasI 11. prakaraNa 8 anya jaina devatA 112-119 hiraNegameSI athavA negameSa 112, kSetrapAla 113, gaNeza 113, zrI athavA lakSmI 114, zAntidevI 114, cAsaTha yogiNIe 114, maNibhadra 115, ghaMTAkarNa mahAvIra, 116, padmAvatI 118. pariziSTa-1 siddhacakra ke navadevatA pariziSTa-ramANuvakastaMbha-mAnastaMbha pariziSTa-3 vartamAna ceAvIzI atitaH bhUtaH cAvIzI anAgataH bhAviH cAvIzI 120-121 122-123 124 125 126 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasUci 1 RSabhadeva 2 neminAtha 3 sameAvasaraNu 4 pAnAtha 5 sahesA pArzvanAtha 6 jivaMta svAmI 7 cakrezvarI 8 gAmukha 9 aMbikA 10 siddhacakra 11 navadevatA 12 mANuvakasta'bha sauMdarbha sUci 49 64 35 ]] 92 120 120 1rara varNana pRSTha pAchuM ja citrapRSTha 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa jainadharmAMnA paricaya hiMdudharma mAM kAI pravartaka nathI paNa jainadharmamAM che. jainadharma sthApela che jyAre hiMdudharmAM anAdikALathI cAlyeA AvelA sanAtana dharma che, jainadhama nA phelAvAmAM tIrthaMkarA ane jainAcAryoe kALA ApelA che. bhAratIya dhavicAradhArAmAM e paraMparA jANItI che, eka brAhmaNu ane khIjI zramaNu. brAhmaNu paraMparAnA vikAsa brahman zabdanI AsapAsa thayA jyAre zramaNu paraMparAnA vikAsa '"zrama"nI AsapAsa thayA. arthAt samAjanI badhI vyaktine sarakhA adhikAra ApavAnA Adeza hatA. jyAre brAhmaNa dharmAMmAM yajJa-yAgAdi ane stuti prArthanA vagere mATe brAhmaNAnuM mahattva gaNAtuM. zramaNu paraMparA pramANe dhama e kAIeka vyakti ke samAjanA IjArA nathI, paraMtu te samAjanA dareka mAnavIne mATe sarakhA adhikAranI bhAvanA batAve che. koI paNa manuSya svapurUSArtha vaDe a`tapada ke tI" karapada meLavI zake che. jIvananA AkharI dhyeyane siddha karavAne mATe ahiMsAne mukhya sAdhana gaNavAmAM AvyuM che. zramaNu paraMparAmAM dhabhAvanA, dana ane tattvajJAna ahiMsA zabdamAM vyakta thAya che. brAhmaNu paraMparAmAMthI vedadharmAMneA vikAsa thayA jyAre amaNu paraMparAmAMthI jainadharma ane bauddhadharmanA vikAsa thayA che. eka mata eve che ke brAhmaNa paraMparA karatAM zramaNaparaMparAnI vicAradhArA ghaNI prAcIna che. tenI prAcInatA haDappA saMskRti sudhI batAvavAmAM Ave che. tenA pravartAmAM sau prathama rUSabhadeva che. jo ke rUSabhadeva vize kAI aitihAsika mAhitI upalabdha thatI nathI. te atyaMta prAcIna kALamAM thaI gayA tema mAnI jaineA temane AdyatIthaMkara gaNI mAna Ape che. jainadhama zramadharma ane niga"tha saMpradAyanA nAme jANItA thayela che, nigraMtha zabdanA eka atha graMthi vinAnA ane khIjo atha dharmopadezaka thAya che. A ni"tha saMpradAyamAM je AcArya ane saMtA thayA temaNe tapa dvArA potAnAM mana, vANI ane kAyAne taddana jItI lIdhAM hatAM. AvA mahApurUSone mananI dRSTithI jina" nAma ApavAmAM Avyu che. jina sa MskRta dhAtugni = jIvuM uparathI thayelA che. tenA aM jeNe rAga, dveSa Adi sASAmAMthI peAtAnu" mana nirmaLa karyu che ane mana, vacana ane kAyA upara saMpUrNa paNe kAbu meLavyA che. A jine e je. 1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUti vidhAna tapa vaDe peAtAnA aMtaranA zatruone haNIne temanA upara vijaya meLavyo hovAthI teo "aMta" ne nAme paNa oLakhAya che, A ahaMtA kevaLajJAna meLavyA pachI tIrthaM" eTale ke sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAonA banelA catuvidhA saMdhanI sthApanA kare che tethI te tI kara` kahevAya che. AthI tIrthaMkara pAtAnA upadezathI A vicitra saMsArarUpI samudramAMthI asaMkhya jIvAne tAre che. teo dharmAMne navIna satya, navA prakAza ane punarjAgRti ApI jaMgatanuM kalyANa kare che. jainamata anusAra RSabhadevathI mAMDIne vamAna mahAvIra sudhInA 24 tIrthaMkaro prasiddha che. jaina dharmanA phelAvAne yaza kAI eka upadezanA nAme caDelA nathI paraMtu rAgadveSanA vijetA evA aneka jine!"nA hAthe phelAvA thayela che. A jinAe pratipAdita karelA dharma te jainadhama kahevAya che. pahelA tIrthaMkara RSabhadeva kayAM ane kayAre thaI gayA te a MgenI atihAsika vigatA prApta thatI nathI-paraMtu te atyaMta prAcIna kALamAM thaI gayA tema kahevAya che. tyAre manuSyA ja*galI avasthAmAM hatAM. teone rAMdhatA ke kapaDAM banAvatAM ke vAsaNA banAvatAM AvaDatuM na hatuM. arthAt jIvananI upayAgI vastue AvaDatI na hatI. lA, vAMcavu lakhavu paNa jANatA nahI...-AthI RSabhadeve tene jIvanepayogI vidyAo zIkhavI tema manAya che tethI RSabhadeva samAja sudhAraka ke saMskRtinA Adya ghaDavaiyA kahevAya che. vamAnayuganA ghaDavaiyA tarIke RSabhadevane oLakhavAmAM kAMI ajugatu nathI. RSabhadeva pachI khIA trevIsa tIrthaMkarA thai gayA, temAMnA kAi paNa vize aitihAsika pramANa maLatuM nathI, jaina anuzruti anusAra khAvIsamA tIrthaMkara neminAtha yAdavakuLamAM janmyA hatA ane tee kRSNanA pitrAI bhAI thatA hatA. neminAtha vize kathA evI che ke peAtAnA lagnanA divase bhAjana mATe asaMkhya pahiMsA thavAnI hatI. A joine teo khuba duHkhI thai gayA ane lagnane badale 1. tIthaMkara eTale satI'te anena jenI madada vaDe sa'sArarUpI samudra tarAya che te, zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva potAnA dharmavaMna pustakamAM tIrthaMkaranA artha ApatAM jaNAve che ke "tIrtha eTale AvArA, Aro, nadI utaravAnuM ThekANuM-pavitra sthAna, jemAM rahIne A saMsArarUpI nadI utarI zakAya che. jaina zAsana : zAstra H e saMsArarUpI nadI utaravAnA Aza ane e bAMdhanArane tI kara kahevAya che." 2. "jinA"nI vANImAM zraddhA rAkhI ane tene anusarI mana, vacana ane kAcA para je kAbU meLavavA prayatna kare che ane jIvanamAM ahiMsAnuM zakaya teTaluM pAlana kare te sAcA jaina kahevAya. jaina dharmonA vyavahAra aneka nAmeAthI thAya che jemake nigraMtha, zramadharma, adbhuta, anekAntamA, vItarAgamAga, jinamAga vagere. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhamanA paricaya temaNe dIkSA grahaNu karI. te saurASTramAM giranAramAM kAladharma pAmyA hAvAthI giranAra jaine mATe mahattvanuM tIrtha gaNAya che. trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAtha chellA tIthakara mahAvIra svAmI pahelAM Azare 250 varSoM para thayA hatA. temaNe potAnA AyuSyanA trIsamA varSe saMsAratyAga karI dIkSA grahaNa karI hatI ane lagabhaga 70 varSa nirvANa prApta karavA mATe gALyA hatA temaNe upadezelA dhamAM ahiMsA, satya, asteya ane aparigraha ema cAra vratAnA samAveza thAya che. cAvIsamA tIrthaMkara mahAvIrasvAmI aitihAsika vibhUti gaNAya che. te bhagavAna buddhanA samakAlIna gaNAya che. mahAvIranA janma pachI temanA pitAnI sarva prakAranI samRddhi vadhI tethI temanuM nAma vardhamAna' pADavAmAM AvyuM, saMsAranA vikArAthI vamAnanI tyAgavRtti vakhatAvakhata prabaLa thatI jatI hatI, vamAne potAnA AyuSyanA trIsamA varSe potAnI sasaMpattinuM dAna karI, kezalecana karI, gRhatyAga karyo ane satyanI zodha mATe tapa karavA nIkaLI paDayA. kevaLajJAna prApta karyA pachI mahAvIre peAtAnA jJAna ane anubhavAnA lAkakalyANa mATe upayoga karyo. pAtAnA upadezamAM temaNe ahiMsA, satya, brahmacaryAM, asteya, aparigraha, kSamA, namratA ane viveka ityAdi sadguNo upara bhAra mUkIne prajAne premamaya ane nirbhaya jIvana jIvavAnA maMtra ApyA. sa dha nuM mULa dhyA che ema jaNAvI dharmakSetre temaNe ahiMsAne eTalI badhI pratiSThita karI ke samaya jatAM te bhAratIya dharmAnA prANa banI gaI. mahAvIre trIseka varSoM sudhI upadezaka tarIke khUba vihAra karyo ane peAtAnA AyuSyanA teramAM varSe rAjagRha pAse pAvApurImAM I. sa. pU. 527mAM nirvANu pAmyA. Ama 24 tIrthaMkarA thayAnI jainadharmamAM mAnyatA che paraMtu Adya tIrthaMkara RSabhadeva, seALamA tItha kara zAMtinAtha, bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha, trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAtha ane covIsamA tI kara mahAvIra svAmI--A pAMcanA nAma jainazAstramAM vadhAre pracalita che. 3. A samaye dezanI Arthika sthiti chinnabhinna thaI gaI hatI. prA dhArmikakSetre krAMti icchatI hatI. AvI kaTAkaTInI paLeAe eka bAju mahAvIra svAmI ane khIjI mAju gautamabudda-e bane vIrapuruSAe tatkAlIna samAjanI paristhitinA sUkSma abhyAsa karIne veda para parAthI judA pADIne, ahisApradhAna dharma pravartAvIne prajAnI cetanAne navA svAMga sAnyA ane dhIre dhIre brAhmaNa paraMparAno kSaya thayA ane samAjamAM kSatriya paraparAnA vikAsa thayA. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtinazciAna triratna : jainadharmamAM darzana, jJAna ane cAritrane traNa ratnA tarIke oLakhavAmAM Ave che. darzana, jJAna ane cAritrya jIvanamAM paraspara saMkaLAyelA che. danathI jJAna ane jJAnathI cAritrya utpanna thAya che A traNe ratnAnI AgaLa 'samyak' eTale ke "sArApaNuM " vizeSaNa lagADavAmAM Ave che. arthAt samyagdana, samyagjJAna ane samyaritra. hiMdudharmImAM je sthAna saMskAranuM che tevuM sthAna jainadharma mAM cAritranuM che. cAritranA ghaDatara mATe jainadharmImAM sAdhue ane gRhasthIee pALavAnA keTalAka vrata batAvela che.. nirvANu meLavavA mATe samyagdarzana, jJAna ane cAritranuM yathArtha pAlana karavuM paDe che. jainadharmImAM sAdhu-sAdhvIe ane zrAvaka-zrAvikAe mATe pAMca vrata eTale ke AcAranA niyame nakkI karavAmAM AvyA che. jainadharmanA sAdhu-sAdhvIe A pAMca vrata saMpUrNa rIte pALe tene mahAvrata kahevAya che ane zrAvaka-zrAvikAo peAtAnI paristhiti ane sayeAga pramANe pALe tyAre te aNuvrata kahevAya che. A pAMca vrata A pramANe cheH 4-brahmacarya vrata ane 1-ahiMsAvrata 2-satyavrata 3-asteyavrata 5-aparigrahavrata. jainadharmanI vizeSatA e che ke emAM jAti ke varSoMnA kAI bheda nathI. bhagavAna mahAvIra A--nAnA bheda rAkhyA sivAya sa* janAne upadeza ApatA hatA. temanA upadezane AdhAre kAIpaNa manuSya ahiMsA, vrata, tapa ane sayamane jIvanamAM AcarI jina" banI zake che, rAgadveSathI mukta thaI "aMta" banI zake che ane tIrthaMkara" pada pAmI zake che. : jainadharma mAM sadhanA cAra bheda cheH 1. sAdhu, 2. sAdhvI, 3. zrAvaka ane 4. zrAvikA. dareka dharmamAM vyakti ane samAjanuM mahattva svIkAravAmAM AvyuM che. chatAM paNa baMne mATe judA judA AcAranA niyame batAvelA che. AmAMnA pahelA e sa'sArane tyAga karI vairAgya ane tapanA tIvra niyamA pALe che ane chellA e saMsAramAM rahI sAdhu-sAdhvIonA upadeza sAMbhaLI yathAzakti dharmanuM AcaraNu kare che. 4. uttama caritra vinA jIvananu dhyeya sahelAithI prApta karI zakAtuM nathI. A triratnathI mekSa meLavI zakAya che tema jainadharmanA tattvArthasUtra nAmanA graMthamAM jaNAvelu che. samyavanajnyaancaaritraanni mokSamArgaH / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhamanA paricaya sapradAyA : jainadharmAMnA mukhya be sapradAyA che. eka zvetAmbara ane khIjo digambara. zvetAmbara eTale je sapheda vastra dhAraNa kare che te ane digambara eTale ke je niva`stra che te arthAt dizArUpI jemanuM vastra che te. A baMne pathA ekakhIjAthI peAtAne prAcIna kahevaDAve che. mULa tA A bheka sAdhuemAM paDayo hatA ane pAchaLathI te zrAvakAmAM paNa paDayo. A baMne pathAmAM pAyAnA siddhAnta vize matabheda nathI, digambarA strIe meAkSAdhikArINI bane tema mAnatA nathI paNa zvetAmbarA mAne che. digammaranA mate tItha karI vItarAgI heAvAthI temanI pUjA phUla, dhUpa ane vastrAbhUSaNathI karavI joie nahIM. jyAre zvetAmbarA e badhAM dravyothI tIrthaMkarAnI pUjA kare che. digambareA AgamA jainazAstro"ne svIkAra karatA nathI jyAre zvetAmbarA kare che. digambarAnA mate DevalIne AhAra hAI zake ja nahIM, jyAre zvetAmbare ema mAne che ke kevalIne amuka aMze AhAranI chUTa hevI joIe. TraMkamAM A bane patheAmAM kAI tAttvika bheda nathI, paraMtu bAhya raheNIkaraNI paratve ja matabheda che. zvetAmbarAmAMthI sthAnakavAsI jainenI eka zAkhA nIkaLI che. je mUrtipUjAmAM mAnatA nathI. A uparAMta A darekamAMthI AcAraviSayaka matabhedane lIdhe aneka gacche, upazAkhAo, upasaMpradAyA ane sadhADAe nIkaLyA che. jainadhama nAM zAstro AgameAnA nAme ALakhAya che. tenA be vibhAga paDe che H eka pUrvI ane khIjo aMga. pUrvAMnI saMkhyA cauda che ane aMganI khAra che. upAMgAnI sakhyA paNa bAranI gaNavAmAM Ave che, jo ke A zAsranI racanA vize zvetAzmarA ane digambarImAM judI judI mAnyatAo che. A zAstro amAdhI bhASAmAM racAyelA che. temAM tIrthaMkaronAM caritrA, upadeza, tattvajJAnanA vAdavivAdo, sAdhusAdhvI, zrAvaka zrAvikAonA dharmAM, tIrthA ane tratA ityAdi bAbatenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. bhAratIya sAhityamAM jaina AgamanuM sthAna aneruM che. jagatanA khIjA dharmAnI jema jainadharmImAM paNa yAtrA, vrata ane tIrthanA mahimA svIkArAyA che. bhAratIya zilpa ane mUrtividhAnamAM A dharmanA phALA mahattvanA che. zvetAmbara-digambara evA be sapradAyanA bhedane kAraNe munionA AcAra upara paNa ghaNA prabhAva paDayo ane tethI bhedabhAva paNa vadhavA lAgyA, dhIre dhIre zvetAmbarAmAM zveta kapaDAM paheravAnI zarUAta thaI. sau prathama baMne saMpradAyAmAM tIrthaMkarAnI nagna mUrtie samAna rUpathI pracalita hatI, paraMtu sAtamI--AThamI sadIthI zvetAmbara mUti AmAM kaupInane AkAra banAvavAmAM AvyA ane mUrti Ane Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainasmRti vidhAna vastra ane alaMkArothI suzabhita karavAnI pravRtti vadhavA lAgI, tene kAraNe baMnenA madirA paNu alaga alaga thaI gayA. ane sauMpradAyamAM khIjI eka pravRttine paNa janma thayo. jema ke varSARtumAM munie-sAdhue eka sthaLa upara rahetA hatA paraMtu pAMcamI chaThThI sadIthI sthAyI rItathI keTalAka munie zaityAlayeAmAM rahevA lAgyA tethI teo caityavAsI kahevAtA ane je bhramaNa karatA te vanavAsIni kahevAtA. caityavAsIemAM AcArazithalatA AvI gaI ane dhIre dhIre madirAmAM peAtAnI ane tenA pachI peAtAnA celAonI gAdI sthApavA mAMDI. eka jagyA upara rahevAnA Azaya tA paThana-pAThana karIne sAhityaracanAmAM suvidhA meLavavAne hatA. tene kAraNe aneka zAstrabhaDArA sthapAyA. A bhaMDArA samasta bhAratamAM phelAyA che. mukhyatve gujarAta, rAjasthAna tathA maisuramAM paMdaramI sadImAM mUrtipUjAvirodhI AMdolana zarU thayA ane tene kAraNe zvetAmbarAmAM alaga saMpradAyAnI sthApanA thaI. A alaga saMpradAya sthAnakavAsI DhuMDhiyAnA nAmathI pracalita thayA, temAM madirAne sthAne AgamAnI pratiSThA thaI. tene khatrIsa Agama mAnya che te khIjA AgamAne svIkAra karatA nathI, aDhAramI sadImAM AcArya bhikSue sthAnakavAsI saMpradAyathI alaga thaIne terApathI saMpradAyanI sthApanA karI. uttarabhAratamAM jaina dharma : bihAranI sAthe jainadhama nA saMbadha purANakALathI cAlu che. keTalAMye tIrthaM karAe A pradezamAM janma lIdheA hateA ane vIsa tIrthaMkarAnA nirvANa sametazikhara upara thayA. mahAvIre jagA jagA para ahIM vihAra karyo hAvAthI A pradezanu nAma vihAra 'bihAra' paDayu. ahIthI uDIsA javAne raste mAnabhrama ane siMhubhUmathI jatA. A baMne pradezAmAM jainadhama nI avicchinna paraMparA hatI. mAnabhUmanA "pazcima brAhmaNa" peAtAne mahAvIranA vaMzaja mAne che. vaLI te peAtAne sauthI prAcIna AryAMnA vaMzaja paNa mAne che. jeee sauthI prAcInakALamAM A bhUmI upara pagapesArA karyA hatA. te vedika AyethI pahelAM A tarapha AvyA hatA. mAnabhrama ane siMhabrUma jillAmAM jainAvazeSA meTI saMkhyAmAM prAcInakALathI agiyAramI sadI sudhInA maLe che. samrATa khAravelanA samayamAM magadhamAM jaina dhame pharIthI mAthuM ucakayuM. gayAnI pAse barAbarA pahADI sudhI te phelAyA hatA. zahAbAdamAM sAtamIthI navamI sadI sudhInA purAtattvIya avazeSo maLe che. rASTrakUTA ane ca MdelAe paNa cheTA nAgapuramAM rAjya karatI vakhate jaine pratye sahAnubhUti rAkhI hatI. agiyAramI sadImAM rAjendra ceALa baMgALathI pAchA pharatI vakhate mAnabhUmanA jaina madirAnA nAza karyAM hatA. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama nA paricaya mahAvIre pAte pazcima baMgALa lADharAdha'mAM bhramaNa karyuM hatuM tyAM temane lekAe bahu herAna karyAM hatA. prathama A pradeza anAya pradeza tarIke gaNAtA, paraMtu mahAvIranA prabhAva heThaLa AvyA pachI A pradeza Aryadeza manAvA lAgyA, prathama bhadrabAhunA janma kATiva --uttaraba'gAlamAM thayA hatA. bhadrabAhunA cAra ziSyAe cAra zAkhAonI sthApanA karI, te zAkhAonA nAma bhujaMgALanA sthaLA uparathI eTale ke kATiva, tAmralipti, paudbhava nI ane dAsI khakhaDa rAkhavAmAM AvyA. guptakAlIna (pAMcamA saikAnA) eka tAmralekha pUrva baMgALanA pahADapurathI matsyeA che temAM jinamUrtinI pratiSThAnA ullekha che. sAtamI sadImAM cInI yAtrI hyuenasaMge lakhyuM che ke baMgALanA vibhinna bhAgamAM nintha meATI saMkhyAmAM jANItA hatA. pAlavaMzanA rAjyakALanI navamI ane dasamI zatAbdi AsapAsanI jainapratimAo meATI mATI sAMkhyAmAM kheAkAmamAMthI maLI AvI che tethI spaSTa thAya che ke A samaya daramiyAna jaina vastI A pradezamAM ghaNI haraze. pAla rAjA pAte bauddhadharmI hatA paraMtu khIjA dharma pratye te sahiSNu hatA. tyAra bAda senavaMza daramiyAna jainadharma lupta thavA lAgyA kAraNa teo custa brAhmaNavAdI hatA. I. sa. pU. pahelI zatAbdImAM ujjaina ane mathurAmAM jaina leA jANItA hatA. gabhilluM ane kAlakAcAnI kathA uparathI te spaSTa thAya che. guptakAlIna lekhane AdhAre mAlUma paDe che ke giri-vidizA-mAM pArzvanAthanI pratiSThA karAvavAmAM AvI hatI. mathurAmAMthI maLI AvelI purAtattvanI sAmagrImAMthI spaSTa thAya che ke I. sa. pU. khIjI sadIthI i. sa.nI dasamI sadI sudhI A pradezamAM jaina dhanuM mahattvanuM kendra hatuM. ahIM nA lekhAmAM kuzANu rAjAne ullekha che. gupta rAjyakALanA paNa lekha malyA che. hariguptAcArya guptavaMzanA hatA ane tee tAramANu-chaThThI sadInA guru hatA. mathurAmAMnA prAcIna jaina stUpeA kAI kAI vidyAnA mahAvIranA pahelAnA samayanA batAve che. gema kahevAya che ke A stUpAnI sthApanA supArzvanAthanI smRtimAM thaI hatI ane tenA uddhAra pArzvanAthanA samayamAM thayeA. jaina sAhityamAM mathurAnA pAMca stUpone ullekha maLe che. mathurAnI sAtheAsAtha valabhImAM ceAthI sadInA prArabhakALamAM nAgArjunIya-- vAcanA temaja gujarAtanA giranAra parvatanI sAthe dharasenAcA ane puSpadanta tathA bhUtabalinA saMbaMdhathI mAluma thAya che ke A pradezanI sAthe jainadhama nA saMbadha isvIsananI pahelI zatAbdIthI hatA. kadAca tenAthI pahelA paNa A pradeza sAthe jainadharmanA saMbaMdha haze. neminAtha bhagavAnanI caryAM ane mukti saurASTramAM thaI che. valabhInI khIjI ane atima vAcanAthI spaSTa thAya che ke pAMcamI chaThThI sadImAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainasUtitridhAna jainadharma A pradeza upara sthira thaI gayA hatA. sAtamI sadInA be gurjara rAjAone jainadharma pratye anurAga hatA te tenA maLelA dAnapatro uparathI jANI zakAya che. cAvaDAvaMzanA sthApaka vanarAja hatA. teNe paNa jainadharmIne prAtsAhana ApyuM. rAja tAramANunA gurU hariguptAcAryanA praziSya zivacaMdranA aneka ziSyae gujarAtamAM jainadharmanA pracAra karyo ane aneka jainamadira baMdhAvyA evI kathA pracalita che. sAlakI rAjA bhImanA matrI vimalazAhe agiyAramI sadImAM Akhu pahADa upara je ma Mdira baMdhAvyuM te tenI zilpa ane sthApatya kalA mATe jagaprasiddha che. teNe candrAvatI nagarI vasAvI hatI. A uparathI rAjA bhImane jainadharma pratye keTalI sahAnubhUti hatI te spaSTa thAya che. siddharAja ane kumArapALanA samayamAM jainadharmanA e suvarNa yuga hatA. te samaye hemacaMdrAcAya e jainadharmanI je sevA karI tene prabhAva haMmeza mATe rahyo che ane gujarAta jainadharmanuM eka baLavAna ane samRddha kendra banI gayuM. teramI sadImAM vastupAla ane tejapALa nAmanA zreSThi khaMdhue Abu para sa MgemaramaranuM suMdara maMdira karAvyuM te peAtAnI klAne mATe advitIya che. zatruMjaya ane giranAranA tIrthakSetrAne alaMkRta karavA mATe aneka zraSTie ane rAjAoe dAna karyu che. khaMbhAtamAM ciMtAmaNi pArzvanAtha maMdira khAramI sadImAM thayuM hatuM ane teramI sadInA aMtabhAgamAM tene jirNoddhAra karavAmAM AvyA hatA. aneka dharmonuyAyIee dAna ApIne A maMdiranI samRddhi vadhArI che. teramI sadImAM dAnavIra zeTha jagaDuzAha thai gayA te kacchanAM hatA. temaNe giranAra ane zatruMjaya parvatanA saMdha kADhayA hatA. te garImAne khUba Arthika sahAya ApatA hatA. pethaDazAha A samaya daramiyAna thayA hatA. paMdaramI sadIneA samaya semasundara yuga kahevAya che. kAraNu A samaya daramyAna AcAya sAmasundare jainadharmanA prabhAva mATe jainAne khUba ja prAtsAhita karyA hatA. paMdaramI sadImAM lAMkAzAhe sthAnakavAsI saMpradAyanI sthApanA karI hatI. seALamI sadImAM hIravijayasura jevI eka mahAna vibhUtInA janma pAlaNapuramAM thayA hatA. teneA prabhAva akabara bAdazAha upara khUba paDaco hatA tethI akabare jainadhArmika utsaveAnA divasA daramiyAna pahiMsAnA niSedhanuM pharamAna bahAra pADayuM hatuM. seALamI sadI jeneAmAM hirakayuga" nAme suprasiddha che. rAjasthAnamAM jainadharmInuM astitva maurya kALa pahelA thayAnuM manAya che. ajameranI pAsethI je zilAlekha malye che te bhAratanA sauthI prAcIna lekha che. temAM mahAvIra nirvANunA 80mA varSanA ullekha che. A pramANe I. sa. pU. pAMcamI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jadharmane paricaya sadImAM tyAM jainadharma vidyamAna hatA. citoDanI pAse mAdhyamikA nAmanI jenagarI che tyAM I. sa. pU. trIjI sadImAM eka munizAkhAnI sthApanAne ulekha jana- sAhityamAM maLe che. mAlavAmAM kAlikAcArya dvArA zakane bolAvavAno ullekha che A samaye arthAta I. pU. pahelI sadImAM rAjasthAnane dakSiNa-pUrva bhAga mAlavAmAM gaNAto. I. sa. pU. ane i. sa.nI pahelI be sadIo daramiyAna mathurAmAM jainadharma khUba sthira hatuM. tenA uparathI ema anumAna karavAmAM Ave che ke te samaye rAjasthAnanA uttarapUrva bhAgamAM jainadharma pracalita haze. budinI pAse kezarAyapaTTanamAM jinamaMdiranA bhagnAvazeSo pAMcamI sadI sudhInA maLyA hovAnI saMbhAvanA che. sAtamI sadImAM hyuenasaMganA varNanathI bhinnamAla ane virATamAM janenuM astitva mAluma paDe che. vasaMtagaDha (sihI)mAM RSabhadevanI dhAtunI mUrti upara chaThThI sadIne lekha che. AThamI sadInA haribhadra suri ciDanivAsI hatA. vIrasenAcArya SaTakhaMDAgama tathA kaSAyaprAbhata elAcArya pAsethI AThamI sadImAM citaDamAM zIkhyA hatA. A sadImAM udyotanasUrIe Abu upara bRhadagachanI sthApanA karI hatI. rAjaputa rAjAo mukhyatve viSNubhakta ane zaiva hatA chatAM paNa teo jainadharma pratye haMmezA udAra dRSTi rAkhatA. pratihAra rAjA vatsarAja (8mI sadInA) samayanuM AsiyAnuM mahAvIranuM maMdira Aje paNa jANItuM che. maMDoranA rAjA kakkake navamI sadImAM eka jaina maMdira baMdhAvyuM hatuM. keTAnI pAse jaina guphAo AThamI-navamI sadInI che tathA 8 thI 11 sadInA jirNa maMdire paNa jovAmAM Ave che AghATa-udayapuranuM pArzvanAthanuM maMdira eka maMtrIe dasamI sadImAM banAvyuM hatuM. Aja sadImAM siddharSa zrImAlamAM janmyA hatA. deravA-jesalamIra-mAM rAjA sAgaranA putroe pArzvanAthanuM maMdira banAvyuM hatuM. dasamI sadInA Abune rAjA kRSNarAjanA samayamAM sirohImAM eka jenamUrtinI sthApanA karI hatI. A samayanA hathuMDI-bIjApura-nA rAThoDa taraphathI jainadharmane sahAya maLI hatI. vidagdharAje eka jainamaMdira baMdhAvyuM hatuM. chaThThIthI bAramI sadI sudhI sUrasenanuM rAjya bharatapuramAM hatuM te samaye keTalAMka rAjA jaina hatA. alavaranA maMdironA zilAlekha 11mI 12mI sadInA gurjara pratihAronA samayanA maLe che. cauhANa pRthvIrAja pahelAe bAramI sadInA prAraMbhamAM raNathaMbheranA janamaMdiro upara suvarNakalaza caDhAvyA hatA. tenA vaMzajoe jainadharma pratye udAra daSTi - rAkhI hatI. visaladeve ekAdazIne divase katalakhAnA baMdha karAvyAM hatAM, jinadattasUri bAramI sadImAM thaI gayA. temane svargavAsa ajameramAM thayo hato. pRthvIrAja Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janamUrtividhAna bIjAe pArzvanAtha maMdiranI Arthika sahAyatA mATe biliyA gAma dAnamAM ApyuM hatuM. vanarAja cAvaDAe bhinnamAlathI jainone belAvIne gujarAtanA aNahilapura pATaNamAM vasAvyA hatA. AcArya hemacaMdranA samaya daramiyAna rAjasthAnamAM janadharmanI ghaNI pragati thaI hatI. solaMkI rAja kumArapALe pAlI-jodhapura-nA brAhmaNone yajJamAM mAMsane badale anAjane upayoga karavAne anurodha karyo hato. teNe jhAlaramAM eka jaina maMdira baMdhAvyuM hatuM. AbunA janamaMdira A samaye taiyAra thayA hatA ane tenI Arthika sahAya mATe sirohInuM dabANuM gAma dAnamAM ApyuM hatuM. sevADInA zilAlekhamAMthI jANavA maLe che ke 10mIthI 13mI sadI sudhI tyAMnA rAjavIo taraphathI jaina saMsthAone Arthika sahAya maLatI. A prakAre nADIla, nADalAI ane sAMDerAvanI jaina saMsthAone paNa madada maLatI. kumArapALanA Azrita nADalanA cauhANa azvarAje jainadharma ne svIkAra karyo hate. jhAleranA jainone bAramI-teramI sadI daramiyAna tyAMnA sAmanta pAsethI sahAya maLI hatI. tevo lekha paNa maLI Avyo che. mevADanI eka rANue teramI sadImAM citoDamAM pArzvanAthanuM maMdira, baMdhAvyuM hatuM. A sadI daramiyAna jagacandrasUrine mevADanA rANA taraphathI padavI maLI hatI ane tene ga7 tapAgaccha kahevAto. bAramIthI caudamI sadImAM jhADalI, cadrAvatI, dattAnI ane diyANuM-sirohI jillA-nA maMdirone bhUmidAna ApavAmAM AvyuM hatuM tenA lekha malyA che. kAlandri-sihI-nA samagra saMghe caudamI sadImAM richaka maraNa apanAvyuM hatuM. jinabhadrasUrie paMdaramI sadImAM jesalamIramAM bRhadajJAnabhaMDAranI sthApanA karI | hatI. rAjasthAnamAM zAstrone surakSita rAkhavAnuM ane tenI aneka prata karavAnuM zreya teozrAne che. paMdaramI sadImAM rANA kuMbhAe sAdaDImAM eka janamaMdira baMdhAvyuM. te ja samaya daramiyAna citoDanA killAmAM jaina kIrtistaMbha bane. rANakapuranA jainamaMdira paNa A samayanA che. A maMdire sthApatyakalAnA uttama namUnAo che. rANA pratApe hIravijayasUrine mevADamAM bolAvyA hatA. sirohI jatI vakhate teo akabara pAse rokAyA hatA ane tyAM temane sUrinI padavIthI vibhUSita karavAmAM AvyA hatA. vetAmbara kAgacchanA prathama sAdhu bhANa te araThavADAsirohI-nA rahevAsI hatA. te 1476mAM sAdhu banyA hatA. terApaMthanA pravartaka bhIkamajI mevADanA hatA te aDhAramI sadImAM thaI gayA. sattaramI sadImAM keTAmAM auraMgajhebanA samaya daramiyAna kRSNadAse hiMmatapUrvaka eka jainamaMdira banAvyuM ane jenene suMdara paricaya karAvyo. samayasundara Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane paricaya seALamI-sattaramI sadImAM thayA te rAjasthAnInA mahAna lekhaka gaNAya che. digambara tarApathanA sthApaka amaracaMda sAMgAneranA hatA. tene samaya paNa sattaramI sadInA manAya che. aDhAramI sadImAM jayapuranA gumAnI rAme gumAnapathanI sthApanA karI hatI. pA~daramI sadIthI ogaNIsamI sadI sudhI rAjasthAnamAM jainadharmanA je prabhAva rahyo te TUMkamAM A pramANe cheH sthaLe sthaLe maMdira banAvavA, pratiSThA karAvavI, rAjapurUSo pAsethI dAnanA rUpamAM jamIna meLavavI vagere-stUpa, staMbha-pAdukAo tathA upAzrayeAnI sthApanA ane madirAnA jirNoddhAra karAvavA. A yugamAM rAjasthAnI ane hindInA keTalAye sAhityakAra thayA. jayapuranA kasbAomAM AchAmAM echA 50 dIvAna jaina hatA tethI dareka kSetramAM jainadharmane prAtsahana maLyuM. muslima AkramaNA daramiyAna jainamadirAnI masjido paNa banAvAI gaI. bAramI sadIna! ajameranA aDhAI dinakA jhoMpaDA ane sAMcAra tema ja jhAleAranI masjido jainama dira hatA. seALamI sadImAM khIkAneranA maMdira upara AkramaNa thayuM. koTAnA zAhabAdamAM A rIte Ara gajhebe eka masjida banAvI hatI. jene e paNa rAjakAraNamAM cogadAna ApyAnA udAharaNa che. kumArapAlanA rAjyakALa daramiyAna vimalazAha AbunA pratinidhi hatA. jhAlAranA udayana khaMbhAtanA rAjyapAla hatA. seALamI sadImAM vIra tejAe jodhapuranuM rAjya zerazAha pAsethI rAjA mAladevane pAchuM apAvyuM hatuM. dIvAna muSNeAta neNasI, ratnasiMha bhaMDArI, ajameranA zAsaka dhanarAja ane kUTanItijJa indrarAja sidhInA nAma paNa ullekhanIya che. karamacaMda khIkAneranA rAjAnA daMDanAyaka hatA. mevADanA AzAzAhe udayasiMhane Azraya Apya hatA. bhAmAzAha rANA pratApanA dIvAna hatA teNe pratApane ApattikALamAM adbhUta sahAyatA ApI hatI. agiyAramI sadInA AmeranA dIvAna vimaladAsa yuddhamAM laDatA laDatA mRtyune zaraNa thayA hatA. dIvAna rAmacaMdre Amerane mugalA pAsethI pAche lIdhe hatA. tevu' nAma sikkA upara paNa aMkti thayelu che. 11. TUMkamAM, hindu rAjAone adhIna rAjasthAnamAM jainanA prabhAva ane pracAra rAjapUta samayamAM khUba vadhyuM| hatA ane te para parAne kAraNe rAjasthAnamAM Aje paNa jainamatanA anuyAyIo moTI saMkhyAmAM prApta thAya che. dakSiNa bhAratamAM jana dha : uttarabhAratamAM dukALa paDavAne lIdhe bhadrabAhu peAtAnA sAthe zravaNabelagelA gayA. jaina paraMparAne AdhAre ema vizALa munisaMdhanI jANavA maLe che ke Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janabhUtividhAna bhadrabAhue pitAnA ziSya vizAkhamunine dakSiNamAM caLa ane pAMDaya dezomAM dharmapracArArthe mokalyA hatA. A rIte bhadrabAhune dakSiNa dezamAM jainadharmanA prathama pracAraka tarIkenuM zreya maLe che. paraMtu eka prazna e upasthita thAya che ke bhadrabAhunA pahelAM A pradezamAM jainadharmane abhAva hato te teNe ATalA meTA munisaMghane kayA lekene AdhAra ane Azraya aparicita dezamAM lIdho haze? ema kahevAya che ke te pahelAM paNa A pradezamAM jaina dharma jANItuM hatuM ane tenA pramANa paNa maLe che. azokanA samayamAM bauddhadharmane pracAra laMkAmAM tenA putra-putrIe karyo hato, paraMtu te pahelAM paNa jainadharmane pracAra laMkAmAM thaI cUkyo hato. jenetara sAhityamAMthI tenA ullekha maLe che. pAli mahAvaMza ane dIpavaMza anusAra anurAdhapuramAM nirmane mATe nivAsasthAna banAvavAmAM AvyuM hatuM. A samaya I. sapU. pAMcamI sadIne hato. ATalA prAcIna samayamAM laMkAmAM jana dharma kevI rIte pahoMcyo haze? I. sa. pU. pAMcamI ane cothI sadImAM kiliMga-AMdhra tathA tAmila dezamAM thaIne jaina dharma laMkAmAM pravezyo. AthI bhadrabAhu dakSiNa dezamAM jana dharmanA prathama prarvataka nahIM paNa temaNe jaina dharmane pharIthI jAgrata karyo. pariNAme eka phAMTe AMdhra dezathI dakSiNa dizAmAM game tevI ja rIte bhadrabAhunA samayathI bIje phAMTA karNATakathI dakSiNa dezane jaina dharma asara pahoMcADo rahyo. Isu khristanI dasamI-bAramI sadI sudhI dakSiNamAM avicchinna strota vahete rahyo. tyAMnA aneka bhagnAvazeSa, maMdira tathA mUtiothI e sAbIta thAya che ke A dharma tyAM paNa kapriya rahyo hato. dakSiNanA rAjavaMzanI sAthe jana dharmane pUrepUro lAMbA kALa sudhI saMbaMdha rahyo te uttara bhAratamAM paNa rahyo nathI. AthI dakSiNa dezanA prAcIna ItihAsamAM jana yuganA darzana thAya che. caMdraguptanA prapautra saMpratie jaina dharmanA pracAramAM je sAtha Apyo hato tene kAraNe tAmilakAviDa-dezamAM paNa jaina dharmane baLa maLyuM, ema sAhityika paraMparA batAve che. I. sa. pU. bIjI-trIjI-sadInA brAhmI lipinA zilAlekha tathA cethI-pAMcamI sadInA citre ullekhanIya che. rAmanada-mathurA-tinnAvalI ane sitannavAlanI guphAomAM upara pramANenA jana pramANa maLe che, temAMthI mAluma paDe che ke A sthaLe janazramaNanA kendra hatA. IsvIsananI paMdaramI sadI sudhI jaina dharme tAmila lokonA sAhitya ane saMskRti upara gherI asara karI hatI. IsvIsanane prAraMbhakALamAM paNa tAmila dezanA sAhitya upara jainene prabhAva spaSTa che. janene Azraye tAmilamAM ziSTasAhitya vikAsa pAmyuM. prAcIna pAMca mahAkAvyomAMthI traNa kRtio jenono che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama nA paricaya sIlapadikAramH khIjI sadIH balamAMpatti ane cintAmaNi-dasamI sadI-jainakRtio che khIjA kAvyAmAM nIlakezA, bRhatkathA, yazeAdharakAvya, nAgakumAra kAvya, zrIpurANu vagerenA nAme gaNAvI zakAya. tAmIla kAvya kurala anusAra mailApura tathA mahAbalipuramAM jaineAnI vastI hatI. bIjI sadImAM madurA jainadharmanu mukhya kendra hatuM. samantabhadranA A nagarI sAthenA sabaMdha suvidita che. pAMcamI sadImAM vanandIe ahIM drAviDa sadhanI sthApanA karI. kAMcI pradezanA keTalAye pallava rAjAe jaina hatA : ceAthIthI AThamI sadI sudhI sAtamI sadImAM hyuenasaMge kAMcIne jaineAnuM suMdara kendra gaNAvyu che, sAtamI-AThamI sadInA jaina zilAlekha ArATa pAsenI pAMca pAMDava malaya nAmanI pahADI parathI maLyA che. pAMcamI sadI pachI kalabra rAjAnA adhikAra pAMDaya, cAla ane cera rAjyo upara hatA. jainA mATenA A uttama samaya hateA kAraNa ke kalabhra rAjAoe jainadharma apanAvelA hatA. pAMcamIthI sAtamI sadI sudhI jainane rAjanIti upara ghaNA prabhAva hatA. mahAna tArkika akala kAcA AThamI sadImAM thaI gayA. tyArabAda vaiSNava matAnA pracArathI jainadharmanI avanatI zarU thaI. sAtamI sadInA pallavarAjA mahendravarmA jaina hatA paNa pAchaLathI te zaiva thaI gayA. pAMDaya rAjA sundaracUsta jaina hatA paraMtu tenI rANI ane maMtrI caiva hatA tethI tathA zaiva. bhaktakavi sabaMdaranA prabhAvathI te zaiva thaI gayA. zAne kAraNe sAtamI-AThamI sadImAM jainadharma ne mATeA dhakko lAgyA. 