________________
सुधा टीका स्था० ४ उ.३ सू०१ उदकदृष्टान्तेन चतुर्विध भावनिरूपणम्
णादिकं मलिनीकरोति पुनर्जलादिना विशोध्यते २ तथा वालुकोदकं - वालुकाप्रसिद्धा, तत्मानमुदकं वालुकोदकम्, तच पादायने लग्नं शुष्कं च ततोऽङ्गसचालनमात्रेण बालका दूरीभवति । तथा-शैलोदकं - शिलाः- पापाणाः, तासां विकाराः शैलाः-शर्कराः 'कंकर' इति भाषामसिद्धाः, तत्मधानमुदकं शैलोदकं, शैलास्तु चिकणाः, ते पादादि स्पृष्टाः किञ्चिद्दुःखं कुर्वन्तोऽपि कर्दमादिवन्न लें कुर्वन्ति ४ । इत्युदकदृष्टान्तसूत्रम् ।
મ
-
अथ दाष्टन्तिकमासूत्रमाह - " एवामेवेत्यादि - एवमेव कर्दमाद्युदकचदेव, भावः - जीवस्य रागादि परिणामः स चतुर्विधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा कर्दमोदककर्दम विशेष का जैसा होता है अर्थात् - कज्जल को मथकर इस से पैर आदिकों में यदि लेप किया जाता है, तो वह भी कदम जैसा ही चिपक जाता है और उस स्थान को काला कर देता है इसकी प्रधानता वाला जो उदक है वह - खअनोदक है । यह खञ्जनोदक भी यदि कहीं पर लग जाता है, तो वह भी उस स्थान को मलिन कर देता है, फिर पानी से उसे साफ करने पर शुद्ध हो जाता है । वालुकाप्रधान जो उदक है वह वाकोदक है, पह-वालुकोदक भी यदि कहीं अङ्ग में लग जाय और शुष्क हो जाय, तो वह वालुका अङ्ग सञ्चालनमात्र से ही दूर हो जाती है । तथा-जिस जल में शैल-पत्थर के कंकड प्रधान होते हैं वे-शैलोदक हैं. कडुड चिकने होते हैं वे चरण- पग आदि से स्पृष्ट होने पर कुछ दुःख तो देते हैं तो भी कर्दम आदि के जैसे चिपकते नहीं हैं । કાજળને પાણીની સાથે છુટીને જે લેપ તૈયાર થાય તેને હાથ, પગ આદિ પર લગાવવાથી કાદવની જેમ જ તે અંગેાને કાળા કરી નાખે છે આ પ્રકારના મંજનની પ્રધાનતાવાળા પાણીને ખજનેાદક કહે છે આ ખજનાદકને જે જગ્યાએ સ્પશ થાય છે તે જગ્યા પશુ મલિન થઈ જાય છે, પરન્તુ તે ડાઘને પાણીની મદદથી સાફ કરી શકાય છે વાલુકાપ્રધાન જે પાણી છે તેને વાયુકાઢક કહે છે. આ પ્રકારનું રતિમિશ્રિત પાણી શરીરના કેઇ પણ ભાગને કે કેઈ પણ વસ્તુને લાગવાથી શરીરના તે ભાગ અથવા તે વસ્તુ સાથે રેતી ચાંટી જાય છે, પરન્તુ જેવું પાણી સૂકાઈ જાય છે કે તુરતજ શરીરના સચા લન માત્રથી જ અને વસ્તુને ખંખેરવાથી જ તે રેતી ખરી જાય છે જે પાણીમાં કાંકરા હોય છે તે પાણીને રીલેાદક કહે છે. તે કાંકરા પર પગ પડ વાથી સહેજ પીડા તા થાય છે, પણ તે કાંકરા કાઢવ આદિની જેમ શરીરે ચાટી જતાં નથી. " एवमेव "प्रेम पालना र अरछे, तेम
