Book Title: Panchatantra Tantrakhyayika
Author(s): Johannes Hertel
Publisher: Harvard University Press
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022630/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE HARVARD ORIENTAL SERIES VOLUME FOURTEEN Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HARVARD ORIENTAL SERIES EDITED WITH THE COOPERATION OF VARIOUS SCHOLARS BY CHARLES ROCKWELL LANMAN PROFESSOR AT HARVARD UNIVERSITY; HONORARY MEMBER OF THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL, SOCIETE ASIATIQUE, ROYAL ASIATIC SOCIETY, AND DEUTSCHE MORGENLANDISCHE GESELLSCHAFT; ETC.; CORRESPONDING MEMBER OF THE KONIGLICHE GESELLSCHAFT DER WISSENSCHAFTEN ZU GOTTINGEN, THE IMPERIAL RUSSIAN ACADEMY, AND THE INSTITUTE OF FRANCE Volume Fourteen CAMBRIDGE, MASSACHUSETTS The harvard University Press 1915 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE PANCHATANTRA A Collection of Ancient bindu Tales IN ITS OLDEST RECENSION, THE KASHMIRIAN, ENTITLED TANTRAKHYAYIKA THE ORIGINAL SANSKRIT TEXT, EDITIO MINOR, REPRINTED FROM THE CRITICAL EDITIO MAJOR WHICH WAS MADE FOR THE KONIGLICHE GESELLSCHAFT DER WISSENSCHAFTEN ZU GOTTINGEN BY DR. JOHANNES HERTEL PROFESSOR AM KONIGLICHEN REALGYMNASIUM, DOBELN, SAXONY CAMBRIDGE, MASSACHUSETTS The barvard University Press 1915 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The volumes of this Series may be had, in America, by addressing Messrs. GINN AND COMPANY, at New York or Chicago or San Francisco, or at the home-office, 29 Beacon Street, Boston, Mass.; in England, by addressing Messrs. GINN AND COMPANY, 9 St. Martin's Street, Leicester Square, London, W.C.; and in Continental Europe, by addressing Mr. Otto Harrassowitz, Leipzig.-For the titles and descriptions and prices, see the List at the end of this volume. SIGILCHRISTOMAR ARDIANAE VE RI ECCLESIAL ANG EIN PRINTED FROM TYPE IN 1913 AT THE ORIENTAL PRINTING OFFICE OF G. KREYSING LEIPZIG, SAXONY, GERMANY First Edition, issued in 1915 Twelve Hundred and Fifty Copies Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CONTENTS PAGE PREFATORY AND RELATED MATTER Preface: by the Editor of this Series The titles Panchatantra and Tantrakhyayika . Importance of the Panchatantra in the history of literature Its place of origin, author, date, and purpose . . . Earliest and latest time-limits of the work, 300 B.C. and 570 A.D. Hertel's essays and books on the Panchatantra . . . . The missing Introduction and Notes to the present volume . Acknowledgments : to the Printing-house of G. Kreysing of Leipzig To the Royal Society of Sciences at Gottingen. Typographical devices etc. explained Head-lines, page-numbers, line-numbers . Indication of emboxments by vertical wavy lines Vertical straight black-faced lines . . Device for citing whole paragraphs of the frame-stories Citation of tales and stanzas . . . . . : xiv . xiv . . . XV SANSKRIT TEXT OF THE TANTRAKHYAYIKA OR The Panchatantra in its oldest extant form, the Kashmirian . . 1 to 143 Introduction or Kathamukha King Amarasakti and his three simple sons The king entrusts the princes to the wise teacher Vishnusarman The octogenarian master composes for them Five Tantras or Panchatantra er or co Book I or first Tantra: The estranging of friends Frame-story: The lion (Pingalaka) and the bull (Samjivaka) and The two jackals, Karataka and Damanaka . . Tale i: Ape and wedge . . . Frame-story continued. . . Tale ii: Jackal and drum. Frame-story continued . . Tale ili a: Monk and swindler. Tale iii b: Rams and jackal. Tale iii a concluded. . Tale iiie: Cuckold weaver . Frame-story continued. . Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Contents Tale iv: Crows and serpent . . Tale v: Heron, fishes, and crab. Tale iv concluded . Frame-story continued. . Tale vi: Lion and hare . Frame-story continued Tale vii: Louse and flea . Frame-story continued. Tale viii: Blue jackal . . Frame-story continued. . Tale ix : Lion's retainers outwit camel Frame-story continued. Tale x: Strand-bird and sea . . Tale xi: Two geese and tortoise. Tale x continued . . . Tale xii: Three fishes . . Tale x concluded . Frame-story continued. Tale xiii: Jackal outwits camel and lion. Frame-story continued . . . . . Tale xiv: Ape, glow-worm, and officious bird Frame-story continued. Tale xv: Good-heart and Bad-heart. . Tale xvi: Heron, serpent, and mongoos Tale xv concluded . Frame-story continued. . . Tale xvii: How mice ate iron. Frame-story continued and concluded . . . . : 48 . 49 Book II or second Tantra : The winning of friends . . Frame-story : Dove, mouse, crow, tortoise, and deer Tale i: Mouse and two monks . . . Tale zi: Hulled grain for hulled grain Tale ii: Too greedy jackal . . Tale ii concluded . . . . Tale i concluded . . . . . Frame-story continued. Tale iv: Weaver and Stingy and Bountiful Frame-story continued. Tale v: Deer's former captivity Frame-story continued and concluded . Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Contents vii PAGE 96 96 97 98 100 Book III or third Tantra : The war of the crows and the owls Frame-story: The war of the crows and the owls Tale i: Ass in panther-skin . . . Frame-story continued. . . . Tale ii : Birds elect a king Tale iii: Elephant and rabbit and moon . Tale ii continued . Tale iv: Cat as judge between partridge and hare Tale ii concluded . Frame-story continued. Tale v: Brahman, goat, and three rogues Frame-story continued. Tale vi: Ogre, thief, and Brahman . Frame-story continued. Tale vii: King Sivi Frame-story continued. Tale viii: Cuckold wheelwright Frame-story continued. Tale ix : Mouse-maiden will wed a mouse Frame-story continued. .' Tale x: Frogs ride a serpent Frame-story continued. . Tale xi: Goose and fowler . . Frame-story continued and concluded . 101 103 104 104 105 107 108 108 110 110 111 111 113 116 . . 117 121 123 Book IV or fourth Tantra: The loss of one's gettings Frame-story: Ape and crocodile . . Tale i: Punished onion-thief. . Frame-story continued. . . . . . . Tale ii: Ass without heart and ears Frame-story continued and concluded 124 127 127 . . 128 130 131 Book V or fifth Tantra: The fruits of rashness Frame-story : Brahman and faithful mongoos. Tale i: Brahman builds air-castles, . Frame-story continued. . . . . Tale ii: The barber who killed the monks . . . . 131 132 133 Appendixes I and II and III and IV Appendix I: To book III; text, page 103, line 24 Tale: Treacherous bawd . . . . . . . . 135 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viii Contents Appendix II: To book III; text, page 107, line 10 Tale: Old man, young wife, and thief Appendix III: To book III; text, page 113, line 17 Tale Jackal and wary fox Appendix IV: To book IV; text, page 130, line 8 Tale: Sham warrior PAGE 138 140 142 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE BY THE EDITOR OF THIS SERIES The titles of this work, and its importance. This volume contains the Sanskrit text of the Tantrakhyayika or Panchatantra, a collection of ancient Hindu tales in its oldest extant form. Hertel renders tantra as case-of-good-sense' or 'Klugheitsfall.' The alternative title Panchatantra, 'The five (panca) cases-of-good-sense,' is the one by which the many forms of the work are commonly known in the Occident, and it alludes to the five books into which the work is divided. Hertel translates the title Tantrakhyayikam as [Manual] 'consisting of tales of cases-of-good-sense,' or, in German, as 'Aus Erzahlungen von Klugheitsfallen bestehendes [Lehrbuch). In the preface to his volume entitled Das Pancatantra, page vii, he says: This book treats of the history of a work which has made an unparalleled triumphal progress from its native land over all the civilized parts of the globe and which for more than fifteen hundred years has delighted young and old, educated and uneducated, rich and poor, high and low, and still delights them. Even the greatest obstacles - whether of language or customs or religion - have not been able to check that triumphal progress. The Panchatantra, he adds, is not only the oldest extant work of Hindu artistic fiction, but it is also the one which has exercised a greater influence than any other work of India upon the literature of the world. It was the Panchatantra that formed the basis of the studies of the immortal pioneer in the field of comparative literature, Theodor Benfey. It was his work, entitled Das Pantschatantra, that laid the foundation of the scientific treatment of the history of the fable. From the Panchatantra there came the lost, but famous, Pahlavi translation, among whose effluxes are some of the most notable books of southwestern Asia and of Europe, the Old Syriac Kalilag and Damnag, the Arabic Kalila and Dimna, John of Capua's Directorium vitae humanae, the Buch der Beispiele der alten Weisen, in German of great vigor and beauty, -- and so on down to that gem of racy Tudor English, the translation of Doni's La filosophia morale, by Sir Thomas North. The Panchatantra : its place of origin, author, date, and purpose. -- Several of the most important of Hertel's conclusions, as set forth in his book, Das Paficatantra, may here be given, but without detailed references, 1 Reprinted by Joseph Jacobs: The earliest English version of the fables of Bidpai [Pilpay]. London. 1888. ix Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Preface since the conclusions are easily found, mostly in the second chapter. - The native land of the Tantrakhyayika was probably Kashmir. Its author was a Vishnuite brahman whose name and date we do not know. It purports to be the work of an octogenarian brahman sage named Vishnusarman. It was written in the language of the educated court-circles of the time, the Sanskrit. Its purpose was to train young princes to discreet behavior (klugem Handeln) in private and political life, and, incidentally and by a faultless model, to teach them the court-language, the Sanskrit. Earliest and latest time-limits of this work, 300 B.C. and 570 A.D. - A prior time-limit for the Tantrakhyayika may be determined by a reference which it makes to Chanakya. Its author, at stanza 2, pays homage to six authors of hand-books for princes, among them to "Chanakya, the great," whose Artha-sastra, very recently found and published, was known to the author of our text and used by him. Chanakya, otherwise known as Kautilya or Vishnugupta, was the prime-minister of the first king of the Mauryan dynasty, king Chandragupta or Eavepakottos of Pataliputra or IlarissoOpa, 321-297 B.C., at whose court Megasthenes lived as ambassador of Seleukos Nikator. The earliest time-limit for the Tantrakhyayika would accordingly be about 300 B.C. The latest time-limit is set by the date of the famous translation of our text into Pahlavi. The celebrated Persian king of the Sassanian dynasty, Chosrau Anosharwan, 531-579 A.D., commanded his learned physician, Burzuyeh or Burzoe, who knew both the Indian and the Persian tongue, to go to India and get this and other books and translate them into Persian, that is Pahlavi. (See Hertel, page 362.) This command Burzoe executed. The date of the Tantrakhyayika must accordingly be somewhere between about 300 B.C. and about 570 A.D. For any precise date, as already intimated, no cogent arguments have as yet been adduced. Certain genuine passages of the Tantrakhyayika do indeed mention dinara as coins. Winternitz, following Jolly, assumes that the pronunciation of dendria or denaria as dinaria was not earlier than the second century of our era, and that Sanskrit works which mention dinara can therefore not be earlier than the second century. Hertel accordingly, with perhaps too great caution, thinks that Winternitz and F. W. Thomas may be right in setting the date of the Tantrakhyayika at about 300 A.D. On the other hand, Keith maintains (JRAS. 1915, page 504) that Indian works with this iotacism need not on that account be later than the beginning of our era. The genealogical tree of the forms and versions of the Indian original shows that the Tantrakhyayika must have been an old work even at the time of king Chosrau. And we know that its fame had Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ By the Editor of this Series already reached to distant Persia. Its style and vocabulary moreover show signs of relatively high antiquity. Hertel is of opinion that the Tantrakhyayika is, as said above, the oldest extant work of Hindu artistic fiction. To this Winternitz (DLZ. 1914, column 2432) demurs. xi Hertel's essays and books on the Panchatantra. For the last fifteen years and more, Professor Johannes Hertel has devoted himself with marvellous industry and enthusiasm and success to the study of the narrative literature of India. In particular he has investigated the collection of ancient Hindu tales entitled Panchatantra, the history of the forms and texts thereof and of their substance. The results of his studies are contained in a multitude of scattered essays and in various independent works, of which works the following should here be mentioned: Uber das Tantrakhyayika, die Kasmirische Rezension des Pancatantra. Mit dem Texte der Handschrift Deccan College VIII. 145. Von Johannes Hertel. [= Band XXII, No. V, der Abhandlungen der philologisch-historischen Klasse der Konigl. Sachsischen Gesellschaft der Wissenschaften.] Leipzig. B. G. Teubner. 1904. Das sudliche Pancatantra. Sanskrittext der Rezension ss mit den Lesarten der besten Handschriften der Rezension a. Herausgegeben von Johannes Hertel. [= Band XXIV, No. V, of the same.] Leipzig. B. G. Teubner. 1906. The Panchatantra. A collection of ancient Hindu tales, in the recension, called Panchakhyanaka, and dated 1199 A.D., of the Jaina monk, Purnabhadra. Critically edited in the original Sanskrit by Dr. Johannes Hertel, Oberlehrer am Koeniglichen Realgymnasium, Doebeln, Saxony. [= Volume XI of the Harvard Oriental Series.] Cambridge, Massachusetts. Published by Harvard University. 1908. The Panchatantra-text of Purnabhadra. Critical introduction and list of variants. By the same. [ Volume XII of the same.] The same. 1912. The Panchatantra-text of Purnabhadra and its relation to texts of allied recensions as shown in parallel specimens. By the same. [= Volume XIII of the same.] The same. 1912. Tantrakhyayika. Die alteste Fassung des Pancatantra. Aus dem Sanskrit ubersetzt mit Einleitung und Anmerkungen von Johannes Hertel. [Two volumes.] Erster Teil. Einleitung. Zweiter Teil. Ubersetzung und Anmerkungen. 1909. Leipzig und Berlin. Druck und Verlag von B. G. Teubner. Tantrakhyayika. Die alteste Fassung des Panicatantra. Nach den Handschriften. beider Rezensionen zum ersten Male herausgegeben von Johannes Hertel, Oberlehrer am Kgl. Realgymnasium zu Dobeln. Berlin. Weidmannsche Buchhandlung. 1910. [= Abhandlungen der Koniglichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Gottingen. Phil.-hist. Klasse. Neue Folge. Band XII. No. 2.] Das Pancatantra. Seine Geschichte und seine Verbreitung. Von Johannes Hertel. Gekronte Preisschrift. [Monogram of B.G.T. and the motto "Orient und Occident sind nicht mehr zu trennen."] Verlag von B. G. Teubner in Leipzig und Berlin. 1914. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Preface The missing Introduction and Notes to the present volume. The printing of the text of the Tantrakhyayika, given on pages 1 to 143 of this volume, volume XIV of the Harvard Oriental Series, was completed September 16, 1913. Professor Hertel had promised to write a brief introduction giving a summary of the history of the Panchatantra. That summary would of course have been a resume of the volume last cited, Das Pancatantra, and would everywhere have referred to it for proofs and details. Professor Hertel had promised also to prepare for this volume a body of annotations which should justify the occasional departures of the text here given from the text of the editio major; should define the words which have not yet been given in the Sanskrit lexicons; should briefly explain passages that are difficult or that had been wrongly rendered in his own translation; and should make any needed comment on passages which had already evoked public discussion among the critics. The substance of much of the intended contents of these notes may be found in the numerous articles of Professor Hertel published during the last few years. Especially important in this connection are his articles in volume 25 of the Wiener Zeitschrift fur die Kunde des Morgenlandes, Einzelbemerkungen zu den Texten des Pancatantra, and in volumes 67 to 69 of the Zeitschrift der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft, Indologische Analekta. xii Hertel's book, Das Pancatantra, appeared only a short time before the outbreak of the world-war. The teaching-staff of the Gymnasium at Dobeln was reduced in number and the work of those left at home was correspondingly heavier. In December, 1914, Professor Hertel, while on a sick-bed, received his orders to join the colors. His latest letter to me is dated Borna (Saxony), February 9, 1915. It explains the situation as to the promised. Introduction and Notes, and says that he daily expects to be ordered to the front. If he returns to his wife and seven children and to the studies in which he has won such great distinction, he may yet prepare the Introduction and Notes so that they may be issued with the translation of the Tantrakhyayika which I have undertaken. The only course that lay open to me was to write the indispensable preliminary matter for this volume myself and to issue the volume 1 without the Introduction and Notes. Acknowledgments.-To the printing-house of G. Kreysing of Leipzig a public acknowledgment of thanks is due. Dr. Hertel gave me the 1 The printed sheets were shipped from Leipzig to Boston via Rotterdam, and by the Holland-America Line, about the middle of February, 1915, the beginning of the great activity of the German submarines. In spite of torpedoes and mines and other dangers of the long list given in the war-insurance policy, the sheets arrived safe in Boston about the first of April. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ By the Editor of this Series xiii welcome assurance that the compositor and proof-reader did their work so well as to save him a great deal of trouble. And the general appearance of the text called forth from him expressions of satisfaction and delight. The larger Sanskrit type of this volume was brand-new when the work was begun, and it certainly yields a clear-cut and beautiful result. Scholars may well be grateful to good master-printers, and I wish for this printinghouse, now in the second century of its history, a long continuance of its useful and honorable activity. The Royal Society of Sciences at Gottingen deserves the thanks of Indianists for publishing Dr. Hertel's elaborate critical edition of this text or "editio major." The Society's edition is of course the indispensable basis for all further scientific investigation of the Panchatantra. And I make this statement explicitly and in Dr. Hertel's name, since he promised the Royal Society to do so when he received permission to issue this editio minor. The price of the editio major is necessarily too large for the purse of the average student. It seemed, accordingly, that an inexpensive reprint or "editio minor" might prove very useful. For the permission to make this reprint, I here express on behalf of Dr. Hertel and myself our thanks to the Royal Society of Sciences at Gottingen. Since the text of the Tantrakhyayika is of great intrinsic importance by reason of its antiquity and its history and its contents and its suitability as a reading-book for students, it is hoped that this "editio minor" may find a hearty welcome and a wide circulation. CHARLES R. LANMAN Harvard University August 9, 1915 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TYPOGRAPHICAL DEVICES ETC. EXPLAINED Head-lines, page-numbers, line-numbers, indication of emboxments. - The typographical devices of this volume are substantially the same as those employed in the Panchatantra of Purnabhadra, Harvard Oriental Series, volume XI (see pages xxiv-xxv). The useful head-lines are selfexplaining. The wording of the titles of the tales is so chosen as to accord so far as possible with the wording in volume XI. The page-numbers are given on the left-hand corner of each page, no matter whether it be odd or even, and every third line (not fifth) is numbered at the beginning (not the end). This is far more convenient than numbering every fifth line. And a number at the beginning of the line is much more easily caught by the eye than a number at the end, especially if the lines are not of just the same length. As to the indication of emboxments, I may quote my own words, as found at page xxy of volume XI, changing what needs to be changed: Emboxments indicated by vertical wavy lines. It is the Hindu habit to embox one story within another, and a third within the second, and so on. To follow any given story through these interruptions is not always easy for a master, and is most difficult for a beginner who reads slowly. In this edition the frame-story is distinguished by small type; emboxments of the first degree by large type; emboxments of the second degree by large type and one vertical wavy line at the right-hand margin; emboxments of the third degree by large type and two wavy lines. The general structure of the whole work appears also very plainly from the Table of Contents, in which I have tried to make the relation of frame-story to emboxments and of these to one another clear at a glance. Thus tale i of book II, Mouse and two monks, runs over 11 pages (62 to 72) with tale ii (Hulled grain for hulled grain) as an interruption, which interruption is itself interrupted by tale iii (Too greedy jackal). The text of tale i is indicated at a glance by the large type and the absence of wavy line. If you wish to read it all and continuously, you have only to skip the passages marked with wavy line or lines. The precise limits of tale ii (Hulled grain) are shown at a glance by the single wavy line which runs from 6315 to 648 and from 653 to 6522. And the limits of tale iii (Too greedy jackal) are made no less clear by the double wavy line which runs from 645 to 652 The extreme simplicity and effectiveness of my device for showing the emboxments will, I hope, commend itself to all, and lead to its adoption in other texts of this kind. 1 Incidentally, these Tables of Contents of volumes XIV and XI show very clearly the contrast between the Tantrakhyayika and Purnabhadra's text in the use of emboxments. The ancient text uses them very sparingly (the Too greedy jackal is the only emboxment of the third degree), while the modern text employs them with a most objectionable freedom and complexity. See page xii of volume XI. xiv Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Typographical Devices etc. Explained Vertical straight black-faced lines. These lines, in the right-hand margin, have been employed in cases where, on account of a lacuna in the manuscript a, it was necessary to put the reading of Ss into the text. The beginning or end of such a B-passage is indicated by an asterisk in case it does not coincide exactly with the beginning or end of a line. Thus on page 99, all of lines 1 to 5 is taken from 8; while in lines 19 to 20 only the words uktam to iti are taken from B. So eranda- (1017) to bhidyainclusive (115). As page 99 shows, the use of straight line and wavy line together makes no confusion. A series of asterisks indicates a lacuna. Thus at 6113 the missing speech of the crow is indicated by eight stars. XV Device for citing whole paragraphs of the frame-stories. In the editio major, Dr. Hertel has divided the frame-stories into paragraphs or Abschnitte (each paragraph being a unit as to substance or contents) and has marked them with letters and figures in the left-hand margin. These markings run in one sequence 1 from A1 to A308. Here A stands for Abschnitt. Those paragraph-divisions and numberings are repeated in this editio minor. Their usefulness is seen in Hertel's Synoptic Table in the Einleitung to his Ubersetzung, pages 100 to 126. And Schulthess has adopted them in his translation of the Old Syriac version. Citation of tales and stanzas. Whole tales are cited by Roman numerals, a capital for the book or tantra and a lower-case numeral for the tale. Stanzas (or "strophes ") are cited by an Arabic numeral. Thus I. viii means book I, tale viii, Blue jackal; while I. 8 means book I, stanza 8 (page 61-4). But A8 means paragraph or Abschnitt 8 of the frame-story (page 48-25). This method of citation is followed by Dr. Hertel in his translation of this text and elsewhere. C.R.L. 1 The passages of frame-story interpolated into Ss, and given in Appendix IV, pages 142 and 143, are marked by the bracketed numbering [A296] to [A302]. And certain Ss-passages given in Appendix II, page 138, which follow page 107, line 10, of this text, are marked A225ba and A225bb. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kathAmukham // DO 19/ DPARSONALoa HOLARish AUR // auM svasti prajAbhyaH / auM namo vighnahantre // yacAnizaM madhukarIva mahI niSamA 3 yatpAvanasya madhuna: paramaM nidhAnam / tadbrahmaNaH sakalamaNDalapuNDarIkaM pAyAdanantavapuSaH phaNamaNDalaM vaH // 1 // 6 manave vAcaspataye zukrAya parAzarAya sasutAya / cANakyAya ca mahate namo 'stu nRpazAstrakartRbhyaH // 2 // sakalArthazAstrasAraM jagati samAlokya viSNuzarmApi / 9 tantraH paJcabhiretaizcakAra sumanoharaM zAstram // 3 // // tathAnuzrUyate // - dAkSiNAtye janapade mihilAropyaM nAma nagaram / tatra ca sakalArthijanamanora12 thakalpadrumaH pravaranarapatimukuTamaNimarIcinicayaraJjitacaraNayugala: kalAsu pAraMgamaH sakalArthazAstravidamarazaktirnAma rAjA babhUva / tasya ca putrAstrayaH paramadurmedhaso vasuzaktiragrazaktiranekazaktizcetinAmAno babhUvuH / tAnarthazAstra prati jaDAnAlokya 15 rAjA sacivAnAiya saMpradhAritavAn / jJAtameva bhavaniH / yathA mamaite putrAH para madurmedhasaH / tadeSAM buddhiprabodhanaM kenopAyenAnuSThIyata iti / tatra kecidAhuH / deva / dvAdazabhirvaH kila vyAkaraNaM jAyata iti / tatra kecidAhuH / na vA jJA18 yate ca / tato dharmArthakAmazAstrANi yAni / tadetadatigahanaM dhImatAmapi / kiM punarmandabuddhInAm / tadatra vastuni nItizAstravidviSNuzarmA nAma brAhmaNo 'nekazAstravikhyAtakIrti21 rasti / tamAhaya tasI samarpyantAM kumArA iti / evamanuSThite sacivAhataH sa rAjAna dvijAtimArgocitenAzIrvAdenAbhinandyopAvizat / sukhopaviSTaM tamAha rAjA / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A2 2 brahman / madanugrahArthametAmkumArAndurmedhasastvamarthazAstraM pratyananya samAnkartumarhasi / arthamAtrayA ca tvAM saMmAnayiSyAmIti / evamabhihitavati pArthive viSNuzarmApi taM rA3 jAnaM vijJApitavAn / kArya yathA vadati yaH sa tathA prakAro yuktaM na yuktamidamityavicAryametat / uddizya kiM vadati ko 'nuzayo 'sya ko yamevArthatattvamiti tatprabhuNA vicAryam // 4 // tatkiM bahunA / zrUyatAmayaM mama vacanasiMhanAdaH / nAhamarthalipsurityevaM bravImi / 9 na ca mamAzItivarSasya vyAvRttasarvendriyasya kazcidarthopabhogakAlaH / kiMtu tvaddhitArtha buddhipUrvako 'yamArambhaH / tallikhyatAmadyatano divasaH / yadyahaM na SaNmAsAbhyantarAttava putrAnnItizAstraM pratyananyasamAnkaromi / tato mamArhasi mArgasaMdarzanena hastazatamapa12 krAmayitumiti / INTRODUCTION 6 - etAmasaMbhAvyAM brAhmaNasya pratijJAM zrutvA sasacivo rAjA paraM vismayamagamadAha ca / yastAvadarthametaM saMpannamiti mAM punarvijJApayiSyati / tasyAhaM puSTamanugrahaM kari15 SyAmi / ityukkA sabahumAnaM tasmai samarpitavAnkumArAn / tenApi ca sUpAyamAlocya - zAstrANi likhitAni paJca tantrANi / na so 'sti tirazcAM manuSyANAM vA / yaM yathAyogaM svArthasiddhaye na nivezitavAn // 18 | kathAmukhametatsamAptam // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mitrabhedaM nAma prathamaM tantram // ata idamArabhyate mitrabhedaM nAma prathamaM tantram / yasthAyamAdyaH zlokaH / vardhamAno mahAnnehaH siMhagovRSayorvane / . 