1 AThamI sadIthI vaiSNava alvarIe paNa jainAne jabarajasta virodha karavAne zarU karyA hatA chatAMpaNu 8mIthI 12mI sadI sudhInA rAjAe niSpakSa bhAvathI jaine tarapha sahAnubhUti dAkhavI hatI. sittannavAsalamAM. AThamI-navamI sadIne jaina zilAlekha tAmila bhASAmAM che. navamI sadInA trAvaNukArane tirUcchAnaEmalai zramaNAnA paryaMta tarIke jANItA hatA. dasamI-agiyAramI sadImAM cAla ane pAMDaya dezamAM satra jaina leAka vidyamAna hatA. teramI sadImAM uttara ArakeTamAM janAnA astitvanA pramANa maLe che, tirUmalai sthAnanA dasamI-agiyAramI ane caudamI sadI sudhInA zilAlekhAthI mAluma paDe che ke te A samayanu jaina krendra hatuM. paMdaramI-sALamI sadInA sauthI meATA keAzakAra maMDalapurUSa thaI gayA temaNe niMdna cUDAmaNinI racanA karI hatI. nandu rAjAonA samayamAM liMga-uDIsAmAM jainenA ghaNaiA pracAra thayA hatA. khAravelanA samayamAM arthAt I. sa. bIjI sadImAM dharmAMne bahu prAtsAhana maLyu Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna kAraNa ke rAjA khAravela pote jaina hatA. ahIMnI ugiri-khaMDiranI guphAomAM dasamI sadI sudhInA jaina zilAlekha maLe che. sAtamI sadImAM hyuenasaMge kaliMgadezane jainAnA gaDha kahyo che. tyAra bAda seALamI sadImAM tyAMnA rAjA pratApa rudradeva jainadharmamAM sahiSNu hatA teveA ullekha che. samrATa saMpratie AMdhrapradezamAM jainadharmI phelAvyA tevA ullekha jaina sAhityamAM maLe che. isvIsananI khIjI sadImAM kuDApAmAM siMhana dine khe rAjakumAra maLyA hatA. jeoe karNATakanA gaMgavaMzanI sthApanA karI hatI. tethI A samaye A pradezamAM jainadharma pracAramAM ghaNA haze. kAlakAcAryanI kathA pramANe rAjA sAtavAhanane jainadharmI pratye sahAnubhUti hatI tevA nirdeza maLe che. pUrvI cAlukayoe sAtamI sadImAM A pradezamAM jainadharmanI pragatimAM phALA ApyA. A vakhate vijayanagaranI pAse rAmatIrtha janAnu kendra banyu hatu. AMdhranI kAmaTI nAmanI eka samRddha viNaka ti hatI. te maisuramAM AvI ane gAmaTezvaranA bhakta heAvAne kAraNe geAmaTImAMthI kAmaTI kahevAyA. AMdhramAM jaina sAhitya kharAkhara mAtuM nathI. ema lAge che ke tene nAza thaI gayA haze. jUnAmAM jUnuM telugu mahAbhAratamAM kavi nannayabhaTTe potAnA pUrvIlekhakanA nAmane! ullekha karyA nathI kAraNa ke tenA pahelAMnA kavie jaina hatA. 14 karNATakamAM samrATa caMdragupte samAdhimaraNa prApta karyuM hatu N. A samaye jainadharmanA praveza A pradezamAM thaI gayA hate.. I. sanI bIjI sadIthI teramI sadI sudhI jainadharma karNATakanA mukhya dharmo rahyo. tyAMnuM lekajIvana, sAhitya, saMskRti, kalA ane darzIna upara A dharmonA je prabhAva che te advitIya chaeN. tyAMnA rAjAmahArAjAo, sAmanta zreSThi tathA sAmAnya prAmAM paNa jainadharmI pracalita heAvAnA pramANa maLe che. tAmila bhASA ane sAhityanA udAra ane vikAsamAM jaine e je pradAna karyuM. tenAthI adhika kannaDabhASA ane sAhityanA vikAsamAM jene e phALA ApyA che. A sAhityanA dareka vibhAga jevAM ke Agama, purANa, siddhAMta, kAvya, chandazAstra, vyAkaraNa, nItizAstra, bhRgALa, gaNita, saMgIta vageremAM jenAe phALo ApelA che. jainakannaDa sAhityanI zailInA prabhAva. AMdhra deza upara paDaye che. khIjI sadImAM gaMgavaMzanI sthApanA karavAmAM jaina AcA` sahanadI mukhya hatA. mAdhava kAnaguNivarmA A vaMzanA Adi sthApaka hatA. zivamAra, zrIpurUSa, mArisa vagere narezoe aneka jainamadira banAvarAvyA che. muniene dAna ApyA che. mAsiu-dasamI sadI-jaina samAdhimaraNa prApta karyuM. rAcamAcaturthAMnA maMtrI cAmunDarAye geAmaTezvaranI je vizAla ane adbhuta mUrti banAvarAvI che te peAtAnI kalA mATe jagavikhyAta che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ne paricaya 15 kadamAmAM brAhmaNadhama pracalita hatA paNa keTalAMka jainadhamI rAjA hatA. pAMcamI sadInA zrIvijaya, zivamRgeza varmA ane zrImRgeza mAraphata jainAnA zvetAMbara, nigrantha, yApanIya ane sUryAMka vagere sadhAne alaga bhUmidAna karAyAnA zilAlekha prApta thAya che. A rIte A pradezamAM ceAthIthI chaThThI sadI sudhI jainadhama leAkapriya rahyo ane rAjyanuM sanmAna paNa pAmyA. sAtamI sadIthI rASTrakUTAnA prAraMbha thayA. A vaMza sAthe jainene dhaniSTa sabaMdha hatA. ameAdhava pahelAnA gurU jinasena hatA temaNe AdipurANa racyuM che. temanI praznottararatnamAlikAthI pratIti thAya che ke temaNe rAjyane! tyAga karIne jaina dIkSA lIdhI hatI. rASTrakUTonI rAjadhAnI mAnyakheTa jainAnu kendra hatuM kAraNa ke A vazanA rAjAone jainadhama pratye viziSTa prema hatA. A vazanA chellA rAjA indra ceAthAe zravaNabelagolAmAM bhadrabAhunI jema samAdhimaraNa lIdhuM hatuM. rASTrakUTA pachI pazcimI cAlukayone karNATaka para adhikAra thayo. te pahelAM paNa cAlukayone jainadharma pratye prema hatA. bAdAmI ane ahAlanI jaina guphAnI racanA A samayamAM thaI hatI. pazcimI cAlukayava'zanA saMsthApaka tailapa bIjo-- dazamI sadI-cUsta jainadhamI hatA. agiyAramI sadImAM paNa jainene aneka dAna maLatA hatA. vAdirAjanuM pAnAtha-rita A samayanuM che, zrIdharAcAryanI yeAtiviSayaka kRti 'kannaDamAM sauthI jUnI racanA che, je sAmezvaranA pahelAnA samayamAM racAI hatI. A vazanA anya rAjyae paNa jainadharmanI unnatine mATe sahAyatA karI hatI. A rIte A rAjavaza jainadharmIne saMrakSaka hatA ane sAhityasarjanamAM paNa teNe dhaNu protsAhana Apyu hatuM. jaina mada ane saMsthAe dAnanA srotathI samRddha thayA. heAyazalA rAjavaMzane agiyAramI sadImAM sthApavAnuM koya eka jaina munine maLe che. munivardhamAnadevane prabhAva vinayAdityanA zAsana para ghaNA hatA. aneka rAjAonI mAraphata jaina saMsthAene satata sahAyatA maLatI rahI che. keTalAMye rAjAonA gurU jainAcArya hatA. bAramI sadInA nareza viSNuvana prathama jaina hatA ane pachI rAmAnujAcAryanA prabhAvathI kheMcAIne viSNudhanA svIkAra karyAM. A samayathI viSNudharma pratye Adara vadhavA lAgyA chatAM paNa tenA zilAlekhAmAMthI tene jainadharma pratyene prema dekhAI Ave che, tenI rANI zAMtadevIe tA Ajanma jainadharmanuM pAlana karyuM. hatuM, viSNuvardhananA keTalAMye senApati ane maMtrIe jainadhama nA udghAraka hatA. A saMbaMdhamAM gaMgarAja, tenI patnI lakSmImatI, khepa, bharatezvara vagere ullekhanIya che. tyAra bAda narasiMha prathama, vIra khalela, narasiMha tRtIya tathA aneka rAjyae jainama dira Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUtividhAna baMdhAvyA, dAna ApyuM tathA jainadharmane samRddha banAvyuM. A rIte bAramI-teramI sadI sudhI jaina dharma sArI rIte pracAramAM hatuM. narasiMha pahelAnA cAra senAnAyaka tathA be maMtrI ane virabalALanA zAsananA keTalAMye jainamaMtrI ane senAnAyaka jaina hatA. vijayanagaranI sthApanA caudamI sadImAM thaI. A samaye jenadharma asvastha avasthAmAM hato. paraMtu sahanazIlatA ane dharma nirapekSatAnI udAranIti tyAMnA rAjAoe apanAvI hatI tethI jainadharmane ghaNuM rAhata maLI. bukkarAya jainenA zaraNadAtA hatA. senAnAyaka Iraga5 jaina hatA tene kAraNe jainadharmane caudamIpaMdaramI sadI daramyAna protsAhana maLyuM. zravaNabelagelA, belura, halebIDa vagere sthAnemAMnA bIjA dharmAvalaMbIoe jene sAthe mitratA vadhArI. paMdaramI sadInA devarAva pahelA tathA bIjAe jainene sahAyatA ApI hatI. vijayanagaranI mukhya rAjadhAnImAM jenuM mULa daDha na hatuM paraMtu jillAnA nAnA nAnA gAmomAM jainadharmanuM poSaNa ane Azraya sArI rIte thato hate. caudamIthI sattaramI sadI sudhI saMgItapura, gerasepe, kArakala vagere jenenA suMdara kendro hatA. belArI, kuDAppA, keyaMbaTUra vagere jillAomAM tathA kolhApura, cAmarAjanagara, rAyadurga, kanakagiri vageremAM jenI asara ghaNuM hatI. bAramIthI soLamI sadI sudhI gerImAM ane 14mIthI 19mI sadI sudhI beluramAM jainadharmanuM rakSaNa karavAmAM AvyuM. prAraMbhakALathI madhyayuga sudhI jainadharma pUrva dezathI dakSiNa ane pazcima tarapha uttarottara vikAsa pAmate rahyo. dakSiNamAM te tene suvarNayuga hato. te vakhate jainonI saMkhyA bIjA dharmIo karatAM adhika hatI. paraMtu jyAre hiMdudhame tyAM praveza karyo tyArathI jainadharmanI avanati thaI ane jainadharmIonI saMkhyA khUba ochI thaI gaI. pahelAne zAsanaprema, udAravRtti ane niHsvArtha sevA AjakAla te. kSINa thaI gayA che. sAmAnya prajAnI anukULatA pramANe dharmanI gatizIlatA cAle che have gati e ja jIvana che. eka bAju jhINuM jhINI bAbatomAM UMDA utaratA jaIe chIe. bIjI tarapha mahattvanI bAbata pratye udAsInavRtti keLavatA jaIe chIe. gRhasthadhama upara sAdhudharmane prabhAva paDyo che jyAre sAdhudharmamAM gRhasthanA kAryo pravezyA che. jenamUtione udbhava bhAratamAM khAnagI gharamAM ane jAhera sthaLamAM mUrtinuM sthApana karavAne rivAja ghaNA vakhatathI mAna pAmelo hato. mUrtinA rivAjane jaina ane bauddhadharmo Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhAne paricaya paNa sArI rIte apanAvyuM ane teoe pitAnI AgavI paddhati pramANe asaMkhya mUtio karI. A mUrtie zAstrIya ane paurANika khyA pramANe thavA lAgI. jemAM tIrthakaronI mUrtio thaI. A mUrti mATe mukhya hetu e hato ke teo anuyAyIone tenuM smaraNa karAve che ke tIrthakarIe kevAM kevAM kaparAM saMgemAMthI pasAra thaIne kevaLajJAna prApta karyuM. tIrthakaranuM jIvana teone mATe paNa preraNAdAyaka bane che. A badhI mUrtio ke pratIka pUjAne paNa lAgu paDe che. jine temanI pAchaLa je asara mUkatA gayA te temanA mRtyu pachI lAMbA vakhate temanA bhaktone temanA upadezakenI bhavya yAdagIrI jALavI rAkhavA mATe teonI mUrtione teonA jIvana sAthe saMkaLAyelA pavitra sthaLoe mUkavAnuM ucita lAgyuM. teone lagatuM je sAhitya maLe che temAMthI paNa A bAbatanI mAhitI maLe che. je kebI lakhe che ke "jinenA jIvane jIvanakathAo lakhavA mATe nahatA paNa temanAM jIvane jAhera prajAne mATe upayogamAM levAtA. jyAre tIrthakaronI mUrtio maMdiramAM pUjAya che te vakhate je stotra balavAmAM Ave che tene kalyANaka, mAMgalika, mahatvanA gaNavAmAM Ave che. A kalyANakAnI sAthe jinonA jIvane mukhyatve saMkaLAyelA hoya che. A hakIkata batAve che ke tIrthakaronA pUjanamAM kalyANaka batAvavAne rivAja ghaNo jUne che. A sivAya bIjI koIpaNa rIte AvA nirasa viSayane kalpasUtramAM je vistArathI varNavAyo che tene mATe lekhaka lebhAye na heya! jenamUrtiomAM tIrthakare uparAMta devadevIonI paNa mUtio thavA lAgI. temAM yakSa ane yakSiNIonI pratimAo dhyAna kheMce che. pratyeka tIrthakarane eka yakSa ane eka yakSiNuM hoya che, jemake AditIrthakara RSabhanAthanI yakSiNInuM nAma cakrezvarI che jenadharmamAM yakSa ane yakSiNuone jina bhagavAnanA anucara tarIke oLakhavAmAM Ave che. A dharmanA dhArmika graMthane AdhAre ema kahevAmAM Ave che ke teonI nimaNuMka tIrthakaranI sevA karavA Ikoe karI che. AthI ja tIrthakarone parikomAM jamaNI bAju yakSa ane DAbI bAju zAsanadevI mUkavAmAM Ave che. tIrthakarenA anucara sivAya bIjA keTalAMka yakSonA ullekha jainadharma zAstromAMthI maLe che. temAM maNibhadra mukhya heI tene yakSendra tarIke saMbodhavAmAM Ave che. tIrthakaronI mUrtio uparAMta yakSeyakSiNuo, mRtadevI, vidyAdevIo vagere bIjAM keTalAMka devadevIonI ne anyatra raju karavAmAM AvI che. bIjA paNu gauNa devadevIo che ke jenuM sthAna jainamUrtividhAnamAM mahattvanuM nathI. AvAM gauNa devadevIonA jhINavaTabharyA abhyAsamAMthI jaNAze ke brAhmaNadharmanA keTalAye devatAone jainadharmanA devavaMdamAM saraLatAthI apanAvelA che. kadAca AvI rIte bIjAM devadevIone svIkAravAnI jarUriyAta ubhI thaI haze. AvA devAmAM navagrahe, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namRtividhAna darzAdakpAlA, gaNeza, lakSmI, zrI, mAtRkA, kubera vagere keTalAMka hiMdu devAne paNa sthAna maLyuM che. mAnavamana huMmeza svarUpomAMthI Adarza zAdhe che, mAMgalika, samRddhi, dhana, rAjavaibhava vagerenA vicArone zilpIoe pAtAnI kalAmAM gaNeza, zrI khera, indra, vagerenI mUrtiomAM chUTathI rajU karyA che. 19 brAhmaNa dharmonI lAMbI cAlI AvatI praNAlI ane teonA devAnI sArI rIte sthira thayelI mUtioe jaine ne sIdhI asara karI ane teja pramANe bauddhadha paNa asaramAMthI mukta na hatA. teoe pracalita rivAjane avagaNIne temanI pUjAmAM ghaNI mUrti Ane svIkArI ane te mUrtione temanA satAnI kathAe sAthe sAMkaLI levAmAM AvI. jainama"diramAM pUjA : jaina pUjAne! AkhA bhAga madirAmAM thAya che. A rIte temanu ma Mdira dharma nuM saMgrahasthAna jevuM bane che. brAhmaNadhamAM madirAmAM avAranavAra bhakto jAya, jAtrAe jAya chatAM paNa dharmanA keTalAMka AdezA jevAM ke trisa`dhyA, gurUpUjana, zivapUjA, zrAddha, tarpaNa, vratapUjA, devIpUjA, khInna' keTalAMka yA vagere vyaktie pAtapAtAnA gharamAM AcaratA. A rIte jainadharma ane brAhmaNadhama vacce ghaNA meTA ka che. jaine keTalAMka apavAdamAM potAnA gharamAM mUrti rAkhe che paraMtu te peAtAnI khAnagI pUnamAM khAsa prakAranI dhArmika vidhi karatA nathI. maMdire jenA mATe khristI devaLa jevA che tyAM pUnarI mUrtinI rAjidI pUjA kare che, uparAMta tyAM dhArmika pustaka vagere rAkhe che. AratI karavAnA vakhate ghaNAM strI-puruSo bALako khUba zraddhA ane bhaktithI hAjarI Ape che. keTalAMka prasa`gee mUrti Ane zaNagAravAmAM Ave che ane samavasaraNa karavAmAM Ave che. brahmacArIe, yatie ane sUriyA zAstromAMthI pATha (kathA) vAMce che. khIjI keTalIka bAbatAmAM jainamadiramAMnI pUjA brAhmaNudhanI paddhati sAthe gADha rIte maLatI Ave che. mUrtionI zAstrIya patie pratiSThA karavAmAM Ave che jemAM rAjanuM pUjana, vidhipUrvakanuM pUjana, samayeAcita zAbhAyAtrA, suzeAbhana ane Arati karavAmAM Ave che. brAhmaNadhamanI jema jaina devAne cAkhA, pANI ane naivedya dharAvavAmAM Ave che temAM ghaTAnAda, neAkhata, cAmara vagere hAya che, kAI paNa paradezIne kahevAmAM na Ave te te brAhmaNu ane jaina dharmanA maMdirAnI pUjane pharaka samajI na zake arthAt A baMne dharmInA madirAnI pUjAmAM ghaNuM sAmya che. jaina maMdiranI pUjAmAM digambara ane zvetAmbara sapradAya pramANe keTalAka pAyAnA agatyanA muddAomAM pharaka che. jema ke digambara khUba pANIthI mUrtine snAna karAve che jyAre zvetAmbara khUba ochu pANI vApare che. digambarA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmane paricaya temanI mUrtine rAtre snAna karAve ane pUjA paNa kare, paraMtu zvetAmbare temanA maMdiramAM dIvA paNa na kare. rAtre snAna, pUjana ke dIvA karavAmAM koIpaNa jAtanA jaMtuo marI jAya tene teo mahAna pApa gaNe che. digambare temanI mUrtine paMcAmRtathI snAna karAve che paNa jaina dharmanA bIja saMpradAyanA tema nathI karatA. janadeva ane devIonA vargo : dhIre dhIre jaina devatAonI saMkhyAmAM vadhAre thaye tethI tene vagIkaraNanI jarUrata ubhI thaI. tenAM kAraNomAM eka teonA devavaMdane vyavasthita karavA ane bIjuM kAraNa purohita -pUjArI-ne pUjA mATe sagavaDa karI ApavA. devatAo pratye amuka daSTibiMduothI jevAtuM tene kAraNe tenA judA judA vagIkaraNa karavAmAM AvyA che. keTalAka deva devIone vetAmbare pUje che tethI digambara A devone svIkAratA nathI, tevI ja rIte digambaronA devatAothI vetAbo ajANa jaNuyA che, tevI ja rIte baMne saMpradAyamAM amuka nAmamAM bheda jaNAya che. prAcIna dhArmika jaina graMtha AcAra dinakaramAM devIo traNa vibhAgamAM vaheMcAyelI jaNAya che : 1. prAsAda devI athavA je mUrtinI sthApanA karavAmAM Ave che te. 2, kuladevI athavA taMtranI devIo jenI amuka maMtra dvArA pUjA karI zakAya che. A maMtro dhamanA gurUo Ape che. 3. saMpradAya devIe athavA amukavarganI devIo-lekhaka A devIone uccAsana para beThelI, khetaramAM, guphAmAM sthApana karelI athavA bhavyamaMdiramAM hoya tema varNavavAmAM Ave che. tenuM pratIka kAMti jAte utpanna kareluM athavA mANase UbhuM kareluM jaNAya che. sAMpradAyika devIomAM aMbA, sarasvatI, tripurA, tArA vagere gaNAvI zakAya. kuladevImAM caMDI, kaMThezvarI, vyAdhrarAjI vagere. A vibhAgamAMthI ghaNI moTI yAdI deva ane devIonI ApI zakAya. jainagraMthomAMthI keTalAMka ulekhe maLI Ave che, temAMthI spaSTa thAya che ke ghaNuM taMtranI devIoe jaina devavaMdamAM sthAna meLavyuM che. AvI keTalIka taMtranI devIonA nAma A pramANe che: ka kaMkAlI, kAlI, mahAkAlI, cAmuMDA, javAlAmukhI, kAmAkhyA, kAlinI, bhadrakAlI, durgA, lalitA, gaurI, sumaMgalA, rohiNI, phUlakatA, tripurA, kurUkulA, caMdrAvatI, yamaghaMTA, kAMtimukhA vagere. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna A uparAMta tAMtrika devIonA nAme paNa jovA maLe che jemake gaNezvarI, pretAkSI, zakhiNI, kAlI, kAlarAtrI, vaitAlI, bhUtaDAmarI, mahAkAlI, virUpAkSI, caMDI, vArAhI, kaMkAlI, bhuvanezvarI, yamadbhUti vagere, teo catuSpI yAginIe athavA ceAsaTha yogiNIonA nAme oLakhAya che. jainadharmanA mUrtividhAnamAM tAMtrika tavAnuM mahattva zvetAmbara saMpradAye svIkAryuM che. zvetAmbara sa`pradAya mahAyAna bauddo jevA che jeoe sAmya ane peAtAnI kalpanAthI potAnI judI ja tAMtrika paddhati vikasAvI. 20 prAcIna vIkaraNa devAne paNa cAra vibhAgamAM vaheMcI Ape che jemake jyotiSI, vimAnavAsI, bhavanapati, ane vyantara. A dareka vibhAganA svataMtradeve gaNAvatAM jyAtiSI vibhAgamAM navagraheA, nakSatro temaja tArAonA samAveza karyo che. A bhavanavAsI vanA che teenA khInna dasa peTA vibhAgeA pADI zakAya : asura, nAga, vidyuta, supa, agni, dIpa, udadhi, digdAta ane nika ane kumArAnA vargo anukrame rajU karyA che. vyantaranA ATha prakAra che: pizAca, bhUta, rAkSasa, yakSa, kinnarI, kipurUSa, maheAraga, ane gaMdharvonI noMdha ApelI che.. vaimAnika devA be prakAranA cheH 1. jee kalpamAM janmyA hAya ane 2. jee kalpanA uparanA sthAne janmyA hAya, kalpamAM janmelAnA devatAonA khAra vibhAga pADavAmAM Ave che. jee kalpamAM rahetA hAya te uparathI tenA nAma pADavAmAM AvelAM che sudharmA, IzAna, sanatkumAra, mahendra, brahmA, lAntaka, zukra athavA mahAzukra, sahasAra, Anata, prAta, AraNu ane acyuta, anuttavimAna eTale pAMca mukhya sthAnake temAM dareka upara je daiva Adhipatya bhAgave che te indra kahevAya che. sthAnA A pramANe che : vijaya, vijayanta, jayanta, aparAjita ane sarvArthasiddha. bIjA taiyAne eka va che te nava vidhAnadeve kahevAya che : jemake naisarpa, pAMDuka pi gaLa, sa ratna, mahApadma, kAla, mahAkAla, mAnava ane zAkha. vIradevane maNibhadra, pUrNa bhadra, kApila ane pigaLamAM nirdiSTa karI zakAya. A lAMbI devAnI yAdImAMthI jene mUrtimAM rajU karI zakAya che te nava graheAne jyotiSI devA tarIke gaNavAmAM Ave che. dikpAlA athavA dizAonA devene bhavanavAsI kSA athavA tIrthaMkarAnA anucarAmAM gaNAvI zakAya che. teo vyantara deza tarIke paNa jANItA che. vimAnavAsI vezamAM IzAna ane brahmA che. A uparAMta paNu khInta devatAe che. je uparanA kAI paNu vibhAgamAM samAvI zakAya ema nathI, chatAM jenA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama nA paricaya teone mAna Ape che ane tenI pUjA kare che. dA. ta. seALa zruta athavA vidyAdevIo, aSTamAtRkA, brahmANI, mahezvarI vagere. tIthaMkaranI mAtAe marUdevI, vijyA vagere. kSetrapAla, bhairavA, zrI athavA lakSmIdevI, jo ApaNe kumAro ane dikpAlA vacce kAI saMbaMdha sAMkaLI na zakIe, teA teone vAstudevA kahevAya. te ApaNe upara cacelA devAnA koIpaNa vibhAgamAM temanA samAveza thaI na zake, te khAsa nAMdhavuM joIe ke A deva ane devImAMnA moTA bhAganA brAhmaNudharmAMnA devavra kramAMthI apanAvela che ane tene jainAe tIkarAnA vaphAdAra TekedArA tarIke gaNAvyA che ane teo pratyenA Adarane lIdhe vidhividhAnanA sAhityamAM jaNAvyA pramANe temanI puSkaLa pUjA karavAmAM Ave che. jainamUrti enA mukhya lakSaNeA : keTalIkavAra zilpamAM jaLuAtI mUtie amuka saMpradAyane AdhIna jaNAya che. bhAratamAM kalA mukhyatve tenA pratIkathI jANItI che temAM vidhividhAna ane kalAnA svarUpAnuM mizraNa jaNAya che. kalAkArane zAstramAM jaNAvelA sUcanA pramANe dhArmika jarUriyAta satAvAnuM hatu. ATalAthI tenI pharaja pUrI thatI na hatI kAraNa tene peAtAne pratIke ane sauryAnA sumeLa karavAnA hatA. sauMdaryAMmAM paNa dharmane jarUrI viveka sAcavavAnA hatA. AthI ja bhAratamAM mUrti AmAM sAcI kalAnI sAtheAsAtha saMkhyAbaMdha gUDha pratIkA mATAbhAge joIe che A rIte sAcI kalA ane tenA pratIkA asarakAraka rIte rajU kare che. dharmAMnI sevA karavAnuM mukhya dhyeya AvI kalAnu hAya che. kadarUpI AkRti bhaktajanane AkarSItI nathI, tene dRzya svarUpamAMthI anaMtanI tRSNA chupAvavAnI hAya che. AthI ja kalAnA tamAma graMthA sarvAnumate jaNAve che ke svarUpa sauthI zreSTha hAvuM joIe. mUrtine ghaDanArA kuzaLa vicakSaNa zilpIe hAvAne kAraNe prathAmAM ApelA Adeza pramANe svarUpa uttama ghaDAvA lAgyuM. chatAMpaNa keTalIkavAra suMdara AkRtionI sAthe kheDALa AkRti paNu maLavA lAgI tenuM kAraNu aNudhaDa zilpI hAvAnuM manAya che. zipanA thAmAM te saMpUrNa mUrti ghaDavAnA spaSTa niyameA ApelA che je kalAtmaka jaNAyA che. AthI spaSTapaNe samajAya che ke mUrtividhAneAnA graMthe! lakhanArA madirAnA pUjArIe naheAtA athavA dharmanA pracArakeA paNa na hatA paraMtu kalAtmaka zilpAnuM zAstrIya jJAna jANanArA vicakSaNa kArIgarA-zilpIe hatA. A graMthamAMnA pratIko ane mUrtividhAna sAthenI vicAraNA karavI jarUrI che, tenI prAyeAgika paddhatinA khyAla karavAnA nathI. jaina mUrtine bhAratanI khIjI bhUti AmAMthI kevI rIte oLakhavI? tItha MkarAnI mUrtione temaja jainamUrti Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janabhUtividhAna vidhAnamAM dharmanA AcAryone paNa mahatva ApavAmAM AvyuM che. AthI jaina mUtionA mukhya lakSaNone vicAra karavo jarUrI bane che. jaina mUrtionA dhyAna kheMce tevA lakSaNemAM lAMbA laTakatA hAtha, pratIka zrIvatsa, prazAMta svarUpa, tarUNa ane nirvastra che. AvI mUrtionA bIjA lakSaNomAM mukhya nAyakanI jamaNI bAjue yakSa ane DAbI bAjue yakSiNInI mUrti hoya che. vaLI azoka vRkSa ke bIju kaI vRkSa ke jenI nIce tIrthakarone jJAna thayuM hoya te vRkSa paNa kaMDAravAmAM Ave che. vRkSa ATha pratihAryomAM gaNAya che. pratihAryo A pramANe cheH 1. divyatarU, 2. Asana, 3. trichatra ane siMhAsana, 4. prabhAmaMDala, 5. divyadhvani, 6. sUrapubpavRSTi, 7. cAmayugma ane 8. devadudubhinAda. A badhAM pratIke tIrthaMkaranI mUrtiomAM jaNAya che. yakSa ane yakSiNa athavA zAsanadevatAo mUrtinI nIcenA bhAgamAM jaNAya che. yakSa ane yakSiNInI chUTaka mUrtio oLakhavA mATe jinanI nAnI AkRti kAMte mUrtinA mastaka upara athavA mUrtinA Asana upara karavAmAM Ave che. dareka tIrthakara tenA Asana nIce karelA lAMchanathI oLakhI zakAya che. uparAMta jaina mUtiomAM bIjA paNa cihno hoya che. jethI te mUrtio khIjI mUrtio karatAM judI paDe che. jemake 1. svastika, 2. darpaNa, 3. kuMbha, 4. naitrAsana, pa. ane 6. mInayugma, 7. puSpamALA ane 8. pustaka, sAmAnya mAnavI tIrthakaranI beThelI mUrtine buddhanI mUrti samajavAmAM bhUla karI bese che. AthI lAMchane jaina mUrtione barAbara oLakhavAmAM madadarUpa thAya che, jinemAM RSabhanAtha, neminAtha ane mahAvIra svAmI padmAsanamAM beThelA hatA tyAre teone mokSa maLe paraMtu bIjA tIrthakarene teo ubhelA kotsargAsanamAM hatA tyAre siddhi pAmyA hatA. pratimAdaSa zAstramAM kahelA mAnathI vadhAre ke ochA mAnathI pratimA karavI nahiM, kemake temAM ghaNuM de thAya che. tenAthI kAryanI siddhi thatI nathI. je zAstrane na jANatA hoya tevA ajJAnI zilpIe karelA kAryane deza-yajamAna kAma karAvanAra-ne lAgato nathI, paraMtu zipIne mahAbhaya upajAvanAra e doSa lAge che. dhAtu ke lekhanI pratimA je aMgabhaMga thaI hoya te tene sudhArIne pharI saMskArane megya karavAmAM Ave che. paraMtu kASTha ke pASANanI mUrti je aMgakhaMDita thaI hoya 5. mAjhAnuDhakavavAdu zrIvAda prazAntamUrti | digvAsAstaruNo rUpavAMzca kAryoDahatAM devaH // 45 (varAhamihiranuM bRhatsaMhitA a. 18) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhamatA pazciya sa tA pharI saskArane ceAgya banatI nathI, jo pratimA 1. nakhe khaMDita thaI dvAya te lAni dAne bhaya 2. AMgaLIe khaMDita thaI hoya teA dezabhaga 3. bAhue khaMDita thaI hAya tA badhana-36 4. nAke khaMDita thaI haiAya teA kuLanAza ane pu. page khaMDita thaI hAya to lakSmIne! nAza thAya che--A rIte kha`Dita pratimAnA azubha phaLa jANavA. Asana-pIThe khaMDita pratimAthI pacuta thAya. vAhana khaDita pratimAthI karAvanAranI vAhanasamRddhinA ane parikarAdi parivAra khaMDita thAya teA nAkaracAkaranA nizcaye karI nAza thAya che. A rIte mUrtio karavAmAM kalAsaundarya nA khyAla rAkhavAmAM Ave che. eka AMgaLathI agiyAra AMgaLI sudhInI pratimA gRhasthe gharanA viSe pUjavI ne zAstramAM ApelA mApanI pratimA prAsAda devAlayamAM pUjavI. pratimA kASThanI, lepanI ke paththaranI ke dAMtanI ke citranI heAI zake, pratimA mAnathI nyUna ke adhika hAya ke parivAra rahita haiAya teA te gRhasthanA ghare pUjavA yAgya nathI. bhayAnaka pratimA kartAneA nAza karAve che. adhika agavALI pratimA zilpIne saMhAra karAve che. pAtaLI pratimA lakSmInA nAza karAve che ane pAtaLA peTavALI pratimA dukALa paDAve che. pratimAnuM nAka vAMkuM hoya te! te duHkha-dAtA jANavI. TUMkA nAkavALI pratimA gAtraneA kSaya kare che. netra vagaranI pratimA AMkhe aMdhA lAve che. jADI pratimA azvayanA nAza kare che. hIna kaTivALI AcAya ne ghAtaka jANavI. TUMko joMdhA--pagavALI pratimA rAjyanA putra ane mitrane vinAza kare che, hAtha ane pagahIna pratimA dhanadhAnyane nAza kare che. capaTI pratimAnA pUjananu phaLa maLatuM nathI vaLI te kharcamAM utAre che. cAmukhavALI pratimA dravyanA nAza karAve, nIcA mukhavALI pratimA ciMtA karAve che. tIrachI najaravALI pratimA Apatti lAve che. uMcInIcI pratimA dezavaTA karAve che. anyAyathI pedA karelA dhanathI pratimA banAvI hrAya, agara khIjA kAmane mATe lAvelA pASANunI pratimA karAvI hoya agara echAvattA aMgavALI pratimA haiAyatA A sa dASavALI pratimAnA kAraNe peAtAnA kuTuba parivAraneA nAza thAya che. je pratimAnA nakhadeza, AbhUSaNa, astrazastro ke vastro ke alaMkAra-AbhUSaNA khaDita ke vAMkA hoya teA paNa tenA aMganA kAraNe te doSita gaNAtI nathI. te maMgaLamaya jANavI. tevI pratimAne karI samuddhAra karI zAMtipauSTika kAryothI pharI rathayAtrAdinA utsava ujavI te pratimAne pUjavI te zubha che. upara jaNAvyA sivAya jo pratimAnA aMga, upAMga ke pratyaMga kha`Dita thayA hAya te| tenu visarjana karIne khIjI pratimAnA vidhipUrvaka praveza karAvavA kAraNa Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAtA ke khaMDita, bolI, zIrNa vizIrNa che. phATelI pratimAmAM maMtra-saMskAra rahetA nathI temaja devapaNuM paNa rahetuM nathI. je pratimAnI pratiSThA se varSa pahelAM thaI heya ane te koI uttama AcArya ke mahApurUSe sthApita karelI hoya te biMba pratimA aMgacaMga hoya te paNa pUjA karavA yogya che. tenI pUjA niSphaLa jatI nathI. je jUnI pratimA paDavAthI-sAmAnya -khaMDita thaI hoya te tene samuddhAra karIne rathayAtrAdine utsava karIne pharI pUjA zarU karavI. janatIthadhAmo : - jainadharmanA pracAra-upadezakonA jIvana sAthe saMkaLAyelA pradeza ke sthaLoe pavitra sthAnako ke tIrtho UbhA thayAM, arthAta tIrthakaree pitAnA tIrtho UbhA karyA. jene sAhityamAM teonAM nedhavA yogya prasaMge A pramANe jANItA che: 1. garbha, 2. janma, 3. tapa, 4. jJAna, 5. nirvANa. A pAMca samUha pAMcakalyANane nAme oLakhAya che. A uparAMta pavitra sthaLa jevAM ke samudrakinAre athavA koI ramaNIya sthaLe janamaMdira bAMdhavAnI mukta pasaMdagI ApavAmAM AvI che. pariNAme jaina maMdire sAmAnya rIte bhAratamAM sarvatra jyAM jyAM jenene samUha che tyAM tyAM dekhAya che. rAjasthAnamAM AbupahADa upara vimaLazAha ane tejapAlanAM maMdiro temajadakSiNa bihAramAM pArasanAtha pahADa uparanA maMdire jene sthApatya mATe AkarSaka che. gvAliyarane kile je khaDaka upara baMdhAya che tenI guphAomAM paNa ghaNAM jaina zi9pe che. A sivAya jenenA bIjA pavitra sthaLa A pramANe che. mathurA, pAlitANA pAse zatruMjaya; jUnAgaDha pAse giranAra; ilerAmAM Indra ane jagannAthasabhA guphAo; madhyabhAratamAM khajurAha, devagaDha, gaDaga; dhAravADamAM lakuMDI, zrAvaNabelagolA, zravaNabelagelAmAM gematezvaranuM bhavya pUtaLuM che. bIjI jaina bhavya pratimAo dakSiNa kenArAmAM karkala ane vanaramAM che. lagabhaga badhA tIrthakaroe jIvananuM samarpaNa ane kevaLajJAna potAnA janma sthAnakomAM prApta karyuM hatuM. paraMtu RSabhadeve kevaLajJAna parimatAlamAM prApta karyuM, neminAthe giranAra upara kevaLajJAna prApta karyuM. chellA tIrthakara mahAvIre pAvA athavA pAvApurI (bihArathI sAta mAIla upara) sthaLe kevaLajJAna prApta karyuM. pAvApurI RjupAlikA nadIne kinAre AveluM che. vIsatIrthakaree mokSa sametazikhara athavA pArzvanAthagiri upara meLavyo paNa neminAthe giranAra upara prApta karyo. vAsupUjya pUrva bihAramAM caMpApurImAM, mahAvIre pAvApurImAM ane RSabhe aSTApada arthAta jene gujarAtamAM suvikhyAta zatruMjaya tarIke oLakhavAmAM Ave che tyAM mekSa meLavyuM. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainakharanA paricaya 5 jee 84 mUrtionI jainadharmInA judA judA sthAnakoe sthApanA karI. devAnI mUrtionI pratiSThA karyA pramANenA keTalAka tIrthA have joIe H zatrujayamAM AdinAthanI mUrtinI sthApanA vIrasvAmIe karI, dhUkuMDamAM zAMtinAthanI mUrti hatI, ujjainamAM neminAthanI pratimAnI sthApanA thaI te ja pramANe khIjI pratiSThA A pramANe thaI : pApAmatamAM nemIzvara, seApArakamAM RSabhadeva, nagara mahAsthAnamAM naMdivadhana (yugAdideva), dakhkhaNumAM gAmaTadeva ane zrIbAhubalI. uttarabhAratamAM liMga dezamAM gAmaTa, zrIRSabhadeva kha`gAramAM, AdinAthanI mUrtinI pUrjA ugrasene karI hatI. mahAnagaranA uddaDavihAramAM AdinAthanI pratimA, takSazIlAmAM bAhubalIe dharmacakra banAvyuM. tAraNu ane agadhikA, ajitanAtha, caMderI vastImAM saMbhavadeva, segamatigrAmamAM abhinandanadeva ane jenA pagamAMthI nadI nArada utpanna thai, kauzAmbhImAM padmaprabha, mathurAmAM supArzvanA stUpa mahAlakSmIe bAMdhyA, dazapura (madasAra)mAM zAntidevI, prabhAsamAM javAlAmAlinInI mUrti, nAsikamAM caMdrAvatI ane vArANasImAM caMdraprabha, koyAdvAramAM suvidhinAthanI pratimA, prayAgamAM zitalanAtha vidhyuM ane malayagiramAM koyAMsanAthanI pratimA, caMpAmAM vAsupUjaya, kAMpilamAM vimalanAtha, dvArakAmAM samudrakinAre anantanAtha, ayeAdhyA pAse ratnavAhapuramAM dharma nAtha, laMkAmAM kiSkindhAmAM trikUTa TekarI upara zAntinAtha, prayAgamAM kuthanAtha ane aranAtha, zrIparyaMta upara mallinAtha, bhRgupattanamAM munisuvrata. pharIthI pratiSThAna, ayAkhyA, viMdhyAcala, mANikaSada DakamAM munisuvrata, saurya pura, pATalIputra, mathurA, dvArakA, siddhapura, staMbhatIrthamAM neminAtha, ajAgRhamAM pArzvanAtha. ahicchatramAM kuthanAtha, nAgalokamAM mahendra TekarI upara kukakuTezvara, pArzvanAthanI sahastraphaNA sAthenI pratimA. zrITekarI upara zrImAlapattana, grAma, caMpA, vaibhAraTekarI upara, kailAsamAM mahAvIranI mUrti, aSTapadamAM cAvIsa tIrthaMkara ane sammeta zikhara upara vIsanjinanI pratimAo. - mUrti pUjAnI prAcInatA : rUDhicUsta jainA peAtAnA dharmIne ghaNA prAcIna gaNAve che. paraMtu atihAsika dastAvejo mahAvIranA samayathI vadhAre prAcIna jaNAtA nathI athavA vadhAre jUnA pArzvanAthanA samaya sudhI mUkI zakAya. jainadharmAMnA prAcIna upadezakeA kadAca aitihAsika puruSo hAI zake. paraMtu tenI mahattA mAtra prAcIna jaina sAhityamAM jaNAya che ke teo jIvyA ane temanuM cAritra dhyAna kheMce tevuM hatuM. paraMtu purAtattvanI dRSTie jainadhama nI prAcInatA batAve tevA kAI avazeSo ApaNane prApta thayA nathI. ane tenA jIvananI chUTaka chUTaka mAhitI mAtra chellA e ke Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhina traNa tIrthakarenI maLe che je etihAsika yugamAM thaI gayA. vaLI samagra jaina sAhitya je svarUpamAM che te svarUpa paNa mahAvIranA samaya arthAta I.sa. pU. chachuM. saikAthI vadhAre prAcIna nathI. te pachI jainadharmamAM jena anukRti anusAra mahAvIra svAmInI pratimA temanI hayAtI daramyAna banavA lAgI hatI. dIkSA letAM pahelAM teA pitAnA mahelamAM lagabhaga ekAda varSa pahelAMthI dhyAna dharatA hatA tyAre te avasthAnI caMdana-kAchanI pratimA banAvavAmAM AvelI, te pratimA siMdhu-sauvIranA rAjA udayane prApta karI, tenI pAsethI e ujajainanA rAjA pradyota pitAnA rAjyamAM laI gayo. ane teNe te pratimAne vidizAmAM padharAvI. pradyote enI kASTha-pratikRti siMdhu-sauvIranA vItabhayapattanamAM rAkhelI. A pratimA nagaravinAzaka vaMToLiyAnA tephAnamAM daTAI gaI. daMtakathA pramANe A pratimAne gujarAtanA solaMkI rAjA kumArapALe bahAra kaDhAvI aNahilavADa pATaNamAM maMgAvIne padharAvI. mahAvIra svAmIne dIkSA levAnI ghaNu prabaLa IcchA hatI paraMtu vaDIlabaMdhunA AgrahathI eka varSa gRhasthAzramamAM vadhu rahyA paNa teo sAdhu jevuM jIvana prabhuparAyaNa rAkhatAM. AvI pratimA "jIvaMtasvAmI tarIke oLakhAya che. vidizA ane vitabhayapattananI jIvantasvAmInI pratimAne lagatI kathA AvazyakaNi, nizIthacUrNi ane vasudevahiDImAM ApelI che, jyAre aNahilavADa pATaNamAMnI pratimAne lagatA vRttAMta rAjA kumArapAlanA samakAlIna hemacaMdrAcArye triSaSTizalAkApuruSacarita" mAM nirUpa che. jIvantasvAmInI pratimAne lagatI A lekakathA chaThThI-sAtamI sadIthI sAhityamAM pracalita thaI hatI eTaluM ja nahi, paNa AvI sAMsArika avasthAnI kirITa tathA AbhUSaNethI vibhUSita pratimAnA namUnA akeTA (vaDodarA)nI dhAtupratimAomAM prApta thayA che. De. umAkAMta che. zAha A dhAtupratimAne I sa. 400 thI 500nA samaya jeTalI prAcIna mAne che. gujarAtamAMthI maLatI jaina pratimAomAM A eka ati prAcIna mUrtizilpa gaNAvI zakAya. mahAvIra svAmInA samayanI jIvantasvAmInI ke tIrthakaranI kaI pratimA maLI nathI. bauddhadharmamAM vatsadezanA samakAlIna rAjA udayane buddhanI caMdanakASTha pratimA padharAvI devAnI kathA che e paNa A prakAranI che. jaina dharmasaMpradAyanI anuzruti anusAra mahAvIra svAmI tera varSanI vaye I.pU. pa27mAM kAladharma pAmyA hatA ane te pahelAM trIsa varSa (arthAta I. pU. papa7mAM) kevalajJAna pAmyA hatA. mahAvIra svAmInI pahelAMnA tIrthaMkara pArzvanAtha 6. eka mata e che ke jema bodhisatva hoya che tema Ane jinasattva kahI zakAya. arthAt jJAna meLavyA pahelAMnI avasthA. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama no paricaya mahAvIra svAmInI pahelAM 250 varSa para (arthAt I. pU. 777mAM) kAladharma pAmelA. pArzvanAthanI pahelAMnA tIrthaMkara neminAtha zrIkRSNa vAsudevanA samakAlIna hatA. e ane emanI pahelAMnA 21 tItha kara lAkhA varSoM para thai gayA ema manAya che. A samayAMkanane itihAsanA pramANanuM samarthana sAMpaDatuM nathI. bhAratamAM sahuthI prAcIna pratimAe haDappIya sabhyatA (I. pU. 2400-1600)nA avazeSomAM prApta thaI che. emAM haDappAmAM maLelI nagna khaDita pASANupratimA tIrthaMkaranI hAvAnuM anumAna thayuM che. vaLI mAhe jo-daDAnI eka mudrAmAM kaMDArelI laTakatA hAtha sAthe UbhelI AkRti kAyotsaga mAM hAI jaina hAvAnI temaja tyAMnI eka khIjI mudrAmAM kaDArelI pazupati jevI AkRti RSabhadeva jevA to karanI hAvAnI mAnavA tarapha amuka vidvAnonuM maMtavya che. AvI AkRtie, rekhAkRti ke pratimA jaina tIrthaMkarAnI hAvA vize mAnavAnA kAI prItikAraka lakSaNa temAM rahelAM nathI. zilpakRtionA upalabdha avazeSomAM tItha karanI pratimAnA sahuthI prAcIna namUne! magadhanA pATanagara pATaliputra (paTanA)nA vistAramAM Avela le!hAnIpuramAM prApta thayA che. retiyA paththaranI e khaDita pratimA mastaka tathA paga vinAnI che. tenA baMne hAthane ghaNA bhAga naSTa thayeA che chatAM e hAtha kAyAtsaga avasthAmAM hatA e jANavA jeTalI spaSTa nizAnIo temAM rahelI che. A pratimA uparanuM paoNliza mauOkALa (I. pU. 322-185) jevuM heAvAnuM mAlUma paDe che, A sthaLethI maLelI I. pU. pahelI sadInI khaMDita pratimAnA hAtha kAceAtsarga avasthAmAM rahelA pUrepUrA jaLavAI rahyA che. tIrthaMkaranI pratimAnuM svarUpa yakSanI pratimA parathI ghaDAyuM' ema mAnavAmAM Ave che. 2002 mauya rAjA azokanA pautra sapratie aneka jinAlaya baMdhAvyAM evI anuzruti che, paraMtu emAMnA kAI avazeSa upalabdha nathI. karliMganA rAnna khAravailanA hAthIguphA lekhamAM naMdAnta vaDe apahata thayelI jinapratimA pAchI meLavyAnA ullekha che te uparathI jinapratimAnuM nirmANa mau kALa pahelAMnA naMdakALamAM thayuM hAvAnuM phalita thAya che. mathurAnA purAvazeSomAM IsvIsananI pahelI sadIthI AyAgapaTAmAM tIrthaMkarAnI AkRtio kaDArAI che; uparAMta kuSANukAlanI aneka pratimAo maLe che. A pratimAe sAmAnyataH nivastra hAya che, temAM tIrthaMkaranI chAtI para zrIvatsanu cihna ane mukhanI pAchaLa prabhAcakra heAya che. to kara padmAsanavALIne hAthane yeAgamudrAmAM rAkhIne dhyAnamAM beThA heAya che athavA teA kAyAtsaga" avasthAmAM tapa karatA UbhA hAya che. tIrthaMkaranI pratimAmAM lAMchana na hovAthI pratimA kayA. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. jAtividhAna tIrthakaranI che e oLakhavuM muzkela che. pAchaLanAM vALanAM jhulakAMne lIdhe kaSabhanAthanI ane sapaphaNAnA chatrane lIdhe pAzvanAthanI pratimA ja oLakhI zakAya che. have cAra bAju cAra tIrthakaronI pratimA mUkavAnI prathA pracalita thaI. ene caumukha pratimA kahevAya che. A caumukha pratimAmAM aSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIranI pratimAo vadhu lekapriya che. bihAramAM maLelI prApha-kuSANakAlathI guptakALa sudhInI tIrthakarenI dhAtu"pratimAo paNa mathurAnI pASANapratimAo jevI che, caMdragupta bIjAnA samaya (I. sa. 376-45)nI neminAthanI pratimAnI pIThikA para zaMkhanuM lAMchana jaNAya che evI rIte caMdraprabhanI dhAtupratimAnI Toca upara caMdranuM lAMchana ApeluM che. gujarAtamAM akeTAnI dhAtupratimAomAM pAMcamI sadInI RSabhadevanI pratimAmAM tIrthakarane vastra paherAveluM che. zvetAMbara paraMparAnI jinapratimAne A sahuthI prAcIna jJAta namUne che. chaThThI sadInI dhAtupratimAomAM tIrthakaranI jamaNI bAjue yakSa sarvAnubhUtinI ane DAbI bAjue yakSI aMbikAnI pratimAM mUkavAnI prathA pracalita thaI. navamI sadI sudhI vIse tarthaMkaranI pratimA sAthe A yakSayakSInI ja pratimA mukAtI. covIsa tIrthaMkaranAM judAM judAM covIsa yakSa-yakSI navamI sadIthI najare paDe che. jainadharmamAM mUrtipUja kyAre zarU thaI te cokkasa kahevuM muzkela che paraMtu tene vizALa samaya batAvavo azakya nathI je ApaNe abhilekhene purAvA upara AdhAra rAkhIe te spaSTa rIte kahI zakIe ke zizunAganA samayamAM athavA nanda rAjAonA samayamAM arthAta ke mahAvIranA janmanA keTalAMka varSo pachI mUrtio hovAnuM spaSTa thAya che. rAja khAravelanA hAthIguphA lekhamAM (I. sa. pU. 161) zrI RSabhadevanI pratimA pAchI meLavIne pharI pratiSThA karyAne ullekha che. A mUrti te agAu 300 varSa pahelAM laI javAI hatI. jayAre mahAvIrane unnatine kALa hatuM tyAre brAhmaNadharmanI kaLA pUrepUrI khIlelI hatI ane tenI mUrti. pUjAno ItihAsa paNa ghaNuM hatuM. jenadharmanA pracArakee A paristhitine lAbha laIne pitAnA dharmamAM paNa mUrtipUjAnI AvazyakatA ubhI karAvI. arthazAstranA lekhaka kauTilya jainadevonI noMdha kare che temAM jayanta, vaijayanta, aparAjitA vagereno ullekha che. AthI mUtionI utpatti I. sa. pU. cothA saikA jUnI te gaNI zakAya ema che. "aMtagaDa dasAo" graMthamAM paNa matinA ullekha che . juo studies in Jaina Art by U. P. Shah, 1955 (P, 13) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamanA paricaya jema ke te jamAnAmAM bhali zaheramAM pavitra ane zrImaMta evA eka sagRhastha rahetA hatA tenI patnInuM nAma sulasA hatu. sulasA jyAre bALaka hatI tyAre tene eka bhaviSyavettAe kahyuM ke tene mRta bALA janmaze. AthI sulasAe bALapaNathI prabhu harinegameSanI pUjA karavAnu zarU karyu. teNe rinegameSinI mUti karI ane reja savAre tene snAna karAvatI...A sivAyanA khInna ullekhA mUrti-viSayaka jainasAhityamAMthI maLI Ave che jema ke upadezakeAnI pUjA jainA ane bauddho devanI jema karatA. jainA ane bauddhAe dareka tI kara ane tenuM vimAna, maMdiza ane mUrtio vagere banAvyA. mathurAmAMthI purAtattvIya avazeSo prApta thatAM eTalu spaSTa thayuM che ke I. sa. pU. 600mAM mUrti ane tenAM maMdiza thatAM hatAM. AyAgapaTamAM lekha kArelA che A lekhanI lipi kuzAna rAjAoe vAparelI lipi jevI che arthAt tenA samaya khIjA saikAnA manAya che. mathurAnA abhilekhe spaSTa kare che ke devAnI pUjA vagere ghaNAM prAcIna kALathI pracalita hatA. trevIsamA jina pArzvanAthanA mAnamAM stUpA ubhA karavAmAM AvyA hatA. A stUpA Azare I. sa. pU. sAtamA sakAmAM baMdhAyA hatA. mI. vinsenTa smitha lakhe che ke mahAvIranuM nirvANu I. sa. pU. para7mAM thayuM hatuM te kharAkhara heAya tA tene jJAna thayAneA samaya I. sa. pU. 550mAM mUkI zakAya, stUpanA jirNoddhAra 1300 varSa pachI athavA I. sa. 750mAM thayA. tenI mULaracanA IMTAnI pArzvanAthanA samayamAM thayelI che paraMtu lekhane AdhAre te prAcIna imArata I. sa. pU. 600nI che tema spaSTa thAya che. jinaparikara : sAmAnya rIte mUrtine sthApana karavAnI mukhya pIThikA (si MhAsana) banAvavAmAM Ave che. te pITha ane besavAnuM Asana vagere sArA ce bhAgane parikara evI saMjJA ApavAmAM Ave che. AvAM parikarAmAM keTalAMka sudara kalAmaya zilpeAvALAM hAya che jene jotAM kAI daivIkAya hAya evuM mAlUma paDe che. zilpaprathAmAM parikara mATe paNa cokkasa niyame che ane te pramANe pratimAne anulakSIne parikarAnI laMbAi paheALAI manAvavAmAM Ave che. temAM gaNatarI pramANenA bhAga pADatAM vividha rUpe ane bhAveza banAvavAmAM Ave che. temAM kevAM zilpe| banAvavA tenI samAlecanA karatAM zilpazAstrakAra kahe che ke "parikarAmAM yakSa, yakSiNI, siMha, mRganI joDalI, kAusagga, cheDA upara sta bheA, upara teAraNeA, grAha, cAmara ane kalazadhArI anucara, magaranAM mukhA, mAlAdharA, pratimAnA mAthA pAchaLa prabhAmaMDala, 8. rUpamaMDana a. 6-36 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. jainamUrtividhAna mAthA upara mRNAlachatra (kamaLadaMDa sAthenuM chatra) tA devaduMdubhi vagADanArA, dha cakra, navagraheA, traNutro, azAkavRkSanAM patro, kavacit dikpAlA ane agrabhAge kaivala jJAnamUrti vagere yathAkta banAvavAM. tItha karAnI pratimAo karatAM, parikarAnA kalAvidhAna mATe zilpIne UDA abhyAsa ane anubhava keLavavA paDe che kAraNa tenA kalAzilpamAM keTalIye vividhatAo buddhibaLathI upajavavAnI hAya che. parikaranuM svarUpa : have parikaranI racanA vistArathI kema karavI te a Mge joIe. jinapratimAnA lakSaNamAM mukhyatve padmAsanamAM beThelI ane kAyAtsaga mAM UbhelI ema be prakAranA svarUpa kahyA che. aMt pratimAnA vizeSa lakSaNamAM aSTapratihAya sAthe hAvAnuM mAnela che. bAkInI jinapratimA siddhAvasthAnI mAnavAnuM kahyuM che. padmAsanamAM jina pratimAnuM svarUpa eka ja prakAranA pramANavALuM hAya che. tenA cihna lAMchana uparathI te cAvIsamAMthI kayA prabhujI che te jANI zakAya che. ghaNI prAcIna pratimAne lAMchana heAtAM nathI tevI ja rIte parikara paNa bahu jUnA maLatAM nathI paraMtu kAI parikara upara zAkavRkSanI AkRti ke tenI nIce dharmacakravALI prAcIna pratimAe maLe che. purAtattva pramANe kazAna kALanI pratimAmAM lAMchana ke parikaranA taddana abhAva che. guptakALanI kAI kAI pratimA para lAMchana, dha cakranI mudrA ane gAMdharvAnuM sAhacarya maLe che. parikara paddhati pAchalA kALanI hoya tema tenA upalabdha avazeSa uparathI jaNAya che. pahelA tIrthaMkara AdinAtha prabhunI kAI kAI prAcIna mUrtine khabhe vALanI laTA temaja tIthaMkaranI pratimAne upavItanuM cihna paNa jovAmAM Ave che. sAmAnya rIte parikara kheDelI mUrtinA, ubhelI mUrtinA ane vizeSa karIne zayana pratimAnA parikarAnA prakAra alaga alaga heAya che. parikaranI sAtheAsAtha pratimA mATenuM siMhAsana, bAhuyugma-kAusagga uparanA chatravaTA ane temAM zaMkha tathA devaduMdubhi vagADanArAonA pramANu pramANe zilpA karavAM jarUrI manAyA che. sAmAnya rIte sudara pratimA je varNa raMganI heAya tenA ja varNanA pASANanuM parikara karavuM joie. pratimA je varSoMnI heAya tethI bIjA varNanA pASANunuM 9. aSTapratihA'mAM 1. azeAkakSa, 2. si MhAsana, 3. cAmara, 4. bhAma`DaLa, 5. devaduMdubhi, 6. divyadhvani, 7. surapuSpavRSTi ane 8, chatra kahyA che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama nA paricaya 31 parikara banAvavAthI sarvAMtra mahAdeSanA bhaya rahe che. dhAtu pratimAne dhAtunu ja parikara hovuM joie paraMtu ratna marakatamaNi ke sphaTikAdinI pratimAnA parikaramAM vivaMtA thAya tA temAM deSa lAgatA nathI. siMhAsananuM pramANa pratimAnA kadanA AdhAre hAya che, pratimAnI paheALAIthI adhu* UMcuM siMhAsana--gAdI karavI ane pratimAnI paheALAIthI gAdI dADhI lAMkhI rAkhavI tenI nIce daza bhAganu pITha UMcuM hAvuM joIe. pIThanI nIce mATI paTTI ane tenA upara ka`pITha joie te upara bAra AMgaLa UMcAImAM gajasiMhAdarUpa karavAM joie. gasiMhArUipa upara be AMgaLanI chAjalI ane tenA upara cAra AMgaLanI kaNI hAvI joie. si`hAsananI nIcenI pATalImAM sUrya Adi nava grahonA nAnA nAnA svarUpe! hAya che. A svarUpe! peAtAnA dharmanuM AcaraNa karavA mATenA ane te sarva dASAnA nAza karanArA che. siMhAsananA madhyamAM Adizakti karavI, tenA hAthamAM kamaLa anee varamudrA dhAraNa karelAM hAvAM joie. devInI AkRtinI nIce ka"pIThamAM garbhamAM suzAbhita evuM dha cakrasahita mRgayugma hovuM jarUrI che. devInI baMne bAjue hAthI kaMDAravAmAM Ave che. tenA pachI raudra-mahAkAyavALA, vikarALa mukhavALA sihA dAravA joie. A siMheAne jANe ke prabhue temanA kreAdhathI jIvenuM rakSaNa karavA peAtAnI gAdInI nIce dabAyelA hAya tema batAvelA hAya che. prabhunA pAdasevA prabhunI DAbI tarapha yakSiNI ane jamaNI tarapha yakSanAM svarUpo gAdInA cheDA para heAvA joie. yakSakSiNInI pharatA be bAjumAM sta"likAo, kamaLa jevAM tAraNeA, makara ane grAsa mukhathI zAbhatAM karavAM. TUMkamAM je tIrthaMkarAnA zAsana deva-devIo, yakSa-yakSiNIe heAya te pramANe karavAnAM hAya. have parikaramAM jarUrI cAmaradhArI kevI rIte heAya tene khyAla karIe, cAmaradhArI cAmarendra nAmathI oLakhAya che. mULa nAyakano pratimAnA pAchaLa khAjunA bhAgamAM pratimAnA bAhuonA madhye baMne bAju vAhikA (pakhavADA-cAmarendra) sthApana karavA. te mULa nAyakanA khabhA barAbara UMcA suzobhita karavA. tenI khe bAju staMbhikAne daMDa sahita kamaLa karavA ane bAjumAM virAlikAe karavI, indranI me bAju be thAMbhaloe ne tAraNeAne tilakathI zAbhatI karI, tenA daMDa sahita kamaLa karavA. temAM virAlikA staMbhikAnI be bAjue karavI. tenI paheALAI pramANe parikaranA baMne cheDA upara nAsakavALA ubhI paTikAmAM virAlikA gaMja ane nAnA cAmara kaLazadhArInA rUpe karavAM indranuM rUpa karavuM ane tenI be bAju khambe AMgaLanI thAMbhalI karavI. cAmarendranI pratimA aneka AbhUSAthI zAlatI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainatividhA karavI. prabhunI DAbI taraphanA cAmaradhArI indrane prahUlAda nAme indra kahyo che ane jamaNa taraphanA Indrane upendra evuM nAma ApeluM che. parikaramAM chatravRtta agatyanuM che je dalItoraNane nAme oLakhAya che. te aneka AkAravALuM karavAmAM Ave che tenA para traNa rathikA hoya che 1. gAMdharva rUpa paMkti, 2. haMsa paMkti, 3, azapatra paMkti. madhyamAM uparAuparI traNa chatra hoya che. azoka patrAdine kamaLadaMDathI zobhatuM karavAmAM Ave che. prabhune pAchale bhAga mastaka upara phaNathI zobhato hoya che. supArzvanAthajIne traNa ke pAMca pheNa ane pArzvanAthajIne sAta ke nava phaNAvALA sarpanI AkRti karavAmAM Ave che tenAthI ochI phaNa karavAnI nahi.10 pArzvanAthajIne adhika pheNa karavAmAM Ave che temAM deSa nathI. pArzva--supArzvanAthajIne sarpa tathA sarva prabhujInI pAchaLa bhAmaMDaLanI AkRti karavAmAM Ave che tenI DAbI jamaNI tarapha cAmarendranA uparanA bhAge upayukta tilaka karavAmAM Ave che ane tenA upara chAjalI heAya che. tenA upara uddagama ghaMTAkaLazathI zobhatuM karavuM. tenI nIce vaNadharanI rUpanI be bAju nAsikAomAM babbe staMbhikAo karavAmAM Ave che. te para DAbI jamaNI tarapha mayUra joIe. bahAranA bhAgamAM mukha phADatA makare heya che. gAMdharva ane ratnamukuTadhArInA rUpe hovA joIe. vINuM vAMsaLI bajAvanAranA svarUpe deva-tilakanA madhyamAM, gavAzamAM karavAnA. vaMzIdharanA tilakathI DAbI jamaNI tarapha (prabhunA mukha pAse) vasaMtarAja evA mAlAdharanAM svarUpe tene anucara rUpe pArijAtAdi velapatra sAthe karavA. prabhu uparanuM chatra brahmAMDanA bhUlekanuM prathama chatra, tenI upara bhuvaleMkezanuM bIju chatra, trIja chatra liMgAkAra chatra ane zuM chatra gRhadevarUpa jANavuM. chatranI nIcalI-cAra bhAganI-jhAlara maNimatImaya karavAnI hoya che ane te upara dedIpyamAna evo kaLaza hA joIe. mAlAdhara upara zreSTha evA arAvata hAthInA svarUpa DAbI jamaNI beu bAja hovA joIe tene sUDhamAM kamaLa patrothI AcchAdita karelA karavA. hAthI nIcenI pATalI nIce patrAdita karavA. hAthInI pITha para hirayendro hAthamAM puSpAMjalI ane kaLaza dhAraNa karelA banAvavA. chatravRttamAM-chatravaTA para-pahelI gaLa paMkitamAM vAjIMtra sAthe nRtya karatAM gAMdharvAdi svarUpe karavA. chatravaTA upara 10. triraMga: supArtha saptanavaratathA ! hInaphaNo na kartavyo'dhiko naiva ca dUSayet // 27 jJAnaglNavIvALa (3ttarArdha) . 