5 pizunenAtilubdhena jambukena vinAzitaH // 1 // // tadyathAnuzrUyate // dAkSiNAtye janapade mihilAropyaM nAma nagaram / tatra ca dharmopArjitavRttirvardha6 mAnako nAma zreSThiputro babhUva / tasya kadAciccittamutpannam / prabhUte 'pi vitte 'rthavRddhiH karaNIyeti / uktaM ca / alabdhamartha lipseta labdhaM rakSedavekSayA / 9 racitaM vardhayecainaM vRddhaM pAtreSu nikSipet // 2 // alabdhalAbhArthA labdhaparirakSaNI rakSitavivardhinI vardhitasya tIrthapratipAdanI ceti lokayAtrA / arakSyamANo hyau~ bahUpadravatayA sadyo vinazyati / avardhamAno 'pyaJja12 nAdikSayadarzanAcchanairapyupayujyamAna: kSIyate / anupayujyamAna: prayojanotpattau tulyo uprApteneti / ataH prAptasya rakSaNavivardhanopayogA: kAryAH / uktaM ca / upArjitAnAmarthAnAM tyAga eva hi rakSaNam / 16 taDAkodarasaMsthAnAM parIvAha vAmbhasAm // 3 // iti / evaM saMpradhArya mathurAgAmi bhANDamupasaMgRhya zubhe tithau gurujanAnujJAtastasmAnagarAdvinirgataH / tasya ca dvau vRSabhI voDhArAvagradhurAyAM nandakasaMjIvakanAmA18 nAvabhUtAm / gacchatastasya kasmiMzciddeze dUrAvarUDhagirinirjharaskhalitavArijanitakarda maikacaraNavaikalyAcchakaTasya cAtibhArAdabhihataH kathamapi daivavazAtsaMjIvako yugabhaGgaM kRtvA niSasAda / taM ca dRSTvA vardhamAnaka: sArthavAhaH paraM viSAdamagamat / yaha 21 codIkSya yadAsI nAvaikalyatAM labhate sma / tadA tasya rakSipuruSAndattvA zeSasArthasaMrakSaNArtha bahupAyaM vanamiti matvA yathAbhilaSitaM digantaraM prAyAt / anyadA vAtmabhayAttatparai rakSipuruSairAgatya tasya mRSoktam / svAmin / mRto 'sau saMjIvaka 24 iti / asmAbhizcAgnyAdinA satkRtaH / iti / etacchrutvA vardhamAnaH sArthavAhazca kRta Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A7 A8 A 9 A10 4 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. jJatayA pretakRtyAni tasya kRtvA gataH / athAsAvapi saMjIvaka Ayu:zeSatayA salilapRSatairvAyunApyAyitazarIraH kathaMcidutthAya yamunAkacchamupazciSTaH / tatra ca marakataH sadRzAni zaSpAgrANi bhakSayankatipayai rahobhirharavRSabha iva pInakakudadhArI balavAnsaMvRttaH / pratyahaM ca valmIkazikharANi zRGgAgraghaTTitairullikhannadaMzca pratitiSThati / atha kadAcittasminvane sarvamRgaparivRtaH piGgalako nAma siMha udakagrahaNArtha yamunAkacchamavatitIrSuH saMjIvakasya mahAntaM garjitazabdamazRNot / taM ca zrutvAtIvatubhitahRdaya AkAramAcchAya maNDalavaTapradeze caturmaNDalAvasthAnenAvasthitaH / caturma*NDalAvasthAnaM kRtvA / siMhaH siMhAnuyAyI kAkaravaH kiMvRtta iti maNDa9 lAni / tatra ca sarveSveva grAmanagara pattanAdhiSThAna kheTa kharvaToyAnAgrahAra kAnana vanasthAneSveka eva siMhaH sthAnIyo bhavati / katipayasiMhAnuyAyinastantradhArAH / kAkaravavargA madhyamavargAH / kiMvRttA evAnyasthAnavAsinaH / atha piGgalaka: sAmAnyajanapari12 vAraH svajanasuhRjjanacchattracAmaravyajanavAhana vilAsavistAravirahitamakRtrimasAhasekAntarasadarponnatamabhadmamAnamadotsekamasahamAnasvayaMgrAhi niraGkuzadarzanaizvaryamanabhijJamitarajanasevitAnAM kRpaNavacasAM sAmarSaroSasaMrambhagarbhasaMsthAnakAmAnAM puruSANAmagamyamanu15 tciptAJjalipuTamadInamabhI tamakRtacATukarmodayamavyavasAyagurupauruSAbhimAnAvaSTambhabhArabhAsuramananyasevi niHsaGgamanAtsaMbhari paropakAratyaktapuruSakAraphalamaparibhUtaprArthitamatucchamapagatadurgapratisaMskAra vRttamagaNitAyavyaya vilopamananyAyattamauddhatyopArjitapratApA18 tizayamaSAGguNyasaMpradhAraNamapraharaNAbharaNaM viruddhagrAmamaparo cavRttamanAzaGkanIyamanapecitaparakalatramakApuruSagamyam * aprArthitamantracchala pArSNigrAhAsArAkrandam * anindya- | mavighaTTitA zikSitastutiprayogamanicchAvighAti parijananirapekSalabdhagrAsanivAsasI21 hityaM bahu sattvAzramaikAntavihAriNAM tyaktakAmAnuzayarasAnAM vItarAgANAM yAvadupabhogyamapAGgadhIrAvalokitAbhyavahAra jalopakaraNaM vanAntare niHsAdhvasamuccaiH ziro vahannrAjatvamanubhavannAste / api ca / 24 ekAkini vanavAsinyarAjalakSmaNyanItizAstrajJe / sattvocchrite mRgapatI rAjeti giraH pariNamanti // 4 // tasya ca karaTakadamanakanAmAnau dvau sRgAlo mantriputrAvAstAm / tau ca parasparaM 27 mantrayataH / tadatra damanako 'bravIt / bhadra karaTaka / ayaM tAvadasmatsvAmI piGgalaka udakagrahaNArthamabhipravRttamatiH kiM nimittamihAvasthitaH / so 'bravIt / kimanena vyApAreNAvayoriti / uktaM ca / 6 30 avyApAreSu vyApAraM yo naraH kartumicchati / sa naro nihataH zete kIlotpATIva markaTaH // 5 // damanaka Aha / kathaM caitat / so 'bravIt / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 9 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale i: Ape and wedge. // kathA 1 // asti kazcidvaNijakaH / nagarasamIpe tena devatAyatanaM kriyate / * tatra ye karmakArAH sthapatyAdayaH / te madhyAhnavelAyAmAhAranimittaM bhojanamaNDapamanupraviSTAH / akasmAccAnuSaGgikaM devagRhe vaanryuuthmaagtm| atha tatraikasya zilpino 'rdhasphoTitakASThastambho 'rjuna* mayaH khadirakIlakena madhye yantranikhAtenAvaSTabdho 'vatiSThate / tatra kadAcidvAnarayUtho girizikharAdavatIrya svecchayA taruzikharaprAsAdazRGgadArunicayeSu prakrIDitumArabdhaH / ekastu tatrAsannavinAzazvApalAdupavizya stambhe yantracAramuddizyedamAha / kenAyamasthAne kIlako nikhAtaH / iti pANibhyAmeva saMgRhyotpATayitumArabdhaH / sthAnAccalite kIle yadvRttam / tadanAkhyeyam / evameva bhavatA jJAtamiti / 12 Frame-story. ato'haM bravImi / avyApAraH prAjJaiH parihartavyaH / iti / punaJcAbravIt / AvayostAvadbhakSitazeSamAhAra nirvartanamastyeva / karaTakaM damanaka Aha / kathamAhAramAtrArthI 15 kevalaM bhavAn / sarvastAvatpradhAnasevAM kurute vizeSArthI / sAdhu cedamucyate / suhRdAmupakArakAraNAdviSatAmapyapakArakAraNAt / 18 nRpasaMzraya dRSyate budhai api ca / jaTharaM ko na bibharti kevalam // 6 // 21 svalpaM snAyuvasAvasekamalinaM nirmAsamapyasthi goH vA labdhvA paritoSameti na ca tattasya kSudhaH zAntaye / siMho jambukamaGkamAgatamapi tvatkA nihanti dvipaM 24 sarvaH kRcchragato 'pi vAJchati janaH sattvAnurUpaM phalam // 7 // anyaJca / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%B Frame-story: Lion and bull. A 12 lAGgalacAlanamadhazcaraNAvapAtaM bhUmau nipatya vadanodaradarzanaM ca / 3 zvA piNDadasya kurute gajapuMgavastu dhIraM vilokayati cATuzataizca bhute // 8 // vidyAvikramajaM yo 'tti sAdhu so 'ttIha mAnavaH / 6 zvApi nAma svalAGgalacAlanAdvalimaznute // 9 // yajjIvyate kSaNamapi prathitaM manuSyaivijJAnavikramayazobhirabharamAnam / 9 tannAma jIvitamiha pravadanti loke kAko 'pi jIvati cirAya baliM ca bhuDhe // 10 // supUrA vai kunadikA supUro mUSakAJjali: / 12 susaMtuSTaH kApuruSaH svalpakenApi tuSyati // 11 // ahitahitavicArazUnyabuddheH zrutasamayairbahubhirbahiSkRtasya / 15 udarabharaNamAcakevalecchoH puruSapazoca pazoca ko vizeSaH // 12 // karaTaka Aha / AvAM tAvadapradhAnau / kimAvayoranena vyApAreNa / damanaka 18 Aha / kiyatA kAlena pradhAno vApradhAno bhavati / na kasyacitkazcidiha prabhAvAbravatyudAro 'bhimataH khalo vA / 21 loke gurutvaM viparItatAM ca svaceSTitAnyeva naraM nayanti // 13 // bahanAmapyamitrANAM ya icchetkartumapriyam / 24 AtmA tena guNojyastatteSAM mahadapriyam // 14 // Aropyate 'zmA zailAgraM yatnena mahatA yathA / nipAtyate kSaNenAdhastathAtmA guNadoSayoH // 15 // 27 tat / bhadra / AtmAyatto hyAtmA sarvasya / karaTakaH / athAca bhavAnkiM kartamanAH / damanakaH / ayaM tAvatsvAmI bhIruzca bhIruparIvArazca mUDhamatiH / karaTakaH / kathaM bhavAjAnAti / damanakaH / kimatra jJeyam / uktaM ca / 30 udIrito 'rthaH pazunApi gRhyate hayAzca nAgAzca vahanti coditAH / anuktamapyUhati paNDito janaH 38 pareGgitajJAnaphalA hi buddhayaH // 16 // A 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A14 A 15 A 16 A17 A 18 7 OR, THE LION AND THE BULL. Frame-story: Lion and bull. tadenamadyaiva prajJAprabhAvenAtmIkariSyAmi / karaTakaH / bhadra / anabhijJo bhavAnsevAdharmasya / kathamAtmIkariSyasi / damanakaH / kathamahaM sevAnabhijJaH / nanu mayaiSa sa* kalo 'nujIvidharmo vijJAtaH / api ca / ko 'tibhAraH samarthAnAM kiM dUraM vyavasAyinAm / ko videzaH savidyAnAM kaH paraH priyavAdinAm // 17 // * karaTakaH / kadAcidasAvanucitapravezAdbhavantamavamanyate / damanakaH / astyetat / tathApi / Book I. Asannameva nRpatirbhajate manuSyaM * prajJAvihInamakulInamasaMstutaM vA / prAyeNa bhUmipatayaH pramadA latAzca yaH pArzvato vasati taM pariveSTayanti // 18 // api ca / 18 12 kopaprasAda vastUni vicinvantaH samIpagAH / Arohanti zanairbhRtyA dhUrta tamapi pArthivam // 19 // karaTakaH / atha bhavAnkiM tatra vakSyati / damanakaH / bhadra 15 uttarAduttaraM vAkyamuttarAdeva jAyate / suvRSTiguNasaMpannAdbIjAdvIjamivAparam // 20 // apAyasaMdarzanajAM vipatti mupAyasaMdarzanajAM ca siddhim / medhAvino nItividaH prayuktAM 21 puraH sphurantImiva darzayanti // 21 // na cAhamaprAptakAlaM vacyAmi / aprAptakAlaM vacanaM bRhaspatirapi bruvan / 24 labhate buddhyavajJAnamavamAnaM ca kevalam // 22 // sAdhu cedamucyate / nAdeze nAkAle nAparipakvendriye na guNahIne / 27 kathayati kathAM hi sukatho na tato 'sya kathA bhavati vandhyA // 23 // api ca / kalpayati yena vRttiM sadasi ca sadbhiH prazasyate yena / 30 sa guNastena guNavatA vivardhanIyazca rakSyazca // 24 // karaTakaH / durArohAzca narapatayaH parvatA ivAjasraM prakRtiviSamA randhrAnveSiNazchalagrAhiNazca / kutaH / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 19 A 20 A 21 8 citibhRmaryAdAvAngambhIro ratnavAnsalAvaNyaH / jaladhiriva duravagAho viduSAM grAhAkulo nRpatiH // 25 // a api ca / Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. bhoginaH kakSukAsaktAH krUrA: kuTilagAminaH / phaNino mantrasAdhyAzca rAjAno bhujagA iva // 26 // 6 damanakaH / evametat / tathApi / rAjAnamapi sevante viSamapyupabhuJjate / ramante ca saha svIbhiH kuzalAH khalu mAnavAH // 27 // 9 api ca / 27 api ca / yasya yasya hi yo bhAvastena tena hi taM naram / anupravizya medhAvI cipramAtmavazaM nayet // 28 // 12 yena yena hi rAjantaM pazyeta puruSaM kvacit / tena tasya guNA grAhyA viduSA bhUtimicchatA // 29 // karaTakaH / zivAste panthAnaH / yathAbhipretamanuSThIyatAmiti / 15 tathA cAnuSThite so 'pi tamAmantrya zanaiH siMhAntikamagamat / tatra guhAdvAraM pravizantaM damanakaM dRSTvA piGgalako dvAHsthAnabravIt / mA vicAryatAm / apasAryantAM vetrANi / ayamasmAkaM damanakazcirantano mantriputraH / avyAhatapravezo hyeSa dvitIya18 maNDalabhAgiti / athopaviSya damanakaH praNamya piGgalakanirdiSTe cAsane niSasAda | sa ca tasya nakhakulizAlaMkRtaM dakSiNapANimupari dattvA mAnapuraHsaramabravIt / api bhavata: zivam / ciradRSTo 'sIti / damanakaH / na kiMcinmayA / svAmin / pAdAnAM 21 prayojanamastIti / tathApyavazyaM prAptakAlaM vaktavyam / yasmAnna kenacidrAjJAmupayogakAraNaM nAsti / uktaM ca / dantasya vA niSkuSaNena rAja24 karNasya kaNDUyanakena vApi / tRNena kArye bhavatIzvarANAM kimaGga vAgghastavatA janena // 30 // kadarthitasyApi hi dhairyavRtterna zakyate dhairyaguNaM pramArTum / 30 adhomukhasyApi kRtasya bahU madhaH zikhA yAnti kadAcideva // 31 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Frame-story: Lion and bull. tat / rAjan / 18 api ca / yadi kokilamecakAJjanAbho bhujaga: pAdatalAhato 'pyakAle / 21 anyathA 3 na karotyaguNaM kayApi buddhyA sAdhu cedamucyate / api ca / kimasI naSTaviSo 'bhinanditavyaH // 32 // * vizeSajJo bhava sadA rASTrasya ca janasya ca / tadantarajJAnamAtrapratibaddhA hi saMpadaH // 33 // tadvizeSajJena svAminA bhavitavyam / jJAtvA ca / 9 kArSaka: sarvabIjAni samAloDya pravApayet / utpanne bIjasadbhAvaM tvaGkureNa vibhAvayet // 34 // 12 sthAneSveva niyoktavyA bhRtyAzcAbharaNAni ca / na hi cUDAmaNiH pAde prabhavAmIti badhyate // 35 // kanakabhUSaNa saMgrahaNo cito 15 yadi maNisvapuNi pratibadhyate / na sa viroti na cApi na zobhate bhavati yojayiturvacanIyatA // 36 // buddhimAnanurakto 'yamihobhayamayaM jaDaH / iti bhRtyavicArajJo bhRtyairApUryate nRpaH // 37 // asamaiH samIyamAnaH samaizca parihIyamANasatkAraH / adhuri viniyujyamAnastribhirarthapatiM tyajati bhRtyaH // 38 // 24 anyacca / deva / pAdAnAM vayamanvayAgatA bhRtyA ApatsvapyanugAminaH / yato nAsmAkamanyA gatirasti / tadamAtyAnAM vacanam / savyadaciNayoryatra vizeSo nAsti hastayoH / 27 kastatra caNamapyAryo vidyamAnagatirvaset // 39 // vAjivAraNalohAnAM kASThapASANavAsasAm / 30 nArIpuruSatoyAnAmantaraM mahadantaram // 40 // vizeSavacanena tUcyate / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A24 A 25 A 26 10 pASANabhArasahasraM yaH skandhenAbhivAJchati hi voDhum / zramameti vinAzaM vA so 'buddhistadvahanneva // 41 // aGguSThodaramAcaM vizeSavitprApya padmarAgamaNim / sukhasaMvAhyamanuttaramartha kiM tena nApnoti // 42 // tena hi svAmiguNAdeva bhRtyavizeSaH / katham / * azvaH zAstraM zastraM vINA vANI narazca nArI ca / puruSavizeSaM prAptA bhavantyayogyAzca yogyAzca // 43 // yacca sRgAlo 'yamiti matvA mamoparyanAdaraH kriyate / tadapyayuktam / yataH / viSNuH sUkararUpeNa mRgarUpI mahAnRSiH / SaNmukhazchAgarUpeNa pUjyate kiM na sAdhubhiH // 44 // 3 9 api ca / 12 naitadekAntataH siddhaM gRhajAtazcirantanaH / bhRtaH zreyaskaro nityamamAtyo nibhRtastviti // 45 // tathA hi / Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. 15 mUSako gRhajAto 'pi hantavyo 'nupakArakaH / upapradAnairmArjAro hitakRtprArthate 'nyataH // 46 // eraNDabhiNDArkanalaiH prabhUtairapi saMbhRtaiH / 18 dArukRtyaM yathA nAsti tathA nAjJaiH prayojanam // 47 // kiM bhaktenAsamarthena kiM zaktenApakAriNA / bhaktaM zaktaM ca mAM rAjanyathAvajjJAtumarhasi // 48 // 21 api ca / avijJAnAdrAjJo bhavati matihInaH parijanastatastatprAdhAnyAdbhavati na samIpe budhajanaH / budhaistyakte rAjye bhavati hi na nItirguNavatI / pranaSTAyAM nItau sanRpamavazaM nazyati kulam // 49 // piGgalaka Aha / bhadra / maivaM vocaH / cirantanastvamasmAkaM mantriputraH / damanakaH / 27 deva / kiMcidvaktavyamasti / piGgalakaH / brUhi / yatte vivakSitam / damanakaH / udakagrahaNAbhipravRttamatiH svAmI / tatkiM nimittamihAvasthitaH / piGgalaka AtmapracchAdanArtham / damanaka / na kiMcitkAraNamasti / damanakaH / deva / yadi nAkhyeyaM nAma / 30 tadgacchAmi / atha piGgalakastacchrutvA cintayAmAsa / yogyo 'yam / Akhyeyamasmai / Aha ca / damanaka / zrUyatAmayaM zabdaH / sa Aha / svAmin / vyaktaM zrutaH zabdaH / piGgalaka Aha / bhadra / asmAdvanAdapakrAmitumicchAmi / yatkAraNam / idamapUrva 24 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Frame-story. Tale ii: Jackal and drum. sattvamiha praviSTam / yasyAyaM nirghoSaH zrUyate / zabdAnurUpeNa sattvena ca bhavitavyam / | sattvAnurUpeNa ca parAkrameNa / yazca parasya bhayaM prayuGke / sa eva bhayaM na vetti / 3 tatsarvathA neha sthAtavyam / damanaka Aha / kiM zabdamAtrAdeva bhayamupAgataH svamI / api ca / ambhasA bhidya te setastathA mantro 'pyarakSitaH / 6 paizunyAdbhidyate sneho vAgbhirbhidyeta kAtaraH // 50 // tanna yuktaM svAminaH zabdamAtrAdeva pUrvopArjitamidaM vanaM parityaktam / iha hyanekaprakArAH zabdAH zrUyante / tatra ye zabdA eva kevalA: / na tebhyo bhayaM vidyate / 9 tadyathA / meghastanitavINAveNupaNavamRdaGgaghaNTAkavATayantrazakaTAdInAm / na tebhya: zaGkitavyam / uktaM ca / pUrvameva mayA jJAtaM pUrNametaddhi medasA / - 12 anupravizya vijJAtaM yAvaddAra ca carma ca // 1 // piGgalakaH / kathametat / damanakaH / // kathA 2 // 15 asti / kazcidgomAyurAhAravicchedAtkSutkSAmakaNTha itazcetaH paribhramannubhayasainyasyAyodhanabhUmimapazyat / tatra ca mahAntaM zabdamaza Not / tadbhayasaMkSubhitahRdayaH kimidam / vinaSTo 'smi / kasyAyaM 18 zabdaH / kva vA kIdRzo vaiSa zabdaH / iti cintayatA dRSTA girizikharAkArA bherI / tAM ca dRSTvAcintayat / kimayaM zabdo 'syAH svAbhAvikaH / uta paraprerita iti / atha sA yadA vAyupreritairva1 kSAH spRzyate / tadA zabdaM karoti / anyadA na / iti tUSNImAste / sa tu tasyAH sArAsAratAM jJAtuM saMnikarSamupazliSTaH / svayaM ca kautukAdubhayormukhayoratADayat / acintayacca / gamyaM caitadbhakSyaM 24 ca mama / ityavadhAyaikadaMSTrayA kSudhAviSTaH pATitavAn / paruSatvAcca carmaNaH kathamapi na daMSTrAbhaGgamavAptavAn / pratibaddhAzazca punarapyacintayat / nUnamasyA antarbhakSyaM bhaviSyati / ityadhyavasya bheryA mukhaM Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%3B Tale ii : Jackal and drum. Frame-story. - vidAryAntaH praviSTaH / tasminnapi na kiMcidAsAditavAn / prati nivartitumazakto 'ntarlInArdhakAyo vihasyAbravIt / pUrvameva mayA 4 jJAtamiti / A 29 A 30 A 31 ato 'haM bravImi / zabdamAtrAdeva kSobho na kAryaH / kiMtu yakhAyaM zabdaH / tatsamIpamahaM gacchAmi / piGgalakaH / kiM bhavAstadantikamutsahate gantum / bADhamityasAvAha / gate tasminpiGgalakazcintayAmAsa / na zobhanamApatitam / kadAcidayamubhayo'daka: syAt / uktaM ca saMmAnitavimAnitAH / pratyAkhyAtAH / kruddhAH / lubdhAH / pari7 vINAH / svayamupagatAgchadmanA pravArayituM zakyAH / atyantAkhAkArAbhinyastAH / samA hya parAjitAH / tulyakAriNaH zilpopakAre vimAnitAH / pravAsopataptAH / tubai| rantarhitAH / pratyapahatamAnAH / tathAtyAhRtavyavahArAH / tatkulInAzaMsavaH samavAye 12 ca svadharmAnna calanti / samantAccopadhAvatyAta rati / so 'yaM pratyapahatamAno 'hamiti matvA mamaivopari kadAcidvikAraM bhajeta / athavAsAmarthyAvalavatA pratyanubaddho mamaiva madhyemAgacchet / tathApyahaM vinaSTa eva / tatsarvathAsmAtsthAnAdanyatsthAnamAzrayAmi / 15 yAvadasya mayA vijJAtaM cikIrSitamiti / damanako 'pi saMjIvakena sahopacAraparicayAditazcetazcAtmAnaM pradarza piGgalakAntikaM prAyAt / piGgalako 'pi pUrvasthAnamAzritavAnAkArapracchAdanArtham / anyathAyaM 18 damanako maMsthate / bhIrazcAyaM bhIraparivArazceti / atha damanako 'bravIt / dRSTaM tanmayA / svAmin / piGgalakaH / yathAvaddaSTam / damanakaH / yathAvaditi / piGgalakaH / na yathAvaddaSTam / yatkAraNam / bhavAnapradhAnaH / zaktihInatvAcca tavopari na kazci1 ttasya pratibandhaH / yasmAt / tRNAni nonmUlayati prabhaJjano mRdUni nIcaiH praNatAni sarvazaH / 24 samucchritAneva tarUnyabAdhate mahAnmahatsveva karoti vikriyAm // 2 // api ca / 27 gaNDasthale madakalo madavArilubdha mattadhamanamarapAdatalAhato 'pi / kopaM na gacchati nitAntabalo 'pi nAga30 stulyaM balena balinaH prati kopayanti // 53 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. ___Frame-story: Lion and bull. 132 damanakaH / mayA tAvatpUrvamevAbhijJAtam / yathaivaM svAmI vakSyati / svAmin / na te viditam / etAvAnasAviti / tatkiM bahunA / tameveha pAdAnAM sakAzamA3 nayAmi / tacca zrutvA piGgalakaH prItiharSavikasitanayanavadanakamala: parAM tuSTimupagataH / damanako 'pi punargavA saMjIvakaM sAdhikSepamAha / eghahi / duSTa / svAmI piGgala kaste vyAharati / kiM nirbhIbhUtvA puna: punarvyartha nadasi / tacca zrutvA saMjIvako 'bra6 vIt / bhdr| ka eSa piGgalako nAma / yo mAM vyAharati / tataH savismayaM vihasya damanakastamAha / kathaM svAminaM piGgalakamapi na jAnAsi / phalena jJAsyasItyabravItsAmarSam / nanvayaM mRgarAsarvamRgaparivRto maNDalavaTAbhyAze mAnonnatacittaH svAmI 7 piGgalakastiSThati / tacchrutvA saMjIvako gatAmumivAtmAnaM manyamAna: paraM viSAdamagamadAha ca / yadi mayAvazyamevAgantavyam / tadabhayapradAnena me prasAdaH kriyatAmiti / 12 damanakastathA nAmeti pratipadya siMhasakAzaM gatvA nivedya tamartha labdhAnujJo yathA pratipannastamupanItavAnsiMhasakAzaM saMjIvakam / sa ca tasya pInavRttAyataM nakhakuli zAbharaNAlaMkRtaM dakSiNaM pANimupari dattvA mAnapuraHsaramabravIt / api bhavataH 15 zivam / kutastvamasminvijane vana iti / evaM pRSTo yathApUrvavRttAntamAtmanaH sArtha vAhavardhamAnakAdiyogamAkhyAtavAn / tacca zrutvA piGgalakenAbhihitaH / vayasya / na bhetavyam / manavaparirakSite 'sminvane yathepsitamuSyatAm / api ca / bhavatA 18 matsamIpavihAriNAjasraM bhavitavyam / yatkAraNam / bahupAyamidaM vanamanekasattvasaMkaTavAditi / evamuktvA sarvamRgaparivRto yamunAkachamavatIrya prakAmamudakapAnaM kRtvA khairapracAra 21 punastasminneva vane ziviramanupraviSTaH / evaM tayoH piGgalakasaMjIvakayoH pratidinaM prItipUrvakaM parasparaM kAlo 'tyavartata / anekazAstrArthapraNihitabuddhivAcca saMjIvakenAnabhijJo'pi vanyatvAtpiGgalako ulvenaiva 24 kAlena dhImAnkRtaH / paJcAnAM cAhArANAM kavalakagrAhe caitanikAcaitanikaspardhAvaloka nAdijAtAnA vyavahAre 'vasthApito 'nyazca / piGgalakasaMjIvakAveva rahasyAni mantrayete / zeSo mRgajana: sarva evaikamaNDalIkRtaH / 27 siMhaparAkramavyApAdanAhAravirahAcca kevalaM zaktihInatvAddamanakakaraTakAveva kSudhA bAdhyete / tadara damanako 'bravIt / bhadra karaTaka / vinaSTAvAvAm / yatkAraNam / AtmanA kRto 'yaM doSaH saMjIvakaM piGgalakasakAzamAnayatA / sAdhu cedamucyate / ___30 jambuko huDuyuddhena vayaM cASADhabhUtinA / dUtikA tantravAyena trayo 'narthAH svayaM kRtAH // 54 // damanaka: karaTakamAha / 134 A35 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%3B Tale ifia: Monk and swindler. Tale iii b: Rams and jackal. Tale iiia. Tale iiic: Cuckold weaver. // kathA 3 // asti kasmiMzcitpradeze parivADevazarmA nAma / tasyAnekasAdhUpapAditasUkSmavAsovizeSopacayAnmahatyarthamAtrA saMvRttA / sa ca na kasyacidapi vizvAsaM yAti / atha kadAcidASADhabhUtirnAma paravittApahRtkathamiyamarthamAtrAsya mayA parihartavyeti vitAvalaganarUpeNopagamya tatkAlena ca vizvAsamanayat / atha kadAcidasau parivrAjakastIrthayAtrAprasaGge tenASADhabhUtinA saha gantumArabdhaH / tatra ca kasmiMzcidvanoddeze nadItIre mAtrAntika ASADhabhU* timavasthApyaikAntamudakagrahaNArthaM gataH / .. apazyacca mahanmeSayuddham / anavaratayuddhazaktisaMpannayozca tayoH zRGgapaJjarAntarodbhUtamasRgbahu bhUmau nipatitaM dRSTvAzApratibaddhacittaH 1" pizitalobhatayA gomAyustajjighRkSuH saMpIDitovAtAtsadyaH paJcatvamagamat / atha parivADDismayAviSTo 'bravIt / jambuko huDuyuddheneti / 1 kRtazaucazcAgatastamuddezamASADhabhUtimapi gRhItArthamAtrAsAramapa krAntaM nApazyaddevazarmA / kevalaM tvapaviddhatridaNDakASThakuNDikAparisrAvaNakUrcakAdyapazyat / acintayacca / kvAsAvASADhabhUtiH / nUna18 mahaM tena muSitaH / ityuktavAn / vayaM caassaaddhbhuutineti|| athAsau kapAlazakalagranthikAvazeSaH kaMcidrAmamastaM gacchati ravI praviSTaH / pravizannekAntavAsinaM tantravAyamapazyat / aavaa|| sakaM ca prArthitavAn / tenApi tasyAtmIyagRhaikadeze sthAnaM nirdizya Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 bhAryAbhihitA / yAvadahaM nagaraM gatvA suhRtsameto madhupAnaM kRtvAgacchAmi / tAvadapramattayA gRhe tvayA bhAvyam / ityAdizya gataH / * atha tasya bhAryA puMzcalI dUtikAsaMcoditA zarIrasaMskAraM kRtvA paricitasakAzaM gantumArabdhA / abhimukhazcAsyA bhartA madavilopAsamAptAkSaravacanaH pariskhalitagatiravasrastavAsAH samAyAtaH / taM * ca dRSTvA pratyutpannamatiH kauzalAdAkalpamapanIya pUrvaprakRtameva veSamAsthAya pAdazaucazayanAdyArambhamakarot / kaulikastu gRhaM pravizya nidrAvazamagamat / suptapratibuddhazcAsau taamaakrossttumaarbdhH| puMzcali / ' tvadgatamapacAraM suhRdo me varNayanti / bhavatu / puSTaM nigrahaM kariSyAmIti / asAvapi nirmaryAdA prativacanaM dAtumArabdhA / punarapi cAsau pratibuddhastAM madhyasthUNAyAM rajjvA supratibaddhAM kRtvA prsuptH| dUtikaitAM punargamanAya pracoditavatI / sA tUtpannapratibhA dUtikAmAtmIyadarzanasaMvidhAnena baddhvA kAmukasakAzaM yayau / asAvapi pratibuddhastathaiva tAmAkroSTumArabdhaH / dUtikA tu zaGkitahRdayAnucitavAkyodAharaNabhItA na kiMciduktavatI / tantravAyastu zAvyAdiyaM na kiMcinmamottaraM prayacchatItyutthAya tasyAstIkSNazastreNa nAsikAM chittvaabrviit| tiSThaivaMlakSaNA / kastvAmadhunA vArttA pRcchati / ityu18 ktvA nidrAvazamupAgamat / AgatA ca sA tantravAyI dUtikAmapRcchat / kA te vArttA / kimayaM pratibuddho 'bhihitavAn / kathaya kathayeti / dUtikA tu kRtanigrahA nAsikAM darzayantI sAmarSamAha / zivAste sarvA vArttAH / muJca / gacchAmIti / tathA tvanuSThite nAsikAmAdAyApakrAntA / tantravAyyapi kRtakabaddhamAtmAnaM tathaivAkarot / kaulikastu yathApUrvameva pratibuddhastAmAkrozat / asAvapi duSTA bahu dhRSTataramAha / dhigghato 'si / ko mAM nirAgasaM 1 12 15 21 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale liic: Cuckold weaver. 24 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 3 6 9 1 dUtikApi hastakRtanAsApuTA svagRhaM gatvAcintayat / kimadhunA kartavyamiti / atha tasyA bhartA nApito rAjakulAtpratyUSasyAgatya tAM bhAryAmAha / samarpaya / bhadre | kSurabhANDam | rAjakule karma kartavyamiti / sA ca duSTAbhyantarasyaiva kSurameva prAhiNot / sa ca samastakSurabhANDAsamarpaNAtkrodhAviSTacitto nApitastameva tasyAH kSuraM pratIpaM prAhiNot / athAsAvArtaravamuccaiH kRtvA pANinA nAsApuTaM pramRjyAsRkpAtasametAM nAsikAM kSitau prakSipyAbravIt / pari16 trAyadhvam / paritrAyadhvam / anenAhamadRSTadoSA virUpiteti / tathAbhyAgatai rAjapuruSaiH pratyakSadarzanAM tAM dRSTvA virUpAM kIlapArSNilaguDairatIva hataH pazcAdvAhubandhazca tayA saha dharmasthAnamupanIto nApitaH / pRcchyamAnazcAdhikRtaiH kimidaM mahadvizasanaM svadAreSu tvAya kRtamiti yadA bahuza ucyamAno nottaraM prayacchati / tadA dharmAdhikRtAH zUle 'vataMsyatAmityAjJApitavantaH / 21 niSpApaM ca parivrATchUlasthAnaM nIyamAnaM nApitaM dRSTvA sattvAnukampayA copalabdhatattvArtho 'dhikaraNamupagamya dharmasthAnAdhikRtAnabravIt / nArhathainamadoSakartAraM nApitaM zUle samAropayitum / * yatkAraNam ' idamAzcaryatrayaM zrUyatAm / 12 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale life: Cuckold weaver. 18 virUpayituM samarthaH / zRNvantu me lokapAlAH / yathAhaM kaumAraM bhartAraM muktvA nAnyaM parapuruSaM manasApi vedmi / tathA mamAnena satyenAvyaGgaM mukhamastviti / athAsau mUrkhaH kRtakavacanavyAmohitacittaH prajvAlyolkAmavyaGgamukhIM jAyAM dRSTvA protphullanayanaH paricumbya hRSTamanA bandhanAdavamucya pIDitaM ca pariSvajya zayyAmAropitavAn / parivrAjakastvAdita evArabhya yathAvRttamarthamabhijJAtavAn / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale iiic: Cuckold weaver. 3 Frame-story. jambuko huDuyuddhena vayaM cASADhabhUtinA / dUtikA tantravAyena trayo 'narthAH svayaM kRtAH // 55 // samupalabdhatattvArthaizcAdhikRtaiH paritrAyito nApita iti / ato 'haM bravImi / jambuko huDuyuddheneti / karaTakaH / atha kimatra prAptakAlaM bhavAnmanyate / damanakaH / bhadra / evamapyavasthite buddhimatAM pratyuddhArasAmarthyamastyeva / uktaM ca / * sannasya kAryasya samudbhavArtha mAgAmino 'rthasya ca saMgrahArtham / anarthakAryapratiSedhanArthaM 9 yo mantryate 'sau paramo hi mantraH // 56 // tadayaM piGgalako mahAvyasane vartate / asmAdviyojyaH / kasmAt / vyasanaM hi yadA rAjA mohAtsaMpratipadyate / 12 vidhinA zAstradRSTena bhRtyairvAryaH prayatnataH // 57 // karaTakaH / kasminsvAmI piGgalako vyasane vartate / iha hi sapta vyasanAni rAjJAm / striyo 'kSA mRgayA pAnaM vAkpAruSyaM ca paJcamam / 15 mahacca daNDapAruSyamarthadUSaNameva ca // 58 // damanakaH / bhadra / ekatra saGgo vyasanamabhidhIyate / karaTakaH / kathamekameveda vyasanaM bhavati / damanakaH / paJca mUlavyasanAni / tadyathA / abhAva: pradoSaH prasaGgaH 18 pIDanaM guNapratilomatvamiti / karaTakaH / kasteSAM prativizeSaH / damanakaH / svAmyamAtyamitrajanapadadurgakozadaNDAnAmekata ra syApyabhAve vyasanamabhAva ityavagantavyam / yadA bAhyAH prakRtayo 'ntaH prakRtayo vA pratyekazo yugapadvA prakupyanti / tadvyasanaM pradoSa 21 iti mantavyam / prasaGgaH pUrvokta eva / tatra kAmajazcaturvargaH / kopajastrivargaH / tatra kAmajervyAhata strividhe kope pravartate / prakAravacanenocyate krodho vAgarthadaNDapAraSyeNa parAbhidrohabuddhi: / krodhAnnirapecaH sarvakRt / doSazrAvaNaM vAkpAruSyam / 24 niranukrozaH svavilopo 'rthapAruSyam / nirdayo vadhabandhacchedo daNDapAruSyam / iti saptadhA prasaGgo varNyate / pIDanamaSTadhA / devAgnyudakavyAdhimarakaviSUcikA durbhikSANyAsurI vRSTiriti / ativRSTiranAvRSTirye / asAvAsurIti vijJeyA / etadapi pIDanaM 27 mantavyam / guNapratilomatA nAma / yadA saMdhivigrahayAnAsanasaMzrayadvaidhIbhAvAnAM SaNAM guNAnAM prAtilomyena vartate / saMdhau prApte vigrahaM karoti / vigrahe prApte saMdhiM karoti / evameva zeSeSvapi guNeSu guNaprAtilomyena vartate / tadA tadvyasanaM guNaprati20 lomatetyavagantavyam / C Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%B Talo iv: Crows and serpent. Tale v: Heron, fishes, and crab. Frame-story. A40b tatsarvathAyaM saMjIvakAtpiGgalako viyojyaH / yasmAtpradIpAbhAvAtprakAzAbhAvaH / karaTakaH / asamartho bhavAnkathaM viyojayiSyatIti / damanakaH / bhadra / 3 upAyena hi yacchakyaM na tacchakyaM parAkramaiH / kAkI kanakasUtreNa kRSNasarpamamArayat // 59 // karaTakaH / kathaM caitat / damanakaH / 6 // kathA 4 // asti kasmiMzcitpradeze vRkSaH / tasmiMzca vAyasau dampatI prativasataH sma / tayostu prasavakAle tadvakSavivarAnusAryasaMjAtakriyANye* vApatyAni kRSNasarpo bhakSayati sma / atha tenApakAranirvedanAdanyavRkSamUlavAsinaM priyasuhRdaM gomAyumapRcchayata / yathA / bhdr| kimevaM gate prAptakAlaM bhavAnmanyate / bAlaghAtitvAcca vRddhayorabhAva 19 evAvayoH / gomaayuH| bhakSayitvA bahUnmatsyAnuttamAdhamamadhyamAn / atilaulyAdvakaH pazcAnmRtaH karkaTavigrahAt // 60 // 15 vAyasaH / kathaM caitat / gomAyuH / // kathA 5 // asti / kazcidvako vRddhabhAvAtsukhopAyAM vRttimAkAGkSamANaH / 18 kasmiMzcitsaraHpradeze 'dhatiparItamivAtmano rUpaM prdrshynnvsthitH| tatrAnekamatsyaparivRta ekaH kulIrako 'bravIt / mAma / kimadyAhArakRtyaM nAnuSThIyate yathA pureti / bakaH / ahaM matsyAdaH / teno1 pAdhinA vinA yuSmAnbravImi / mayA yuSmAnAsAdya pUrva prANarakSA kRtA / saMprApto mamAdya vRttivicchedaH / ato 'haM vimnaaH| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale v: Heron, fishes, and crab. kulIrakaH / maam| kena kAraNena / bkH| adya matsyabandheretatsara: samIpenAtikAmadbhirabhihitam / bahumatsyo 'yaM hrdH| asmiJjAlaM * prakSipAmaH / nagarasamIpe 'nye idA anAsAditAH / tAnAsAdya punarAgamiSyAma iti kathayAmAsuH / tat / bhadra / vinaSTA nAma yUyam / ahamapi vRtticchedAdutsanna eva / tatastairvijJaptaH / yathA / * yata evApAyaH zrUyate / tata evopAyo 'pi labhyate / tadahasyasmAnparitrAtum / bakaH / aNDajo 'hamasamartho mAnuSavirodhe / kiMtvasmAdyadAdanyaM jalAzayaM yussmaansNkraamyissyaami| . tatastairvizvAsamupagataistAta / bhrAtaH / mAtula / mAtula. mAM ny| mAM ny| prathamataraM nayasvetyabhihitam / asAvapi duSTamatiH krameNa nItvA kauzalAdajasraM tAnbhakSayanparaM paritoSamupAgataH / 12 kulIrakastu mRtyubhayodvigno muhurmuhustaM prArthitavAn / mAma / mAmapi tAvadarhasi mRtyumukhAtparitrAtumiti / sa tu duSTAtmAcintayat / nirviro 'smyanenaikarasena matsyapizitena / enamapi tA15 vadrasavizeSamAsvAdayiSyAmi / tatastamutkSipya viyatsarvAmbhaHsthAnAni parihRtyaikadeze taptazilAyAmavatIrNaH / kulIrako 'pi pUrvabhakSitamatsyazarIrAvayavarAziM dRSTvaivAcinta18 yat / nihatA anena durAtmanA prajJApUrvakaM te mInAH / tatkimadhunA prAptakAlam / athavA / ___ abhiyukto yadA pazyenna kAMcidgatimAtmanaH / // yudhyamAnastadA prAjJo mriyeta ripuNA saha // 61 // .. anabhijJo 'pi bakaH kulIrakasaMdaMzagrahasya mauAtkulIrakasakAzAcchirazchedamavAptavAn / kulIrako 'pi gRhItvA bakagrI* vAmutpalanAlavadAkAzagamanaprasAdhitacihnamArgo matsyAntikameva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 42 A 43 20 3 6 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale v: Heron, fishes, and crab. Tale iv: Crows and serpent. Frame-story. Tale vi: Lion and hare. 15 prAyAt / taizcAbhihitaH / bhrAtaH / kvAsau mAma iti / athAsAvabravIt / paJcatvamupagataH / tasyaitaddurAtmanaH ziraH / bhakSitAstenopadhinA bahavaH svayUthyA vaH / so 'pi matsakAzAdvinaSTa iti / ato 'haM bravImi / bhakSayitvA bahUnmatsyAniti / atha vAyaso jambukamAha / AvayoH kiM prAptakAlaM manyase / gomAyuH / suvarNasUtramAdAyAtrAvAsake sthApyatAm / asaMzayaM tatsvAmI taM kRSNasarpa ghAtayiSyati / ityuktvA sa sRgAlo 'pakrAntaH / 9 atha vAyasaH suvarNasUtrAnveSI rAjagRhaM prAyAt / dRSTaM ca tenAntaH* puraikadeze dhautavastrayugalopari suvarNasUtramuttamamaNiviracitaM mahAIM prakSAlya ceTikayA sthApitam / taccAvasthApyAnyayA saha kathAM kartumArabdhA / vAyasastu tadgRhItvA viyatA zanairAtmAnaM darzayansva* mAlayaM prati prAyAt / athArakSipuruSaiH prAsamudgaratomarapANibhirmahatA javena gatvA vRkSo 'valokitaH / yAvattena tatsvanIDe sthApitam / tatraikenArohatA dRSTam / kRSNabhujaMgo vAyasapotAnbhakSayitvA nidrAvazamagamat / tena cAsau supta eva ghAtitaH / tatkRtvA suvarNasUtramAdAya gata iti / ato'haM bravImi / upAyena hi yacchakyamiti / samApte cAkhyAne punarAha / 18 yasya buddhirbalaM tasya abudhasya kuto balam / pazya jAtibalaH siMhaH zazakena nipAtitaH // 62 // karaTakaH / kathaM caitat / damanakaH / +- // kathA 6 // asti / kasmiMzcidvanAntare mahAnsiMhaH prativasati sma / so 'jasraM mRgotsAdaM kurute / atha te mRgAH sarva evAbhimukhAH praNatacittA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171276 haritatRNAGkaravaktradhAriNo 'vanitalAsaktajAnavastaM mRgarAjaM vijnyaapyaamaasuH| bho mRgarAja / kimanena paralokaviruddhena svAmino nRzaMsena niSkAraNaM sarvamRgotsAdanakarmaNA kRtena / vayaM tAvadvinaSTA eva ' tavApyAhArasyAbhAvaH / tadubhayopadravaH / tatprasIda / vayaM tu svAmina ekaikaM vanacaraM vAreNa svajAtisamutthaM preSayAmaH / tathA . kRte kAlaparyayAcchazakasya vAro 'bhyAgataH / sa tu sarvamRgAjJApito ruSitamanAzcintayAmAsa / antakaro 'yaM mRtyumukhapravezaH / kimadhunA prAptakAlaM mameti / athavA buddhimatAM kimazakyam / ahamevopAyena vyApAdayAmi siMham / iti tasyAhAravelAM kSapayitvA gataH / asAvapi kSutkSAmakaNThaH krodhasaMraktanayanaH sphuradvadanadazanasaMgharSadaMSTrAkarAlo lAGgUlAsphAlanAkArabhayakRttamAha / sukruddhairapi kiM kriyate 'nyatra prANaviyogAt / sa tvamadya gatAsureva / ko 'yaM tava velAtyayaH / zazakaH / na mamAtmavazasyAtikrAntA / svAmin ' AhAravelA / siMhaH / kena vidhRto 'si / zazaH / siMheneti / tacchrutvA paramodvignahRdayaH siMho 'bravIt / kathamanyo 'tra madbhujaparirakSite vane siMha iti / zazo bADhamityAha / atha siMho vyacintayat / kimanena hatena kAraNaM mama / taM sapatnaM saMdarzayiSyatIti / taM ca vyApAdyainaM bhakSayiSyAmi / iti tamAha / mama taM durAtmAnaM darzayasveti / asAvapi zazo 'ntarlInamavahasya bRhaspatyuzanasornItizAstraM pramANIkRtya svArthasiddhaye vimalaja1 lasaMpannaM dvipuruSaprApyodakamiSTakAcitaM mahAntaM kUpamadarzayat / asAvapyAtmakAyapratibimbAnabhijJatayA kumArgApannacitto 'yamasau sapatna iti matvA sahasaiva tasyopari saMnipatito maukhyatpa24 Jcatvamagamat / 9 3 12 15 18 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale vi: Lion and hare. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS'; Frame-story: Lion and bull. A463 A44 ato 'haM bravImi / yasya buddhirbalaM tasyeti / tacchrutvA karaTako 'bravIt / zi vAste panthAnaH / yathAbhipretamanaSThIyatAmiti / A 45 3 atha damanakaH siMhasyopaviSTaH praNatazca tasmai / tenAbhihitaH / kuta Agamyate bhavatA / cirAdRSTo 'si / so 'bravIt / AtyayikaM bharce nivedayitum / na cAyaM manorathaH saMzritAnAm / kiM ca / uttarakriyAkAlavinipAtabhItairnivedyate / tathA hi / 6 aniyuktA hi sAciye yadvadanti manISiNaH / anurAgadravasyaitAH praNayasthAtibhUmayaH // 63 // zraddheyavacanatvAcca damanakasya sAdaramapRcchat / kiM bhavatA tarkitamiti / damanakaH / 1 ayaM tAvatsaMjIvakastavopari drogdhumatiH / vizvAsopagatacAyaM matsaMnidhAvAha / dRSTAsya piGgalakasya mayA sArAsAratA zaktitrayasya / yata enaM hatvA svayameva vana grahISyAmIti / A 46b_12 tacca vajrAzaniduHsahataraM vacanaM zrutvA kSubhitahRdayaH piGgalako mohamupAgato na kiMcidabhihitavAn / damanakastasyAkAraM dRSTvaivamAha / ayamasAvekamantriprAdhAnyena doSa ApatitaH / sAdhu caitaducyate / 16 atyucchrite mantriNi pArthive ca viSTabhya pAdAvupatiSThate zrIH / ___sA strIsvabhAvAdasahA bharasya 18 tayoIyorekataraM jahAti // 64 // kaNTakasya tu bhanasya dantasya calitasya ca / amAtyasya ca duSTakha mUlAduddharaNaM sukham // 65 // 21 muSThu cedamucyate / ekaM bhUmipatiH karoti sacivaM rAjye pramANaM yadA taM mohAcchrayate madaH sa ca madAttasyaiva nirvidyate / 24 nirvimasya padaM karoti hRdaye tasya svatantraspRhA svAtantryaspRhayA sa eva nRpateH prANAnabhidruhyati // 66 // A 47 sa cAdhunA niravagrahaH sarvakAryeSvicchati pravartitum / tatkimatra yuktam / api ca / 27 kAryANyarthopamardana svAnurakto 'pi sAdhayet / nopekSyaH sacivo rAjJA sa taM mayAtyupekSitaH // 67 // tacca zrukhA siMho 'bravIt / ayaM tAvadasadRzo mama bhRtyaH / kathaM mamopari 30 vikariSyati / damanakaH / na so 'sti puruSo rAjJAM yo na kAmayate zriyam / azaktabhapamAnAstu narendra paryapAsate // 68 // A48 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. ___Frame-story: Lion and bull. A49 A50 A51 A 52 siMhaH / bhadra / tathApi tasyopari me cittaM na praduSyati / yatkAraNam / lIlayApi hi yatsantaH pratipannAH sakRtkvacit / ___ na tanmidhyA mahAtmAnaH kurvantyunnatacetasaH // 69 // api ca / anekadoSaduSTo 'pi kAyaH kasya na vallabhaH / ___6 kurvannapi vyalIkAni yaH priyaH priya eva saH // 70 // damanakaH / ata evAyaM doSaH / vyudasya sarva mugajanaM yasyoparyAsthA pratibaddhA / so 'yamadhunA svAmitvamabhivAJchati / api ca / 9 yasminnevAdhikaM cakSurAropayati pArthivaH / sute vA tatkulIne vA sa lakSmyA harate manaH // 71 // tadasaMbhAvyametatpariharaNIyaM dUreNa prakaTasaMbandheSu / yacca mahAkAyo 'yamiti 12 tvamupakArAya cintayasi / tadapi naivam / kiM gajena prabhinnena gajakarmANyakurvatA / sthale vA yadi vA nimne zreyAnkRtyakaraca yaH // 72 // 15 tena hi / deva / nAyamupAyaH / satAM matamatikramya yo 'satAM vartate mate / acirAtsa cyutaH sthAnAviSatAM vartate vaze // 73 // 18 tena / apriyasyApi vacasa: pariNAmAvirodhinaH / vaktA zrotA ca yatrAsti ramante tatra saMpadaH // 74 // 21 api ca / maulabhRtyoparodhena nAgantUnpratimAnayet / nAtaH parataro 'nyo 'sti rAjyabhedakaro gadaH // 75 // 24 siMhaH / ukto bhavati yaH pUrva guNavAniti saMsadi / na tasya vAcyaM nairguNyaM pratijJA parirakSatA // 76 // 27 anyacca / mayAsya zaraNAgata iti kRtvAbhayamabhyavapattizca dattA / tatkathamayamakRtajJaH / damanakaH / durjanaH prakRtiM yAti sevyamAno 'pi yatnataH / 30 svedanAbhyaJjanopAyaH zvapucchamiva nAmitam // 77 // api ca / A53 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 54 A 55 A 56 A 57 24 apRSTastasya tadrUyAdyasya necchetparAbhavam / eSa eva satAM dharmo viparIto 'satAM mataH // 78 // 3 anyaJca / yenaitadabhihitam / svajano 'tha suhRnRpo gururvA puruSeNotpathago nivAraNIyaH / deva Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. * vinivartayituM sa cedazakyaH sa tAvadrohI / kiMtu 9 paratastasya manonugaM vidheyam // 79 // hitadbhirakAryamIhamAnAH suhRdaH klezaparigrahAnnivAryAH / paripUrNamidaM hi sAdhuvRttaM kathitaM sadbhirasAdhuvRttamanyat // 80 // sa snigdho 'kuzalAnnivArayati yastatkarma yatkauzalaM sA strI yAnuvidhAyinI sa ca pumAnyaH sadbhirabhyarccate / 15 sA zrIryA na madaM karoti sa sukhI yastRSNayA nohyate tanmitraM yadayantraNaM sa puruSo yaH khidyate nendriyaiH // 81 // 12 . 18 suptaM vahnau ziraH kRtvA bhujaMgaprastare varam / rucimAsanAkhAde nAnyathopecitaM manaH // 82 // tadetatsaMjIvakasaMsargavyasanaM pAdAnAM trivargaghAtAyeti / atha bahuprakAraM vijJapya 21 mAnAH pAdA madvacanamAkSiSya kAmataH pravartante / taduttaratrApacAre bhRtyadoSo na kArya iti / uktaM ca / nRpaH kAmAsakto gaNayati na kArya na ca hitaM 24 yatheSTaM svacchandaH pravicarati matto gaja iva / tato mAnAdhmAtaH patati sa yadA zokagahane tadA bhRtye doSAntipati na nijaM vettyavinayam // 83 // 27 siMhaH / bhadra / evamavasthite kimasau pratyAdezyaH / damanakaH / kathaM pratyAdizyate / katara eSa nayaH / pratyAdiSTastvarate ripurapakartuM balAtprahartuM vA / 30 tasmAtpratyAdeSTuM nyAyyo 'riH karmaNA na girA // 84 // siMhaH / sa tAvacchaSpabhuk / vayaM pizitabhujaH / tatkimasau mamApakartuM samarthaH / damanakaH / evametat / sa zaSyabhuk / pAdAH pizitabhujaH / so 'nnabhUtaH / pAdA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale vii: Louse and flea. Frame-story. bhoktRbhUtAH / tathApyasau yadi svayamanartha na kariSyati / tato 'nyasmAdutpAdayiSyati / siMhaH / kA zaktirasya svato 'pakartu parato 'pakartuM vA / damanakaH / bhavAMstAvadane3 kagajayuddharadanasaMnipAtavraNazabalatvAnnityamitthaM bhUtaH / ayaM tvatsamIpavAsI prakIrNaviemUtraH / tadanuSaGgAtkRmayaH saMbhaviSyanti / *yuSmaccharIrasAmIpyAtkSatavivarAnusA- | riNo 'ntaH pravekSyanti / * tathA tvaM vinaSTa eva / uktaM ca / " mA tvavijJAtazIlAya kazciddadyAtpratizrayam / TiSTibhasya tu doSeNa hatA mandavisarpiNI // 5 // piGgalakaH / kathametat / damanakaH / A 58 // kathA 7 // asti kasyacidrAjJaH sarvaguNopetamananyasadRzaM zayanam / tasminpracchadapaTaikadeze mandavisarpiNI nAma yUkA prativasati sma / atha 12 tasmiMSTiNTibho nAma matkuNo vAyanA preritaH saMnipatitaH / sa tu tacchayanamatisUkSmottaracchadamubhayopadhAnaM jAhnavIpulinavipulaM paramamRdu surabhi ca dRSTvA paraM paritoSamupagataH / tatsparzAkRSTamanA 15 itazcetaH paribhramankathamapi tayA mandavisarpiNyA sametaH / tayAbhihitaH / kutastvamasminnayogyAdhivAsa AgataH / apagamyatAmasmAditi / matkuNaH / Arye / mayA tAvadihAnekaprakArANi mAM18 sAnyAsvAditAni brAhmaNakSatriyaviTchadrAntaHsthAni rudhirANi c| tAni tu rUkSANi picchilAnyatuSTikarANyamanojJAni / yaH punarasya shynsyaadhisstthaataa| tasya manoramamamRtopamamasRgbhaviSyati / 1 ajasraM bhiSagbhiH prayatnAdauSadhAdyupakramAdvAtapittazleSmanirodhAdanAmayatayA snigdhapezaladravaiH sakhaNDaguDadADimatrikaTukapaTubhiH sthalajajalajakhecarabalavatpradhAnapizitopabRMhitairAhArairupacitaM ru5 dhiraM rasAyanamiva manye / tacca surabhi puSTikaraM cecchAmyahaM tvatpra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale vii: Louse and flea. Frame-story. Tale viii: Blue jackal. sAdAdAsvAdayitumiti / ato 'sau mandavisarpiNyAha / asaMbhAvyametattvadvidhAnAmagnimakhAnAM daMzavRttInAm / apagamyatAma8 smAcchayanAt / tato 'sau tasyAH pAdayornipatitaH / sA tu dAkSiNyAttathA nAmeti pratipannA / kiMtu naivAkAle na cAtimRdubhAge tvayAsya prahartavyamiti / so 'bravIt / ko 'sya kAlaH / ana6 bhijJo 'hamaparicitatvAt / sA tvakathayat / madhupAnazramAgatanidrasya rativilAsanirbharasuptasya ca zanairmRdutayA bhavatA vicAraNIyam / madazramanidrAparItakAyo nAzu prabudhyata iti / evamavasthA* pite prathamapradoSa evAkAlajJena daSTaH / asAvapi pArthiva ulmakadagdha iva saMlInakukSipradezaH sasaMbhramamutthAyAha / aho / daSTo 'smi kenApi / atha matkuNazcakitatvAdrAjavacanaM zrutvA zayanAda12 vatIryAnyadvivaramAzritaH / zayyApAlairapi svAmyAdezAtsunipuNa manviSadbhirvastraM parivartayadbhirantIMnA mandavisarpiNI samAsAditA vyApAditA ca / A59 15 ato 'haM bravImi / mA tvavijJAtazIlAya dadyAtkazcitpratizrayamiti / anyacca / pAdAnAM vayaM kramAgatA bhRtvAH / tadalaM hyasyAtivisammeNa / uktaM ca / tyaktA AbhyantarA yena bAhyAcAbhyantarIkRtAH / / ___18 sa bhUmau nihataH zete mUrkhazcaNDaravo yathA // 86 // piGgalakaH / kathametat / so 'bravIt / A60 // kathA 8 // 1 asti kasmiMzcinnagarasamIpe saMnikRSTavivarAbhyantarazAyI jambukazcaNDaravo nAma / sa kadAcidAhAramanveSamANaH kSapAmAsAdya kSutkSAmagalaH saMmIlitalocanaH paribhramannagaraM praviSTaH / tannagaravA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A61 A 62 A 63 27 Frame-story. sibhizca sArameyaistIkSNadazanakoTivilupyamAnAvayavo bhayabhairavaphetkAraravapUritadigvivara itastataH praskhalanpalAyamAnaH kasmiMzcidajJAnAnnIlIkalaze saMnipatitaH / zvagaNazca yathAgataM prAyAt / asAvapi kRcchreNAyuHzeSatayAsmAnnIlIkalazAtsamuttasthau / athAsya taccharIraM nIlIrasaraJjitaM dRSTvA samIpavartinaH kroSTukagaNAH ko 'yamiti bhayataraladRzaH sarvA dizaH pradudruvuH / asAvapyacintayat / nUnamimAM svarUpavikRtiM dRSTvaite palAyanta iti / atha dhIracittastAJchanairavAdIt / alaM saMbhrameNa / ahamAkhaNDalAjJayA sakalazvApadakulapAlanakSamaH kSititalamAgata iti / 6 3 9 12 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. 15 Tale viii: Blue jackal. atha tadvacanamAkarNya siMhavyAghracitrakavAnarazazahariNavRSadaMzajambukAdayaH zvApadagaNAstaM praNemuH / pratidinaM ca kesarikarajakulizadAritamattebhapizitairApUryamANakukSiH kakSamiva taM jambukapUgaM bahiH kRtvA siMhavyAghrAdInAsannavartinazcakAra / ekadA tvasau vividhapizitanAzitakSuddikSu sthitAnAM kroSTukAnAM krozatAM ninAdaM zrutvA tvaritataramuccairninanAda / ataste siMhAdayastrapayA bhUbhAgadRSTibhAjaH kaSTamaho / vaJcitAH smaH ' kroSTAyamityavadhArya ruSA taM paruSagiraM nAzitavanta iti / 18 ato 'haM bravImi / tyaktA AbhyantarA yena bAhyAzcAbhyantarIkRtA iti / AkhyAte cAkhyAne piGgalaka Aha / bhadra / kastasya yuddhamArga iti / damanakaH / anyadAsau srastAGgaH pAdAntikamAgacchati / adya yadi zRGgAgrapraharaNAbhimukho yoddhu21 cittaH sacakitazcopazciSyet / tatpAdairavagantavyam / drogdhubuddhirayamiti / evamukkA saMjIvakaMsakAzaM prayAtaH / tasyApi drogdhumatiradhRtiparItamAtmAnamadarzayat / tena cAbhihitaH / bhadra / kuzalamiti / damanakaH / kutaH khalu kuzalamanu24 jIvinAm / kasmAt / saMpattayaH parAyattAH sadA cittamanirvRtam / svajIvite 'pyavizvAsasteSAM ye rAjasaMzritAH // 87 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. A 64 apyapijIvikA * * * * * * * * * * / * * * * * * * * * * * * * * * // 88 // 3 muTu cedamucyate / AcAryA narapatayazca tulyazIlA na hyeSAM paricitirasti sauhRdaM vA / 6 zuzrUSAM ciramapi saMcitAM prayatnA tsaMkruddhA raja va nAzayanti meghAH // 89 // api ca / 9 ko 'rthAnprApya na garvito bhuvi naraH kasyApado 'staM gatAH strIbhiH kasya na khaNDitaM bhuvi mana: ko nAma rAjJAM priyaH / ka: kAlasya na gocarAntaragataH ko 'rthI gatI gaurava __12 ko vA durjanavAgurAnipatitaH kSemeNa yAtaH pumAn // 90 // tatsarvathA / kaH kAla: kAni mitrANi ko dezaH ko vyayAgamau / ____15 ko vAhaM kA ca me zaktiriti cintyaM muhurmuhuH // 91 // hRdayAntarnihitabhAvasya tasya vacanaM zrutvA saMjIvako 'bravIt / bhadra / atha kim / damanakaH / bhavAMstAvanmama suhRt / avazyaM ca mayA tava hitamAkhyeyam / 18 svAmI piGgalakastavopari drogdhumatiH / tena cAbhihitam / saMjIvakaM hatvA sarvakravyAdAstadAmiSeNa tarpayAmIti / tacchRtvAsI paraM viSAdamagamat / damanakaH / yadatra karaNIyam / tadahInakAlaM 21 saMcintyatAmiti / pUrvakAlaM zraddheyavacanatvAcca damanakasya sutarAmAvipahRdayaH paraM bhayamupAgataH saMjIvakaH / muSThu khatkhidamucyate / durjanagamyA nAryaH prAyeNApAtrabhRnavati rAjA / 24 kRpaNAnusAri ca dhanaM devo giryudakavarSI ca // 92 // evaM cAcintayat / kaSTaM bhoH / kimidamApatitaM mameti / api ca / ArAdhyamAno bahubhiH prakArai27 rArAdhyate nAma kimatra citram / ayaM vapUrvaH pratimAvizeSo yaH sevyamAno ripatAmapaiti // 93 // 30 tatsarvathAzakyo 'yamarthaH / / nimittamuddizya hi yaH prakupyati dhruvaM sa tasthApagame prasIdati / A 64b A65 A 66 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Frame-story: Lion and bull. akAraNadveSi mano hi yasya vai kathaM parastaM paritoSayiSyati // 94 // 3 sAdhu cedamucyate / sarasi bahuzastArAchAyAM dazanparivazcitaH kumudaviTapAnveSI haMso nizAsvavicakSaNaH / 6 na dazati punastArAzaGkI divApi sitotpalaM kahakacakitI lokaH satye 'pyapAyamapekSate // 15 // athavA / 9 vyalIkamaparaMpareNa na hi nAma notpadyate na cApi na bhavantyakAraNavazena romogamAH / na tu prativiziSTabuddhirasamIkSya tattvArthata12 cirAnugatasarvabhAvahRdayo janastyajyate // 96 // api ca / vaidyasAMvatsarAmAtyA yasya rAjJaH priyaMvadAH / 16 ArogyadharmakozebhyaH kSipraM sa parihIyate // 97 // Aha ca / kiM mayApakRtaM svAminaH piGgalakasya / damanakaH / vayasya / nirnimittApakArA randhrAnveSiNaca rAjAnaH / saMjIvakaH / evametat / sAdhu cedamucyate / 18 bhaktAnAmupakAriNAM priyahitavyApArayuktAtmanAM sevAsaMvyavahAratattvaviduSAmekArpaNAnAmapi / vyApattiH sakhalitAntareSa niyatA siddhirbhavedvA na vA 1 tasmAdambunidherivAvanipateH sevA sadAzaGkinI // 98 // svabhAvazcAyam / snigdhereva hyupavatigaNairvRSyatAmeti kazci24 chAdyAdanyairapakRtizataiH prItimevopayAti / durgrAhyatvAnRpatimanasAM nekabhAvAzrayANAM sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 99 // 27 athavA / guNA guNazeSa guNIbhavanti te nirguNaM prApya bhavanti doSAH / 30 sukhAdutoyapravahA hi nadyaH samadramAsAdya bhavantyapeyAH // 100 / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 69 A 70 30 alpe ca guNAH sphItIbhavanti guNasamuciteSu puruSeSu / zazinaH zvetasya gireH zikharaprAptA iva mayUkhAH // 101 // 3 nazyanti guNazatAnyapi puruSANAmaguNavatsu puruSeSu / aJjanagirizikhareSviva nizAsu candrAMzavaH patitAH // 102 // sAdhu cedamucyate / Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. * kRtazatamasatsu naSTaM subhASitazataM ca naSTamabudheSu / vacanazatamavacanakare buddhizatamacetane naSTam // 103 // naSTamapAtre dAnaM naSTaM hitamaphalabuddhivijJAne / * naSTo guNo 'guNajJe naSTaM dAkSiNyamakRta // 104 // sAdhu cedamucyate / araNyaruditaM kRtaM zavazarIramudvartitaM 12 sthale 'bjamavaropitaM badhirakarNajApaH kRtaH / zvapucchamavanAmitaM suciramUSare varSitaM kRtAndhamukhamaNDanA yadabudho janaH sevitaH // 105 // 15 athavA | candanataruSu bhujaMgA jaleSu kamalAni tatra ca grAhAH / guNaghAtinaH khalu khalA bhogeSu kva nu sukhAnyavighnAni // 106 // 18 api ca / pannagairnagAH sapuSpaphalA grAhernalinya: sapaGkajA dUSitAzchAyAzca zArdUlaiH kSudraizca sevA / bhadraM hi durlabhamakaSTakam / tathA ca / ketakyaH kaSTakairvyAptA nalinyaH paGkasaMbhavAH / 21 vilAsinyaH sakuTTanyaH kva ratnamanupadravam // 107 // damanakaH / ayaM tAvatsvAmI piGgalaka Adau madhuraH / pariNAme viSapratima iti / vicintya saMjIvako 'bravIt / bhadra / evametat / mayevaitadasmAdanubhUtam / yathA / dUrAducchritapANirArdranayanaH protsAritArdhAsano 24 gADhAliGganatatparaH priyakathA saMpraznasaktottaraH / antarguDhaviSo bahirmadhumayacAtIva mAyApaTuH 27 ko nAmAyamapUrvanATakavidhiryaH zikSito durjanaiH // 108 // api ca / AdAvapyupacAracATuvinayAlaMkArazobhAnvitaM 30 madhye cApi vicitravAkyakusumairabhyarcitaM niSphalaiH / paipunyAvinayAvamAnamalinaM bIbhatsamante ca ya hUre vo 'stvakulInasaMgatamasaddharmArthamutpAditam // 109 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Frame-story: Lion and bull. kaSTaM bhoH / kvAhaM zaSpabhukU / kva siMhasaMsargaH / tathA ca / hutAzajvAlAme sthitavati ravAvastazikhare 3 pipAsuH kiJjakaM pravizati saroja madhukaraH / tadantaH saMrodhaM gaNayati na saMdhyAsamaya jano 'rthI nApAyaM vimRzati phalaikAntatRSitaH // 110 // kamalamadhunasyatvA pAnaM vihAya navotpalaM prakRtisubhagAM gandhoddAmAmapAsya ca mAlatIm / zaThamadhukarAH siSyantIme kaTAmbuSa dantinAM 9 sulabhamapahAyaivaM lokaH kaTeSu mihanyate // 111 // gaNDopAnteSvaviralasRtaM vAri mattadvipAnAM ye sevante navamadhurasAsvAdalubdhA dvirephAH / 12 te tatkarNavyajanapavanapreGkitarbhinnadehA bhUmi prAptAH kamalavivarakrIDitAni smaranti // 112 // athavA guNavatAmayaM doSaH / 16 svaphalanicayaH zAkhAbhaGgaM karoti vanaspate manamalasaM boTopaH karoti zikhaNDinaH / / caturagamano yo jAtyo 'zvaH sa gauriva vAhyate 18 guNavati jane prAyeNete guNAH khalu vairiNaH // 113 // athavA / narendrA bhUyiSThaM guNavati jane 'tyantavimukhAH 1 striyaH prAyo lobhAyasaniSu ca mUrkheSvabhiratAH / narANAM mAhAtmyaM guNata iti mithyA stutiriyaM janaH prAyeNAyaM na hi puruSatattvaM gaNayati // 114 // 24 siMhaH paJjarayantraNAparibhavapramlAnadInAnane gairaGkazabhinnamastakatarImantrAlaH pannagaiH / vidvani nirAzrayavyasanibhiH zUrai bhAgyavataiH 7 kAlaH krIDanakarivAtmacitaiH preGgolanaH krIDati // 115 // tatsarvathA kSudramaNDalAntarapraviSTasya me jIvitaM nAsti / uktaM ca / bahavaH paNDitAH kSudrAH sarve mAyopajIvinaH / 30 kuryurdoSamadoSaM vA uSTre kAkAdayo yathA // 116 // damanakaH / kathaM caitat / saMjIvakaH / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%3B Tale ix: Lion's retainers outwit camel. // kathA 9 // asti / kasmiMzcidvanoddeze madotkaTo nAma siMhaH prativasati : sma / tasyAnucarAstrayaH pizitAzino dviipivaaysgomaayvH| atha tairbhamadbhidRSTaH sArthavAhaparibhraSTa ussttrH| taM cAjJAtapUrvarUpaM hAsyajananaM dRSTvA siMhaH pRSTavAn / idamapUrvaM sattvamiha vane pRcchayatAm / kastvamiti / tato 'vagatatattvArtho vAyaso 'bravIt / AkhyAtanAmoSTro 'yamiti / tatastena siMhasakAzaM vizvAsyAnItaH / tenApi yathAvRttamAtmano viyogaH saarthvaahaatsmaakhyaatH| siMhena cAsyA9 bhyavapattirabhayapradAnaM ca dattam / / ___ evaM ca vartamAne kadAcitsiMho vanyagajayuddharadanakSatazarIro guhAvAsI saMvRttaH / paJcaSaDdivasAtikrAnte ca kAle sarva eva ta 12 AhAravaikalyAdAtyayikamApatitAH / yato 'vasannAH / tataH siMhenAbhihitAH / ahamanayA rujA na kSamaH pUrvavadAhAraM bhavatAmutpA dayitum / te yUyamAtmArthe 'pi tAvadabhyudgamaM kuruta / te tamAhuH / 15 evaM gate kimasmAkamAtmapuSTyartheneti / siMhaH / sAdhvanujIvivRttaM madupari bhaktizca bhavatAm / atizobhanamabhihitam / zaktA bhvntH| sarujazcAham / tanmamaitadavasthasyopanayatAhAramiti / yadA ca na 18 kiMcidUcuH / tadA tenaabhihitaaH| kimanayA viiddyaa| anviSyatAM kiMcitsattvam / ahametadavastho 'pi yuSmAkamAtmanazcotpAdayiSye prANayAtrArthamiti / // evamuktvA te 'pyutthAya saha krathanakena vanAntaraM praviSTAH / vyudasya krathanakaM duSTamantramArabdhAH / tatra vAyasa Aha / vinAzitA vayamanena svAminA svAdhIne 'pyarthe / tAvAhatuH / katham / so 'brviit| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 3 9 18 nanvayaM krathanaka iti / ta AhuH / ayamasmAkaM vizvAsopagataH zaraNAgato vayasyatve 'nujJAtaH / sa Aha / zaSpabhujaH pizitAzinazca vissmsNbndhaaH| tatastAvUcatuH / svAminAyamabhayapradAnena rakSyate / tena cAyuktamazakyaM caitaditi / punarapi vAyaso 'bravIt / tiSThata yUyam ' yAvadahamevaitadarthaM saMpratipAdayiSyAmi / ityuktvA siMhasa* kAzamagamat / siMhena cAbhihitam / anviSTaM yuSmAbhiH kiMcitsattvamiti / kAkaH / yasya cakSurbalaM vA syAt ' so 'nviSyatu / vayaM tu sarva evAhAravaikalyAdandhAH parikSINazaktayazca / kiMtu prAptakA - lamavazyaM vijnypyse| svAminA vinAzitaH svAtmanAtmA svAdhIne yarthe / siMhaH / katham / kAkaH / nanvayaM krathanaka iti / siMhaH / kaSTam / nRzaMsametat / mayAsyAbhyavapattirabhayaM ca prasAdIkRtam / api ca / 12 OR, THE LION AND THE BULL. Tale ix: Lion's retainers outwit camel. Book I. na gopradAnaM na mahIpradAnaM na cAnnadAnaM hi tathA pradhAnam / " yathA vadantIha mahApradhAnaM sarvapradhAneSvabhayapradAnam // 117 // kAkaH / aho svAmino dharmazAstraM prati pratibhA / etadanyadapi pradhAnaM maharSivacanam / yathA zreyasAmarthe pApIyAnArambhaH / api coktam / 21 tyajedekaM kulasyArthe grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe svAtmArthe pRthivIM tyajet // 118 // punazcAha / mA svAmI svayaM vyApAdayatu / mayAsyopadhinA vadha ArabdhaH / siMhaH / kathamiva / kAkaH / ayaM tAvadetadavasthaM svAmi* namasmAMzca dRSTvA svayamAtmAnamanyapuSTyarthaM svargagamanAya sattvahitAya E Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%3B Tale ix: Lion's retainers outwit camel. Frame-story. nivedayati / evamabhihitavati vAyase siMho matibhramamivArpito na kiMcidapyudAhRtavAn / asAvapi punastatsakAzaM gatvA kRtaka7 vacanaiH pratyekaM vijJApitavAn / siMhAntikaM gatairyuSmAbhirevaM vaktavyamiti / tataH kRtasaMvidaH saha krathanakena siMhasakAzaM gatAH / atha vAyasaH praNamya siMhaM vijJApitavAn / deva / svAmizarIraM * sarvathA rkssymsmcchiirenneti| athaasaavaah| akalpakAyo bhvaan| na yuSmacchIropabhoge kRte 'pyasmAkaM kiMcittRptikAraNaM bhavati / tasmiMzcApayAte gomAyurabhihitavAn / asmAnmama viziSTataraM zarI* ram / tanmatprANaiH kriyatAM prANayAtreti / tamapi tathaivAbhihitavAn / apayAte ca tsmindviipyaah| AbhyAM mama viziSTataraM zarIramidamupayujyatAmiti / tmpysaavaah| akalpakAyo bhvaanpiiti| 10 tacchrutvA krathanako 'cintayat / naivAtra kazcidvinAzyate / tadahamapyevameva bravImi / tata utthAya siMhAntikamupagamyAbravIt / dev| ebhyo mama viziSTataraM zarIram / tasmAnmacchIreNAtmanaH prANayAtrA 16 kriyatAmiti / evamabhivadanneva dvIpigomAyubhyAM vidAritobhayakukSiH sadyaH paJcatvamupagato bhakSitazceti / A76 A 76 ato 'haM bravImi / bahavaH paNDitAH kSudrA iti / 18 AkhyAte cAkhyAne punardamanakaM saMjIvako 'bravIt / bhadra / kSudraparivAro 'yaM rAjA na zivAyAzritAnAm / uktaM ca / varaM gRdhro rAjA haMsaparivAraH / na haMso rAjA gRdhraparivAraH / parivArAddhi doSAH prAdurbhavanti / te 'laM vinAzAya bhava21 ntIti / tasmAtpUrvameva parivAraM lipseta / tadvacanapreritastu rAjA vicArakSamo na bhavati / uktaM ca / bhadrebhapratibhI rAjA na yathAvabahuzrutaH / ___24 suhRdAmeva bAhyaH sthAtkiM citraM yadi vidviSAm // 119 // so 'yaM mamopari kenApi vizvataH / sAdhu cedamucyate / A77 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale x: Strand-bird and sea. Frame-story. mRdunA salilena khanyamAnA nyapakvaSyanti girerapi sthalAni / 3 upajApakRtodyamaistu tannaH kimu cetAMsi mRdUni mAnavAnAm // 120 // tadevaM gate kimadhunA prAptakAlam / athavA kimanyayuddhAt / 6 gurorapyavaliptasya kAryAkAryAyajAnataH / utpathapratipannasya nyAyyaM bhavati zAsanam // 121 // api ca / 9 yAnyacasaMghastapasA ca lokA svagaiSiNaH pAtracayaiH prayAnti / kSaNena tAnapyatiricya zUrAH 12 prANAnsvayuddheSu parityajantaH // 122 // prANAca kIrtizca paricchadazca sarveNa yuddhe parirakSaNIyAH / 15 yuddhe viziSTaM maraNaM narANAM dviSadvaze tiSThati ko 'rthakAmaH // 123 // mRtaH prApsyati vA svarga zatru hatkhApi vA sukham / 18 ubhAvapi hi zUrANAM guNAvetau sudurlabhau // 124 // damanakaH / bhadra / anupAya eSaH / yatkAraNam / zavorAkrandamajJAtvA vairamArabhate hi yaH / 1 sa parAbhavamApnoti samudra va TITibhAt // 125 // saMjIvakaH / kathaM caitat / damanakaH / // kathA 10 // ' asti / samudratIraikadeze TITibhadaMpatI prativasataH sma / atha kadAcitprasoSyamANayA TITibhyA bhartAbhihitaH / kiMcitsthAnamaviSyatAm / yatrAhaM prasuve / asAvakathayat / nanvetadeva sthAnaM // vRddhikaram / atraiva prasUSveti / sAbravIt / alamanena sApAyena / avazyameva samudrajalavelAplavanAnmamApatyavinAzo bhvti| asA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 3 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale x: Strand-bird and sea. Tale xi: Two geese and tortoise. 18 1 vAha / bhadre ' na zakto mahodadhirmayA sArdhamIdRzaM vairAnubandhaM kartumiti / sAbravIt / bahusadRzaM tava samudreNa balam / kathamAtmano jJAyate sArAsAratA / uktaM ca / duHkhamAtmA paricchettumevaM yogyo na veti vA / evaMvidyasya vijJAnaM saphalAstasya buddhayaH // 126 // * api ca / 9 mitrANAM hitakAmAnAM yo vAkyaM nAbhinandati / sa kUrma iva durbuddhiH kASThAGguSTo vinazyati // 127 // TITibhaH / kathaM caitat / TITibhI / // kathA 11 // 15 asti / kasmiMzcitsarasi kambugrIvo nAma kacchapaH prativasati 18 sma / tasya dvau suhRdau vikaTasaMkaTanAmAnau haMsau / atha kAlaviparyaye dvAdazavArSikyanAvRSTirApatitA / tatastayormatirutpannA / kSINatoyamidaM saraH / anyaM jalAzayaM gacchAva iti / kiM punazci 1. roSitaM priyamitraM kambugrIvamAmantrayAvahe / tathA cAnuSThite kacchapenAbhihitau / kasmAnmamAmantraNaM kriyate / yadi tu sneho 'sti / tato mAmapyasmAnmRtyumukhAttrAtumarhathaH / yatkAraNam ' yuvayostAvadAhAravaikalyaM kevalamasminsvalpodake sarasi ' mamAtra tu mrnnmev| tadvicintyatAm ' AhArasuhRdviyogayoH ko garIyAn / tAbhyAmabhihitam / yuktamAttha / evametat / kiM punaH prAptakAlaM bhavAJjA21 nAti / avazyaM nayAva AvAM bhavantam / tvayA punazcApalAnna kiMcidvaktavyam / imAM tu yaSTiM madhye dazanairApIDaya / evamanayaivoddhRtya Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale xi: Two geese and tortoise. Frame-story. Tale xii: Three fishes. SaSTimAtrANi yojanAni mahatsaro bhavantaM nayAvaH / tatra sukhaM yApayiSyAma iti / evaM ca niSpanne tajjalAzayasaMnikRSTanagarasyopariSTAnnIyamAnaM dRSTvA / kimidaM zakaTacakrapramANaM viyatA nIyate / iti janaH sakalakalaH saMvRttaH / tacca zrutvAsannavinAzaH kacchapo yaSTiM tyaktvAbhihitavAn / ahaM kacchapaH / cApalAdeSa lokaH prala* pati / iti bruvanvacanasamakAlamevAzrayAtparibhraSTo bhUmau nipatitaH / mAMsArthinA ca lokena pAtasamakAlameva tIkSNazastraiH khaNDazo vibhakta iti / * ato 'haM bravImi / mitrANAM hitakAmAnAmiti / punazcAha / anAgatavidhAtA ca pratyutpannamatizca yH| dvAvetau sukhamedhete yadbhaviSyo vinazyati // 128 // 12 TITibhaH / kathametat / ttiittibhii| // kathA 12 // asti / kasmiMzcinmahAhUde mahAkAyAstrayo matsyAH prativasanti / 15 sma / tadyathA / anAgatavidhAtA pratyutpannamatiryabhaviSyazceti / tatrAnAgatavidhAtrA tadudakAntargatena kadAcittatsamIpe matsyabandhAnA matikAmatAM vacanaM zrutam / bahumatsyo 'yaM hRdaH / atra matsyabandhaM 18 kurmaH / tacca zrutvAnAgatavidhAtrA cintitam / avazyameta AgantAraH / tadahaM pratyutpannamatiM yadbhaviSyaM ca gRhItvAnyamacchinnasrotasvaM idaM saMzrayAmIti / tatastAvAhUya pRSTavAngamanAya / tatra 1 pratyutpannamatirmatinivArito 'bhayacittaH kathamapi pramAdAnnAnuyAtaH / yadbhaviSyastvAsannavinAzastadvacanamanAdRtya nirArambha evAsIt / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%3B Tale xii: Three fishes. Tale x: Strand-bird and sea. anyeAzcApayAte 'nAgatavidhAtari matsyabandhairantaHsroto nirudhya prakSiptaM saMvartajAlam / apakRSTe ca jAle tasminhade nApyekataro'va3 ziSTaH / evaM gate pratyutpannamatirmatarUpaM kRtvAtmAnaM jalasyopari darzitavAn / tairapi svayameva mRto mahAmatsya iti kRtvA parisrotasi sthApitaH / tasmAdullatyAnyaM jalAzayaM gataH / yadbhaviSya* stvanekalaguDaprahArajarjaritazarIraH paJcatvamupanIta iti / __ ato 'haM bravImi / anAgatavidhAtA ceti / atha kadAcitpra sUtAyAM TITibhyAM tadbhartRjijJAsayA samudreNApahRtAste 'NDakAH / * pazyAmi tAvat / ayaM kimArabhata iti / atha TITibhI zUnyamapatyasthAnaM dRSTvA paramAvignahRdayA bhartAramAha / idaM tadApatitaM mndbhaagyaayaaH| asAvantInamavahasya tAmAha / mamApi tAvat / 19 bhadre / dRzyatAM sAmarthyamiti / tatastena pakSisamAja kRtvA niveditaM tadapatyaharaNajaM duHkham / tatraikenAbhihitam / asamarthA vayaM mahodadhivigrahAya / kiM puna16 ratra prAptakAlam / sarva eva vayamAkrandena garutmantamuTejayAmaH / sa eva no duHkhamapaneSyati / ityavadhArya tatsakAzaM gatAH / asAvapi devAsuraraNanimittamAhUto viSNunA garuDastatsvayUthyavyasanaM dRSTvA 18 manyumAjagAma / devo 'pi viSNustraikAlyadarzanasAmarthyAttasyAntargataM matvA svayameva tatsakAzamagamat / atha devaM dRSTvA sutarAmAvignahRdayo 'bravIt / yuktaM tvayA naa|| thena satA samudrApasadAnmamAyaM paribhava iti / jJAtvA ca devaH . parihasya samudrasyedamuvAca / samarpayAdhunApatyAni TITibhasyeti / anyathA tvAmAgneyAstrapratApitamanekavaDavAmukhasahasraparikSINatoyaM sadyaH kariSyAmIti / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale a: Strand-bird and sea. Frame-story. Tale xiii: Jackal outwits camel and lion. evamuktI mahodadhizcintayAmAsa / mamANDajena sarvanAza eva prArabdhaH / iti matvA praNamya devaM samarpitavAniti / A81 A82 A83 3 ato 'haM bravImi / zatrorAkrandamajJAveti / avagatArthazca saMjIvakastamapRcchat / vayasya / kastasya yuddhamArga iti / damanakaH / anyadAsI srastAGgaH zilAtalamAzritastvadunmukhaH pratIkSate / adya yadi prathamameva saMgRhItalAGkala: saMyatacatuzcaraNaH stabdha6 karNazca tiSThet / tatastvayAvagantavyam / ayaM mamopari drogdhumatiriti / evamuktvA karaTakasakAzamagamat / tena cAbhihitaH / kimanuSThitaM bhavatA / damanakaH / bhinnau tau tAvatparasparaM phalena jJAsyasIti / kazcAtra vismayaH / 9 bhinatti samyakprahito bhedaH sthiramatInapi / bhUdharAnsaMhatazilAnahAniva rayo 'bhasAm // 129 // tatsarvathA puruSeNAtmahitaM kartavyam / Aha ca / 12 yo 'dhItya zAstramakhilaM zAstrArtha tattvatazca vijJAya / ___ AtmahitAni na kurute zramajanastasya kiM zAstraiH // 130 // karaTakaH / na kiMcidavAtmahitam / yasmAt / 15 kRmayo bhasma viSThA vA niSThA yasyeyamIdRzI / sa kAyaH parapIDAbhirdhAryatAmiti ko nayaH // 131 // damanakaH / nAbhijJo 'si nItizAstrANAm / 18 nistabdha hRdayaM kRtvA vANI cekSurasopamAm / du:khaM tatra na kartavyaM hanyAtpUrvApakAriNam // 132 // anyacca / nihato 'pyasmAkamupabhogyo bhaviSyati / tathA hi / 21 parasya pIDA svArtha vA kurvANA na hyapaNDitaH / lacyante gUDhamatayo vane caturako yathA // 133 // karaTakaH / kathametat / damanakaH / A85 A86 A 87 ___4 // kathA 13 // asti / kasmiMzcidvanoddeze vRkajambukakarabhasahito vajradanto nAma siMhaH prativasati sm| kadAcidasau vanyadviparadanakoTipATitavakSA 7 ekadezasthaH kSutkSAmatanuH kSudhA parigatAMstAnsacivAnAha / kiMci Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale xiii: Jackal outwits camel and lion. danviSyatAM vane sattvajAtam / yenAhametadavastho'pi bhavatAM vRttimApAdayiSyAmi / atha tadAjJAsamakAlameva te 'raNye paryaTanto yadA na kiMcidAseduH / tadAsau jambukastaM zaGkakarNanAmAnaM karabhaM vivikte 'bhihitavAn / kimatra prAptakAlaM manyate bhavAn / svAmI vajradanto 'smadIyaparyaTanamanarthakaM zrutvA kadAcidvinAzAya prvrtte| * tadahaM kiMcidbhavataH prArthaye / yadi pratIcchasIti / sa Aha / kiM mamAsti / vayasya / yatprArthyate / zarIramapi me tvadAyattam / yathAbhimatamupayujyatAmiti / atha jambuko 'bravIt / etadevAtra kAra7 Nam / ahaM te dviguNaM zarIraM siMhasakAzAddApayiSye / tvayApyevaM vayamAtmA ca saMvardhitAH syuriti / prtipnnshcaasau| ___ evamabhidhAya siMhasakAzaM gatvA tamAha / svAmin / na kiM12 citsattvamAsAditam / eSa punaH zaGkakarNo 'bhidhatte / bRhatprasthena dviguNayA tulayojjAsyaM zarIraM saMprayacchAmIti / tacchrutvA siMhaH prahRSTa Aha / evaM kriyatAm / atha pratipanne zaGkakarNaH papAta 15 bhUmau / khaNDazazca kRtH| ___ tatazcaturakastaM siMhaM rudhiraraktasarvagAtraM dRSTvAbravIt / gacchatu svAmI snAnamAcaritum / yAvadahaM kravyamukhasahitastiSThAmi / gate 18 ca tasmiMzcaturakastaM kravyamukhamAha / bhakSaya tAvadataH pizitam / yAvadasau snAtuM gataH / so 'bravIt / bhakSayitvA kimuttaraM dAsyAmi / jambuko 'bravIt / kiM tavAnena vicAreNa / ahametasya 1 prativacanaM dAsyAmi / tvayA punarmama mukhamevAvalokitavyamiti / evamukte tAbhyAM kravyamatibahu bhakSitam / / atrAntare siMhaH saMprApto yAvatpazyati sakalaM jaTharapizitamupa9 bhuktam / ttshcturkmaah| maam| kva tajjaTharapizitam / evaM vadati Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 88 A 89 A 90 41 Frame-story. siMhe kravyamukho mukhaM caturakasyAvalokitavAn / caturako 'bravIt / kimadhunA manmukhamavalokayasi / svAmin ' bhakSitamaneneti / atha * siMhaH kulizakharanakharo bhUkuTilamukhaH prakaTitaroSastaM hantumaicchat / athAsAvapi vRko mukhavaivarNyavepathuvyAptatanuratanupadavikSepaH kSiprapalAyanapaTuraTavImuddizya jagAma / siMho 'pi kiMcidanusRtya pratinivRttaH / 6 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale xiii: Jackal outwits camel and lion. etasmiMzcAntare kathamapi ca tatsamIpamatha kazcitsArthavAho 'nena pathAyAtaH / tasya ca sArthAgresaraM kaTAhena galabaddhena karabhamAgacchantaM dRSTvA kRtakaviSAdo jambukastaM siMhamAha / deva' vinaSTAvAvAm / mA khalu kazciddhanaM dhArayatu / yAvadadyApi pizitaM nopabhujyate ' tAvadbRhatprasthamAdAya dhanikAcAreNAyaM karabhakaH sNpraaptH| 12 tatkimatra prAptakAlam / gacchatu svAmI digantaramanyat / yAvadahamenaM labdhacittAbhiprAyaM karomIti / evamabhihite siMhastasmAdapayAtaH / caturako 'pi bahudinAni tatpizitamupabhuktavAn / 9 21 15 ato 'haM bravImi / parasya pIDAM svArtha veti / api ca / apriyANyapi kurvantaH svArthAyodyataceSTitAH / paNDitA nopalabhyante vAyasairiva kokilA: 134 // 18 iti / evamabhihitavati dUrAdevAtmazaGkayA tadavasthaM piGgalakamAlokya saMjIvako yathApUrvAkhyAtAkAraH saMvRttaH / zarIre yatnamAsthAyopaliSTastatsakAzameva cintayAmAsa / sAdhvidamucyate / antarlInabhujaMgamaM gRhamivAntaHsthograsiMhaM vanaM grAhAkIrNamivAbhirAmakamalacchAyAsanAthaM saraH / kAlenArthajanApavAdapizunaiH kSudrairanAyaiH zritaM duHkhena pravigAhyate sacakitaM rAjJAM manaH sAmayam // 135 // piGgalako 'pi tathaiva vyaktalacaNaM taM dRSTvA samutpatya tasyopari saMnipatitaH / atha F 24 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 91 A 92 42 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. saMjIvako nakhakulizAgrAvaluJcitapRSThaH svazRGgAgraprahAreNa tasyodaramullikhya tasmAtkathamayutthitaH / punarapi ca tayorbaddhAmarSayoH parasparaM mahadyuddhamabhavat / ubhAvapi ca tau puSpitapalAzatulyau dRSTvA sAdhicepaM karaTako damanakamAha / dhik / sarvamAkulitaM tvayaitanmUrkhatathA / kAryANyuttamadaNDasAhasaphalAnyAyAsasAdhyAni ye * prItyA saMzamayanti nItikuzalAH sAnnaiva te mantriNaH / niHsArAlpaphalAni ye tvavidhinA vAJchanti daNDodyamaisteSAM durnayaceSTitairnarapaterAropyate zrIstulAm // 136 // tat / mUrkha / sAmnaiva hi prayoktavyamAdau kArya vijAnatA / sAmasiddhA hi vidhayo na prayAnti parAbhavam // 137 // 12 nonmayUkhena ratnena nAtapena na vahninA / sAmneva vilayaM yAti vidveSaprabhavaM tamaH // 138 // sAmAdirdaNDaparyanto nayo dRSTaJcaturvidhaH / 15 teSAM daNDastu pApIyAMstasmAttaM parivarjayet // 139 // sAmAdidAnabhedAste kila buddheranAvRtaM dvAram / yastu caturtha upAyastamAhurAryAH puruSakAram // 140 // 18 yathAzAstraH kramo nityamupAyazca yathAkramaH / yathopAyaH samArambho yathArambhAzca saMpadaH // 141 // kliSTopAyabalo 'pyartha viparyastamanuSThitaH / 21 hRtadharmavimArgastho hanti bhinnakramo nayaH // 142 // dvipAzIviSasiMhAnijalAnilavivasvatAm / balaM balavatAM dRSTamupAyAkrAntiniSphalam // 143 // 24 pravRttA bahavaH zUrAH prAMzavaH pRthuvacasaH / cakSuSmanto 'pyabAlAzca kimityanugatA gatam // 144 // yadapi ca mantriputro 'hamityavalepAdatibhUmiM gato 'si / tadapyAtmavinAzAya / 27 yAM kRtvendriyanigraho 'pi mahatAM bhAve na saMjAyate yA buddherna vidheyatAM prakurute dharme na yA vartate / loke kevalavAkyamAtraracanA yAM prApya saMjAyate 30 yA naivopazamAya naiva yazase vidvattayA kiM tayA // 145 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Frame-story: Lion and bull. A93 494 A95 zAstre cAbhihitaH paJcAGgo mantraH / tadyathA / karmaNAmArabhopAyaH / puruSadravya- saMpat / dezakAlavibhAgaH / vinipAtapratIkAraH / kAryasiddhizceti / so 'yamadhunA 3 svAminI mahAnatyayo vartate / tadatra vinipAtapratIkArazcintyatAm / api ca / mantriNAM bhinnasaMdhAne bhiSajAM saanipaatike| karmaNi vyajyate prajJA svasthe ko vA na paNDitaH // 146 // tat / mUrkha / viparItabuddhirasi / vidvanmAnikhAdAtmano 'narthamutpAdayasi / sAdhu cedamucyate / jJAnaM madopazamanaM khalAnAM kurute madam / cakSuHsaMskArajaM teja ulUkAnAmivAndhatAm // 147 // taM ca kRcchrAvasthAgataM svAminaM dRSTvA paraM viSAdamagamat / Aha ca / kaSTamidamApatitaM nIcopadezAt / athavA sAdhvidamucyate / 12 narAdhipA nIcamatAnuvartino budhopadiSTena na yAnti varmanA / vizanti te durgamamArganirgama 15 samastasaMbAdhamanarthapaJjaram // 148 // tat / mUDha / sarvastAvatkhAmino guNavatparigrahaM karoti / vadvidhena tu pizunavacasA bhedaH kRtaH svAmino mitravizeSataH / kutaH svAmino guNavatsahAyasaMpat / 18 uktaM ca / guNavAnapyasanmantrI nRpatirnAdhigamyate / prasannakhAdusalilo duSTagrAho yathA hradaH // 149 // 21 tvaM tu prAyaza AtmavibhUtyartha kuvikalpamenamicchasi / tat / mUrkha / AkIrNaH zobhate rAjA na viviktaH kathaMcana / ye taM viviktamicchanti te tasya ripavaH smRtAH // 150 / - tvaM caitannAvabudhyase / tadasaMzayAtivisaMvAda eva. prajApateH / kasmAt / paruSe hitamanveSyaM taccennAsti viSaM hi tat / madhure zAyamanveSyaM taccannAstyamRtaM hi tat // 11 // 27 yadapi ca paramukhopabhogepraiyA duHkhito 'si / tadapi na sAdhu labdhasadbhAveSu miceSvevaM vartitumiti / yaH serghaH paravitteSu rUpe vIrye kule 'nvaye / 30 sakhe saubhAgyasaMskAre tasya vyAdhiranantakaH // 152 // A96 A97 498 A99 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 100 A 101 A 102 A 103 A 104 A 105 A 106 44 zAyena mitraM kaluSeNa dharma paropatApena samRddhibhAvam / 3 sukhena vidyAM paruSeNa nArIM vAJchanti ye nUnamapaNDitAste // 153 // tathA / Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS ; Frame-story: Lion and bull. * yaiva bhRtyagatA saMpadvibhUtiH saiva bhUpateH / ratnodbhAsibhirudbhUtaiH kastaraMgairvinodadhiH // 154 // yazca svAmino labdhaprasAdo bhavati / sa nitarAM vinItataro bhavatu / uktaM ca / 9 yathA yathA prasAdena bhartA bhRtyasya vartate / tathA tathA zazAGkasya gativyanyeva zobhate // 155 // talaghudharmo 'si / uktaM ca / 12 mahAnpraNunno na jahAti dhIratAM na kUlapAtaiH kaluSo mahArNavaH / laghorvikArastanunApi hetunA 1 15 calanti darbhAH zithile 'pi mArute // 156 // athavA svAmina evaiSa doSaH yadyuSmadvidhairmantramAcavyapadezakevalopajIvibhiH SAGguNyopAye 'tyantabAhyaistrivargaprAptyarthamasamIcya mantrayate / sAdhu cocyate / citrasvAdukathairbhRtyairanAyAsitakArmukaiH / ye ramante nRpAsteSAM ramante ripavaH zriyA // 157 // tatsarvathA vibhAvitaM tvayAtmIyamanvayAgataM mantritvamanenAgamena / nUnaM pitApi ta 21 evaMlakSaNa evAsIt / kathaM punaretajJAyate / avazyaM piturAcAraM putraH samanuvartate / na hi ketakavRcasya bhavatyAmalakIphalam // 158 // 18 24 na ca svabhAvagambhIrANAM viduSAM pareNAgamarandhrAntaraM labhyate bahunA kAlenApi / yadi svayameva cApalAdAtmanazchidraM na prakAzayeyuH / sAdhu cedamucyate / yatnAdapi kaH pazyecchikhinAmAhAraniHsaraNamArgam / 27 yadi jaladanAdamuditAsta eva mUDhA na nRtyeyuH // 159 // tatsarvathA / kiM tavopadezenApasadasya / uktaM ca / nAnAmyaM nAmyate dAru na zastraM vahate 'zmani / sUcImukhaM nu jAnIhi yo 'ziSyAyopadiSTavAn // 160 // damanakaH / kathaM caitat / karaTakaH / 80 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale xiv: Ape, glow-worm, and officious bird. Frame-story. // kathA 14 // asti kasmiMzcidvanoddeze mahAnvAnarayUthaH / sa kadAciddhemanta* kAle 'sukhAsIno 'tivihvalatayA khadyotaM dRSTvAgnirayamityAhAryaH zuSkatRNapaNerAcchAdya prasAritabhujaH kakSakukSivakSaHpradezAnkaNDrayamAnaH pratApamanorathasukhAni kilAnubhavati / tatraikaH zAkhAmRga* stadgatamanA muhurmuhustameva mukhenopAdhamat / atha sUcImukho nAma * * * * * * * / tena vRkSAdavatIryAbhihitaH / mA klizaH / nAyaM vahniH / khadyoto 'ymiti| athAsAvadhamattasya tadvacanamavamanyaiva / * punazca tenAsakRtAryamANo naiva zAmyati / kiM bahunA / tAvattena karNAbhyAzamAgatyAgatya prabalamudvejitaH / yAvattena sahasA gRhItvA zilAyAmAvidhya vigataprANaH kRto 'sAviti / A 107 A 108 12 ato 'haM bravImi / nAnAmyaM nAmyate dArviti / athavA / kiM kariSyati pANDityaM vastuSvapratipAditam / sapidhAne dhutaH kumbhe pradIpa va vezmani // 161 // 15 tadapajAtastvam / uktaM ca / jAtaH pucI anujAtaca abhijAtastathaiva ca / apajAtaca loke 'sminmantavyAH zAstradRSTibhiH // 162 / 18 sAmAnyajanmA jAtastu anujAtaH pituH samaH / abhijAto 'dhikastasmAdapajAto 'dhamAdhamaH // 163 // sAdhu cedamucyate / 21 prajayA vA visAriyA yo dhanena balena ca / dhuraM vahati gocasya jananI tena putriNI // 164 // ApAtamAtrasaundarya kutra nAma na vidyate / 24 atyantapratipattyA tu durlabho 'laMkRto janaH // 165 // tat / mUrkha / na kiMcidabhivadasi / uktaM ca / A 109 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A110 46 9 12 15 Frame-story. // kathA 15 // asti / kasmiMzcidadhiSThAne vaNiktau suhRdau staH / eko duSTabuddhiraparo dharmabuddhiH / tAvarthopArjananimittaM viziSTaM dezAntaraM gatau / atha tatra dharmabuddhirnAmaikaH sArthavAhasuto yaH / tena kasyacitsAdhoH pUrvasthApitaM kalazikAgataM svabhAgyapracoditaM raupyadInArasahasraM prAptam / sa duSTabuddhinA saha saMpradhArya kRtArthAvAvAM svadezaM gacchAva iti pratyAgatau / adhiSThAnasamIpe dharmabuddhinAbhihitam / dInArA ardhavibhAgena vibhajyantAm / svagRhAnpravizAvaH / adhunA suhRtsvajanAdisamatamujjvalaM vatsyAvaH / atha duSTabuddhirantaHkaThinahRdayaH svArthasiddhaye tamAha / bhadra / vittazeSo yAvadAvayoH sAmAnyaH / tAvadavicchinnaH snehasadbhAvaH / kiMtvekamekaM zataM gRhI18 tvA prvishaavH| yatkAraNam ' puNyaparIkSA hrAsavRddhibhyAM bhaviSyatyekArthatA ca janaspRhaNIyA / I 21 tathA cAnuSThite zeSaM kutracitsuguptaM kRtvA praviSTau / atha tadvarSA - * bhyantare duSTabuddhirasadvyayavyasanitvAdbhAgyacchidratayA ca kSINapratyaMzaH punarapi ca nidhito dharmabuddhinA sahAparazataM vibhaktavAn / tadapi dvitIyavarSAbhyantare tathaiva kSINam / evaM gate duSTabuddhizcintayAmAsa / yadi punaH zatavibhAgena vi 24 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale xv: Good-heart and Bad-heart. bhinnaskhara mukhavarNaH zaGkitadRSTiH samutpatitadehaH / bhavati hi pApaM kRtvA svakarmasaMcAsitaH puruSaH // 166 // H suSThu cedamucyate / duSTabuddhirabuddhi dvAvetau dhiGmato mama / tanayenAtipANDityAtpitA dhUmena mAritaH // 167 // * damanakaH / kathametat / karaTakaH / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale xv: Good-heart and Bad-heart. bhajAvaH / tatkiM mayA kRtaM bhavati / zeSaH SaDirapahRtaiH samastAnyevAsAdayAmi / evaM matvaikAkI bhUtvA tAmarthamAtrAmapanIya pradeza 7 samIkRtya mAsAtikrAnte kAle dharmabuddhimabhihitavAn / bhadra / samavibhAgaM zeSavittasya kurva iti / pratipanne ca dharmabuddhinA saha gatvA tamevoddezaM khAtakarma kartumArabdhaH / khanyamAne ca yadA na * dRzyate / tadA prathamataraM dhRSTatayA duSTabuddhiH pASANenAtmanaH ziro 'tADayadabravIcca sasaMbhramam / kva tadbrahmahRdayam / dharmabuddhe / nUnaM tvayApahRtamiti / evaM parasparazaGkayA vivadamAnau dharmasthAnamupA7 gatau / Avedite ca tasminnarthe 'vagate 'vyaktavyavahAraduzchedatayA sNniruddhau| paJcarAtrAbhyantarAcca duSTabuddhinAdhikRtAnAM pratijJAtam / sA12 kSiNo mama santyatravyavahAradInArANAmiti / taistu vyavahAranivartanAtha pRSTaH / kaste saakssii| darzayasveti / so 'bravIt / yasyaiva vRkSasyAdhastAsthApitaM dravyam / tenaiva vibhAvayAmIti / atha te 15 vismayamupagatAH / kathaM vanaspatirmantrayiSyatIti / kRtapratibhuvI svagRhaM visrjitau| __ atha duSTabuddhinA svagRhaM gatena pitAbhihitaH / tAta / maddhasta18 gatAste paNAH / kiMtu vAGmAtrAvabaddhAstiSThanti / ahaM tu vAmadya rAtrau vRkssvivre'sminsthaapyaami| prabhAte dharmAdhikRtasamakSaM pRSTastaM vibhAvayeti / tatastenAbhihitam / putra / vinaSTAvAvAm / kiM kaa|| raNam / anupAya eSaH / tathA ca / upAyaM cintayetprAjJo hyapAyamapi cintayet / pazyato bakamUrkhasya nakulaikSitAH sutAH // 168 // 4 so 'bravIt / kathametat / asAvAha / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 3 6 9 12 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Tale xvi: Heron, serpent, and mongoos. 18 Tale xv: Good-heart and Bad-heart. // kathA 16 // asti ' kasmiMzcidarjunavRtte bakadaMpatI prativasataH sma / tatra ca vRkSavivarAnusArI mahAkAyo 'hirasaMjAtakriyANyevApatyAni bhakSayati sma / tena ca nirvedena naSTasaMjJAvAhArakriyAmutsRjya jalAzayaikadeze vimanaskAvAsAte / atha tatraikaH kulIrakastamAha / mAma ' kimadyApyAhAro nAnuSThIyata iti / bakaH / adhRtiparItasya me kuta AhArAbhilASa iti / yato 'sAvAha / kiMlakSaNasamutthAdhRtiH / sa tu tasmai yathAvRttamapatyabhakSaNamAkhyAtavAn / kulIrakastu taM samarthitavAn / ahamupAyaM tadvadhAya kathayAmi / yeyaM nakulavasatiH / etatprabhRtyavicchinnaparaMparayA matsyapizitaM prakIryatAm yAvatsarpavasatiH / tatasta evainaM ghAtayiSyanti / tathA cAnuSThite nakulaiH pizitamArgAnusAribhiH pUrvavairakriyAmanusmaradbhiH khaNDazo hiM kurvadbhiH pUrvadRSTamArgamAdhAvadbhirbakAvAsaM gatvA bakasya zeSApatyabhakSaNaM kRtamiti / " 15 ato'haM bravImi / upAyaM cintayetprAjJo hyapAyamapi cintayet / iti bruvannapi tenAsau nItvA sthApito vRkSavivare / atha prabhAtasamaye 'dhikaraNaprakRtipratyakSaM dharmazAstravacanAbhizrAvitena vanaspatinA yathAprastutamabhihitam / dharmabuddhinArthe 'pahRta iti / tacca zrutvA dharmabuddhizcintayAmAsa / kathamavAkpAdapo vAcaM vyAhariSyati / tatkAraNenAtra bhavitavyam / sarvathA buddhisAdhyame - 21 tat / atha dharmasthAnIyAnAha / aho vismayaH / adyApyavipluta eva loke dharmabuddhirahaM vijane 'sminvana ekAkyAgamya taddravyaM gRhItavAn / athApazyamahimatikAyamAyAntam / cintitaM ca mayA / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 111 A 112 A113 A114 49 Frame-story. kaSTamidamApatitam / abhihitaM ca / punarapi viSayA labhyante / na tu prANAH / punarAgamiSyAmi / ityatraiva vRkSamUle 'vasthApitam / adhunAvazyaM rAjavazAtsamarpitavyam / kiMtvasmAtsthAnAdekAnte 'vasthAnaM kurudhvam ' yAvadahamenaM nidhipAlaM kRSNasarpa parAjayAmi / ityuktvAhAryaiH zuSkadAruparNanicayairvRkSavivaramApUryAgnimAdIpayitumArabdhaH / duSTabuddhistvadhomukhamekenAkSNA vilokya vRkSavivarAntargataM vaNikputraM dRSTvA vyathitamanA abhavat / pradIpte ca vahnau samantata ujjvalIbhUtAdvRkSavivarAtsphaTitatanuH pluSTakezaH srastatva* gyadA jAto vaNik / tadA bhUmau nipatitaH / tattu mahadvaikArikaM dRSTvA kimidamiti paraM vismayamupagatAH / kiMcijjIvitaM ca pratyakSamabhijJAya vaNikputraM papracchuH / kimi - damadhyavasitaM bhavateti / tato 'sAvabravIt / anena duSputreNAhamavasthAmimAM prApita iti / evamabhivadanpaJcatvamupagataH / anantaraM dharmAdhikRtAstamarthaM jJAtvAbhihitavantaH / duSTabuddhirayaM pApaH zUle 'vataMsyatAmiti / 3 6 12 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale xv: Good-heart and Bad-heart. 15 ato'haM bravImi / duSTabuddhirabuddhikheti / AkhyAte cAkhyAne puna: karaTako bra vIt / mUrkha / atipANDityena te dagdho vaMzaH / sAdhu cocyate / 18 lavaNajalAntA nayaH strIbhedAntAni bandhuhRdayAni / pizunajanAntaM guhyaM duSputrAntAni ca kulAni // 169 // api ca / yasya tAvanmanuSyasyaikasminneva mukhe jihvAdvayam / kastasya vizvAsamiyAt / 21 dvijihamudvegakaraM krUramekAntaniSThuram / khalasyAhezca vadanamapakArAya kevalam // 170 // tamamApyanena caritena bhayamutpannam / kasmAt / 24 mA gAH pizunavisrambhaM mamAyaM pUrvasaMbhRtaH / cirakAlopacIrNo 'pi dazatyeva bhujaMgamaH // 171 // kathaM cAjasraM paraparAbhavagrahaNena modvijasi / athavA svabhAva eSaH / G Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS%3B Talo xvii: How mico ate iron. Frame-story. A 115 paradoSakathAvicakSaNaH svaguNAkhyApananityatatparaH / 3 svayameva hi vetti paNDitaH kulazIlaM kathayatyapaNDitaH // 172 // api ca / 6 nUnaM tasthAsthapure jihvA vajropamA manuSyasya / yasya paradoSakathane sadyo na vidIryate zatadhA // 173 // tatsarvathA parIkSya parasvabhAvaM manuSyeNa saGgaH kAryaH / uktaM ca / 5 vidvAnRjurabhigamyo viduSi zaThe cApramAdinA bhAvyam / RjumUrkhastvanukampyo mUrkhazaThaH sarvathA vartyaH // 174 // A 116 tanna kevalamAtmIyavaMzavinAzastvayA prayatitaH / adhanA svAmino 'pi vyabhica__ 12 ritam / tadyatastvaM svaM svAminamimAmavasthA prApayasi / tasya tavAnyastRNabhUtaH / kasmAt / tulAM lohasahasrasya khAdate yatra mUSakaH / 15 gajaM taca hareccyeno dArake ko itra vismayaH // 175 // damanakaH / kathametat / karaTakaH / A 117 // kathA 17 // 18 asti kasmiMzcidadhiSThAne kSINabAndhavo vnniksutH| sa dezAntaramarthopArjananimittaM prasthitaH / tasya tulA lohasahasrakRtA vi dyate / so 'nyasminvaNikputrake tAM nikSipya dezAntaramarthopArjanAya 21 prAyAt / kSINabhAgyatvAcca tena bahunApi kAlena na kiMcidAsAditam / pratyAgatazca tAM tulAM tasmAtprArthitavAn / tenoktaM ca / sA mUSakairbhakSiteti / athAsAvacintayat / vismayanIyametat / kathaM - lohasahasramayIM tulAM mUSakA bhkssyissyntiiti| antarlInamavahasyAbravIt / avazyametadevam / yatkAraNam / vRSyaM svAdu mRdu ca lohaM kathamAkhavo na bhakSayiSyanti / iti pratipannavAk / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Tale xvii: How mice ate iron. Frame-story. ___ asAvapi suparihRSTahRdayaH pAdyAdipurasarAM tasya pUjAM kartumArabdhavAnbhojane ca prArthitavAn / / tasya ca nAtidUre nadI / tatra snAnAbhyudyatasya ca tasya svIyaM putramekamAmalakasnAnazATikAsametaM pRSThataH preSitavAn / asAvapi pratyAgacchandArakamanyasminmitragRhe suguptaM kRtvA praviSTaH / atha bho6 janasamaye sArthavAho dArakamadRSTvA samAkulamanAH zaGkitahRdayazca tamapRcchat / kvAsI dArakastavAnupadapreSitaH / iha na praviSTa iti / atha so 'bravIt / zyenenApahRta iti / tacchratvA paramAvigno nirda* yIbhUtazca taM bAhI gRhItvA dharmasthAnaM nItavAn / Aha ca / paritrAyadhvam / anena me dArakaH kvApi gopita iti / pRSTazcAsau prADivAkaiH / kimetat / kathyatAmiti / sa vihasyAbravIt / zyenenA12 pahRta iti / tatastairvismitamanobhirabhihitaH / kathaM zyeno dAraka mapahariSyatIti / dharmAdhikRtaistathyaM pRcchayamAno 'bravIt / kimatra citram / yatra tulA lohasahasrasyAsya gehe madIyA muusskairbhkssitaa| 16 tatra kathaM dArakaH zyenena nApahiyata iti / tacca zrutvA pratipAditavantaste prADivAkAH parasparasya tattulAtaddArakadAnamiti / A118 ato 'haM bravImi / tulAM lohasahasraskheti / tatkiM pazoriva ni:saMjJasyopadi__18 STena / zrutavati prajJA jale telaM rakte viSaM satsu saMgataM prema priyAm guhyamavinIteSu visarpitaM kIrtimatAM ca loke sAdhujanna / kasmAt / na jAtidharmaH puruSasya sAdhutA 21 caritramUlAni yazAMsi dehinAm / akIrtirApacchatajAlakarSaNI kRtaghnamanveti paratra ceha ca // 176 // A 1194 yaccAjasraM parArdhvaguNanindAparo 'si / tadapi tvAM prakRtirAkarSati / katham / prAyeNeha kulAnvitaM kukulajAH strIvallabhaM durbhagA dAtAraM kRpaNA RjUnanRjavastejakhinaM pUtarAH / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book I. THE ESTRANGING OF FRIENDS; Frame-story: Lion and bull. A120 A 121 vairUpyopahatAca kAntavapuSaM vRttisthitaM duHsthitA nAnAzAstravizAradaM ca puruSaM nindanti mUrkhAH sadA // 177 // 3 athavA tasya yuktamupadeSTum / yaH sacaduktaM gRhNAti / tvaM pASANa va nizceSTaH / kiM tavopadiSTena / mUrkha / tvayA saha saMvAso 'pi na zreyAn / anyathA kadAcitvatsaMparkAdasmAkamapyanarthaH syAt / uktaM ca / / 6 labhate puruSastAMstAnguNadoSAnsAdhvasAdhusaMparkAt / nAnAdezavicArI pavana va zubhAzubhAngandhAn // 178 / athvaa| . bhedanAmAcakuzala: sauhArdAnAM vinAzanaH / pramANaM damano yatra na tatkArya zubhaM bhavet // 179 // api ca / pizunAnAM na kiMcitsvArthamupapadyate vimAzAdRte / antyAsvapyavaskhAsu 12 nevAkArya vyavasyanti sAdhavaH kartum / tathA hi / yadakAryamakAryameva ta na budhastaca matiM prayojayet / 15 parayApi tRSA pipAsitai na hi rathyAgatamamba pIyate // 180 // ityuktvA tatsakAzAdapetaH karaTakaH / ____ 18 atha vyApAdya saMjIvakaM piGgalaka ekAnte usRgdigdhaM pANiM pramajya cedamabravIt / kaSTam / mahadidamakRtyaM mayA kRtaM dvitIyamiva zarIraM saMjIvakaM vyApAdayatA / sAdhu cedamucyate / 21 bhUmyekadezasya guNAnvitasya bhRtvasya vA buddhimata: praNAze / bhRtyapraNAze maraNaM nRpANAM 24 naSTApi bhUmi: sulabhA na bhRtyaH // 11 // tamevamadhRtiparItamabhivadantaM piGgalakaM zrutvA zanairupaviSya damanako 'bravIt / katara eSa nyAyo nayo vA / yatsapatnaM hatvAdhRtiH kriyate / uktaM ca / 27 pitA vA yadi vA dhAtA bhAryA puco 'thavA suhat / prANadrohe vartamAnA hantavyA bhUtimicchatA // 12 // rAjA ghRNI brAhmaNa: sarvabhakSaH 30 strI cAvazA duSprakRtiH sahAyaH / preSya: pratIpo 'dhikRtaH pramAdI sarve tyAjyA yazca kRtyaM na vetti // 13 // 1122 A 123 A 124 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 OR, THE LION AND THE BULL. Book I. Frame-story: Lion and bull. A125 na cAyaM dharmo rAjJAM prAkRtapuruSatA / uktaM ca / - na manuSyapracatinA zakyaM rAjyaM prazAsitum / 3 ye hi doSA manuSyANAM ta eva nRpaterguNAH // 184 // api ca / satyAnRtA ca paraSA priyavAdinI ca 6 hiMsrA dayAlurapi cArthaparA vadAnyA / nityavyayA pracuracitradhanAgamA ca vezvAGganeva napanItiranekarUpA // 15 // iti zrutvA prakRtimApannaH piGgalakaH / A 126 // iti tantrAkhyAyike mitrabhedaM nAma prathama tantram // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 127 A 128 A 129 // mitraprAptirnAma dvitIyaM tantram // ataH paramidamArabhyate mitraprAptirnAma dvitIyaM tantram / atrAyamAya: slokaH / sAdhanA vittahInA buddhimantaH suhRnmatAH / 3 sAdhayantyAzu kAryANi kAkakUrmamRgAkhuvat // 1 // evamAkhyAyate / dAkSiNAtye janapade mihilAropyaM nAma nagaram / tasya nAtidUre mahAskandhazA* khAviTapaH zalmalivRkSaH / tatra ca laghupatanako nAma vAyasaH prativasati sma / sa kadAcitprabhAtasamaya AhArArthamuJcalito 'pazyattadadhiSThAnavAsinamugrarUpaM sphuTitakaracaraNamudvaddhapiNDikaM rUkSaparuSazarIramatiraktalocanaM jAlalaguDapANiM pacibandham / kiM 9 bahunA / dvitIyamiva kAlaM tadvRkSAbhyAzamupagatam / dRSTvAcintayacchaGkitamanAH / kimayaM pApacikIrSati / kiM mamaivAnarthAya / Aho svitkazcidanyo 'syAdhyavasAyaH / iti kautukaparo 'vasthitaH / 12 asAvapi duSTAtmA tadvRkSasamIpe jAlaM vitatyAhAryerdhAnyakaNairavakIryaikAnte 'dRzyo 'vasthitaH / atha tatra citragrIvo nAma kapotarAjaH kapotasahasraparivAro nabhasyati - krAmandevAttAnkaNAnsAdhayati sma / AhAranimittAkSiptacittazca mohAjjAlamanusRtaH 16 sAnucaraH saMnipAtasamakAlamevAzeSo badhaH snAyupAzaiH / lubdhako 'pi hRSTamanA laguDamudyamyAdya pakSiNo bahavaH samutpannAH / zIghrataraM gacchAmItvacintayat / citragrIvo 'pi sAnucaraH pAzabandhavyAkulIkRtamanA itazcetaH paribhramazcakrArUDha iva tairAkRSyamANe jAle 18 vicicacacucaraNaiH kRSyamANaH sahAyaistAnabravIt / anupAya eSaH / tatra jaratkapotastaM rAjAnamAha / atropAya eSaH / ekacittA bhUtvotpatata / anyathedamazakyaM jAlamapahartumiti / tathA ca tairjIvitArthibhiranuSThitam / iSukSepamAcaM nabhaso mArgamutsRjya 21 viyati vigatabhayA vitAnabandhaM kRtvA prasthitAH / lubdhako 'pi tajjAlaM pacibhirnIyamAnaM dRSTvAcintayat / abhUtapUrvamidam / yanmama pakSiNo jAlamapaharantIti / athavA / saMhatAstu harantIme mama jAlaM vihaMgamA: / 24 yadA tu vivadiSyanti vazameSyanti me tadA // 2 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 130 A 131 A 132 A 133 A 134 A 135 55 3 THE WINNING OF FRIENDS. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. citragrIvo 'pi taM krUraM zvagaNaparivRtaM dRSTvAnuyAntaM zanairgantumArabdhaH / atha tatra citragrIvasucaritapratyakSavismitamanA laghupatanako 'pyAhAracintAmutsRjya kautukaparaH kapotazibiramevAnusRto 'cintayacca / kathamayaM durAtmA kapotAnprati kari SyatIti / atha lubdhako 'bhivardhitaM kapotacakraM dRSTvA baddhAzo 'nudhAvanpunarabravIt / avikriyAM caiva samAzritAH samaM * haranti jAlaM mama pakSiNo hyamI / vivAdameSyanti parasparaM yadA samAgamiSyanti ca madvazaM tadA // 3 // 9 citragrIvo 'pi tadabhiprAyaM jJAtvA sahAyAnAha / ayaM durAtmA baDAzo 'nudhAvati lubdhakaH / ato 'smAkamadarzanameva zreyaH / yatkAraNam / ayaM durAtmA manyate / vivAdameSyanti yadA / tadA me vazyA bhavantIti / athAntarhitA jAla gRhItvA 12 pakSiNaH / atha honAzo dAsaH pratinivRttaH / taM ca tathAvidhaM hInAzaM dRSTvA citragrIvaH punastAnabravIt / so 'yamasmaJcikIrSitaM jJAtvA pratinivRtto vihatAzo bhavati / yato 'smAkamapi pratinivRtya gantuM zreyo 15 mihilAropyameva / yatkAraNam / mama tatra priyasuhRtkazciddhiraNyo nAma mUSakaH prativasati / tatsakAzamavilambitaM gacchAmaH / so 'mISAM pAzAnAM chedasamartho bhavati / nAnyo 'smAkamApado mokSayiteti / tathA cAnuSThite hiraNyaM didRkSavaH 18 saMnipatitAstamuddezam / anAgataM bhayaM dRSTvA nItizAstravizAradaH / avasanmUSakastatra kRtvA zatamukhaM bilam // 4 // 21 pakSapAtazabdacakitahRdayo hiraNyo biDAlapadamAtraM mArgamutsRjya kimidamiti nirIcitumArabdhaH / citragrIvo 'pi vivaradvAryavasthita evamAha / bhadra hiraNya / itastAvaditi / tacca 24 zrutvAntargata eva hiraNyo 'bravIt / ko bhavAniti / asAvapi citragrIvo 'hamityAkhyAtavAn / evamAkhyAte ca tattvArthopalabdhipraharSa romAJcitagAtraH sa sasaMbhramaM nirgatyApazyatpAzabandhavyAkulIkRtaM saparivAraM citragrIvam / Aha ca saviSAdam / bhadra 27 kimidam / kathaya kathayeti / citragrIvaH / vayasya / vidvAnasi / kimanena pRSTena / api ca / yasmAcca yena ca yadA ca yathA ca yacca 30 yAvacca yaca ca zubhAzubhamAtmakarma / tasmAcca tena ca tadA ca tathA ca tacca tAvaJca tatra ca kRtAntavazAdupaiti // 5 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 136 A 137 56 punarapyAha / naivAntarice na samudramadhye 3 na parvatAnAM vivarapradeze / nAstIha pRthvyAM sa hi ko 'pi dezo yaca sthitaM na prasaheta karma // 6 // Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. * hiraNya Aha / evametat / sadazAyojanazatAtpazyati hyAmiSaM khagaH / sa eva kAle saMprApte pAzabandhaM na pazyati // 7 // * zazidivAkarayorgrahapIDanaM gajabhujaMgamayorapi bandhanam / matimatAM ca nirIcya daridratAM 12 vidhiraho balavAniti me matiH // 8 // sAdhu cedamucyate / vyomaikAntaracAriNo 'pi vihagAH saMprApnuvantyApadaM 15 badhyante baDiSeragAdhasa lilAmImAH samudrAdapi / durnItaM kimihAsti kiM sucaritaM kaH sthAnalAbhe guNa: kAlo hi vyasanaprasAritabhujI gRhNAti dUrAdapi // 9 // 18 punarapyAha / gatvApi dUramAkAzaM paJcAbhijJA maharSayaH / gantuM tatra na zaktAste yatra mRtyoragocaraH // 10 // 21 pRthivI dahyate yatra meruzcApi vizIryate / zuSyate sAgarajalaM zarIre tatra kA kathA // 11 // vajrasArazarIrANAM devAnAM yadyanityatA / kadalIgarbhatuccheSu kA cintAnyeSu dehiSu // 12 // mRtyoratyugradaMdrasya pramattAH khalvimAH prajAH / vane jighAMsoH siMhasya mRgI kAbhimukhaM sthitA // 13 // 27 sarvopAyairyadA nAsti mRtyoranyA pratikriyA / dhRtimAlambya yatnena svacittaM paribhASyatAm // 14 // kazcittAvattvayA dRSTaH zruto vA zaGkito'pi vA / 30 citau vA yadi vA svarge yakha mRtyurna vidyate // 15 // evamukkA citragrIvasya pAzAMzchettumArabdhaH / tenApi niSiddho mA tAvanmama pAzAH / kiMtu prathamaM matparijanasya cchidyantAmiti / evaM dvitIye tRtIye hiraNyaH 24 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 138 A 139 A 140 57 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. kupito'bravIt / bhadra / kathaM svavyasanAnapekSAM kRtvA parasya vyasanamocaH kriyata iti / so'bravIt / bhadra / na manyuH kAryaH / zrUyatAM tAvat / ayaM kilAzrayaNIyaguNo3 peta iti kRtvAmI svAminaM parityajya maJcakramanupraviSTAH / yato 'sya paJcarAtram / asya dazarAtram / mAso 'sya / asya mAsAdhikaH saMvatsaro gataH praviSTasyeti / tathAvadamuM bhavAnmama pAzaM na cchinatti / tAvadazrAntameSAM chetsyasi / Adau ca mama cchinne * kadAcidbhavAJchramamiyAt / tatsAdhunayata evaM mayAbhihitam / tacchrutvA hiraNya Aha / mayA tAvadbhavata upadhAparIkSeyaM kRtA / sAdhvAzrayaNIyaguNopeto'si / kAruNyaM saMvibhAgazca yathA bhRtyeSu vartate / 1 cittenAnena zaktastvaM trailokyamapi zAsitum // 16 // tat / bhadra / azeSamadhunA pAzacchedaM kRtamavadhAraya / tathA cAnuSThitavAn / muktabandhanastu citragrIvo hiraNyamApRcya kvApyutpatya prAyAt / hiraNyo 'pi svaM durga praviSTaH / 12 laghupatanako 'pyAditaH prabhRtyeva taddRSTvA tatsamIpapAdapAvasthito 'cintayat / aho / mahadidamAzcarya hiraNyAzcitragrIvamokSaNam / * tanmamApi yuktaM hiraNyena ci15 tragrIvavatprItikaraNam * / yenAsmAkamIdRzAni pAzabandhanavyasanAnyutpadyanta iti / evaM saMpradhArya tasmAtpAdapAdavaruhya vivaradvAramAsAdya pUrvopalabdhanAmAnaM hiraNyaM vyAhRtavAn / bhadra hiraNya / itastAvaditi / tacchrutvA hiraNyo 'cintayat / kimadyApi 18 kazcitsAvazeSapAzabandha evAvatiSThate / Aha ca / ko bhavAn / asAvapi laghupata nako 'hamityAkhyAtavAn / jAtyA punarvAyasa iti / hiraNyo 'ntargata evApazyat / bhinnAJjanacUrNabhRGgAGgAra rAzistrI kezapAzaparabhRtatulyacchaviM taM darIdvAragataM vAyasaM dRSTvA21 bravIt / apagamyatAmasmAtsthAnAditi / vAyasaH / zrUyatAM tAvat / ahaM citragrIvamokSaNaM dRSTvA bahumanorathamicchAmi bhavatA saha mitratvamiti / yatkAraNam / asmAkamIdRzAni vyasanAnyutpadyanta iti / tAni tu tvayA nAthenAyatnamapAsanazakyAni 24 bhavanti / kiM bahunA / guNA anuktA api te svayaM yAnti prakAzatAm / chAdyamAnApi saugandhyamudvamatyeva mAlatI // 17 // 22 tacchrutvA hiraNyo 'bravIt / bhadra | svabhAvaca palastvam / uktaM ca / Atmanazcapalo nAsti kuto 'nyeSAM bhaviSyati / tasmAtsarvANi kAryANi capalo hantyasaMzayam // 18 // 30 api ca / utpathena kvacidyAti kvacinmArgeNa gacchati / muhuruSNo muhuH zItazcapalacapalAyate // 19 // H Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 Book II. THE WINNING OF FRIENDS%3B Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. A 141 A142 A143 . A144 tadapagamyatAmama rodhasthAnAt / so 'bravIt / bhadra / capalo na capala iti / kimanena niSThuravacanena / ni3 zcayo 'yamavazyaM bhavatA saha maitrI kartavyeti / hiraNyo vihasthAbravIt / bhadra / yadazakyaM na tacchakyaM yacchakyaM zakyameva tat / nodake zakaTaM yAti na nAvA gamyate sthale // 20 // 6 yadyena yujyate loke budhastattena yojayet / / ahamannaM bhavAnbhoktA kathaM prItirbhaviSyati // 21 // vAyasaH / 9 bhakSitenApi bhavatA nAhAro mama puSkalaH / tvayi jIvati jIveyaM citragrIva vAnagha // 22 // tena hi na yuktaM prArthayamAne mayi bhavato 'nAdaraM kartum / tirazcAmapi samaya12 kAraNena nAvizvAsamupayAnti santaH / katham / sAdhoH prakupitasthApi na mano yAti vikriyAm / / na hi tApayituM zakyaM samudrAmbhastRNolkayA // 23 // ___15 api ca / khaNDita: kuTTitacaiva punareva dravIkRtaH / tathApi lavaNa: svAdurgobaje vikRtiH kutaH // 24 // 18 tato vihasya hiraNyo 'bravIt / bhdr| iha tAvalloke dve vere zAstradRSTe / ekAGgavairamubhayavairaM ca / vAyasaH / kastayorvizeSaH / hiraNyaH / * yo vihanyAtparasparam / / anyo 'nyena bhakSyate / parasparApakArAttadubhayaveramiti / yaH pUrvameva hatvA bhakSa21 yati / na cAsau tasyApakaroti na hinasti na bhakSayati / tadekAvaram / akasmAt / yathA / azvamahirSa mArjAramUSakamahinakulam / kimazvo mahiSakha / so vA badhIH / mUSako vA mArjArasthApakaroti / 24 tatsarvathA kimazakyena samayakAraNena / uktaM ca / zatruNApi na saMdadhyAtmuzciSTenApi saMdhinA / ataptamapi pAnIyaM zamayatyeva pAvakam // 25 // 27 api ca / suhRdayamiti durjane 'sti kAzA bahu kRtamasya mayeti luptametat / 30 svajana iti purANazabda eSo dhanalavamAtranibandhano hi lokaH // 26 // anyaJca / A 145 A 146 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 147 A 148 A 149 A 150 59 OR, 'THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. iSTo vA sukRtazatopalAlito vA ziSTo vA vyasanazatAbhirakSito vA / 3 dauH zIlyAjjanayati naiva jAtvasAdhuvisrambhaM bhujaga dravAMsamadhyasuptaH // 27 // mahatApyarthasAreNa yo vizvasati zatruSu / bhAryAsu ca viraktAsu tadantaM tasya jIvitam // 28 // sakRdduSTaM tu yo mitraM punaH saMdhAtumicchati / sa mRtyumupagRhNAti garbhamazvataro yathA // 29 // 6 9 aparAdho na me 'stIti netadvizvAsakAraNam / vidyate hi nRzaMsebhyo bhayaM guNavatAmapi // 30 // vAyasaH / zrutaM mayaitat / kiMtu sarvathAhaM tvAmAtmIkaromi / zakyaM caitat / tathA hi / 12 dravatvAtsarvalohAnAM nimittAmRgapaciNAm / bhayAllobhAcca mUrkhANAM saMgataM darzanAtsatAm // 31 // anyacca / 16 mRGghaTavatsukhabheyo duHsaMdhAnazca durjano bhavati / sujanazca kanakaghaTavahurbheyaH saMdhanIyazca // 32 // yadyetadevaM syAt / tathA tvayA samayo me yukta eva syAt / anyathAsminneva sthAne 18 prANaparityAgaM kariSyAmIti / tacchrutvA hiraNyo 'bravIt / pratyAyito 'haM bhavatA / tathA nAma / kiMtu mA kila bhavAnmaMsyate / ajJo 'yam / mayA buddhikauzalenAbhihitamiti / yata etanmayA 21 bhavataH pradarzitam / adhunA tvadaGkagataM me ziraH / yadyevaM mAM vinAzayasi / tathApyarcita iti / evamuktvA nirgantumArabdhaH / ISacca nirgataH punaravasthitaH / vAyasenAbhihitaH / bhadra / kimadyApi mamoparya24 vizvAsakAraNam / hiraNyaH / asti kiMcidvaktavyam / iha hi cittavittAbhyAM loko yApayati / tayorvairam / cittavittAbhyAM saMgamo vRddhaye / na punarvittaM prabhUtamapi / vinAzAya kazcillAvakebhyastilAnprayacchati / matsyebhyo jAlam / kimasAvupakArAya / 27 na mUlocchittaye / tathA matsyamapi baDizenApakRSya cchittvA carmApanayanazeSAGgaparirakSaNArthamasau tasyArambhaH / sAdhu cedamucyate / nAsti jAtvA ripurnAma micaM nAma na vidyate / 30 sAmarthyayogAjjAyante mitrANi ripavastathA // 33 // bAdhyante na hyavizvastA durbalA balavattaraiH / vizvastAzcAzu bAdhyante balavanto 'pi durbaleH // 34 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book II. THE WINNING OF FRIENDS%3 Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. A 151 A 155 nopakAraH suhaccihUM nApakAro 'rilakSaNam / 3 praduSTamapraduSTaM vA cittamevAtra kAraNam // 35 // sa upalabdhacitto 'hamadhanA bhavato nApAyaM pazyAmi / uktaM ca / AjIvitAntAH praNayAH kopAca kSaNabhaGgarAH / / parityAgAzca ni:saGgA na bhavanti mahAtmanAm // 36 // A 152 mayA kilaivaM jJAtam / yadi yuSmadanyamitra bhaviSyati / sa mA vizvAsopagataM vinAzayiSyati / vAyasaH / 5 guNavavicanAzena yabhicamupalabhyate / zAlistamba viroddhAraM zyAmAkamiva tattyajet // 37 // A 153 tacca zrutvA tvaritataraM nirgatya sAdaraM parasparaM samAgatI / 12 prIti nirantarAM kRtvA durbhidA nakhamAMsavat / mUSako vAyasazcaiva gatAvekAntamitratAm // 38 // A 154 sumuhUrta ca sthitvA laghupatanako hiraNyamAha / pravizatu bhavAnvabhavanam / aha_15 mappAhArArtha gacchAmIti / evamuktvA prAyAt / kiMcicca vanagahanaM pravizvApazvacchArdUlavyApAditaM vanamahiSam / tatrApatat / prakAmamAhAraM kRtvA supuSpitakiMzukastavakatulyAM mAMsapezImAdAya hiraNyAntikamAgataH / 18 taM cAhayAbravIt / bhakSyatAmidaM mayopanItamabhinavaM pizitamiti / tasyApi tena hiraNyenAdRtena bhUtvA zyAmAkataNDulAnAM nistuSANAM sumahAnyuJjaH kRtaH / Aha ca / sakhe / bhacyantAmime svasAmarthena mayopanItAstaNDalA ti / tatastau ca paraspara 21 sutaptAvapi snehasUcanArtha bhakSitavantau / pratidinaM ca lokAtItasnehapuraHsaraH kAlo tivartate / atha kadAcillaghupatanaka Agatya hiraNyamapRcchat / bhadra hiraNya / ahamamAtthA24 nAdanyatsthAnaM gacchAmi / hiraNyaH / vayasya / kiM nimittam / vAyasaH / nirvedAt / hiraNyaH / kaste nirvedaH / vAyasaH / pratidinaM me caJcubharaNamutpadyate / satataM dRSTapA zabandhanapratyavAyAH pataviNo vicasyante / tadalamIdRzena prANadhAraNena / ato vi7 ziSTasthAnaM gatvA vipulahUdamupAzrito mantharako nAma jAhUvItIre mama priyamitra kacchapaH prativasati / tamAzritya yena kenacibahumatyamaNDUkAvayavAdinA samutpannA hAraH kAlamanuDhegena sukhaM yApayiSyAmi / alamanAviziSTanAtyayikasthAneneti / 30 tacchrukhA hiraNyo 'bravIt / ahamapi bhavatA sahAgamiSyAmi / vAyasaH / kiM bha vato'pi nirvedakAraNam / hiraNyaH / asti nirvedakAraNam / kiM ca / bahu vaktavyam / A 156 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and door. tatraiva ca tatkathayiSyAmIti / vacanasamakAlameva laghupatanakena cacA parigRhyAzu mahAidaM prApitaH / / A 157 3 atha vAyasamAyAntaM dRSTvA mantharako 'pyAtmazaGkayA pulinAdutplatvAmbhasi nimamaH / abdurge caivamAste tu na bhayaM vidyate kvacit / samudrakukSimAsAdya vizvasto mantharastathA // 39 // * vAyasena tu saMgRhya nIto 'sau tatra mUSakaH / ekArimicatAM tena gataH sarvatra vastuni // 40 // parIkSamANastanmitraM mantharo nAma kacchapaH / 1 pUrvopakAriNaM hRdyaM sarvakAryArthasAdhakam // 41 // abdurgamatulaM labdhvA tathApi cakito 'bhavat / ryavisambo mantharo dezakAlavit // 42 // A 158 12 laghupatanako 'pyudakasaMghaTTakSubhitahRdayaH kimidamiti vitaLa hiraNyaM puna: puline vasthApya vipulaM vRkSamadhirUDho jijJAsuH / tacasthacAbravIt / * * * * * * * * A 159 vayasya / mayAdI jAtu na bhavAnayamiti sAmAnyadarzanAttarkitam / na vinA 11 janasaMsarga vAyasAnAmihAgama iti / ato hamupAyAsaktaH / tannAnyathAvagantavyam / punarapyAha / api bhavataH zivam / kutastvaM kathaM caitadvijanaM vanamAgato 'si / tvaM tAvadajarsa janapadamadhyajIvI / kathamasminvijane vane vRttiM kariSyasi / atha so 'pi 18 tasya yathAvasthitamAtmano nirvedakAraNamAkhumAkhyAtavAn / avagatArtha mantharaH puna rapRcchat / bhavato vidhuramidamAzcarya pazyAmi / kathamAkhunA saha saMgataM bhavataH / A 160 vAyaso 'bravIt / yasya jihvAsahasraM svAt / so 'sya dIrghAyuSo guNavistara / yathAvasthitaM brUyAt / sAdhu cocyate / AjIvitAntAH praNayAH kopAzca kSaNabhaGgurAH / / parityAgaca niHsaGgo na bhavanti mahAtmanAm // 43 // A 161 rati yathAvRttaM tasmai citragrIvavimokSaNamAkhyAtavAn / Atmanazca tena saha saMga tam / mantharo 'pi hiraNyaguNamAhAtmyazravaNavismito hiraNyamapRcchat / bhavato 'pi janapadamAzrityAjasraM vartate prANayAcA / atha kena nirvedena kena vA paribhavakAraNena 27 svadezamitrabandhukalabAdiparityAgo bhavatA vyavasita iti / atha hirayo kathayat / A 162 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book II. THE WINNING OF FRIENDS%B Tale i: Mouse and two monks. // kathA 1 // asti dAkSiNAtye janapade mihilAropyaM nAma nagaram / tasya * nAtidUre parivrAjakAvasathaH / tatra parivADjUTako nAma prativasati sma / sa bhikSAvelAyAM tasmAnnagarAttIrthabhUta iti brAhmaNagRhebhyaH sakhaNDaguDadADimagarbhANAM snigdhadravapezalAnAmannavize6 SANAM bhikSAbhAjanaM paripUrNa kRtvA tamAvasathamavagamya yathAvidhi vratakAlaM kRtvA tatra zeSamApotake suguptaM kRtvA nAgadantake sthApayati / ahaM saparijanastena varte / evaM bhakSyamANe tasminsuprayatna* sthApite 'pi nirviNaH sthAnAtsthAnamuccairmatprati bhayAtsaMkramayati / tadapyahamanAyAsena prApnomi bhakSayAmi c|| / athaivaM gacchati kAle kadAcittasya parivrADUbuhatsphignAma prA1. huNaka AgataH / sa jUTakarNastasya svAgatAdyapacAraM kRtvA kRtaya thocitavratakAlastasminnApotake zeSaM suguptaM kRtvA khalAsInaH zaya nagataM bRhatsphijamapRcchat / bhavAnito mayA viyuktaH / tata Arabhya 15 keSu dezAntareSu tapovaneSu vA paribhrAnta iti / asAvakathayat / atha kadAcidahaM mahAkArttikyAM mahAtIrthavare puSkare snAnaM kRtvA mahato janasamUhadoSAdbhavatA viyuktaH / tato 'haM gaGgAdvAraprayA18 gavArANasyAdiSvanukUlapratikUlAM jAhnavImanu paryaTan / kiM ba hunA / kRtsnaM mahImaNDalaM samudraparyantamavalokitavAn / ardhAkhyAte ca tasmiJjUTakarNaH parivAnAgadantopazliSTo muhurmuhurjrjrm|| vAdayat / kathyamAnavighne ca kriyamANe kupito bRhatsphigAha / ahamAdRto bhUtvA bhavataH kathayAmi / bhavatastu kimarthamanAdaraH / tathA c| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale i: Mouse and two monks. Tale ii: Hulled grain for hulled grain. vimAnanA duzcaritAnukIrtanaM kathAprasaGgo vacanAdavismayaH / 3 na dRSTidAnaM kRtapUrvanAzanaM viraktabhAvasya narasya lakSaNam // 44 // so 'bravIt / bhadra / na manyuH karaNIyaH / pazya / ayaM me mUSako * mahato 'pakArAnkaroti / bhikSAbhAjanapradhvaMsAnna cAhamenaM zakromi nivArayitum / so 'bravIt / kimeSa ekako 'tra mUSakaH / utAnye 'pi mUSakAH / so 'bravIt / kimanyairmUSakaiH / ayaM mAM duSTo yogI9 vAjalaM chalayati / tacchRtvAsAvAha / jUTakarNa / na mUSakamAtrasyedazI zaktirbhavati / kiM tarhi kAraNenAtra bhavitavyam / uktaM c| nAkasmAcchANDilI mAtA vikrINAti tilaistilAn / 1" luJcitAllaJcitaireva kAryamatra bhaviSyati // 45 // jUTakarNa Aha / kathaM caitat / so 'bravIt / // kathA 2 // 15 asti / ahaM kadAcidabhyarNAsu varSAsu kasmiMzcidadhiSThAne sthitigrahaNanimittaM kaMcidbrAhmaNamAvAsaM prArthitavAn / varSAsvatItAsu punarvihArArthaM praharazeSAyAM zavayA~ pratibuddho 'cintayam / 13 katamena digbhAgenAvagantavyam / atha yugapadasAvapi brAhmaNastasyAM velAyAM pratibuddho jAlakAntaritAM bhAryAmapRcchat / brAhmaNi / zrUyatAm / zvaH parvakAlo bhvitaa| tatra tvayA yathAzakti brAhmaNa1 bhojanaM kartavyamiti / asAvAha bahuparuSAkSarayA girA / kutaste brAhmaNabhojanasya shktirtyntdridrsyeti| evamukto'sau kUpe prakSipta va na vacaH kiMcidavocat / punarapi cirAdabravIt / brAhmaNi / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 6 Tale ii: Hulled grain for hulled grain. 