22 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma'nA paricaya tenA madhyamAM zaMkha bajAvatA devendra ane tenI be bAju nRtya karatA, bherI khajAvatA rUpe| ane DamarU Adi vAjIMtrAvALA devaduMdubhi ane zaMkhapAlanA svarUpe AnaMdamagaLa karatAM karavA. prabhunA janmAtsava merU parvata upara ujavAya che tema ahI" chatravRttamAM chatra, cAmara, za khanAda Adi hariNugameSie praznanA utsava karI rahyA hAya tema keAtaravA, prabhunA mastaka pAchaLa chatranI nIce tejapu Mja jevI bhAma`DaLanI AkRti haiya che. mAlAdhAranI AgaLa dhAre dhRttakamaLadaDa karavA. (pratimAnA kAnathI A chatradaMDa vacce be AMgaLanuM aMtara heAya che,) mULanAyakanA mastakaparathI rathikAnA traNa gALavRtta11 heAvA joIe temAM gAMdhava pa Mkti, haMsapakti, ane azeAkapatranuM vRtta hoya che. parikaramAM divyadeha dhAraNa karanArA devA, jinendra bhaktimAM prItivatsala devagAMdha ve, vINAza khAdi vAjiMtro bajAvanArA humeza puSpamALAo sahita zAlatA hAya che.. chatravRtta daulAnA mathALe, madhyamAM kaLaza ane be bAju haMsa athavA meTaranA rUpe karavAM. hAthIe sUMDhathI zAbhatA karavA ane upara azeAkapallavanA patronI AkRti karavI. pAMcatI rUpa parikara karavAne bAjunA cAmarendranA sthAne kAusagganI mUrti banAvavI ane upara vINA vaMzadhArInA sthAne nAnI Asanastha jinapratimA gAkhalAmAM karavI. A pramANe hAya tA mULanAyaka sahita paMcatIrthasvarUpa parikara khane che temAM kAusagganI daSTi mULanAyakanI stabiMbI pramANe rAkhavI ane uparanA tilakanI mUtinI dRSTi mULanAyakanI dRSTimAM samasUtra rAkhavI (A cAre mUrti upara chatro karavA. parikara vinAnA pratimAjI siddha bhagavAna kahevAya. ane parikara sahitanA pratimAjI arhata prabhu jANavA mukhya-pramukha pratimAne avazya parikara karavuM kAraNa ke temAM a`t prabhunI vibhUtidarzaka aSTa pratihA 11. parikaranA chatravRttanA upalAbhAgamAM za'khabhera, DamarU Adi vAjiMtro banavatA gAMdhAnA rUpanI eka meTI pakti cUmmAlisa AMgaLanA vRttanA parighamAM karavAmAM Ave che te para haMsanI vRttapa kti, te kAimAM nAnA nAnA gAMdharvAdinA rUpa nRtyagIta karatA hoya tevI 5ktine te para AsepAlavanA patronI paMkti cesaDha AMgaLanA paridhamAM karavAmAM Ave che A rIte kAImAM cAra paMkti paNa jovAmAM Ave che. traNa rathikA tA avazya karavI joie paNa vizeSa karavAmAM dveSa nathI. paraMtu te tenI maryAdAmAM rahIne tenI chellI paMkti karavI. A helI. rathikAne mathALe chatravRtta ekAvana bhAgamAM karI te para kaLaza ane bAjImAM pakSIrUpa karavAmAM Ave che. 7.3 jJAnaprakAzadIpAva (pR. 379) 33 sa. prabhAzaMkara e. semapurA pAlItANA 1960 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janabhUtividhAna darzAvelA hoya che. UbhI12 jinapratimAnA mastaka para paNa traNa chatra ane traNa rathikA 1. azokapatro ane devadUdubhi vAjIMtra bajAvatA devagAMdha-haMsapaMkti trirathikA-vaDe alaMkRta karavuM. siMhAsananI pATalI hAthI ane siMhethI vibhUSita karavI. madhyagarbhe dharmacakra ane baMne cheDA para yakSayakSiNInA svarUpe karavAM. TUMkamAM, parikara e jaina mUrtividhAnanuM avibhAjya aMga hovAthI tenI Avazyaka vigata A prakaraNamAM rajU karI che. AyagapomAM jine tIrthakaronI svataMtra pratimAo sivAya AyAgapaTTomAMthI paNa tevI mUrtio maLI AvI che. AvA prAcIna AyAgapaTTo mathurAnA kaMkAli TIlAmAMthI zinI sAthe keTalAMka maLI AvyAM che. temAMnA keTalAMka kuzAnakALanA pUrvenA hovAnuM tenA zilAlekha kahe che. temAMnA traNamAM padmAsanavALIne beThelI tIrthakaranI Akati che ane te mukhya AkRti pharatAM jaina aSTamaMgala cihno jevAMke svastika, mInayugala vagere che. temAMnA eka AyagapaTTamAM ziraSTana ane chatra spaSTa jaNAya che. A AyegapadomAM kaIpaNa jAtanAM cihno ke lAMchane jaNAtAM nathI ke jethI temAM kayA jinanI mUrti che te spaSTapaNe kahI zakAya. paraMtu mAtra eka AyagapaTTamAM jinanI AkRtinA mastaka upara sarpanuM chatra che tethI tene spaSTarIte pArzvanAtha tarIke oLakhAvI zakAya che. vaLI AyagapaTTamAM kaMDArelI pratimAone AdhAre tene jaina matizAstrane prAraMbha kahI zakAya. A uparathI ApaNe spaSTa rIte kahI zakIe ke jinanI mUrtionA prAraMbhakALamAM lAMchane ke bIjA koI spaSTa cihno na hatAM paraMtu mAtra pArzvanI AkRtine sarpanI phaNAnuM cihna hatuM vaLI aSTamaMga paikInA keTalAMka paNa prAcIna jaNAyA che. A gapaTTo kuzAnayuga pahelAMnA maLyA che temAM bIjA koI prakAranA cihyo nathI. te spaSTapaNe bhAratIya che. bhAratIya Dhabe beThelA yogI-TaTTAra, dhyAnamAM ane padmAsanavALAmAMthI jina AkRti taiyAra thaI hoya ema lAge che. jina AkRtione sAmAnya dekhAva, tenuM mukha, zarIra vagere ekasarakhAM ja che mAtra tenAM lAMchananA bhedane kAraNe te kyA tIrthakara che te oLakhAya che. dareka tIrthakaranuM lAMchana juduM juduM che. chatAM paNa RSabhadeva temanAM khabhe vALanAM jhulphAne kAraNe ane pArzvanAtha sapanI pheNane kAraNe vagara ( 12. UbhA jinaparikaramAM bIjA tIrthaMkaranI mUrtio paNa koI sthaLe jovAmAM Ave che. paga AgaLa IndrAdi rUpa nAnA karavAmAM Ave che. UbhI pratimAnA parikaramAM yakSa-yakSiNanA svarUpe bahu ochA jovAmAM Ave che. (pR 380) jJAnaprakAzadIpAva. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhamanA parikSaya pa lAMne ALakhI zakAya che. A cAvIsa tI karAmAMthI mAtra e tIrthaMkarA vagara lAMne spaSTarIte oLakhI zakAya che. zrI samavasaraNa : samavasaraNa ke samAvasaraNu eTale tIrthaMkarAnA upadeza zravaNu mATe deve e AMdhelI vizALa vyAkhyAnazALA. AvI vyAkhyAnazALAnA bhavya zilpAmAM prANIe, manuSyA, deveza, devI vagere mATe alaga alaga prAkArA (killA) banAvavAmAM Ave che. te darekamAM je tenA samudAyAne vividha rIte zilpanI aMdara vyakta karavAmAM Ave che. samavasaraNanA mukhya hetu e che ke je sthaLe tIrthaMkara prabhune kevaLajJAna prApta thayuM hAya te ja sthaLe devatAe samavasaraNanI racanA kare che. ceArasa temaja gALa ema khe prakAranA samavasaraNa karavAmAM Ave che. zrIvizvakarmA pramANe samavasaraNanuM svarUpa kailAsa paryaMta jevuM che ane te daiva ane daityoe banAveluM che. A sameAvasaraNamAM nIcethI upara sudhI vibhAgA pADI te dareka vibhAgamAM prAkAra (killA)nI racanA banAvI, te darekanI madhyamAM bhavya siMhAsana tenI dUrInI aMdara kalpatAM temAM tIrthaMkaranI pratimA mUkavAmAM Ave che. tIrthaMkara evA vizva deva vItarAga padmAsana vALIne beThelA hAya che. te Adi evA Izvara cAra dizAmAM beThelA che. samavasaraNanuM svarUpa : ceArasa ane gALa ema be prakAranI sameAvasaraNanI racanA thAya che. nIce bhUmitaLa para pITha : `pITha hAya : tenA upara traNu gaDhA-killA prAkAra hAya. pratyeka gaDhanI pharatA cAre dizAmAM cAra dvAra vApikA-vAvaDI sahita karavA. jJAnaprakAzadIpAvamAM nIcenA pahele gaDha cAMdIne kahyo che tene suvarNInA kAMgarA karavAmAM Ave che. te gaDhamAM devAnA sarvAM vAhanA-pAlakhI, vimAna, hAthI, gheADA rahe che. bIjo gaDha sAnAnA che ane tene ratnanA kAMgarA che. A trIjA gaDhamAM paraspara virAdhI jIvA jANe snehavALA saheAdara heAya tema prabhu pAse sa` ti"ca jIvA ha sahita beThA che--jemake khilADIne mUSaka, sarpane nALiyA, mRga ane vyAghra-uparanA trIjo gaDha ratnanA kahyo che. tenA kAMgarA maNinA che ne khIjA gaDhamAM deve manuSyA sAdhu-sAdhvI-bAra prakAranI padA khese che. sthApatyanI dRSTie cAMdI, seAnA ke ratna dravyane khale pASANunA eka ja varNanA samavasaraNu karavAmAM Ave che. vizeSa prakAranA sapheda, pILA ke lAlavanA ArasanA paNa sameAvasaraNa thAya che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna pratyeka gaDhamAM devavAhana, paraspara virodhI jIvA ke deva, manuSya, sAdhu-sAdhvI Adi svarUpe kAtaravAmAM Ave che, athavA kAI sAdA paNu rAkhe che, samavasaraNamAM cAra pratimA padharAvavAmAM Ave che, meTe bhAge te zAzvatajina prabhu 1. RSabhadeva, 2. caMdrAnana, 3. vArikSaNa ane 4. vamAna vizeSa karIne heAya che. te pratyekane pharatAM cAra parikarA paNa kAI karAve che tethI vizeSa cAmukhane cAra thAMbhalI mukI te para zikhara ke chatrI kare che parikarA ke chatrI karelI na heAya tA temAM doSa thatA nathI. keTalAMka parikara ke chatrI vagaranA paNu samavasara heya che. 36 samavasaraNu nAnA svarUpe thAya che. vizeSa bhAvathI kare tA te traNe gaDhA para pagathiyA caDIne javAya teTalu meATuM samavasaraNa paNa karAve che. uparanA gaDhanA madhyamAM azekavRkSa eka yeAjana vistAranu hAya che. tenI nIce pIThikArUpa si'hA sanA cAre tarapha karavAmAM Ave che ane traNa tro cAre tarapha prabhu para rAkhavAmAM Ave che. cAre taraphanA siMhAsana para arhata prabhu birAje che. prabhunI baMne taraph yakSakSiNI maNijaDita-cAmara DhALI rahyA hoya che. traNe gaDhanA pratyeka dvAra AgaLa jaLapU vAvaDIe ekaka gaDhe ATha ATha karavAmAM Ave che. dvArA para ratnajita aSTamIMgaLa ati karavAmAM Ave che. prathama rUpAnA nIcenA gaDhanA cAre dvAranA pratihArA 1. tuMbarU, 2. kapAlI, 3. khAMgI, 4. jaTAmukuTadhArI ema cAra heAya che. khIjA gaDhamAM pUrvAdi cAra kAranI devI pratihArI 1. jayA, 2. vijayA, 3. ajitA, 4. aparAjitA e cAra devIe jaNAya che. tenI cAre bhujamAM abhaya, pAza, aMkuza ane mukura dhAraNa kare che tenA varNa anukrame sapheda, lAla, seAnavaNuM ane nIla che. uparanA khIndragaDhanA cAre dvAre be be pratihArA anukrame pUrve Indra ane IMdrajaya, dakSiNe mahedra ne vijaya, pazcime dharaNendra ne padmaka ane uttaranA dvAra sunAbha ane suradudubhi ubhelA karavAmAM Ave che. A AThe pratihAra vItarAganA che, tenA cAra hAthamAM A pramANe Ayudhe che IndranA hAthamAM phaLa, vajra, aMkuza ane daMDa; IndrajayanA hAthamAM daMDa, aMkuza, vajra ane phaLa; dharaNendranA hAthamAM va, abhaya, sa` ane daMDa, yakSanA hAthamAM daMDa, sarpI, abhaya ane va; sunAbhanA hAthamAM phaLa, khehAthamAM dravyanI vAMsaLI ane daDa; suraduMdubhinA hAthamAM daMDa, be hAthamAM dravyanI vAMsaLI temaja phaLa; mahendranA hAthamAM va, vajra phaLa ane daMDa; vijayanA hAthamAM daDa, phaLa, vajra ane va Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharmane paricaya upara kahayA pramANe samavasaraNanI racanA karavAnuM zAstrakAroe buddhimAna zilpIne kahyuM che. namUtivijJAnanuM prAcIna sAhitya : mUrti zabdane sAdo artha pratikRti thAya che te ja bhAvanAne anulakSI prabhunuM sAkAra svarUpa samajavA mATe ApaNuM zilpIoe te kaLA hastagata karIne mUrtividhAna jaNAvyuM che. mUrti kaLA e eka viziSTa kaLA che. temAM khaMta, pUratI cokasAI ane abhyAsa jarUrI hoya che. tenAM dareka aMga upAMgo gaNitanA niyama mujaba karavAmAM Ave che. AvA mUti zipane lagatAM aneka graMthe prAcInakALamAM lakhAyA che tenI kAMIka jhAMkhI karAvavA ahIM prayatna karyo che. jainadharmamAM mUrti zAstra ane pratiSThA vidhAna mATe mukhya be graMtha gaNAya che-1. AcAra dinakara ane 2. nirvANalikA. A uparAMta "tileyapannati" nAmane prAkRtagraMtha vidvAna yAtivRSabhe dakSiNamAM racyo che, temAMthI jainamUrtizAstranI keTalIka hakIkato maLI Ave che. bahatsaMhitAkAra jinapratimAnA kalAvidhAna aMge noMdha Ape che ane tevuM ja varNana pratiSThAsArodvAra paNa Ape che. jinamUrti saumya, zAMta ane gayAnavALI banAvavAnuM zAstrakAroe sUcavyuM che. pravacanasAroddhAra, 25maMDana, rUpAvatAra tathA abhidhAna cintAmaNi nAmamAlAmAM vIsa tIrthakaronA lAMchane vagere rajU karelAM che. zila5ratnAkara jinaparikaranI racanA vize mAhitI Ape che. kSIrANuMvam ane dIpAvama nAmanA graMtha maMdira tathA mUrtio banAvavA vize vigate nedha Ape che. agatyane graMtha "triSaSTIzalAkApuruSamAM dareka tIrthakara vize saMpUrNa vigata ApelI che. A graMtha uparAMta AgAmomAM paNa mUrtividhAnanA khAsa viSayo ApavAmAM AvelA che AganI kula saMkhyA aThThAvIsanI gaNAya che tene pracAra gujarAta karatAM dakSiNamAM vadhu jovAmAM Ave che. A sivAya paNa bIjA aneka graMthe A viSayanA che. keTalAMka te haju sudhI jAheramAM AvyA nathI. Asane ane muddAo - jainadharmamAM mukhyataH tIrthakaronI pratimAo dhyAnastha temaja vegAsanavALI khAsa hoya che. temAM moTA bhAganI pratimAo padmAsana ke apadmAsanavALI beThelI dhyAnamudrAvALI, mukha upara zAMta ane tyAga-dharmane bhAva, zarIra nagna ke zveta vastrathI AcchAdita ane mAthAnA vALa chUTA ke lema karelA kavacit batAvavAmAM Ave che. A rIte tIrthakaronI pratimAonA be prakAre maLe che, te paikI eka padmAsanastha ane bIjI UbhI kAryotsarga-tapane bhAva vyakta karatI. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jainamUrtividhAna bhAratanA lagabhaga badhA dharmomAM hAtha ane paganI amuka prakAranI sthiti AdhyAtmika dhyAnamAM mahattvanuM sthAna bhogave che. A prakAranI sthiti mAnasika ekAgratAmAM madadarUpa thAya che tema mAnavAmAM Ave che. haThayoga athavA zarIranA. prAthamika saMskAra icachAzikta sAthe joDAya che ane tene mATe Asane ane mudAo. jarUrI gaNAya che. bhAratamAM zarIra uparanA aMkuza mATe gIo keTalAMka Asane karatAM hoya che tyArabAda teo rAjaga athavA mAnasika uccakakSAnA saMskAra tarapha DhaLe che. jaina tIrthakara mukhyatve yogI hatA ane dharmanA zikSaka hatA. tethI, jainanI mUrtiomAM yoganA Asane ane mudrAo tIrtha kare, temanA anuyAyIo ane anucaromAM jaNAya che. tethI ja jaina mUrti zAstra kAMIka maulika lakSaNa dharAve che. keTalAka Asane khAsa karIne kAryotsarga jenenI ja utpatti che. pAMca prakAranA Asane judA pADI zakAya ema che. temanA nAma A pramANe che : paryaka, ardha paryaka, vaja, khagAsana ane vIra. A Asane. mokSAsana tarIke oLakhAya che. jine AvI sthiti mokSa prApta karavAnI vakhate athavA mokSa mArgane paMthe jatAM dhAraNa karelI che. bIju Asana baMdhurAsanane nAme jANItuM che. te saraLa aMgasthiti che. A Asana dhAraNa karavAthI mana nizcaLa bane che. Asane eTale jena athavA koIpaNa bhakta beThaka upara palAMThI vALIne bese che jemAM jamaNe paga DAbI sAthaLa upara ane DAbo paNa jamaNI sAthaLa upara mUkavAmAM Ave che ane tenI AMkho nAkanA TeravA upara sthira karavAmAM Ave che, temAM hAthanI sthiti badalAtI hoya che. dhArmika graMthamAM sUcanA ApelI che ke mahAvIra, RSabhanAtha, neminAtha vagere tIrthakaronI mUrtio A Asana athavA A prakAranI sthitimAM karavI. jo ke tIrtha karanA maLatAM badhAM zipe A sUcanane svIkAratA nathI. aparyakAsanaH paryakAsanamAM jaMghA upara besavAnuM ane ardha paryakAsanamAM aDadhuM jaMdhA upara besavAnuM. ardha paryakAsanamAM eka paga kATakhuNe Ubho rAkhavAne ane bIjo vALelo hoya che. Aja Asane "paryakAsana mAna" paNa kahevAya che. temAM vegI potAnA zarIranuM vajana trIjA bhAga jeTaluM ochuM kare che. jinanI mUrtiomAM A Asana sAmAnya nathI. A prakAranA Asana yakSa ane yakSiNIonI aMgasthitimAM vaparAya che. yakSiNI cakrezvarI ane nivaNI yakSiNInA A prakAranA aMgasthitivALA zipa maLyA che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhamanA paricaya I khaDgAsana : (kAyeTsa") ubhelI sthitimAM A Asana haiAya che. tenA be paga vacce be AMgaLa jeTaluM aMtara hoya che ane tenA be hAtha be bAjue sIdhA laTakatA heAya che, paraMtu hAtha zarIrane sparze nahIM tevI rIte rAkhavAnA, sAmAnya rIte badhI ubhelI jinapratimAo A aMgasthitimAM karavAmAM Ave che. ajitanAtha, saMbhavanAtha ane abhinandananI AkRtio khaDgAsanamAM khAsa karIne karavAmAM Ave che. A Asana kAyAtsa tarIke paNa oLakhAya che. sAmAnya rIte leAkA tene kAussagathI paNa ALakhe che. jenAmAM cha AbhyaMtara13 tapa che temAMnA kAryotsarga pAMcamA Avazyaka che. vajrAsana : yAganu eka prakAranuM Asana. temAM jamaNA pagane jamaNuA nitaMba nIce ane DAbA pagane DAbA nitaMba nIce evI rIte rAkhavAnA ke jethI taLiyuM uparanA bhAgamAM rahe. pachI baMne gADhaNu eka khIjAne aDADI tenI upara eTale ke jamaNA gANu upara jamaNA hAtha ane DAbA gAMThaNu upara DAmA hAtha rAkhavA ane AMkhA baMdha karavI. A rItanA Asanane vajrAsana kahevAya che. : mudrAe H Asane amuka prakAranI dehAvasthAmAM paganI sthiti batAve che tyAre mudrAe hAthanI temaja paganI sthiti batAve che. jaina devavRMdamAM tItha karI vividha mudrAmAM rajU karAtA nathI paNa temanA anucarA yakSA ane yakSiNI judI judI mudrA dhAraNa kare che. AvI mudrA hiMdu ane bauddha mUrtiomAM paNa jaNAya che. jaina sAhityamAM vividha prakAranI mudrAe tenA varNana sAthe batAvelI che. jo ke temAMnI keTalIka mudrA zilpamAM jaNAtI nathI. zilpamAM je maLe che athavA je maLavAnI zakayatAo che te mudrA ahIMyAM batAvelI che. jina-mudrA : A sthitimAM jaina sAdhue kAryAtsargamAM ubhelA heAya che. A mudrAmAM be hAtha sodhA laTakatA heAya che, hAtha zarIrane sparze nahIM. tema rAkhavAnA, vaLI be paganI vacamAM aMtara heAya che. aMguThAnI pAse cAra AMgaLanuM ane eDI pAse thADuMka chu' aMtara hoya che. arthAt paganI AgaLanA bhAgamAM cAra AMgaLanu aMtara ane pAchaLanA bhAgamAM thADuMka a Mtara hAya che. kAyAtsaga eTale "zarIrane DhIluM rAkhavu." A mUrtie tapanA bhAva vyakta kare che. cegamudrA : A mudrAmAM beThelI AkRti hAya che ane hatheLIe eka khImAM rAkhavAnI ane tenA AkAra kamaLanI kaLI jevA thAya ane te hatheLIA 13, prAyazritA vinaya, veMcAvacca, zAsrapAna, dhyAna ane kArya,tsarga A che AbhyaMtara tapa che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa. udaranI pAse hAya. arthAt padmAsanavALIne beThA pachI eka hatheLI pratikULa AMgaLI rahe tema rAkhavAnI heAya che. samAdhi mudrA tarIke paNu oLakhAya che. jainamUrti e jaNAya che. varasudrA H varamudrA eTale varadamudrA. arthAt varadAna ApavAnI mudrA. A agasthitimAM ArAmathI-sukhAsana-ese che ane hAtha khulA AgaLa pAtA rAkhavAmAM Ave che. kSiNI ane vidyAdevI jenuM vana AgaLa ApavAmAM Avaze, teo A mudrAmAM heAya che. jainamUrti vidhAna hatheLI upara khIjI A dhyAna mudrA ke A AsanamAM vizeSa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 tIrthakaronI mUrtio jene tIrthakara 24 che tema kahe che. A badhA tIrthakaronuM atihAsika pramANa siddha karavuM muzkela che. hiMduo ane bauddhA paNa 24 avatAra thayA ema kahe che. 24 tIrthakaroe upadeza Ape tema jenenI dhArmika mAnyatA che chatAM paNa 24 tIrthakare thaI gayA tema mAnavuM hoya te eTaluM ja manAya ke keTalAka samakAlIna haze ane bIjA eka pachI eka thaI gayA haze. pahelAM tIrthakara RSabhanAtha mATe judI judI mAnyatAo che tenI pratimAo kuzANu samayanI khUba maLe che tethI tenuM aitihAsika astitva kabula rAkhavuM paDe ema che athavA tIrthakara RSabhanAthanI mAnyatA eTalI prAcIna to gaNAya ja. tIrthakare jaina tavone sAcA arthamAM rajU kare che. temanuM astitva bahAranI koI asarane kAraNe nathI. jainamaMdiramAM covIse tIrthakara hoya che ane rojanI pUjA mATe temane sarakhe Adara ApavAmAM Ave che. jainamaMdiromAM tIrthakarone ucca sthAna ApavAmAM AvyuM che. deva ane devIonuM gauNa sthAna hoya che. hemacaMdrAcAryanA "abhidhAnaciMtAmaNimAM devatAonA be prakAra batAvyA che (1) devAdhideva-temAM ucca koTinA devone samAveza thAya che ane (2) bIjo prakAra te deva. temAM sAmAnya deva hoya che. devAdhidevAmAM teNe tIrthakarone temaja bIjA de-je jenonA ja che-ne gaNAvelA che. bIjA gaNadevo hiMdu devatAomAM paNa jaNAya che. mUrtiomAM athavA prAcIna jaina zipamAM tIrthakaronI mUrtione mahatvanuM sthAna ApavAmAM AvyuM che ane eka ja pASANamAMthI samagra tIrthakaranI mUrti upasAvIne karI nAMkhelI hoya che. jainadharma Aje jIvaMta che tene kAraNe jaina maMdiramAM prAcIna mUrtipUjA paddhati jaLavAI rahelI che tene kAraNe mUrti zAstranI ghaNu sAmagrI maLI Ave che. jainamaMdiramAM mUrtione krama hoya che, eka mULa nAyaka hoya te prAya; RSabhAnAtha, supArzvanAtha, pArzvanAtha ke mahAvIra hoya che ane temanI pharatI bIjI jainamUrtio 1 kadAca hiMdu avatAre 24 temAMthI jene ane bauddhoe 24 nI saMkhyA lIdhI heca ema lAge che. je AtI vajUdavALuM hoya to hiMdune 24 avatArane AMkaDe vadhu jUne che ane A rIte traNe dharmoe sAmya mATe 24 nI saMkhyA avatAra mATe rAkhelA jaNAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara jainamUrtividhAna hAya che je gauNu nAyaka gaNAya. A jaina devatAothI khIjA gauNu devatAo jevAM ke yakSa, zAsanadevatA, lakSmI, gaNeza vagerene paNa maMdiramAM temane yAgya sthAna ApavAmAM Ave che. A rIte jainadharmImAM tItha MkaranuM zreSThasthAna manAya che ane tItha kara rAgamukta hAya che jyAre khIjA. devadevIo rAgayukta heAIne temanA prameAda mATe sva" che tema manAya che. jaina AdarzomAM sanyAsIpaNuM mahattvanuM che ane te ja Adarza tenI mUrtiomAM dekhAya che. jinanI mUrtiomAM sAdhunA svAMga svasthya ke nirvastra jaNAya che ane te yeAgAsanamAM, padmAsanamAM ke kayetsamAM heAya che. eka mata evA che ke tIrthaMkaranI mUrti ane dakSiNAmUrti zivamAM ghaNuM sAmya che tethI ema mAnavAne kAraNu che ke zivanA saMnyAsIpaNAne Adarza jainadharmImAM apanAvAyA. hAya ! tevI ja rIte saMbhava che ke baMne para parAnuM mULa kAI vairAgyapradhAna dhyAnalakSI saMpradAyamAM hAya ! jinamUrti ane buddhamatimAM keTaluMka sAmya che. tene kAraNe sAmAnya mANasa kaI mUrti keAnI che te samajavAmAM bhUla kare che, to A baMne mUrtimAM ze pharaka che? jaina tIrthaMkaranI mUrtie jUnI ke navI hAya tA paNa temAM zrIvatsanu cihna mUrtinI chAtI para heAya che ane mUrtinA mastaka upara chatra hAya che, paraMtu mathurAnI prAcIna mUrtie sivAyanI mUrtiomAM lAMchana heAya che ane tene kAraNe mUrtie ekadama ALakhI zakAya che. kuzANu samayanI mathurAnI jainamUrti AmAM lAMchana hetu nathI, tethI ema mAnavAne kAraNa maLe che ke prAcIna samayamAM jainamUrti Ane spaSTa cihnathI judA pADavAnI jarUriyAta jaNAI na heAya, paraMtu jaina tIthaMkarAnI eka sarakhA dekhAvanI vividha mUrtione oLakhavA mATe muzkelI UbhI thatA lAMchananI jarUriyAta jaNAI ane tethI gupta samaya ane te pachInI tamAma mUrtimAM lAMchana mUkavAmAM Ave che, jethI tene ALakhavAmAM bhUla na thAya. jo ke kuzANu samayanI jaina mUrtimAM lAMchana heAtu nathI tA paNa pAnI mUrtimAM kuzANu kalAkAroe sarpanuM chatra mUrti'nA mastaka upara batAveluM che, jethI kAIpaNa muzkelI vagara pArzvanAthanI mUrtine oLakhI zakAya che. prAcIna mUrti emAM lAMchana na hoya tyAM jina mUrtie oLakhavAmAM ghaNI muzkelI ubhI thAya che, chatAM paNa RSabhadeva ane pArzvanAthanI mUrtie oLakhI zakAya che. paNa je mUrtiomAM lekha koMDArelA heAya tenI madadathI tI karanA nAma jANI zakAyAM che. A lekha khUbaja TUMkA heAya che. mathurAnA ka`kAlA TIlAmAMthI maLelA paththaranA kaTheDAmAM judAM judAM prati jevAM ke vRSabha, meSa (bakare), mRga, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIkaranI mUrtio krauMca pakSI, hAthI, bAja pakSI, zaMkha, siMha, kamaLa, geDa, pADe, mAchalI vagere najare caDe che. jainadharmane prAcIna graMtha kalpasUtra (I. sa. pU. 300)mAM 24 jinanI mUrtionA 24 lAMchanenI yAdI ApelI che, chatAM paNa prAcIna pratimAomAM A cihno maLatAM nathI. vaLI mathurAmAMthI maLelI kuzANa samayanI tIrthakaranI pratimAmAM yakSa ke yakSiNe jaNutA nathI paraMtu mAtra eka ja jina-pratimAmAM tenA pAchaLanA bhAge yakSiNI aMbikAnI AkRti jaNAya che ane te mathurAmAMthI maLI AvelI che. gupta samayanI jaina pratimAomAM zilpIoe yakSa ane yakSiNIonI AkRtio acUka batAvelI che tethI spaSTa thAya che ke kuSANa samayanI jaina kalAmAM lAMchana temaja yakSanI AkRtio tIrthakara sAthe karavAmAM na AvatA athavA A. lAMchana ke yakSanI AkRtionI paddhati kuzANu samayamAM jANItI nahIM hoya! jina pratimAnuM bIju mahattvanuM lakSaNa mUrtinI sAthenuM gaNadharanuM astitva che ane gaNadhare mukhya AkRtinI jamaNI ane DAbI bAjue hoya che. jenA mUrti zAstranA graMthamAM gaNadharane tIrthakarAnA anucaro tarIke oLakhAvyA che. A gaNadharomAMnA keTalAMkanA hAthamAM cAmara, keTalAMkanA hAthamAM suzobhana mATenA hAra ke aMjali mudrAmAM hoya che. mathurAnA prAraMbhakALanI jina mUrtiomAM yakSanI AkRtio jaNAtI nathI, paraMtu gaNadharanI AkRtio keTalIka mUrtiomAM dhyAna kheMcatI jaNAya che. mathurA zilpanuM bIjuM lakSaNa e che ke ghaNuMkharI jina AkRtio nirvastra batAvelI che. A lakSaNathI A mUrtio digambara ke vetAMbara che te spaSTa thaI zake tema nathI, mathurAnI nirvastra jina pratimAo digambaranI gaNI zakAya nahi kAraNa ke pratimAomAM strI ane puruSa gaNudhare. savastra che ane alaMkArothI zobhatAM batAvelA che. digambara saMpradAya pramANe kaI paNa sAdhvIne A saMpradAyamAM dAkhala karI zakAya nahIM. TUMkamAM nirvastra ke vAvALA saMpradAyanA bheda kuzANa kALamAM uddabhavelA hoya tema jaNAtuM nathI. guptasamayamAM jaina mUrtilakSaNamAM ghaNe vikAsa thayela jaNAya che. A samayanI mUrtiomAM lAMchana tathA yakSa ane zAsana devatAnI nAnI AkRtio kaMDArelI jaNAya che. A uparAMta chatra, enI upara mRdaMgavAdaka, chatranI baMne bAjue gajayugma ane dharmacakranA pratIkanI baMne bAjue vRSabha athavA haraNuM jina zi95mAM jaNAya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mUrtividhAna A prakAranI mUrtiviSayaka lakSaNe guptasamayanA utarabhAgamAM lakhAyelAM pratiSThAnA graMthamAM jinamUrti mATe batAvelA che. dharmacakanuM pratIka jaina pratimAonA prAraMbhakALathI vikAsamAM hoya tema lAge che. kAraNa kuzANa samayanI jina mUrtiemAM sAdu dharmacakra jaNAya che paraMtu guptasamayamAM vRSabha ke haraNunI AkRtio dharmacakanI baMne bAjue dAkhala thayelI jaNAya che. vRSabhanuM pratIka RSabhanAthanI sAthe saMkaLAyeluM hoya che. RSabhanAthanuM pratIka vRSabha che temaNe sau prathama dharmacakra phelAvyuM hatuM. bIjA arthamAM kahIe te temaNe jainadharma sthApyA hatA. dharmacakranI baMne bAjue mRgalAM te bauddhonI asara hoya tema jaNAya che. "abhidhAnaciMtAmaNi'mAM hemacaMdrAcArya dharmacakra, cAmara, siMhAsana, chatra, prabhAmaMDaLa, azokavRkSa vagere jenonA devI lakSaNe ekavIsa gaNAve che. gupta samaya ane tyAra pachInI jina pratimAomAM A jANItA cihno-pratIke jaNAya che. jainadharma keTalAMka hiMdu devone gauNa sthAne (devAdhideva tarIke nahIM paNa devenI nIce) mUke che. A de tIrthakarane ArAdhaka hoya che. gupta samayanA keTalAMka hiMdu zilpamAM A hakIkata joI zakAya che jemake kaMkAlI TIlA (mathurA) mAMthI maLelI RSabhanI pratimAnI jamaNuM ane DAbI bAjue balarAma sapa chatra ane haLa sAthe ane vAsudeva tenA sAmAnya gaNAtAM lakSaNo-Ayudhe zaMkha, gadA (vAMsaLI) vanamAlA ane cakra sAthe che. A jina tenA yakSa gomedha ane zAsanadevatA aMbikAthI neminAtha tarIke oLakhAya che. te kRSNa ane balarAmanA pitarAI che. te saMbaMdhane khUba caturAIthI zipIe darzAvyo che. gupta samayamAM jina mUrtione bhadrapIThamAM keTalAka pheraphAra thaye. kuSANa samayanA bhadrapIThamAM bhaktostrI ane puruSo moTI saMkhyAmAM dharmacakrane vIMTaLAyelA jaNAya che jyAre gupta samayanA bhadrapIThamAM mRgalAMnI jeDa ane tArA-grahanI AkRtio nIcenI haroLamAM kaMDArelI maLe che. jinanA vaMza ane kuTuMbanI vAta sAthe ItihAsa ane paurANika kathAne meLa besato nathI. jaina graMthe pramANe 22 tIrthakare IkSavAkuvaMzanA che ane mAtra be-munisuvrata ane nemi harivaMza kuTuMbane che. teone janmanI kathAmAM tyAga ane mukti eka ja prakAranI batAvelI che tethI badhA ja tIrthakarenuM jIvana eka ja bIbAmAMthI pasAra thayeluM hoya tema jaNAya che. temanA jIvanamAM kaI paNa prakAranI navInatA ke vaividhya jaNAtuM nathI. covIsa tIrthaMkare eka ja prakAranuM 2. pratiSThAsAra le vAsunadi I. sa. 536mAM thaI gayA. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tItha karAnI mUrtio 4 jIvana jIvyA hAya tema lAge che. bAhya rIte jIvana ekasarakhu vyatIta karelu lAge che chatAM paNa jaina paurANika kathA pramANe temAMnA keTalAMkamAM thoDAka pharaka jaNAya che. jine!nAM nAme, temanI mAtAne AvelAM seALa svapnA, lAMchanA, yakSeA vageremAM vaividhya jaNAya che. jaina purANAmAM niru pelI temanA jIvananI vigatAmAMthI paurANika mAnyatA ane satya tAravavAnuM muzkela bane che. hemacaMdrAcArye jinanA nAme vyAkaraNa ane paurANika dRSTie samajAvavA ghaNA prayatna karyo che, keTalAMka prasaMgA-temanA jIvana sAthe sakaLAyelAne dhyAnamAM laIne nAmeAnA artha batAvyAM che, jemake bhagavAna neminuM nAma "dharmacakranA gherAvA" (naimi) = nemi (circumference) paridhamAMthI tAravelu che. bhagavAna pAnuM nAma pazu tevI ja rIte hemacaMdra samajAve che. "te jJAnathI badhA vicArAne sparze (rRti) che.'' athavA tenI mAtA garbhAvasthAmAM sutelI hatI tyAre teNe kALAsane peDha cAlatA joyA. A ja pramANe prathama jina RSabhanuM nAma paNa paurANika kathAne AdhAre samajAve che jemake tenI mAtAe tenA janma pahelAM cauda svapnA joyAM, temAM sau prathama vRSabhane joyA tethI tenu nAma RSabha pADavAmAM AvyuM. jinanI mAtAnAM svapnA ane jina je rIte svargamAMthI utarIne janma le che tevI ja rIte buddhanI kathAmAM tenI mAtA mAyAnuM svapna ane pachI thayelA tenA garbhAdhAnamAM paNa sAmya che. jaina purANAmAM badhI paurANika kathAo saMkaLAyelI che ane te jinanA jIvanamAM paNa vaNAyelI che. jemake zvetAmbara pramANe caudamA tIrthaMkara mallinAthane strI kahelA che ane tethI zvetAmbara saMpradAya pramANe tenA strI avatArane samarthana ApatI kathAe hemacaMdrana! mallinAtharita'nA a, 6mAM batAvelI che ke marlinAtha tenA pUrvajanmamAM bIjA sAdhuenI sAthe tapa karatA hatA. tapa karatI vakhate bIjA sAdhuothI temaNe keTalAMka vadhArAnA tapa chupAvyAM, tene pariNAme tee strI yonimAM janamyA. digambara sa pradAya zvetA-zmarAnI AvI camatkArika vArtAmAM vizvAsa dharAvatA nathI. zvetAMbaranI A kathA spaSTa rIte batAve che ke strI ane puruSane peAtAnA saMpradAyamAM tapa ane muktimAM sarakhA adhikAra ApelA che. jinanAM keTalAMka lAMchane temanA kuTuMbanA cihne jevAM lAge che, jemake ayAyAnuM ikSvAku kuTuMba vRSabhane tenA vAhana tarIke vAparatuM hatuM. RSabhanAtha te ja rAjavI kuTu LamAMthI utarI AvelA hoIne temanuM cihna ke lAMchana vRSabha rAkhelu' jaNAya che. tevI ja rIte munisuvrata ane neminAthanAM cihno anukrame kUrma ane za`kha che. A cihno teo hira kuTu MbanA hovAne kAraNe. che. A baMne vaiSNava pratIkeA sAthenA harikulanA saMbadha jANItA che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamutividhAna tIrthakaranI mUrtio mAnavAkAramAM ja hoya che tethI temAM hiMdu devAnI re mUrtionI jema asAdhAraNa saMkhyAmAM mastake, AMkhe, hAtha ke paga hetAM nathI. tIrthakaranI mUrtio dhyAna mudrAmAM palAMThI vALIne beThelI athavA kAryotsargamAM sIdhI UbhelI karavAmAM Ave che. dhyAna ane kAryotsarga mudrAmAM veganuM svarUpa jaNAya che kAraNa jainadharma tapasyAmAM mAne che. jena mUtio viSNunI mUrti zeSazAyina ane buddha (parinirvANa)nI jevI hotI nathI. arthAta jyAre paNa zayanAsanamAM batAvelI nathI. tIrthakara ane buddha baMne dhyAnamudrAmAM hoya che temAM ghaNuM sAmya jaNAya che. chatAM paNa tIrthakaranA vRkSa sthaLa upara zrIvatsa hevAne kAraNe te buddhanI mUrtithI judI paDe che, paraMtu dakSiNa bhAratanI tIrthakaranI mUrtiomAM zrIvatsane abhAva hoya che. brAhmaNa dharmamAM trimUrti hoya che tema jaina dharmamAM cemukha mUtio (cArebAju) thavA lAgI ane te sarvatobhadradi pratimA tarIke oLakhAya che. kuzaNa samayanA uttarArdhamAM sarvatobhadra tIrthakaranI mUrtio thavA lAgI. cAre bAjue kyA tIrthakare rajU karavA te kAMI niyama nathI chatAM paNa tIrthakaranI pasaMdagI karAtI. A lakSaNa madhyayuganA uttarArdha sudhI cAlu rahyuM. keTalIka sarvatobhadra bhUtiomAM mukhya cAra (jina)-AdinAtha, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIra hoya che. AvI mUtio mathurA, kesAMbI vageremAMthI maLI AvI che. te kalAnA utkRSTa namUnA che. vIsa tIrthakaronI yAdI temanA zAsanadevatA arthAta yakSayaNakSionA nAmo sAthe nIce pramANe ApI che. keTalIkavAra digambaranA mata judA paDe che te paNa A yAdImAM spaSTa karIne batAvelA che. tIthakara yakSa yakSiNI 1-RSabhanAtha gomukha cakezvarI 2-ajItanAtha mahAyakSa ajitabALA 3-saMbhavanAtha duritAri (di. prajJapti) 4-abhinaMdananAtha kAlikA (vajezaMkhalA) pa-sumatinAtha tumbara mahAkAli (di. puruSadattA) 6-padmaprabhu kusuma zyAmA (di, magA) 7nsapAzvanAtha mAtaMga (di. vanandi) zAnti di. kAlI) 8-caMdraprabhaprabhu vijaya bhUkuTi (jvAlAmAlinI) trimukha yakSezvara Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra garUDa gadharva yakSendra tIkaranI mUrtio tIrthakara yakSiNa 9-suvidhinAtha (puSpadanta) ajita sutArikA (ji. mahAkAlI) 10-zItalanAtha brahmA azokA (di. mAnavI) 11-zreyAMsanAtha manuja (di Izvara) mAnavI (di. gaurI) 12-vAsupUjya caMDI (di. gAMdhArI) 13-vimalanAtha SaNamukha | viditA (diveTI) 14-anaMtanAtha pAtAla aMkuzA (di anantamatI) 15-dharmanAtha kinnara kaMdarpa (di. mAnasI) 16-zAntinAtha nirvANI (di mahAmAnasI) 17-kuMthunAtha balA (di. vijayA) 18-aranAtha dhAriNuM (di. ajitA) * 19-mallinAtha kubera dharaNupriyA (di. aparAjitA) 20-munisuvrata varUNa naradattA (di. bahurUpaNuM) 21-naminAtha bhUkuTi gAMdhArI (di. cAmuMDA) 22-neminAtha gomedha aMbikA (di kuSmASThinI) 23-pArzvanAtha pArtha padmAvatI 24-mahAvIra mAtaMga sihAyikA covIsa tIrthakaronA lAMchane ane je vRkSa nIce temane kevaLajJAna thayuM hatuM te kevaLavRkSanI yAdImAM digambarane mata jyAM judo paDe che te batAvelA che. tIrthakara lAMchana citya vRkSa 1 RSabhanAtha nyadha (vaTavRkSa) 2 ajitanAtha hAthI saptaparNa 3 saMbhavanAtha azva cAlavRkSa 4 abhinaMdananAtha kapi piyAlavRkSa (vaizAlIvRkSa) 5 sumatinAtha capakSI 6 padmaprabhu padma chatrAbha 7 supArzvanAtha svastika zirISa 8 caMdraprabhaprabhu caMdra nAgakezara 9 suvidhinAtha (padanta) magara (karacala) nAgavRkSa(malikSa) 10 zItalanAtha zrIvatsa bilvavRkSa (ve. kalpavRkSa di. azvattha) vRSa priyaMgu Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIra 11 zreyAMsanAtha 12 vAsupUjya 13 vimalanAtha 14 anaMtanAtha 15 dharmanAtha 16 zAMtinAtha 17 kuMthunAtha 18 aranAtha 19 mallinAtha 20 munisuvrata 21 minAtha 22 neminAtha 23 pArzvanAtha 24 mahAvIra lAMchana gaDA mahiSa varAha (ve.) bAja (di. rIMcha) vaja maga aja (karA) nanyAva kuMbha Ibha nIleAtpala (di. azeAkavRkSa) zakha Ni-sapa siha jainamUrti vidhAna caitya vRkSa tumbara pATalikavRkSa (kadambavRkSa) jammu atya dadhipa (sapta76) naMdIvRkSa tilakatarU AmravRkSa azekivRkSa caMpakavRkSa A cAvIsa tIrthaMkaranA vadhu kevA heAvA joIe te aMge zilpazAstranA graMthA sUcanA Ape che te pramANe padmaprabhu raktavarNanA, vAsupUjya padmavanA, caMdraprabha caMdranA samAna kAMtivALA, naiminAtha nIlavarNInA temaja mallinAtha tathA pArzvanAtha vinIla varNanA karavA jaNAveluM che. bAkInA badhA jina-devatAo suvarNanA jevI kAMtivALA karavA evI sAmAnya sUcanA ApelI che. bakula vetasa (mahA veNu) devadArU zAlavRkSa dareka tIthaMkara bhagavAnane eka eka yakSa ane eka eka yakSiNI hAya che. A rIte kula cAlIsa yakSA ane cAvIsa yakSiNIe hAya che. covisa yakSA zAsana devatA ane yakSiNI tItha karAnI zAsanadevIe gaNAya che. tIrthaMkaranI mUrtionA vakSasthaLa para zrIvatsanu cihna heAya che. vaLI mUrti upara eka upara bIjuM ema traNa chatra heAya che. mUrtinI baMne bAjue cAmaradhArI devA hAya che. A devAne tIrthaMkaranA pratIhAra tarIke mAnavAmAM Ave che. A uparAMta mUrtinI baMne bAjue eTale ke jamaNI bAjue yakSa ane DAbI bAjue yakSiNI temaja jenI nIce tI karAne jJAna thayuM heAya te azokavRkSa athavA bIju koI vRkSa karavAmAM Ave che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tItha karAnI mUrti e vaLI jinezvaranA ATha pratihAryuM jemAM azokavRkSa, surapuSpavRSTi, divya dhvani, cAmara, Asana, bhAmaMDala, duMdubhi ane chatra heAya che. jyAre tIthaMkaranI svataMtra mUrti hoya che tyAre tenI palAMThInI nIce dareka tIthaMkaranI nIce dareka tIrthaMkaranA judA judA lAMchanA eTale ke cihno hAya che, jethI mUrtine oLakhavAmAM muzkelI AvatI nathI. chaThThA saikAmAM thaI gayelA prasiddha jyAtiSAcArya varAhamihira bRhatsaMhitAmAM jinamUrtinA lakSaNa Ape che ke "atAnA devanI mUrti zAnta bhAvayukta karavI, tenA bAju jAnu sudhI paheAMcatA hAya ane vakSaHsthala upara zrIvatsanuM cihna aMkita hAya. dekhAvamAM tarUNa ane rUpavAna mUrti hAvI joIe te nirvastra hAya che.'' A vana aneka kAraNeAsara mahattvanuM che. sau prathama e ke varAhamihiranA samayanuM eTale ke chaThThA saikAnI jinamUrtinuM A sAmAnya vana che. AjAnubAhu vizeSaNa uparathI A kAyAtsa` mUrtinuM varNana jaNAya che ema spaSTa thAya che. mUrtine vastra nathI te uparathI te digambara saMpradAyanI mUrtinuM varNana che ema anumAna karavAnuM mana thAya che, paNa zvetAMbara mUrtimAM mAtra kaupIna jevuM kAtareluM heAya che. buddhanI peThe AkhA zarIre vastra nathI hAtu. TrakamAM tIrthaMkarAnI mUrtinA traNa prakAre jaNAvavAmAM AvyA che H (1) suMdara devadevIone kAtarelA parikaravALI (2) sAdI phakta pUjA mATenI (3) AyAgapaTTImAMnI. A traNemAM jina bhagavAnanuM kalAvidhAna eka sarakhuM ja hAya che. phkta parikare ane AjubAjunA ziAmAM ja sAmAnya pheraphAra jaNAya che. jaina purANA ke jaina dharmagraMtheAmAM tI karanI mUrti banAvavA vize jhAjhI mAhitI upalabdha thatI nathI. tevI ja rIte jaina zilpatrathAmAM mAhitIne abhAva heAya che. UlaTuM A badhA graMthe tIrthaM'karanA ArAdhakAnI mUrtio temaja bIjA devAnI mUrti kema karavI tenuM vigate varNana Ape che. tene AdhAre judA judA tI karAnI mUrtie kema karavI te joIe : (1) AdinAtha athavA RSabhanAtha : jinanA lAMchanA ke pratI! pravacanasArAhAramAM ApelA che temAM jaNAveluM che ke pahelA tIrthaMkaranuM cihna vRSabha che. vRSabhanA lAMchana uparAMta temanu bIju` cihna dharmacakra che. badhA tIrthaMkarAne amuka amuka vRkSa nIce kevaLajJAna prApta thayelu che. prathama tIrthaMkaranI sAthe jai. 3 AjJAnujamyavAdu: zrIvatsArlR: prazAntamUrtizra / vivAsAstaphaLo vAMdha ADatAM tevaH || 67 (a. 4, .) 