3 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; kartavyaH saMcayo nityaM na tu kAryo 'tisaMcayaH / atisaMcayazIlo 'yaM dhanuSA jambuko hataH // 46 // asAvabravIt / kathaM caitat / brAhmaNo 'bravIt / // kathA 3 // asti kasmiMzcidadhiSThAne mAMsavRttirvyAdhaH / sa pratyuSasyutthAya kiMcidvanamanupravizya zIghrameva mRgaM viddhvA kRtamAMsasaMcayaH pratyAgacchanmahati tIrthAvatAre 'vataranmahiSazAvatulyamuddhRtaviSANaM kardamapiNDAvaliptagAtraM sUkaramapazyat / taM dRSTvAzubhanimittapracodito * bhayamAgataH / pratinivRtya ca pratibaddhagatiH sUkareNa mAMsaM saMkocitakaM bhUmau prakSipya dhanuH sazaraM ca kRtvedamuvAca / na me dhanurnApi ca bANasaMdhanaM kimeSa zaGkAM samupaiti sUkaraH / prasahya pazyAmyahamasya nizcayaM Tale iii: Too greedy jackal. 12 21 yamena nUnaM prahito mamAntikam // 47 // 15. ityuktvA tasmai viSadigdhamiSuM prAhiNojjatrusthAne vivA parapArzvagataM ca kRtavAn / sUkareNApi prahAramUrchitenottamaM javamAsthAyAvaskarapradeze tathAbhyAhataH ' yena gatAsustridhAgatazarIro nipatitaH / 18 atha tasminmahati viSame vRtte mRgalubdhakasUkaraprastare kSutkSAmakukSirdardarako nAma gomAyurAhArArthI tamuddezamAgato 'pazyanmRgasUkaralubdhakAn / tAMzca dRSTvA paraM paritoSamupAgataH / Aha ca / nAnnapAnAni satatamutpadyante hi dehinAm / labdhvA prabhUtamannAdyaM kramazastUpayojayet // 48 // ~~~ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 iti / evamuktvA dhanuHpratibandhaM bhakSayitumArabdhaH / kathamapi daivAcchinne pratibandhe vakSaH pradeze bhinnaH paJcatvamupagata iti / ato 'haM bravImi / kartavyaH saMcayo nityamiti / tat ' brAhmaNi / spASThTyAjjISyate / tacca zrutvA brAhmaNyAha / asti me tilastokaM taNDulastokaM ca / sa tvaM pratyuSasyutthAya samitkuzAdyAnayanArthaM vanaM gaccha / ahamapi sahAnena ziSyeNa kAmandakinA brAhmaNatrayasya sAdhayiSyAmi kRsaramiti / tathA cAnuSThite tilaprasthaM kAmandakinAdhiSThitaM luJcayetyAsthApitam / tathA cAtivyagratvAtte tilAH kathamapi daivAcchunA vidbAlitAH / tayA cAbhyantarasthayA dRSTAH / tato 'sAvabravIt / kAmandake / na zobhanamApatitam / vighnamutpannaM brAhmaNatarpaNasya / tathApi gaccha / imAMstilAMlluJcitAnapi kRSNatilaiH parAvartayitvA zIghramAgaccha / kRSNakRsarameva kariSyAmi / tathA cAnuSThite yasminvezmanyahaM bhikSArthamupAgataH / tasminneva kAmandakirapi tilavikrayArthamanupraviSTo 'kathayat / gRhyantAmimeti1. laaH| brAhmaNyAbhihitaH / kathaM tilA dIyanta iti / kAmandakirAha / zuklAnkRSNaiH prayacchAmi yadISTaM gRhyatAmiti / tatheme luJcitA bhadre luJcAneva dehi me // 49 // 18 tathA ca vRtte bhartAsyAH samAgataH / tenAbhihitam / bhadre / kimetaditi / sA tamAha / samArghAstilA mayA labdhAH / zuklAH kRSNaiH / tato 'sau vihasyAbravIt / 6 9 12 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale ii: Hulled grain for hulled grain. Tale i: Mouse and two monks. 24 3 nAkasmAcchANDilI mAtA vikrINAti tilaistilAn / luJcitAMlluJcitaireva heturatra bhaviSyati // 50 // iti / evamAkhyAyAbravItparivrAT / asti kiMcitkhanitramiti / jUTa karNa Aha / bADham / asti / upanIte ca tasminkakSyAM baddhvA saMda I 21 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Tale i: Mouse and two monks. STauSThapuTaH pRSTavAn / katarastasya saMcaraNamArga iti / AkhyAte ca tasminkhAtakarma kartumArabdhaH / ahaM cAdAveva tayorAtmagatamAlApaM zrutvAhAramutsRjya kautukaparo 'vasthita Asam / yadA tvasau durgAnveSaNaM kartumArabdhaH / tadA mayA jJAtam / upalabdhamanena durAtmanA madIyavivaradvAramiti / mayApi kenApi sAdhunA pUrvasthApitaM 6 suvarNamAptamAsIt / tatprAdhAnyAccAhaM zaktimantamAtmAnaM manye / asAvapi duSTo vivarAnusArAttadupalabhya gRhItvA ca dhanaM punarAvasathaM prAptI jUTakarNamabravIt / idaM tasya tadbrahmahRdayam / yasyAsau * sAmarthyAdazakyamapi sthAnamutpatati / ardhArdhaM ca vibhajya sukhAsInau sthitau| taM cAhamAtmano 'vasAdaM prApyAcintayam / kadAcidihasthasya 12 me pradIpamujjvAlyAsaMzayamAsAdya mAM hanyuH / iti tasmAtsthAnA danyaddargasthAnaM kRtavAn / anye ca / ye mamAnucarAH / ta Agatya mAmabruvan / bhadra hiraNya / tvatsamIpavartino vayamatyantakSudhArtAH / 15 grAsamAtramapyasmAkaM nAsti / astaM gate 'pi divase na kiMcidasmAbhirAsAditam / tadarhasyadyApi tAvadasmAnsatarpayitumiti / tathA nAmetyuktvAhamAvasathaM taiH samaM gataH / ekAntAvasthitazca tayordu18 rAtmanoH pUrvAkhyAte zeSamAlApamazRNavam / atha jUTakarNastathaivAkhyAne vaMzaM cAlayati sma / tenAbhihitaH / kimadyApi nirAkRte tasminmuhurmuhuzcAlayasi vaMzam / sthIyatAm / almiti| yato'sA1 vAha / bhadra / eSa mamApakArI mUSakaH punaH punarAyAti / sa vihasyAbravIt / mA bhaiSI: / na kiMcidastyetat / yataH / bhavatyarthena balavAnarthAdbhavati paNDitaH / 5 pazyemaM mUSakaM pApaM svajAtisamatAM gatam // 1 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale i: Mouse and two monks. __ api ca / yadasyotpatane zaktikAraNam / tadAvayoreva hstgtm| ahaM tu tathaiva samarthitavAn / satyamAhAyam / na mamAdyAGgulaka3 syApyutpatane zaktirastIti / zRNomi cAnucarANAM parasparAlApam / Agacchata / gacchAmaH / nAyamadya tRNasyApi kubjIkaraNe samarthaH / evamuktvA paJcAzanmAtrA gatAH / punarapi paJcaviMzatiH / daza paJca 6 ceti / athAnye dvaadshaassttau| athAvaziSTau dvau| tatrApyeko 'brviit| ayamAtmano 'pyudarabharaNe na samarthaH / kiM punaranyeSAm / ityuktvA nirapekSo 'sAvapi prAyAt / tato 'haM paricintyaitAvaditi svamA9 layaM gtH| prabhAtasamaye sarva eva sapatnasakAzaM gatAH / daridro 'sAviti vadantaH / tathA pravRttAnAmanucarANAmeko 'pi na matsakAzamAgacchat / pazyAmi ca / mAM dRSTvA saMmukhaM ta eva matsapatnaiH saha 12 parasparaM kilakilAyanto hastAsphAlanairmamAnucarAH saMkIDanti sma / cintitaM ca mayA / yathA / evametat / yasyArthAstasya mitrANi yasyArthAstasya bAndhavAH / 15 yasyArthAH sa pumAlloke yasyArthAH sa ca paNDitaH // 52 // api c| arthena hi vihInasya puruSasyAlpamedhasaH / 18 vicchidyante kriyAH sarvA grISme kusarito yathA // 53 // tyajanti mitrANi dhanairvihInaM putrAzca dArAzca suhRjjanAzca / // tamarthavantaM punarAzrayante artho hi loke puruSasya bandhuH // 54 // daridrasya manuSyasya prAjJasya madhurasya ca / 55 kAle 'pyuktaM hitaM vAkyaM na kazcitpratipadyate // 55 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 caNDAlazca daridrazca dvAvetau sadRzau matau / caNDAlasya na gRhNanti daridro na prayacchati // 56 // arthena parihINaM tu naramaspRzyatAM gatam / tyajanti bAndhavAH sarve mRtaM sattvamivAsavaH // 57 // arthena hInaH puruSastyajyate mitrbaandhvaiH| tyaktalokakriyAdAraH parAsuriva niSprabhaH // 58 // zUnyamaputrasya gRhaM cirazUnyaM yasya nAsti sanmitram / mUrkhasya dizaH zUnyAH sarva zUnyaM daridrasya // 59 // " [ uttiSTha kSaNamekamudvaha sakhe dAridryabhAraM guruM 9 3 6 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Tale i: Mouse and two monks. kliSTo yAvadahaM ciraM maraNajaM seve tvadIyaM sukham / ityukto dhanavarjitena viduSA gatvA zmazAne zavo dAridryAnmaraNaM varaM sukhakaraM jJAtvA sa tUSNIM sthitaH // 60 // ] kimaparaM bhoH / na kazcidanyaH prativacanamapi dadAti / tAnIndriyANyavikalAni tadeva nAma 16 sA buddhirapratihatA vacanaM tadeva / arthoSmaNA virahitaH puruSaH sa eva zete hakAra iva saMkucitAkhilAGgaH // 61 // 12 18 tatprAyazo loke svarUpamIdRzam / vinipatitamAryamapi janaM dRSTvA dhanyandho mUkazca bhavati dhanamadAvalepAt / tathA ca / vilocane cAvikale ca vIkSate 21 sphuTA ca vAgasti na cApabhASaNam / aho nRzaMsairvibhavaistathA kRtaM yathezvaro yAcanayantratAM gataH // 62 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale i: Mouse and two monks. tanmAdRzAnAM kiM nAma tadvaraM syAt / yasya syAdIdRzaH phalavipAkaH / yatsatataM dehIti vakti / tatsarvathA dhanahInasya mamAdhunA OM neha zreyaH / uktaM ca / vasenmAnAdhikaM sthAnaM mAnahInaM na saMvaset / mAnahInaM suraiH sArdhaM vimAnamapi varjayet // 63 // 6 evamuktvApyahaM punarapyevamacintayam / kimarthitAM kasyacitkaromi / tadetatkaSTataram / yatkAraNam / kubjasya kITakhAtasya dAvaniSkuSitatvacaH / 9 tarorapyaSarasthasya varaM janma na cArthinaH // 64 // kaNThe gadgadatA svedo makhe vaivarNyavepathU / mriyamANasya cihnAni yAni tAnyeva yAcataH // 65 // 12 tadarthitvamapi jaghanyam / vairAgyAharaNaM dhiyo 'paharaNaM mithyAvikalpAspadaM paryAyo maraNasya dainyavasatiH zaGkAnidhAnaM param / 15 mUrta lAghavamAspadaM ca vipadAM tejoharaM mAninA marthitvaM hi manasvinAM na narakAtpazyAmi vastvantaram // 66 // api c| 18 nirdravyo hriyameti hrIparigataH prabhazyate tejaso nistejAH paribhUyate paribhavAnirvedamAgacchati / nirviNaH zucameti zokamanaso buddhiH paribhrazyati 1 nirdhIkaH kSayametyahI nidhanatA sarvApadAmAspadam // 67 // api ca / varamahimukhe krodhAviSTe karau vinivezitI // viSamapi varaM pItvA suptaM yamasya nivezane / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book II. THE WINNING OF FRIENDS%3 Tale i: Mouse and two monks. Tale; girivarataTAdAtmA mukto varaM zatadhA gatI na tu khalajanAvAptararthaH priyaM kRtamAtmanaH // 68 // 7 varaM vibhavahInena prANaH saMtarpito 'nalaH / nopacAraparibhraSTaH kRpaNo 'bhyarthito janaH // 69 // athaivaM gate kenopAyena jIvitaM syAt / kiM cauryeNa / tadapi parasvAdAnaM kaSTataram / yatkAraNam / varaM yuktaM maunaM na ca vacanamuktaM yadanRtaM varaM mRtyuH zlAghyo na ca parakalabAbhigamanam / 7 varaM prANatyAgo na ca pizunavAkyeSvabhirati varaM bhikSArthitvaM na ca paradhanAsvAdamasakRt // 70 // tadarthatve 'pi hi puruSasya dhruvo 'vamAnaH / katham / 12 AkAraparivRttistu buddheH paribhavaH punaH / AzAhAnirivArthitvaM parAsutvamivAparam // 71 // atha kiM parapiNDenAtmAnaM yApayAmi / kaSTaM bhoH / tadapi dvi15 tIyaM mRtyudvAram / rogI cirapravAsI parAnnabhojI praavsthshaayii| yajjIvati tanmaraNaM yanmaraNaM so 'sya vizrAmaH // 72 // 18 api c| jAtaH kule mahati mAnadhanAvaliptaH saMmAnanAbhyudayakAla iva prhrssii| // taccheSapiNDamapi nAma nRpasya bhuGkte yaH sArameya iva kaSTataraM kimanyat // 73 // AzAviplutacetaso 'bhilaSitAllAbhAdalAbho vara4 stasyAlAbhanirAkRtA hi tanutAmApadyate prArthanA / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale i: Mouse and two monks. iSTAvAptisamudbhavastu sutarAM harSaH pramAthI dhuteH setorbhaGga vAmbhasAM vivazatAM vegena vistAryate // 74 // api c| tiryapAtitacakSuSAM smayavatAmuccaiHkRtaikabhruvAmADhyAnAmavalepatuGgazirasAM zrutvA giro dAruNAH / " kiM sadyaH sphuTanaM prayuktamurasaH sevAkRtAmarthinAmantastadyadi vajrasAradRDhayA nAlipyate tRSNayA // 75 // dInA dInamukhairyadi svazizukairAkRSTacIrAmbarA * krozaniH kSudhitairnirannapiThirA dRzyeta no gehinii| yAtrAbhaGgabhayena gadgadagalaproccAritArdhAkSaraM ko dehIti vadetsvadagdhajaTharasyArthe manasvI pumAn // 76 // 12 tanniHsvateyamanekaprakAraM maraNam / atha cettadeva dhanamAtmIkaromi / mayA tu tayordurAtmanorupadhAnIkRtA dRSTapUrvAste dInArAH sthgitaaH| 15 evaM ca saMpradhArya gato 'haM tamuddezam / atha tAvanyamanaskau matvA saMjighRkSurahamupazliSTaH / dRSTvA ca mAM bRhatsphiglaguDenAtADayat / ahamapi mumUrSuH kathamapi nivRttaH / punarapi cirAdbaddhAzaH samA18 zvasya dInArAntikamupazliSTastena nirdayenaivaM zirasyabhihataH / yenA dyApi svapnagatAnAmapi tAdRzAnAmudvije / pazya cemaM tatkAlakRtaM zirasi me vraNam / sAdhu cedmucyte| // sarvaprANavinAzasaMzayakarIM prApyApadaM dustarAM pratyAsannabhayo na vetti vidhuraM svaM jIvitaM kaanggti| . uttIrNastu tato dhanArthamaparAM bhUyo vizatyApadaM // prANAnAM ca dhanasya sAdhanadhiyAmanyonyahetuH paNaH // 77 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 so 'haM bahu vicintyAstAM dhanametanmameti nivRttastRSNAtaH / *suSThu cedmucyte'| 3 jJAnaM cakSurnedaM zIlaM kulaputratA na kulajanma / saMtoSazca samRddhiH pANDityamavAryavinivRttiH // 78 // sarvAH saMpattayastasya saMtuSTaM yasya mAnasam / upAnadgUDhapAdasya sarvA carmAvRtaiva bhUH // 79 // na yojanazataM dUraM vAhyamAnasya tRSNayA / saMtuSTasya karaprApte 'pyarthe bhavati nAdaraH // 80 // sarpAH pibanti pavanaM na ca durbalAste parNaistRNairvanagajA balino bhavanti / mUlaiH phalairmunivarAH kSapayanti kAlaM saMtoSa eva mahatAM paramA vibhUtiH // 81 // tatsarvathAsAdhye 'rthe pariccheda eva zreyAn / dAridryasya parA mUrtiryAccA na draviNAlpatA / 15 jaradgavadhanaH zambhustathApi paramezvaraH // 82 // tathA ca / G Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Tale i: Mouse and two monks. 9 12 ko dharmo bhUtadayA kiM saukhyamarogatA jantoH / 18 kaH snehaH sadbhAvaH kiM pANDityaM paricchedaH // 83 // santi zAkAnyaraNyeSu nadyazca vimalodakAH / candraH sAmAnyadIpo 'yaM vibhavaiH kiM prayojanam // 84 // iti / evamavadhAryAhaM svabhavanamAgato 'pazyaM citragrIvaM pAza 21 baddham / iti ca taM mokSayitvAnena laghupatanakenAhaM bhavadantikaM prApitaH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 163 A 164 A 165 1 166 A 167 73 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. tadetanmama nirvedakAraNam / api ca / na kathaMcana jIvyate / samRgoragasAraGgaM sadevAsuramAnuSam / 3 A madhyAjJAtkRtAhAraM bhavatIha jagattrayam // 85 // illAmapi mahIM jitvA nikRSTAM prApya vA dazAm / velAyAM bhoktukAmena labhyA taNDulasetikA // 86 // * yasyAnubandhAtpApIyAnadhoniSTho vipadyate / tasyArthe ko nu vibudhaH kuryAtkarma vigarhitam // 87 // tacchrutvA mantharastaM samAzvAsitavAn / bhadra / nAdhRtiH karaNIyA svadezaparityAgo 9 mayA kRta iti / buddhimAMzcAsi / kiM vimuhyase / api ca / zAstrANyadhItyApi bhavanti mUrkhA yastu kriyAvAnpuruSaH sa vidvAn / 12 ullAghayatyAturamauSadhaM hi kiM nAmamAtreNa bhavatyarogaH // 88 // phalaM katakavRkSasya yadyapyambuprasAdakam / 15 na nAmagrahaNAdeva tasya vAri prasIdati // 89 // na svalpamapyavyavasAyabhIroH karoti vijJAnavidhirguNaM hi / 18 andhasya kiM hastatalasthito'pi nivartayatyAndhyamiha pradIpaH // 90 // dattvA yAcanti puruSA hatvA vadhyanta eva hi / 21 yAtayitvA ca yAtyante narA bhAgyaviparyaye // 91 // na cetanmantavyam / [sthAnasthitA hi puruSAH pUjyante na padacyutAH / ] 24 sthAnabhraSTA na pUjyante kezA dantA nakhA narAH / etajjJAtvA tu matimAnna svasthAnaM parityajet // 92 // tatkApuruSavRttametat / na hi satAM svadezavidezayorvizeSaH / 27 ko dhIrasya manasvinaH svaviSayaH ko vA videzaH sato yaM dezaM zrayate tameva kurute bAhupratApArjitam / yaddaMdrAnakhalAGgalapraharaNaiH siMho vanaM gAhate Book II. 30 tasminneva hatadvipendrarudhiraistRSNAM chinatyAtmanaH // 93 // tat / bhadra / nityamudyogapareNa bhavitavyam / K Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book II. THE WINNING OF FRIENDS%3B Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. A 168 A 169 na devamiti saMcintya tyajedudyogamAtmanaH / anudyogena kastalaM tilebhyaH prAptamicchati // 94 // 3 udyuktAnAM hyAyAnti dhanabhogA iti / tathA ca / nipAnamiva maNDUkAH saraH pUrNamivANDajAH / zubhakarmANamAyAnti sahAyAzca dhanAni ca // 95 // 6 utsAhasaMpannamadIrghasUtraM kriyAvidhijJaM vyasaneSvasaktam / zUraM itakaM dRDhasauhRdaM ca 9 lakSmIH svayaM vAJchati vAsahetoH // 96 // avyavasAyinamalasaM daivaparaM pauruSAcca parihINam / vRddhamiva patiM pramadA necchatyavaguhituM lakSmIH // 97 // 12 paTuriha puruSaH parAkrame kumatirapi prabhurarthasaMcaye / na hi sadRzamati bRhaspateH 16 zithilaparAkramameti sakriyA // 98 // artharahito 'pi bhavAnyajJotsAhazaktisaMpanno 'sAmAnyamanuSyasadRzaH / katham / vinApyarthaH prAjJaH spRzati bahumAnonnatipadaM 18 pariSvakto 'pyathaiH paribhavavazaM yAti kRpaNaH / svabhAvAdudbhUtAM guNasamudayAvAptivipulA yuti saiMhIM na zvA kRtakamakamAlo 'pi labhate // 99 // 21 tat / bhadra / utsAhazaktigatavikramadhairyarAzi yoM vetti goSpadamukhAyatanaM samudram / 24 vallIkazRGgazikharaM ca sadA nagendra lakSmIH sadA tamupayAti na dInasattvam // 100 // nAtyuccazikharo mera tinIcaM rasAtalam / 27 vyavasAyadvitIyAnAM nApyapAro mahodadhiH // 101 // tadarthAnApacate sucaritamapi / manuSyaM kSaNAddhasayanti / uktaM ca / kiM dhanena kariSyanti dehino bhaGgarAzrayAH / 30 yadartha dhanamicchanti taccharIramazAzvatam // 102 // uktaM ca bhagavatA vedavyAsena / A 170 A 171 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. A 172 nainaM suhatsamanuyAti na bandhuvargoM nArthAH prayatvaracitA na ratirna bhogAH / 3 yasminkSaNe priyazatAni vihAya puMsaH prANAH svakarmaphalapathyadanAH prayAnti // 103 // sarvathA dharmamUlo 'rtho dharmazcArthanibandhanaH / itaretarayonI tau viddhi meghodadhI yathA // 104 // jIvitaM ca zarIraM ca jAtvaiva saha jAyate / ubhe saha vivardhate ubhe saha vinazyataH // 105 // " yathA dhenusahasreSu vatso vindati mAtaram / tathA kartRsahasreSu kartAraM karma vindati // 106 // uktaM ca / 12 sadhana iti kiM madaste cyutavibhavaH kiM viSAdamupayAsi / karanihatakandukasamAH pAtotpAtA manuSyANAm // 107 // tena hi jalabuddhadavadasthirANi dhanAni / katham / 16 meghacchAyA khalaprItirnavasathAni yoSitaH / kiMcitkAlIpabhogyAni yauvanAni dhanAni ca // 108 // tadvaddhimatA dhanamAsAdya dAnabhogayorviniyoktavyam / uktaM ca / 18 AyAsazatalabhyasya prANebhyo 'pi garIyasaH / gatirekaiva vittasya dAnaM zeSA vipattayaH // 109 // yo na dadAti na bhute sati vibhave naiva tasya tadvyam / 21 kanyAratnamiva gRhe tiSThantyarthAH parasyArthe // 110 // atisaMcayalubdhAnAM vittamanyasya kAraNam / anyaiH saMcIyate yatnAdanyaizca madha pIyate // 111 // tatkecidatra puruSA dhanabhogabhAginaH / kecidasya rakSitAraH / tathA ca / arthasthopArjanaM kRtvA naivAbhAgyaH samaznute / araNyaM mahadAsAdya mUDhaH somilako yathA // 112 // 7 hiraNya Aha / kathaM caitat / mantharako 'bravIt / A 173 A 174 A 175 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Talo iv: Weaver and Stingy and Bountiful. // kathA 4 // - asti / kasmiMzcidadhiSThAne somilako nAma kaulikaH prativa7 sati sma / sa yadupArjayati / tattasya divasavyayAdRte 'dhikatAM nopayAti / jAtanirvedazcAsau dezAntaramagamat / tatra mahatA le zena varSatrayAbhyantare dInArazatamarjitam / svadezaM ca prAyAt / 6 ardhapathe saMdhyAsamaye prApte nyagrodhapAdapamaraNyamadhye samAsAditavAn / acintayacca / va sAMprataM gamiSyAmi viprakRSTataraM grAmasyeti / tadasminneva nyagrodhapAdapa ArUDho yAminI yApayAmi / 9 ityavadhArya tathA kRtavAn / ardharAtre ca kathaMcitsvapna iva pazyati sma dvau puruSau mahApramANau divyAkRtI krodhasaMraktanayanau tasyAbhyAzamAyAtau / tayorekenAbhihitam / bho vaGkAlaka / evaM bhavAn / 1 bahuzastvaM mayA nivAritapUrvaH / yathAsya somilakasya pAnabhojanAdRte 'paraM na kiMciddAtavyam / asyAdya dInArazataM vartate / zI ghramapaharaveti / athaasaavaah| yathAjJApayasi / dev| evaM kromi| 16 ityAkarNya pratibuddho 'sau yAvat / dInArazataM nApazyat / viSama hRdayazcAcintayat / kaSTaM bhoH / kimetat / kathamiha kenApi bhUtena vnycitH| tatkimadhunA gRhaM gatvA krissye| itaH pratinivRtya punarvi18 ttamAsAdya yaavdgcchaami| evaM cintayanprabhAtAyAM rAtryAM bhUyo'pi nagaramAsAdya vittopArjanAya cittamAsthAya katipayakAlena paJcAzaddInArAnupAya' punaH svadezagamanAya tenaiva mArgeNa pravartitaH / // daivacoditaH sannAdhikaM labhate / nAnyamArgagamanaM vA / tatraiva nIyate / yAvadastaM gacchati bhAnau tameva nyagrodhamAsAditavAn / acintayacca / kaSTaM bhoH / kimidamArabdhaM daivahatakena / punaH sa eva Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale iv: Weaver and Stingy and Bountiful. nyagrodharUpI rAkSasa Apatita iti / evaM cintayansvapnAyamAnaH pazyati sma dvAvetau puruSo / tayoreko 'bravIt / bhI vaGkAla / 7 somilakasya paJcAzaddInArA vartante / tanna yuktam / tato 'saavaah| hRtAnavadhArayasveti / somilakastu pratibaddho nAdrAkSIddhatAniti / atha jAtanirvedo 'bravIt / kiM mama jIvitena prayojanam / ko 'yaM * vRttAntaH / kena vA kAraNena mama klezArjitavittamapaharatIti na vijAnAmi / atha prANAMstyacyAmIti / evaM cintayannirAhArastacaiva tasthau / yAvatkatipayairevAhobhirdivyAkAraM puruSaM dRSTavAn / tenoktH| bhoH somilaka / dhanado 'smi / nAbhAvyaM kasmaicitprayacchAmi dhanam / tathA ca / / yadabhAvi na tadbhAvi bhAvi yattadananyathA / 12 iti cintAviSaghno 'yamagadaH kiM na pIyate // 113 // zayAna Akasmikamaznute phalaM kRtaprayatno 'pyaparo 'vasIdati / 16 asaMyamAnnRtyati kevalaM jano vidhistu yatrecchati tatra saMpadaH // 114 // naivAkRtiH phalati naiva guNA na zaurya 18 vidyA na caiva na ca yatnakRto vizeSaH / bhAgyAni karmaphalasaMcayasaMcitAni kAle phalanti puruSasya yathaiva vRkSAH // 115 // 1 kruddho 'pi kaH kasya karoti duHkhaM sukhaM ca kaH kasya karoti hRSTaH / svakarmagranthigrathito hi lokaH 5 kartA karItIti vRthAbhimAnaH // 116 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 18 6 3 kimatra paridevitena / somilaka / pAnabhojanAdRte tava vittopArjanaM na kiMcidasti / 9 12 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Tale iv: Weaver and Stingy and Bountiful. buddhimanto mahotsAhAH prAjJAH zUrAH kulodgatAH / pANipAdairupetAzca pareSAM bhRtyatAM gatAH // 117 // 15 ko vA dhanaiH saha vijAyati ko daridraH / bhAgyAni SaTpada iva sthiracaJcalAni nityaM manuSyakusumeSu paribhramanti // 122 // tathApi devapuruSayogAdarthotpattiH puruSazcarati / daivaM phala 1 tIti / atrodyogapareNAhaM bhavatA dRSTaH / amoghadarzano 'smi / kiM nu te krvai| asau vijJApitavAn / dhanaM me dehIti / dhanado vihasyAbravIt / mUDha / kiM nvanena kriyate / upabhogo 'tra kAra21 Nam / gaccha / asminnevAdhiSThAne dvau vaNijakau pazya / eko dhanI / aparo bhogavAn / tau dRSTvA yAdRktayorabhivAJchsIti ' tAdRgbhaviSyasi / ityuktvAntarhitaH / vahanti zivikAmanye santyanye zivikAM gatAH / akAraNaM hi vaktRtvaM vyutthAnaM kevalaM jarA // 118 // na mantrabalavIryeNa prajJayA pauruSeNa vA / avazyaM labhate janturatra kA paridevanA // 119 // labdhavyAnyeva labhate gantavyAnyeva gacchati / prAptavyAnyeva cApnoti duHkhAni ca sukhAni ca // 120 // aprArthitAni duHkhAni yathaivAyAnti dehinAm / sukhAnyapi tathA manye daivamatrAtiricyate // 121 // tatko vizeSayati kena kRto viziSTaH Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Frame-story. 79 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. ___ Tale iv: Weaver and Stingy and Bountiful. somilako 'pi prabhAte tannagaramanupravizya sArthavAhaM dhanaguptama sasAda / tatrAsau nirbhaya'mAno 'pi kathamapi gRhe pravizyA-1 3 lindake nipatyA vasthitaH / so 'pi vaNiksaMdhyAmativAhya nizAmukhe kiMcinmAtramazanamakarot / somilake 'pi kiMcinmAtramazanamadApayat / athAsau kaulikaH kuzAnAstIrya bhUmau nipatya supto 6 'pazyattAveva dvau purusso| tayoreko 'bravIt / bho vaGkAla / dhanaguptenAdya kaulikasyAzanaM dApayatA dviguNavyayenAtmA niyojita iti| sarvasya nipuNaM gnnyaami| nAsya sthApanAdRte dAne bhojane vA kiM* cidvihitam / tadahaM prAtaH samIkaromIti / evaM zrutvA pratibuddhaH / dhanagupto'pi prAtarviSUcikayA mahAnatyayaM gtH| vedoSNavAripAnAdinA ca parikliSyopoSitaH / tataH sa kaulikaH prabhAte daivacI12 dito 'cintayat / IdRzena dhanena kiM kAraNam / prkRtirdustyjeti| tato dvitIyaM taM vyayazIlaM bhogavarmANamuddizya somilako gtH| tenAsI mahatA bhojanapAnAdinA satkRtaH somilakastathaiva mahati 15 zayane sopacAre svAstIrNe nizAyAM supto 'pazyattAveva puruSau / tayoreko 'bravIt / bhadra vaGkAla / zobhanamanuSThitaM bhogavarmaNA prAhuNakaM somilakaM saMmAnayatA / tadbhayo 'pi pravardhamAnamartha vya18 yopabhoge 'sya dAtavyam / sa cAha / evaM kriyate / pratibuddhaH somilako cintayat / bhogA IdRzo me bhavantu / kiM dhanena nAmamAtreNa kriyata iti / tathA ca samarthitavAn / 176 / ato 'haM bravImi / arthakhopArjanaM kRtveti / tanmayaiva sahAnudvignaH kAlamativAhayasveti / tacchrutvA hiraNyo 'bravIt / * * * * * * * * * * * * * * * bhadra mantharaka / evametat / sAdhvAzrayaNIyaguNopeto 'si / sutarAM me hiraNyAbhyavapattI 24 manastuSTikatpannA / ko itra vismayaH / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book II. THE WINNING OF FRIENDS%B Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoiso, and deer. A 177 sukhasya maNDaH paripIyate tai rjIvanti nityaM puruSAsta eva / 3 hRSTAH suhRSTaH suhRdaH suhRdbhiH priyAH priyairye sahitA ramante // 123 // aizvaryavanto 'pi hi nirdhanAste 6 vyarthazramA jIvitamAtrasArAH / kRtA na lobhena hRtAtmabhiryaH suhRtsvayaMgrAhavibhUSaNA zrIH // 124 // 9 yena hi / saMrakSaNaM sAdhujanasya nityaM kArya tvayA jIvitasaMzaye vA / 12 mahodayAnAM hi zarIralAbhe phalaM parAnugrahamAtrameva // 125 // tacchratvA mantharako 'bravIt / bhadra hiraNya / nItijo bhava / 15 AzAM kAlavatI kuryAttAM ca vighnena yojayet / vighnaM yuGgyAnimittena nimittaM cApi hetunA // 126 // supuSpitaH syAdaphala: phalavAnsyAharArahaH / 18 Ama: syAtpakvasaMkAzo na tu zIryeta kasyacit // 127 // priyaM brUyAdakRpaNaH zUraH syAdavikatthanaH / dAtA nApAcavarSI svAtpragalbhaH syAdaniSThuraH // 128 // --lobhAtpramAdAdvizvAsAccaturthI nAsti vaJcanA / iti saMcintya manasA SaDarganiyato bhava // 129 // vijigISustvam / mA gA viSAdam / api ca / / 24 ekayA ve vinirjitya vIMcaturbhirvazIkuru / paJca jilA viditvA SaTsapta hitvA sukhI bhava // 130 // evaM jJAtvA / 27 saMtApo na khalu nareNa jIvaloke vRttyartha kSaNamapi paNDitena kAryaH / nizceSTaH zayanagato 'pyupAte taM 30 prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo 'rthaH // 131 // naivArtho vyasanagatena zocita vyo harSI vA sukhamupalabhya na prayojyaH / A 178 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. prAkkAyatijanitI hi yo vipAkaH so 'vazyaM bhavati nRNAM zubho 'zubho vA // 132 // 3 kartavyaH pratidivasaM prasannacittaiH svalpo 'pi vrataniyamopavAsadharmaH / prANeSu praharati nityameva mRtyu6 bhUtAnAM mahati kRte 'pi hi prayatne // 133 // saMgrAme praharaNasaMkaTe vane vA dIpte 'pau taravivare mahodadhau vA / 9 sarvA saha vasatAmudIrNada bhAvyaM bhavati na bhAvino vinAzaH // 134 // AgamiSyanti te bhAvA ye bhAvA mayi bhAvinaH / 12 ahaM tairanusartavyo na teSAmanyato gatiH // 135 // yasminvayasi yatkAle yadahe cAthavA nizi / yanmuhUrte kSaNe vApi tattathA na tadanyathA // 136 // 15 navAntarikSe na samudramadhye na parvatAnAM vivarapradeze / na mAtRkukSau na ca so 'sti dezo 18 yatra sthitasya prabhavenna karma // 137 // na dAtA sukhaduHkhAnAM na hartA bhuvi kazcana / AtmAparAdhamUlasya phalAnyetAni dehinAm // 138 // 21 api ca / dvIpAdanyasmAdapi madhyAdapi jalanidherdizo 'pyantAt / AnIya jhagiti ghaTayati vidhirabhimatamabhimukhIbhUtaH // 139 // tat / bhadra / bhavAnarogaH saMtoSaparazca / udyamanaparo bhava / avazyamazokavRttyA vrtse| dAnAddamo viziSTo vai dAnaM kecidvijAnate / dAtA kupyati no dAntastasmAddAnAtparo damaH // 140 // 27 dAntena dAnaM dAtavyam / uktaM ca / dAnena tulyo vidhirasti nAnyaH saMtoSatukhaM sukhamasti kiM vA / 90 vibhUSaNaM zIlasamaM kuto vA lAbho 'sti nArogyasamaH pRthivyAm // 141 // 1179 1180 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 181 A 182 A 183 A 184 A 185 A 186 A 187 82 tatsarvasaMpatsaMpannastvam / na caitanmantavyam / yadathairvirahitaH kiM karomIti / tadvidvAnasi / kimeva manyase / daivAtkandukapAtenotpatatvAryaH patannapi / tathA tvanAryaH patati mRtpiNDapatanaM yathA // 142 // tatkiM bahunA / svavezmedaM bhavataH / nirvRto bhUtvA mayaiva saha kAlaM nayeti / evamardhAvasite ca vAkye lubdhakatrAsitazcitrAGgI nAma mRgastRSArtastaM vipulahUdamAgataH / taM ca dRSTvA te bhayacakitahRdayAH palAyitumArabdhAH / tasyAbhidrutamudakA - bhilASiNo 'vasarato vArisaMghaTTazravaNAnmantharaH pulinAttvaritamambhasi nimanaH / taM cAkulIkRtaM dRSTvA laghupatanako 'pi kimetaditi jijJAsurvipulavRcamadhirUDhaH / hirathyo 'pyAvigramanAstarustambhavivaramanupraviSTaH / citrAGgo 'pyAtmazaGkayA taTamAzritaH / atha laghupatanako viyadutpatya yojanapramANaM maNDalamavalokya punarvRkSamavalIno mantha12 rakamabravIt / ehyehi / na te kutazcidbhayamiti / dRSTaM mayA / kevalaM zaSpabhugmRgo hradamudakArthI samAgataH / tacchrutvA dIrghadarzI mantharaH samuttIrNaH / trayo 'pi te vizvasvacittAH punaH samAgatAH / 9 6 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. 