4 ' 49 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namUrtividhAna nyadha vRkSa arthAta vaTavRkSa saMkaLAyeluM che. mUrtine lagatAM jinanA bIjA lakSaNomAM gomukha nAmane yakSa ane yakSiNI cakrezvarI athavA apraticakA che. graMthanA AdhAre RSabhadevanI eka bAjue bharata ane bIjI bAjue bAhubalI nAmanA bhakto che. jainadharmanA tIrthakara RSabhadeva prathama bhagavAna hovAthI temane AdinAtha paNa kahevAmAM Ave che. vaLI temane vRSabhanAtha tarIke saMbodhavAnuM jainadharma graMthamAM jaNAveluM che. bhAratamAM Aja sudhI prApta thayelI AdinAthanI mUrtio ke je saMgrahasthAnamAM sacavAyelI che ke maMdiramAM pUjAya che temAM upara pramANenA tamAma lakSaNo heya che. pahelA tIrthakaranI eTale ke RSabhadevanI pratimAnA bhadrapIThanA AgaLanA bhAgamAM madhyamAM vRSabhanuM cihna aMkita karavAmAM AveluM jaNAya che. pratimAnI DAbI bAjue cheDe yakSiNI cakezvarI che, teNe garUDa upara savArI karelI che ane tenA hAthamAM cakra che. keTalIka jina pratimAo UbhelI paNa karavAmAM AvelI che. A pratimAo nirvastra che temAM siMhAsana ke siMhanuM pratika paNa nathI. jainadharmanA ItihAsamAM RSabhanAtha ke vRSabhanAthane jaina dharmanA sthApaka kahelAM che. te aMge vigatapUrNa ItihAsa digambaronA AdipurANamAM sacavAyelo che. A uparAMta kalpasUtra ane tAMbaranA "triSaSTizalAkApurUSacaritramAM paNa itihAsa che. A graMthanA racayitA zrI hemacaMdra che brAhmaNapurANa mAM eTale ke hindudharmamAM RSabhadevane viSNunA eka avatAra mAnavAmAM AvyA che tevAM ulekha bhAgavata purANa, agni ane varAha purANamAM maLI Ave che. RSabhadevanuM pratIka vRSabha ane tenuM mokSanuM sthAna kailAsa hovAne kAraNe tene zivanI sAthe sAMkaLavAmAM Ave che. A devanI sAthe RSabhadevane game te rIte sAMkaLelA hoya to paNa eTaluM te spaSTa che ke teo jaina dharmanA pracAraka hatA tenI mUrtine brAhmaNadharmanI koIpaNa mUrti sAthe saMbaMdha nathI. vRSabhanA pratIkathI ja temanA nAma vRSabhanAthane khyAla Ave che. badhA tIrthakaronI mAtAonI jema RSabhadevanI mAtAe paNa keTalAMka svapnAo joyA hatA. temAM sau prathama teNIe vRSabha ja hatA ane tethI ja A jinanuM nAma vRSabhanAtha ke RSabhanAtha rAkhavAmAM AveluM che. AthI lAMchanamAM vRSabhane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che. jo ke bIjuM badhAM tIrtha karenI mAtAe svapnamAM sau prathama hAthIne joyA hatA. RSabhedavane yakSa gomukhane paNa vRSabha jevuM mukha karavAmAM Ave che. A rIte vRSabhadeva spaSTarIte vRSabhanA mULamAMthI udbhavelA che. jinanI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaranI mUtie yakSiNI cakrezvarI viSNunI patnI vaiSNavI jevI dekhAya che. Ama zilpamAM brAhmaNadharmane be mahAna deva ziva ane viSNu upara AdinAthanI zreSThatA ane mahAvijaya batAvelA che. (2) ajitanAthaH bIjA tIrthakara ajitanAtha gaNAya che. jena graMthe pramANe temanuM pratIka hAthI che. temanI mAtAe je svane jemAM temAM hAthI mukhya hovAthI A lAMchana rAkhavAmAM AvyuM che. bIjAM pratIkomAM saptaparNanuM kevaLavRkSa paNa ajitanAtha sAthe joDAyeluM che. ajitanAtha bhagavAnanI pratimA UbhI ke beThelI dhyAnastha hoya che. jaina paribhASA pramANe "khaDragAsana mUti" tarIke te oLakhAya che. zAstrakAre paNa tema jaNAve che. temanA keTalAMka parikaramAM yakSa yakSiNI vagerene aMkti karyA hevAnuM mAlUma paDe che. jema lAMchana Avazyaka hoya che, tema yakSayakSiNI parikaramAM avazya karavAmAM Ave che. ajitanAtha sAthe yakSa mahAyakSa nAme ane tenI sAthe yakSiNI ajitAbAlA hoya che. jainazAstranA graMthamAM A yakSa ane yakSiNane ulekha che. ajitanAtha khagrAsanamAM hoya che. arthAta te be hAtha laTaktA rAkhIne UbhelA hoya che. tenA cAmaradhArI sagaracakrI nAme che. zilpamAM zAstrIya graMthAnAM varNana pramANe ajitanAthanI mUrtio karavAmAM Ave che. sAmAnya rIte ajitanAtha jinanI beThakanI nIce hAthInuM cihna hovuM joIe ane temanI beThakanI baMne bAjue yakSa ane yakSiNInI pratimAo kaMDArelI hovI joIe. paraMtu devagaDhanA killAmAMthI maLelI ajitanAthanI pratimA khaggAsanamAM che paNa vizeSamAM temAM baMne bAjue cAmaradhArI ane tenI AgaLanA bhAge be bhakto che. jaina graMthamAM ajitanAthanuM nAma ane temanuM pratIka jANItAM che. jinanI mAtAe tenA keTalAMka sthAnomAM hAthIne jaye. hAthI bhAratamAM rAjavInA vaibhava tarIke jANItuM che. tenA janma pachI tenA pitAnA tamAma zatruone jitI levAmAM AvyA hatA tethI tenuM nAma "ajita" pADavAmAM AvyuM. temanuM pratIka hAthI che ane yakSanA hAthamAM yudhdhane sAdhano jevAM ke bhAle, aMkuza, gadA vagere ApelA che ane yakSiNInA hAthamAM pAza, aMkuza vagere sAdhano sAMsArika vijayane bhAva batAve che. jyAre yakSanA hAthamAM rUdrAkSanI mALA che. varadamudrA ane abhayamudrA yakSiNInA hAthamAM ApelAM che je AdhyAtmika vijaya batAve che. (3) saMbhavanAtha trIjA tIrthakara saMbhavanAtha che, temanuM saMbhavanAtha nAma zAthI paDayuM te mATe zAstrakAre keTalIka kathAo Ape che. temanuM lAMchana abdha che. temanA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jainamUtividhAna yakSa ane yakSiNI anukrame trimukha ane duritAri tarIke jANItAM che. jaina graMthe pramANe saMbhavanAthe kevaLajJAna zAlavRkSa nIce meLavyuM. tenA cAradhArI satyavIrya nAme che. jinanA kuLa saMbaMdhI jaina itihAsamAMthI ApaNane mAhitI upalabdha thAya che. tenA pitA daDharAja nAme rAja hatA tenI mAtA suSeNa nAme hatI. temano janma zrAvastImAM thayele kahevAya che. temanA nAma vize jaina graMthomAM rasadAyaka hakIkta che. tenA pitA-rAjA pitAne rAjya vistAra marakInA rogane kAraNe ujajaDa thaI gaye hatuM tenA kAraNe te nirAza thaI gayA hatA. A ja samaye tene tyAM putrajanma thayAnA AnaMdadAyaka samAcAra maLyA. tethI tene thayuM ke have sAro samaya Ave tevo saMbhava che tethI bALakanuM nAma paNa saMbhava pADavAmAM AvyuM. jinanuM pratIka azva che. bhAratamAM azvane maMgaLa cihna tarIke gaNavAmAM Ave che. yakSanuM pratIka Liye che. saMskRtamAM sarvatobhadra (cAre bAjuethI) zukaniyALa zabda che. yakSiNInuM nAma duritAri che jene artha "duzmanane vijetA" thAya che. tenA pratIka varadamudrA sarpa ane abhaya che. zrI triSaSTizalAkApuruSacaritra (parva 3-saga-1)mAM zrI saMbhavanAthane mAtAnuM nAma senadevI ane pitAnuM nAma jitAri ApeluM che. rAjA IvAku kuLanA ane zrAvastI nAme nagarImAM rAjya karatA hatA. prabhu saMbhavanAtha garbhamAM hatA tyAre zaMbA (zIMga)nuM dhAnya ghaNuM thayuM hatuM tethI rAjAe temanuM saMbhavanAtha athavA saMbhavanAtha evuM nAma pADayuM. (pR. 10) A tamAma pratIke mAMgalika vicAra athavA zubha Azaya batAve che. saMbhavanAthanI khUba geDI pratimAo maLI AvI che paraMtu je thoDIka maLI AvI che temAM mUrti zAstranI kalA jaNAya che ane jainazAstrIya graMthenI vyAkhyA ApatA hoya tevA sUtra samAna te che. saMbhavanAtha tIrthakaranA parikara nIce lAMchana tarIke ghoDe ane banne bAju khUNA upara yakSasthaMkSiNamAM kotaravAmAM Ave che. keTalAMkamAM to toraNa, cAmaradhArI de, I, navagraha vagere kaMDArelA jaNAya che. (4) abhinandananAtha : cethA tIrthakara abhinandananAthano varNa suvarNanA jevo hoya che temane lAMchana vAnara (kapi) hoya che. judA judA jaina graMthamAMthI ekatra karavAmAM AvelA cethA tIrthakaranA mUrtiviSayaka cihnomAM vRkSa karavAmAM Ave che. je vRkSa nIce temane kevaLajJAna thayuM te rAyaNanuM vRkSa che. bIjA graMthe pramANe te vaizAlivRkSa che. A vRkSa nIce te kAyotsarga karIne rahyA. arthAta te khagAsanamAM UbhelA che. abhinandananAthanA zilpamAM A badhA prakAranA cihyo che paraMtu A jinanI AkRtio khUba ochI maLe che. A prabhunA zAsanadevatA tarIke sthamA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIthakanI mUrtio pa3 krAMtivALA yakSa hAthInA vAhana upara besanAra che. tenI be dakSiNabhujAomAM bIrU ane akSasUtra dhAraNa kare che. tenI be vAma bhujAomAM nakula ane aMkuza rAkhanAra yakSezvara nAme yakSa che. nitya prabhupAse rahenArI zAsanadevatA nAme kAlikA. dharma dhikArIonA jaina itihAsa pramANe abhinandananAthanuM janma sthaLa ayodhyA che. ane vaMza IvAku che, tenA pitA nAme rAjA saMvara ane rAjAne siddhArtha nAme rANI hatI. eka hajAra sAdhuonI sAthe te mokSa pAmyA. supArzvanAtha sivAyanA pahelA agiyAra tIrthakaree sAdhuonA samUhamAM mokSa prApta karyo hato. tenA pratIkanI carcA karatAM keTalIka muzkelI ubhI thAya che. temanuM mukhya pratIka kapi che. tene pratIkane hari -vAMdarAnA arthamAM jinanI mAtAonA svapnomAMnuM eka laIe te tenI yogyatA barAbara samajAya che. paNa saMskRtamAM harine artha siMha paNa thAya che. siMha mahAvIranuM paNa pratIka che. yakSa ane yakSiNInA lakSaNathI A jina oLakhI zakAya che. yakSanuM nAma Izvara ane yakSiNI kAlI nAme che. A baMne ziva dharmanA de che ane brAhmaNadharmamAMthI lIdhelA jaNAya che. jinanA kapine ziva athavA IzvaranA kapinA avatAra sAthe joDavAmAM Ave che. tenA nAmanuM yathArtha paNe jaina graMthamAM spaSTa rIte jaNAveluM che. te pramANe jyAre prabhu garbhamAM hatA tyAre kuLa, rAjaya ane nagarI sarva abhinaMda (harSa) pAmyA hatA tethI mAtApitAe temane abhinandana nAma ApyuM kAraNa Indra ane bIjAo taraphathI tene abhinandana maLatA rahetAM hatAM. (3minAte revendrAvimirityaminanaH !) (5) sumatinAthaH pAMcamAM tIrthakara sumatinAthanA mAtA maMgaLAdevIe kacapakSInA cihnavALA suvarNavarNa putraratnane janma ApyuM. A tIrthakaranI zAsanadevI mahAkAlI che. jaina sAhityamAMthI tenuM pratIka kauMca athavA raktahaMsa jANI zakAya che. tenA saMbaMdhI kevaLavRkSa priyaMgu che. tenA yakSa ane yakSiNIo tumburU ane mahAkAlI che. temane cAmaradhArI mitravIrya che. temanA zire mUrti zAstrane lagabhaga maLatA Ave che. paraMtu bIjAM jinanI mUrtio karatAM A mUrti kAMI judI paDe che, tene zipamAM baMne bAjue phUlanA hAra athavA mRdaMga laIne uDatI AkRtio hoya che ane kavacita tenA pharatI bIjA jinanI nAnI nAnI pratimAo hoya che je mukhya mUrtinI sAthe maLIne kula 24 nI saMkhyA thAya che. tenuM siMhAsana zabda pramANe be siMhayugmathI baneluM jaNAya che. mukhya pratimAnI baMne bAjue hAthIyugma jaLane abhiSeka karatAM athavA uparanA bhAge UbhelA batAvelA che. jinanA mukhya lAMchana uparAMta tenA bhadrapITha upara cakranuM cihna che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUti vidhAna mUrtinA paganI nIce dAtAnI mUrti che. uttarabhAratamAM ghaNe sthaLethI sumatinAthanI mUrti maLI AvI che. 14 sumatinAthanuM janmasthaLa ane temanA mAtApitAnI vigatA jaina paraMparAgata itihAsamAM batAvelI che. temanu' janmasthaLa ayodhyA (sAta) hatuM. A nagarImAM ikSvAku vazamAM tilakarUpa rAjA nAme megharatha temanA pitA ane mAtAnuM nAma maMgalA hatuM. temaNe kevI rIte kevaLajJAna prApta karyuM ane kaI pAlakhImAM temane laI javAtA te tamAma vigatA uttarapurANamAMthI maLI Ave che. triSaSTizalAkA puruSa caritra pa` 3 -sa` 3 pramANe abhayaMkara! nAmanI zikhikA upara ArUDha thaIne sUra, asUra ane manuSyonI sAthe sahasrAmravanamAM prabhu padhAryA. dareka tItha kara zA mATe te nAmathI oLakhAya che te darekanI judI judI kathAo ApelI che. te pramANe A bALake sumatinAthanA janma pahelAM tenA mAtAnI sumati (buddhi) khUba tIkSNa hatI. rANInI tejasvitA sAbita karavA mATe bIjI kathA sAlemanana nyAyane maLatI pracalita che. eka vRdhdha brAhmaNa mRtyu pAmyA tyAre tene be patnI hatI, baMne vacce ekaja putra hatA. te putra kene te jhagaDA patAvavA teo rANI pAse gaI teNe seleAmananI jemaja hukamanAmuM pharamAvyuM ke mArA udaramAM traNa jJAnane dhAraNa karanAra tIrthaMkara utpanna thayelA che. temanA janma thAya te pachI azokavRkSa nIce besIne te tamArA vivAdanA niOya karaze putranI kharI mAtA kALakSepa sahana karI zakI nahI. tethI dhAryuM. pariNAma AvyuM. jinanuM lAMchana haMsa che je satsvatI buddhinI devInu paNa pratIka che. tIrthaMkaranA jIvananI pAchaLa "sumati" sArI buddhinA madhyavatI vicAra rajU thAya che. keTalAka to kAnA nAma mATe vAstavika cIjone pratIka tarIke mUkavAmAM Ave che, jemake tIrthaMkara caMdraprabhanuM pratIka caMdra bIjanA AkAraneA caMdra hAya che . (ca Mdraprabha eTale caMdranI prabhA jevuM). 6. padmaprabhra H jaina graMthe! chaThThA tIrthaMkara padmaprabhanu mUtizAstranA cihnana tarIke rAtuM kamaLa jaNAve che. temanA kevaLajJAna mATenuM vRkSa chatrAbha che. temanA yakSa kusuma ane zAsanadevI syAmA che. digambara pramANe nevegA che. temanA cAmaradhArI temanA samakAlIna rAjA yamadyuti che. sAhitya ane zilpamAM sarakhI vigatA maLe che padmaprabhunI sa MkhyAbaMdha prAcIna arvAcIna pratima A maLI Ave che. mUrtividhAnanI dRSTie joIe tA uparanA varNana pramANe mUtionuM varNana maLatu Ave che. temAM sihAsana batAvatA temanA bhadrapITha nIce be sihe che. jainapurANo pramANe temanuM janmasthAna kauzAmbI che. tenA pitAnuM nAma dharaNu ane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaranI mUrtio 55 mAtAnuM nAma susImA che. tenuM nAma mATe be spaSTIkaraNa karelA che. eka tene varNa raktakamaLa jevo heIne tenuM nAma padmaprabhu pADavAmAM AvyuM hatuM. bIjuM tenI mAtAnA garbhamAM jyAre jina hatA tyAre mAtAne padmanI zayyAne dehada thaye hato. temanI vyakta karelI IcchAne saMtoSavAmAM AvI tethI tenuM nAma padmaprabhu pADavAmAM AvyuM. tene yakSanuM nAma kusuma che jene artha paNa puSpa thAya che. A rIte tenA nAma pramANe tenA pratIke jaNAya che. triSaSThizalAkApuruSa caritamAM padmaprabhanI zAsanadevatA amRtA batAvelI che. 7. supArzvanAtha : zAstra pramANe sAtamA tIrthakara supArzvanAthanuM lAMchana svastika kahevAya che. A uparAMta keTalAMka graMthamAM sarpanuM cihna suzobhana mATe vadhArAnuM batAvavAmAM AveluM che. graMtho pramANe sarpanI phaNAnI saMkhyA mATe spaSTa niyama che. phaNAnI saMkhyA eka athavA pAMca heya che. temanuM kevalavRkSa zirISa che. temanA yakSa ane yakSiNuMo mAtaMga ane zAMti anukrame che. jyAre digambara pramANe varanadi ane kAlI che. temane cAmaradhArI dharmavIrya nAme che. purANanA AdhAre supArzvanAthanA pitA kSatriya rAjA supratiSTha hatA. tenI mAtA rANI pRthivI nAme hatI. temanuM janmasthaLa vArANasI ane rAjayapradeza kAzI hatuM. bIjA tIrthakaronI jema teNe pAMcahajAra sAdhuo sAthe mokSa meLave. zilpamAM supArzvanAtha kAM to ekalA athavA samUhamAM rajU karAtAM hoya che. supArzvanAthanI mUrtinA mukhya lakSaNamAM pAMca sarSanI phaNA hoya che. jyAre pArtha nAthamAM sAta phaNuM hoya che. keTalIkavAra pAMca phaNa ke sAta phaNA kaI mUrti mAM hoya che te jJAnanA abhAve pArzvanAtha ane supArzvanAthanI mUrtiomAM bhUla thatI hoya che. A jina mUrtine oLakhavA mATe bIju eka cihna svastikanuM hoya che. temanuM nAma supArzvanAtha kema paDayuM te mATe kahevAya che ke prabhu garbhamAM hatA te vakhate temanI mAtAnI baMne bAjue khUba suMdara dekhAvanI thaI tethI rAjAe prabhunuM supArzva evuM nAma pADyuM. romana vArthavastha supArzva (hemacaMdra) anuzruti pramANe tIrthakaranI mAtAne tenA zarIranI baMne bAjue raktapitta koDha thayela hato. A bhayaMkara roga bALakanA janma pahelAM maTI gayo hato tethI te saH (sArI) pAzva (bAju) nAme oLakhAyA. A tIrthakaranuM svastika cihna paNa dhyAna kheMce tevuM che kAraNa svastika maMgaLacihnomAMnuM eka gaNAya che. 8. caMdraprabhaH bIjI mUrtio karatAM caMdraprabhanI mUrti judI hoya che. mAtA lamaNAdevIe caMdranA cihnavALA caMdravaNuM putraratnane janma Ape. tenA pitAnuM nAma rAjA mahAsana hatuM ema jainagraMthomAMthI jaNAya che. tenuM lAMchana caMdra ke Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrti vidhAna bIjane caMdra che. je vRkSa nIce temane kevalajJAna thayuM te vRkSa nAgakezara che. tenA yakSa ane yakSiNIe anukrame vijaya ane bhrakuTi che. keTalAMkanA mate bhakaTane badale jvAlAmAlinI yakSiNI heAya che. tene mAna ApatA cAmaradhArI dAnavI che. jina caMdraprabhanA ghaNA suMdara zilpanA namUnAo maLI AvyAM che A badhA namUnAmAM zilpaviSayaka prathAmAM athavA jaina zAstrIya graMthAmAM jinanuM je vana maLe che te pramANe cadraprabhanI mUrtiomAM jaNAya che. bhAratanA zilpIoe madAmAM bhaktonI jarUriyAta ane pUjArInI mAMga pramANe mUrti kaMDArelI che. zilpamAM jinanI be prakAranI AkRtie maLe che eka kheDelI ane bIjI UbhelI, jemAM mukhya AkRti-tIrthaMkara, tenA yakSa-yakSiNIe ane cAmaradhArIethI vITaLAyelI heAya che. tenA nAma ane lAMchana svayaM spaSTa che. tenuM nAma caMdraprabha che. kAraNa tenuM teja (prabhA) caMdra jevu` che. khIjI paNa kathA tenA nAma saMbadhI pracalita che. tenA janma pahelAM tenI mAtA caMdrapurIjanA rAjapUta rAjAnI patnIne sAma (caMdra)nuM pAna karavAnuM dezada thayuM", sa tenI tRSNAne zAMta pADavA eka rAtre tenA hAthamAM pANI bharelI tAsaka mUkavAmAM AvI. A tAsaka evI rIte ge!ThavavAmAM AvI hatI ke te pANImAM caMdranu pratibiMba paDe. jyAre bALakanA janma thayA tyAre te caMdranA jeve tejasvI ane zveta jaNAyA tene kAraNe tenuM lAMchana caMdra thayuM ane te caMdraprabha tarIke oLakhAya che. AthI caMdra temanuM lAMchana che e jANItI hakIkata che ke jinanI mAtAne thatAM svapnAmAM caMdranA svapnanA samAveza thAya che. 9. suvidhinAtha : navamA tIrthaMkaranA be nAma che eka suvidhinAtha ane bIju nAma puSpadanta che. tenA pratIka saMbadhI paNa thADeAka vivAda che. keTalAkanA mate pratIka makara che. te magaranA cihnayukta zvetavarNavALA che. tyAre khInA mate pratIka karacalA che. tenA yakSa ane yakSiNI ajita ane sutArAdevI anukrame che. digambara sutArIdevIne badale mahAkAlI yakSiNI kahe che. cAmaradhArI madhavatarAja nAme che. je dhArmika vRkSa nIce tene kevalajJAna prApta thayuM te eka mata pramANe nAgavRkSa che ane khInna mata pramANe mallivRkSa che. triSTizalAkApuruSa carita pramANe A tIrthaMkaranuM janmasthaLa kAkandanagara hatuM tema jANI zakAya che. tenA pitA sugrIva nAme rAjavI hatA ane tenI mAtA rAmAdevI nAme jANItI hatI. tenuM nirvANu sthaLa sameta zikhara athavA pArasanAtha pata kahevAya che. 4. banArasa jillAmAM caMdrAvatI paNa kahevAya che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaronI smRti e suvidhinAthanI mUrti eka bIna tIrthaMkarAnA mukAbale jUja maLe che. A jina bInna trevIsa tIrthaMkaranI sAthe samUhamAM heAya che. keTalAka zilpamAM tenA badhA lakSaNAmAM lAMchanamAM pharaka jaNAya che. temAM karacalAnuM pratIka dekhAya che. tIrthaMkaranA baMne nAmeAnA mULa jUdA jaNAya che. suvidhinAthanuM nAma pADavAnuM kAraNu ke jyAre rAjavaMzanA saMbadhIo AMtarika yuddha karI rahyA te pachI yuddhane a Mte dhArmika vidhi karavAmAM AvI hatI. vyasta kuTuMboe mATe tenA janma vidhi sthApanArA puravAra thayA. tIthaMkaranuM bIju nAma puSpadaMta ema vyakta kare che ke jinana! dAMta puSpanI kaLI jevA dekhAtA hatA. tenA nAmane hetu prathama dRSTie samasyArUpa che, spaSTa nathI tevuM ja tenA lAMchana mATe jemake magara ke karacale koipaNa jinanI mAtAe svapnamAM joyelAM nathI, tenA pitA kAkandInA rAjavI hatA. kAkandI kAkandanagarathI paNa oLakhAya che. jo ke saMskRtamAM kiSkindhAnagara tarIke jANItu che. tenA pitAnuM nAma sugrIva ane mAtAnuM nAma rAmA che. A badhAM nAmeA rAmAyaNa sAthe eka yA bIjI rIte saMkaLAyelA che. rAmAyaNanI kiSkindhA nagarI dariyA kinAre che tethI jaLacara prANI kAco ke magara A tIrthaMkaranuM pratIka bane che. tenA yakSanu vAhana paNa jaLacara dhUma che, ane tenI yakSiNI sutArAdevInI pAse kuMbha che je pANInI sAthe gADha saMbaMdha dharAve che. zrI triSaSThizalAkApuruSa caritra sarga 7 (5C-3) mAM tIrthaMkaranA nAma vize nAMdheluM che ke prabhu jyAre garbhamAM hatA tyAre tenI mAtA sarva vidhimAM kuzaLa thayA hatA tethI 'suvidhi' ane puSpanA hadathI prabhune dAMta AvyA hatA tethI 'puSpada ta' e pramANe prabhunAM be nAma mAtApitAe meTA utsavathI zubha divase sthApana karyo. 57 10 zItalanAtha : malaya rAjyanA kSatriya kuTuMbamAM zrIvatsanA lAMchanavALA ane suvarNa jevI kAMtivALA A jinane janma thayeA hatA, tenuM janmasthAna bhadrikapura athavA bhallipura (keTalAkanA mate bhadrapura) che. tenA pitAnuM nAma rAjA daDharatha ane mAtAnuM nAma rANI nandA athavA sunandA hatuM. tenA cAmaradhArI rAjA sImadhara hatA. je vRkSanI nIce tene kevalajJAna thayuM te bilvavRkSa che. jaina graMthA pramANe tenA yakSanuM nAma bahmA ane yakSiNInuM nAma azAkA, digambara pramANe mAnavI ApeluM che. tenA lAMchana tarIke digambarI azvattha vRkSa batAve che tyAre zvetAmbarA zrIvatsa (kalpavRkSa) kahe che. zItalanAthanI svataMtra pratimA jUja maLI Ave che. jo kAI pratimA maLI Ave te temAM upara jaNAvelA mUrtie aMgenA lakSaNA temAM heAya te niHzaMka apekSita che. A jina lekeAnA saMtApanI garamI laI letA hatA tethI te leAkeA mATe Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 namUrtividhAna zItalanAtha thayA. tenA nAma aMgenI bIjI mAnyatA A pramANenI che. dasamA tIrthakarane tAvathI tapta thayelA daradIone zItalatA ApavAnI addabhUta zakti hatI. tenA janma pahelAM tenI mAtA naMdAdevIe potAnA patinA aMga upara. hAtha mUkaye te te tAvathI tapta hatA mAtra tenA sparzathI tAva dUra thaze ane aMga zItaLa thayuM. te pahelAM keTalAye vaidyoe teno tAva dUra karavA prayatna karyo hato paNa te vyartha gayo hato AthI rAjAe prabhunuM zItaLa evuM nAma pADyuM. sAdhu thayA pachI tenA samagra jIvana daramyAna zItalatAnI zakti eka sarakhI tenA jIvanamAM cAlu rahI mATe te zItalanAtha kahevAyA. tenA lAMchana vize vizeSa kAMI spaSTatA karavAnI rahetI nathI. tenuM kevaLavRkSa tenA zItaLa chAMyaDA mATe jANItuM che. tevI ja rIte zrIvatsa cila maMgaLa ane kalyANakArI che. 11. zreyAMsanAtha: jaina graMtho pramANe agiyAramAM jinanuM pratIka gaMDe che ane temane varNa suvarNavaNuM che. digambaranA mate yakSa ane yakSiNa Izvara ane gaurI anukrame che. paraMtu vetAmbara tenI zAsanadevInuM nAma mAnavI Ape che. tenuM pavitra vRkSa tumbara che. rAjA tripaSTa vAsudeva tenA cAmaradhArI hatA. teyAMsanAthanA je zi malyA che. temAM mUrti zAstramAM jaNAvyA pramANenA lakSaNo che. banArasa pAse sAranAtha jinanuM sthAnaka che tyAM A jinanuM maMdira che. jaina purANamAM tenA vaMzanI hakIkate ApelI che. tene pitA IkSavAku vaMzane kSatriya rAjakumAra viSNarAja nAme hato ane tenI mAtA viSNudevI nAme hatI. temanuM janmasthAna siMhapurI eTale ke AjanuM sAranAtha gaNAya che. jaina kathA pramANe A tIrthakaranuM mULa nAma viSNu hatuM je pAchaLathI zreyAMsa nAmathI vikhyAta thayuM. tenA nAmanI sArthakatA mATe atihAsika kathA samajAvelI che. rAjA viSacchadevane suMdara rAjagAdI hatI paraMtu kamanasIbe tene kabaje eka duSTAtmAe laI lIdhuM hatuM. AthI tenA upara besavAnI kaI hiMmata karatuM nahIM. tenI patnIe tenA upara game te jokhame besavAnI prabaLa IcchA karI tyAre te sagarbhA hatI. badhAnA Azcarya vacce tene koIpaNa jAtanI hAnI thaI nahIM. AthI jyAre tene putra janmyo tyAre tene koyAMsa nAma ApavAmAM AvyuM. zreyAMsanAtha eTale kalyANakArI deva. teNe tenI mAtAne duSTAtmAthI mukta karI ane jagatanuM zreya karyuM. mAtA ane bALakanI A kathanIne kAraNe tenuM pratIka khUba ja egya ane sAthe che. geMDAmAM zreyanA sarva guNa che. 12. vAsupUjya bAramA tIrtha kara vAsupUjyanuM cihna jaina graMthe pramANe mahiSa (Buffalo) che. A mUrtinA bIjA lakSaNemAM zAsanadevatA ane zAsanadevI kumAra ane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakarenI mUtie 59. caMDA anukrame (digambaranA mate gAMdhArI) che je vRkSanI nIce tene kevalAsana thayuM te abhidhAna cintAmaNa pramANe pATalikavRkSa che. ane uttarapurANa pramANe kadamba vRkSa che. tenA cAradhArI rAja darapiSTa vAsudeva che. uttarabhAratamAMthI vAsupUjyanI eka pratimA maLI AvelI che te bhAgalapuranA jaina maMdiramAM che. A mUrti upara ApelA varNanane maLatI Ave che. zrI triSaSThizalAkA puruSa pramANe tenA pitAnuM nAma vasupUjya hatuM. te IkSavAku vaMzanA kSatriya rAjA hatA tenI mAtA jayAvatI hatI tenuM janma sthAna caMpApurI (hAlanuM bhAgalapura) che. tenA nAmane artha judI judI rIte samajAvAya che. te vasupUjyano putra hoIne vAsupUjya kahevAte. te jayAre mAtAnA garbhamAM hatuM tyAre indradeva tenA pitAne dhana (vasu) ApatA. tethI te vAsupUjaya kahevAyA. deva vasue tenI pUjA karatAM hatAM tethI te vAsupUjya tarIke oLakhAyA. vAsupUjya padma varNana che. tenA pratIkane artha e rIte samajAvI zakAya ke prAcIna bhAratamAM pazuo ja mukhya dhana gaNAtuM tene kAraNe tenuM lAina mahiSa che A lAMchana suyogya che. 13. vimalanAtha : jaina graMtha pramANe vimalanAtha, tapelA suvarNanA jevI kAMtivALA, teramA jinanuM lAMchana varAha che. temanA vakSa pamukha ane yakSiNI vireTI digambara pramANe che. zvetAmbara pramANe yakSa zvetAma ane yakSiNa viditA che ane tenA cAmaradhArI tarIke rAja pharaja bajAve che tenuM nAma svayaMbhU -vAsudeva che. tenuM kevalavRkSa jammu che. tIrthakaranA pitAnuM nAma kRtavarmA ane mAtAnuM nAma suramyA ( zyAmA) jainagraMthamAM ApeluM che. tene janma kAMpilya (pharUkhAbAdamAM AveluM - kAMpila)mAM thayA hatA. A nagarI pAMcAlanI dakSiNanI rAjadhAnI hatI. dareka tIrthakaranA nAmanI yathArthatA mATe aneka kathAo che tema A tIrthakara mATe paNa rasaprada kathA che teNe pitAnuM nAma vimalanAtha (cokakhAInA deva) prApta karyuM kAraNa tenI pAse buddhinI spaSTatA-vimalatA hatI. A buddhinI vimalatA teNe tenI mAtAne potAnA janma pahelAM ApI hatI ane teno upayoga tenI mAtAe nIce pramANe karyo. eka mANasa ane tenI patnI samaja vagara rAkSasIvALA eka maMdiramAM rahetA hatA. A maMdiramAM eka rAkSasI rahetI hatI. A rAkSasI pelI strInA patinA premamAM paDI ane teNe tenI sAcI patnInuM rUpa dhAraNa karyuM. tethI A purUSa duHkhI thaI gayo ane A baMnemAMthI tenI sAcI patnI kaI te zodhavA asamartha che. ane teNe kapilapuranA rAjAne A baMnemAMthI pitAnI sAcI patnI zedhI ApavA vinaMtI karI. rANIe pote potAnI hoziyArIthI tenI sAcI patnI zodhI ApI. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mUtividhAna rANI jANatI hatI ke DAkaNa ekalIja lAMbe sudhI pahoMcI zake. manuSyamAM amuka aMtarathI lAMbe sudhI pahoMcavAnI zakti hotI nathI. tethI teNe te strInA patine ghaNe dUra ubhe rAkhyo ane tenI baMne patnIone (sAcI ane banAvaTI) pativratA sAbIta karavA temanA patine teTale aMtarethI sparzavA kahyuM. baMnee prayatna karyo. paraMtu mAnavastrI tenA patine ghaNe prayatna karavA chatAM dUrathI sparzI zakI nahIM. jyAre DAkaNa patnI tenA mULa lakSaNa pramANe te purUSane spazI. rANIe A rIte sAcI ane banAvaTI patnI vacceno bheda te purUSane ukelI Apyo. tIrthakaranI buddhinI tIvratAnA pratIkarUpe varAhanuM lAMchana ApavAmAM AvyuM che. varAha tenI tIvratA mATe jANItuM che. bauddha mAricInuM pratIka paNa varAha che. mAricI uSaH kALanA pheMkAtA kirAnI devI che. vimalanAthanI keTalIka pratimAo gujarAtamAMthI maLI AvI che. 14. anaMtanAtha : badhA tIrthakaromAM anantanAthanuM cihna judu tarI Ave che. vetAmbara pramANe tenuM pratIka bAja pakSI che jyAre digambara tenuM pratIka rIMcha kahe che. tenA anucare yakSa ane yakSiNI anukrame pAtAla ane anantamati (vetAmbara pramANe aMkuzA) che. tene cAradhArI rAja purUSottama vAsudeva che. tenA kevalajJAnanuM vRkSa azvattha che. jaina purANe tenA pitAnuM nAma siMhasena ane mAtAnuM nAma jayasthAmA (? suyazA) Ape che. te adhyAnA rAjA hatA. ayodhyAmAM tIrthakarane janma thayuM hatuM. tenuM nAma anantanAtha rAkhavAmAM AvyuM kAraNa tenI mAtAe ananta motI svapnAmAM joyAM hatAM. jaina praNAlI pramANe ananta doro (je ayodhyAmAM banakAryakSama) rahyo hato te tIrthakaranA janma pachI aneka rogane maTADavA khUba zaktizALI thaI gayo. zakti ane jIvataranI sAthenA yuddhane mATe temanuM pratIka bAja athavA rIMcha sugya che. tenA yakSa ane yakSiNIonA hAthamAM yuddhanA zastro ApavAmAM AvyA che te paNa upara pramANenA vicArane samarthana Ape che. bIjA mata pramANe jyAre prabhu garbhamAM hatA te vakhate pitA siMhasene zatruonA anaMta baLane jItyuM hatuM tethI te prabhunuM anaMtajIta evuM nAma pADayuM. 15. dhamanAtha : paMdaramAM tIrthakara dharmanAthanI mUrti vaja-daDa athavA vajana pratIkathI oLakhI zakAya che. je yakSadaMpatI temanI pAse hoya che teonA nAma anukrame kinnara ane kaMdarpa (digambarane mate mAnasI) che temanA cAradhArA puMDarika-vAsudeva che. temanuM kevalajJAnanuM vRkSa dadhipaNuM athavA saptacachada che. A tIrthakaranA pitA bhAnu nAme rAjA hatA ane mAtA suvratA nAme hatI. prabhu jyAre Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaranI mUrtio garbhamAM hatA tyAre tenI mAtAne dharma karavAne dohada thayo hato. tethI bhAnu, rAjAe temanuM nAma "dharma" evuM pADayuM. temane janama ratnapuramAM thayelo. dharmanAthanI je pratimAo maLe che temAM upara pramANenA lakSaNo jaNAya che. nAgapura myujhiyamamAM A pramANenA lakSaNovALI be mUrtio sacavAyelI che. temAM lAMchana vajInuM che. paraMtu tene cAradhArI rAjavIne poSAka dhAraNa kare che. gujarAtamAM paNa tIrthakara dharmanAthanI mUrtio keTalAMka maMdiromAM besADelI jovAmAM Ave che. bIjI kathA pramANe tenuM nAma dharmanAtha che kAraNa teNe mAnavajAtane duHkhamAMthI ugArI che. uparAMta jyAre A jina tenI mAtAnA garbhamAM hatA tyAre tenI mAtAe ghaNAM dhArmika kAryo karyA hatA. tethI bALakanuM nAma dharmanAtha rAkhavAmAM AvyuM.. tIrthakaranuM pratIka nAma pramANe yamanA daMDa sAthe saMbaMdha dharAve che. yamarAjanuM bIju nAma dharmanAtha ke dharmarAja che tethI baMnenAM pratIko ekasarakhA jaNAya che. 16. zAMtinAtha : soLamA tIrthakara zAMtinAthanuM sthAna bIjA badhA tIrthakaremAM mahatvanuM che. mAtA acirAdevIe mRganA aMkavALA kanakavaNa kumArane janma Apyo tethI zAMtinAthanuM lAMchana mRga (hariNa) che. yakSa ane yakSiNI anukrame digabara pramANe kiM purUSa ane mahAmAnasI nAme che. zvetAMbara pramANe garUDa ane nirvANI yakSa ane yakSiNI che. tene cAmaradhArI tarIke rAja purUSadatta sevA Ape che. je vRkSanI nIce tene kevalajJAna thayuM te naMdIvRkSa che. zAMtinAtha tIrthakaranI mUrtio ThIka pramANamAM maLI AvI che. A uparAMta zAMtinAtha bhagavAnanA svataMtra maMdira ane pratimAo gujarAtamAMthI maLI Ave che. A tamAma mUrtio upara ApelA varNanane maLatI Ave che. keTalIka vakhata zilpamAM temane lAMchana be mRganI vacamAM cakra hoya che temanA yakSa ane yakSiNI mUrtinA nIcenA bhAgamAM gokhamAM mUkelA hoya che. jinanA mAtApitA aMgenI mAhitI jaina graMthamAthI maLI Ave che te pramANe tenA pitA rAjA vizvasena ane mAtA acarA che. te hastinApuramAM janamyA hatA rAjAe meTI samRddhithI putrano janma mahotsava karyo. jyAre A garbha tenI mAtAnA udaramAM AvyuM tyAre dezamAMthI sarva ziva utpAta zAMta thayA hatA tethI rAjAe putranuM zAMtinAtha evuM nAma ApyuM. jaina itihAsa pramANe tIrthakaramAM zAMtinAtha mahatvanuM sthAna dharAve che. bhUlAte ja jainadharma vismRtimAM jatuM rahetuM hatuM tene zAMtinAthe kadI paNa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara jainamRtividhAna adazya nA thAya te rIte punarjIvita karyAM. khIjI paNa AzcaryakAraka hakIkata e che ke zAMtinAtha tIrthaMkara pete samagra bhAratanA cakravatI thanAra sau prathama tIrthaMkara hatA. tenA nAma saMbadhI kathA e che ke zAMtinAthanA janma pahelAM tenI mAtAe rAjyamAM je marakIne rAgacALA phelAyeA hateA tenA bhAga banelA rAgIe upara "zAMti"nuM pANI chAMTone rAgane haLavA karyo hatA tethI tenuM nAma zAMtinAtha pADavAmAM AvyuM. tenuM pratIka che mRganI vacamAM cakra che te bauddha pratIka sAranAthamAM dharmacakrapravartana'nuM che tenI sAthe saMpUrNapaNe sAmya dharAve che. ema kahevAya che ke zAMtinAthe pAyamAla thatA jainadharmIne punarjIvita karyAM hatA. khIjI rIte ema paNa kahevAya che ke teNe navA jainadharma upadezyA tethI ja teNe cakra ane be mRganu pracalata pratIka svIkAryuM. 17. kuMthunAthaH kuMthunAtha sattaramA tIrthaMkara che. jaina praNAlI pramANe A to karanuM pratIka jaina sAhityamAM aja (bakarA) che. tenA yakSa ga Mdhava ane kSaNI khalA (digambara pramANe vijyA) che tene! samakAlIna rAjA je cAmaradhArI che te kuNAla che je vRkSa nIce A jinane kevalajJAna thayuM te tilakatarU che. kuMthunAthanI mUrti' khAsa maLatI nathI. jainapurANa pramANe tenA pitAnA judA judA nAma maLe che. jema ke sUrasena, sUrya, zivarAja (zvetAmbara pramANe) ane mAtAnuM nAma zrIkAMtA athavA zrIdevI che. tenA pitA kurU vaMzanA hatA ane temanI rAjadhAnI hastinApura, tyAM jinanA janma thayA hatA. te pazu tenA purogAmI pramANe cakravatI rAnta thayA hatA. abhidhAna ciMtAmaNImAM temanA nAmanI utpatti vize e kathA ApelI che : eka, jina jamIna upara dRDhatAthI UbhA rahyA mATe te kuMthunAtha kahevAya. khIjuM tenA janma pahelAM tenI mAtAe svapnamAM ratnAnA Dhaga (kutha) joyA tethI temane kuMthunAtha nAma ApavAmAM AvyuM. 18. anAthaH aDhAramA tIrthaMkara aranAthanuM pratIka nantrAva (eka prakArane svastika) athavA mIna che, tenA yakSa nAme yakSendra che ane kSiNI dhAraNI devI che. digambara mate yakSiNI ajitA che je vRkSa nIce temane jJAna thayuM te vRkSa cUta (AMbAnu vrukSa) che. tenA cAmaradhArI gAviMdarAja che. tIrthaMkara aranAthanI mUrti kavacit jovAmAM Ave che.pa mathurAmAMthI maLelI A tIrthaMkaranI mUrti A kuzAna samayanI jaNAya che. 5. The Jain Stupa and other antiquities of Mathura by V. A. Smith. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tItha "karAnI mUrtio tIrthaMkaranA mAtA mahAdevIe naMdyAvanA lAMchanavALA ane sa lakSaNAe pUrNa evA eka kanakavaNI putrane janma ApyA, tenuM 'ara' evuM nAma pADavAmAM AvyuM. kAraNa tenI mAtAe svapnamAM ratnAnuM cakra (ara) joyuM hatuM. aranAthanA pitA caMdravaMzI kSatriya rAjakumAra hatA ane te sudarzana nAme jANItA hatA. jinanI mAtAnuM nAma mitrasenA. temanI rAjadhAnI hastinApura hatI. hastinApuramAM aranAthane janma thayA hatA. A jina paNa cakravatI thayA hatA. temanuM pratIka nandAvata" ke mIna che. baMne cihno aSTamaMgalamAM gaNAya che. 33 19. mallinAtha : ogaNIsamA tI kara mallinAthanuM pratIka jaina graMthA kuMbha (ghaTa) Ape che. A cihna temanA AgalA tIrthaMkaro ane temanA pachInA tIrthaMkarAthI temane judA pADe che. temanAM yakSa-yakSiNIe arthAt zAsanadevatA kubera ane dharaNupriyA (digambara pramANe aparAjitA) che temanI bAjue cAmaradhArI tarIke rAjA suluma che temanuM kaivalajJAnanuM vRkSa azeAka che. mallinAthanI pratimAo tathA maMdirI ThIka ThIka pramANamAM maLI Ave che. A pratimAomAM mUrti zAstra pramANenA lakSaNA jaNAya che. temanuM lAMchana bhadrapITha upara batAvelu. hAya ane zAsanadevatA mUrtinA chevaTanA khUNAmAM hAya che. tenA pitA baMgamaMgALa dezanA mithilAnA rAja kuMbha nAme hatA ane te IkSvAku vaMzanA hatA. temanI rANInuM nAma prabhAvatI hatuM. zvetAmbara saMpradAya pramANe mallinAtha strI hatA. paraMtu zilpa jotAM ane nAmane aMte 'nAtha' joDAyeluM hAIne A saMpradAyanI strI tarIkenI mAnyatA badhakhesatI AvatI nathI, uparAMta vadhumAM mUrti upara strInA kAIpaNa jAtanA cihna jaNAtA nathI. A jinanuM nAma mali pADavAmAM AvyuM kAraNa ke jyAre bALaka garbhamAM hatuM tyAre tenI mAtAne malTiphUlanI sugaMdhIta zayyA upara zayana karavAnA deAhada thayA hatA. temanuM lAMchana ghaTa che te kadAca jinanI mAtAnuM navamuM svapna che. ghaTa aSTamoMgala cihnomAMnuM eka che, 20. sunisuvrata: jaina graMthA pramANe A vIsamA tItha karanuM pratIka phU jAya che. yakSa vaNu ane kSiNI naradattA (digambara pramANe bahurUpiNI) che. je rAjA jinanA cAmaradhArInI sevA bajAve che te rAja ajita che. je vRkSa nIce kaivalajJAna thayuM te pavitra vRkSa caMpaka che. jinanA pitA magadhanA rAjA sumitra ane tenA mAtA sAmA-keTalAka grathAne AdhAre padmAvatI che. tenA vaMza rivaMza gaNAya che ane tenI rAjadhAnIM rAjagRha che. temanI mAtAe muninI jema vratA (sutratA) dhAraNa karyA hatA tethI pitAe temanuM nAma sutrata pADayuM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r temanuM pratIka kUrma che je sthiratA ane dhImI gati peAtAnA jarUrI batAve che. to kara munisuvrata tamAla jevA zyAma munisuvratanI bahu ja thADI pratimAe maLI Ave che. 21. naminAthaH A tIthaMkaranI sAthe je pratIka joDAyelu che te nIlApala ane digambara pramANe azAka vRkSa che A tIrthaMkaranA zAsanadevatA bhRkuTi ane gAMdhArI anukrame yakSa ane yakSiNI che. digambara mate yakSiNI cAmuDI che. jainabhUti vidhAna vrata pAlana mATe kAMtivALA hatA. je rAjA cAmara dhAraNa kare che te vijayarAja che. je vRkSanI nIce A tI kare khesIne kevalajJAna prApta karyuM` te bakula che. mAtra kamaLanA pratIkavALI mUrti maLI AvI nathI paraMtu tIrthaMkaranI eka mUrti maLI AvI che jemAM e zaMkhanI vacce kamaLanuM cihna che. A tIrthaMkaranI mUrtie gujarAtamAMthI jUja maLI AvI. che. padmanAbha tItha karanuM pratIka paNa kamaLa che tethI naminAthanuM pratIka juduM pADavA mATe kamaLanI be bAjue zaMkha mUkelA jaNAya che. jaina uttarapurANa pramANe tenA pitA baMgALanI mithilAnA kSatriya rAjA hatA. eka mata pramANe te pradeza mithilA nahIM paNa mathurA hAvuM joIe. rANInuM nAma vippalA athavA vaprA hatuM. jainagraMthA pramANe tIthaMkaranA nAma vizenI samajUtI A pramANe ApI che. eka mata pramANe jina jyAre mAtAnA garbhamAM hatA tyAre zatruoe mithilA nagarI rUMdhelI hatI, te vakhate vaprAdevI mahela upara caDayA hatA, temane joIne garbhanA prabhAvathI sazatru AvI vijayarAjane namI paDacA hatA, te uparathI rAjAe prabhunuM nAma nima evuM pADayuM bIjA mata pramANe jina jyAre mAtAnA garbhamAM hatA tyAre tenA pitAnA duzmanAe tAbe thaIne praNAma karyA tethI te nimanAtha tarIke oLakhAyA. nIlakamalathI lAMti ane suvarNa kAMtivALA kumArane devIe janma ApyA. tethI temanu lAMchana nIleAtpala yeAgya ja che. 22. neminAtha : jaina Agamene AdhAre bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanu pratIka zaMkha che. temanA zAsanadevatA yakSa gAmedha ane yakSiNI aMbikA (digambara pramANe kuSmAzminI) che tenA cAmaradhArI rAnta ugrasena che ane je vRkSa nIce kevalajJAna thayuM te vRkSa mahAveNu athavA vaitasa che. jinanuM kuTuMba ane mAtApitA jaina saMpradAya pramANe jANItA hatA. tethI temanA pracAra vadhu thayA heAvAnu mAlama paDe che. tenA pitAnuM nAma samudravijaya hatuM ane te saurapurI ke dvArakAneA rAjA hatA. tene vaMza hiravaza nAme jANItA che. tenI rANInuM nAma zivAdevI hatuM. tIrthaMkara neminAtha zrIkRSNa ane balarAmanA pitarAI bhAI thAya te hakIkata dhyAna kheMce tevI che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaronI mUrtie 65 keTalAMye jaina maMdiramAMthI temanA jIvananA bhavya prasaMge AlekhAyelA maLe che. rAdhAkRSNanI kathAnI jema neminAtha ane temanI patnI rAjulanI kathAo zilpamAM kaMDArAyelI che. keTalAMye kavioe temanI bAramAsI racI che. A rIte jotAM bIjAM badhAM tIrthakara karatAM neminAthanuM caritra jaina samAjamAM vadhu otaprota thayeluM jaNAya che. temanuM bIjuM nAma ariSTanemi paNa jANItuM che. temanA nAmanI sArthakatA mATe jaina graMthe judI judI kathAo Ape che. teo jyAre mAtAnA garbhamAM hatA, tyAre temanI mAtAe ratnanuM cakra svapnamAM joyuM tethI temanuM nAma caritArtha thayuM che. bIja mate dharmacakanA paridha samAna (prANimAtra upara eka sarakhI kalyANa bhAvanA) Adarzo dharAvatA hovAthI temanuM nAma neminAtha paDayuM hovAnuM kahevAya che. temaNe dvArakAmAM varadattane tyAM prathama bhikSA lIdhI hatI. neminAtha bhagavAnanI seMkaDo mUrtio gujarAtamAMthI maLe che kAraNa giranAra e temanuM mukhya tapasthAna-jJAnabhUmi, dIkSAsthAna ane nirvANasthAna gaNAya che. neminAtha bhagavAnanAM svataMtra maMdira paNa che. te badhAmAM temanI bhavya pratimAo sthApana karavAmAM AvI che. temanuM pratIka zaMkha noMdhapAtra che kAraNa temanuM nivAsasthAna dariyA pAse hAIne tyAMthI ghaNu zaMkhe maLI Ave che tethI athavA zaMkhathI zrIkRSNanA vaiSNava kuTuMba sAthe potAne saMbaMdha batAve che A rIte tIrthaMkara neminAthane paurANikanI sAthesAtha atihAsika vyakti tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. 23. pArzvanAtha pArzvanAtha trevIsamA tIrthaMkara jaina dharmane sauthI moTA tIrthakaromAMnA eka che. te sarpanA lAMchanavALA nIlavaNuM che. atihAsika dRSTie te jaina dharmanA sAcA sthApaka kahI zakAya temane atihAsika vyakti tarIke paNa mAnavAmAM Ave che. mahAvIra svAmInA caritramAM temanAM pUrvaje pArzvanA pracalita dharmane mAnatA hovAnuM jaNAvyAthI mahAvIra pahelAM pArzvanAtha prasthApita jainadharma jivaMta hato ema samajAya che. temanuM lAMchana nAga-nsape che te sarvavidita che. zilpamAM pArzvanAthanA mastaka upara nAganI phaNuM hoya che. A phaNa kavacita traNa athavA sAta athavA agiyAra hoya che. tenA bhadrapIThanA AgaLanA bhAgamAM paNa sapanuM lAMchana kareluM hoya che. temanA vakSa nAme pAzva athavA vAmana athavA dharaNendra che jyAre yakSiNI padmAvatI che. je rAjA A tIrthakaranA cAmaradhArI bane che te rAjA ajatarAja che. devadAra vRkSa nIce temane kevalajJAna thayuM hatuM. pArzvanAthanI pratimAomAM be prakAre Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jainamUti vidhAna maLe che eka UbhI kAyAtsa`vALI ane bIjI kheThelI dareka mUrtimAM temanA mAthA upara dharaNu nAganI chAyA heAya che. nAga temanuM Avazyaka cihna che. pArzvanAthanI saMkhyAbaMdha mUrti e maLI Ave che keTalIkavAra zilpamAM sanA guMcaLA kaMDArelA jaNAya che. pAnA yakSanA hAthamAM paNa sarpa hoya che. yakSiNInA vAhana tarIke nAga hAya che. jaina purANA ane pArzvanAthacaratamAMthI pArzvanAthanA potAnA ane kuTuMbanA itihAsa maLI Ave che. te I.sa. pU. 817mAM janmyA ane I.sa. pU. 717mAM nirvANu pAmyA. tenA pitA azvasena vArANasI nagarImAM IkSvAku vaMzanA rAja hatA. tenI mAtAnuM nAma vAmA devI athavA brahmA hatuM. pArzva kuzaLa yAddo hatA teNu kaliMga sudhI peAtAne vijaya phelAvyA hatA. te kaiAzalanA rAjA prasenajinI putrIne paraNyA hatA. siddhAnI jema, teNe sAdhujIvana gALavAne mATe tenI patnIne potAnI trIsa varSanI umare tyajI dIdhI hatI. teNe prema ane vizvabandhutvanA siddhAMtAnA upadeza 70 varSa sudhI ApyA hatA ane chevaTe sameta zikhara upara mekSa meLavyeA sameta zikhara dakSiNu bihAramAM Avelu che ane pArzvanAthanA nAma uparathI te para pAzvanAtha kahevAya' che. pAnAthanA itihAsanI sAtheAsAtha keTalIka paurANika kathAonuM mizraNa paNa maLe che. te pramANe temanA jIvanamAM eka nAge mahattvane bhAga bhajavyA hatA. kaTha nAmanA eka sAdhu sane bALI nAMkhatA hatA te sane pAnAthe temAMthI bacAvyA hatA. sarpa ane pArzvanAtha saMkaLAyelA heAya te rIte mUrtimAM joI zakAya che. eka divasa pArzva joyuM ke ka sAdhu leAkeAthI vITaLAyelA che ane paMcAgninuM AkarU tapa te karI rahyA che. pAve. vadhArAmAM joyuM ke kaThe eka meATA sarpane agni uparanI tavImAM nAMkhele che. AthI pArzva sAdhu kAne peAtAnA tapanI sAthe susaMgata na heAya, evI nirdayatAnuM kAraNa pUchyuM. kaThe javAba ApyA ke rAjAe azvo ane gajo vize kadAca samaje paNa yAgIoe mAtra dharma samaja ve! joIe. pArzva e agni bujhAvI nAMkhyA. agnithI pIDA pAmelA sa` bahAra AvyA ane pAe lAne sapa tarapha mAnanI dRSTithI jovA kahyuM. tenI pUjAne kAraNe sapane dharaNanA nAme punarjanma thayeA. dharaNu pAtAla leAkanA nAgAneA samRddha rAjA hatA ane kaTha sAdhune! potAnA khATA tapane kAraNe meghamAlina nAmanA asuranA rUpe punama thayA. eka divasa pAe pAtAnA mahelanI divAla upara aMt naiminuM citra joyu. aMt naimie pAtAnA jIvananA prAraMbhamAM vrata lIdhA hatA. tethI pArzvanAthe paNa vrata karavAnuM nakkI karyuM. AthI pArzvanAtha jagAe jagAe bhaTake che ane sAdhujIvana gALe che. lokeAne upadeza Ape che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaronI mUrti e kauzAmbInA jaMgalamAM kAryAtsamAM UbhA rahIne tapa kare che tyAre sarAjA dharaNu pArzvane mAna ApavA mATe Ave che ane tenA mastaka upara traNa divasa mATe peAtAnI AnuM chatra dhare che ane te rIte tene sUryathI rakSaNa Ape che. kaThane! AtmA asura meghamAlina bhagavAna pArzva upara vAgha, hAthI vagere svarUpe humale kare che meghamAlina pArzvanAthane dhikkAre che te tarapha dharaNanuM dhyAna dore che. ane dharaNa kahe che ke "te pArzvanAthane kAMI nukazAna karyuM nathI paNa pArzvanAthe tane pApamAMthI ugAryAM che kAraNa te azAstrIya yajJa karatAM dharaNane gnimAM bALatA pApa karyuM hatuM.' jaina sAhityamAM pArzvanAthanA nAma saMbadhI judI judI vigate ApelI che. eka e ke te badhA vicArAne jJAnathI sparze che, bIju nAma temane ApavAmAM AvyuM. kAraNa tenA janma pahelAM tenI mAtA palaMga upara sUtelI hatI tyAre teNe eka kALA sarpIne gU caLuM vaLIne paDelA joyo. bIjI kathA A pramANe che pAnAthanA janma pahelAM tenI mAtA palaMga upara sUtI hatI tyAre teNe eka kALA sane jatA joyA hatA. pachI tarata ja teNe A vArtA tenA patine kahI hato. te saMbhArIne ane e garbhAnA prabhAva hatA ema nirNaya karIne rAjAe kumAranuM pA evuM nAma pADyuM. A vigata pArzvanAtha ritamAM paNa ApelI che. trIjI vigata e rIte batAvelI che ke te pA nAmanA yakSanA adhipati-nAtha hatA. tenA lAMchana sa vize bhAgye ja kAMI kahevAnu bAkI rahe che tenA jIvanamAM ane paraMparA pramANe sapa` mahattvanA bhAga bhajave che. gaNadhara-sA zataka pramANe pAne nAganI nava phaNA chatra tarIke hAya che. (pArzvanAtha navAdharaLa) jo ke judA judA graMthAmAM phaNAnI saMkhyA judI judI batAvelI hAya che. dura 24. mahAvIra : ceAvIsamA ane chellA tIthaMkara mahAvIra jaiva sapradAyamAM sauthI mahAna gaNA" che. jainadharma, itihAsa ane mUrti zAstramAM temanu" sthAna sthira che. temanA jIvananA keTalAMye prasaMgeA jaina madirAmAM sta MbhA, chatA ane bhIMte! upara kAtarelA ke cItarelA maLI Ave che. jaina tItha karemAM te siddha samAna heAIne tenuM pratIka siMha che. tenA yakSa mAtaMga ane yakSiNI siddAyikA che. temanA cAmaradhArI tarIke magadhanA rAjA zreNika athavA bitrisAra nAme jANItA thayelA rAjA che. zAlavRkSa heThaLa temane kevalajJAna thayuM %0 uttara ane dakSiNa bhAratanA tamAma jaina sthaLoethI mahAvIranI dareka kadanI asaMkhya mUrti eka maLI AvI che. akha`Dita maLelI mUrti emAM upara jaNAvela mUrtinuM lakSaNa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namUtividhAna dekhAya che. mahAvIranI UbhelI ane beThelI mUrtio moTI saMkhyAmAM aneka kadanI nAnIthI mAMDIne pUrNa kAya sudhInI maLelI che. mukhyatve mahAvIra tIrthakaranI beThelI mUrtio maLI AvI che ane lagabhaga badhA tIrthakaronI paNa beThelI mUrtio maLe che, temanA caritrane lagatA ghaNA graMtho lakhAyA che. jana graMtho jevAMke kalpasUtra, uttarapurANa, triSaSThizalAkApuruSa carita, vardhamAnacaritamAMthI temanA jIvana vize vipula sAmagrI maLe che. tene jIvananI keTalIka agatyanI vigate pUjA ane mUrtio sAthe saMkaLAyelI hoya che. pAMca kalyANaka jinanA jIvanamAM mahatvane samaya gaNAya che. A kalyANake paNa vardhamAnanA jIvananI rasaprada prasaMge sAthe saMkaLAyelA che. IkSavAku vaMzamAM utpanna thayelA siddhArtha nAme prakhyAta rAjA ane tene trizalA nAme mukhya paTarANI hatI. trizalAdevIe siMhanA lAMchanavALA, suvarNasamAna kAMtivALA suMdara putrane janma Ape. A putra garbhamAM hato tyAre rAjAe kahyuM amArA gharamAM, nagaramAM ane mAMgalyamAM dhanAdikanI vRddhi thayelI che tethI tenuM vardhamAna evuM nAma pADayuM. uttara bihAranA vidizAnA rAjavI kuTuMbamAM vardhamAnane janma thayo hato. tenA pitA siddhArtha kuDapuramAM rAjya karatA hatA. kuDapura nAta athavA nAya TALInuM nivAsasthAna hatuM. tenA mAtA rANI trizalA nAme jANItA hatA. tenA janma sAthe kathA saMkaLAyelI che ke tIrthakarane janma jAlaMdharanA eka kuTuMbanI brAhmaNa RSabhadattanI patnI devanandAne tyAM thavAne hate paNa Indrae jANyuM ke praNAlI pramANe jine brAhmaNane tyAM janma na levo joIe tethI tene garbha kSatriya kuLanI rANI trizalAnA zarIramAM dAkhala karAya. bALaka vardhamAne pote bhaviSyamAM moTA upadezaka thaze tevA cihno teNe nAnapaNamAM ja batAvyA. pate trIsa varSanuM gRhasthIjIvana gALyuM paraMtu potAnA mAtApitAnA mRtyu pachI teNe saMnyAsI jIvana gALavAne nirNaya karyo te mATe potAnA bhAInI maMjUrI mAMgI. paraMtu vaDIlabaMdhunA AgrahathI eka varSa gRhasthAzramamAM vadhu rahyA chatAM pitAnuM jIvana sAdhu jevuM prabhu parAyaNa rAkhatA. AvI pratimA jivaMta svAmI tarIke oLakhAya che. te sonuM, jhaverAta sarvasva tyAga karyo ane tamAma mita dAnamAM ane sagAsaMbaMdhIomAM vaheMcI nAMkhI, pote pitAnI pAlakhImAM suMdaravana (ta) athavA sArathIkhaMDa (digambara pramANe kuMDanagara-vaizAlI)mAM pravezyA ane azokavRkSa nIce pitAnA kiMmatI vastro ane alaMkAro vagere tajIne sanyAsI jIvanamAM pravezIne AkArAmAM AkarA tapa ane vrata zarU karyA. pUjanIya sAdhue eka varSa ane eka mahIne vastro paheryA tyArabAda te vastro vagara pharavA lAgyA. potAnI pAse vAsaNa paNa nahIM, vAsaNane badale pitAnA hAthane upayoga karavA lAgyA mahAvIre pUrAM bAra varSa ane cha mahinA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tItha karAnI mUrtie AkarUM tapa karyuM, potAnA zarIra pratye bilakula khedarakAra rahyA. arthAt zarIranI darakAra taddana mUkI dIdhI. saMpUrNa dhai ane samabhAva sAthe teNe peAtAnuM tapa cAlu rAkhyuM ane potAnA zarIranI zithilatAthI paNa te hateAtsAha na thayA. tene peAtAne jIvata sAthe bAMdhI de ke rakti thAya tevuM kAMI tene na hatuM. AvA khaMdhana cAra prakAranA hAya cheH (1) pAtAnA adhikAranI heAya tevI cIjo, jagA, samaya ane anurAga. (2) A jagata "ke khIjA jagatanI jeNe icchA nathI karI. (3) jIvana ke mRtyunI jeNe spRhA nathI karI. (4) duniyAnA uttame!ttama baMdhane ne paNa jeNedUra rAkhyA che, teNe pote mAtra peAtAnA karyA khapAvavAnu ja kAryAM karyuM che. mahAvIre jIvananA trIA tabakkAmAM kevalajJAna prApta karyuM. bAra varSanA tapa ane dhyAna pachI mahAvIra kheMtAlIsa varSanI uMmare tRbhikagrAma athavA AMbhikagrAma ke je pAzva nAthanI TekarIthI dUra nathI tyAM gayA. tyAM RtuvAlika ke RjuvAlika nadIne kinAre zAlavRkSanA chAyAmAM ghuMTaNIe jema gAyane dohavA besavuM paDe tema savAsana beThA tyAM temane saMpUrNa jJAna-kevalajJAna thayuM ane tyArathI te jina ke at banyA. ra tyArabAda pete upadezaka tarIke potAnuM jIvana vitAvavA lAgyA ane te rIte temaNe trIsa varSa sudhI potAnA siddhAMtA upadezyA ane tyArabAda nirvANu prApta karyuM. temanA upadezane! mukhya sUra e hatA ke janma ke tinuM mahattva nathI. zAstronuM prAmANya paNa mahattvanuM nathI mAtra karyuM sarvasva che. tapa dvArA karmane nAza karavAmAM Ave teA janmamaraNanI ghaTamALamAMthI mukta thaI zakAya. khuddanI jema mahAvIre zrImaMta leAkeAmAM sau prathama upadeza zarU karyo tApaNa tenA anuyAsIe madhyamavargImAMtho ghaNA maLI Ave che. sau prathama tenA TekedArA rAjavIo ane nAnA nAnA rAjAe hatA. digambara ane zvetAmbara kathAomAM mahAvIra rAjavIone malyA teenA nAma ApelA che ane jaNAve che ke videhane rAjA cetaka tenA siddhAMtAnA kevI rIte Azrita banyA. aMga dezanA rAjA kuNike tene uSmAbharyo AvakAra ApyA. jyAre te kauzAmbI gayA tyAre tyAMnA rAjA zatAnika tene khUba mAna ApyuM ane tenA upadezane khUba rasathI sAMbhaLyA ane te tenA saMghamAM bhaLI gayA. digambara pramANe teNe upadezanA trIsa varSa daramyAna magadha, bihAra, prayAga, kauzAmbI, caMpApurI ane khIjA uttarabhAratanA zaktizALI rAjavIone jainadhamAM bheLavyAM. jaina graMthAne AdhAre A jine ghaNAM sthaLAnA mulAkAta lIdhI hatI. potAnA dhArmika adhikAra pramANe paheluM comAsu temaNe Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrti vidhAna asthigrAma nAmanA zaheramAM gAjyuM hatuM. tyArabAda teNe traNa cemAsA caMpA ane pRcapAmAM gALyAM, vaizAlI pAse vANijyagrAmamAM bAra, rAjagRhanI pAse nAlandA grAmamAM cauda, mithilAmAM cha, bhadrikAmAM be, zrAvastimAM eka, paNitabhUmimAM eka ane chelluM cemAsuM 'pApA'mAM gALyuM jyAM temaNe nirmANa kSetra prApta karyuM hatuM, temanA prathama ziSya gautama IndrabhUti hatA. teNe uttama jJAna prApta karyuM ane tenA dIkSA pAmelA ziSyomAM te mukhya che. pApAmAM padmAsanamAM esIne temaNe pacAvana upadezo ApyA,temAM tamAma karmonA pariNAmeA samajAvyA. A tamAma sa MbhASaNanuM punarAvartana karatAM chevaTane mukhya upadeza 66me ApatAM 72 varSanI umare te nirvANu pAmyA. A samaya I.sa. pU. parachane gaNAya che. co temanA nAma ane pratIka A pramANe samajAvI zakAya. temanA mukhya khe nAme! 'va mAna' ane 'mahAvIra'thI e jANItA che. jyAre bALaka kSatriyANI trizalA mAtAnA garbhamAM hatuM tyAre kuTuMbane khAneA-sAnuM, cAMdI, dhana, dhAnya, ratne, mAtI, kiMmatI paththaro vagere-aDhaLaka vadhyAM, tethI rAjakumAranuM 'vamAna' nAma pADavAmAM AvyuM. te vIra ke mahAvIra paNa kahevAyA kAraNa teNe temanA aneka karmAne pAchA haThAvyA. praznane satkarma karavA preraNA ApI. Ama judA judA kAraNesara temanAM nAmeA pADayAM hAvAnuM zAstrakArI kahe che. te AdhyAtmika vIra heAIne tenuM lAMchana khUba ja yogya rIte siMha ApavAmAM AvyuM che. tenA tapa, tenA muzkela kAryo, tenI sahiSNutA! vagere tenA siMha jevA vyaktitvanI saceTa sAbitI Ape che. jaina tIrthaMkarAmAM te siMhanA AtmA samAna che, te ja kAraNe tenI yakSiNI siddhAyikAne tenuM vAhana siMha ApeluM che. tene! yakSa mAta Mga hAthI upara svArI kare che. A lakSaNa paNa rAjavInI zaktine vaibhava batAve che. A baMne vArtAne vamAnanA dunyavI ane AdhyAtmika jIvana sAthe saMkaLAyelA che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 yakSa yakSa ane yakSiNIo ke zAsanadevatAo jaina devadevIomAM kevI rIte sthAna pAmyA te saMbaMdhI kAMI kahI zakAya ema nathI. cokakasAIpUrvaka joIe te eTaluM spaSTa kahI zakAya ke jana siddhAMtonI sAthe A devonA astitvane kAMI meLa khAte nathI. paraMtu A gauNu devonA astitvamAM vividha vicAronuM mizraNa jaNAya che. yo ane zAsanadevatAonA nAmo joIe te teonuM hiMduonA devo sAthe sAya jaNAya che. uparAMta teonI sAthe saMkaLAyelA cihno ke pratIke paNa hiMduonAM jaNAya che. hiMduonA sAhityane AdhAre kahI zakAya ke keTalIka lokapriya mAnyatAomAMthI yakSe utpanna thayA. bauddha ane jainadharma pahelAM yonI utpatti manAya che. yAne rAjA kuberaka vaizravaNa ke je zivane kazAdhyakSa ane alakAnagarIne pati ane tene ullekha vAraMvAra hiMduthomAM maLe che. enA anucare ghaNA che ane temAMnA keTalAMkane jaina zAstrIya graMthomAM ullekha maLe che. jemake pUrNabhadra, maNibhadra, zAlibhadra, sumanabhadra, lakSarakSa, parNarakSa, zravaNa, sarvayazasa, sarvakAma, samRddha, amedha, amata. temAMnA maNibhadra jenuM bIju nAma yakSendra ke yakSapati che tenI mUrtio bhAratanI sarahada uparathI maLI hovAne kAraNe tenI prAcInatA mAnavAmAM Ave che. A carcAmAMthI vidvAne ekamata thayA ke maNibhadra yakSa che. maNibhadranI mUrtine jaina udbhava jaNAya che ane maNibhadranuM nAma yakSendra jaina yonI yAdImAM ApeluM che. vaLI mUrtinA bhadrapIThamAM je lekha che te mathurAnA jaina lekha jevo vaMcAya che. bhAratIya praNAlI pramANe yakSo dhananuM rakSaNa karatA devatAo che. AthI svAbhAvika rIte dhanika vargonA jaine e yakSone temanA uttama devomAM svIkAryA che. AgalA prakaraNamAM dareka tIrthakaranI sAthe tene yakSanuM nAma ApaNe joI gayA chIe, paraMtu yakSonA sAmAnya lakSaNenuM varNana temAM ApeluM nathI. yakSo tIrthakaranA bhakta che. jaina mAnyatA pramANe anucara tarIke dareka tIrthaMkaranI sevA karavA mATe Indra eka yakSa ane eka yakSiNIne nIme che. yakSa tIrthakaranI jamaNI bAjue ane yakSiNa tenI DAbI bAjue hoya che. AthI teo zAsanadevatA ke anucara devatA tarIke paNa oLakhAya che. hemacaMdra pramANe yakSa jinanA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jainamUti vidhAna amuka dhArmika AtmAmAMthI janme che. tethI ema kahI zakAya ke yakSa jinanA ziSyane nAyaka che ane yakSiNI tenI sau prathama zrAvikA che. buddhanI mUrti AmAM jema tenA bhakto pratimAne cheDe hAya che tevI ja rIte tIthaMkaranI mUrti emAM paNa yakSA-yakSiNIe chevaTanA eTale ke tIrthaMkara bese che te bhadrapIThanA khUNAnA bhAgamAM sthAna dharAve che. dhIre dhIre yakSAe jainAmAM mahattvanuM sthAna prApta karyuM" tethI tItha karAnA pirakarA sivAya paNa yakSa-yakSiNIenI svataMtra pratimA jovAmAM Ave che. gujarAtamAMthI paNa tevI keTalIka maLI che. paraMtu cAvIse yakSayakSiNInI pratimAe khAsa maLI nathI. ceADI ghaNI mUrtio judI judI upalabdha thaI che. jaina maMdiremAMthI yakSayakSiNInI abhinavakalA vyakta karatI sakhyAbaMdha mUrti e maLI che temAM advitIya zilpasauSThava ane lAvaNya jaNAya che. A mUrti AmAMthI jANe bhAvavAhI saundarya nItaratu DhAvAnuM mAlUma paDe che. mAnyatA pramANe yakSeA samRddhinA adeve arthAt gauNudeve che. samRddhinA zreSTha deva kukhera temanA nAyaka che. AthI prazna upasthita thAya che ke jaina devezamAM yakSeAne zA mATe mahattvanuM sthAna ApavAmAM Ave che? ane zA mATe teo (yakSe1) tIrthaMkaranI sAthe saMkaLAyelA che? ema cokkasapaNe manAya che ke yakSA ane yakSiNIe jinenA agrima bhakto che ane tee dhanika vepArI vanA che ne temAMnA keTalAMka zreSThIe che. mUrti emAM paNa tee suMdara ane kiMmatI jhaverAta paherelA temaja hAthamAM dhananI kAthI vagere sAthe hAya che. jainasAhityamAM keTalIka ardha-paurANika kathAe keTalAMka yakSA ane mikSaNIonuM mULa-utpatti batAve che. dareka yakSa ke zAsanadevatAnA mUrti zilpAnA Avazyaka lakSaNA-paricaya arthAt zAstriyavidhAne atre rajU karavAmAM AvyAM che. parikaremAMthI maLatI yakSanI mUrtie tathA svataMtra pratimAAnAvA joIe. 1. gesukha : sau prathama tIrthaMkara RSabhadevanA yakSa tarIke geAmukha saMkaLAyelA che. jaina dharmAMnA baMne sapradAyonA graMthA gAmukha yakSanA lakSaNamAM ekamata che. tenA jamaNA hAthamAM varadamudrA ane akSamAlA che jyAre DAbA hAthamAM pAza (digambara pramANe parazu) ane bijorU che. keTalAka grathA pramANe tenuM vAhana vRSabha che jyAre khInna prathA pramANe gaja che. tene vadhu mAnerI karavAmAM Ave che uparAMta digambara prathA pramANe tenA mastaka upara dharmacakranuM pratIka hAya che. gAmukhanI mUrtie be prakAranI maLe che. tIthaMkarathI svataMtra yakSanI mUrti meTA kadanI hAya che ane khIjA prakAramAM tIrthaMkaranA anucara tarIke saMkaLAyelI hAya teA te mUrti nAnA kadanI karavAmAM Ave che. tenA tIrthaMkara AdinAtha che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca bhAratamAMnA ghaNaye jaina sthAnamAMthI AdinAtha tIrthakaranI mUrtio maLI Ave che. baMne prakAranI yakSanI mUrtiomAM mUrtizAstranA lakSaNa pramANe mUrtio thayelI jaNAtI nathI. yakSanI gvAliyaramAMthI maLelI mUrtionA hAthamAM daMDa, parazu vagere jaNAya che. kemake mUrtikAre yakSanI mUrti banAvavAmAM keTalIka chUTa lIdhelI hoya. ema jaNAya che. A yakSanuM nAma ane pratIka nIce pramANe samajAvI zakAya. tenuM vRSabhanA jevuM mukha, vRSavAhana ane dharmacakra pratIka vagere RSabhanAtha ke vRSabhanAtha sAthe temane ghaniSTha saMbaMdha batAve che. RSabhanAthamAM paNa vRSa ane dharmacakra mahatvanAM lakSaNo che. bIjA eka graMthanA AdhAre A yakSa mahAdeva athavA dharmanI sAthe sAmya dharAve che. vRSabhadeva sau prathama jaina upadezaka hatA tethI temanuM pratIka vRSabha che, je dharmanuM pratIka che. rUpamaMDana ane rUpAvatAranA kartA A yakSanuM vAhana hAthI hevAnuM jaNAve che. AvI gomukha yakSanI eka pratimA zatrujya upara motIzAnI TuMkamAM mukhya derAsaramAM che. tene cAra hAtha che temAM varada, aMkuza, pAza ane mAlA vagere dhAraNa karyA che. A yakSa ardha padmAsanamAM hAthI upara ArUDha thayelAM batAvelAM che. 2. mahAyakSa: bIjA tIrthakara ajitanAtha bhagavAnanA A yakSa che. digambara temaja tAbara graMthanA pramANe A yakSa hAthI upara savArI kare che tene cAramukha ane ATha hAtha heAya che. AThe hAthamAM zastro dhAraNa karelAM che. judA judA graMtha zastro temaja hAthanI saMkhyA paNa judI judI jaNAve che. zAstronI bAbatamAM badhA graMtha ekamata thatA nathI. vetAmbara graMtho pramANe temane jamaNA hAthamAM varada, mugara, akSamAlA ane pAza ane DAbA hAthamAM birUM, abhaya, aMkuza ane zakti dhAraNa karelAM hoya che. jyAre digambara graMtho pramANe cakra, trizaLa, padma ane aMkuza DAbA hAthamAM ane khaga, daMDa, parazuM ane varadamudrA jamaNe hAthamAM ApelAM hoya che. A baMne saMpradAyanA graMtho pramANe mUrtine varNamAM paNa bheda che. vetAmbara pramANe yakSane zyAmavarNa ane digambara pramANe yakSane sonerI varNa mahAyakSanI svataMtra bhUti o maLatI nathI paNa ajitanAtha tIrthakaranI sAthe jovAmAM Ave che tethI ajitanAtha tIrthakaranuM lAMchana paNa sAthe jaNAya che. ajitanAtha tIrtha karanuM lAMchana gaja che ane te pratIka mahAyakSanuM paNa che. mahayakSane cAra mukha hovAne kAraNe ATha hAtha batAvelA che. A yakSanI kaI svataMtra pratimA jANavAmAM AvI nathI, paraMtu ajitanAtha bhagavAnanA parikaramAMthI tenI keTalIye nAnI moTI mUtio jovAmAM Ave che. 3. trimukha : trIjA tIrthakara saMbhavanAtha-svAminA yakSa trimukha che. digambara ane vetAmbara pramANe yakSane traNa netra, traNa mukha, cha hAtha hoya che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina mUrtividhAna A yakSane varNa zyAma che. te mayUra upara svArI kare che. paraMtu hAthamAMnA zastro mATe baMne saMpradAyanA graMze ekamata thatA nathI. vetAmbara pramANe tenI jamaNuM bAjunI bhujAomAM nakula, gadA ane abhayamudrA ane DAbI traNa bhujAomAM birUM, akSasUtra ane mALA (hAra) hoya che. digambara pramANe tenA hAthamAM nIce pramANe cha cIje heAya cheH jamaNA hAthamAM cakra, talavAra ane aMkuza, DAbA hAthamAM daMDa, trizaLa ane kaTArI (karavata) hoya che. trimukhanI svataMtra pratimAo maLatI nathI. paraMtu trIjA jina saMbhavanAthanA parikaromAM yakSanI nAnI moTI AkRtio kaMDArelI najare paDe che. A AkRtio zAstrIya varNanane baMdhabesatI Ave che. tenuM vAhana mora che ane yakSiNInuM vAhana keTalAMkanA mate haMsa che. yakSiNI prApti vidyAdevI gaNAya che. bIjI vidyAdevIonuM vAhana mayura che. AyakSane traNa mukha hevAne kAraNe te trimukhanA nAme oLakhAya che. che. yakSezvara yakSanAyaka cethA tIrthakara abhinandananA yakSa yakSezvara che. tenuM vAhana hAthI che. tene varNa zyAma che. tene cAra hAtha che. tenA varNanamAM judA judA saMpradAya judA judA mata dharAve che. vetAmbara pramANe yakSanA jamaNA hAthamAM bijerUM, akSamALA ane DAbA hAthamAM nakula ane aMkuza hoya che. jyAre bIjA mata pramANe tenA hAthamAM dhanuSa, DhAla, talavAra vagere Ayudhe dhAraNa kare che. bIjA yakSanI jema A yakSanI paNa svataMtra pratimAo maLatI nathI. abhinandana jinanI pratimAnA parikaramAM A yakSanI AkRti kaMDArelI hoya che. zAstrIya graMthanI sAthe tenuM lAMchana maLatuM Ave che. tyAnA rAjA tarIke A yakSa yakSezvarane varNavavAmAM Ave che. A yakSane zilpa ratnAkaramAM Izvara nAma ApavAmAM AvyuM che. yakSone rAjA hAIne khUba zaktizALI hoya che. tenuM pratIka hAthI che. tenA hAthamAM aMkuza che. aMkuza hAthI mATe upayogI bane che. te hAthIne vAhana upara besanAra che. yakSezvara e sarve yone adhipati manAte hoI tenuM varNana rAjA jevuM dabadabAbharyuM zAstrakAroe kayuM che. yakSane pramukha kubera manAya che, ane A yakSanuM varNana paNa kuberane maLatuM Ave che. bauddha saMpradAyamAM kuberanuM sthAna jaMbhale lIdhuM che, tene anurUpa varNana jaina saMpradAyamAM yakSanAyakanuM che. yakSanAyaka yakSanI eka pratimA zatruMjaya upara cemukhajInI TUMkamAM, uparanA eka maMdiranI aMdara gokhalAmAM besADelI che, temAM tene cAra hAtha che, paraMtu be hAtha DhIMcaNa upara TekavelA che ane bIjA be hAthamAM Ayudho ApelAM che tenA vAhana tarIke tenI pAse hAthI mUkele che. 5. tumbarU ? pAMcamAM tIrthakara sumatinAtha prabhunA tIrthamAM veta varNa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSe 75. vALA, garUDanA vAhanavALA, be dakSiNa bhujAmAM varada ane zaktine dhAraNa karavAvALA tathA be vAma bhujAmAM gadA ane pAzane rAkhanAra temaja sadA sAnidhyamAM rahenAre. taMburU nAme yakSa zAmanadevatA . tenuM vAhana garUDa jainadharmanA baMne saMpradAyamAM svIkArAyeluM che. digambara pramANe tenA be hAthamAM be sapa, phaLa ane varada hoya che. A uparAMta digambara zAstro tuburUnA yajJopavita rUpe paNa sarSa batAve che. dharmamAM tuburUne gaMdharva tarIke jaNAve che temaja devonA vAdya vagADanAra tarIke oLakhAve che. jaina devatAgaNamAM te sumatinAthanA anucara tarIke jaNAve che tethI vAjiMtrone badale tenA hAthamAM niprANa Ayudho batAvelA che. te ane tenI yakSiNI purUSadattA pakSI upara svArI kare che. yakSanuM vAhana garUDa ane yakSiNInuM cakevA pakSI che. jina sumatinAthanuM vAhana paNa cakavA (haMsa) che. tuMbarU yakSanI nAnI moTI keTalIka pratimAo sumatinAtha bhagavAnanA parikomAMthI maLe che. paraMtu tuM burU yakSanI svataMtra pratimAo haju sudhI maLI nathI. 6. kusuma athavA pu5yakSa : chaThThA tIrthaMkara padmaprabha bhagavAnanA kusuma yakSane varga nIla che. zvetAmbara ane digambara pramANe tenuM pratIka kALiyAra, (mRga) che. chatAM paNa A baMne saMpradAyamAM tenA hAthamAMnA Ayudho mATe bhinna mata che. zvetAmbara pramANe yakSane cAra hAtha hoya che temAMnA jamaNA hAthamAM phaLa ane abhaya ane DAbA hAthamAM akSamALA ane nakula hoya che. digambara pramANe yakSanA hAthamAM kunta (bhAlo), varadamudrA, kheTaka (DhAla) ane abhayamudrA hoya che. yakSanuM nAma kusuma athavA pu5 che. tenA tIrthakaranuM pratIka paNa puSpa (rAtuM kamaLa) che. tenuM (yakSanuM) pratIka haraNa che, te tenI capaLatA, jhaDapa vagerene bhAva rajU kare che. mATe ja tenI yakSiNInuM nAma manovegA eTale mananA jevA vegavALI ucita ApeluM che. A yakSanI paNa svataMtra mUrtio maLatI hovAnuM mAluma paDayuM nathI. 7. mAtaMga athavA varanaji : supArzvanAtha prabhunA tIrthamAM thayele zyAma zarIravALA, "hastInA vAhana upara besanAra', be jamaNI bhujAmAM biva ane pAzane dhAraNa karavAvALA ane be vAmabhujAmAM nakula ane akuzane dhAraNa karavAvALA mAtaMga nAme yakSa supArzva prabhunI pAse rahenAra zAsana devatA che. tenuM pratIka baMne saMpradAyamAM juduM che. zvetAmbara tene hAthInuM vAhana Ape che. jyAre digambara graMthakAre tene siMha upara svArI karAve che. tevI ja rIte yakSanA hAthamAM dhAraNa karavAnI vastuomAM paNa pharaka che. vetAmbara pramANe tenA hAthamAM bivaphaLa, pAza, nakula ane aMkuza hoya che. jyAre digambara graMthakAro paikI pravacanasArodvAra pramANe daMDa, bhAle, svastika ane dhavaja tenA hAthamAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E= janamUrtividhAna batAve che. pratiSThAsAra saMgrahakAra tene be hAtha heAvAnuM ane tenuM moDhuM vAMku hevAnuM kahe che. supArzvanAthanI pratimAnA parikara upara A yakSanI AkRti hAya che te mUrti lakSaNa pramANe yathA jaNAya che. tenuM nAma mAta Mga (hAthI) che tethI tene hAthInuM vAhana Apelu che. tethI ja tenA hAthamAM aMkuza paNa Apelu che. digambara pramANe tenA hAthamAM svastika che te tenA jina supArzvanAthanuM lAMchana che. 'gujarAtanuM mUrtividhAna' (pR. 479)mAM lekhaka lakhe che ke "mRtividhAyaka zilpi AyudhA ke upakaraNA mUkavAmAM keTalIka vakhata svataMtratA letA hAya che tethI ja mAtaMga yakSanI pratimAmAM nakulanA badale sapa mUkaye! hAya te banavA joga che." vijaya / tIrthaMkara caMdraprabhunA zAsanadevatA vijaya nAme yakSa haMsanA vAhanavALA, dakSiNu bhujamAM cakra, ane vAma bhujAmAM mulgarane dhAraNa karanArA che. digambara graMtha pramANe tene traNa AMkho hoya che. tenA cAra hAthanI aMdara phaLa, akSamALA, parazu ane varadamudrA dhAraNa kare che. zvetAmbarA paNa ceADAMka pheraphAra sAthe tene traNa cakSue hoya che tema jaNAve che. vaLI tenuM vAhana haMsa heAya che tenA be hAthamAM cakra ane gadA dhAraNa kare che. te vijaya nAme jANItA che. tete varNa zyAma karavAmAM Ave che. A yakSanI svataMtra pratimA maLatI nathI paNa caMdraprabha tIthaMkaranA zilpamAM yakSanI AkRti heAya che. . 9. ajita : baMne sapradAyoe jina suvidhinAthanA A yakSanu vAhana krU svIkAreluM che. bIjA lakSaNomAM baMne saMpradAyAmAM phera che. zvetAmbara mUrtinA hAthamAM khijo, akSamALA, nakula ane kunta (bhAle!) heAya che. diga khara graMtha pramANe mUrtinA hAthamAM zakti, varadamudrA, phaLa, ane akSamALA heAya che. tenuM pratIka tenI yakSiNInA pratIkanI jema (digambara pramANe) gUma heAya che. zvetAMbara pramANe tenA hAthamAM ghaTa heAya che. ghaTane jaLa sAthe saMbaMdha heAya che jo ke badhA saMpradAyA jina suvidhinAthanA lAMchananI jema tene saMbaMdha jaLacara--magara karacalA sAthe svIkAre che. zrI triSazilAkApuruSa (parva 3 sa` ha) pramANe prabhuzrI suvidhinAthanA tIthamAM zveta agavALA, kAcabAnA vAhanavALA, be dakSiNa bhujAemAM bijorU ane akSasUtra tathA khe vAma bhujAemAM nakula ane bhAlAne dhAraNa karanArA ajita nAme yakSa prabhunI najIka rahenArA zAsanadevatA thaye, 10. brahmayakSa H prabhu zItalanAthanA A yakSane cAra mukha, traNa AMkhA, ATha hAtha ane padmAsana heAya che. zvetAmbara pramANe zvetavarNavALA yakSanI jamaNI bhujamAM bijorU, sugara, pAza ane abhaya che ane DAbI bhujAmAM nakula, mugara, aMkuza ane akSamAlA che. digambara graMthakArA brahmayakSanuM AvuM ja varNana Ape che paNa temAM AyudhanI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaze bAbatamAM thoDo pharaka che. dhanuSa, daMDa, DhAla, talavAra varada mudrA vagere jaNAvI bAkInA vetAmbara pramANe kahe che. brAhmaNadharmanA deva brahmAnI sAthe A yakSamAM ghaNuM sAmya jaNAya che. jemake brahmAne cAramukha (caturmukha) che, padmAsana paNa brahmAnI jema A yakSane paNa ApavAmAM AveluM che. vetAmbara pramANe tenI yakSiNI azokIne padma sana hoya che. paraMtu digambara pramANe yaMkSaNane tenA ratha mATe kALA varAha hoya che. tenuM cihna uSA hovAthI te jainonI uSAdevI kahevAya che. 11. IzvarayakSaH agiyAramA tIrthaMkara zreyAMsanAthanA yakSane badhA saMpradAya vRSabhanuM vAhana Ape che. tene traNa AMkho ane cAra hAtha hoya che. digambara pramANe A yakSanA hAthamAM trizala, daMDa, akSamALA ane phaLa hoya che. A yakSanI mUrtinA hAthamAM zvetAmbara pramANe be dakSiNa hAthamAM birU ane gadA che ane be vAma bhujAmAM nakula ane akSamALA che. A yakSa vRSabha vAhanavALo che. te kAMtine dhAraNa kare che. brAhmaNa dhamanA ziva ke IzvaranA jevuM tenuM sAmAnya varNana lAge che. tenI yakSiNInuM nAma digambara pramANe gaurI che. zvetAmbara pramANe yakSiNI mAnavI nAme che ane te hAthI upara svArI kare che. AmAM jaI zakAya che ke brAhmaNadharmanA jUnA deve paNa tIrthakaranI pAse gauNa bane che ane sapatnI sevAmAM hAjara thAya che. 12. kumAra : vAsupUjya tIrthakarano yakSa kumAra nAme che. digambara ane zvetAmbara yakSa kumArane vetavarNana kahe che. uparAMta tene haMsanuM vAhana Ape che. digambara tene traNamukhavALA ane cha bhujavALA kahe che. zvetAmbara tene caturbha ja kahe che. digambara pramANe dhanuSa, nakula, phala, gadA, varada vagere Ayudhe tenA hAthamAM hoya che. jyAre vetAmbara pramANe bIjerUM, tIra, nakula ane dhanuSa tenA hAthamAM hoya che. A yakSanuM nAma kumAra che tenuM sAmya brAhmaNadhamInA kumAra zivaputra -kArtikeya sAthe che. paraMtu kArtikeyanuM vAhana mayUra che jyAre A yakSa kumAranuM vAhana haMsa che. paraMtu bIjA yakSa caturmukha je brahmAnuM bIjuM nAma che. tenuM vAhana mera che jyAre brahmAnuM vAhana haMsa che. A baMne yakSonA vAhane ke pratIkAmAM na samajAya tevuM vaSamya che. kumAra yakSanI svataMtra pratimAo keI sthaLa maLI hoya tevuM jANavAmAM nathI. 13, pamukha athavA caturmukha yakSa : A yakSane varNa veta hoya che. digambara pramANe te caturmukha yakSa kahevAya che ane zvetAmbara pramANe te Samukha yakSa che. baMne sapradAya tene vAhana mayUra Ape che. eka mata pramANe caturmu ane bAra hAtha heya che ane bIjA mata pramANe tene ATha hAtha hoya che. paramukhane bAra hAtha hoya che. temAM te nIcenA Ayudho dhAraNa kare che? Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna phaLa, cakra, bANu, talavAra pa!za, asUtra, nakula, cakra, dhanuSa, DhAla, aMkuza ane abhaya. caturmu`khanA ATha hAtha haiAya te temAM parazu, vAMkI kaTAra, akSaNi (?), DhAla, daDa vagere AyudhA hoya che. hiMdudharma zAstramAM jaNAvyA pramANe kumAra ke kArtikeya sAthe Samukha yakSanuM sAmya jaNAya che. zvetAmbara yakSa Samukha kahevAya che jene cha mukha ane bAra hAtha heAya che je kArtikeyanu bIju nAma che vaLI tenuM vAhana mayUra che, jenA upara kArti keya svArI kare che. mayUra te kArti daiyanu pratIka che. A yakSa jina vimalanAthanA che. - 14. pAtAlayakSa : anaMtanAtha bhagavAnanA A yakSa che. zvetAJara ane digambara pramANe A yakSane traNa mukha ane cha hAtha heAya che. tene vadhu rAtA hAya che tenuM vAhana magara che. digambaranA mate tenA hAthamAM aMkuza, bhAle, dhanuSa, pAza, haLa ane phaLa heAya che. tenA mastaka upara nAganI traNa phaNAvALuM chatra hAya che. zvetAmbara pramANe tenA jamaNA hAthamAM padma, talavAra, ane pAza, hAya che. DAbA hAthamAM nakula, phaLa ane akSamALA heAya che. tenuM nAma pAtAla nAgarAjA ananta sAthe saMkaLAyelu jaNAya che. nAgarAjA paNa pAtAlaleAkanA kahevAya che. tethI ja tene pratIka rUpe traNa phaNAvALA nAganuM chatra ApavAmAM Avelu che. nAga leAkeAne te adhiSThAtA deva jaNAya che ane tenI sAthenuM haLa khetInuM pratIka bane che. A yakSanI parikara sivAyanI kAI pratimA maLI hAya ema jaNAtuM nathI. 15. kinnarayakSa ane saMpradAyA pramANe A yakSane cha hAtha ane traNa mukha hAya che. jyAre zvetAmbara pramANe tenuM vAhana krU' che ane digambara tenu vAhana matsya (mAchyu) Ape che. zvetAmbara pramANe tenA hAthamAM khijo, gadA, abhaya, nakula, padma, ane akSasUtra hAya che, raktavaNI ane tejasvI kinnara nAmaneA yakSa zAsanadevatA thayA. digambara cakra, vajra, aMkuza, gadA, akSasUtra ane varadamudrA yakSanA hAthamAM hovAnu jaNAve che. keTalIkavAra yakSanA pratIkA samasyArUpa heAya che. tethI spaSTa thAya che ? yajJanA vicAra (kalpanA) prAcIna praNAlImAMthI udbhavyo hAya. sAmAnya rIte kinnara! azvamukhI mAnava AkRtie manAya che ane kubera temanA nAyaka gaNAya che. dhIre dhIre A yakSAne nAga, kinnara, garUDa, gaMdha vagere sAthe saMkaLAyelA joIe chIe. jo ke jineAnI sAthe je svarUpe ApaNe A kSeAne joIe chIe te jainAnI navI zeAdha che. jene pramANe yakSane traNa mukha te maulika vicAra che. yakSane digambare ApeluM matsyanu pratIka Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakSe zvetAmbare ApelA yakSiNe kaMdarponA pratIka sAthe meLa khAya che. A yakSa dharmanAtha bhagavAnane che. 16. garUDayakSaH zrI triSaSTizalAkApuruSa carita (sarga 1, parva 5) pramANe varAha vAhanavALA zyAmavarNa dhAraNa karanAra, varAhanA jevA mukhavALA garUDa nAme yakSa zAMtinAtha prabhune zAsanadevatA thayo. hemacaMdrAcArya tene hAthInuM vAhana Ape che. A yakSane cAra hAtha hoya che. tAmbara pramANe tenA hAthamAM birU, pakSa, nakula ane akSasUtra hoya che. jyAre digambara pramANe tene hAthamAM padma, phaLa vaja ane caka hoya che. garUdhyakSa zAntinAtha tIrthaMkaranA sevaka che. keTalIka pratimAmAM te vAhana varAha upara svArI kare che ane tenA hAthamAM gadA, akSasUtra birU ane sarpa hoya che. paurANika pakSI garUDa tene eka paMjAmAM hAthI ane bIjamAM kUrma pakaDe che tethI garUDayakSanuM pratIka hAthI sAbhiprAya ApeluM jaNAya che. 17. gaMdhayakSaH A kuMthunAtha jinane yakSa che. digambara pramANe A yakSa pakSI (pakSInuM nAma nathI ApeluM) upara savArI kare che ane tene cAra hAtha hoya che. tenA upalA hAthamAM sarpa, ane pAza ne nIcelA be hAthamAM dhanuSa heAya che. zvetAmbara tenuM vAhana haMsa Ape che ane tenA cAra hAthamAM varada, pAza, birU ane aMkuza Ape che. gaMdha gauNa devatAo tarIke gaNAya che ane teo denA gavaiyAo tarIke jANItA che. yakSo dareka jAtanA gauNa devamAMthI udbhavelA che. tethI svAbhAvika rIte gaMdhane paNa yakSomAM sthAna maLeluM che. tenuM vAhana pakSI ke haMsa che. pakSIo eTale AkAzamAMthI Avate kalarava. AkAzamAM gaMdhavanagara havAnI kalpanA che tethI tenA vAhanane artha ahIM baMdhabesata karavAmAM Avelo che. triSaSThizalAkA puruSa caritra (parva-6 sarga6) pramANe gaMdharva yakSane rathanuM vAhana heAya che. temaja te zyAma varNavALA hoya che. 18. yakSendra : A yakSa aranAtha tIrthakaranA che. te zyAmavarNana che. jainadharmanA baMne saMpradAyanA mate A yakSane cha mukha, bAra hAtha ane traNa netra hoya che. vetAmbara pramANe A yakSane cha mukha heIne te Samukha nAme paNa oLakhAya che. tenuM vAhana zaMkharatha che ane temanA hAthamAM birU, bANa, talavAra, mudgara, pAza ane abhaya temaja nakula, dhanuSa, DhAla, zULa, aMkuza ane akSasUtra hoya che. digambara graMtha pravacanasAroddhAra tenuM vAhana mayUra hovAnuM kahe che digambara tene khendra kahe che, ane tenA bAra hAthamAM dhanuSa, vaja, pAza, gadA, aMkuza, varada, bANa, phaLa, mALA vagere hevAnuM sUcavyuM che. judA judA graMthakAre, tenA vAhano mATe vividhatAo nedhe che. triSaSThizalAkA ane zilparatnAkara tenuM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janamUtividhAna vAhana zaMkha sUcave che. nAma ane vana pramANe brAhmaNadharmanA SaDAnana--kArti taiya sAthe jainadharmInA A yakSanu vidhAna meATe bhAge sAmya dharAve che. SaDAnananuM vAhana mayUra che te hiMdu ane jaina baMne e svIkArelu che. vimalanAthanA Samukha yakSanI sAthe A yakSanuM sAmya jaNAya che. khendra nAma (kha= AkAza ane Indra) AkAzI IndranA bhAva dharAve che. Indra dikpAlAmAMnA eka che. yakSa hAthamAM vajra dhAraNa kare che. 90 19. kubera digambara temaja zvetAmbara bane soMpradAye! mallinAtha bhagavAnanA A yakSa kuberanI mUrti A aMgenA lakSaNA sarakhAM Ape che. zilparatnAkara ane triSaSThizalAkA kuberanA varlDa meghadhanuSa jeve jaNAve che. khIjA graMthakAra zvetavarNa kahe che. tenuM vAhana hAthI che. tene ATha hAtha ane cAra mukha karavAmAM Ave che. zvetAmbara kuberayakSanA jamaNA hAthamAM varada, parazu, trizUla ane abhaya batAve che jyAre DAbA cAra hAthamAM bora, zakti, mudgara ane akSasUtra Ape che. digambara mUrtinA hAthamAM DhAla, dhanuSa, daMDa, padma, talavAra, parazu, pAza ane varadamudrA Ape che. khera mallinAthanA yakSa che. yakSeAnI yAdImAM kubera yakSeAnA adhipati manAya che. kuberanI kalpanA vaidika, jaina ane bauddha traNe saMpradAyAmAM eka sarakhI svIkArI hAvA chatAM traNenA vidhAnAmAM phera jaNAya che. tene svataMtra deva tarIke svIkAratAM nathI. kubera uttara dizAne dikpAla manAya che. yakSa kuberanI dikRpAla tarIkenI aneka pratimAo maLI Ave che paNa A yakSanI kAI svata Mtra mUrti jaina yakSa tarIke maLatI nathI. 20. varUNa : traNa netravALA, cAra mukhavALA, zvetavaNI, jaTAdhArI, vRSabhapara besanAre, cAra dakSiNa bhujAmAM bijora, gadA, bANa tathA zakti ane cAra vAma bhujAmAM nakula, akSarasUtra, dhanuSya ane parazu dhAraNa karanAra vaNa nAme yakSa munisuvratasvAmInA zAsanadevatA thayA. digambara prathA pramANe tene ATha mastaka ane cAra hAtha heAya che, paraMtu zvetAmbara tene ATha mastaka ane ATha hAthavALA gaNAve che. digambara pramANe tenA hAthamAM DhAla, talavAra, phaLa ane varada heAya che. zvetAmbara pramANe bijora, gadA, bhAleA tAra, nakula, padma, dhanuSa ane parazu tenA hAthamAM hAya che. hiMdu dharma zAstranA samudranA deva vaSNu ane pazcima dizAnA dikpAlane jina munisuvratanA yakSanuM varUNa sAthenuM sAmya batAvavAnA prayatna jaNAya che. tenuM vidhAna lagabhaga caturmu`kha zivanA jevu nirUpyu che te tenA hAthamAM mAtulu ga, gadA, ane nakula dhAraNa kare che. A vastue bauddhadharmanA ja bhala ane hiMdudharma nA kukheranA paNa pratIka che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSo 2. bhRkuTi : zvetAmbara ane digambaranA vana pramANe traNa netravALA, cAra mukhavALA, suvarNa jevA varNavALA, vRSabhanA vAhana upara besanArA yakSa bhrakuTi che. tenI cAra dakSiNa bhujamAM bIjo, zakti, sugara ane abhaya tathA cAra vAma bhujamAM nakula, pharasI, vajra ane akSamAlAne dhAraNa karanAro A yakSa nimanAtha bhagavAnane che. digambara graMthakAre pramANe tenA hAthamAM DhAla, talavAra, dhanuSa, bANu, aMkuza, padma, cakra ane varada heAya che. jayAre zvetAmbara tenA hAthamAM keTalIka jUdI cIjo mUke che. jemake khijo, bhAle, mudgara, abhaya, nakula, parazu, va ane akSasUtra. A yakSanuM khojuM nAma nanTiMga (zivanA nadi upara svArI karanAra) che. zivanA mukhya anucara nanti sAthe A yakSe sabaMdha joDayo heAya ema lAge che. teNe eka vakhata bhrakuTiyukta svarUpa dhAraNa karelu. tene kAraNe te jaina yakSamAM bhakiTa tarIke oLakhAya che. 22, gAmedha athavA geAmeda : neminAtha tItha''karanA A yakSa che. neminAthanuM bIjuM nAma ariSTanaimi paNa che. jaina dharma'nA baMne saMpradAyA zvetAmbara ane digambara A yakSane traNa mukha, cha hAtha heAvAmAM saMmata che. A yakSa zyAmavaNI che. tenuM vAhana mAnava che. jema naiRtya dikpAlanuM vAhana paNa naravAhana che. bIjA yakSAe pazu ke evuM vAhana svIkAreluM che. yakSanu vAhana taddana juduM che. zvetAMbara tenA hAthamAM bijo', parazu, cakra, nakula trizULa, ane zakti (bhAlA) Ape che. digambara saMpradAya tenA hAthamAM nIcenI vastuo Ape che: hathADe, parazu, daMDa, phaLa, vA ane varadamudrA gAmedhanI keTalIka AkRtie maLI AvI che A AkRtio zAstrIya grathAmAM ApelA kSaNA pramANe jaNAya che te yakSa che, ane tenuM svarUpa kubera jevuM che. ane saMpradAyA tene judAM pratIkA Ape che, A be pratIkA AnuM samarthana kare che, eka tA 'naravAhana" nAma je kuberanuM che digambarA pramANe puSpayAna paNa kahevAya che (arthAt puSpa nAmanA rathamAM pharatA). A pratIka paNa kuberane spaSTa khyAla Ape che. kAraNa kuberanA rathane puSpa athavA puSpakam nAme oLakhavAmAM Ave che. A puSparatha pahelA rAvaNu ane pachI rAma pAsethI chInavI lIdhele heya tema jaNAya che. 23. pArzvayakSa athavA dharaNendra : yakSAmAM tIrthaMkara pArzvanAthanA yakSa ghaNuM agatyanuM sthAna bhogave che. zvetAmbara ke digambara baMne saMpradAya pramANe tenuM pratIka sarpa ane sarpanI AnuM chatra che. dhUma tenuM vAhana che. zvetAmbara pramANe tenA cAra hAthamAM nakula, sa, bannerU ane sarpI (pharIthI) heAya che. digambara pramANe sarpa, pAza ane varada heAya che. pArzvanAthanI mUrti AmAM pArzva yakSa spaSTa rIte joI zakAya che. jai. da Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janamUrtividhAna jaina sAhityamAMthI jANI zakAya che ke kaTha nAmanA DhoMgI sAdhu (pAchaLathI meghamAlina) tene (sarpane) pavitra agnimAM bALI nAMkhatAM hatAM ane temAMthI jina pArzvanAthe tene kevI rIte bacAvyo tenI vigate jANavA maLe che. jyAre pArzvanAtha jina kAryotsarga AsanamAM hatA tyAre meghamAline temanA upara humale karyo tyAre te ja sarSe AbhAravaza thaIne pArzvanAthanuM rakSaNa karyuM. A sapa pAtALalokamAM dharaNendra athavA nAgendra yakSa tarIke janmyo. tenuM nAma dharaNendra athavA dharaNIdhara zeSanAga (sarponA rAja) sAthe sAmya dharAve che. mUrti zAstra pramANe yakSanuM pratIka sarpa jaNAya che ane sAthosAtha sapanI phaNa paNa hoya che. tenA hAthamAM sarponA rAjA vAsuki ke je kAzyapanA putra hatA tene dhAraNa kare che. tenuM vAhana kurmI te kamaTha. kUrma upara te pitAnuM prabhutva batAve che te ghaNuM yugo sudhI tenA ane tenA devanA duzmana rahelA che. zrI triSaSThizalAkApuruSa caritra (parva-9, sarga-3)mAM pAzva yakSa vize lakhe che ke pArzvanAthanA tIrthamAM kAcabAnA vAhanavALe, kRSNa varNa dharanAra hAthanA jevA mukhavALo, nAganI phaNanA chatrathI zobhata, cAra bhujAvALo, be vAma bhujamAM nakula tathA sarSa tathA be dakSiNa bhujAmAM birU ane sapa dhAraNa karanAra pAzva nAme yakSa zAsanadevatA thaye. 24. mAtaMga cakSaH te mahAvIra bhagavAnanA yakSa che. badhA yakSomAM khUba agatyanA ane chellA che. tenA mUtiviSayaka lakSaNemAM baMne saMpradAyamAM jhAjhe pharaka jaNAto nathI. baMne saMpradAya temane be hAthavALA ane hAthI upara vArI karatAM varNave che. te kRSNavaryuM che paraMtu vetAmbara tenA jamaNA hAthamAM nakula ane DAbA hAthamAM biruM Ape che, jyAre digambara varadamudrA ane birUM Ape che. vadhArAmAM digambara tenA mastaka pAchaLa dharmacakranuM pratIka mUkavAnuM sUcave che. mAtaMga yakSanI svataMtra pratimAo maLatI nathI. paraMtu jina mahAvIranI pratimAnI sAthe mAtaMga yakSanI pratimA jaNAya che ane yakSanI pratimA mUrti zAstranA lakSaNane anurUpa dekhAya che. A yakSanuM pratIka hAthI che ane te tenA mAtaMga hAthI nAma sAthe bilakula anurUpa che. tenAM bIjAM pratIke vetAmbara athavA digabara pramANe nakula ane birU (mAnuluMga ke bIjapUraka) yakSenA adhipati kuberanI sAthe tenuM sAmya jaNAya che. digambara graMthane AdhAre tene mastaka pAchaLa dharmacakranuM pratIka che. gomukha, AdinAthanA yakSa ane mahAvIra svAmI je jainadharmane punaruddhAra karanAra che tenA yakSanuM pratIka paNa dharmacakra che. mAtaMga supArzvanA paNa yakSa che ane zvetAmbara pramANe te hAthI upara savArI kare che. paraMtu supArzvanA mAtaMgane cAra hAtha hovAnuM jaNAveluM che jyAre mahAvIranA mAtaMga yakSane phakata be hAtha hovAnuM kahyuM che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yakSiNIo yakSonI jema yakSiNae paNa jaina dharmamAM mahatvanuM sthAna dharAve che. teo mAtra kAlpanika nathI paNa jaina graMtha pramANe tIrthakaranI yakSiNuo zrAvikAonI agraNIo hoI tIrthakarenI anucArIo manAya che ane teoe paNa yakSanI jema ardha devatva meLaveluM che. jaina mUrtiomAM yakSiNIonI rajUAta pramANe teo devI tonI sAthe saMkaLAyelI che ane teone mATe vividha pratIka che. yakSiNIonI mUrtiomAM tenuM mUlya jotAM keTalAMkamAM jaina ane brAhmaNadharmanuM mizraNa jaNAya che. keTalIka zAsanadevInA nAma ane pratIke jema ke cakrezvarI, nirvANI devI, aMbikA vageremAM prAcIna brAhmaNa dharmanI devIonA mULa vicAre jaNAya che. yakSiNIomAMnI moTI saMkhyA jaina vidyAdevIonA vargamAM samAyelI jaNAya che. A devIo brAhmaNa-strIdevatAo sAthe ghaNuM sAmya dharAve che. TUMkamAM, brAhmaNa dharmanA devachaMdamAMthI jaina yakSiNIonI kalpanA karavAmAM AvelI che. yakSiNIo ane teonA yAnI mUrtio dhyAnapUrvaka zilpIoe tIrthakaranI mUrtio joDe korelI jaNAya che. 1. cakezvarI: gomukha yakSa sAthenI zAsanadevI cakrezvarI che. vetAmbara ane digabare yakSiNa cakrezvarIne baMne hAthamAM cakra Ape che ane tenI sAthe garUDa upara svAra thayelI varNave che. tene varNa gomukhanI mAphaka suvarNa jevI kAMtivALA karavAmAM Ave che. vetAmbara pramANe A yakSiNane ATha hAtha hoya che ane temAM varada, bANa, caka, pAza, dhanuSa, vaja, caka ane aMkuza dhAraNa kare che. rUpamaMDana, rUpAvatAra, nirvANakalikA, triSaSThizalAkA puruSa, pravacanasAroddhAra vagere tenuM vAhana garUDa hovAnuM jaNAve che. digambara cakezvarIne bAra athavA cAra hAtha hovAnuM kahe che. je bAra hAtha hoya to temAM nIce pramANe vastuo hoya cheH AThamAM cakro, ekamAM biruM ekamAM abhayamudrA ane bemAM vaje. je cAra hAtha heya te tenA cArahAthamAM cakro dhAraNa kare che. cakrezvarInI pratimAo RSabha jinanI mUrti sAthe athavA svataMtra pratimAo jaina sthAnakamAMthI maLI Ave che. yakSiNI cakezvarI pahelA tIrthaMkaranI zAsanadevI hoIne tenI agatyanA kAraNe tenI aneka mUrtio maLI Ave che. tenuM nAma ane cakranA pratIka ane garUDavAhanane kAraNe te viSNunI patnI vaiSNavI prakAranI che. A rIte hindudharmamAM vaiSNavI ane jainanI cakrezvarInuM kalAvidhAna keTaleka aMze nahi paNa moTebhAge saMpUrNa maLatuM Ave che. viSNunuM bIju nAma cakezvara che, keTalAka graMtha tenA pratIka tarIke birUM Ape che. je sAmAnya rIte ghaNuM yakSo sAthe saMkaLAyeluM che. yakSiNIo upara brAhmaNadharmanI devIonI temaja gauNadevatA yakSanI paNa asara jaNAya che. rUpAvatAranA rtA yakSiNa cakezvarIne garUDa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainasmRti vidhAna upara padmAsanavALIne beThelI nirUpe che. kAI koI graMthakAre tenA mATe seALa hAthanA ullekhA paNa nAMdhe che. A badhAM vahUnA uparathI cakrezvarInA vadhu prakAre jANI zakAya che. 2. ajitA athavA reiihaNI : eka ja saMpradAyanI judI judI zAstrIya racanAomAM tenA vAhanamAM bheda jaNAya che. ghaNA zvetAmbara prathA ane digambara prathA jevAM dainirvANukalikA zilparatnAkara triSaSThizalAkApuruSacaratra vagere tenuM Asana le!hAsana jaNAve che paraMtu "AcAradinakara" nAmane zvetAmbara graMtha tenuM vAhana vRSabha Ape che, rUpAvatAraneA kartA tenuM vAhana makara jaNAve che. tene vaNuM zveta che tenA hAthamAM je AyudhA hoya che te zvetAmbara pramANe varadamudrA, pAza, bijorUM ane aMkuza ane digambara pramANe varada, abhaya, zaMkha ane cakra che. A yakSiNInI mUrtie bhAgye ja maLe che, je ekAda maLI AvI che temAM tenuM vAhana vRSabha jaNAya che. kSiNInuM nAma ane tenu pratIka tenA jina ajitanAtha sAthe sakaLAyelA che. ajitanAthanA nAma uparathI te ajitA "ajeya" kahevAya che. digambara saMpradAyamAM tenuM apara nAma hiNInAMdhelu che. tenuM Asana leAhAsana tenAmAM rahetI dRDhatA ane dhAtu jevI tAkAta khetAve che. ajitAnI svataMtra pratimA jUja maLe che. paNa ajitanAtha bhagavAnanA parikarAmAMthI tenI pratimAe maLI Ave che. : 3. duritAri athavA prajJapti yakSiNI duritAri nAma zvetAmbara pramANe che jyAre tenuM khIjuM nAma prapti digambara pramANe che. nirvANakalikA tathA zilparatnAkara pramANe duritArinuM vAhana beTuM (meSa) che. tene gaura varNa che. yakSiNIne cAra hAtha che tenA jamaNA be hAthamAM varada, akSatra ane DAbA be hAtha sapa ane abhayathI zekhe che. digambara pramANe prajJaptine pakSInuM vAhana heAya che. tene cha hAtha heAya che. tenA hAthamAM parazu, ardhacaMdra, phaLa, talavAra, yaSTi (IMDA) ane varadamudrA dhAraNa kare che. duAirtAnuM pratIka meSa, agninI patnI sAthenA tene saMbaMdha he!vAnuM batAve che. tevI ja rIte varadamudrA ane aAsUtra paNa te dhAraNAne samarthana Ape che. prajJaptine vicAra vidyAnI devI sarasvatImAMthI udbhavele jaNAya che. tenu vAhana pakSI te mekara heAvAnuM sA~bhave che. kAI kaI graMthakAra tenu haMsa vAhana noMdhe che. A yakSiNInA pati trimukha paNa mayUra upara savArI kare che, prajJapti eTale jenAmAM prajJA che te. tethI tene saMbaMdha sarasvatI sAthe gADha rIte saMkaLAyelA joI zakAya che. trimukha yakSa ane duritAri devI banne saMbhavanAtha prabhunA zAsanadevatA thayA te niraMtara prabhunI pAse AtmarakSakanI jema rahe che. bhavanAthanA parikaramAMthI A! kSiNonI mUrtio maLe che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSiNa 4. kAlikA : tIrthakara abhinadananI A yakSiNInA varNana mATe baMne saMpradAya judA paDe che. digambare tene bIjuM nAma vajezaMkhalA Ape che, tenuM vAhana haMsa Ape che. ane tenA cAra hAthamAM sarpa, pAza, akSasUtra ane phaLa dhAraNa karAve che. vetAmbara pramANe yakSiNI kAlI nAma pramANe zyAma varNavALI padmAsana upara beThelI hoya che. ane tenA hAthamAM varada, pAza, sarpa, ane aMkuza hoya che. A nitya prabhu pAse rahenArI hoIne zAsanadevatA thaI. vazaMkhalA ke kAlI yakSiNI che ane te vidyAdevIomAM paNa sthAna dharAve che. yakSiNInA lakSaNa pramANe tenA hAthamAM birU ane aMkuza hoya che ane vidyAdevI pramANe tenI pAse akSasUtra ane haMsa vAhana hoya che. kAlI vidyAdevI pramANe keTalAka pratIka dhAraNa kare che. ane te varada ane nAga che. ane yakSiNa tarInA bIjAM pratIka pAza ane aMkuza che. vazaMkhalAne vidyAdevI tarIke gaNavAmAM Ave che. te hAthamAM zaMkhalA dhAraNa kare che A zaMkhalAthI tenuM nAma sAthe thAya che. tene yakSa yakSezvara tarIke oLakhAya che. hiMdudharmanI kAlIdevInI te seMkaDo pratimAo maLe che, paraMtu jaina yakSiNI tarIkenI tenI mUrti abhinaMdana jinanA parikara sivAya kavacata ja jovAmAM Ave che. pa. mahAkalI athavA purUSadattA H zvetAmbara pramANe mahAkAlI kamalAsana upara birAje che. te tenA cAra hAthamAM varada, pAza, biruM ane aMkuza dhAraNa kare che. suvarNanA jevI kAMtivALI A yakSiNI niraMtara prabhu pAse rahenArI mahAkAlI zAsanadevI thaI. digambara pramANe purUSadattA gajavArI kare che ane tenA hAthamAM cakra, vaja, phaLa ane varadA dhAraNa kare che. bijerU, aMkuza ane pAza mahAkAlInA hAthamAM tenA vyakSiNI tarIkenA lakSaNa pramANe che. tenuM bIjuM lakSaNa purUSadattA te aDadhuM vidyAdevI ane aDadhuM yakSiNInuM svarUpa che. vidyAdevI pramANe purUSadattA koyala upara svArI kare che ane hAthamAM vajI ane padma dhAraNa kare che. te gajendra (gajasvAra) che ane tenA hAthamAM vajI ane bijArUM yakSiNI tarIke dhAraNa kare che. A yakSiNI sumatinAtha jinanI che. tene yakSa tuM burU sadA prabhunA sAnidhyamAM rahenAra zAsanadevatA thayo. 6. ayyatA athavA zyAmA, manovega : padmaprabha jinanI yakSiNI vetAmbara pramANe acuta: athavA sthamAnA nAme oLakhAya che ane digambara pramANenuM tenuM nAma mane vegA che. zAstra pramANe vetAmbaranI mUrti mAnavasvAra hoya che ane tenA cAra hAthamAM varada, vaNa, dhanuSa, ane aya hoya che. digambara yakSiNI mane vegA ghoDesvAra hoya che ane tenA hAthamAM talavAra, bhAla, phaLa ane Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janabhUtividhAna varadamudrA dhAraNa kare che. atryatA athavA zyAmA nAmane saMbaMdha svAbhAvika rIte ayuta athavA viSNu athavA zyAma sAthe joDAyeluM jaNAya che. nirvANakalikAkAra bANanA badalAmAM tenA hAthamAM vINuM hovAnuM sUcave che. tenuM vaNAnuM pratIka tene vidyAdevI tarIke lAyaka banAve che. digabaranI manovegA joDesvAra hoya che tethI tenA hAthamAM talavAra, tIra vagere dhAraNa kare che. tenuM vAhana manuSya hovAthI te yakSiNInuM svarUpa batAve che. yakSa paNa naravAhana hoya che. manovegA eTale mananA jevuM jhaDapI" te tenA azvanA vAhana sAthe baMdhabesatuM Ave che. azva jhaDapI hoya che. yakSiNI ayutA kusuma yakSa sAthenI che. te zyAma aMgavALI, puruSanA vAhanavALI, be dakSiNa bhujAmAM varada tathA bANane dhAraNa karanArI ane be vAma bhujAmAM kAmuka tathA abhayane rAkhanArI ayyatA nAme yaMkSaNa padmaprabhunI zAsanadevI thaI. 7. zAntA athavA kAlI : tAbara graMtho pramANe zAntA hAthI upara svArI kare che. tenA hAtha varada, akSatra, trizala ane abhayathI zobhe che. te suvarNa sarakhI kAMtivALI che. digambara pramANe yakSiNInuM nAma kAlI che. te vRSabha upara svArI kare che ane tenA hAthamAM trizULa, phaLa, varada ane ghaMTA dhAraNa kare che. mAtaMga eTale hAthI, mAtaMga yakSanI patnI svAbhAvika rIte hAtha nuM vAhana rAkhe che te yogya che. tenAM bIjAM pratIke laDAyaka yakSiNanA temaja vidyAdevInA eTale ke baMnenA lakSaNane lAyaka che. kAlIe paNa potAnuM sthAna vidyAdevIomAM jamAveluM che tenA pratIke vRSabha, ghaMTA, ane trizaLa hiMdu zeva devI tarIke tenuM sAmya batAve che. jyAre bIjA hAthamAM raheluM birU tene acUka yakSiNInA lakSaNa tarIke oLakhAve che. jina supArzvanI A yakSiNa che 8. bhakuTi athavA vAlA mAlinI : bhagavAna caMdraprabha prabhunI zAsanadevI, haMsanA vAhanavALI ane pILA aMgavALI che. tene cAra hAthamAM talavAra, murgara parazu ane DhAla zobhe che. digambara pramANe A zAsanadevI jvAlAmAlinI athavA javAlAnA nAme oLakhAya che. te mahiSa upara svArI kare che. tene aSTabhujA hoya che. tenA hAthamAM cakra, vaja, bANa, pAza, DhAla, trizala, talavAra ane dhanuSa vagere hoya che. keTalAka graMthakAre tenuM vAhana varAha, haMsa ke biDAla (bilADI) hovAnuM paNa kahe che. zrI hemacaMdrAcArya pramANe bhakuTi haMsavAhinI che. tenA pati yakSa vijayanuM paNa vAhana haMsa che. tenA bIjA pratIkomAM keTalAMka tenA hAthamAM yakSiNI - zAsanadevatAne yogya Ape che. vAlA mAlinI ke javAlinI athavA mahAjavAlA vetAmbaramAM paNa jANItI che ane te vidyAdevIne kAryo kare che. tenuM pratIka mahiSA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakSiNIe tenA pati vijayanI sAthe sAmya dharAve che. vijaya brAhmaNa dharmamAM mahiSasvAra yamanA samAna jaNAya che. caMdraprabha bhagavAnanA parikomAMthI A yakSiNInI keTalIka mUrtio maLe che. 9. sutArA athavA mahAkAlI H zvetAmbara saMpradAya pramANe sutArA yakSiNa suvidhinAtha tIrthakara sAthe saMkaLAyelI che. A graMthe pramANe te vRSabhavAhana rAkhe che. tene cAra hAtha hoya che jemAM varada, akSasUtra, kuMbha ane aMkuza dhAraNa kare che. digambara tene mahAkAlInA nAme oLakhe che. tenuM vAhana karma che ane tenA hAthamAM vaja, mugara, phaLa ane varadamudrA dhAraNa kare che. yakSiNInI jema tenA pati ajita yakSanuM vAhana paNa kUrma che. tArA athavA mahAkAlInA nAma pramANe tenAmAM yakSiNInA guNa che. sutAra ke mahAkAlI yakSiNImAM zeva lakSaNe jaNAya che ane mahAkAlI yakSiNImAM vidyAdevInA lakSaNa che ane te pramANe tenA hAthamAM pratIke ApelAM che. A yakSiNI suvidhinAtha prabhunI pAse rahenArI zAsanadevI thaI. 10. aze athavA mAnavI : tIrthakara zItalanAthanI yakSiNInuM varNana jaina dharmanAM baMne saMpradAyomAM juduM che. vetAmbara graMtho pramANe yakSiNI azekAnI murti kamaLa upara beThelI karavAmAM Ave che ane tenA hAthamAM varada, pAza, phaLa ane aMkuza dhAraNa kare che. digambara graMtha brahmayakSa sAthe mAnavI yakSiNIne varAha upara svArI karatI batAve che. tene varNa harita che ane tenA hAthamAM phaLa, varada, dhanuSa vagere hevAnuM naidhe che. moTA bhAganI yakSiNIonI jema A yakSiNamAM paNa be prakAranA lakSaNa che. eka yakSiNInuM ane bIju vidyAdevInuM lakSaNa. vidyAdevI pramANe tenuM nAma mAnavI che ane tene nIlelpala upara beThelI varNavelI che. yakSiNI pramANe paNa zvetAmbara tene vAdaLI kamaLa upara besADe che. tenA yuddhaviSayaka zastro jevAM ke aMkuza, pazi, dhanuSa vagere yakSiNanA lakSaNane barAbara baMdha bese che. vidyAdevInA svarUpe tenA hAthamAM yogya rIte varada ane phaLa ApelAM che ane te nIla kamaLa upara bese che. A yakSiNI mRga jevAM nIlavarNavALI, meghanA vAhanavALI ane caturbhA che. A yakSiNI brahmayakSanI che. 11. mAnavI athavA gorI : A agiyAramI yakSiNI agiyAramA tIrthakara zreyAMsanAthanI zAsanadevatA che. digambara pramANe yakSiNa gaurI mRga upara vArI kare che. ane tenA hAthamAM mugara padma, kuMbha, kaLaza ane varada zobhe che. vetAmbara pramANe ja A yakSiNInuM nAma mAnavI athavA zrIvatsAdevI che ane te siMha upara svArI kare che. te gaura varNanI che tenA hAthamAM varada, mugara, nakula, ane aMkuza 1. triSaSThizalAka puruSacaritra parva 4 sarga 1. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janamUtividhAna hoya che. triSaSThikAre nakulane badale vajA noMdhyuM che. jyAre zilparatnAkara nakulanA badale kaLaza hovAnuM kahe che. gaurI nAma brAhmaNadharmanI gaurI zivanI patnI sAthe sAmya dharAve che. ahIM gaurI digambara pramANe yakSa IzvaranI patnI che tenuM bIju lakSaNa vidyAdevInuM che. vetAmbara tenuM nAma zrIvatsA kamAvI Ape che. A nAma digambara yakSiNI mAnavI je zAntinAthanI yakSiNI che tenI sAthe virodhAbhAsI jaNAya che. zItalanAthanuM pratIka zrIvatsa che temAMthI tenuM nAma zrIvatsA thayuM hoya tema saMbhavI zake che. devInA hAthamAM je sAdhana che te yudhdhaviSayaka che ane te yakSiNIne lAyaka che ane bIjuM sAdhane vidyAdevInA pratIka jevAM che. mAnavIdevInAM traNa judAM judAM vidhAno judAM judAM aMbemAMthI jANavA maLe che. 12. caMDa athavA gAMdhArI H tAmbara tene caMDA athavA pracaMDA nAme oLakhe che. te kumAra yakSa sAthe hoya che te nAma pramANe zyAmavarNavALI che. te azva upara svArI kare che. ane tenA hAthamAM varada, zakti, puSpa ane gadA dhAraNa kare che. digambara pramANe A yakSiNa magara upara savArI kare che ane tenA hAtha gadA, be kamaLa ane varadamudrAthI sajaja hoya che. uparanI yakSiNIonI jema A yakSiNI paNa vidyAdevI tarIke kAma kare che tethI tenuM bIjuM nAma gAMdhArI che. yakSiNI gAMdhArInuM vAhana magara ane jenI soLa vidyAdevIomAM dazamI vidyAdevI gAMdhArInuM vAhana kurma che tethI A baMne vacce koI saMbaMdha hoya tema lAge che. caMDA ke pracaMDA nAma brAhmaNadharmanA caMDA ke caMDIdurgA sAthenA sAmyane nirdeza kare che. A yakSiNI vAsupUjya tIrthakaranI che. caMDA yakSiNInI kaI svataMtra mUrti maLyAnuM jANamAM nathI paNa te vAsupUjyanA parikaramAM yakSa sAthe hoya che 13. viditA athavA vijayA athavA viTI : SaNamukha yakSanI nAyikA viditA che je vijyA nAme paNa oLakhAya che. zvetAmbara A yakSiNIne viditA ke vijyAne nAme oLakhe che. temanA zAstrIya graMtho pramANe te haritALanA jevAM varNavALI ane kamalAsanA che ane tene cAra hAthamAM bANa, pAza, dhanuSa ane sarpa dhAraNa kare che. digambaro vimalanAthanI zAsanadevI vaTI jaNAve che. verATI sapa upara svAra thAya che ane tenA be hAthamAM sapa, trIjAmAM dhanuSa ane cothAmAM bANa dhAraNa kare che. voTI bIjI yakSiNIonI jema vidyAdevI paNa che. viditAne artha "jJAnayukta" karavAmAM Ave che A artha paNa vidyAdevIne madhyamavatI vicAra batAve che. viditA athavA vijyA pItavaNI che, tenA hAthamAM dhanuSya bANa, sarpa, ane yakSa hoya che tenuM vAhana sarSa durgAnA pratIkamAMthI lIdheluM lAge che. vijyA tenuM prAcIna vijyA nAma jALavI rAkhe che. temAM tIrthakara vimala Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakSiNa 89 nAthanI A yakSiNI che. A yakSiNInI nAnImoTI keTalIka mUrtio vimalanAtha bhagavAnanA parikaromAMthI maLavA saMbhava che. 14. aMkuzA athavA anaHmatI : mUrtizAstranA niyama pramANe vetAmbaranI yakSiNI aMkuzA kamalAsana upara birAje che ane te gauravaNuM che tene cAra hAtha heAya che temAM te talavAra-khaDraga pAza, DhAla ane akuMza dhAraNa kare che. tethI te aMkuzA paNa kahevAya che. digambara saMpradAyamAM A yakSiNI anaHmatInA nAme jANItI che ane tenA varNanamAM tene haMsavAhinI kahelI che. tenA hAthamAM dhanuSa, bANa, phaLa ane varada hoya che, yakSiNI aMkuzA-anantamatI anaMtanAtha jinanI zAsanadevatA che. AthI anantamatI nAma jinanA nAma anantanAthamAMthI spaSTapaNe paDeluM jaNAya che. bIjI yakSiNIonI jema A yakSiNI paNa vidyAdevI che. brAhmaNa dharmamAM brahmAnI patnI sarasvatI gaNAya che (?) tenuM vAhana haMsa che. anantamatI vidyAdevI heIne tene haMsavAhinI tarIke oLakhavAmAM Ave che. yakSiNa aMkuzA 'pAtAla nAmanA yakSa sAthe saMkaLAyelI che. 15. kaMda-mAnasI : kinnara yakSa sAthenI yakSiNI kaMdarpa che. te gauravaNa che. vetAmbara graMthe tenuM azvavAhana athavA masyavAhana batAve che. zilpamAM tenA cAra hAtha karavAmAM Ave che. temAM utpala, aMkuza, padma ane abhaya zobhe che. A yakSiNIne digambara graMtha dharmanAthanI yakSiNI tarIke mAnasIne jaNAvIne tenuM vAhana vyAdhra batAve che. tene cha hAtha hoya che temAM te padma, dhanuSa, varada, aMkuza, bANa ane utpala dhAraNa kare che. yakSiNInuM pratIka maryA che kAraNa digaMbara graMthe pramANe tene yakSa kinnaranuM vAtuna paNa matsya che. (dharmastha ziza vahata.mInavAhana) kaMdarpa ane brAhmaNadharmanA deva kaMdarpa athavA kAmadevanI sAthe tene kAMIka saMbaMdha hoya ema lAge che. tevI ja rIte mAnasIne paNa "manasIja" sAthe meLa jaNAya che. baMnene samAna artha thAya che. A rIte bIjuM nAma pannagAdevI-sarponI devI paNa manasAmAMthI udbhavelI jaNAya che. manasA sarponI devI che. mAnasInI gaNanA vidyAdevImAM paNa karavAmAM AvI che. tenuM pratIka sarSa che. tenuM vyAdhravAhana-vAgIzvarI vidyAdevInI sAthe baMdhabesatuM Ave che. A yakSiNI jina dharmanAthanI che. 1. nirvANa athavA mahAmAnasI garUDa yakSanI A yakSiNI che. AvetAmbara graMthanA ahevAla pramANe gaura aMgavALI nirvANa padmAsanamAM hoya che tene cAra bhujA karavAmAM Ave che temAM te pustaka, utpala, kamaMDaluM ane kamaLa dhAraNa kare che. digaMbara graMtho mahAmAnasInuM varNana Ape che te pramANe tenuM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenamUtividhAna vAhana mayUra che ane tenA hAthamAM cakra, phaLa, talavAra ane varadamudrA hoya che. tenuM bIju nirvANuM nAma nirvANane paNa bhAva rajU kare che. tenA hAthamAMnuM pustaka, padma, kamaDaluM vagere brahmAnI patnI sarasvatInA pratIka. mahAmAnasIne vidyAdevI tarIke mAnelI che tethI mahAmAnasI yakSiNe tenA hAthamAM je vastuo dhAraNa kare che temAM sarasvatI mRtadevatA vidyAdevIne khyAla Ave che. mAnasI eTale sarasvatI ane mahAmAnasI eTale ke "vidyAnI mahAnadeva devIomAM sarvazreSTha devI, tenuM mayuranuM pratIka sarasvatI sAthe saMkaLAyeluM che. sarasvatI nadInI devI che. vidyAdevI tarIke tenuM vAhana mayura pakSI che. seLamA tIrthakara zAntinAthanI A yakSiNI che. 17. balA athavA vijyA ? yakSa gaMdharvanI A yakSiNa che. vetAmbara graMthe pramANe gauravaNa, A yakSiNI mayUra upara svArI kare che ane tenA hAthamAM birU, trizULa, bhuzaDI ane padma hoya che. zilparatnAkara tene suvarNa jevA varNavALI jaNAve che. digabara zAstro pramANe vijyAnuM varNana juduM jaNAI Ave che. vijayAnuM varNana sAhitya pramANe te digaMbaranI yakSiNI che ane te zyAma varAha (waa rAva8) upara savArI kare che. tenA hAthamAM zaMkha, talavAra, cakra ane varadamudrA dhAraNa kare che. zvetAmbaranI yakSiNI balA ke ayutA mayuravAhana dharAve che. mayura sarasvatInuM vAhana che teno yakSa gaMdharva sUrya upara svAra thAya che ane te daivI gavaiye che. sarasvatI paNa saMgItakalAnI adhiSThAtA manAya che. bijerUM pratIka yakSanuM lakSaNa che ane te pati ane patnI baMne dhAraNa kare che digaMbaranI vijyA varAha upara svArI kare che te hiMdudharmazAstranI vArAhI devInI sAthe keTaluMka sAmya dharAve che A yakSiNInuM svarUpa bauddhadharmanI mArIcIne paNa keTaleka aMze anusare che. tenAM bIjAM pratIke digambara graMthanA AdhAre cakra, talavAra, zaMkha ane varada che, je vArAhImAMthI lIdhelAM jaNAya che. jina kuMthunAthanI A yakSiNI che. 18. dhAriNI athavA tArA yakSendra sAthenI A yakSiNIne jainadharmanA bane saMpradAya judI rIte varNave che. vetAmbara graMtha yakSiNI dhAriNIne kamaLa upara beThelI, nIlavarNavALI, cAra hAthavALI varNave che tenA hAthamAM mAtuliMga, be kamaLa ane akSatra hoya che. digabara pramANe yakSiNI tArA haMsavAhinI che ane tenA hAthamAM sapa, vaja, mRga ane varadamudrA dhAraNa kare che. yakSiNI dhAriNI yakSanuM pratIka bijorUM bIjAM pratIkenI sAthe dhAraNa kare che. tArAne saMbaMdha brAhmaNadharmanI tArA sAthe sAMkaLI zakAya ema che. tenA hAthamAM sapanuM pratIka bIja saMpradAyanA devatAnA hAthamAM hoya che tema batAveluM che. aDhAramA tIrthaMkaraaranAthanI A yakSiNI che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakSiNI 21 19, vaiTi athavA aparAjitA : zvetAmbara pramANe yakSiNI padmAsanA karavAmAM Ave che. tenA hAthamAM varada, akSasUtra, bijorU ane zakti heAya che. digabarA mallinAtha bhagavAnanI yakSiNI tarIke aparAjitAne jaNAvIne tene siMhanuM vAhana Ape che. tenA hAthamAM borU, talavAra, DhAla ane varadamudrA karavAmAM Ave che. bijorU' banne prakAranI yakSiNImAM che. yakSiNI bijorU avazya dhAraNa kare che. vairoTi nAma vidyAdevInA saMbaMdhamAM gaNAya che. vidyAdevI tarIke tenuM vAhana siMha karavAmAM Ave che digambaranuM yakSiNI svarUpa aparAjitA che, tenuM pratIka siMhu che. teramA tIthaMkara vimalanAthanI kSiNI vaireTIne digambaranI vijyA tarIke * ApaNe joI gayA. vijyA ane aparAjitA baMneneA artha sarakhe karavAmAM Ave che A baMne pAchaLaneA mULa vicAra brAhmaNudharmanI durgAmAMthI udbhavelA heya ema jaNAya che. egaNIsamA mallinAtha prabhunI A zAsana devatA che. tene yakSa kubera che. A yakSiNInA va zyAma karavAmAM Ave che. 20: naradattA athavA bahurUpiNI : zvetAmbara sAhitya pramANe gauravaNo, bhadrAsana para besanArI nagdattA nAme munisuvratanAthanI zAsana devI thaI. tenA cAra hAtha karavAmAM Ave che. temAM varada, akSasUtra, bijorU ane trizULa (athavA kuMbha) dhAraNa kare che. digambara graMthakArA tenuM bahurUpiNo nAma Ape che. A yakSiNI kRSNasa (nAga) upara svArI kare che. ane tenA hAthamAM DhAla, phaLa, khaDUga ane varada Aya che. varUN yakSa sAthenI kSiNI varadattA heAvAnuM rUpAvatAra kahe che. jyAre zilparatnAkara tenuM naradattA ke acchuptA nAma jaNAvatAM, tene vaNuM suva samAna ane bhadrAsanavALI kheThelI hAvAnu kahe che. naradattA athavA bahurUpaNInA pratIkA ane temanA yakSanA zava guNa batAve che ke A yakSiNI durgAnuM svarUpa athavA brAhmaNadhama~ nI zaktinuM svarUpa che. te rIte varadattAnu vAhana siMha jaNAve che. yakSiNI pramANe tenA hAthamAM bijorU ane ghaTa heAya che, vaNunI patnInI sAthe kubha saMkaLAyelA heya che. naradattA ane sumatinAthanI yakSiNI purUSadattA khane ekasarakhA artha batAve che ane temanuM udbhavasthAna paNa eka ja hAvAnuM saMbhave che. 21. gAMdhArI athavA cAmuDA : zvetAmbara pramANe haMsanA vAhana upara besanArI che. te zveta aMgavALI che. yakSiNI gAMdhArI azva upara svArI kare che, tene cAra hAtha heAya che. tenA hAthamAM varadamudrA, khaDga, bijorU ane bhAlA (kunta) hAya che. digambara pramANe Aja yakSiNInuM svarUpa cAmuMDA makara upara ravArI kare che. ane tenA hAthamAM akSasUtra, daMDa, DhAla ane khaDga heAya che. gAMdhArI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenabhUtividhAna ane cAmuMDA nAma vAsupUjayanI yakSiNInA saMbaMdhamAM vaparAyelA che tethI ema jaNAya che ke suvratanAthanI gAMdhArI athavA cAmuMDA yakSiNInI kAMIka akaLa rIte adalAbadalI thaI gaI hoya ema mAnavAne kAraNuM maLe che. vAsupUjyanI bAbatamAM zvetAmbaranI yakSiNI caMDA che. jyAre gAMdhArI je ahIM vetAmbara pramANe yakSiNI che te digabara pramANe vAsupUjyanI yakSiNI bane che. vAsupUjya sAthe saMkaLAyelI yakSiNa gaMdhArI makara upara svArI kare che jyAre vetAmbara pramANe yakSiNI azva upara vArI kare che. vidyAdevI tarIke paNa gAMdhArInI gaNanA karelI che yakSiNI gAMdhArInA pratIko varada, bijerUM ane haMsa vAhana tene vidyAdevI temaja yakSiNI baMne mATe egya gaNAve che. digambara pramANe cAmuMDA kusumamAlinI tarIke oLakhAya che. tenuM vAhana makara nAma pramANe yogya ja che kAraNa kusumamAlI athavA kAmadevanuM viziSTa cina makaraketana che. jina naminAthanI A yakSiNI che. 22. aMbika kuSmADinI athavA AgrA bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanI yakSiNInuM vetAmbara pramANenuM varNana suvarNa samAna kAMtivALI, siMhanA vAhana para besanArI che tene hAthamAM AMbAnI lUma pAza, bALaka ane aMkuza hoya che. yakSiNInI digambara mUrti paNa aMbikAne siMha svAra kahe che ane tene be hAtha heAya che temAM AMbAnI lUma ane bALaka hoya che. A baMne prakAranI mUrtio jana sthAnamAM maLI Ave che. tenA hAthamAM AMbAnA phaLane kAraNe te AgrA kahevAya che. tenuM nAma ane dekhAvathI te durgA sAthe sAmya dharAve che. aMbA, aMbAlikA ane aMbikA durgAnAM nAmo che. tenuM bIjuM nAma kRSpApaDI che te paNa durgAnuM nAma che. bhagavAna zivanI sAthe saMkaLAyelI kumAraDa nAmanI parvatALa pradezanI A eka jAta che. tethI zakya che ke yakSiNI kuSmADI A jAtinI yakSiNa heya. A jAti uttara himAlayanA pradezanI che. jaina saMpradAyamAM aMbA-aMbikAnI pUjA thAya che. bhagavAna neminAthanI zAsanadevI tarIke aMbikAnuM sthAna che chatAM paNa tenuM mahattva zAsanadevI karatAM eka svataMtradevI tarIke jaina dharmanA baMne saMpradAya-vetAmbara ane digambare svIkAreluM che. aneka sthaLoe AvelAM jainamaMdiramAM aMbikAnI pratimAo najare paDe che AcAra dinakaranA bhagavatI maMDalamAM aMbikAne ja muya devI tarIke jaNAvela che uparAMta tenA parivAramAM mAtRkAo, soLa vidyAdevIo, cosaTha gaNuo, bAvana vIra, aSTa bherava, dasa dipAla, navagraha ane kSetrapAla vagere devatAonI noMdha ApelI che. keTalAMka graMthakAre tene kuSmAMDI agara AmrakuSmAMDI tarIke paNa oLakhAve che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23: yakSiNIe brAhmaNadharmamAM aMbikAnuM sthAna jagadaMbikA tarIke batAvavAmAM AvyuM che. tene sAkSAta bhagavatI durgAnuM mukhya svarUpa mAnI pUjavAmAM Ave che. arthAta aMbAnuM sthAna sarva zreSTha devI tarIke manAya che. chatAM paNa jaina zAsanadevI aMbikA ane brAhmaNadharmamAM aMbA-baMnene svarUpe judAM ja che. aMbikA yakSiNInI ghaNI pratimAo (nAnI ane meTI) maLI Ave che. tevI ja rIte aMbikAnI prAcIna pratimAo maLI AvyAnA ullekha che. tene kalAkauzalyanA suMdara namUnA tarIke gaNAvI zakAya. aMbikAdevInI ArAdhanA aneka AcAryoe karI hovAnI noMdha AvazyakasUtra uparanI haribhadranI TIkAmAMthI prApta thAya che. 23. pAvatI: zrI triSaSThilAkApurUSa caritra (parva-8 sarga-3)mAM padmAvatInuM varNana A rIte kareluM che. kurkaTa jatinA sapanA vAhanavALI, suvarNana jevA varNavALI, be dakSiNa bhujamAM padma ane pAzane dhAraNa karatI tathA be vAma bhujAmAM phaLa ane aMkuza dhAraNa karanArI padmAvatI nAme yakSiNI zAsanadevI thaI. jainadharmanA baMne saMpradAyamAM padmAvatI AvakAra pAmelI yakSiNa che. vetAmbara pramANe padmAvatIne sarpa sAthe kukaDAnuM vAhana hevAnuM noMdhAyeluM che. tenA hAthamAM padha, pAza, phaLa ane aMkuza dhAraNa kare che. digambara saMpradAya pramANe padmAvatI yakSiNIne tenA hAthanI saMkhyA pramANe cAra prakAranI varNavelI che. keTalAka graMtha tene sarSa ane kukaDAnuM vAhana Ape che. bIjA tene padmAsanA kahe che. tenA caturbhuja svarUpamAM tenA hAthamAM aMkuza akSasUtra ane be padma hoya che. je tene cha bhUjAvALI batAvavAmAM Ave to tenA cha hAthamAM A pramANe zastro hoya che. pAza, khaDaga, bhAle, ardha caMdra, gadA ane muzala je tene ATha hAtha hoya te pAza ane bIjAM sAdhana dhAraNa kare che. vIsa hAtha heAya to tenA hAthamAM zaMkha, talavAra, cakra, ardhacaMdra, padma, nIlempala, dhanuSya, zakti, pAza, ghaMTA, bANa, muzala, DhAla, trizaLa, parazu, kunta, vaja, mALA, phaLa, gadA, patra, pallava, parNa ane varadamudrA hoya che. pArtha nAtha tIrthakaranI sAthe padmAvatI vyakSiNInI mUrti najare paDe che. padmAvatInI kathAmAM te haMmeza sarpa sAthe saMkaLAyelI hoya che ane te pAtALadezavAsinI kahevAya che. tenuM sapanuM pratIka zi95mAM suMdara rIte kaMDAreluM hoya che, te ja pramANe tenuM bIjuM pratIka padma, temAMthI tenuM nAma padmAvatI paDeluM jaNAya che. baMgALamAM padmAvatI tenA pratIka sarpa sAthe sarpanI devI manasA tarIke paNa pUjAya che ane te jarakArUnI patnI che. padmapurANu ane behulA (vipulA) caritamAM behulA vepArI 2. gujarAtanuM mUrtividhAna (pR. 494)-ka bhA. da. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** jainamUrti vidhAna caMdra ane padmAvatInI kathA ApelI che. jaina padmAvatI ane brAhmaNadharmanI manasA nA udbhava jaina kathAe!mAMthI thayelA jaNAya che. sAdhu jaratkArU te ja jaina kathAemAM kaThe che ane te ja pAchaLathI pAtALanA rAjA zeSa thayA evI mAnyatA che. tene yakSa pArzva che. ane te jina bhagavAna pArzvanAthanI zAsanadevI che. padmAvatInI sakhyAbaMdha pratimAe maLe che. vaidikadharmamAM padmAvatInI kalpanA devI-kavacamAM thayelI che temAM padmAvatI padmaNoro jaNAvI tenuM sthAna padmakAza upara hAvAnuM varAha purANakAre sUcavyuM che. jainasaMpradAyamAM padmAvatInuM sthAna eka tAMtrikadevI tarIke UMcu' mahattva dharAve che. tenI upAsanAnA graMtha haurava padmAvatI kalpa" vadhAre jANItA che. aneka ta MtragraMthA tenI upAsanA mATe upalabdha che. jaina saMpradAyamAM je cAra tI kare ane cAra zAsanadevIe mukhya gaNAya che temAM padmAvatInI paNa gaNanA thAya che. bauddhama tha sAdhanamAlAmAM bauddhonI tArA sAthe jaina yakSiNI padmAvatInI pratimAmAM sAmya che tema nAMdheluM che. 24. siddhAcikA : zvetAMbara pramANe chellA tIrthaMkara mahAvIranI A yakSiNI nIlavaNI che ane siMhanI svArI kare che. tane cAra hAtha heAya che tenA hAthamAM te pustaka, abhaya, bijoruM ane bANu dhAraNa kare che. nirvANukalikA ane triSaSThikAra bijorAMne badale vINA jaNAve che. digambara pramANe A yakSiNIne khe hAtha hAya che ane temAM te varadamudrA ane pustaka dhAraNa kare che ane tenuM vAhana siMha che. siddhAyikA nAma vaidika siddhAMbikA sAthe keTaluMka sAmya dharAve che paNa baMnenA AyudhAmAM sAmAnya taphAvata jaNAya che. tene yakSa mAtaMga che. padmAvatInI jema siddhAyikAnI mUrtie mahAvIranA zilpAmAM jaNAya che. A mUrtimAM siMha ane pustakanuM pratIka mahattvanuM sthAna bhAgave che. siddhAyikA sAthe sakaLAyeluM khuba agatyanuM pratIka siddha che. tenuM pratIka si Mha tenA deva mahAvIra sAthe pazu joDAyeluM che. tenA khInna pratIkeA pustaka ane vINA tene vidyAdevInA svarUpa tarIke oLakhAve che. vidyAdevIne si Mhanu vAhana ApavAnuM mAtra jaineAmAM ja jaNAya che. tevI ja rIte banArasamAM vAgIzvarInI pratimA siMha upara birAjelI che. siddhAyikAnuM khIjuM pratIka bijo che ane te pratIka tenuM yakSiNInu -svarUpa vyakta kare che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 piAlA ane pratihAro brAhmaNudharmoMmAM jema dikpAlAnu sthAna mahattvanuM che tema jainadharmanA kha'ne soMpradAyAe agatyanA keTalAka devatAne dikpAlenu sthAna Apelu che. hiMdu zAstrakArAe cAra dizA ane cAra vidizA maLI kula ATha dikpAlAnI kalpanA karI che A AThe diyAnA adhipati deve potapotAnI dizAnuM rakSaNa karatAM hevAne kAraNe dizAonuM pUjana aCna vageremAM tenu pUjana karavAmAM Ave che. pUrvathI AraMbhI IzAna paMta AThe dizAonA anukrame Indra, agni, yama, niRtI, vaSNu, vAyu, kubera ane IzAna tenA devA che. temAM jenee nAga ane brahmAnI gaNatarI karIne dasa dikpAlA kapyAM che. kukhera ane niRtIne devI tarIke kapyA hevA chatAM tenAM varNanA yakSa jevAM nAMdhAyAM che. A dikUpAlA dizAonuM rakSaNa karavA mATe jANItA che temane udbhava athavA temanI kalpanA adha devI rAjavIe ke je cekasa dizAonA pradezeAnA rakSaNanI javAbadArI le che temAMthI thayelI jaNAya che. A vicAra| brAhmaNadharma sAthe vadhu khadhakhesatA Ave che. jaina devavRMdamAM ghaNA deve brAhmaNadhama mAMthI svIkArAyelA che tevI ja rIte jainAe dakpAlAne paNa sodhesIdhA svIkArI lIdhelA jaNAya che. jainadharmanA dikpAlAnA mukhya lakSaNA brAhmaNudharmanA dikpAlene pUrepUrAM maLatAM Ave che. chatAM paNa jainadhamAM dikUpAlAnuM sthAna spaSTa che. te haMmeza tIrthaMkarAnA gauNu (madadanIza) gaNAya che. tevI ja rIte khauddhadharmAMmAM paNa deizAonA mukhya devatA sasaMbhALa rAkhe che. keTalAMka yakSeAnA nAma ane svabhAva dikpAlemAM temanu mULa jue che. sau prathama kANu ? yakSeA ke dikUpAlA e vivAdAspada prazna che chatAM paNa dikpAle upara yakSAnI asara spaSTapaNe joI zakAya che. dikpAlA jevAM ke Indra, IzAna, brahmA, ane nAgane jaina devavra dezamAM dAkhala karelAM che ane temanI patnIonA vana paNa svataMtra rIte zilpanA graMthAmAM AlekhelAM che. dipAlenuM khIju lakSaNa leAkapAlAnuM ane tethI teo te rIte oLakhAya che, tene vAstudevatA tarIke paNa pUjavAmAM Ave che. eka zvetAmbara graMtha pramANe teo kumArA tarIke kArya bajAve che ane te dikpAle karatAM gheADAMka judAM paDe che. zvetAmbare ane digambarA pramANe dasa dikpAlAnuM varNana nIce pramANe che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenamUrtividhAna 1. Indra : RvedamAM Indra mukhya devomAMnA eka che. te jagatanA pAlaka deva gaNAya che. Inna aMgenA ghaNAM sUkto RvedamAMthI maLI Ave che. jaina maMdiromAM. bahAranI bAju dikpAlanA mUrti zilpa mUkelAM jovAmAM Ave che. jenA nirvANakalikA, AcAra dinakara ane pratiSThAsAradvAramAM dipAlanAM varNana ApelAM che te badhAM hiMda mUtivijJAnane akSarazaH maLatAM Ave che, chatAM paNa vetAmbara ane digambara graMthe pramANe dikapAla IndranA varNanamAM saheja pharaka che. IndranA mukhya lakSaNomAM tene hAthI airAvata ane tenuM zastra vaja che. Indra pUrva dizAne rakhevALa che tenI patnI zacInA nAme oLakhAya che. eka graMtha pramANe Indrane eka hajAra AMkhavALA kahe che ane brAhmaNadharmamAM Indrane eka hajAra AMkhe che tevA ullekha maLe che. te ja vicAra jenadharma apanAvele joI zakAya che. mahAvIranA mAtaMga yakSa athavA aranAthanA mahendra yakSanuM varNana IndranA. khyAla sAthe baMdhabesatuM Ave che. paMcamahAbhUtane mUrtimaMtadeva gaNAya che, tethI te deva ane manuSya vacce madhyastha hoIne manuSyoe ApelA havine devatAone pahoMcADavAnuM kArya kare che. 2. agni : tAmbara ane digambara baMnenA mata pramANe agni meSa upara svArI kare che. te zakti ane sAta zikhA ( ta) dhAraNa kare che. zvetAmbara graMtha pramANe tenA hAthamAM dhanuSa ane bANa hoya che. AcAradinakara tenA be hAthamAM zakti tathA mAlA Ape che. paNa tenA vAhane vezabhUSA vagere hiMdamUrti vidhAnane anurUpa che. jayAre digambara tenA hAthamAM yakSane kuMbha ane valayamAM akSasUtra Ape che. te agnikANane pradeza saMbhALe che. brAhmaNadharmanA agnideva ane jainadharmanA dikpAla agnimAM jhAjho pharaka nathI. vedika devomAM agninuM sthAna mahatvanuM che. paurANika daSTie te brAhmaNadharmamAMthI jaina agninI mUrti udabhavI hoya tema jaNAya che. tenA hAthamAM rahelA dhanuSa ane bANa dhyAna kheMce che. kArtikeya nA hAthamAM je Ayudha ApelAM che te agninI pAse paNa che. agni, kArtikeyanA deva gaNAya che. AdhyAtmika rIte agnine zivanuM apara svarUpa mAnavAmAM Ave che. yakSane kuMbha temaja akSasUtra A baMne pratIkethI agnine yakSanA purohita gaNI zakAya. dipAlanI pratimAo prAcIna maMdironI pharatI jaMdhAomAMthI maLe che. tevI ja rIte dipAla agninI nAnImoTI pratimAo maLI Ave che. agninI bhAgye ja svataMtra pratimA maLI Ave che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikSA ane pratihAre tenI patnInuM nAma svAhA che. svAhA paNa yajJane khyAla Ape che. svAhA svAyaMbhuva mavaMtaranA brahmAnA mAnasaputra dakSa prajApatinI soLa kanyAo paikInI eka hatI. tene brahmAe kapanA prAraMbhamAM tene pUrva ane dakSiNa dizAnI madhyamAM AvelI vidizAmAM sthAna ApI agnine tene adhipati banAvyuM. 3. yama : mRtyunA rAjA yama dakSiNa dizAnA rakhevALa che. vetAmbara ane digambara pramANe te mahiSa upara svArI kare che ane hAthamAM daMDa dhAraNa kare che. jaina saMpradAyamAM yamane sUryaputra tarIke oLakhavAmAM Ave che ane tenI sAthe tenI patnI chAyA heAya che. tenuM rUpavidhAna hiMdu mUtividhAna pramANe che. tenuM mukhya kArya mAtra dizAonI rakhevALI nahIM paNa je AtmAo mRtyulokamAMthI cAlyA jAya tenA guNa ane durguNane AdhAre nyAya ApavAnuM kArya che. jena yama ane brAhmaNadharmanA yama baMnenA kAryo ekasarakhAM che. jaina yamane patnInuM nAma chIyA che jyAre brAhmaNadharmamAM sUryanI patnInuM nAma chAyA che. A eka mahatvane pharaka che. jene yamanI patnIne chAyA nAma Ape che te sAthe che kAraNa yama dharmarAjAnA nAme paNa oLakhAya che ane sUrya paNa te ja saMjJAthI jANItA che. AnA anusaMdhAnamAM caMdraprabhanA yakSa vijaya athavA zyAmanI vacce sAmya che. A sAmya yamanA nAma ane tenA pratIka sAthenuM che. vijayane artha yama thAya che. ane zyAmanI patnI jvAlinI mahiSa upara svArI kare che temaja dakSiNa dizAnA diphapAlanuM vAhana paNa mahiSa che. yamane dakSiNa dizAnA adhipati kahevAmAM Ave che. dikpAlenI svataMtra pUjA thatI nahIM hovAne kAraNe temanAM bIjAM devanAM jevAM svataMtra maMdire maLatAM nathI. 4. naiRta: naiRtya dizAne rakSakadeva naiRta che te dipAla hovA chatAM tenuM svarUpa rAkSasa jevuM dUra hovAnuM jaNAya che ane tAmbara graMtho pramANe tenuM vAhana zaba athavA khetavAhana hoya che. A dikapAla vyAghacarma pahere che ane tenA hAthamAM muddagara, gadA athavA khaga ane dhanuSa (pinAka) heya che. digambara pramANe A devanuM vAhana rIMcha che ane temane hAthamAM zvetAmbara pramANenA Ayudha hoya che. dipAla ke lekapAlane khyAla brAhmaNadharmanI asara pramANe che. chatAM tenuM mULa jaina che te mATe tenA pratIkamAM rIMchanuM vAhana ane vyAghracarma temaja dhanuSa che. Indra ane yamanI mAphaka naiRtyanI pratimAo maLI nathI. paraMtu keTalAMka prAcIna maMdiranI jhaMdhAmAM tenI mUrtio naiRtya khUNuM upara mUkelI hoya che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janamUti vidhAna 5. varUNa : pazcima dizAnA dikpAla varNa che. temanA vAhana mATe zvetAmbara graMthAnI aMdara paNa pharaka che. digambara prathA pramANe tenuM vAhana makara che, jyAre zvetAMbaranA mate matsya che. chatAM baMne saMpradAyA pramANe tenA hAthamAM pAza che ane samudrarUpI vastro dhAraNa kare che. digaMbara pramANe tenI mUrtimAM alakAre meAtI ane paravALA batAvavAmAM Ave che ane hAthamAM pAza dhAraNa kare che. varNa vedamAM jANItA deva che. vedanA keTalAMka sUktomAM varUNanI stuti Indra sAthe paNa karelI jovAmAM Ave che. vaNu e vaidika deva hAI, devamaMdiramAM dikpAla tarIke ja nahi paNa pa`camahAbhUtA paikI ekanA adhipati tarIke tenuM sthAna UMcuM che. varUNanu jainasvarUpa matsyanA pratIkathI juduM tarI Ave che. brAhmaNadharmAMnA pazcima dizAnA rakhevALa devanI sAthe A yakSa varUNunuM sAmya jaNAya che. makara, pAza, mauktika vagere tenAM pratIka che. A tamAma pratIkA pazcima ane samudranI sAthe saMkaLAyelAM che. yakSeAmAM eka yajJanuM nAma varUNa che. je munisuvratanAthane yakSa che. tenuM vAhana vRSabha che. jina anantanAthanA yakSa pAtAla nAme che tenuM vAhana makara che ane tenA pratIkAmAM pAza che. dikpAla vaNumAM yakSA varNa ane pAtAlanI asara thaI heAI te saMbhivata che. jeneAnA AcAradinakara ane pratiSThAsArAhAra nAmanA graMthAmAM hiMdu dharmazAstra pramANenAM vane! ApelAM che. zvetAMbara ane diga Mbara saMpradAya pramANe vaNunA vAhanamAM mAtra pharaka che. bAkI badhuM hiMdudharma zAstra pramANe ja varNana che. . 6. vAyu : brAhmaNa dharma mAM vAyu paMcamahAbhUta mAMnA eka deva gaNAya che. tenuM sthAna kpiAlAmAM paNa che. jaina graMthAnA AdhAra pramANe tenuM vAhana mRga che. keTalAMka zvetAmbara graMthA tene vajranuM Ayudha Ape che tenA varNa zveta kahe che jyAre bIna gra MthA tene dhvajanu pratIka Ape che. digambara gra Mtha pratiSThAsArAhAra pramANe tenA hAthamAM kASThanuM Ayudha (vRkSAyudha) heAya che. vAyu vAyavya kANunA rakhevALa ke adhiSThAtA deva gaNAya che. jaina vAyu ane brahmaNudharmoMnA vAyumAM khAsa krUka jaNAtA nathI. vAyunA hAthamAM vajra te kAMIka navA vicAra batAve che tevI ja rIte tenA hAthamAM vRkSAyudha (lAkaDAnuM Ayudha) che te brAhmaNadhama'mAM jANItuM nathI. vAyu dikpAlanI sAthe jina pradmaprabhune kusuma yakSa kAMIka sAmya dharAve che. yakSa kusumane baMne saMpradAyA pramANe mRganuM vAhana hAya che. 7. kubera : uttara dizAnA rakhevALa kukherane zvetAmbara jainA naravAhana Ape che, te khUba alaMkAro pahere che ane hAthamAM gadA dhAraNa kare che. zvetAmbara Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dipAle ane pratihAre pramANe te Indrane kevAdhyakSa ane yone rAjA che. kailAsa upara te prabhutva dharAve che. digabara graMtha pratiSThAsAroddhAramAM te puSpaka vimAnamAM beThelA hovAnuM jaNAvyuM che. A varNana uparathI tenuM svarUpa sukhI vANiyA jevuM lAge che. kuberane oLakhavA mATe tenI sthULa kAyA, vizALa udara, gadA ane nANAMnI kothaLI dhyAna kheMce che. eka mata pramANe tene be hAtha ane bIjA mata pramANe tene cAra hAtha hoya che. jaina kuberane zirobhUSaNamAM jinanI nAnI AkRti mUkavAmAM Ave che. kubera zivane badale IndranA khajAnacI sivAya koIpaNa rIte, jaina kubera brAhmaNudharmanA kuberathI judA dekhAtA nathI. jaina ane brAhmaNa baMne dharmomAM kuberanA naravAhana, alaMkAra, gadA vagere samAna che. zivane badale zaka ke IndranA khajAnacI kahevAmAM tenI zreSThatA jaNAya che. jaina ane bauddhadharmamAM IndranI yeSThatA batAvelI che. jinenA anucaremAM kubera (bhagavAne mallinAthane) yakSa che ane te hAthI upara svArI kare che, ane tenA hAthamAM gadA ane bijerUM che. kAraNa ke te akSAne rAjA che. bIje yakSa gamedha nAme che te bhagavAna neminAthane che. te kubera jevo ja che tenuM naravAhana che ane tenuM bauddha kubera sAthe paNa sAmya jaNAya che, te ahIM noMdhavuM jarUrI che ke naravAhana athavA puSpaka-vimAna eka prakAranI pAlakhI) himAlayanA pradezamAM khUba pracalita che ane kailAsa himAlayano eka bhAga che. kaberanI svataMtra pratimAo vedika, jaina ane bauddha traNe saMpradAyamAMthI maLe che. te yakSarAja hevAthI yakSa pUjAmAM tenuM sthAna agra bhAga bhajave che. maMdironI bahAranI bAju uttara dizAnI bhIMtamAM kuberanI mUrtie mUkelI che. 8. IzAnaH IzAnane rakhevALa deva che. katAmbara pramANe tenuM vRSabhavAhana che ane tenA hAthamAM dhanuSa ane trizULa hoya che. te jaTAmukuTa dhAraNa kare che, tenA zarIra upara sarpo vIMTaLAyelA hoya che. digambara graMthe tenA pratIka tarIke dhanuSane badale kapAla (khAparI) Ape che. brAhmaNadharmamAM IzAnane ziva tarIke oLakhavAmAM Ave che ane temAMthI jene devavaMdamAM te svikArAyelA jaNAya che. kapAla, dhanuSa ke je pinAka nAme jANItuM che ane sarve zivanA jANItAM pratIka che. prAgaitihAsika kALamAM zaivadharma bhAratanA IzAnakeNanA pradezo, temAM khAsa karIne tibeTa, sikkima ane bhUtAnamAM phelAyAnI zakyatA che. tyAMnA leke Aje paNa zaivadharmamAM zraddhA dharAve che. zreiyAMsanAthanA yakSa Izvara upara IzAnanI asara jaNAya che kAraNa tenuM vAhana vRSabha che. tene traNa cakSuo che, uparAMta tenA hAthamAM trizaLa vagere dhAraNa kare che, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jainamUrti vidhAna IzAna eTale ziva. IzAna svarUpe dikpAlanu kAma karatA heAvAthI, dareka maMdiramAM IzAnakhUNAmAM temanI mUrti mUkavAmAM Ave che. temanA nAma uparathI teo je vidizAnA adhipati che tenuM nAma IzAna pADavAmAM AvyuM che. 9. brahmA : brAhmaNudharmonI jema jainadhamAM dikpAla brahmAne urdhva pradezanI saMbhALanuM kAma sAMpAyelu che. zvetAmbara prathA tene caturmukha kahe che tenu haMsa vAhana che. pustaka ane kamaLa hAthamAM dhAraNa kare che. digambara ATha dikpAlathI vadhu svIkAratA nathI tene kAraNe teoe brahmA ane nAgane dikpAlAnI yAdImAM rajU karelA nathI. 10, nAga : nAganuM Asana kamala che. tenA hAthamAM sapa` haiAya che. te pAtALa leka ke je sarpanA pradeza che tenA upara rAja kare che. brahmadudha mAM brahmA ane nAgane je rIte varNavyA che te rIte ja jainadharmamAM vadhu velA che. baMne dikpAlAnAM pratIka eka sarakhAM che. brahmA tenA cAra hAthamAMnA ekamAM pustaka dhAraNa kare che. pustaka te ja vedo che. e noMdhavuM ghaNuM rasaprada che ke jainee jenI upekSA karI che te vaidane brahmAnA pratIka tarIke ahIM jene svIkAre che te ghaNuM vicitra jaNAya che. sAmAnya rIte dizA ane vidizAnA adhipatione leAkapAla kahevAmAM Ave che jyAre dipAlAnI saMkhyA dasa che. upara AkAza ane nIce pAtALa (Urdhva' ane adheA)ne dizAe tarIke svIkAratAM tenA brahmA tathA anaMta (nAga)ne dikpAlAmAM gaNAvavAmAM Ave che. hiMdudharma zAstre ATha leAkapAla gaNAvyA che, paNa jainagraMthe| dazanI neoMdha Ape che ane e rIte daze dikpAlenAM vidhAne rajU karyA che. sAmAnya rIte madirAnI bahAranI ja dhAmAMthI a!Tha piAlAnI mUrti e maLI Ave che paNa nAga (anaMta) ane brahmAnI dikpati tarIkenI mUrtie maLI hAya ema jANumAM nathI. pratihArA hiMdu madirAnI jema jaina dharmamAM paNa mukhya devanA dvArapALA (pratihArA) te dvAranI zAkhAmAM mUkavAnA niyama zilpanA graMthAmAMthI jaNAya che. te pramANe jainama diAmAM tenI dizA pramANe dareka kAranA dvArapALA banAvavAmAM Ave che. rUpamaMDana ane rUpAvatAra jevA graMthA A dvArapALAnA AyudhA, upakaraNeA abhidhAne zAstrIya rIte banAvavAnI sUcanA Ape che te A pramANe cheH Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 dikSA ane pratihAre nAma dizA kaI bAju 1 Idra pUrva dizA DAbI bAju 2 Ijaya , jamaNI bAju 3 mahendra kSaNa DAbI bAju 4 vijya jamaNI bAju pa dharaNenTa pazcima DAbI bAju 6 padmaka jamaNI bAju 7 sunAbha uttara DAbI bAju 8 sura-duMdubhi , jamaNI bAju jamaNA hAthamAM phalavajI aMkuza-daMDa vaja-vaja phila-daMDa vaja-abhaya sapa-daMDa phala-baMsI baMsI-daMDa DAbA hAthamAM aMkuza-daMDa phila-vaja phala-daMDa vA-vajU sapa-daMDa vija-abhaya baMsI-daMDa phala-baMsI prAcIna jainamaMdiramAM zAstrIya lakSaNayukta dvArapALo pratyeka dvAre mUkelA jovAmAM Ave che. A rIte pratihAre devamaMdiramAM mukavAmAM Ave te gAma, nagara ane puranA sarva vidhanano nAza thAya evI phalazruti zilpazAsakAro jaNAve che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 jaina saMpradAyamAM graha prAcIna brAhmaNadharmanI praNAlIne anusarIne grahanI paddhatine mUrti svarUpe jenee AlekhyAM. temAMthI eka prakAra devane Ubho thaye te jyotiSka de tarIke jANItA thayo. A badhA deve gauNadeve manAya che. A devonA lakSaNo zi95mAM tenA mULa svabhAva pramANe rajU thayAM paraMtu tenA viziSTa lakSaNane kAraNe te spaSTapaNe jaina bhAvanA hoya tema jaNAya che. A devonI sAthe je vidhividhAna saMkaLAyelAM che temAMthI anumAna karI zakAya ema che ke vyaktigata ane saMyukta rIte A grahanI pUja jenomAM pracalita che. tethI A grahonI mUrtio judI ke samUhamAM, brAhmaNadharmanI jema navagrahanI taktI jenomAM thavA lAgI. jene zAstrIya graMthane AdhAre nava grahanI judI judI AkRtie bhAgye ja maLe che. kAraNa A badhA graho judA judA ke eka ja paTTAmAM banAvavAnI paraMparA jainamaMdiramAM hovAnuM mAluma paDayuM che. jaina mUrti zAstramAM dizAonA deva tarIke grahanuM prAdhAnya vizeSa batAveluM che. jyotiSazAstranA devonuM jaina mUrti zAstramAM A navuM lakSaNa che. grahanI saMkhyA nava gaNAya che. temanAM nAme A pramANe che. sUrya, caMdra, maMgaLa, budha, gurU (bRhaspati), zukra, zani, rAhu ane ketu 1. sUrya : jainadharmane zvetAMbara graMtho pramANe sUryadeva sAtaDAthI kheMcAtA rathamAM vihAra kare che ane tenA beu hAthamAM kamaLa dhAraNa kare che. te pUrva dizAne deva che ane rane devIne pati che. ratnA devI A saMpradAyamAM vizeSa sthAna meLave che. digaMbara varNana paNa lagabhaga tene maLatuM Ave che. A rIte sUryanuM varNana hiMdu vaidikadharma pramANe ja maLe che. sUrya pUrvamAMthI gate hovAthI te pUrva dizAno adhipati gaNAya che. digaMbara graMtha AcAradinakaramAM sUryanuM sAduM svarUpa ApeluM che. 2. caMdraH zvetAMbara pramANe caMdra dasa veta ghaDAothI kheMcAtA rathamAM svArI kare che. tenA hAthamAM amRtakuMbha hoya che. AcAradinakara paNa hAthamAM amRta kuMbha hevAnuM sUcave che. te tArAone adhIza che, te vAyavya keNanI dizAono khyAla rAkhe che. A rIte hiMdudharmazAstro pramANenuM caMdranuM varNana ApeluM che. digambara pramANe A grahanA varNanamAM tenAM pratIke batAvelAM nathI. chatAM paNa nirvANalikA nAmanA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMpradAyanA cahe 103 graMthamAM te zilparatnanA ke navagrahanA vidhAna mATe zabdezabda lIdhelA heya tema jaNAya che. 3. maMgaLa : zvetAMbara graMthe pramANe maMgaLa grahanI mUrti jamIna upara UbhelI karavAmAM Ave che. AcAradinakara tenA hAthamAM kuhADo Ape che. bIjA prakAranI mUrti zilparatnAkara pramANe tene cAra hAtha hoya che. temAM varada, zakti, trizaLa ane gadA hoya che. A varNana sAthe nirvANakalikAkAra saMmata thAya che. te bhUmiputra tarIke jANIto che te dakSiNa dizAne adhiSThAtA deva che. digaMbara graMtha pramANe A grahane hAthamAM mAtra bhAle hoya che. A rIte maMgaLa mATe be prakAranAM varNane maLe che. tenAM vAhana mATe paNa mata judAM paDe che. viSNudharmottarakAra ATha dheDA joDelA senAnA rathamAM tene besADe che. jyAre zrItattanidhikAra aTha bakarAM jaDelAM rathamAM beThelAM jaNAve che. 4. budhaH budhanI mUrti mATe zvetAMbara graMtha be prakAra batAve che. eka prakAramAM budhane haMsavAhana hoya che ane tene hAthamAM pustaka dhAraNa kare che. bIjA prakAra pramANe tenuM vAhana siMha che ane tenA hAthamAM khaga, zala, gadA ane varada hoya che. AcAradinakara budhane caMdranA putra tarIke oLakhAve che ane uttara dizAnA adhipati jaNAve che. digaMbare A grahanA lakSaNamAM mAtra pustaka tenA hAthamAM hevAnuM jaNAve che. bAkInuM varNana hiMdusUti vidhAnane anurUpa che. 5. bahapati zvetAMbara graMthe pramANe A devonA judA hevAla maLe che. eka prakAramAM haMsavAhana ane hAthamAM pustaka hoya che. bIjA prakAramAM tene cAra hAtha hoya che ane tenA hAthamAM akSasUtra, daMDa, kamaMDalu ane varada dhAraNa kare che. tene izAna koNane adhiSThAtA deva tarIke AcAra dinakarakAra jaNAve che. digaMbara pramANe bapati kamaLa upara birAje che ane tenA hAthamAM pustaka, kamaMDaLa, akSamUtra ane kamaLa hoya che. teo denA purohita athavA gurU hovAthI temane kevaLa gurUthI paNa oLakhavAmAM Ave che. 6. zuka : vetAMbara graMtho pramANe tenuM vAhana sapa che ane tenuM pratIka kuMbha che. te daityAnA AcArya tarIke jANItA che ane agni kaNanA pradezanA adhiSThAtA deva che. digaMbara zAstra pramANe tene cAra hAtha hoya che temAM te satra, sarpa, pAza ane akSasUtra dhAraNa kare che. pratiSThAsAroddhAra paNa te ja mata dharAve che. AcAra dinakara paNa zukanA sarSavAhana ane tene hAthamAM kuMbha ApavA sAthe saMmata thAya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUti vidhAna 7. zani : zvetAMbara pramANe zaninuM vAhana kUrma che ane tenA hAthamAM parazu dhAraNa kare che. te pazcima dizAnA adhiSThAtA deva che. digaMbara vadhumAM tenA hAthamAM trisUtra (upavIta) Ape che, tenA vAhanamAM judA judA graMthakAro judo judo mata darzAve che. abhilaSitA cintAmaNimAM tene gIdha upara beThelA jaNAve che jayAre rUpamaMDanakAra tene pADA upara beThelA kahe che. aMzumabhedAgama padma upara beThA DhAvAnuM sUcana kare che ane zrItatattvanidhikAra tene ATha gIdha joDelA rathamAM beThelA jaNAvIne tenA cAra hAthamAM bANu, talavAra, dhanuSa ane abhaya heAvAnuM jaNAve che, 104 8. rAhu : zvetAMbara pramANe rAhu si MhusvAra che. tenA hAthamAM pazu dhAraNa kare che. te naiRtya dizAnA adhiSThAtA deva che. digaMbara pramANe rAhunuM pratIka dhvaja che. zrItattvanidhikAra tene siMha oDelA rathamAM beThelA varNave che. tenuM mukha bhayaMkara hAya che. sAmAnya rIte navagrahamaMDaLamAM rAhunuM mAtra mAthu ja kAtareluM hai!ya che tethI tenAM AyudhA vagere jaNAtAM nathI. 9, ketu - zvetAMbara ketune sapa` deva tarIke gaNe che. te nAga upara savArI kare che. ane tenAM pratIkAmAM paNu nAga dhAraNa kare che. te koI paNa dizAnA adhiSThAtA deva nathI. hi MdudharmImAM chaLakapaTathI devama`DaLamAM amRta pItAM rAhune! viSNue cakrathI vadha karyo, AthI mAthAne bhAga te rAhu ane dhaDane! bhAga ketu kahevAyA, abhilakSitA cintAmaNI pramANe ketunA peTa nIcenA bhAga sarpapuccha jeve hAya che. zrItattvanidhi tene kabUtara joDelA rathamAM besADe che. jyAre viSNudharmottakAra tene dasa dheDAnA ratha jaNAve che. TuMkamAM nava grahanA svarUpe mAthe kirITa mukuTavALA ane zarIranA sa AbhUSaNAthI zAbhatA karavA, jaina saMpradAyamAM graheAnu mUrtividhAna, hiMdumUrti vidhAnane lagabhaga maLatuM Ave che. jainama diAmAM keTalIka vakhata smRti nIcenA pAdapIThamAM nave graha kAtarelA maLe che. A sivAya maMdiranAM zilpA ane dvAra upara paNu navagraheA kaMDArelA maLI Ave che. paNa nava graheAnI svataMtra pratimA (sUrya' sivAya) jovAmAM AvatI nathI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-7 mRtadevIo ane vidyAdevIo jene mUrti zAstramAM deva aMgenI je kaMI vibhAvanAo jovA maLe che temAM eka paNa vibhAvanA maulika nathI jaNAtI, paraMtu vidyAdevIonI ka9panA jainadharmamAM maulika che. vidyAdevIonI saMkhyA soLa che. bhAratanA koIpaNa dharmomAM vidyAdevIenI vipula saMkhyA nathI. jainadharmanA baMne saMpradAye seLa vidyAdevIone svIkAra kare che. paraMtu eka mRtadevI athavA sarasvatI te brAhamaNudharmanI vidyAdevIone maLatI Ave che. A mRtadevI-sarasvatI sAthe vidyAdevInI adhiSThAtA devI che ane tenI pUja soLa gauNa vidyAdevIo pahelAM thAya che. sarasvatInuM nAma "mRtadevI" che. "kRtinI devI" arthAta vedonI devI. vedo sAMbhaLIne (zra-dhAtu) sacavAyelAM. A nAma pAchaLa rahasya raheluM che. jaina graMtho pramANe mRtadevInuM varNana brahmAnI patnI brAhmaNanI sAthe maLatuM Ave che. brahmAnA pitAnA hAthamAM zAstrIya graMthe athavA veda hoya che. brAhmaNonI jema jene kArtika mAsanI zukala paMcamIe sarasvatInI khAsa pUjA kare che. A divasane jJAnapaMcamI tarIke jene oLakhe che. A divase bhakata upavAsa kare che ane zAstranA graMthanI pUjA kare che. bIjI soLa vidyAdevIe aMgeno khyAla temanA nAma ane pratIkathI jovAmAM Ave te teonuM sAmya jaina yakSiNIo sAthe vadhu jaNAya che. tethI ema anumAna karI zakAya ke vidyAdevIono vicAra yakSiNIomAMthI udbhavyo haze. yakSiNIe jainadharmanA tIrthakare sAthe purANomAM ane vidhividhAnamAM saMkaLAyelI che. soLa vidyAdevIo prathama daSTie seLa kaLA ane vijJAnanI devI tarIke jaNAya che. paraMtu jainadharmanA graMtha bIje ja vicAra rajU kare che, ke temanI pUjAthI bhakta jJAna, cAritra, yatna ane aneka prakAranA mAnasika guNo meLave che. kharuM jotAM A guNe badhA ja zikSaNanA pAyAmAM hoya che pachI te sAhitya heya, kalA hoya ke vijJAna hoya ! sararavatI athavA mRtadevI zvetAMbara pramANe A devInuM vAhana haMsa che. tene cAra hAtha che. temAM te kamaLa, varada, pustaka ane akSasUtra dhAraNa kare che. digambara graMthe sarasvatIne mayUranuM vAhana Ape che. mRtadevInI ghaNI mUrtio maLelI che. temAM pustaka, kamaLa athavA haMsanA pratIke dhyAna kheMce che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaimUrtividhAna vetAMbara graMthe pramANe zrutadevI-vidyAnI devI dikapAla brahmAnI patnI sAthe sAmya dharAve che. jemake vINu, pustaka ane akSasUtra sAmAnya rIte baMne prakAranI pratimAmAM jaNAya che. brahmAnA lakSaNomAM temanuM vAhana haMsa mukhya che. digaMbaree sarasvatInI bAbatamAM haMsavAhanane sthAne mayUra vAhana ApeluM che. sarasvatI brAhmaNadharma pramANe nadInI devI paNa che. sarasvatI devIne vizALa jaina sAhityanI adhiSThAtA devI gaNavAmAM Ave che. 1. rehiNI vidyAdevI jenenA baMne saMpradAye pramANe A devInuM varNana juduM paDe che. vetAmbara pramANe tenuM vAhana gAya che, ane tenA hAthamAM zaMkha, akSasUtra, dhanuSa ane bANa dhAraNa kare che. jyAre digaMbara pramANe tenA hAthamAM kuMbha, zaMkha, kamaLa ane phaLa hoya che. digaMbara saMpradAyanI ghaNu yakSiNa ane vidyAdevIonAM nAma sarakhAM jaNAya che tevI ja rIte ajitanAthanA yakSa mahAyakSanI patnInuM nAma rohiNI che. vetAMbara graMtho pramANe rohiNI saMgItakalAnI adhiSThAtrI che. digaMbara mAne che ke A vidyAdevI rehiNanI pUjA karavAthI bhakta sAcI daSTi (samyaga daSTi) pAme che. 2. prajJatiH zvetAMbara pramANe prajJaptinuM vAhana mayUra che. tene varNa zveta che. AcAra dinakara pramANe tene be hAtha che temAM te kamaLa ane zakti dhAraNa kare che. jyAre tAMbaranA nirvANakAlikA graMtha pramANe tenA hAthamAM varada, zakti, mAtuliMga ane zakti che. digaMbara graMthakAro prajJaptinI mUrtinA hAthamAM talavAra ane cakra hovAnuM kahe che. saMbhavanAtha tIrthakaranI digaMbara saMpradAya pramANenI yakSiNInA nAma sAthe A prajJaptinA nAmanuM sAmya che, tethI ema jaNAya che ke A prajJaptie yakSiNI prajJaptinA pati yakSa trimukha pAsethI mayUra vAhana apanAveluM hAya! vidyAdevInuM lakSaNa padma ane mayUra hoya che. prakRti eTale prajJA = buddhi arthAt sarasvatI, tethI A vidyAdevI prajJaptinA nAme oLakhAya che. . zaMkhalA : kavetAMbara graMthe pramANe vidyAdevI vajAzaMkhalAnA be svarUpe jANItAM che. eka svarUpa pramANe te kamalAsana upara birAje che tene varNa zaMkha jevo che. te hAthamAM zaMkhalA ane gadA dhAraNa kare che. bIjA svarUpa pramANe te Asana kamaLa upara beThelI hoya che. paNa tene cAra hAtha hoya che temAM varadamudrA, zaMkhalA, kamaLa ane zaMkhalA dhAraNa kare che. digaMbara graMtha pramANe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtadevIe ane vidyAdevIe A vidyAdevInA hAthamAM mAtra zRMkhalA ja hoya che. A cAra dinakara pramANe tene be hAtha che temAM te gadA ane zakti mUke che. abhinandana tIrthaMkaranI yakSiNInuM nAma paNa vajezaMkhalA che chatAM paNa baMne devIomAM sAmya jaNAtuM nathI. vidyAdevI vAkhalAnI jema zvetAMbara pramANe yakSiNInuM Asana kamaLa che. digaMbara graMtha pramANe vajezaMkhalA vidyAdevI tenA pUjakone zubhAziSa ane sArI Tevo Ape che. 4. vakuzA : zvetAMbara saMpradAyanA graMthamAM vakuzA vidyAdevInA be svarUpe jaNAya che. tene varNa suvarNa samAna che. ekamAM te gajasvAra che. AcAra dinakara pramANe tenA hAthamAM talavAra, vaja, DhAla ane bhAle dhAraNa kare che. ane bIjAM svarUpamAM paNa te gajasvAra hoya che paraMtu tenA hAthamAM varadamudrA, vaja, mAtuluMga ane aMkuza hoya che. digaMbara graMthakAre tenuM vAhana puSpayana (puSpakavimAna) kahe che ane tenA hAthamAM aMkuza ane vINA Ape che. A vidyAdevInA varNana pramANe kavetAMbara saMpradAyamAM anantanAthanI yakSiNInuM nAma aMkuzA sAthe sAmya jaNAya che. temAM keTalAMka pratIke kavetAMbaranAM ane keTalAMka digabaranA pratIka che. jemake talavAra, bhAle, aMkuza, vagere yakSiNane-maLatA Ave che. hAthInuM pratIka, vajaMkuzA nAma ema mAnavAne prere che ke A vidyAdevIne ane Indrane kAMIka saMbaMdha haze. digaMbarAe tenA hAthamAM vINA ApelI che je mAtra sarasvatInuM pratIka batAve che. 5. apraticakA athavA jabunadA: vetAmbara saMpradAya pramANe apraticakA vidyAdevInuM vAhana garuDa che ane tenA cAre hAthamAM cakra hoya che. digambara tene jaMbunadA tarIke oLakhe che ane tene maravAhana Ape che ane tenA hAthamAM khaDraga ane bhAle hoya che. apraticakA nAma ane pratIka pramANe RSabhanAthanI yakSiNa cakrezvarI sAthe sAmya dharAve che. A vidyAdevIne viSNunI patnI vaiSNavI sAthe saMbaMdha hoya tema lAge che jayAre jaMbunadIne kArtikeyanI patnI kaumArI sAtheno saMbaMdha dekhAya che. te baMnemAM mayura ane bhAle sarakhA jaNAya che. 6. purUSadattA : zvetAMbara graMthamAM vidyAdevI puruSadattAnAM be svarUpa batAvelAM che. AcAra dinakara pramANe tene be hAtha hoya che temAM DhAla ane talavAra dhAraNa kare che. bIjA svarUpamAM tene varNa suvarNa jevo che. tene cAra hAtha hoya che temAM te varada, talavAra, bijevuM ane DhAla rAkhe che. te mahiSa upara svArI kare che. digaMbaro pramANe tenA hAthamAM vaja ane kamaLa hoya che ane te mayUranI svArI kare che. sumatinAtha tIrthakaranA yakSa tuM burUnA yakSiNI patnI puruSadattAnuM varNana A prakAranuM che. mahiSa Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina mUrtividhAna vAhana vidyAdevIne mULa saMbaMdha yamanI patnI sAthe batAve che. yama haMmeza mahiSanI pITha upara svArI kare che. 7. kAlI : A vidyAdevInI digaMbara pramANenI mUrti mRga upara svArI kare che. vetAMbara kAlInAM be svarUpe Ape che te kamaLa upara birAje che tene varNa zyAma che. AcAradinakara tene be hAthamAM gadA ane varada hovAnI noMdha kare che. athavA je cAra hAtha hoya to temAM akSasUtra, gadA, vaja ane abhaya hevAnuM jaNAve che. digaMbara graMthakAronA mate tenA be hAthamAM daMDa tathA khaDraga hoya che. abhinaMdana tIrthakaranI zvetAMbara pramANenI yakSiNe kAlikAnA nAma ane amuka pratIke sAthe A vidyAdevIne sAmya che. digaMbara devIne paNa supArzvanAthanI A ja saMpradAyanI yakSiNI (kAlI) sAthe paNa sAmya che. ane tenI vAyunI patnInA khyAlamAMthI tenI racanA thaI hoya ema jaNAya che kAraNa A baMnemAM haraNa vAhana che tethI e kakasa anumAna thaI zake che. 8. mahAkAlI : vetAMbara pramANe A devIne be prakAranAM varNana maLe che. eka pramANe tenuM naravAhana che A cAra dinakara pramANe te hAthamAM phaLa, akSasUtra, ghaMTA ane varadamudrA dhAraNa kare che. bIjA prakAramAM paNa tenuM naravAhana che ane tenA hAthamAM akSasUtra, vaja, abhayamudrA ane ghaMTA hoya che. tene varNa tamAlavRkSa samAna kAMtivALe che. mahAkAlIna digaMbara svarUpa pramANe te zaba upara UbhelI hoya che, arthAta tenuM vAhana zaba kahevAya che. ane hAthamAM dhanuSa, khaga, phaLa ane cakra dhAraNa kare che. jaina mUrti zAstramAM mahAkAlI nAmanI yakSiNI vetAMbara saMpradAya pramANe sumatinAthanI ane digaMbara pramANe suvidhinAthanI mahAkAlI che vidyA devI mahAkAlImAM brAhmaNadharmanI kAlIne svabhAva ane guNa vadhAre jovAmAM Ave che. A yakSiNI sAthe guNamAM sAmya nathI. talavAra, ghaMTA, akSasUtra vagere pratIke tAMtrika lakSaNe jevAM che. kAlInuM sAcuM nizAna devInA paga AgaLa raheluM zaba che. digaMbara saMpradAyanA graMtho jaNAve che ke A devI tenA bhakatone samAdhi Ape che. 9. gaurI zvetAMbara pramANe gaurInuM godhA (ghe) Asana hoya che. tene varNa suvarNa samAna kAMtivALo che tene cAra hAtha karavAmAM Ave che temAM te varada, musala, akSasUtra ane kamaLa dhAraNa kare che. digaMbara pramANe gaurInuM gedhAsana hoya che ane tenA be hAthamAM mAtra kamaLa dhAraNa kare che. zreyAMsanAthanI digaMbara pramANe yakSiNI gaurI che tenAM keTalAka pratIke jevAMke kamaLa, varada A vidyAdevInA jema ja che. godhAsana brAhmaNa dharmanI gaurI ke durgA sAthe paurANika rIte saMkaLAyeluM che. godhAsana, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutadevIe ane vidyAdevIe 10 kuMbha ane kamaLa uparathI anumAna karI zakAya che, ke brAhmaNudhanI gaMgAdeva sAthe A vidyAdevIne saMbadha haze. 1. gAMdhArI; vetAMbara saMpradAyanI gAMdhArInuM kamalAsana che tene varNa nIla che. ane tenA cAra hAthamAM musala, vara6, vajra ane abhaya hAya che agara be hAthamAM vajra tathA varada he!ya che. digaMbara pramANe devInuM vAhana phU (kAcamA) heAya che ane tenA khane hAthamAM cakra ane talavAra dhAraNa kare che, to kara nAmanAthanI zvetAMbara pramANe yakSiNInu paNa gAMdhArI nAma che. paraMtu tenuM vAhana haMsa che, te tene sarasvatInI prakRti Ape che. jina vAsupUjyanI diga kharA pramANe yakSiNI gAMdhArI makara upara svArI kare che paraMtu gAMdhArI vidyAdevI kU upara svArI kare che. kUrmAMne kAraNe yamunA sAthenA teneA saMbaMdha vicArI zakAya ema che. A pahelAMnI vidyAdevI gaurI, gaMgA sAthe saMkaLAI hoya tevuM anumAna karavAmAM AvyuM hatuM. 