8 15 athAbhyupAgataM vatsalatayA mantharako mRgamAha / bhadra / pIyatAmavagAhyatAM codakaM prakAmataH / kRtArtho bhavAnihAgantumarhatIti / tathA cAnuSThite citrAGgazcintayAmAsa / kavidebhyo me vinAzo nAstIti / kacchapastAvacchaktimAnudakagata eva / unduravAya18 sAvapi mRgasya kAvanyatra kSudrajantoH / tadupazciSyAmyenAn / iti matvA taiH saMgataH / manthareNa svAgatAyupacArapuraHsaraM samabhihitazcitrAGgaH / api bhavataH zivam | kathaM cedaM gahanaM vanamAgato 'si / so 'bravIt / nirviNo 'strI21 tyanena mahatA bhayenAnekaprakAreNa / sAro herlubdhakaizcetazcetazca pariSaDyamAno 'haM mahadidaM vijanamAgato 'smi / taca zrutvA manthareNAbhihitam / bhadra / mA bhaiSIH / svavezmedaM bhavataH / nirvighnamatra yathepsitamuSyatAmiti / tatasteSAmevaM prItyA kAlo 'ti24 vartate / sarveSAM ca kRtAhArANAmajasraM vipulavRcacchAyAyAM madhyAivelAyAM samAgamaH / anekazAstra vivaraNavyApArasaktacittAnAM kAlo 'tivartate / atha kadAciducitAyAM velAyAM citrAGgo na dRzyate sma / taM cApazyanto 'tIva - 27 vyAkulitacittAH saMpannA: / viparItacittA nimittapracoditAkuzalA dhRtiM na lebhire yadA / tadA laghupatanakaM manthara Aha / tvamabhijJo 'syasya karmaNaH zaktiyuktatvAt / tadupalabhyatAmutlutya yathAvasthitAM citrAGgavArttAmiti / tathA cAnuSThite nAtidUraM 80 gatvApazyadudakAvatAre kIlasaktacarmapAzenAvabaddhaM mRgam / sametya cAbravIt / kathamimAmApadaM prAptastvamiti / so 'bravIt / bhadra / nAyamAkSepasya kAlaH / ye mUDhadhiyo heyopAdeyaM na jAnate / te vyasanakAle 'nyathA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 188 A189 A 190 A 191 83 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. kurvanti / tvaM cAzrayaNIyaguNopetaH ciprakArI / tanmA vilambasva / yatkAraNam / bhavAJchaktiyuktaH / bhavAnanabhijJaH / tadAzu gaccha / hiraNyamAnaya / so 'pyayatnena 3 pAzacchedanasamartha iti / tasmingate citrAGgo 'cintayat / sarvaH sarve na jAnAti sarvajJo nAsti kazcana / * naikaca ca vittaSThAsti jJAnasya puruSe kvacit // 143 // apyunmattAtpralapato bAlAcca parisarpataH / sarvataH sAramAdadyAdazmabhya iva kAJcanam // 144 // 9 na sarvavitkazcidihAsti loke nAtyantamUrkho bhuvi kazcidasti / jJAnena nIcottamamadhyamena 12 yo yena jAnAti sa tena vidvAn // 145 // IdRzasya manISiNo nAsti pAzacchedane zaktiH / evaM cintayanbhayataraladRgyAvadavasthitaH / tAvalaghupatanakena ciprameva hiraNya AnItaH / tadavasthaM citrAGgaM dRSTvAdhRti15 parIto hiraNyastamAha / vayasya / jJAnacakSurasi / kathamimAmApadaM prApta iti / so 'bravIt / vayasya / kimanena pRSTena / balavaddaivam / sAdhu cedamucyate / kiM zakyaM zubhamatinApi tatra kartuM 18 yatrAsau vyasanamahodadhiH kRtAntaH / rAtrI vA divasavare 'pi vA samagre yo 'dRzya: praharati tasya ko virodhI // 146 // 21 api ca / kRtAntapAzabaddhAnAM daivopahatacetasAm / buddhayaH kubjagAminyo bhavanti viduSAmapi // 147 // 24 tathA coktaM bhagavatA vedavyAsena / balaM buddhizca tejazca pratipattizca bhArata / bhavanti bhavakAle 'pi vipadyante viparyaye // 148 // I 27 tat / sAdho / anabhijJo 'si niyaticeSTitasya / chindhi pAzamimam / yAvadasI lubdhakaH krUrakarmA nAyAtIti / evamukto hiraNyo 'bravIt / bhadra mA bhaiSIH / vartate mayi pArzvasthe lubdhakAtkazcidapAyaH / kiMtu kautukAtpRcchAmi nityaM cakita30 cAryasi / kathaM chalitaH / sa Aha / yadyavazyaM mayA vyAkhyAtavyam / tacchrayatAm / ahamanubhUtabandhano'pi punaradhunA vidhivazAdvaddhaH / so 'bravIt / kathamanubhUtabandhana: pUrva bhavAn / asAvabravIt / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 // kathA 5 // asti ' ahaM kadAcidyamunAkacche zAligrAmamadhye priyakamRgyA I * * mutpannaH / vayaM zaGkhAtayaH / tathA ca / camUraH kadalI kandalI priyaka eNaka ete mRgayonayaH stutAH paJcaiva / mAtRdugdhaprasAdena dve gatI jAnanti / UrdhvA ' AJjasI ceti / ete na lubdhakaiH prApyante / priyakajAtIyo 'haM manuSyapriyazcireNAkSiNI nimIlayAmi / tathA sati me mAtA yadA gatA / tadAhaM lubdhakaiH potaka eva gRhItaH / strIkSIreNa vivardhito yAvattadgRhe nivasAmi / tAvanme mAtA svayUthyaizcarati / tayAbhihitam / aho daivam / ahamaputravatI * * * * * * kva me putra iti / evaM mayAkarNyAvadhAritam / kiM me lubdhakaiH / nijakRtrimayoH sahAyayornijaH sahAyo garIyAniti / tato lubdhakagRhAtsvairaM gata Asam / atha lubdhakasakAzAdAgata iti bhayacakitadRzaM mAtaraM prAptaH / tayAhamAnanditaH / kimetadAzcaryamiti pRssttH| stanyakSIreNa vivardhitaH / tenAtimAtramahaM SaNmAsajAtazizuH svayUthyamadhyagataH / abhyadhikajavatvAdgacchanmRgAnAgataH pratipAlayAmi / asmAkaM dve gatI / UrdhvA / AJjasI ca / tayormAtRkapayovirahAdahamAJjasIM vedmi / nordhvAm / atha kadAcinmRgAMzvaramANAnnAnupazyAmi / AvignahRdayazca kva te gatA iti vilokitavAn / pazyAmi tAnUrdhvagatyabhijJatayA jAlaM vilaGghyAgrato gatAn / ahaM tvanabhijJaH strIkSIradoSAt / tathA ca / 12 3 6 9 15 18 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; . Tale v: Deer's former captivity. kAryakAle tu saMprApte nAvajJeyaM trayaM sadA / bIjamauSadhamAhAro yathA lAbhastathAkrayaH // 149 // ahaM tena kSIrAkhyenauSadhenordhvagatyanabhijJatayAJjasyA gatyA ni 21 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Tale v: Deer's former captivity. Spatito jaalenaakuliikRtH| tatazca vyAdhairdurAtmabhirjIvagrAhaM gRhItvA krIDAthai rAjaputrAyopanItaH / so 'pi mAM dRSTvAtIva parituSTo vyAdhAnprAdezikena saMmAnitavAn / mAM cAdareNAGgIdvartanasnAnabhojanadhUpAlaMkAravAsovizeSairbhojanaprakarizcAsaMbhAvyaiH snigdhadravapezalaiH sakhaNDaguDadADimacAturjAtakavimitrairanyaizca bhojyairtrpyt| 6 athAntaHpurikAjanasya rAjakumArANAM ca hastAddhastaM ca kautukaparatayA grIvAnayanakaracaraNakarNAvakarSaNaiH parasparabhiI rAjAGganAbhiH saMmAnaparaMparatayA klezito 'ham / cintitaM ca mayA / kiM * suvarNena zrotrabAdhAkareNa / hA kaSTam / kadA tadvanaM prApsyAmIti / nivRttakautukAnAM ca kadAcidvivikte vartamAne rAjaputrazayanAdhastAnmayA prAvRTsamaye meghazabdazravaNotkaNThitahRdayena svayUthacyutena 19 svayUthyAnanusmRtyAbhihitam / vAtavRSTyavadhUtasya mRgayUthasya dhAvataH / pRSThato yadgamiSyAmi kadA tanme bhaviSyati // 150 // 15 evamuccArayato rAjaputreNa bAlabhAvAdabhAvitacittenaitAvacchratvA saMtrastena dvAHstho 'bhihitaH / kenedamabhihitamiti / saMtApita hRdayaH samantAdavalokayanmAmapazyat / ahaM ca lubdhakairmAnuSIM vAcaM 18 zikSita Asam / dRSTvA ca mAM mAnuSeNevAnena mRgeNAbhihitam / vinaSTo 'smIti matvA paramAvegaM gataH / atha kathaMcidviskhalitavAgasau bahirnizcakrAma / paramasattvAdhiSThita iva mahadasvAsthya1 mApede / tataH sarvabhiSagbhUtatantrikAnmahatyArthamAtrayA jvaraparItaH prArthitavAn / evaM cAbravIt / yo mamaitAM rujamapanayati / tasyAhamakRzAM pUjAM kariSyAmIti / ahamapi tatrAsamIkSitakAriNA 4 janena laguDeSTakAdibhirduhyamANaH kenApi saadhunaavcchnnH| kimanena Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 3 6 kRtmiti| atha mamAyuHzeSatayA tenAryeNa sarvalakSaNavidA vijJApito rAjaputraH / avimarzapareNa lokenemAmavasthAM prApitastvam / punarapi tenAryeNokto yathA / priyako nAmaiSa mRgo mAnuSIM vAcaM jAnAti / naiSa mAnuSaH / bhadra / anena prAvRGkAlameghazabdapratibodhitacittena svayUthyAnusmaraNautsukyAdabhihitam / vAtavRSTyavadhUtasyeti / kimatra citram / prAyeNa pakSiNaH pazavazca bhayAhAramaithunamAtravedino bhavanti / ityadhigatameva devena / ato 'yamamAnuSaH / tathA ca / 9 12 15 tat / deva / manuSyasaMparkAtpriyakajAtivazAcca mAnuSIM vAcaM dadAtIti saMmAnitaH / tathA ca / yathodayagirerdravyaM saMnikarSeNa dIpyate / 18 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Tale v: Deer's former captivity. **** * // 153 // iti / tatra kimasaMbaddhaM jvarakAraNam / api ca / mantrANAM parato nAsti bIjamuccaraNaM tathA / asaMbaddhapralApA na kAryaM sAdhayituM kSamAH // 154 // yAdRzaiH saMnivasate yAdRzAMzcopasevate / yAdRgicchecca bhavituM tAdRgbhavati pUruSaH // 151 // hIyate hi narastAta hInaiH saha samAgamAt / samaizca samatAmeti viziSTaizca viziSTatAm // 152 // tathA ca / 21 24 zaGkhaH kadalyAM kadalI ca bheryAM tasyAM ca bheryAM sumahadvimAnam / tacchaGgabherIkadalIvimAna munmattazaGkApratimaM babhUva // 155 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 192 A 193 87 6 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Tale v: Deer's former captivity. 9 tatkka zaGkhaH' kva kadalI ' kva bherI' kva vimAnamiti / tadvidhamidamasaMbaddhatayA tvayyAgatam / * tacca zrutvApagatavikAro rAjaputraH pUrvaprakRtimApannaH / vicArya tasyAryasya prajJAvibhavaM tato mahatIM pUjAM kRtvA mantrisamIpavartI mantritve kRtaH / mAM cApanIyAbhyajya prabhUtenAmbhasA prakSAlitazarIraM kRtvArakSipuruSAdhiSThitaM tatraiva vane pratimuktavAn / tatkiM bahunA / anubhUtabandhano 'pyahaM niyativazAtpunarbaddha iti / athArdhAvasita eva vAkye suhRtsnehAciptacitto mantharastenaivAnusAreNa zarakaSTakakuzAvamardanaM kurvANastAneva samAgataH / taM ca dRSTvA sutarAmAvipracittAH saMpannAH / atha hiraNyastamAha / bhadra / zobhanaM tvayA na kRtam / svadurgavyapetastvaM na zakto lubdhakAdAtmAnaM rakSitum / vayaM tasyAgamyAH / yatkAraNam / saMnikRSTe lubdhake ci12 cAGgo vicchinnapAzI yAsyati / laghupatanako 'pi vRkSamAzrayiSyati / ahamapyalpakAyatayA vivaramanupravekSyAmi / bhavAMstu tadgocaragataH kiM kariSyatIti / mantharaka Aha / bhadra / maivaM brUyAH / 15 dayitajanaviprayogAH svajanaviyogAzca kasya sahyAH syuH / kasya mahotsavakalpAH priyasvajanasaMgamA na syuH // 156 // praviralamapyanubhUtAH ziSTeSTasamAgameSu ye divasAH / 18 pathyaTanapratimAste jIvitakAntArazeSasya // 157 // suhRdi nirantaracitte guNavati dAre prabhau ca duHkhaje / vizrAmyatIva hRdayaM duHkhasya nivedanaM kRtvA // 158 // 21 tat / bhadra 24 Book II. autsukyagarbhA bhramatIva dRSTi: paryAkulaM kvApi manaH prayAti / Frame-story. viyujyamAnasya guNAnvitena nirantaraM premavatA janena // 159 // evamabhivadata evAsau vyAdha AyAtaH / taM dRSTvaiva hiraNyaH pAzaM chittvA yathA pUrva vyAhRtamevApayAtaH / lubdhako 'pi taM pAzaM mRgacchinnamiti matvA paraM yogamacintayat / Aha ca / na daivaM vinA mRgaH pAzacchedaM kRtavAn / kacchapaM cAsaMbhAvyAM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 194 A 195 88 Book II. THE WINNING OF FRIENDS; Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. bhUmimAgataM dRSTvA sAdhAraM cittamakarot / yadyapi me mRgo daivavazAtpAzaM cittvA payAtaH / tathApi daivena kacchapa utpAdita iti / evamavadhArya kSurikayA kuzAnA3 dAya dRDhAM rajjuM kRtvA caraNAvakRSTaM kacchapaM subaddhaM kRtvA dhanuSyavalambya yathAgatameva prAyAt / tadA nIyamAnaM dRSTvA hiraNyaH paraM viSAdamagamat / Aha ca / ekasya duHkhasya na yAvadantaM * gacchAmyahaM pAramivArNavasya / tAvadvitIyaM samupasthitaM me chidreSvanarthA bahalIbhavanti // 160 // * yAvadaskhalitaM tAvatsukhaM yAti same pathi / sakRcca skhalitaM kiMcidviSamaM hi pade pade // 161 // kaSTaM bhoH / 12 yadi tAvatkRtAntena dhaneSu pralayaH kRtaH / mArgazrAntasya vizrAme mitracchAyApi dUSitA // 162 // prANavRddhikaraM mitraM zaMsantIha vicakSaNAH / 15 ihalokasukhaM mitraM na mitraM pAralaukikam // 163 // tatkiM mamoparyanavaratameva daivaM praharati / Adau tAvadarthaparibhraMzaH / dAridryogAtsvajana paribhavaH / tannirvedAtsvajanaparityAgaH snigdhasuhRdviyogazceti / iyaM tAvanmama 18 duHkhaparaMparA / api ca / kAyaH saMnihitApAyaH saMpadaH padamApadAm / samAgamAH sApagamAH sarvamutpAdabhaGguram // 164 // 21 tathA coktaM bhagavatA vedavyAsena / sarve cayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH / saMyogA viprayogAntA maraNAntaM ca jIvitam // 165 // 24 yathA yathA mahattantraM vistArazca yathA yathA / tathA tathA mahadduHkhaM sukhaM ca na tathA tathA // 166 // tathApi / 27 kaM na spRzanti puruSaM vyasanAni kAle ko vA nirantarasukhI ya ihAsti loke / duHkhaM sukhaM ca pariNAmavazAdupaiti 30 nakSatracakramiva khe parivartamAnam // 167 // apramatte 'pi puruSe hitakAryAvalambini / daivamunmArgarasikamanyathaiva prapadyate // 168 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 OR, THE DOVE, MOUSE, CROW, TORTOISE, AND DEER. Book II. Frame-story: Dove, mouse, crow, tortoise, and deer. A 196 tena hi / cate prahArA nipatantyabhIkSaNa3 mannakSaye kupyati jATharAmiH / Apatsu vairANi samudbhavanti cchidreSvanA bahalIbhavanti // 169 // 6 zokAratibhayatrANaM prItivisammabhAjanam / kena ratnamidaM sRSTaM mitramityakSaradvayam // 170 // evamAkrandata eva laghupatanacitrAGgAvapi tena sametI / atha hiraNyastAnabravIt / 9 yAvadayaM mantharako 'smadgocaragataH / tAvadasAvupAyena zakyo mokSayitum / tadgaccha / citrAGga / tvamasya vyAdhasyAgrato nadIsamIpe viprakRSTe bhUpradeze nipatya mRtamAtmAnaM kRtvA darzaya / ayamapi laghupatanakastvaduparyavasthitaH zRGgapaJjarAntaravinyastacaraNo 13 necotpATanarUpaM chadmanAtmAnaM darzayatu / ayaM tu mUryo 'vazyaM lobhAtkacchapaM parityajya sAraDaM yAsyati / ahamapyatikrAnte tasmingamanasamakAlaM mantharaM bandhanAnmocayiSyAmi pAzaM chittveti / abhyAzopagate tasminnAzvapayAnaM yathA kriyate / tathA prayatitavyam / 15 evamanuSThite lubdhako 'pi mRtarUpaM magaM dRSTvA kacchapaM sarittIre zuSkazAkamiva parityajya tatsakAzaM gantumArabdhaH / tasmingate hiraNyena mantharasya pAzAH khaNDazaH kRtAH / kacchapo 'pi tatsthAnADudaM praviSTaH / laghupatanakacitrAGgAvapi lubdhakaM vaJcayitvApa18 yAtau / evamanuSThite lubdhako 'pi dRSTvA tadindrajAlamiva manyamAnaH kimidamityanucintya kacchapasakAzaM gato 'pazyadaGgalapramANAM khaNDazarichanAM rajjam / kacchapamapi yoginamivAdRzyatAM gatam / iti svazarIre 'pi saMzayamacintayatsaMcabhitahRdayazca tasmA21 vanAcchIghrAcchIghratarapadaiH svagRhameva pratijagAma / hiraNyo 'pi muktabandhanaM mantharamA iya nadItaTopari vRkSacchAyAyAM cicAGgalaghupatanakAbhyAM sametaH / atha sarve te kalyazarIrAH punarekIbhUtAH / yathAyathaM ca te kAlena sukhamanubhavanta iti / 24 tiracAmapi yatradRksaMgataM lokasaMmatam / mASu yadi kastaca vismayo zAnazAliSu // 171 // // iti tantrAkhyAyike mitraprApti ma dvitIyaM tantram // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SK kAkolUkIyaM nAma tRtIyaM tantram // A 197 ata idamArabhyate saMdhivigrahasaMbaddhaM kAkolUkIyaM nAma tRtIyaM tantram / yasthAyamAdyaH zlokaH / 3 na vizvasetpUrvaparAjitasya zatroca mitratvamupAgatasya / dagdhAM guhAM pazyata ghUkapUrNA 6 kAkapraNItena hutAzanena // 1 // A 199 A 198 asti / kasmiMzcidvanoddeze mahAnyagrodhavRkSa: snigdhabahalaparNagulmacchAyayA svAgata mivAdhvagAnAM prayacchati / tatra meghavarNo nAma vAyasaH prativasati sma kAkasahasra9 parivAraH / tasya ca zatrurapamardo nAmolakarAja ulUkasahasraparivAraH / sa vairAnuzayAdulUka upalabdhadurgavRttAntaH kAlabalazaktyA mahatolUkasaMghAtena tasyopari saMnipatitaH / mahacca teSAM kadanaM kRtvApayAtaH / __12 anyedhuzca prabhAtasamaye hatazeSAnbhapacaJcapakSacaraNAnanyAMzca sametya zivirAnusArapravicayopalabdhiM kRtvA mantribhiH sArdha meghavarNo mantrayitumArabdhaH / pratyakSametangrahadvizasanamasmAkaM sapatnApamardena kRtam / dRSTadurgamArgo 'sAvavazyamadya rAtrau labdhAva 15 saro 'smadabhAvAya punareSyati / tadahInakAlamapAyazcintyatAM tadvighAtAyeti / A 200 atha kecidRddhAstamAhuH / sAdhurasi / rAjan / guNopeto 'si / yathAzAstramanuvartitaM bhavatA / yastvamAtyayike mantriparSadameva pRcchasi / iha hi zAstre dRSTA18 nyaSTAdaza tIrthAni rAjJAm / tadyathA / mantripurohitAsanapAlakayuvarAjadauvAri kAntarvazakazAstRsamAhartRsaMnidhAtRpradeSTranAyakapauravyAvahArikakArmAntikamantriparSadadhyakSadaNDidurgAntapAlATavikA iti / tatrAdau mantrigrahaNamavazyaM kAryam / pazcAnmantri21 parSadvahaNamavazyaM kriyata iti / yadA ca rAjA svAsthyaM bhajate / tadA dattAdhikAraiH sArdha mantrayet / yadA punarAtyayikamarAtibhiH samaM mahat / tadA mantriparSadamAiya brUyAt / tatra yadbhUyiSThAH kAryasiddhikaraM brUyuH / tatkuryAditi / tanmAnitA vayamanena 5 vacaneneti / kiMliha hi manubRhaspatibhRguparAzarazAlaGkAyanacANakyaprabhRtibhirA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Frame-story: War of crows and owls. 1202 cAryAni nItizAstrANi gaditAni / tAni vizeSata evaibhiyinte / tatra yadrahasyam / tannirAkulo bhUtvabhireva dattAdhikAraiH sArdha saMpradhArayatu bhavAniti / 3 evamutkaikAntIbhUtAH / / 1201 atha sa rAjA meghavarNastAnpratyeka prssttmaarbdhH| tasya cAnvayAgatAH paJca sacivAH / tadyathA / uddIpI / saMdIpI / AdIpI / pradIpI / cirajIvI ceti / teSAmA6 dAvuddIpinaM pRSTavAn / bhdr| evamavasthite kimanantaraM karaNIyaM manyase / so 'bravIt / kiM mayAbhyadhikaM kiMcijjJAyate / deva / yadeva zAstre 'bhihitam / tadeva vacyAmi / kiMtu balavatA vigRhItasya tadanupravezI videzagamanaM vA / 9 tacchrutvA saMdIpinamAha / bhadra / bhavAnkathaM manyata iti / so 'bravIt / deva / yadevAnenAbhihitam / balavatA vigRhItasya videzagamanam / evamabhimatam / tatrApi nAkasmAdakapada eva durgaparityAgaH kAryaH / yato yuktamevaM sthite dolAvyAjena yApa12 yitum / yadA bhayaM bhaviSyati / tadApayAnaM kariSyAmaH / yadA svAsthyam / tadA durga eva sthAsthAma iti / tatastasyApi vacanamavadhArya pradIpinaM pRSTavAn / bhavato 'tra ko 'bhiprAyaH / 15 so 'bravIt / rAjan / AtyayikamidamanavarataM gatAgatakaraNam / dInAndhakubjavA manakuNikhaJjavyAdhitopaskarAdibhirnayanAnayanaireva vayaM vinaSTAH / yata evaM gate saMdhireva zreyaskara iti / yatkAraNam / / 18 pravRddhacakreNAkAnto rAjA balavatAbalaH / saMdhinopakramettUrNa kozadurgAtmabhUtaye // 2 // yatasteSAM saMnatiM kRtvA sukhamanudvimA ihava sthAsyAma iti / 1 tasyApi vacanamavadhAryAdIpinaM pRSTavAn / bhadra / evamavasthite 'smAkaM kiM prAptakAlaM manyase / sa Aha / varamaraNyahariNaromanthakaSAyAkhyammAsyAsevitAni / na ca prabhutvarasAsvAdinaH paropasthAne kRpaNajIvitamiti / api ca / 2 jyAyAnna namedasame asamopanamanamaho mahatkaSTam / garhitametatpuMsAmatinamanaM sAhasadhanAnAm // 3 // api ca / 27 daNDAnAmiva namatAM puMsAM chAyA vivRddhimupayAti / kSayameti cAti namatAM tasmAtpraNamenna cAti namet // 4 // taiH sahAsmAkaM saMdarzanameva na vidyate / saMdarzanena vinA kathaM saMdhirbhaviSyati / 30 tatsarvathA yuddhameva nastaiH saha puSkalamiti / 4 206 tato meghavarNasteSAM caturNAmapi pRthakpRthagabhiprAyaM jJAtvA cirajIvinamAha / tAta / 1203b 1204 A205 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 A 207& Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of crows and owls. tvamasmAkaM cirantanaH sacivaH | ajasraM ca hitAnveSI / kimevamavasthite 'pyadhunA prAptakAlaM manyase / yacca tvaM brUSe / tadeva naH zreyaskaramiti / sAdhu coktam / 3 nizcitya prathamAM vAcaM tvamato vaktumarhasi / tvAmevAnugamiSyAmastimire 'mimivAdhvagAH // 5 // evamukte cirajIvyAha / deva / kimebhirnoktam / yatra mama vacanAvakAzaH syAt / 6 iha hi saMdhivigrahayoH saMdhirvA syAdvigraho vA pUrvoktAveva / tathApi yadAdIpinAbhihitam / tatpakSavyAvartanAyocyate / bhadra / kathameSAmasmAkaM ca yuddhe sAmAnyam / tAvadasAdhAraNaM yuddhamasmAkam / saMnipAtasamakAlameva zirAMsi nikRntanti / vayaM * tu kRcchreNa teSAM netrotpATanaM kariSyAma iti / evamavagamya yuddhaparigraho na kAryaH / uktaM ca / pareSAmAtmanazcaiva yo 'vicArya balAbalam / 12 kAryAyottiSThate mohAdyApadaH sa samIhate // 6 // laghuSvapi vidhAtavyaM gauravaM paripanthiSu / kRtyantaravidhAtRNAM bhavanti hyaphalAH kriyAH // 7 // 15 kSamAvantamariM prAkSaM kAle vikramasevinam / parAtmaguNadoSajJamanusmRtya na vizvaset // 8 // prArthitA puruSaiH zUrairutsAhAdisamanvitaiH / 18 nityaM vyAvRttapadavI lakSmIryAti na vikriyAm // 9 // mevAbhyupayAta zrIrupAyaparitoSitA / nirudvidmA hi tatrAste na karagrahapIDitA // 10 // 21 zAtayatyeva tejAMsi dUrastho 'pyunnato ripuH / sAyudho 'pi niSTAtmA kimAsannaH kariSyati // 11 // na bhIto na parAmRSTo nApayAto na varjitaH / 24 nAzastro 'pyavamantavyo naiko veti nayAdhikaiH // 12 // yasya sidhyatyayatnena zatruH sa vijayI naraH / ya ekataratAM gatvA jayI vijita eva saH // 13 // 27 siddhiM vaJcanayA vetti parasparavadhena vA / nirupAyaM sukhaM svAntaM dvayoH kimiti cintyatAm // 14 // vibandhurnihatAmitro rodityekaH zriyaH patiH / 30 sevyamAno hasatyekaH zatrubhiH sasuhRjjanaH // 15 // madAvaliptaiH pipunerlubdhaH kAmAtmakaiH zaThaiH / darpoddhataiH krodhaparairdaNDanItiH sudugrahA // 16 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 A 207b A 208 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Frame-story: War of crows and owls. iyaM tvabhinnamaryAdaiH svanuziSTaH kRtAtmabhiH / sarvasaherupAyacairamUDhereva dhAryate // 17 // 3 tatsarvathA yuddhameva na zreyaskaramiti / kasmAt / jyAyasA virodho hastinA pAdayuddhamivaikAntavinAzAya / meghavarNa Aha / tAta / kathaya / kiM niSpannam / so 'bravIt / bhadra / saMpra* dhAryatAmetat / uktaM ca / nayo hi mantrasya mukhaM tadAzrayaprayojaneneha tu karma mantriNAm / * samuddhRto dUtaniyoga iSyate kriyAnuyogaH parato 'nujIvinAm // 18 // vizeSalabdhapratibhA pragalbhatA 12 kriyAsu samyakpraNidhAnamAtmanaH / parAtmanozcAntaranizcayajJatA mahIpatermantrakarasya jAyate // 19 // 15 yA prANapaNitA dehamUlyenApi na labhyate / sA zrIrmantravidAM vezmanyanAhUtApi dhAvati // 20 // krameNa yaH zAstravido hitaiSiNaH 18 kriyAvibhAge suhRdo na pRcchati / 21 * * * * * * * * * * * * * # * * * * // 21 // * * * * * * mahodadhiM nadya ivAbhipUrNa 24 taM saMpadaH satpuruSaM bhajante // 22 // zUrAH sarvopadhAyitvAdbuddhimanto vicakSaNAH / sahAyAH syurnRpatvaM hi satsahAyanibandhanam // 23 // 27 sahAyabandhanA hyarthAH sahAyAzcArthabandhanAH / anyonyabandhanAvetau vinAnyonyaM na sidhyataH // 24 // dezaM balaM kAlamupAyamAyu 30 vicintya yaH prArabhate hi kRtyam / sa vetti nItiM sa parairna vacyate manorathastasya na yAti vandhyatAm // 25 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of crows and owls. A 209 viSANasaMghaTusamutthitAnalasphuliGgamAlAkulite 'pi dantinAm / 4 raNe 'pi pItvA tu yazAMsi vidviSAM bhavatyavidvAnna hi bhAjanaM zriyaH // 26 // tatsarvathA guNavatsahAyaparigraho vijigISaNAmekAntasiddhaye / uktaM ca / 6 vadanti nAnAvidhamarthacintakA vibhUtilAbhAbhyudayaprayojanam / mamaiSa pakSo 'tha na caitadanyathA 9 sahAyasaMpatprabhavA hi saMpadaH // 27 // anta:sArairakuTilaracchidraiH sunirupitaiH / sahAyairdhAryate rAjyamuttammairiva mandiram // 28 // 12 na vaMzamArgakramalAlanAguNaM nirIkSate naiva vapurna kAntim / ya eva zUraH susahAyavAnnara15 stameva lakSmIrasahApi sevate // 29 // - guNeSvAdhArabhUteSu phale kasyAsti saMzayaH / nyastazcAtmA satAM vRtte vibhUtizca na durlabhA // 30 // 18 api kIrtyarthamAyAnti nAzaM sadyo 'timAninaH / na cecchantyayazomizramapyevAnantyamAyuSaH // 31 // vizati vahimapi sthiranizcayaH 21 sugamameva mahodadhilaGghanam / asukaraM vyavasAyadRDhAtmanAmahamavaimi na kiMcidamarSiNAm // 32 // 24 jayAyokSipyatAM pAdo dakSiNaH kiM vicAryate / mUlaM hi prAhurAcAryA dIrghasUtratvamApadAm // 33 // zrutApavi.retairvA vRthA kiM zukabhASitaiH / / 27 prAjastvaM tyajyatAM maunaM yasya velA taducyatAm // 34 // kriyAvataH kevalavAgminazca varaM kriyAvAnpuruSo na vAgmI / 30 prAyeNa puMsAM sadasatsu yuktAH / kriyAH kSaranti hyamRtaM viSaM ca // 35 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 210 A 211 A 212 95 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of erows and owls. mantramUlaM hi vijayaM pravadanti manISiNaH / mantrasya punarAtmA ca buddhizcAyatanaM param // 36 // : SaDeva khalu mantrasya dvArANi tu narAdhipa / viditAnyeva te tAta kIrtayiSyAmi kIrtiman // 37 // AtmAnaM mantridUtaM ca cchannaM ciSavaNakramam / * AkAraM bruvate SaSThametAvAnmantranizcayaH // 38 // asaMgRhItasya punarmantrasya zRNu yatphalam / ahInaM dharmakAmAbhyAmarthaM prApnoti kevalam // 39 // Book III. 9 AyavyayaM sadAnuSNaM chedanaM saMzayasya ca / anizaM tasya ca jJAnaM mantriNAM trividhaM phalam // 40 // tadyathA yo mantro visraM * * rvanaM gacchati / tathA prayatitavyam / yatkAraNam / 12 mithyA praNihito mantraH prayoktAramasaMzayam / duriSTa iva vetAlo nAnihatyopazAmyati // 41 // AtmapakSakSayAyaiva parapacodayAya ca / 15] mantradvaidhamamAtyAnAM tanna syAdiha bhUtaye // 42 // AhuH sUkSmataraM kiMcidamAtyaparirakSaNam / sUkSmAtsUkSmataraM tebhyo yadAtmaparirakSaNam // 43 // 18 mantro yasyApriyastasya rAjyamAtmA ca na priyaH / priyo yasya priyaM tasya rAjyamAtmA ca bhUpateH // 44 // api ca / 21 Ayavyayau yasya ca saMvibhaktau channazca cAro nibhRtazca mantraH / na cApriyaM mantriSu yo bravIti 24 sa sAgarAntAM pRthivIM prazAsti // 45 // asakRcchrutamapyartha pRccha dhIrAnpunaH punaH / eSA hi manaso vRttizcapalA mohajAlinI // 46 // 27 tadyadi mayAvazyaM mantrayitavyam / tadapanIyantAmete mantrimAcavyapadezakevalopajIvina: kathAkuzalAH / na ca karaNIyeSvAtyayikeSu / aSaTUrNa rahasyaM saphalaM bhavati / evaM ca varNite meghavarNa Aha / tAta / bAlabhAvAdanabhijJo 'smi / yathA bravISi / 90 tathA karomi / tvadAyattaM hi sarvamidam / tvamadhunArthavAdI jJAnavijJAnasaMpannaH Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 213 A 214 96 9 12 15 18 21 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale i: Ass in panther-skin. Frame-story. Frame-story. pitRkrameNa hitaiSI / kiMtu kautUhalamucyatAm / kathaM punarasmAkamulUkAnAM vairamiti / so 'bravIt / bhadra / vAkkRtAt / 3 suciraM hi carannityaM grISme sasyamabuddhimAn / dvIpicarmapraticchanno vAkkRtAdrAsabho hataH // 47 // so 'bravIt / kathaM caitat / cirajIvyAha / * // kathA 1 // asti kasyacidrajakasya vastranayanAtibhArapIDayA gardabho 'vasannaH / sa evaM cintayAmAsa / kaSTam / na zobhanamApatitam / mama karmavyAghAto mUlyahAnizca / adhunA kathaM karaNIyam / athavAstyupAyaH / rUpakatrayeNa dvIpicarma labhyate / tenAvacchAdyAhamenaM rAtrau haritasasye mokSayiSyAmi / tadbhakSaNAdasaMzayamalpairahobhirayaM balavAnbhaviSyati / tathA cAnuSThite bhakSyamANeSu sasyeSu kArSikaH svakSetrANi rakSitumArabdhaH / kadAcicca kSetramadhyenAyAtaH sa dRSTaH / dvIpyayam / naSTo'smIti matvArdrakambalamupari dattvodyatadhanuSpANiH zanaiH zanairapakrAmitumArabdhaH / atha gardabhastaM dRSTvA gardabhIyamiti niSkRSTAyuH paraM vegamAsthAyopasarpitumArabdhaH / asAvapi zIghrataravego dhAvati / gardabhazcaivamacintayat / kadAcidiyaM dvIpicarmavyavasthitazarIraM mAM dRSTvAnyatraivAvagacchet / ato 'hamasyAH svAM prakRtimAsthAya vAzitena manohlAdanaM kariSyAmi / iti vAzitumArabdhaH / tacca zrutvArakSipuruSaH sunipuNaM sAdhayitvA gardabho 'yamiti pratinivRtya tamiSuNAbhyahanat / tatsamayamevAsau paJcatvamagamat / ato'haM bravImi / suciraM hi carannityamiti / taccAkhyAnamavadhArya meghavarNa Aha / kathaM vAkkRtAdasmAkamulUkaiH saha vairamutpannamiti / so 'kathayat / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 // kathA 2 // asti / arAjake sarvapakSiNAM cittamutpannam / katamaM rAjAnaM pakSiNAmabhiSiJcAma iti / tatasteSAM matamutpannam / ulUko 'bhiSicyatAmiti / tasya yathAvidhyabhiSekocitadravyasaMbhAraM kRtvA chattracAmaravyajanasiMhAsanabhadrapIThakSaumavAsonandyAvartAdinAbhiSekaH * prArabdhaH / atha nabhasA vrajantamavijJAtanAmAnaM pakSiNamapazyan / te tu taM dRSTvA stambhitAbhiSekAH / avazyamayamapi samudAye 'bhyantarIkartavyaH / yatkAraNam / mahadidaM pArthivaM rAjakAryam / pRSTazcA' sAvAgataH / bhadra ' kiM tavApyetadabhirucitam / prajApAlatvaM divAndhasyeti / asAvAha / kimanye pakSiNa utsAdaM gatAH / haMsakAraNDacakravAkakrauJcamayUrakokilahArItajIvajIvakAdayaH ' yenAyamaprasannadRSTirulUko rAjye 'bhiSicyate / api ca / vakranAsaM sujihmAkSaM krUramapriyadarzanam / akruddhasya mukhaM pApaM kruddhaH kiM nu kariSyati // 48 // 15 svabhAvaraudramatyugraM kSudramapriyavAdinam / ulUkamabhiSiJcadhvaM na vaH zreyo bhaviSyati // 49 // moghaM dRSTidigdAhaM karotyapadezakSamazca / uktaM ca / 1 3 12 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale ii Birds elect & king. 18 vyapadeze 'pi siddhiH syAdazaktazcennarAdhipaH / zazino vyapadezena vasanti zazakAH sukham // 50 // ataH zeSAH patatriNa AhuH / kathaM caitat / so 'bravIt / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale iii: Elephant and rabbit and moon. // kathA 3 // asti / kdaacidvaadshvaarssikynaavRssttiraaptitaa| tasyAM ca sarva* sattvAnAM mahadvyasanamutpannam / vizeSeNa tu dantinAm / atha caturdazanI nAma hastirAjaH / so 'nyairhastipatibhirvijJApitaH / paritrAyasvAsmAnvAritarpaNeneti / so 'bravIt / upalabhyatAm / kutra sthAne * qhudakam / tatrAhamudakena yuSmAnvitRSNAnkaromi / yato 'STAsu dikSu preritA udakAnveSaNAya vegavantaH / tatrAnupUrvadikcAribhirupalabdhaM candrasaro nAma vimalajalasaMpUrNam / kiM bahunA / vyomaikadezapari* mANam / Avedite ca tasminhastirAjena prApitAH / tatsaro 'vataradbhizca taiH samantAdasukhAvatAre sarasi pUrvakRtAvAsAstasmiJchazAH saMpiSTazirogrIvA bahavaH kRtAH / kRtAvagAho dviradapatirapayAtazca 12 tsmaatsrsH| atha hatazeSAH zazAH saMpradhArayitumArabdhAH / adhunA kiM karaNIyam / dRSTamagaiirebhiH punarihAvazyamAgantavyam / tadyAvadeta iha nAgacchanti / tAvadupAyazcintyatAmiti / atha tatra vi15 jayo nAma zazastAnAha / zakyametat / na punaryathehAgamiSyanti te| iyaM me pratijJA / kiMtu mama karmasAkSiNaH kevalaM prasAdaH kriyatAmiti / tacchrutvA zilImukho nAma zazarAjo 'bravIt / ava13 zyametadeva / yatkAraNam / nItizAstrArthatattvajJo dezakAlavibhAgavit / vijayaH preSyate yatra tatra siddhiranuttamA // 1 // 1 hitavaktA mitavaktA saMskRtavaktA na cAtibahuvaktA / arthAdvimRzya vaktA vaktAyaM sarvavastUnAm // 52 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 9 15 18 21 asya ca matiparicchedAnmama dUrasthasyApi zaktitrayaM tairupalabdhaM bhaviSyati / katham / THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale iii: Elephant and rabbit and moon. 3 dUtaM vA lekhaM vA dRSTvAhaM narapateradRSTasya / jAnAmi taM narendraM prAjJaM prajJAvihInaM vA // 53 // tatpratimAnayasva / uktaM ca / 6 dUta eva hi saMdadhyAddUto bhindyAcca saMhatAn / dUtastatkurute karma sidhyanti yena mAnavAH // 54 // anena ca gatenAsaMzayamahameva gato bhaviSyAmi / yatkAraNam ' kAryaniSpattiH syAt / iti zazarAjamAmantrya vijayazazo hastirAjasamIpaM prAyAt / gatvA ca dviradapatiM dRSTvA cintayAmAsa / azakyamanena sahAsmadvidhAnAM saMgama iti / yadAhuH / 12 spRzannapi gajo hanti jighrannapi bhujaMgamaH / hasannapi ca vetAlo mAnayannapi durjanaH // 55 // tatsarvathApradhRSyAyAM bhUmau saMdarzanamasya prayacchAmi / yathozcai starAM viSamazilAzikharamAzrityAbravIt / api bhavataH sukham / tacca zrutvA vIkSya hastirAjaH zazamAha / kuto bhavAniti / asAvAha / dUto 'hamiti / tenAbhihitaH / kena preSitaH / kathaya kAryamiti / zaza Aha / jAnAtyeva bhavAn / yathArthavAdino dUtasya na doSaH karaNIyaH / *uktaM ca / dUtAdyuddhRteSvapi zastreSu ythoktvktaarH| teSAmantevAsino 'pyavadhyA iti / * so 'haM candrAjJayA bravImi / kathaM nAmAtmAnaM paraM caivAparicchidya bhavAnparApakAre pravartate / uktaM ca / pareSAmAtmanazcaiva yo 'vicArya balAbalam / kAryAyottiSThate mohAdvyApadaH sa samIhate // 56 // 24 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sa tvaM candrasaro 'nyAyena pradharSitavAn / tatra caasmtsNrkssnniiyaanychshaanvyaapaaditvaansi| na caitdyuktm| te tu mayaiva bhartavyAH / yenAhaM tAnurasA dhArayAmi / zazAGka iti ca loke prakhyAtanAmAsmi / sa tvaM yadi na nivartase 'smAdavyApArAt ' tato 'smatto mahAntamanarthaM prApsyasi / *nivRttasya mahAnvizeSo bhaviSyati / * asma*jjyotsnayApyAyitazarIraH syAH / anyathAsmadrazmisaMnirodhAdharmAbhitApitazarIraH sadyo vinAzameSyasIti / evamukto 'tIva kSubhitahRdayastamAha / bhadra ' satyam / mayApakRtam / so 'hamadhunA zazinA saha virodhaM na kariSyAmIti / tatpradarzaya panthAnam ' kva taM pazyeyamiti / sa Aha / Agacchatu bhavAn / yAvadahaM darzayAmi / ityutvAzu candrasaro gatvA saMpUrNakalAmaNDalamudakagataM candramadarzayat / asAvapi devatApraNAmaM paramazucirbhUtvA karo - mIti matvA dvimanuSyabApramANaM karamambhasi prakSiptavAn / atha saMkSubhitodakacalanmaNDala itazcetazcakrArUDha iva babhrAma / tena candra15 sahasramapazyat / athAvignahRdayaH pratinivRtya vijayo 'bravIt / kaSTaM kaSTam / dviguNataramAkopitastvayA candramAH / ibhaH pRSTavAn / kena hetunA / sa Aha / udakasparzaneneti / so 'bravIt / kenopAyenAyaM prasAdyate / vijaya Aha / aspRzatA pAnIyamiti / evamuktaH saMlInavAladhirAkRSya karaM nikRSTajAnuravanitalavinyastazirAH praNamya bhagavantaM candramasaM hastI zazamavocat / bhadra ' zeSakAlaM 21 tvayA pratyAyyaH sarvakAryeSu bhagavAn / ityuktvAnavalokayannevApunarAgamanAya yathAgataM prAyAt / 3 9 12 18 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale iii: Elephant and rabbit and moon. Tale ii: Birds elect a king. 24 ato 'haM bravImi / vyapadeze 'pi siddhiH syAditi / api ca / kSudro 'yaM durAtmA na zaktaH prajAH pAlayitum / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 6 12 21 // kathA 4 // 9 asti ' ahaM kasmiMzcidvRtte prativasAmi / tatraivAdhastAtkapiJjalaH prativasati sma / tata AvayoH parasparameva saMvAsaguNAdabhedyA prItirutpannA / pratidivasaM ca kRtAhAravihArayoH prathamapradoSakAle subhASitapraznapratipraznaiH kAlo 'tivartate / atha kadAcidAlApavelAyAM kapiJjalo nAyAti / yato mama hRdgatAtIvAkulatA samutpannA evaM cAcintayam / kimasau vinaSTo baddho vA / athavAnyAvAsa etasya prItirutpannA / yena nAyAtIti / zUnye ca tasmiMstadIyA - vAsake dIrghakarNo nAma zaza AgataH / tenAsyAvAso 'dhisstthitH| tato 'sau kapiJjalo 'rdhamAsamAtreNAyAtaH / zazaM dRSTvAbravIt / apagamyatAM madIyaniketanAditi / sa tamAha / mUrkha / na te viditam / upasthAnabhogya AvAso bhuktizca / kapiJjala Aha / santyatra prAznikAH / pRcchAmo dezabhUpamiti / uktaM ca dharmazAstre / 15 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale ii : Birds elect & king. Tale iv: Cat as judge between partridge and hare. kSudramarthapatiM prApya kadA vivadatoH sukham / ubhAvapi kSayaM yAtau yathA zazakapiJjalau // 57 // * ta AhuH / kathaM caitat / so 'bravIt / vApIkUpataDAkAnAM gRhasyAvasathasya ca / 18 sAmantapratyayA siddhirityevaM manurabravIt // 58 // tathA nAmeti pratipadya prasthitau vyavahArakaraNAya / ahamapi kautukAttayoreva pRSThato 'nugataH / pazyAmi kimatra tathyamiti / nAtidUraM gatvA kapiJjalaH zazamAha / ka AvayorvyavahAraM drakSyati / asAvabravIt / nanvayaM nadIpulinagatastapaH saMzrita udadhikarNI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale iv: Cat as judge between partridge and hare. nAma sakalazAstrapAragazcirajIvI dharmazAstravinmArjAra iti / ayamevAsya saMzayasya cchettA / tacca zrutvA kapiJjalo 'bravIt / 4 alamanena zudreNa / uktaM ca / / na hi vizvasanIyaH syAttapasvicchadmanA sthitaH / dRzyante bahavastIrthe galadantAstapasvinaH // 59 // * tacca zrutvA sukhopAyapravRttiprasAdhanacchadmarUpyudadhiko mArjArastadvizvAsanArthaM sutarAmAdityAbhimukho dvipAdaH sthitaH / UrdhvabAhurnimIlitakanayano japannAsIt / japatazca tasya vizvastahRda* yAvupazliSTasthAne vyavahArazrAvaNamakurutAm / tena cAbhihitam / vRddhatvAddhatendriyatvAca nAtispaSTataraM *zuNomyaham / saMnikRSTau bhUtvoccaiH zrAvayatam / suSThataraM* cAdRto bhUtvA dharmazAstrasaMbandha12 mavocat / dharma eva hato hanti dharmo rakSati rakSitaH / tasmAddharmo na hantavyaH kadAcidapi sAdhubhiH // 60 // 16 eka eva suhRddharmo nidhane 'pyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyaddhi gacchati // 61 // andhe tamasi majjAmaH pazubhirye yajAmahe / 18 ahiMsAnAmako dharmo na bhUto na bhaviSyati // 62 // mAtRvatparadArAMstu paradravyANi loSTavat / AtmavatsarvabhUtAni yaH pazyati sa pazyati // 63 // // tatkiM bahunA / tathA tau chadmanA vizvAsaM nItau / yainAGkamapagatau hatau ceti / yato 'sAvantInamavahasyAbravIt / yo hi prANaparikSINaH shaayrhitstthaa| 5 sa eva hi sukhopAyAM vRttimAsAdayedbudhaH // 64 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale ii: Birds elect a king. ato 'haM bravImi / kSudramarthapatiM prApyeti / tatsarvathA nAzrayaNIyaguNopeto 'yam / tatkimaneneti / tasya tu tadvacanamaGgIkRtya sAdhvanenAbhihitamiti matvAbruvan / punareva samavAyaM kRtvA mahadrAjakArya saMpradhArayiSyAmaH / ityuktvA yathAgataM sarvapakSiNI vi ceruH / kevalastvavaziSTo bhadrapIThagato 'bhiSekAbhimukho divaandhH| * kena cedamanAyAbhihitaM mama / vAyasenetyupalabdhavArtta ulUko vAyasavacanenAdIpitamanAstamAha / kiM mayApakRtaM bhavataH / yenAbhiSekavyAghAtaH kRta iti / , saMrohatISaNA viddhaM vanaM parazunA hatam / __vAcA duruktaM bIbhatsaM na saMrohati vAkRtam // 65 // tatkiM bahunA / adyadivasAdArabhyAsmAkaM bhavatAM ca vairam / 12 iti cAbhidhAya samujjhitAbhiSeko divAndho yathAgataM prAyAt / asAvapi vAyasazcintayAmAsa / kimidamana) sAmAnye 'rthe kRtamiti / 16 adezakAlArthamanAyatikSama yadapriyaM lAghavakAri cAtmanaH / vicintya buddhyA muhurapyavaimyahaM 18 na tadvaco hAlahalaM hi tadviSam // 66 // balopapanno 'pi hi buddhimAnnaraH paraM nayetkaH svayameva vairitAm / // bhiSamamAstIti vicintya bhakSayeda. kAraNaM ko hi vicakSaNo viSam // 67 // tadidamApatitaM mamAjJAnAditi / yacca hitaiSibhiH sArdhama- saMpradhArya kriyate / tasyedRza eva vipAko bhavati / uktaM ca / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale ii: Birds elect a king. Frame-story. Tale v: Brahman, goat, and three rogues. suhRdbhirAptarasakRtparIkSitaM svayaM ca bhUyaH paricintitAzrayam / 3 karoti kAryaM khalu yaH sa buddhimA nsa eva lakSmyA yazasazca bhAjanam // 68 // iti / evamuktvA kAko 'pi prAyAt / A215 6 tadevam / deva / vAkRtAdasmAkamulUkaiH saha vairamiti / meghavarNa Aha / avagataM mayedam / tAta / saMpradhAryatAm / yeneha nAgacchanti / tAvadupAyazcintyatAm / asAvAha / svAmin / saMdhivigrahAsanayAnasaMzrayadvaidhIbhAvAnAM SaNAM guNAnAM saMdhivigra9 hAvAdAvAkhyAtI / adhunA vAsanayAnasaMzrayasamavAyAnAmasmAkamabhAva eva / yatkAraNam / AsanaM durgavinAzAya / yAnaM durgaparityAgAya / kaM balavantaM saMzrayAmaH / kasya samavAyaH / 12 tadevaM gate sAmadAnabhedadaNDAnAM caturNA nayAnAM nAstyavakAzaH / asti paJcamo pyazAstrakarturnayarachalo nAma / tamaGgIkRtya svayamevAhaM tadvijayAya paribhavAya ca prayatiSye / uktaM ca / 15 bahavo 'balavantazca kRtavairAzca zatravaH / zaktA vaJcayituM prAcaM brAhmaNaM chagalAdiva // 69 // so 'bravIt / kathaM caitat / cirajIvyAha / A216 A217 18 // kathA 5 // asti / kazcidbrAhmaNaH pazubandhananimittaM pazumAdAya svavezmanyuccalitaH / ardhapathe ca dhUrtardRSTvAbhihitam / bhakSayAmo 'dyainamaja1 miti / tatastasyaivAgrataH kRtasaMkalpairmArgAbhimukhyenAgacchadbhirekadvitripravibhAgena yAtam / yasta teSAmagragaH / tena brAhmaNo 'bhihitaH / avazyamasau / sAdho / zvA saguNaH / yena tvayA skandhenohyate / // athavA zvApadavyApAdane kuzala iti / evamuktvApakAntaH / brAhmaNazcintayAmAsa / kimanena durAtmanAbhihitam / kathamahaM zvAnaM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale v: Brahman, goat, and three rogues. Frame-story. skandhe kariSyAmi / yAvadanyau dvau dhUrtI saMprAptau / tAbhyAmapi brAhmaNo 'bhihitaH / brahman / kimidamasadRzaM vyavasitam / yajJo, pavItamakSamAlA kamaNDalustripuNDrakaM skandhe ca zvA vidhuram / athavA zazamRgasUkaravyApAdane nUnamayaM kuzala iti / evamuktvA tAvatikrAntI / brAhmaNastu jijJAsayA pazuM bhUmau nikSipya suni* puNaM karNazRGgavRSaNapucchAdInavayavAnparAmRzyAcintayat / muurkhaaste| kathamimaM zvAnamivAvadhArayanti / punaH skandhenAdAya prAyAt / athAnyaistribhirabhihito brAhmaNaH / na tvayA spaSTavyA vayamiti / * ekapArzvana gamyatAm / yatkAraNam / zucirasi liGgamAtreNa / brAhmaNa / zvasaMparkAnUnaM vyAdhI bhaviSyasi / ityuktvApakAntAH / athAsau brAhmaNazcintayAmAsa / kimidamApatitam / athavA yatI 19 bahutvam / tatpramANam / dRzyante ca loke viparItAni / kadAcidayaM zvarUpI rAkSasaH syAt / kim / asya zakyaM svarUpaM kartumiti / evaM saMpradhArya bhUmau nikSipyAnavalokayanneva prAyAtprAyazcittabha15 yAt / tairapi bhakSito 'sau pazuriti / A 218 A219 ato 'haM bravImi / bahavo 'balavantazceti / tat / deva / asti kiMcidvaktavyam / taccAvadhArya yathoktamanuSTheyam / so 'bravIt / tAta / atha kim / cirajIvyAha / 18 dev| mAM vigatapakSaM kRtvAhAcairasRgbhirabhyucyAsmAnyagrodhapAdapAtprakSipyApayAnaM kRtvarNa mUkaparvate saparivArastiSTha / yAvadahaM tAnsapatnAJchAstrapraNItena vidhinA dakSiNAzAmukhAnkRtvA kRtArthaH punastvatsakAzamAgacchAmi / na ca tvayA madIyacintA kAryA / 21 tathA cAnuSThite 'staM gate savitaryasAvapamardaH svasainyaparivArastameva nyagrodhamavarUDhaH / na ca taca kaMcidapi vAyasaM pazyati / zikharagatazcAcintayat / kva te zatravo gatA iti / atha cirajIvI kSititalagata evaM cintayAmAsa / yadyete zatravo 'nupa4 labdhavRttAntA evApayAnti / tato mayA kiM kRtaM bhavati / uktaM ca / anArambhastu kAryANAM prathamaM buddhilakSaNam / ArabdhasyAntagamanaM dvitIyaM buddhilakSaNam // 70 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of crows and owls. A220a tadvaramanArambhaH / na tvArabdhavinAzaH / yato 'hameSAM svazabdazrAvaNAdAtmAnaM darzayAmIti / evamanucintya mandamandaM vAzitavAn / tatsaMnikRSTasthAH zrutvolUkA vAya3 sasthAyaM zabda ityavadhArya svAmine nyavedayan / tacca zrutvA kautukaparo 'pamardo 'vatIrya vyaktaM sAdhayitvA sacivAnabravIt / pRcchyatAm / kastvamiti / pRSTazcAsAvaka thayat / ahaM cirajIvIti / tacchRtvApamardaH paraM vismayamagamat / Aha ca / ayaM 6 tasya rAjJo 'bhimato mukhyo mantradharaH / kimayaM tairnirasto 'bhizastazca / sa evaM pRSTastamAha / svAmin / zrUyatAm / asti / kiMcitsamutsAdanaM kRtvA yuSmAsvapayAteSu meghavarNo hatazeSAnsainikAndRSTvA paraM viSAdamagamat / mantribhiH saha saMpradhAritavAn / * kiM bahunA / vadvinAzAya prArabdhamiti / tato mayAbhihitam / te balavantaH / vayaM hInAH / tatsarvathA praNatireva tebhyo 'smAkaM zivAyeti / uktaM ca / / balIyasA hInabalo virodhaM 12 na bhUtikAmo manasApi kuryAt / na vadhyate vetasavRttirathai rekAntanAzo 'sti pataMgavRtteH // 71 // 13 api ca / guNavAneva namate puruSaH kArmuko yathA / nirguNa: stabdhatAmeti puruSaH kArmuko yathA // 72 // A 220b 18 tato 'haM tvatpakSa iti matvA nirapekSairimAmavasthA prApitaH / A 221 tacca zrutvApamardaH pitRpaitAmahairmantribhiH sahAvadhAritavAn / raktAkSakrUrAkSadIptA kSavakranAsaprAkArakaNaiH / atrAdau ratALaM pRSTavAn / bhadra / kimevaM gate nyAyyamiti / 21 so 'bravIt / kimatra cintyate / avicArya hantavyo 'yam / yatkAraNam / hIna: zatrunihantavyo yAvanna balavAnbhavet / saMjAtabalapauruSyaH pazcAdbhavati durjayaH // 73 // api ca / svayamupagatA zrIstyajyamAnAbhizapatIti lokapravAdaH / kAlo hi sakRdabhyeti yannaraM kAlakAviNam / durlabhaH sa punastena kAlaH karma cikIrSatA // 74 // A 22327 tadasminhate rAjyamakaSTakaM bhaviSyatIti / uktaM ca / / amitraM na vimuJceta bruvANaM karaNAnyapi / duHkhaM tatra na kartavyaM hanyAtpUrvApakAriNam // 75 // 80 tato 'nukrameNa kUrAtamAha / bhadra / evaM gate 'sya kiM kartavyamiti / so 'bravIt / deva / avadhyo 'yam / yatkAraNam / A 222 A 224 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Frame-story. Tale vi: Ogre, thief, and Brahman. A 225a vadatsu dInaM zaraNAgateSu kRtopakAreSu bhaye sukhe ca / 3 ghRNA hi yeSAM na raNaddhi raudratA ziloccayAste pratikUlarAzayaH // 76 // sarvotpattisamRddhasya nAzvamedhasya tatphalam / 6 yatphalaM bhaya utpanne rakSite zaraNAgate // 77 // tadapi zrutvA dIptAkSaM pRSTavAn / bhadra / kathaM manyase / so 'bravIt / deva / nizcitameva zaraNAgataH zatruravadhya iti / - 9 zrUyate hi kapotena zatruH zaraNamAgataH / pUjitazca yathAnyAyaM svaizca mAMsaizca tarpitaH // 78 // api ca / ayaM tairviprakRtaH / deva / asmAkaM puSTaye tadavasAdAya ca bhaviSyati / 12 tadayamavadhya iti / tadavadhAryApamardo vakranAsaM pRSTavAn / atra bhavAnkathaM manyate / so 'bravIt / deva / avadhyo 'yamiti / yatkAraNam / 16 zavavo 'pi hitAyaiva vivadantaH parasparam / caureNa jIvitaM dattaM rAkSasena tu goyugam // 79 // sa Aha / kathaM caitat / asAvakathayat / A225b A226 A 227 18 // kathA 6 // asti kasyaciddaridrabrAhmaNasya pratigrahalabdhamA bAlabhAvAmRtatailalavaNaMyavasayogyAzanasaMvardhitaM goyugalam / tacca dRSTvA cauraH ka1 zcidevaM samarthitavAn / adyaiva taddhariSyAmIti / prathamapradoSasamaye gantumArabdhaH / gacchaMzca kenApyavijJAna skandhapradezasaMzliSTaH / atha tena pRSTaH / ko bhavAniti / sa ca satyavacanamAha / naktaMcaro 'haM 24 brahmarAkSasaH / bhavAnkathayatu / kastvamiti / so 'bravIt / ahaM cauraH / kasyacidbrAhmaNasya goyugalaM hartumicchAmi / atha vijJAtapratyayo 'sAvAha / ahamapi taM brAhmaNaM grhiitumicchaami| tatasto Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale vi: Ogre, thief, and Brahman. Frame-story. Tale vii: King sivi. dvAvapi gatvaikAnte 'vasthitau phalamavekSamANau / prasupte ca brAhmaNe brahmarAkSasastadgrahaNAya saMzliSTazcaureNAbhihitaH / naiSa nyaayH| goyuge 7 mayApahRte pazcAgrahISyasIti / so 'bravIt / ayamapyanayaH / kadAcidayaM zabdena pratibudhyeta / tato me vyarthaH syAdAgama iti / evaM tayoH parasparaM vairamutpannam / ahaMpUrvikayA ca yugapatpratibodhita* vantau brAhmaNam / caurastAvadavocat / brAhmaNa / brahmarAkSasastvAM grahItumicchati / brahmarAkSaso 'pyAha / cauraste goyugalamapahartamicchati / tatastAvubhAvapi caurarAkSasAvapayAtAviti / A 228 ato 'haM bravImi / zatravo 'pi hitAyaiveti / anyacca / zivinApi svamAMsAni kapotArthe mahAtmanA / zyenAya kila dattAni zrUyate puNyakarmaNA // 80 // 12 apamarda Aha / kathaM caitat / so 'bravIt / A 229 // kathA 7 // asti rAjA zivirnAma sakalabhUpAlamaulimAlArcitacaraNaH 15 paramakAruNikaH sakalArthijanasaMpAditamanorathaH / tasyAnanyasadR zayA dAnazIlatayA yazastridivamAroha / atha kadAcidAkhaNDalazcintayAmAsa / nAsti dAnazIlaH zivinA tulyAH / tatko 18 'syAbhiprAyaH / kiyadvA sattvamasya / iti jijJAsAyai dharmamAhUya svayaM kapoto 'bhavat / dharmazca zyenaH kapotasya pRSThatastvaritagatirabhibhavituM pravRttaH / atha tasya rAjJaH sukhAsanasthasya prabhAtasamaya 1 evAsthAnagatasyAsau kapotaH kampamAno bhayataralanetratArakaH karuNa rasitamAviSkarvazcaraNasamIpe sahasaiva saMnipatitaH provAca bhayagadgadayA giraa| rAjan / zaraNAgato'smi te| paritrAyasva mAM shyenaat|| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 1 1 atha zyeno 'pi rAjJaH purataH papAta / so 'pi rAjan ' muJca muJca kSudhAturasya me bhakSyaM samarpayasveti proccairuvAca / kapota Aha / deva * zaraNAgatasya me paritrANamarhasi / svazarIrANyapi zaraNAgatArthaM tyajantIti sAdhavo nityam / na zaraNAgatam / zyeno 'bravIt / rAjan / sakalamanorathadAtA kila zrUyase / ato me bhakSyamenaM dAtumarhasi / prANasaMzayamApanno 'smIti / asAvapi rAjA jAtakAruNyaH kathametaditi saMbhrAnto dolArUDha iva sAntvayaJchyenamAha / naiSa satAM panthAH / zaraNAgataparityAgaH / tadahaM mAMsamanyadeva te dApayAmi / yAvattRptimavApnoSIti / zyenaH / na vayaM prhtpishitbhujH| svayaM jIvato maaNsaanyussnnrudhirkllaanyaasvaadyaamhe| kiMtu yAvanmAtramidaM kapotamAMsaM tulitaM bhavati ' tAvanme svamAMsaM prayacchasveti / bADham / dAtAsmIti rAjJi pratipanne hAhAkAraH samabhUdbhUbhujAm / deva ' mA sAhasaM kArSIH / eSa zyenarUpI rAkSasastvadvinAzaheturAgata iti / evamArtanAde vartamAne tulAM kapotaH samAropitaH / kakSAM tatsamAM kRtvA svamAMsamaGgAvayavAdutkRtyAropitam / na ca kapotasamaM bhavatyeva / avazeSAvayavaviluptapizitaH ziviryadA kapotasya na tulyatAM saMjagAma / tadA namaH sarvavide dharmAyeti kRtvA svayameva tulAmadhirUDhaH / atha divi devadundubhayaH praNeduH / aviralakusumavRSTisAraH samIraNaH pravavau / sAdhu sAdhviti dazasvapi dikSu vAco viceruH| atrAntare dharmapAkazAsanau prakaTitarUpau taM rAjAnamAhatuH / sAdhu ' mahInAtha / zobhanaste 'tinipuNaH prANidharmo vijnyaatH| paramArthatastvameva jijJAsitaH / tadidaM zarIraM te purAtanamivAstu ' kozamakSayaM dharme ca * sadA matirbhUtabhUtaye bhavatu / ityuktvAntardhAnamAgatI / 1 24 6 9 12 15 18 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale vii: King Sivi. 21 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 A 230 A 231 A 232 A 233 12 18 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale viii: Cuckold wheelwright. 21 Frame-story. // kathA 8 // 9 / 15 asti kasmiMzcidadhiSThAne rathakAraH / tasya bhAryA vyutpannacAritrAjasraM mitrasvajanaiH pratibodhyate ' na ca tasmAtparapuruSasaMsargAnnivartate / yato 'sau jijJAsustAmAha / bhadre / viprakRSTe dezAntare rAjakIyo maNDapaH kartavyaH / tatra mayA vo gantavyamiti / tayA ca tuSTayA yathAjJaptameva zambalaM kRtam / tathA cAnuSThite gRhItopaskarapathyodanaH praharazeSAyAM zarvaryAM tAmAha / gato 'ham ' bhadre / dvAraM saMvRNISveti / takStvA cAvijJAta eva pratinivRttya svazayyAdhastAdAtmadvitIyaH saha shissyennaavsthitH| asAvapi hRSTahRdayAdya mama niraGkuzo dayitajanasamAgama iti dUtikayA viTamAnAyya tatraiva nirvizaGkapAnabhojanAdyanuSThitavatI / kathamapi cAprAptaratayaiva pAdau cAlayantyA jAnupradeze rathakAraH spRSTaH / tato 'sAvacintayat / asaMzayaM sa eva rathakAro bhaviSyati / tatkathaM karaNIyamiti / asmiMzcAntare sazapathaM viTenAbhihitA / kathaya / mama vA bharturvA tava kaH priya iti / yatastayA pratipattikuzalayAbhihitaH / praSTavyaM pRcchasi / striyo hi nAmaitA laghudharmiNyo yatkiMcanapravR24 ttAzca / kiM bahunA / yadyAsAM nAsikA na syuH / asaMzayamamedhya ato'haM bravImi / zivinApi svamAMsAnIti / tatrAyaM zaraNAgato na hantavyaH / tato'nantaraM prAkArakarNaH pRSTaH / sa evameva samarthitavAn / 3 athAntarlInamavahasya raktAcaH punarabravIt / kaSTam / vinAzito 'yaM svAmI yuSmAbhiranayena / uktaM ca / pratyakSe 'pi kRte doSe mUrkhaH sAntvena tuSyati / 6 rathakAraH svakAM bhAryA sajAeM zirasAvahat // 81 // te prAhuH / kathaM caitat / so 'bravIt / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 B THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale viii: Cuckold wheelwright. Frame-story. Tale ix: Mouse-maiden will wed a mouse. mapi bhakSayeyuriti saMkSepaH / yadyahamISanmAtramapyakuzalaM bhartuH zRNuyAm ' sadyaH prANaparityAgaM kuryAmiti / atha rathakArastayA dharSaNyA kRtakavacanavyaMsitamanAH ziSyamavocat / vijayatAM mamAtyantabhaktA dyitaa| sarvajanasakAzaM saMmAnayAmi / ityuktvA skandhenAdAya khaTTAsInAM sajArAM rAjamArgarathyAntareSu bhrAmayaJjanahAsamavAptavAn / * ato'haM bravImi / pratyakSe 'pi kRte doSa iti / tatsarvathA vinaSTAH smaH / sAdhu cedamucyate / mantrirUpA hi ripavaH saMbhAvyAste vicakSaNaiH / 9 ye hite nayamutsRjya viparItopasevinaH // 82 // santo 'pi hi vinazyanti dezakAlanirAkRtAH / aprAjaM mantriNaM prApya tamaH sUryodaye yathA // 83 // 12 tadapi tasya vacanamapAkRtya cirajIvinamuddhRtya svadurga netumArabdhaH / atha cirajIvyAha / deva / kiM mayaitadavasthenAkiMcitkareNa saMgRhItena / kiM mamaitadavasthasya jIvitena / icchAmyahaM pradIptamagriM praveSTum / tadarhasi mAmapridAnenopakartu5 miti | raktAceNa tu tasyAntarnihitabhAvasUcitamAkAraM jJAtvAbhihitam / kimabhisaMpAtamicchati bhavAn / so 'bravIt / ahaM tAvadyuSmadarthamimAmApadaM prAptaH / tadicchAmi teSAM vairaniryAtanArthamulUkayonimamau hutazarIraprabhAvAditi / raktAco 'bravIt / 18 antarbhAvanigUDheyaM vAkte prakRtiprezalA / vikArAdyanabhijJAya viSadigdheva vAruNI // 84 // duSTa / azakyA tavolUkayonirasaMbhAvyA ca / yatkAraNam / 21 sUrya bhartAramicchantI parjanyaM mArutaM girim / svayoniM mUSikA prAptA yonirhi duratikramA // 85 // so 'bravIt / kathaM caitat / asAvAha | 24 // kathA 9 // asti ' kasmiMzciddeza RSirjAhnavyAM snAtvopaspraSTumArabdhaH / karatale cAsya zyenaparibhraSTA mUSakazAvikA patitA / tAM cAsau nyagro Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 3 15 21 24 dhapAdapamUle saMsthApya punaH snAtvA gRhAbhimukhaH prAyAt / mUSikAM ca smRtvAcintayat / nRzaMsametanmayA kRtaM mAtRpitRparibhraSTAM mUSikAM parityajateti / evamAkalayya pratinivRtya tAM mUSikAM svatapobalena kanyAM kRtvA gRhamAnIyAnapatyAyai bhAryAyai prAyacchat ' Aha ca / bhadre ' prayatneneyaM saMvardhyatAmiti / * atha kAlena dvAdazavarSe prApte vivAhakArye tasyA RSizcintAmApede ' yataH / Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale ix: Mouse-maiden will wed a mouse. piturgRhe tu yA kanyA rajaH pazyati cakSuSA / vRSalI sA tu vijJeyA na zUdrI vRSalI smRtA // 86 // ato 'hamenAM sadRzAya prayacchAmi / uktaM ca / 9 12 18 sa evaM matvA bhagavantaM sahasrakiraNamAhUyAbhihitavAn / vivAhyatAM mama duhiteyamiti / asAvapi lokapAlaH sarvavRttAntapratyakSadarzI tamAha / bhagavan / matto meghA balavattarAH / yatkAraNam / ahamudito 'pi tairadRzyaH kriya iti / evametadityuktvA munirmeghAnAhUtavAn / gRhyatAM me duhiteti / te 'pyaahuH| asmatto 'pi balavAnvAyuH / tena vayamitazcetazca digbhyo vikSipyAmahe / atha tena vAyurAhUtaH ' gRhyatAM madduhiteti / evamukto 'sAvabravIt / bhagavan / matto balavattarAH parvatAH ' yato 'haM tAnaGgulamAtramapi cAlayitumazaktaH / tato 'sAvacalamAhUyAbhihitavAn / gRhyatAM mama kanyeti / sa Aha / nUnamacalA vayam / kiMtvajasraM mUSakairgamyAH / tairitazcetazca zatacchidrAH kriyAmahe / evamavadhArya muninA mUSaka AhUyoktaH / gRhyatAM mama kanyeti / tato 'saavaah| 1 yayoreva samaM vittaM yayoreva samaM kulam / tayoH sakhyaM vivAhazca na tu puSTavipuSTayoH // 87 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale ix: Mouse-maiden will wed a mouse. Frame-story. vidhuramidam / kathamiyaM vivaraM pravekSyatIti / satyametaditi paramarSiNA svatapobalena punaH pUrvaprakRtimApAditA / 3 ato'haM bravImi / sUrya bhartAramAsAdyeti / ityevamavasite ca tasminvAkye tiraskRtya raktAcamuddhRtya cirajIvinaM svavinAzAyAtmIyaM durgamanayat / * * * *** ***** * * * * maiM maiM * vadhyatAmiti yenoktaM svAmino hitavAdinA / sa evaiko 'ca mantribhyo nItizAstrArthatattvavit // 88 // yayayete zRNuyuH / tadAzA me saphalA na syAditi / * prApya ca durgadvAramapamardastAnsacivAnabravIt / yathepsite sthAne 'vasthApyatAM cirajIvIti / cirajIvinApi prAptakAlaM sukhamapasariSyAmIti durgadvAre 'vasthAnaM kalpitam / pratidinaM ca digvijayamAtmecchayA kRtvolUkA rAjAdezAtsuprabhUtaM mAMsa12 mAdAya cirajIvine prAyacchan / asAvapi raktAcaH svakuTumbamAiyoktavAn / acirAdasmAdvAyasAdahaM vinAza pazyAmi / tanna yuktamebhiH saha mUDhairekatra vastum / yataH / 15 hIyate hi matistAvaddhInaiH saha samAgamAt / samezca samatAmeti viziSTaizca viziSTatAm // 89 // yato 'nyAmadriguhAmAzritya sukhaM vatsyAmaH / imAM ca guhAmAsannavinAzopasRSTAM 18 tyajAma iti / evamukkA raktAcaH saparijano 'nyatra prAyAt / tato 'sAvapi cirajIvI vAyaso 'lpIyasA kAlena saMjAtabalapacI mayUra va gaurAGgaH saMvRttaH / evaM cAcintayat / 21 dRSTaH sAro balaM caiSAM durgaM cApi yathArthataH / ahInakAlamadhunA kartavyaH saMcayo dviSAm // 90 // saMjAtabalapauruSya utpAtakuzalastathA / 24 zakto 'haM sarvakAryeSu prahartumapakAriNaH // 91 // evamavadhArya tatvayArtha guhAyAM kakSaM pracipya meghavarNAntikamagamat / taM cAyAntaM dRSTvA darzanotsukAH sarva eva vAyasAH / tAta / bhrAtaH / mAtula / ityevamabhivadantaH 27 saharSAstadabhimukhAH prasthitAH / cirajIvinA samAgatAH / tena cAbhihitAH / nAyamasyAtyAcepasya kAlaH / gRhyatAmekaikaM sukhasaMvAhyaM dAru / ahamapyagniM grahISyAmi / tathA cAnuSThite dRSTamArgarandhrAntaro 'sau cirajIvI yatkRtavAn / tadbhavatAmanAkhyAtaM 30 viditameva / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of crows and owls. A245 A 246 A 247 dagdhvA ca nAgalokAntAM guhAmavAptasakalamanorathazcirajIvI punaranyaM durgasaMskAra kArayitvA maGgalakalyANAbhyudayalakSaNena ghoSeNa tasminneva nyagrodhapAdape sarvaprakRti3 sametaM rAjAnaM meghavarNamAsthApitavAn / atha nirjitArirmeghavarNazcirajIvinamAha / tAta / kathaM vayA zatrumadhyagatena kAlo 'tivAhitaH / / varamagrI pradIpte tu prapAta: puNyakarmaNAm / na cArijanasaMsargo muhUrtamapi sevita: // 92 // so 'bravIt / bhdr| 9 upanatabhaye yo yo mArgo hitArthakaro bhave tsa sa nipuNayA buddhyA dhyeyo mahAnkRpaNo 'pi vA / karikaranibhI jyAghAtAGko mahAstravizAradI 12 valayaraNitI strIvadvAha kRtI na kirITinA // 93 // - zaktenApi sadA janena viduSA kAlAntarApekSiNA vastavyaM khalu vakravAkyanipuNe budre 'pi pApe jane / 15 dIvyagrakaraNa dhUmamalinenAyAsakhinnena kiM bhImenAtibalena matsyabhavane sUdA na saMghaTTitAH // 94 // yadvA tadvA viSamapatitaH sAdhu vA garhitaM vA 18 kAlAkAnI pihitanayano buddhimAnkarma kuryAt / kiM gANDIvasphuraduruguNAsphAlanavyagrapANi sIlIlAvalayitaraNamekhala: sabyasAcI // 15 // 1 siddhiM prArthayatA janena viduSA tejo nigRhya svaka sarvotsAhavatApi daivavidhiSu stheyaM samIkSya kramam / devendradraviNezvarAntakasamairapyanvito dhAtRbhiH 24 kiM kliSTaH muciraM cidaNDamavahacchrImAnna dharmAtmajaH // 96 // rUpAbhijanasaMpannI mAdrIputrau guNAnvitI / govAjivastisaMskAre virATapreSyatAM gatau // 97 // 27 rUpeNApratimena yauvanaguNairvaze zubhe janmanA yuktA zrIriva yA tayApi ca vazaM kAlakramAdAgatam / sairandhrIti sagarvitaM yuvatibhiH sAkSepamAjJaptayA 30 draupadyApi na matsyarAjabhavane ghRSTaM ciraM candanam // 98 // meghavarNa Aha / asidhArAvratamiva / manye / apriyeNa saha saMvAsaH / so 'bravIt / deva / evametat / tathApi / ki gAyitaraNakhI nigRhya va A 243 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. ___Frame-story: War of erows and owls. sahate suhRdiva bhUtvA prAjJaH zaktikSaye nirAkAraH / kAkha pratIkSamANaH prItipracchAditAzaktiH // 99 // 3 tatkiM bahunA / na tAdRGmayA mUrkhasamAgamo dRSTapUrvo varjayitvaka raktAkSam / tena tu mama yathAvasthitaM hagataM jJAtam / anye te punarnAmamAtramantriNaH / kiM taiH / etadyairna vijJAtam / 6 arito 'bhyAgato mitraH zatrusaMvAsatatparaH / sarpasaMvAsadharmitvAnnityodvegena dUSitaH // 100 // lakSanyagrodhabIjAnA kapotAdiva zAlmaleH / 1 mUlotkhAtakaro doSaH pacAdapi bhayaMkaraH // 101 // Asane zayane yAne pAnabhojanavastuSu / dRSTvAntaraM pramatteSu praharantyarayo 'riSu // 102 // 12 tasmAtsarvaprayatnena trivarganilayaM budhaH / AtmAnamAdRto rakSetpramAdAddhi vinazyati // 103 // sAdhu cedamucyate / 15 saMtApayanti kamapadhyabhujaM na rogA durmantriNaM kamupayAti na nItidoSaH / kaM zrIna darpayati kiM na nihanti mRtyuH 18 ke strIkRte na viSayAH paritApayanti // 104 // stabdhasya nazyati yazo viSamasya mitraM naSTakriyasya kulamarthaparasya bhRtyAH / 21 vidyAphalaM vyasaninaH kRpaNasya saukhyaM rAjyaM pramattasacivasya narAdhipasya // 105 // maDheSu zokaJcapaleSu kopaH 24 kAnteSu kAmo nipuNeSu vidyA / dharmo dayAvatsu mahatsu dhairya zuSkandhane vahirupaiti vRddhim // 106 // 27 tat / rAjan / yattvayoktam / asidhArAvratamivArisaMparko 'nubhUta iti / tatsatyam / kiMtu / skandhenApi vahecchayU~ kAlamAsAdya buddhimAn / 30 vahatA kRSNasarpaNa maNDUkA vinipAtitAH // 107 // so 'bravIt / kathaM caitat / cirajIvyAha / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale x: Frogs ride a serpent. // kathA 10 // asti kazcitpariNatavayAH kRSNasarpo mandaviSo nAma / sa evaM * samarthitavAn / kathaM nAmAnayA vRttyA sukhaM varteyamiti / atha bahumaNDUkaM hradamudavasyAdhutiparItamAtmAnaM pradarzitavAn / udakAntargatenaikena maNDUkena pRSTaH / mAma / yathApUrvaM kathaM nAnuSThAnaM kriyata * iti / ato 'sAvAha / bhdr| kuto 'mI me manorathAH / hanta / adya prathamapradoSa evAhArArtha maNDUkanibhena brAhmaNasUnoraGguSTho mayA daSTaH / tatsamakAlamasau paJcatvamAgataH / tatpitrA duHkhArtenAhaM * zaptaH / uktazca / durAtman / yattvayA mamAnaparAdhI suto bhakSitaH / tena doSeNa tvaM maNDUkAnAM vAhanaM bhaviSyasIti / tadahaM yuSmAnpratyAgato vAhanArtham / atha te hRSTamanasaH sarva eva maNDUkarAne 19 jAlapAdAya niveditavantaH / asAvapi samantriparivAro 'dbhutamiva manyamAnaH sasaMbhramamuttIrya tatpRSThamAzritaH / *tadanukramazo | yathAsthAnabhAja upAsitAH / anye cAnApnuvanto 'nupadaM dhAvanti / 16 mandaviSo 'pyAtmapuSTyarthamanekaprakArAn* gativizeSAnadarzayat / / atha jAlapAdo labdhasparza evaah|| __ *na tathA kariNA yAnaM rathena turageNa vaa| 18 narayAnena nAvA vA yathA mandaviSeNa me // 108 // atha mandaviSamanyeAzchadmaglAnaM jAlapAdo 'bravIt / bhadra / / kimadya mandamandamuhyate / na yathA pureti / sa Aha / deva / aahaa|| ravaikalyAcchaktirme na yathApUrvaM voDhum / athAsAvabravIt / bhakSayAtra rudrAniti / sa Aha / mamApIyamAzA / kiMtu pAdIyAjJayA kRtaprasAdI bhakSayiSyAmi / iti tvadAyattajIvito 'smi / tata Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 A 252 A 253 A 254 A 255 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale x: Frogs ride & serpent. Frame-story. stAnasAvanujJAto 'bhakSayat / katipayairahobhirbalavAnsaMvRttaH / suparituSTazcAntarlInamavahasyAbravIt / maNDUkA vividhAhArAzchalapUrvopasAdhitAH / kiyantaM kAlamakSINA bhaveyuH khAdato mama // 109 // atha jAtazaGko jAlapAdaH kimanenAbhihitamiti tamapRcchat / 6 kiM tvayAbhihitam / yato 'sAvAkArapracchAdanAyAha / na kiMciditi / punazca pratibodhyamAno 'bravIt / svAmin / mayai taduktam / nAhaM buddhiparibhraSTo nAhaM maNDUkavAhanaH / kAlameva pratIkSAmi ghRtAndho brAhmaNo yathA // 110 // varaM vajraviniSpiSTo bhavecchalo 'Ggiyo 'pi vA / 12 mA viprazApanirdagdhaM janmAbhUnme kadAcana // 111 // athaivaM vartamAne jAlapAdaH kRtakavacanavyaMsitamanA naivAvabudhyate / tatkiM bahunA / bhakSitAstena maNDUkAH / bIjAvaziSTAH " pramuktAH ' ye 'sya vaktre nAnuvizanti / 3 9 Book III. yato 'haM bravImi / skandhenApi vahecchatrumiti / tat / rAjan / yathA mandaviSeNa maNDUkA nihatAH / tathA mayApyazeSAH zatravo hatAH / 18 vane prajvAlito vahnirdahanmUlAni racati / samUlakASaM kaSati vAryAMgho mRduzItalaH // 112 // meghavarNa Aha / evametat / api ca / 21 mahattvametanmahatAM nayAlaMkAradhAriNAm / na muJcanti yadArambhaM kRcchre 'pi vyasanodaye // 113 // tadevaM bhavatA niHzeSAH zatravaH kRtAH / so 'bravIt / deva / evametat / 24 RNazeSamagnizeSaM zatruzeSaM tathaiva ca / puna: puna: pravarteta tasmAccheSaM na kArayet // 114 // meghavarNa Aha / sAdhu / te nizcayo vyavasAyazca / api ca / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 A 256 A 257 A 258 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of crows and owls. yasya nItiprayANeSu prayogatimirA dizaH / sa dviSAM pazyatAmeva SADuSyaM viniyacchati // 115 // 3 evamanyonyasaMbandhaM SAGguvaM yo 'nupazyati / so 'buddhinigaDerbaddhairiSTaM krIDati pArthivaiH // 116 // / so'bravIt / deva bhAgyasaMpannastvamasi / kimArabdhaM yuSmadarthe na sidhyati / api ca / zaktaM yuktena saMdhatte yuktamAzuparAkramaiH / 6 tAvubhau vRddhisaMpannI kramavyayasamanvitau // 117 // jitAtmanaH satyavato dhImato vyavasAyinaH / 9 kiM nAmaivaMvidhasyApi prayAtavyapade sthitam // 118 // saMprApte vyasane na sIdati matiH siddhI na saMhRSyate prAptau saMharati kSamAM ca kurute kAle ca vispandate / 12 kolInAni ca saMvRNotyavahitachidreSu jAgarti ya stasyaivaMcaritasya vazyamanaso hastasthitAH saMpadaH // 119 // kaH kAlaH kAni mitrANi ko deza ko vyayAgamau / 15 ko vAhaM kA ca me zaktiriti cintyaM muhurmuhuH // 120 // ko 'haM kI dezakAlau samaviSamaguNAH ke nayAH ke sahAyAH kA zaktiH ko'bhyupAyo hitakaraNavidhI kA ca me daivasaMpat / 18 saMpatteH ko 'nubandhaH pratihatavacanasyottaraM kiM nu me sthA dityevaM kAryasiddhAvavahitamanaso nAvahAsyA bhavanti // 121 // tanna kevalamekAntazaH zaurya parakRtyaM sAdhayati / katham / 21 zastrairhatA hi ripavo na hatA bhavanti prajJAhatAstu puruSAH suhatA bhavanti / zastraM nihanti puruSasya zarIramekaM 24 prajJA kulaM ca vibhavaM ca yazazca hanti // 122 // api ca / ekaM hanyAnna vA hanyAdiSurmukto dhanuSmatA / 27 prAjJena tu matiH ciptA hanyAdgarbhagatAnapi // 123 // taddevapuruSakArayoH pAdAnAmayatnena kAryasiddhayaH pariNamanti / 30 prasarati matiH kAryArambhe dRDhIbhavati smRti: svayamupanamantyarthA mantro na gacchati viplavam / phalati saphalastatkiM citraM samunnatimazrute bhavati ca ratiH zlAghye kRtye narasya bhaviSyataH // 124 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Frame-story: War of crows and owls. tattyAgabuddhizauryasaMpannasya rAjyamiti / uktaM ca / tyAgini pUre vidyA viduSi matimati ca guNo guNIbhavati / 3 guNavati dhanaM dhanAcchrIH zrImatyAjJA tato rAjyam // 125 // meghavarNa Aha / tAta / sadyaH phalati nItizAstram / yattvayAnukUlyenAnupravizyolakarAjo upamardaH saparijano niHzeSaH kRtaH / cirajIvyAha / deva / 6 tIkSNopAyaprAptigamyo 'pi yo 'rthastasthApyAdau saMzrayaH saMprayuktaH / udvIcyAgre lakSmabhUto vanAnAM . nAnabhyarca cchidyate pAdapendraH // 126 // athavA / svAmin / kiM tenAbhihitena / yadantaM kriyAkAlarahitam / sAdhvabhihitam / anizcitaradhyavasAyabhIrabhi12 ryatheSTasaMlAparatiprayojanaH / phale visaMvAdamupAgatA giraH prayAnti loke parihAsavastutAm // 127 // 15 na ca laghuSvapi kartavyeSu dhImadbhiranAdaraH kAryaH / yatkAraNam / zacyAmi kartumidamalpamayatnasAdhyamatrAdaraH ka iti kRtyamavekSamANAH / 18 kecitpramAdatamasA paritApaduHkha __ mApatsu saGgamulabhaM puruSAH prayAnti // 128 // tadadya mama / vibho / nirjitAreradyApUrvanidrAlAbho bhaviSyati / katham / _1 ni:sarpa hatasa vA vastuM hi bhavane sukham / dRSTanaSTabhujaMge tu nidrA na labhate naraH // 129 // tena hi _ vistIrNavyavasAyasAramahatAM snigdhaH prayuktAziSAM kAryANAM nayasAhasonatimatAmicchApadArohiNAm / mAnotsekaparAkramavyasanina: pAraM na yAvadgatAH 27 sAmarSe hRdaye 'vakAzaviSayAstAvatkathaM nirvRtAH // 130 // tadavasitakAryArambhasya hi me vizrAmyatIva manaH / katham / vizati jvaramiva hRdayaM gAtraM laghutaramivAvasitasAram / ___30 tIrNArNavasya ca mano bhavati ripAvavasitapratijJasya // 131 // tadidamadhunA nihatakaNTakaM rAjyaM prajAraJjanarakSAsamartho bhUtvA putrapautrAnukrameNa cAmaracchatvAsanazrIviraM bhaGga / api ca / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Frame-story: War of crows and owls. A266 prajAM na raJjayedyastu rAjA rakSAdibhirguNaH / ajAgalakhanasyeva takha nAma nirarthakam // 132 // 3 guNeSu rAgo vyasaneSvanAdaro ratiH sunIteSu ca yasya bhUpateH / ciraM sa bhute calacAmarAMzukAM ___ 6 sitAtapacAbharaNAM nRpazriyam // 133 // na ca vayAvAptarAjyo 'hamiti kRtvA zrImadenAtmA vyaMsayitavyaH / yatkAraNam / calA hi rAkSA vibhUtayaH / katham / vaMzArohakamiva rAjyalakSmIrAropya kSaNani9 pAtA / pAratarasavatprayatnairapi durvAryA / svArAdhitApyante vipralacinI / vAnarapatirivAnekacittacapalA / padmapatrodakarAjiriva duHsaMzleSaNIyA / pavanagatiriva caTalA / anaarysNgtirivaasthiraa| AzIviSajAtiriva durupakAryA / saMdhyAdharekheva 12 muhuurtraagaa| jalabubudapaGkiriva svabhAvabhaGgurA / zarIraprakRtiriva kriyamANakRtaghrA / svapnalabdhadraviNarAziriva dRSTanaSTA / kiM bahunA / chalitAnekapuruSA bahUchAyavikAriNI / 15 zrI: pizAcIva sA rakSyA guNamantreNa nityazaH // 134 // yadaiva rAjye kriyate 'bhilASa svadeva deyA vyasaneSu buddhiH / 18 ghaTA hi rAjJAmabhiSekakAle sahAmbhasevApadamuniranti / 135 // na so 'sti / yo na gamyo hyApadAm / 1 rAmapravrajanaM baleniyamanaM pANDoH sutAnAM vanaM vRSNInAM nidhanaM nalasya nRpate rAjyAtparidhazanam / saudAsaM tadavasthamarjunavadhaM saMcitya laGkezvaraM 2 sarva kAlavazAdupaiti puruSa: ka: ke paritrAyate // 136 // tathA ca / kva ca dazaratha: svarge yuddhA surendrasuhagataH 27 kva ca jalanidhairvelAM baddhA nRpaH sagaro gataH / kva ca karatalAjjAto vainyaH kva sUryatanurmanu nanu bhagavatA kAlenaite prabodhya nimIlitAH // 137 // 30 nRpatiH sacivAH pramadAH purANazocyAni kAnanavanAni / saca te ca tAza tAni ca kRtAntadaMSTrAvinaSTAni / 138 // api ca / A267 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Frame-story. Tale xi: Goose and fowler. duHsaMrakSyaM prArthitaM sarvabhUtecitraM yantraM dambhagAmbhIryavAhi / 3 vahisparza lomaharSAvanaddhaM __ mRtyoraM vajradaMSTreva rAjyam // 139 // tena hyavApya bhogAnsasuhRdaH sukhAni sevadhvam / upabhogasArA vibhUtayaH / anu6 pabhogamiSphalA lakSmIranyaprakArA daridratA / tannarendratA nAmeyaM nayAnayAbhyAmalaMkriyate / katham / zrutena buddhirvyasanena mUrkhatA 9 madena nAgaH salilena nimngaa| nizA zazAGkena dhRtiH samAdhinA mayena cAlajiyate narendratA // 140 // 12 sa ca nayo nAma sakalarAjyArthamantradhAriNAM vRddhAnAmavikalpavacanakAritvam / tadbhavatAmaccharIrAbhAve 'pi rAjyayauvanamadamattena bhUtvA na vRddhavacanamavamantavyam / api ca / 15 vRddhavAkyaM hi kartavyaM narendreNArthasiddhaye / haMsayUthaM vane baddhaM vRddhavAkyAdvimokSitam // 141 // meghavarNa Aha / kathametat / so 'bravIt / 18 // kathA 11 // asti kasmiMzcinmahAvane sakalataruSvivAdhipatiruttuGgazikharo nirantaradalasaMruddhadivasakarakaranivaho mahAJchalmalivRkSaH / tasmi4 ndurArohatayA nirbhIranekahaMsakulaparivRtaH kSIrodo nAma haMsarAjaH prativasati sma / kadAcicchAkunikastadvanamaTamAno 'stazikharagate bhagavati savitari tasya zalmaleradhaH paryaTanakhinno nisssaad| atrA4 ntare haMsarAjaH sakalahaMsakulakolAhalenAzAmukhaM mukharayaJchikhariNamAlInaH / atastaM dRSTvA zAkunikaH krUrakarmAcintayat / aho| vidhAturacintyaH prabhAvaH / na mayA sakalavanarAjimaNDalabhramaNakhi- nenApIdaM zrotramanohlAdi haMsakulamayatnenaivAsAditam / anyacca / / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 3 tuGgazcAyaM vanaspatiravalokayitumapi na zakyate ' kiM punarAroDhum / tatkathamatra mayA jAlavitAnaM kartavyam / athAstyupAyaH / asya taroradhastAdatimuktakAnropayiSyAmi / yena tadArUDhavalayanikaraH sukhAroho bhaviSyati / iti cintayatastasya nakSatracakrazobhitAyayau kSaNadA / athAsAvapi haMsarAjo haMsaparivRtaH kSapAM kSapayitvA yatheSTAM dizamAhArArthamupagataH / te zAkunikoptAzcAtimuktakAH krameNa saMvardhitumArabdhAH / yato dRSTvA vRddhahaMso 'mRtaprabho nAma tAnhaMsAnAhUya jarAjarjaritasvara idamAha / bhoH / kiM na pazyatha / ayaM mahAnanarthaH / kenApyapuNyabhAjA vinAzamasmAkaM cikIrSatAtimuktakA ropitaaH| yAvadete 'lpAGkurAH ' tAvaccaccAghAtaiH zIghramunmUlyantAm / anyathA duzchedye 'sminvanaspatAvArUDho vyaktamasmAnna cirAdeva nAzayiSyatIti / uktaM ca / 9 6 12 18 21 24 Book III. THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Tale xi: Goose and fowler. nopekSitavyo vidvadbhiranartho 'lpo 'pyavajJayA / vahniralpo 'pi saMvRddhaH kurute bhasmasAdvanam // 142 // tatastasyaivaM vadataste yauvanamadAndhAH kimayaM vRddhaH pralapatItyu - tvAvadhIritavantaH / kAlena cAlpIyasA vallIvallitazAkhAnivahaH sa zAkhI saMvRttaH / sa ca haMsasamUho yathAbhimataM digbhyaH pratyahamAhArakRtyaM kRtvA nizAmativAhayati sma / ekadA tvasau zAkunikastasmiMstaruzikhare jAlaM vitatya gRhaM jagAma / baddhaM ca rAtrau haMsayUthamutpatitumakSamaM sahasaivotkUjitam / tato viparivartamAnapakSAvalIvalitazirodharamatIva kolAhalamakarot / tadavasAne cAmRtaprabho vRddhahaMsaH parizuSkakaNTho dInasvanaH punarapi tAnabravIt / mUrkhAH / kathamasmadIyavacanamavadhIrayadbhiravAptaM phalamadhunA / kimatra kariSyatha / ityuktvA tUSNIM babhUva / atha te sarva eva 15 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 THE WAR OF THE CROWS AND THE OWLS. Book III. Tale xi: Goose and fowler. Frame-story. taccaraNanyastamastakAH praNamyocuH / bADham / na kRtamasmAbhirAsannavinAzamohitaiH / tadadhunA bhavAnevAtra naH parAyaNaM kevalamiti / 7 so 'bravIt / sarva eva bhavanto gatAsava ivAdhaHzirasaH pralambamAnAH parivartitAkSitArakAstiSThantu / yAvadasAvavalokya pApakarmA svayaM mRtA iti taroradhastAdekaikamazeSataH kSipati / kSiti* patitazca madIyasaMjJAM zrutvA yugapadyuSmAbhirantarikSamutpatitavyam / evamanuSThite yadRttam / tadanAkhyAtameva bhavadbhiravadhAritam / 1271 ato 'haM bravImi / vRddhavAkyaM hi kartavyamiti / api ca / 9 mudaM viSAdaH zaradaM himAgamastamo vivasvAnsamayaM kRtaghnatA / priyopapattiH zucamApadaM bhayaM 12 zriyaM samRddhAmapi hanti durnayaH // 143 // iti / // iti saMdhivigrahaM nAma kAkolUkIyaM tRtIyaM tantra samAptam // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F OROUTIFY // labdhanAzaM nAma caturtha tantram // A 272 ataH paramidamArabhyate labdhanAzaM nAma caturtha tantram / yasyAyamAdyaH lokaH / | prAptamartha tu yo mohAtsAntvataH parimuJcati / ____ sa tathA vacyate mUDho jalajaH kapinA yathA // 1 // A 273 A275 asti / kasmiMzcitsamudratIre valIvadanako nAma vAnararAjaH prativasati sma / vRddhatvAdasAmarthena cAnyena navayauvanasaMpannena kapinAtIvAnalapratApyamAnahRdayenA 6 marSitvAbaddhavaireNa tasmAtsvayUthAnirastaH kAlaM yApayati sma / A 274 kasmiMzcittIre madhugarbho nAmodumbaraH / tenAhAreNa prANayAtrAM karoti / atha kadAcittasya bhakSayataH karAdudumbaraphalaM patitam / tena cAmbhasi patatA manoharaH 9 kalarava utpannaH / taM zrutvA vAnaraH punaH punaranyAnyadumbarANi prakSipati sma / ___ atha tasyAdhastAtkRzako nAma zizumArastAni prakAmato labdhvA bhakSayati sma / utpannaprItisauhArdazca valIvadanastena saha svayUthAcaMzamapi vismRtavAn / zizumAro 12 'pyatIva snehAkSiptahRdayaH svagRhagamanakAlakSepamakarot / A 276 atha tasya jAyA sakhImadhyagatA tadvirahAtparitaptahRdayA / kvAsau mama dayitaH / kiM bahiH karotyatiprasaktyA / suprabhUtazcAdya kAla: / trivarga parihAryAtmAnaM nAva15 dhArayati / atha tasyAH sakhyekAbravIt / kutaste gRhaM dhanaM vA tena bharcA / yasya tvaM caritAni na jAnAsi / sa tu mayA pratyakSameva dRSTaH kayApi vAnaryA saha samu. dratIraikadeze paramaprItipuraHsaraM rahasi ramamANaH / tadevaM jJAtvA yatte karaNIyam / 18 tadahInakAlaM kriyatAmiti / A 277 taca zrutvA zizumArabhAryA paraM manastApamApa / sarvavyApArAMza gRhagatAnutsRjya malinavasanA tailAbhyaktazarIrA zayanatalagatAdhRtiparItagAtrI sakhIparivRtAvasthitA / 21 zizumAro 'pi valIvadanaprItyAtikrAntavelo gRhamAgato 'pazyajjAyAM tadavasthAm / abravIccAvigrahadayaH / kimasyA asvAsthyakAraNam / iti parijanamapRcchat / A 278 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 THE LOSS OF ONE'S GETTINGS. Frame-story: Ape and crocodile. 