11. mahAjvAlA athavA jvAlAmAlinI : zvetAMbarane graMtha AcAra dinakara A devInuM vAhana biDAla(khilADI) jaNAve che agnijavALAthI jenA. banne hAtha zAbhe che tevI zveta va vALI mahAjvAlA haiAya che. paNa te sivAyanA khIjAM pratIke, temAM darzAvelAM nathI, para Mtu A ja saMpradAyanA khIjo graMtha nirvANukalikA tenuM vAhana varAha batAve che, ane tenA hAthamAM asaMkhya AyudhA haiAvAnu jaNAve che, paNa tenuM vana temAM ApeluM nathI. digaMbaranI mUrtiomAM tenuM vAhana mahiSa che ane tenA hAthamAM Ayudhe! hAya che. jevAM ke dhanuSa, DhAla talavAra ane cakra caMdraprabha tItha MkaranI digaMbara pramANe. jvAlAmAlinI yakSiNInuM paNa AvuM ja nAma che. zvetAMbara yakSiNInuM vAhana biDAla che je A vidyAdevInuM che, jyAre digaMbara kSiNInuM vAhana mahiSa che jvAlAmAlinInA vicAra yamanuM vAhana mahiSa, ane tenI patnImAMthI udbhavelA jaNAya che. brAhmaNadharmAMnI devI SaSThInuM vAhana biDAla che. A khe- brAhmaNa ke jainamAMthI kayA vicAra jUnA haraze te kahevuM kaThIna che. 12. mAnavI : A zvetAMbaranA eka graMtha pramANe A vidyAdevI nIlavI che tenuM Asana kamala ane vRkSanI zAkhA che. zvetAMbaranA bIjA graMtha pramANe te kamaLa upara birAje che ane tenA cAra hAthamAM varada, pAza, asUtra ane vRkSanI zAkhA haiAya che diga-bara pramANe te nIlavaNI che. tenuM vAhana varAha che ane hAthamAM mAtra trizULa dhAraNa kare che. zreyAMsanAthanI zvetAMbara yakSiNInuM nAma ane zItalanAthanI digaMbara yakSiNInuM nAma A vidyAdevIne maLatuM che. digaMbara pramANe zItalanAthanI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna yakSiNInuM nAma ane vAhana sarakhAM che, vaLI A vidyAdevIne nIlavaNI karavA upara bhAra mukavAmAM Avele che tethI ema jaNAya che ke brAhmaNadharmanI nIlasarasvatIne A vidyAdevI sAthe kaiMIka sabaMdha haze. vArAhInuM vAhana varAha che tenI sAthe A varAhanuM pratIka sAMkaLI zakAya ema che. 110 13. veratI : zvetAMbara graMtha pramANe A devI savAhinI che. te zyAmavaNI che, ane tenA hAthamAM talavAra, sa, DhAla ane sa` dhAraNa kare che. digabaranI vidyAdevI siMha upara svArI kare che ane tenA hAthamAM sarpanuM pratIka che. vimalanAthanI digaMbara yakSiNInuM vairATI nAma che. A baMnemAM tenuM (yakSiNI) vAhana ane pratIka sa` che. digaMbara graMthamAM yakSiNIne vidyAdevI tarIke AvAhana karavAmAM Ave che. tethI A vidyAdevI ane digaMbaranI yakSiNImAM samAnatA che. 14. acyutA zvetAMbara sAhityamAM acyuptAne azva upara svArI karatI batAvelI che. te vijaLI samAna kAMti dhAraNa kare che ane tenA hAthamAM dhanuSa, talavAra, DhAla ane bANu hAya chaeN digaMbara graMthakAro paNa AvuM ja vana vidyAdevI atruptAnuM Ape che. paNa vizeSamAM tenA hAthamAM mAtra khaDga heAvAnuM sUcave che. tenu vAhana azva che. 15. mAnasI: zvetAMbaranI kalpanA pramANe mAnasInI mUrtinA be prakAra che. eka prakAra pramANe tenuM vAhana haMsa che. tene vahu zveta che. AcAra dinakara tenA hAthamAM varada ane vajra heAvAnu kahe che. khInna prakAra pramANe tenuM vAhana siMha che tene cAra hAtha hAya che, temAM te varadamudrA, vaja, akSasUtra ane vajra dhAraNa kare che. tenAM hAthamAM akSamAlAnA kaMkaNu hAya che diga MbarA zvetAMbarAne maLatu ja vaSa~na rajU kare che paraMtu vadhumAM tenA hAthamAM vAhana sapa` Ape che. mAnasI nAma, tenuM haMsavAhana, tenA pratIka vajra vageremAM aneka vicArAnuM mizraNa jaNAya che. vAhana haMsanuM pratIka khUba ceAgya rIte batAveluM che tethI te praNAlIgata vidyAdevInA pratIka sAthe sAmya dharAve che. vidyAnI bauddhadevI vAgIzvarI che. te siMhasvAra che ane tenuM madira banArasamAM che, chatAM paNa keTalAMka pratIkA eka khIjA sAthe saMkaLAyelA hAya ema jaNAya che. jemake vAhana siMha, digabara saMpradAyanI vidyAdevInuM vAhana sa` che. tenuM kAraNa mAnasI ane manasAne zAbdika artha eka hAvAthI zakaya bane che 16, mahAmAnasI : seALamI ane chellI are tene siMhavAhana Ape che ane tene vidyAdevInA varNa zveta che. zvetAMcAra hAtha hoya che temAM te varada, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtadevIe ane vidyAdevIe 111 kamaMDaluM, talavAra ane DhAla rAkhe che. digaMbara graMthakAre A vidyAdevIne haMsavAhinI kahe che ane tenA hAthamAM akSasUtra, varadamudrA, aMkuza ane mALA hoya che. A vidyAdevIne khyAla vAgIzvarInA vicAramAMthI udbhavele jaNAya che. tene talavAranuM pratIka jina zAntinAthanI digaMbara yakSiNI nirvANI sAthe anurUpa che. tenA hAthamAMnA pratIke pustaka, kamaMDalu ane padma tenI prakRti yakSiNI karatAM vidyAdevI sAthe vadhu baMdhabesatA Ave che. mRtadevI mahAmAnasIne digaMbara saMpradAya pramANene khyAla yakSiNa ke vidyAdevI pramANe tenA pratIka jevAM ke mayura, haMsa, akSasUtra vagere vidyAdevI tarIke vadhu yogya jaNAyAM che. vidyAdevIonI svataMtra pratimAo jaina maMdiramAM pUjatI hovAnuM jANamAM nathI. paNa jainamaMdiranAM raMgamaMDapanAM gaLaguMbajanA dareka staMbha upara eka eka vidyAdevIne tenA Ayudha ane vAhane sAthe mUkelI jovAmAM Ave che. emAM pratyeka devI UbhI, zarIra upara suMdara ala kArayukta temaja vastrothI zobhatI ane tenA vAhana sAthe kalAyukta zilpa ane sauSThavasahita zAstrIya rIte banAvelI najare paDe che. TUMkamAM vidyAdevIonI sevyapratimAo maLatI nathI to zaMgAramatiomAMthI tenAM svarUpa maLI Ave che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 anya jainadevatAo keTalAMka devatAone samAveza kAIpaNa vargImAM thaI zake tema nathI paraMtu, jaina maMdiramAM ane khaDaka zilpAmAM teoe sthAna meLaveluM heAIne A prakaraNamAM khInna jaina devatAonuM vana karavAnuM dhAryuM che. naigameSa athavA nameze ane zAntidevInuM mULa brAhmaNu dhanuM jaNAya che. A deve! jainadharmamAM che paraMtu te rUpAMtarita thayelA jaNAya che. jainadharmInA mukhya siddhAMta ahiMsAne pAchaLathI bauddhadharma e apanAvyA ane tenI sAtheAsAtha taMtranI gauNu devIone paNu svIkArI, brAhmaNadhamAM sau prathama pUjana gaNeza ane lakSmInuM thAya evA rivAja che tevI rIte jaine vyApArI va` sAthe A devAne agatya ane mAna Ape che. 1. haraNegameSI athavA naigameSaH jaina kalAmAM tene puruSa tarIke kaMDAravAmAM Ave che. tenuM mastaka meSa ke riNanuM hAya che. te indranA anucara che. mathurAnA prAcIna zilpAmAM A devanI AkRti maLI AvI che. temAM A devanu mastaka meSanuM che. A devanAM vividha nAmeA kalpasUtra, neminAtharita ane aMtagaDadasAomAM maLI Ave che. te mukhyatve indranA pAyaLanA senApati che. IndranA hukamathI teNe mahAvIraneA garbha brAhmaNI devanandAnA zarIramAMthI kSatriyANI trizalAnA zarIramAM mUkayo hatA, tethI tene saMtAna janmanuM varadAna ApavAnI zakti prApta thaI. pAchaLanA sAhityamAM tethI te bALakAnAM janma sAthe saMkaLAyelA deva gaNAya che. tenA be svarUpa che eka upakAraka ane khIjuM apakAraka, A devanA svarUpane khyAla maulika jaNAtA nathI. A devanI sAthe traNa vicArA saMkaLAyelA che. hiraNmukha, ajamukha ane janma ApavAnI zakti. tethI ema mAnI zakAya ke purANanA dakSa prajApatimAMthI A devanI kalpanA karavAmAM AvI hAya! prajApati tarIke utpatti ane janmeAnA kAryo sAthe mULabhUta rIte saMkaLAyelAM hAya, brAhmaNudhanA purANAmAM zivane eka prasaMga TAMkeleA che, ke peAtAnI patnI satInA AtmabalidAnathI khUba gusse thaIne kSa ke jeNe mRganu svarUpa lIdhuM hatuM teneA pIchA karyA ane Akhare tenA ziraccheda karyo. zive Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya jainadevatAe 113 pAchaLathI tene punaHjIvita karyo. bIjI kathA pramANe zivanA kapAyelA eka vALamAMthI eka krodhI rAkSasa pedA thayo ane teNe dakSane ziracheda karyo ane tenI Doka upara bakarAnuM mAthuM mUkayuM. 2. kSetrapAla vetAMbara graMthamAM kSetrapAlanA svarUpanA be varNana jovA maLe che. eka varNanamAMthI ApaNe jANI zakIe chIe ke Ayudheyakta tene vIsa hAtha heya che. sAthe ja hoya che. upavIta tarIke sarpa hoya che ane te kutarAnI savArI kare che. te AnaMda ane bIjA bharothI vIMTaLAyelA hoya che, temaja tenI sAthe cesaTha giNIo hoya che. bIjAM varNana pramANe tene cha hAtha hoya che. temAM muddagara, pAza, DamarU, dhanuSa, aMkuza ane geDikA hoya che. A devatAnI keTalIka mUrtio maLI AvI che. kSetrapAla bhairava che ane te giNIone adhipati che. tenuM nAma pramANe tenuM kArya khetaronuM rakSaNa karavAnuM che, tethI tenI pAse kUtaro hoya che je khetaranI saMbhALa rAkhe che ane tenA mAlikane koI paNa AkramakonI sAme rakSaNa Ape che. brAhmaNadharmanA bheravo jevAM ke kAlabhairava ane baTukabhairava haMmeza kUtarAnI sAthe saMkaLAyelA che. TUMkamAM, kSetrapALane baTukabhairava sAthe saMbaMdha jaina graMthomAM batAvela che. dIpAva graMthamAM kSetrapAlanuM varNana upara ApelAM varNana karatAM kAMIka juduM che. dIpAvanA a. 24 : le. 30-31-32mAM kSetrapALanuM svarUpa A pramANe ApeluM che? kSetrapALanuM svarUpa mahAkAya karavAmAM Ave che. te UMcA kezavALA, zyAmavarNanA hoya che. tene traNa pILI (piMgala) AMkha hoya che. pagamAM pAdukA paherelA kSetrapALa nagna ane vikRta dAMtavALA karavAmAM Ave che. tenA cha hAthamAMnA DAbA hAthamAM mugara, pAza ane DamarU temaja jamaNA hAthamAM cApa, aMkuza ane daMDa hoya che. te jinaprabhunI dakSiNa-jamaNI bAju ke IzAna tarapha ke dakSiNAbhimukhe tenI sthApanA karavAmAM Ave che. A uparAMta bIju varNana kSetrapAlanuM che temAM te nagna hoya che. temanuM svarUpa ghaMTAthI zobhatuM, karavata ane DamarU jamaNuM be hAthamAM tathA DAbA hAthamAM trizala ane parInuM pAtra dhAraNa kare che ane tenuM yajJopavIta muMDamAlAnuM karavAmAM Ave che. 3. gaNeza : gaNapatinI mUrtiomAM tenA hAthanI saMkhyA judI judI hoya che jemake be, cAra, cha, nava, aDhArathI eka ATha sudhInI. AcAra dinakaranA varNana pramANe gaNapati baMdara hoya che ane tenA hAthamAM parazu, varada, modaka ane abhaya hoya che. tenuM vAhana mUSaka karavAmAM Ave che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrti vidhAna sAmAnya rIte cAra hAthavALA gaNapati pramANabhUta gaNAya che. pratI| parazu, mAdaka ane mUSaka brAhmaNu dharmanA graMthAmAM hAya che tevAM ja pratIke jainadharmInA gaNezane ApavAmAM AvyA che. tethI ApaNe anumAna karI zakIe ke jainadharma ghaNI bAbatAmAM brAhmaNu dharmonA devAnuM aikaya svIkAryu tevuM ja akatha gaNezanI mUrtimAM paNa jaNAya che. che 114 4. zrI athavA lakSmIH lakSmI azvaya ane sau nI mukhya devI che. dhananI devI zrIne digambara prathAmAM cAra bhujALI kahI che ane tenA hAthamAM puSpa ane kamaLa heAya che. A devI zvetAMbara graMtha pramANe gArUDhA-gajasvAra che ane tenA hAthamAM kamaLA dhAraNa kare che. anne saMpradAyamAM jUnI mAnyatAne dRDhapaNe mAnanArA jaine lakSmInI pUjAne mahattvanuM sthAna Ape che. khAsa karIne dhanaterasane divase lakSmInI pUjA khUba vaibhava sAthe karavAmAM Ave che. te ja vise zvetAMbara strIo temanA alakArAne sApha kare che, temAM devI lakSmI taraphanA temanA Adara jaNAya che. jaina lakSamInu varNana jotAM brAhmaNudhanI zrI athavA kamalAmAM kAMI pharaka jaNAtA nathI, paraMtu eka muddo dhyAna kheMce tevA che ke jainalakSmI gajasvArI kare che ane gujasvArI te jainadharmInA maulika vicAra jaNAya che. jainadharmImAM lakSamIne khyAla ghaNA jUnA hAya ema lAge che kAraNu trizalAnA svapnAmAMnA ekamAM lakSamI che ane tenA ullekha suvikhyAta jaina graMtha kalpasUtramAMthI maLI Ave che. 5. zAntidevI : zvetAMbara graMtheAmAM zAntidevIne kamaLa upara beThelA varNavavAmAM AvelA che ane tenA cAra hAtha hoya che temAM varada, akSasUtra, kamaMDaLu ane kuMbha dhAraNa kare che. zAntidevIne vicAra jainadhama nA maulika che, brAhmaNadhama ke bauddhadharma mAM A vicArane maLatI samAna devI jaNAtI nathI. jenA mAne che ke A devInu kArya jainAnA cAra prakAranA saMdhAnA zAsananI unnati karavAnuM che, cAsaTha yogiNIe keTalAMka jaina graMthomAM yAgiNIonA ullekha Ave che, tenI saMkhyA ceAsAnI batAvelI che. temAMnA keTalAMka nAme A pramANe che : mahAyAginI, siddhaceAginI, yugezvarI, pretAkSI, DAkiNI, kAlI, kAlarAtri, nizAcarI, kilakArI, bhaTTAlI, bhUtaDAmarI, kumArikA, caMDikA, vArAhI, kaMkAlI, bhuvanezvarI, kuNDalI, lakSmI, karAlI, visatI vagere, khInna graMthomAM thoDAMka pheraphAra sAthe yAgiNIonAM nAmeAnI yAdI nIce pramANe ApelI cheH divyayogI, mahAyogI, siddhayAgI, gaLe Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya jainadevatAe 115 zvarI, pratAkSI, DAkiNo, kAlI, kAlarAtri, nizAcarI, hrIkArI, siddhi, vaitAlA, kilakArI, bhUtaDAmarI, Urdhva kezI, mahAkAlI, zuSTAMgI, narabheAjinI, krUtkArI, vIrabhadrAMzI, dhUmrAkSI, kalahapriyA, rAjasI, dhArarastAkSI, virUpAkSI, bhayaMkarI, vairI, kaumArikA, caMDI, kaMkAlo, bhuvanezvarI, kuMDalA, jAlakI (?), lakSmI, yamadUtI, karatApanI, kAzaka,-bhakSaNI, yakSa kaumArI, yantra-vAhinI, vizAlA, kAmakI, yakSiI, pretabhakSiNI, dhUTI, ki karI, kapAlA ane visaMkSulo. jUdA jUdA graMtheAmAM A nAmAnI yAdI ghaNI lAMbo che. temAM keTalAMka nAme ajANyA jAya che. chatAM paNa tenI yAdImAM kula cesaTha nAmeA jaNAtA nathI. keTalAMka nAme brAhmaNudhanI cegiNIonA jevAM ja che chatAM paNa ghaNAM nAmeA jainadharmamAM taddana jUdA jaNAya che. tAMtrika yAgiNIonA dharma jeneAmAM kevI rIte cAlu thayeA tenuM kAraNu khaNavA maLatuM nathI. sAmAnya rIte yAgiNIe! ziva athavA pArvatInA anucarA manAya che, paraMtu jainadharma mAM yAgiNIone bhairavAnA senApati kSetrapAlathI gauNu gaNavAmAM Ave che. AgamasArasaMgrahamAM cAsaDha yAgiNInA nAma A pramANe che : 1. vArAhI, 2. vAmanI, 3, garUDA, 4. indrANI, 5. AAcI, 6. vAmyA, 7. naiRtyA, 8. vArUNI, 9. vAyavyA, 10. saumyA, 11. izAnI, 12. brAhmaNI, 13. vaiSNavI, 14. mAhezvarI, 15. vaimAnikA, 16, zilA, 17, zivahUti, 18. cAmuMDA. 19. jayA, 20. vijayA, 21. ajitA, 22. apa rAjitA 23. harasiddhi, 24. kAlikA, 25. caMDA, 26. sucaMDA, 27. kanakadattA, 28. sudatA, 29. umA, 30. ghaMTA, 31, sudhaTA, 32. pAMsupriyA, 33. AzApurA 34. leAhitA, 35. aMbA, 36. asthibhakSI, 37, nArAyaNI, 38. nArasiMhI, 39. kaumArA, 40. vAnarata, 41, aMgA, 42. vaMgA, 43. dIda fA, 44, yamadaMSTrA, 45, prabhA, 46. suprabhA, 47. lakhA, 48. loSThi, 49. bhadrA, pa0. subhadrA, 51. kAli, para. raudrI, 53. raudramukhI, 54, karALA, 55. vikarALA, 56. sAkSI, 57. vikaTAkSI, 58. tArA, 59. sutArA, 6 che. raMjanI karI, 61. raMjanA, 62, zvetA, 63. bhadrakAlI, 64. kSamAkarI. 6. maNibhadra tIrthaMkarAnA anucarA tarIke yakSa-yakSiNIA, (zAsanadevatA) svIkArelA che. A sivAya paNa keTalAka yakSAnA ullekho jainadha zAstromAMthI maLe che. temAM maNibhadra mukhya hAI tene yakSendra tarIke saMbAdhavAmAM Ave che. maNibhadra yakSanI pratimAe gujarAtamAMthI temaja sirAhI rAjyanA girivara, mAlagAma ane magarIvADAmAMthI paNa maLI Ave che. dIpAva tenuM svarUpa A pramANe Ape che - Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 maNibhadra deva zyAmavarNanA heAya che. te arAvata hAthI varAhanA jevA mukhavALA che. te dAMta upara jina caitya bhujAvALA che. temanA jamaNA hAtheAmAM DhAla, trizUla, mALA hAtheAmAM pAza, aMkuza ane zakti ke talavAra dhAraNa kare che. jAtanI kAmanA pUrNa karavAvALA che.' A jainamUrtividhAna upara birAje che. te dhAraNa kare che. te cha hoya che. ane DAbA maNibhadra baMdhI 7. ghaTANu mahAvIra : jaina kriyAvidhimAM devI pUjananA bAvanavIramAM ghaMTAkarNanuM nAma Ave che temaja aSTAttarI stAtramAM paNa Agale divase rAtrie ghaMTAkaNuM ekase eka vAra gaNavAnuM vidhAna che. 'cakalyANu aSTabhadrI jina prAsAdamAM tenuM svarUpa karavAnuM kahevu che. tethI dhaTAka" taddana arvAcIna jaNAtA nathI. ghaMTAkarNanuM svarUpa aDhAra hAtheAnu che. hamaNAM ghaMTAkaNuM nI sthApanA keTaleka sthaLe thatI jovA-sAMbhaLavAmAM Ave che. uttara gujarAtamAM vizvapura pAse mahuDI gAme AcArya zrI buddhisAgarajI mahArAje tenI pahelavahelI sthApanA Azare pA~cAvana varSa pUrve karI hatI te tarapha zraddhAne kAraNe khInna sthaLAmAM paNa ghauMTAkanI paTa rUpe athavA AkRtinI mUrtinuM paNa sthApana thAya che. sAmAnya rIte ghaMTAkarNa mahAvIrane be hAtha hoya che ane AkRti UbhelI heAya che. UbhI dhanuSya caDAvela, pAchaLa tIra-bhAthAnA saMgraha ane keDe talavAra laTakAvelI ane paga AgaLa vajra ane gadA nIce paDelAM dekhADavAmAM Ave che. te paTa AkRtinI mUrtinA krUratA nizA AdimatrA kAtaravAmAM Ave che. kAIka sthaLe tenA kAne ane hAthe ghaTikAe laTakAvelI heAya che. agnipurANa a, 46mAM dhaTAkanuM svarUpa varNavelu che. te varNana pramANe ghaTAka deva pApa ane rAganA nAza karanArA che. temane aDhAra bhujAo che temAM te va, talavAra, daMDa, cakra, muzaLa,aMkuza, 'mudgara, khANu, tanI, DhAla, zakti, mastaka, nAgapAza, dhanuSa, ghaMTA, kuThAra ane be trizula dhAraNa kare che. keTalAka vidvAneAnI mAnyatA che ke ghaMTAkaNuM bAvana vIramAMnA eka che. keTalAMka tene mahAdevanA gaNu mAne che, te kAI tene kArtika svAmInuM rUpa mAne che. keTalAMkanA mate ghaMTAkaNuM devanI pratimA vize prAcIna sAhitya nathI temaja tenI kalpanA paNa nathI athavA tenI AkRti devI banAvavI tenA paNa DhacAMya jUnA pATha maLatA nathI. tee ema mAne che ke A ghaMTAkaNuM deva mahAdevanA gaNu kahevAya che tenuM svarUpa upara joyuM tema agnipurANu adhyAya 46mAM savistara ApeluM che, e hAthavALI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya jainadevatAe dhanuSya ane bANa caDAvelI AkRti arjuna vIranI che te vize prAcIna samayamAM evI mAnyatA hatI ke rAmAyaNa ke mahAbhAratAdinI yuddhanI kathAe vaheMcAya tyAre sabhAmAM kAI vidhna na thAya tethI daravAjAnA mathALe tevI mUrtinuM cihna mUkAtuM, ane tenI cAre tarapha ghaMTAkaNuM maMtra lakhAtA. tene Adhunika leAkeA dhaTAka mAnavA lAgyA evo laukika mAnyatA che. ghaMTAkaNu nA maMtra jaina vidhimAM nIce pramANe che. "huM ghaMTAkaNu mahAvIra, sabhRta prANI hitanI rakSA karI, upasa, bhaya ane duHkha sAme mahAbaLavAna evA tame| amAruM rakSaNa karI. huM ghaMTAkaNu mahAvIra, sarvavyAdhinA nAza kare. visphoTaka bhaya Adi sAme he mahAbaLa amAruM rakSaNa karA." skaMdapurANanA kAzIkhaMDamAM bAvanavIranA nAme ApelAM che. ceAsaTha kSetrapAla paNa batAvelA che. kSetrapAla ane bharavAdi rUpAmAM keTalIka samAnatA che. A kSetrapAlAnuM svarUpa, Ayudha, va, vAhana haju jovAM maLatAM nathI. AcAradinakaramAM bAvanavIranA mAtra nAmA ApelAM che. tenA AyudhAdi temAM paNu batAvelAM nathI. bAvanavIranA anya laukika nAmeA pATha vagaranA jovAmAM AvelA che. temAM kAtariyAvIra, pAraviyAvIra, agAziyAvIra, kulaNiyAvIra jevAM laukika nAme che. tene koI zAstra pramANu heAya tema dekhAtuM nathI. tethI te koI grAmINa tAMtrikAnI racanA lAge che. uttara gujarAtamAM U~jhA pAse eka nAnakaDA gAmaDAmAM bAvana vIramAMnA ekanuM nAnuM maMdira che. pATaNa najIka sthAnaka che. anAvADA pAse vIranu 117 tethI tenA jainadarzanamAM tAMtrika vidyA kadAca pAchalA yugamAM praveza pAmI hAya e saMbhavita che, kAraNa jainanamAM mAtra sAttvika vRtti jaNAya che. prAra'bhakALamAM tAMtrika vidyAnA praveza thayA hAya ema mAnavA mana kAca pAme che. bauddhadarzInamAM paNa AvI ja sthiti hatI. gautamabuddhe potAnI hayAtImAM ja peAtAnI jAtanI pratimAnA virodha karyA hatA. tethI devadevIonuM sthAna tyAM saMbhavI zakatuM nathI. paraMtu bauddhasaMpradAyamAM pAchaLathI tAMtrika vidyAne pracAra eTale badhe vadhI gaye ke dezanA anya saMpradAyanA mukhya devadevIone gauNa gaNI temanA deha para peAtAnA saMpradAyanA devadevIonI, nRtyanA bhAvavALI kalpanA mUrtie racavAmAM AvI hatI. brAhmaNadharma nA pradhAnadeva brahmAnI cattI ke dhI sUtelI mUrti para bauddhanI tArAdevI ke anyadeva enI nRtya karatA bhAvavALI mUrtionI racanA tAMtrikAe karI hatI. AvI ayeAgya ane anya saMpradAyane AdhAta pahe Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jainamUrtividhAna cADanArI pravRtti sAme prabaLa virAdha UThayo hatA jenA pariNAme zrImad zaMkarAcAya jevA avatArI puruSoe bauddha saMpradAyanu khaMDana karavAnI pravRtti hAtha dharelI AthI bauddha saMpradAyanuM prAbalya samaye samaye ghaTatuM gayuM. Akhare bauddhadharma te bhAratamAMthI dezavaTA levA paDayo. khIjI bAju jaina dharmanA pUrvAcAryAe potAnA dAyAnI AvA prakAranI lAgaNI na duHkhAvavAnuM DahApaNa bhAratamAM A saMpradAya phAlyA ane khUba vistaryA ane susthitimAM TakI raheleA che. samakAlIna anya sa`pravAparyuM. jene kAraNe tethI te Aje paNa jainadharmamAM tAMtrika vidyAnA prathA haze evuM temanA devadevIonA svarUpe tathA temanI dhyAnastuti uparathI lAge che ane tevI mUrtie paNa thavA lAgI. padmAvatI devI ane tenAM svarUpe, ceAsaTha cAgiNI, bAvanavIra, kSetrapAla, bhairavAdi svarUpe ane ghaMTAkaNuM paNa e ja darzAve che. padmAvatI: "padmAvatI kalpamAM cAra bhuyukta padmAvatInI stuti nIce pramANe ApelI che. pArzvanAtha prabhunI zAsanadevI padmAvatInA cAra hAthamAM kamaLa, pAza, aMkuza ane phaLa dhAraNa karelAM che tene kukaDA ane sanu vAhana che, mAthe traNa ke pAMca kgu che. te traNa netravALI che. rAtA puSpanA varNavALI evI padmAvatI amAruM rakSaNa karI,' upara vaNa velI padmAvatInA vanathI taddana judI 'padmAvatI daMDaka' (padmAvatI rda')mAMthI dhyAna kheMce tevu padmAvatInu' varNana nIce ApeluM che : zrI pArzvanAtha prabhunI pAda sevikA padmAvatI devI manuSyanA bhavanA bhaya haranArI chaeN, jamaNI tarapha dakSiNe nAgadeva bhavajalanuM tAraNa karanAra ane bhayarahita karanAra che. DAbI tarapha gaNu rakSA karanArA ane daitya dAnavane bhaya nAza karanArA che. haMsa para beThelI A devI traNa lekane meAhita karanArI che. teNe ce:vIza hAtheAmAM judA judA Ayudho dhAraNa karelA che. jamaNA hAthamAM vajra ane DAbA hAthamAM aMkuza zAbhe che. uparAMta DAbA hAthamAM kamala, cakra, chatra, DamarU, DhAla, khappara, khaDga, dhanuSa, bANu, musala, haLa ane jamaNu hAthamAM mastaka, talavAra, agnijavAlA, muDamALA, varada, trizULa, parazu, nAga, sugara ane daMDa vagere che. nAgapAza dunAnI duSTAnA nAza karavA mATe dhAraNa kare che. AvI devInA pUjanathI kAmanI icchAvALA mananuM abhiSTa phaLa maLe che. tenuM zarIra sALa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyA janadevatAo zaNagArathI sarjeluM che. temanAM netrA kamaLanA jevAM zaiAbhI rahyA che. mULa caMdramAnA zItaLa tejathI zAbhe che teNe rAtAM vastro paherelAM che. evI padmAvatInA caraNe avidha prakAre suvarNa pAtramAM pUjavA. je naranArI, bhAvasahita tenI pUjA kare che tene pazu, anAja ane saMpatti vadhe che." bharava padmAvatI kalpamAM padmAvatInA cha paryAya nAme ApelAM cheH 1. tAtalA, 2. viratA, 3. nityA, 4. tripurA, 5. kAmasAdhinI ane 6. tripurabhairavI, A cha paryAyadevInA svarUpe A pramANe cheH 1. teAtalA-pAza, vaja, phaLa ane kamaLa cAra hAthamAM dhAraNa karelA che, 2. ritA--zaMkha, kamaLa, abhaya ane varada cAra hAthamAM dhAraNa karelAM che sUnA jeve va che. 3. nityA--pAza, aMkuza, kamaLa ane akSamAla cAre hAthamAM dhAraNa karelAM che. haMsanu vAhana che, sUrya jevA vaNu che. jaTAmAM khIjaneA caMdra dhAraNa kare che 4. tripurA-zUla, cakra, kaLaza (?), kamaLa, dhanuSa, bANa, phaLa ane aMkuza ema ATha hAthamAM dhAraNa karelAM che. kaMku varNInA devI che. 1139 pa. kAmasAdhinI--zaMkha, kamaLa, phaLa ane kamaLa cAre hAthamAM dhAraNa karelAM che. baMdhukanA puSpa jevA varNa che. kuTa-sanu vAhana che. 6. tripurabhairavI--pAza, cakra, dhanuSa, bANu, DhAla, talavAra, phaLa ane kamaLa e ATha bhujAomAM dhAraNa karelA che. gepa jevA varNa che.traNa netra che. mAthA upara sarpInI pheNAvALo, kuTa sanA vAhanavALI, vistI rAtA kamaLAnA jevA AsanavALI, rAtA varNavALI, kamaLa sarakhA mukhavALI, traNa netravALI, varada, aMkuza, pAza ane divya phaLa jenA hAthamAM che evI padmAvatI devInuM japa karanArA satpuruSoe A phaLa denArI devInuM dhyAna dharavAnu` A graMthamAM jaNAveluM che cha kAryasiddhimAM te devInA Asana ane varNa pRthaklR pRthak kahelAM che. (1) AkarSaNa siddhimAM daMDAsana ane aruNuvarNa (2) vazyaka mAM svastikAsana ane raktakusumava (3) zAMti pauSTikarmamAM padmAsana ane caMdrakAMtavarNa. (4) videzecAna karmImAM kaTAsana ane dhUmravarNa (5) staMbhana karmamAM pItava ane vajrAsana (6) niSedhaka mAM kRSNava ane uccabhadrapITha A rItanA cha prayAgAmAM sAdhakanA Asana ane devInA varNa bhinna bhinna jaNAvelAM che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 siddhacaka ke navadevatA : - jainadharmanA dareka maMdiramAM siddhacakra pUjA mATe rAkhavAmAM Ave che te ghaNuM ja mAnItuM, tAMtrika yaMtra che. temAM paMca parameSThina ane cAra mekSa mATe jarUrI taro maLIne kula "navapada heya che. cAMdInI ke pittaLanI tAsakamAM pAMca nAnI AkRtio karelI hoya che. A pAMca parameSThImAM ahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu hoya che, ane cAra tamAM triratna ane tapa arthAta , samyam jJAna, samyam caritra, samyam darzana ane samyagna tapa. zvetAmbara saMpradAyamAM siddhacakranI AkRti ghaNI priya hoya che te samagra jaina dharmanA mukhya prANu che. digambara saMpradAyamAM tenI pUjA navadevatA tarIke thAya che. A baMne saMpradAyamAM navapadanI mAnyatA che paraMtu paMca parameSThI sivAyanA cAra pada digambaranA mate jinamUrti athavA caitya, jina-maMdira eTale caityAlaya, dharmacakra ane zrata eTale tIrthakaranI vANuM che. zvetAmbara pramANe siddhacakranI AkRti pUjA mATe ATha kamaladalanI karavAmAM Ave che. temAM madhyamAM ahaMtanuM sthAna hoya che. tenA upara siddhatenI nIce upAdhyAya, jamaNI bAjue AcArya ane DAbI bAjue sAdhunuM sthAna hoya che. siddha ane AcAryanI vacamAM samyapha darzana mUkavAmAM Ave che. AcArya ane upAdhyAyanI vacamAM samyaka jJAnane maMtra, upAdhyAya ane sAdhunI vacamAM samyaka caritrano maMtra ane chelle sAdhu ane siddhanI vacamAM samyapha tapane namaskAra maMtra mUkavAmAM Ave che. pUjA mATenA A maMtronuM mAnavAkAra svarUpa hetuM nathI. ahata ane siddhanI AkRti padmAsanamAM dhyAnamudrAmAM hoya che. bAkInA traNa parameSThInuM mAtra padmAsanamAM hoya che, paraMtu temane DAbo hAtha khoLAmAM ane jamaNA hAthamAM vyAkhyAna mudrA hoya che ane mukha upara muhapatti (mukhapaTTikA) dhAraNa kare che. tAMtrika pUjA mATe pAMca parameSThinane varNamAM pharaka hoya che jemake ahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu anukrame zveta, rakta, pIta, nIla ane zyAma varNanA heAya che. navapadamAMnA bAkIne cAra varNa dhyAna dharavA mATe sapheda kahe che. digambara taMtramAM be prakAranA siddhacakra hoya che te laghusihacaka ane bRhata siddhacakra tarIke jANItAM che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 pariziSTa 1 TUMkamAM, siddhacakramAM jainadharmanA mahatvanAM sUtro karelAM hoya che tethI tenuM mahatva eTaluM badhuM che ke kaI paNa vetAmbaranuM maMdira siddhacakra vagara pUrNa gaNI zakAya nahIM. varSamAM be vakhata-pAnakhara ane vasaMta RtumAM tenI ATha prakAre ATha divasa sudhI pUjA karavAmAM Ave che. A ATha divasa daramyAna ekAda divasa jaLayAtrA karavAmAM Ave che. A divase siddhacakrane zaheranI pAsenA taLAvamAM laI jaIne vidhipUrvaka snAna karAvavAmAM Ave che. kharuM jotAM A prakAranA snAna karAvyA pachI ATha prakAranI pUjA karAya che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 mANuvaka sta'bha-mAnastaMbha : jainamadirAnI pAse mAnastaMbha mUkavAnA rivAja heAya che. A mAnastaMbhanuM prayeAjana tenA darzanamAtrathI dakene mada dUra thAya che ane tenA manamAM dhArmika zraddhA utpana thAya che. ciMtADamAM I. sa. 1100 mAM suMdara kAryAsta bha ubhA karavAmAM AvyuM che je 80 phUTa U~ce che ane tene ATha mALa che. A staMbha gambara soMpradAyanA che. staMbhanA cheka uparanA majalA upara maDapa che. jemAM caumukhA smRti mUkelI che. jainazAstramAM AvA staMbhane mANavakastabha ke mAnastaMbha kahevAmAM Ave che, sta MbhanA cheka nIcenA bhAge ane cheka uparanA bhAge mUrtio mUkavAmAM Ave che. samavAyAMga sUtramAM mANuvakastabhane jinanA asthi avazeSate sAcavavA mATene staMbha kahe che. ratnajaDita majUdhAmAM aritha avarodha mUkIne tene laTakAvavAmAM Ave che AvA staMbhA judA judA iMdronI sudharmA sabhAmAM hAya che. iMdrae A dhvaja rApelA heAvAthI tene indraja tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. AdipurANu AvA sta...bhanuM varNana Ape che. A staMbha samavasaraNanA pahelA prakAramAM karavAmAM Ave che sta MbhanA nIcenA bhAge cAre bAjumAM jinanI sAnAnI cAra mUrtio mUkavAmAM Ave che. staMbha ghaNA UMcA heAya che ane te ghaTA ane cAmara vagerethI zeAbhe che, te traNa goLAkAra pITha upara heAya che, tenI TAca upara tricchatrA hAya che AvA staMbha ke dhvaja ropavAnI paddhati ghaNI jUnI che. vedanA samayamAM lAkaDAnA sthUNA ke vaidika yajJa vakhatanA yUpanI yAda Ape che. besanagaramAM jema vAsudevama MdiranI sAme garuDadhvaja UbhA karavAmAM AvyA hatA. devagaDhamAMthI paNa AvA prakAranA staMbha saLI AvyA che, paraMtu temAM keTalAka pheraphAra noMdhapAtra che. jemake TAca upara cAra pratimAe uparAMta cAra gauNudevatAo-yakSiNI ane kSetrapAla nIcenA bhAge mUkavAmAM Ave che. staMbhanI TAca upara keTalIkavAra gaNudhara athavA mukhya AcArya-je jineAnA samUhamAM heya che tene mUkavAmAM Ave che. digambara sapradAyamAM paNa AvA staMbha ghaNAM ja lAtipraya che. hemacaMdrAcAI bhidhAna cintAmaNi (1-47-48)mAM staMbhane mATe dhvaja zabda vApare che. te tIrthaMkaranA lAMchana tarIke gaNavAmAM Ave che, jyAre pratiSThAsAroddhAramAM tene jinanA kuTuMbanA amadUta tarIke gaNu ve che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 pariziSTa 2 mAnasta bhanu vistRta varNana Avazyakaniyukti Ape che te A pramANe che: vIthIAnI vaccevaca eka mAnastaMbha hAya che te AkAramAM gALa ane tene cAra gApuradvAra tathA dhvaja patAkAo hAya che, tenI cAre bAju suMdaravana khaMDa hAya che temAM pUrva dizAnA krama pramANe seAma, yama, varuNu ane kubera lokapAla hAya che. teone mATe ramaNIya krIDAnagara hAya che, mAnastaMbha dhIre dhIre upara jatAM nAnA (sAMkaDA) thatA jatA heAya che ane te traNa gALAkAra pITha upara heAya che. mAnastaMbhanI UMcAI tItha karanI zarIrAkRtithI khAra gaNI batalAvelI che mAnata bha traNa khADAmAM vibhAjita thAya che tenA mULa bhAga vArAthI yukta, madhya bhAga sphaTika maNimaya vRttAkAra tathA uparanA bhAga va mamaya hAya che ane tenI cAre bAju cAmara, ghaMTA, kikiNI, ratnahAra vagere dhvajAothI zAbhe che. mAnastaMbhanI TAca upara (zikhara upara) cAre dizAomAM ATha ATha pratihAryo sAthe eka eka jinendranI pratimA birAje che. pratihAryonA nAma azakavRkSa, divya puSpavRSTi, divyadhvani, cAmara, Asana, bhAmaMDala, duMdubhI ane chatra. dareka mAnastaMbhanI pUrvI vagere cAre dizAmAM eka eka vApikA haiAya che. pUrvathI zarU thayelI vArSika AnA nAma A pramANe che : naMdAttarA, noMdA, naMdImatI ane na"dIdheASA. dakSiNa mAnastaMbhanI vApikAe che vijayA, vaijyantA, jayantA ane aparAjitA. pazcima mAnastaMbhanI vArSikAo che. azAkA, supratiyuddhA, kumudA ane puMDarikA. uttara mAnastaMbhanI vApikAenA nAma che dhyAna dA, mahAnaMdA, supratibuddA ane prabha karA, A vApikA cAre tarapha vedikA ane tAraNAthI yukta tathA jalakrIDAne yAgya divya dravyo ane. seApAnAthI yukta hoya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 jainatIkarAnA bhUta, vata mAna, ane bhAvi ceAvIzIonAM krama, nAma ane lAMchana : krama 1. 2. .3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. vartamAna cAvIzI tIrtha kara RSabhadeva ajitanAtha saMbhavanAtha abhinaMdana sumatinAtha padmaprabhu supArzvanAtha caMdraprabhu suvidhinAtha zItalanAtha zreyAMsanAtha vAsupUjya vimalanAtha anaMtanAtha dharmanAtha zAMtinAtha kuMthunAtha aranAtha mallinAtha munisuvrata minAtha minAtha pArzvanAtha mahAvIraprabhu lAMchana peDhiyA hAthI gheADA vAMdarA kI capakSI kamaLa svastika caMdramA magara zrIvatsa ge DA pADA varAha sI cALApakSI va haraNa bakarA naMdyAvata kaLaza kA nIlakamala zakha sapa siMha Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 krama ' 2. 3. 4. 5. . 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. atita: bhUta: cAvIthI tIrthaMkara zrI kevalajJAna nirvANI sAgara mahAyaza vimala sarvAnubhUti zrIdhara zrodatta dAmAdara sutA svAmInAtha munisuvrata zrosumati zivati astrAga namizra ga anila yazeAdhara kuMtA jinezvara zuddhamati ziva kara syAna dara saprati 125 lAMchana siMha sa zaMkha nIlakamala kAcae. kaLaza noMghAvata bakA. haraNa va bAjapakSI varAha pADA geDa zrIvatsa magara cakramA svastika kamaLa. kaucapakSI vAMdarA. dhADe hAthI peAThiyA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -126 jaina mUtividhAna kama lAMchana siMha anAgata: bhAvi: covIzI tIrthakara pAnAbha suradeva supArzva svayaM prabha sarvAnubhUti sarpa zaMkha nIlakamala kAcabe devazruta udaya peDhAla paTTIla zatakIti 12. 13. 14, 11, suta amama niSkAya nipulAka nimama citragupta samAdhi saMvara yazodhara naMdAvarta bakaro haraNa vaja bAjapakSI varAha pADe geMDo zrIvatsa magara caMdramAM svastika kamaLa kauMcapakSI vAMdaro ghoDo hAthI piThi 16. 17, 18.. 19, vijaya malli zrIdeva anaMtavIrya bhadrakRta 23. 24. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasaci * * * * kAma mAM karI . kathaka vaDaSava (pR. 49) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jenamUrtividhAna : :::: ke ja na na nananana : hka kalika mana mohI neminAtha (pR. 64) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasUci 111 samavasaraNa (pR. 35) 129: Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 pArzvanAtha (pR. 6) jainamUrtividhAna Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrastha sahastraphaNA pArzvanAtha (pR. 16) 31 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamUrtividhAna -kAra -- -- - - ke ::: :: karI '' .... in ha kalAka . dikaro . . *. tamArA vAta karI FREE, E. * * ***** jIvaMtasvAmI (pR . 60) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSatrasUci W cakrezvarI (pR. 83) AB Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 geAmukha (pR. 72) jainasUrtividhAne Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasUci a"khikA (pR. 92) 135 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 siddhacakra (pR. 120) jainamUrtividhAna Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasuci navadevatA (pR. 120) 137 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 maNivaka stabha (pR. 122) jainamUti vadhAna Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhagraMtha sUci agnipurANa amilaSitArtha citAmaNi aMzumad bhedAgama AcAra dinakara Avazyaka cUrNi jJAnArNavatatra triSaSTizalAkApuruSacaritra dIpANa va vAstuvidyA sa. pra. o. somapurA zilpaztnAkara kSIrArNava (zrI vizvakarmApraNita) sa. pra. o. somapurA zrI girirAja sparzanA - munirAja nityAnaMda vijayajI gujarAtanuM mUrtividhAna - ka. bhA. dave maMdironuM nagara zatruMjaya - phu. . dezI jainatIrthonuM varNana - pra. munirAja zrI kanakavijyajI 22452 (5'yatIthI ) - 5. pAsAsa premaya zAkha rANapuranAM maMdira - pra. ANaMdajI kalyANajI zrI zatruMjya saurabha yAne zrI jinatIrtha darzana - . jayaMtilAla prabhudAsa tathA varajIvanadAsa revAlAlA zaMkhezvara mahAtIrtha - zrI jayaMtavijayajI khaNDaharoM kA vaibhava - muni kAntisAgara prAcIna bhAratIya mati vijJAna - DaoN. vAsudeva upAdhyAya mUrti vijJAna (marAThI) - ga. ha. khare zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava gratha bhAratIya saMskRtime jaina dharma kA yogadAna - DI. hIrAlAla jaina Aspects of Jain Art and Architecture editors U.P. Shah M.A. Dhaky The Heart of Jainism by Sinclair Stevenson The Jain Iconography - B. C. Bhattacharya Jain Tirthas in India and their Architecture-Sarabhai Nawab Mahavira-His times and his philosophy of life by Dr. H. Jain Religion and culture of the jains by Dr. Jyotiprasad Jain Studies in Jaina Art - U. P. Shah Vastushastra Vol. II by D. N. Shukla Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhaka paricaya De. priyabALAbahena je. zAha bhAratIya saMskRti viSaya sAthe ema. e. thayA che tyArabAda pIeca. DI. nI upAdhi mATe lalitakalAviSayaka mahAnibaMdha lakhe. temanI A baMne DigrIe muMbaI yunivarsiTInI che. tyArabAda myujhiyama ane lalitakalAonA vadhu abhyAsa mATe perisanI sorabona yunivarsiTInI DI. linI upAdhi prathama vargamAM prApta karI. 1955thI teoe amadAvAdanI eca. ke. ArTasa kolejamAM bhAratIya saMskRtinA vaDA tathA prAdhyApaka tarIke sevAo ApyA bAda 1963mAM rAjakeTanI mAtuzrI vIrabAImAM mahilA kolejanAM AcAryapade nimAyAM. rAjakoTamAM aneka zikSaNa saMsthAo ane sAmAjika saMsthAomAM paNa pitAnI sevAo emaNe ApI che. lekhakanAM sattareka jeTalAM saMpAdane- prakAzane che te nIce pramANe che. 1. viSNudharmottara purANa bhA. 1 (saM.) 2. viSNudharmottara purANa bhA. 2 (saM.) 3. kRSNagIti (saM.) 4. zaMgArahArAvalI (saM.) 5. vastaratnakeza (saM.) 6. nRttasaMgraha (saM.) 7-8. nRtyaratnakoza (saM.) (bhA. 1 ane 2) 9. mudrAvidhivicAra prakaraNa (aM) 10. pramANamaMjarI (saM.) 11. nRtyAdhyAya (saM.) 12. bhAratIya purAtatvavidyA (anuvAda) 13. prAcIna bhAratIya zilpakaLA ane sthApatya (gujarAtI) 14. hiMdumUrtividhAna (gujarAtI) 15. tibeTa (gujarAtI) 16-17. Descriptive Catalogue of Sanskrit manuscripts Part I & II Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka paricaya jainamUtividhAnanA pustakamAM jaina mUrtionI eALakha ApavAmAM AvI che. jainamUtio ane temanAM lakSaNone sAcA artha mAM abhyAsa thaI zake te mATe jainadharmano paricaya paNa A pelo che. uparAMta jainamUrtiomAM viziSTa lakSaNa lAMchanAnI paNa mAhitI ApelI che. je jaimUrtionA paricaya mATe pAyA35 che. A graMthamAM tIrthakaranI mUrtio uparAMta yakSe ke zAsanadevatAonI mUrti e, yakSiNIo, aSTadipha pAle, navagraha, zrutadevIo ane vidyAdevIo temaja anya jainadevatAonAM lakSaNene khyAla ApavAmAM AvyA che. jemAM harighegameSI athavA nagameSa, kSetrapAla, gaNeza, zrI athavA lakSamI, zAntidevI, yogiNuo, maNibhadra, ghaMTAkarNa mahAvIra vagerenuM lakSaNA sahita varNana ApavAmAM AvyuM che. pariziSTamAM siddhacakra, tIrthakaronI covIsIenAM krama, nAma ane lAMchanuM jaNAvavAmAM AvyAM che. A pustakamAM jarUrI evAM keTalAMka citro mUkIne pustakanI upayogitAmAM vadhAro karyo che. jainadharma ane temAM paNa mukhyatve mUtizAstrane abhyAsa karavA irachatA jijJa suone temaja ema, e. nA bhAratIya saMskRtinA vidyArthIone A pustaka lAbhadAyI thaze te niHzaMka che. tethI ja A pustakanI upayogitA vizeSa jaNAya che. parAmarzakazrInA abhiprAyamAMthI A viSaya ema.e. nA bhAratIya saMskRti viSayamAM Ave che, te vize gujarAtamAM haju keAI graMtha prakAzita thayA nathI. A graMtha enA abhyAsakramane ghaNe aMze AvarI le che. AthI e vahelI take prakAzita thAya, te vidyArthIonI jarUriyAta saMtoSAze. jainamUrtividhAna rU. 11=0 0