12 katham / mUkatayA na kAcidapi sakhI kathayati sma / sAdarameva muhurmuhurapRcchat / atha tatraikA dvitIyamiva hRdayaM zizumArabhAryAyAH / sA paramAvegaM sUcayantyabravIt / 3 Arya / azakyo 'yaM vyAdhirasyAH / vinaSTA nAmeyamiti mantavyam / nAsyAH pratyApattirasti / etacchrutvA zizumAraH paraM viSAdamagamat / priyakalatratayA cAbravIt / yadi majjIvitenApi kuzalamasyAH / tadime prANA upayujyantAmetadarthamiti / sA* bravIt / bhadra / astyupAya eka evAsyA vyAdheH / yadi vAnarahRdayopapattirasti / tato 'syA jIvitam / anyathAtikrAntA nAmeyamiti / etatstrIrahasyamiti / tato 'sAvacintayat / kathaM vAnarahRdayasya lAbho 'nyatra valIvadanakAt / tada9 pyatigarhitaM dharmaviruddhaM ca / athavA / kiM kalatraM pradhAnaM syAduta mitraM guNAdhikam / kalatramitrayornUnaM kalatramatiricyate // 2 // Book IV. tasmAtcivargo 'vikalakhato mitraM tato yazaH / sarvalokAnvitaM caiva kastanna bahu manyate // 3 // 15 yata evamavasthite 'vazyamevedamitaH saMbhAvayAmi / kasmAt / eka: sakhA priyo bhUya upakArI guNAnvitaH / hantavyaH strInimittena kaSTamApatitaM mama // // 18 bahudhaivaM vicintya gamanavyAhatamanA valIvadanakaM mandaM mandamupazliSTaH / tena cAbhihitaH / bhadra / kimadya vyAkSepakAraNaM bhavataH / so 'bravIt / vayasya / duHkhami - damucyate / na zaknomi bhavato 'tiprasaGgaM kartum / yatkAraNam / etAvatApi kAle21 naikAntopakAriNo bhavato na mayA kiMcidapi pratyupakartuM zaktim / api ca / prayojanavatIM prItiM lokaH samanuvartate / tvaM tu vAnarazArdUla niSprayojanamatsaraH // 5 // 24 athavA yuktamevedaM bhavataH / upakartumanupakartuH priyANi kartuH kRtAnyanusmartum / vinipatitAMzca kulAnvitAnAmucitametat // 6 // 27 so 'bravIt / nanvayamevAsamo vikAraH / yatsvadezabandhuparityAge 'pi kRte saMpannaprItiyogAdbhavantamAzrityAnudvimaH sukhaM yApayAmIti / sAdhvidamucyate / zokAratibhayatrANaM prItivisrambhabhAjanam / 30 kena ratnamidaM sRSTaM mitramityacaradvayam // 7 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 Book IV. THE LOSS OF ONE'S GETTINGS%3B Frame-story: Ape and crocodile. A284 A285 yacca bhavatAbhihitam / gRhagamanadAradarzanekapAcAbhisaMbandhI mayA bhavAnna kRtaH / takimanena / sAmAnyajanasvAyaM saMbandhaH / api ca / ___ 3 khale naTAnAmiva dAradarzanaM gavAmivApArthakameva bhojanam / santaH prakRtvaiva hi yena saMgama 6 kurvantyayatnAdapi tasya yadvitam // 8 // so 'bravIt / kimatra citraM yadi sajjano janaH 0 karoti vidvajjanasAdhupUjanam / karoti yannIcakulodbhavo jana stadadbhutaM zaityamivArkamaNDale // 9 // 12 tathApi / mitraM vA bandhuM vA nAti praNayapIDitaM kuryAt / khaM vatsamati pibantaM viSANakoTyAkSipati dhenuH // 10 // 16 tat / bhadra / mamApi bhavate kiMcitpratyupakaraNamasti / yo 'yamantIpakaH samudramadhye / atra mayAbhinavayauvanasaMpannA rUpavatyastisro vAnoM dRSTapUrvAH prativasanti sma / amRtAkhAdatulyAH kalpavRkSasadRzAstaravaH / tatrAhaM tvAM pRSThamAropya prApayAmIti / 18 evamukto 'sAvagamatparaM paritoSam / Aha ca / sAdhu / bhadra / priyaM mamedam / kSipraM mAM tatra prApayeti / athAsau zizumArastaM vinAzadharmANaM vizvAsopagataM vAnaraM pRSThe gRhItvA mayaMstaM cintayAmAsa / kaSTam / ___ svIkAryamidamatvartha garIyaH sArameva ca / tadartha dAruNaM karma nindAmi ca karomi ca // 11 // atha mArge zizumAro valIvadanakamAha / * * * * * * * * * * * A 280 A 287 A 288 * * * diti / tacchrutvA valIvadanakaH svAtmAnaM gatAsumiva manyamAnaH paraM viSAdamagamat / Aha ca / bhadra / zobhanaM tvayA kRtam / kiMvAdAveva nAkhyAtam / 27 anyathAhaM tabRdayaM gRhItvaivAgato 'bhaviSyam / sAdhu cedamucyate / AdAvutsRjya kAryANi pazcAcca prArthayanti ye / te loke hAsyatAM yAnti palANDuharaNAdiva // 12 // 80 zizumAra Aha / kathametat / so 'bravIt / A 289 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 1 ? 6 OR, THE APE AND THE CROCODILE. Book IV. Tale i Punished onion-thief. // kathA 1 // 3 asti kasmiMzcinnagare palANDucauro gRhItaH / sa ca saMyamya rAjakulaM nItaH / uktazca dharmAdhikArakaiH / bhadra' rUpakazataM daNDaM prayaccha' kazAprahArazataM vA sahasva / palANDuzataM vA bhakSayasveti / anyathA nAsti te mokSa iti / atha mUDhamatirasau vyajijJapat / palANDuM bhakSayAmi / ityuktvA yAvatsaptASTau palANDustambukAni bhakSayati / tAvatkaTukatvAtsravannecanAsApuTaH prakaTitaphenapUritavadanaH provAca / nAsmi bhakSayituM samarthaH / na ca rUpakazataM dAtum / yataH kazAtADanameva soDhuM varayAmi / atha kazAprahArAH katicidasmai yAvaddIyante / tAvaduccaiH provAca / nAhametAnapi soDhuM zakto rUpakazataM dadAmi sodayam / tanmAM paritrAyadhvamiti / evaM gato janahAsya12 tAm ' svazarIrakadarthanAM cAptavAn / 9 Frame-story. ato 'haM bravImi / AdAvutsRjya kAryANIti / tadahamahRdayaH kiM tatra gatvA kariSyAmIti / tathA ca kRtArthasya zobhanaM tvajjAyAsakAzagamanam / uktaM ca / 15 dharmamartha ca kAmaM ca tritayaM yo 'bhivAJchati / so sriktapANiH pazyeta brAhmaNaM nRpatiM striyam // 13 // 1 tat / sakhe / hastagatena hRdayena tvajjAyAmukhaM pazyAmi / asAvAha / kva taddRda18 yam / vAnaro 'bravIt / tasminnevodumbare / zizumAro 'cintayat / vyarthaH ko 'yamArambhaH / mitravadhAdapi tadavasthAnameva vyAdhikAraNam / Aha ca / bhadra / gacchAvaH zIghraM hRdayArtham / so 'bravIt / vayasya / etadarthaM yadi kAraNaM bhavataH / tacchIghraM 21 prApayeti / so 'bravIt / nUnam / iti pratinivRtya tasminnudumbare bahumanoratho vAnara uttya zAkhAmadhirUDho 'cintayat / hanta / labdhAH prANAH / zizumArastvadhastAda - 24 bravIt / bhadra / taddRdayaM gRhItvA gacchAvaH / sa vihasyAbravIt / mUrkha / kiM zarIrAdvahirhadayaM tiSThati / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Book IV. THE LOSS OF ONE'S GETTINGS; Tale ii: Ass without heart and ears. Frame-story. A 293 zAdyAdicchasi mAM hantuM pratizAdyaM kRtaM mayA / mAyAM tu bhavataH kRtvA mRtyorAtmA vimocitaH // 14 // zizumAro 'bravIt / bhadra / hRdayaM yadi nAsti / tathApyAgaccha / ahamanyenISadhakrameNa tasyA vyAdhipratIkAraM kariSye / vAnaro 'bravIt / duSTa / nAhaM gardabhaH / Agataca gatazcaiva gatvA ca punarAgataH / 6 akarNahRdayo mUrkhastatraiva nidhanaM gataH // 15 // so 'bravIt / kathametat / vAnara Aha / A 294 // kathA 2 // ( 4dhaka nathI ? 41 04 * asti / kasmiMzcidvanoddeze siMhaH prativasati sma / tasyaiko gomAyuranucaro kadAcidasAyaryA rajA siMho 'bhibhUto 'kiMcitkaraH / saMvRttaH sutkSAmakaNThena gomAyunAbhihitaH / kathamasmAkaM prANayA10 veti / so 'bravIt / bhadra / ayaM vyAdhiH kevalaM gardabhakarNahRdayena bhaiSajena nivartate / anyathA na / so 'bravIt / bhadra / AnayAmi gardabhamiti / evamuktvA rajakaMgardabhasamIpaM gatvAha / bhadra / kimasi 15 kRzaH / so 'bravIt / vayasya / mahatA vastrabhAreNa / pratidinaM na . cAhAramasmAddurAtmano labhe 'hmiti| so 'bravIt / kimanayA yA tanayA / ahaM bhavantaM tatra nayAmi / yatra bhavAnsvargagatamivAtmAnaM 18 manyate / so 'bravIt / kathya / katham / *sa Aha / asyAM vanarAjyAmabhinavayauvanasaMpannAzcatasro rUpavatyo rAsabhyo 'dRSTapUrvA api manye 'nenaiva nidenApakrAntAH / tAsAmahaM bhavantaM madhye // prApayAmIti / tacca zrutvA tathA nAmeti pratipannaH / upanItazca , siMhAntikaM mUrkhaH / kramaprAptaM ca rAsabhamAsAdyAtiharSamuparibhAgenAtikAntaH siMho grdbhen| IAL 124311m SamaparibhAga Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 garIMA 2.4 da.49 OR, THE APE AND THE CROCODILE. Book IV. Talo ii: Ass without heart and cars. 29 avra - vajrAghAtamiva manyamAnaH kimiti tasmAtkathaMcidapeto 'tIva-| trastahRdayaH pratinivRttyAnavalokayangardabhAnAmeva sakAzaM gataH / : atha gomAyunA siMho 'bhihitaH / kiM tvameva lokaM prakAma1. yasi / siMho 'hamananyasattvatulyaH / ko mamAdhRSya iti / yastAva- | gardabhamupanItaM hantumasamarthaH / sa tvaM kathaM sapatnAJjeSyasi / sa Aha / " asaMzayametadeva / punastAvadAnIyatAm / adhunA taM hnissyaamiiti| sa Aha / saMjjo bhavAsmin / mayA dRSTApadAno 'pi prajJAsAmAdAnIto yathA na punastathaiva vikramiSyati / iti vihasya | 9 prAyAta / / tatsakAzaM gatvAbravIt / kiM bhavAnpratinivRtta iti / sa aah| mahAnenoM me samutpanna AsIt / na jAne / girizikharAkAraM ki19 mapi sattvaM mamopari nipatitam / yathAyuHzeSatayAhamapetastasmAt / sa Aha / na te viditam / / __prAyeNa tu nRNAM loke trivargamabhivAJchatAm / 5 / 15 asanto 'pi hi vai vighnA utpadyante svabhAvataH // 16 // 25 gardabha Aha / mayApi zrutam / apUrvamevedam * * * * * * * * * -* * * * * agratastava gacchAmIti balAtkAreNa nIto hatazca / siMha 18 Aha / bhadra / ayamauSadhopayogaH / devArcanAdi kRtvopayujyate / tataH siddhiM karoti / yatastvamenaM nibhRto bhUtvAbhirakSa / yAvadahaM * * * * paryAptiM kRtvAgacchAmIti / gate ca tsmingomaayushcint|| yAmAsa / kathaM siMhasya mama caikAntitvam / etadasmAkaM tu na yujyte| - nityamete mitrabhUtAH / tena hi kuto rAsabhaM lapsye / avighnamastvau Sadhopayogasyeti praNamya lokapAlAnupayojitavAnko hRdayaM ca / // bhakSayitvA suparimRSTavaktracaraNo 'vasthitaH / Agatazca siMhaH prada-| 2 007' +7 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 Book IV. THE LOSS OF ONE'S GETTINGS. Tale iv: Ass without heart and ears. Frame-story. kSiNaM kurvanna dRSTavAnkarNI hRdayaM ca / Aha ca / kimidaM vRttam / kathaya / kva tau kI sahRdayau / asAvAha / kuto 'sya karNI hRdayaM 3 vA / yo 'yaM mUrkha Agatazca gatazceti / ato 'haM bravImi / nAhaM gardabhaH / na cAhaM tvayA punaH prakrAmayituM zakyaH / gaccha / kRtakavacanaiH kAryArambhastvayApyanavartitaM : nibhRtanibhUtaH prajJAdoSairmayApyupalakSitam / atizayaMguNaM tvatpANDityaM mayApyanuvartitaM kRtakavacanaiH kAlo nItaH samena samaM gatam // 17 // // iti tantrAkhyAyike labdhanAzaM nAma caturtha tantram // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAUN AAAAAA AAA CG : 7 pha . bhA // aparIkSitakAritvaM nAma paJcamaM tantram // ata: paramaparIkSitakAritvaM nAma paJcamaM tantram / yasyAyamAdyaH zlokaH / yo 'rthatattvamavijJAya vazaM krodhasya gacchati / 3 so 'cirAabhyate mitrAdbrAhmaNo nakulAdiva // 1 // evamanuzrUyate / asti / gauDadeze zubhagotrI devazarmA nAma brAhmaNaH prativasati sma / tasya ca 6 bhAryA yajJadattA nAma / sA kadAcidgarbhiNI saMvRttA / tAM ca dRSTvA devazarmA paraM paritoSamupAgataH / evaM cAcintayat / mahanme kalyANamupasthitamapatyalAbhAya / brAhmaNI cAbravIt / kRtArthAsi / dArakaM janayiSyasi / tasyAhaM bahumanoratho jAtakarmanA, makaraNAdisaMskArAnkariSye / sa ca me govadharo bhaviSyatIti / evaM brAhmaNyabhihitAbravIt / ko jAnAti / dArako bhaviSyati na veti / uktaM ca / ___ anAgatavatI cintAM yo naraH kartumicchati / 12 sa bhUmau pANDuraH zete somazarmapitA yathA // 2 // so 'bravIt / kathaM caitat / sAha / // kathA 1 // 15 asti / kazcidbrAhmaNasUnurvidyAprasaGgena kAlaM nayati sma / tasya kasmiMzcidvaNiggRhe naityakaM vartate / sa ca yadA tatra na bhuGkte / tadA saktusetikA labhate / tAM cAvAsaM nItvA ghaTe prakSipya sthApayati / evaM ca tasya bahunA kAlena sa ghaTaH saktabhiH saMpUrNaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 06 07 id 3 roDa nIce vizumA pApApA kadAcittasya ghaTasya nAgadantake sthApitasyAdhastAcchayanagato. 'sau brAhmaNo divAsuptapratibuddhaH / evaM ca cintayAmAsa / mahArgha dhAnyaM vartate / kimuta kRtAnnaM saktavaH / tanme viMzatimAtrakANAM rUpakANAM saktavaH santi / tAMzcAhaM vikrIya cchAlikA viMzatimAtrA upAvartayiSyAmi / SaNmAsAzca prasaviSyante / paJcAbdAnanta* rAcca catuHzatasaMkhyA bahyA bhaviSyanti / loke ca zrUyate / catasRbhirajAbhirekA dhenustaruNI jIvavatsA ca bahuta labhyate / so 'haM tAbhirajAbhireva gavAM zataM parivartayiSyAmi / sarvaM ca goza - 1 12 415 Book V. THE FRUITS OF RASHNESS; Tale i: Brahman builds air-castles. 9 5deg tA'tsaMbhavatIti tadutpannadAntaiH sarvabIjavApana kariSyAmi / tataH / sarvadhAnyasya mahAnnicayo bhaviSyati / zobhanaM ca vezma prAkArAbhyantarhitaM kariSyAmi / dAsIdAsabahelAM ca mama mahatIM saMpadaM dRSTvAvazyaM kazcidbrAhmaNaH surUpAM kanyAM dAsyati / tasyAM ca dIrghA - yuSamarogaM vaMzadharaM dArakaM janayiSyAmi / tasya cAhaM yathAvidhi jAtakarmAdi kRtvA somazarmeti nAma kariSyAmi / valgati ca dArake brAhmaNI karmAsaktA gavAmabhyAgamanakAle / pramAdAddArakaM nAbhirakSayiSyasIti tAmahaM brAhmaNIM putrasnehAbhibhUtahRdayo lagu - Dena tADayiSyAmi / tatastenAsAvevamabhyAhato ghaTaH / yena tasyaivopari zatakapAlo vyAviddhasakturnipatitaH / athAsau brAhmaNaH svapnarUpamiva tadanyadacintayat / kimidamiti paraM vailakSyaM janahAsaM copagataH / N 18 Frame-story. sutA 21 ato'haM bravImi / anAgatavatI cintA na kAryA / dRSTe kArye kriyA vartate / na bhittiM vinA citrakarmeti / saMpUrNe ca prasavakAle prasUtA brAhmaNI dArakam / jAtaM dazadivasotyAne ca kRta24 karmANaM dArakaM pariracArtha pitari vinyasya brAhmaNyazucivasvazodhanAyAtmanaH zaucanimittaM ca saMnikRSTAM saritamavatIrNA / brAhmaNo 'pi dAridryadoSAdasahAyatayA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 OR, BRAHMAN AND FAITHFUL MONGOOS. Book V. Tale ii: The barber who killed the monks. Frame-story. cAtmanaiva dhRtastaM bAlamabhiracitavAn / atha rAjakulAtparvake pravacanakarAdAnanimittaM rAjamahiSyA dAsyanupreSitA / zabdyamAne 'sau brAhmaNa AhUyAcintayat / kamavasthA3 payAmi dArakaracaNArthamiti / evamavasthite yastasthAgrihotrazaraNe gRhe putranirvizeSo nakulo dhAnyakaNAdibhiH saMvardhitaH / tamevAvasthApya gato 'sau brAhmaNaH / nakulo 'pyacirAdapazyanmahAbhoginaM citivivarAnnirgataM bAlakasyAbhyAzamAyAntam / taM ca dRSTvA * krodhasaMraktanayano 'tIvasphuradvadanadazanacaraNaH sahasotpatya tasyopari saMnipatitaH / khaNDazazca taM kRtvAgdigdhavakkucaraNa evAyAntaM brAhmaNaM dRSTvA suparituSTasanAstannivedamAya bahirnizcakrAma / athAsAvaparIcitakArI brAhmaNastaM nakulaM rudhiraraJjitamukhaM * dRSTvAcintayat / kathaM bhakSito babhruNA mama putrakaH / iti yaSTikayA taM jaghAna / hatvA taM satvaraM gRhamanupraviSTaH / athApazyadavyaGgaM tathaiva putrakaM suptam / tadAsAvAtmAnaM bhUmau prakSipya / hA hato 'smi mandabuddhiH / kimidamakRtyaM mayA kRtamiti zarIra12 matADayat / AgatA ca brAhmaNI / tayoktam / kimidam / brAhmaNa / kathaM ceti / yato 'sau yathAvRttamAkhyAtavAn / Aha ca / kudRSTaM kumatijJAtaM kuzrutaM kuparIkSitam / 15 puruSeNa na kartavyaM nApitena yathA kRtam // 3 // sAbravIt / kathaM caitat / sa Aha / // kathA 2 // pUrvathayesA 18 asti / kasmiMzcinnagUre bhUtapUrvI vaNikputra utsannadhnavaMzavibhavo dAridryAbhibhUtaH zIrNagRhadeze vRddhadhAtrIsameto bAlabhAvA"dArabhya tayA vRddhadhAtryA saMvardhitaH / prathamapradoSa eva sa uSNaM dIrgha " ca niHzvasyAcintayat / kaSTam / idaM dAridryaM kiyatkAlAvadhi syAt / iti dhyAtvA supto nidrAmupAyayau sa svapnaM ca dRSTavAn / Agatya bhikSatrayeNa prabodhya samabhihito yathA / bhadra / prabhAtasamaye vaya>> manenaiva rUpeNAgamiSyAmaH / yatkAraNam ' tava pUrvapuruSairavasthApitAstrayo nidhayaH / tvadabhyAhatAzca dInArA bhaviSyAmaH / na ca tvaYAtra karuNA kartavyeti / evaM taM svapnamanucintayanneva prabhAtasamaye sean are * Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Book V. THE FRUITS OF RASHNESS. Tale ii: The barber who killed the monks. 21414 pratibuddho dhAtrImabhihitavAn / adya / amba / tvayA nityaM prayaxurisar tayA bhavitavyam / gomayasaMmArjanAdi parikarma vezmani kAryam / 7 yathAsaMbhavaM brAhmaNatrayasya bhojanaM dAtavyam / ahamapi nApitamA nayAmIti / tathA cAnuSThite zmazrunakhaluJcanArtha nApita AgataH / yA kRtAcAre zmazrukarmaNi svapnadRSTA upaayaataaH| atha vaNikputrastA6JchramaNakAndRSTvA yathAdiSTamanuSThitavAn / dhanarAzayazca te saMpannAH / pravezyamAne ca tasmindhanaughe sArthavAhuputreNa dInArazatatrayamAtra paritoSaNAya rahasyasaMrakSaNAya ca divAkIrtaye dattam / sa tu mUrkha evaM cintayAmAsa / kuto 'syAbhyavaharaNam / kasya vA / kuto bhi zramara di * * * * * * * * * * * * * Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FORIA ALS 6SROR // prathamaM pariziSTam // 4AL. MAU << 103, 24 (P III. v). tathA c| paradroheNa bhogAzA vinAzAyaiva kevalam / tUlikAviSayogena kuTTanI pralayaM gatA // 54 // ityAkarNya tatsahacarA anye vAyasA UcuH / kathaM caitat / kAko 'bravIt / * asti / kasmiMzciddeze mohanI nAma kuTTanI prativasati sma / sA kumAryeva satI taruNaiH saha dhanalobhAtsuratasaMmardapIDAM nAgaNayat / krameNa ca prAptayauvanA kRtrimAbhiH praNayakathAbhirvilAsa* kauzalaizca kAminAM draviNamapAharat / kAlenAsyA yauvanotkarSoM galitaH / na tu dhanatarSaH / krameNa ca tAM vRddhAM madhumAsamAtralAbhArthamevArpitazarIrAM naabhjllokH| zokasta nAtyajat / atha vyape" tadhanArjanAzA lobhagrahagRhItA nijAM duhitaraM bAlAmeva bAlaiH sahAramayat / atha taduhituH kucataTI vRddhimagamat / kuTTanyA bhUyo dhanArjanAzA c| taduhituH kaTI kuTTanyAzca bhogairudaraM pRthutaamgaat| 18 atha kAlena ko 'pi yuvA tasyAstaduhitU rAtribhogAya praaviksst| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136. APPENDIX. Tale i: Treacherous bawd. tenAtIvahRtahRdayA parihatAnyakAmijanabhogadhanAzA pratyuta mAtaH pUrvArjitadhanamakSapayat / kaMcitkAlaM madhupAnagalitacetanA sA ni. jadhanavyayaM nAcetayat / atha mohanyA jJAtasvadhanavyayavRttAntayA duHkhavazAttatkSaNAdeva jIvitaM yanna tyaktam / tatra nijazeSadhanakSapaNabhayameva hetuH / atha sacintA tAM dohanIM svaduhitaramupadeSTu* mavadat / putri / kimetat / yadekamevAliGgya yauvanaM viphalIkaroSi / vezyAnAmanekaiH saha rmnnkiiddocitaa| niryAtyeko vizatyanyaH paro dvAri pratIkSate // 55 // * iti| anena yAvadyauvanam / tAvadinAnudinaM dhanArjanaM kriyte| tvAM tvadyaikAsaktAmanyA anekapuruSasaGgAhaMkRtA rahasyupahasanti / tAH khalu kAmibhiryatheSTavitaraNena suratatarpaNena ca vartamAnabhavi1 SyatoH kAlayoH saphalatAM kurvantitarAm / vezyAnAM dhanArjanameva hi puruSArthaH / ytH| ___ madAdiva mahAsaukhyaM sukhAdiva manobhavaH / / 16 azanAdindriyANIva sarvamarthAtpravartate // 56 // / arthebhyo hi pravRddhebhyaH saMbhRtebhyo ytsttH| . kriyAH sarvAH pravartante kesarebhyo yathA madhu // 57 // 18 ataH / putri / vyasanAnnivartasvatarAm / kiM ca / yasya dhanadarpaH sapatnaspardhA viTamelaH pitRlAlityaM tyAgitvaM bhogitvaM rAgitvaM ca dRzyate / tameva bhaja / amaM nirdhanaM parityajeti / evaM mAtrA kRtii|| padezApi sA dohanI yadA taM nAtyajat / tadA tameva hantumupAyAMstanmAtA kuTTanyacintayat / anayA mugdhayA rahito'yaM kSaNamapi mayA na labhyate / eSA ca rAgamohitA naiva tasyApAyArthamupAya4 maGgIkaroti / kadAcidrahasyodghATanameSA mugdhA karotyeva / tato Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 APPENDIX. Tale i: Treacherous bawd. rAjadaNDena na bhavAmi / na cAhamekAkinI vRddhA copabhuktabhogameduramenaM pratyakSaM hantuM samarthA / mantrabhedabhayAccAtra karmaNi mama * sahAyagrahaNamanupapannam / na caitasya dhUrtasya viSaprayogaH saMpadyate / saMpanne vA sati mahAnanarthaH / yato maddahitA dohanyetena vinA na kimapi bhute / na cAyaM tAM vinA / tasmAdetayoH sukhasvApI 6 yadA bhavati / tadaivainamadhIdvAraviSaprayogeNa hantumavasara iti nizvayamakArSIt / atha kasmiMzcidvizeSadine svadhanenAnItamadhamAMsAdinA tayostarpaNamakarot / tato hi harSeNa tarpaNotkarSeNa vizvA* saprakarSeNa ca sukhasuptayoH storekhstgRhiitkhnnddkssiirpaatraa| dvitIyahastagUDhagRhItaviSacUrNapUrNanADIkA zaGkamAnA kampamAnA ca zanaiH paryaGkanikaTamagamat / tato nIcaiH pAdatala upavizya zanairni12 vAritaprAvaraNe nitambadvAre viSapUrNAM vaMzanADI nyavezayat / tataH kuTTanyAmAdhmAnArthamAsyaM prasArayantyAmeva tasya kAmino 'dhIvAtaH savegaM niragamat / tenAdhIvAtavegena kaNThanADIpathanimagnaviSA 15 sadya eva jIvitamajahaditi / ato 'haM brviimi| paradroheNa bhogaasheti| tasmAt / &c. 104, 1. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KE // dvitIyaM pariziSTam // . II. B after 107, 10 ($ III. vi). suSTu cedamabhihitam / yA mamodvijate nityaM sA mAmadyAvagUhate / 3 priyazcArizca bhadra tvaM yanmamAsti harakha tat // 2 // caureNApyukto 'yam / hartavyaM te na pazyAmi dravyaM cette bhaviSyati / 6 punarapyAgamiSyAmi yadIyaM tvAM na gUhate // 3 // A 225ba taccaurasthApi paravittApaharturapakAriNa: zreyazcintyate / kiM punaH zaraNAgatasyAbhyu petastheti / api ca / ayaM tairviprakRto 'smAkam / deva / puSTaye / tadavasAdAya , bhaviSyati bhadratvApakarSaNAya ceti / evamavadhyo 'yamiti / apamardastu pRSTavAn / kimidamavagRhanaM nAvagUhanamiti / kaJcAyaM cIravyatikaraH / iti kathyatAm / so 'bravIt / A225bb 1" asti / kazcitsArthavAho 'tItAzItivarSoM 'rthaprAdhAnyAttaruNAM bhAryAmavAptavAn / sA tu navayauvanasaMpannA vRddhasaMyogAccAlekhyagateva niSprayojanaM yauvanaM manyamAnA tatsametApi pratinaktaM 15 zayanatalagatA viparivartamAnAGgayaSTiH paraM duHkhamanubhavati / atha kadAcitparavittApahArI cauraH praviSTaH / taM ca dRSTvA bhayAdvipari Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 APPENDIX. Tale ii: Old man, young wife, and thief. vRtya bhartAraM pIDitamaGgaiH pariSvaktavatI / tathA ca vartamAne prItipraharSapraspanditaromAJcitazarIraH kimidamatyadbhutamasaMbhAvyaM ca * mayA prAptamiti matvA samantAdavalokayaMzcauramapazyat / abravIcca / bhadra / yA mamodvijate nityamiti / cauro 'pi tamAha / hartavyaM te na pshyaamiiti| 7 tadapyavadhAryApamardo vakranAsaM pRSTavAn / &c. 107, 18. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // tRtIyaM pariziSTam / III. 3 113, 17 (8 III. xi). irmA ca guhAmAsannavinAzopaspRSTAmanAgatAM tyajatAM zreyaH / uktaM ca / anAgataM yaH kurute sa zocate 3 sa zocate yo na karotyanAgatam / jarA mamAgAisataH sadA bile bilasya vAGva zrutA mayA kvacit // 97 // 6 te prAhuH / kathaM caitat / so 'bravIt / atha kasmiMzcidvile lopAkaH prativasati sma / sa ca yadA tadaraNyaM vihRtya pratinivartate / tadA tasminbiladvAre sthitvA * bilA3 bilA3 / iti vyAharati sma / sa evamuktvA pravizya yathAsukhamAste / gacchati kAle kadAcidasAvaraNyamAhArArthI vinirgataH / tasmiMzca biladvAre citrako nAma gomAyurakasmAdeva 1 kSutkSAmakaNTho bhakSyamanviSyamANaH pratyAyAtaH / tasminpradeze lopAkapadAni dRSTvAcintayat / vyaktamatra me vyavahAreNa bhavitavyam / ityavadhArya praviveza / yathAsAvapi yathepsitamAhAravihAraM kRtvA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 APPENDIX. Tale iii: Jackal and wary fox. / iti / atha svamAvAsamupasthito 'bravIt / bilA3 bilA3 citrakaH zrutvA kimetadityacintayat / athavA nUnamayaM prativacanaM * zrutvA pravizatIti pratyAhUtavAn / atha lopAko 'tyadbhutamazrutapUrvaM tacchrutvA prAdravat / ato'haM bravImi / anAgataM yaH kuruta iti / evamuktvA &c. 113, 18. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // caturtha pariziSTam // IV. B after 130, 8 (with B IV. iii). [A 296] sAdhu cedamucyate / yAnyeva buddhiskhalitAni nanaM 3 tAnyeva buddheH pratibodhitAni / manasvinAM tattvavidA manAMsi bhiSagvarANIva cikitsayanti // 18 // phalAnyamRtakalpAni pare zaMsanti yAni me / na tAni mama rocante rocate me hyadumbaraH // 19 // zisamAro'bravIt / kathaM bhavAnsatyapratijJAM kRtvAyAsyAmIti tathA pratinivRttaH / 5 azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam / azvamedhasahasrAddhi satyameva viziSyate // 20 // vAnara Aha / mUrkha / khayA satyavacanaM matvA nAhaM vaJcayituM zakyaH / uktaM ca / ___12 svArthamutsRjya yo mohAtsatyaM brUyAnna kAlavit / sa kUpavAhavattiSThedyudhiSThira vAparaH // 21 // kathametaditi pRSTaH sa Aha / [A 297] [A 298] [A 299] 15 kasmiMzcidadhiSThAne 'raghaTTavAhaH puruSaH / sa kadAcitpramattaH kUpe patitaH / patamAnazca mahatA ghaTakarpareNa mukhe 'bhihataH / tataH sa rudhirapariSvaktagAtraH samuddhRtaH / kRtavraNacikitsazca jAtanirvedo 18 'cintayat / kaSTam / nAhamadhunA punarIdRzIM vRttimabhilaSAmi / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 APPENDIX. Tale iv: Sham-warrior. tataH kasyApi rAjJaH sevAM kartumArabdhaH / sa cApi yuvA darzanIyaH zUro mukhaprahArAlaMkRta iti pradhAnaM jJAtvA kaTakAdiparidhAnabhI3 janAdibhirasakRtpUjitaH / kadAcittasya rAjJaH zatraNA saha yuddhakAla upasthitaH / tatra sarvarAjapuruSAMstena rAjJA hiraNyavastrayAnAlaMkArabhogaiH saMmAnayatA kathaMcidasau kathAprastAve samabhihitaH / * kenAyam / bhadra / tava prahAraH kRta iti / so 'bravIt / deva / karpareNeti / rAjJAbhihitaH / vyaktametat / karparAdRte kuto 'nyathA prahArasyedRzI syAcchAyeti pUrvameva mayA jJAtam / tathApi kata* rasminsaMgrAme bhUpradeze vA vRttametat / sa ca mUrkhaH satyavAditvAduktavAn / deva / nAyaM sAMgrAmikaH / kUpe patitasya ghaTakarpareNeti / yataH pratIhAreNArdhacandragRhItagalo niSkAsito rAjabhavanAt / 12 uktazca / gaccha bhI yudhiSThira satyasaMdheti / 4 300] 1301] ato 'haM bravImi / svArthamutsRjya yo mohAditi / zizumAra Aha / kathaM bhavAnsucaritaprastAve 'pyevaM mUDhaH / vAnaro 'bravIt / / ___ 15 na kazcinnAma nayate pumAnanyatra bhAgyavAn / eSA saMpratipattistu buddhimanirvidhIyate // 22 // atha zizumArI valIvadanakaM prajJAkauzalavinizcitamanA evamAha / ____18 maurya prakhyApayanti khaM paraM prAcaM vadanti tu / dhIrAH skheSu tu kAryeSu bhavantvaskhalitodyatAH // 23 // . api ca / 1 nayapracchAditecchAnAM prajJayA mitravAdinAm / viduSAmapi niSpeSAH kAryasiddhiprakAzakAH // 24 // ityuktvA nihatAzaH svamAlayamagAt / 1302] // iti tantrAkhyAyikAyAM labdhanAzaM nAma caturtha tantram // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HARVARD ORIENTAL SERIES Harvard Oriental Series. Edited, with the cooperation of various scholars, by CHARLES ROCKWELL LANMAN, A.B. and LL.D. (Yale), LL.D. (Aberdeen), Wales Professor of Sanskrit at Harvard University; Honorary Member of the Asiatic Society of Bengal, the Societe Asiatique, the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, and the Deutsche Morgenlandische Gesellschaft; Member of the American Philosophical Society; Fellow of the American Academy of Arts and Sciences; Foreign Member of the Royal Bohemian Society of Sciences; Honorary Correspondent of the Archaeological Department of the Government of India; Corresponding Member of the Institute of Bologna, of the Royal Society of Sciences at Gottingen, of the Imperial Russian Academy of Sciences, and of the Institute of France (Academie des Inscriptions et Belles-Lettres). Published by the Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, U.S.A. To be bought, in America, of GINN & COMPANY, 29 Beacon Street, Boston, Mass.; in England, of GINN & Co., 9 St. Martin's Street, Leicester Square, London, W.C.; in Continental Europe, of O. Harrassowitz, Leipzig.-The price of volume 3 is $1.20. Price of volumes 7 and 8 (not sold separately) is $5. Price of volume 10 is $6. The price of each of the other volumes is $1.50. Volumes 18 and 19 are not sold separately. One dollar ($1.00)-Marks 4.18=francs or lire 5.15-4 shillings and 2 pence 3 rupees.-Volume 10 is royal 40 (32 cm.); volumes 7 and 8 are superroyal 8o (28 cm.); the rest are royal 8deg (26 cm.). All are now bound durably in full buckram with gilt top. Volume 1. Jataka-Mala, Stories of Buddha's former incarnations, by Arya Cura. Edited in Sanskrit (Nagari letters) by Professor H. KERN, University of Leiden, Netherlands. 1891. Second issue, 1914. Pages, 270. (Translation by Speyer, London, 1895, Frowde.) Volume 2. Sankhya-Pravachana-Bhashya, or Commentary on the exposition of the Sankhya philosophy, by Vijnana-Bhikshu. Edited in Sanskrit (Roman letters) by Professor R. GARBE, University of Tubingen, Germany. 1895. Pages, 210. (Translated by Garbe, Leipzig, 1889, Brockhaus.) Volume 3. Buddhism in Translations. Passages selected from the Buddhist sacred books and translated from the original Pali into English by HENRY CLARKE WARREN, late of Cambridge, Massachusetts. 1896. Sixth issue, 1915. Pages, 540. (Over 100 extracts from the sacred books of Buddhism, so arranged as to give a connected account of the legendary life of Buddha, of his monastic order, of his doctrines on karma and rebirth, and of his scheme of salvation. The work has been widely circulated and has been highly praised by competent authorities.) Volume 4. Karpura-Manjari. A drama by the Indian poet Rajacekhara (900 A.D.). Critically edited in the original Prakrit (Nagari letters), with a glossarial index and an essay on the life and writings of the poet, by STEN KONOW, of the University of Christiania, Norway; and translated into English with notes by C. R. LANMAN. 1901. Pages, 318. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HARVARD ORIENTAL SERIES Volumes 5 and 6. Brihad-Devata (attributed to Caunaka), a summary of the deities and myths of the Rig-Veda. Critically edited in the original Sanskrit (Nagari letters), with an introduction and seven appendices (volume 5), and translated into English with critical and illustrative notes (volume 6), by Professor A. A. MACDONELL, University of Oxford. 1904. Pages, 234 +350-584. Volumes 7 and 8. Atharva-Veda. Translated, with a critical and exegetical commentary, by the late Professor W. D. WHITNEY, of Yale University; revised and brought nearer to completion and edited by C. R. LANMAN. 1905. Pages, 1212. (The work includes critical notes on the text, with various readings of European and Hindu mss.; readings of the Kashmirian version; notices of corresponding passages in the other Vedas, with report of variants; data of the scholiasts as to authorship and divinity and meter of each verse; extracts from the ancillary literature concerning ritual and exegesis; literal translation; elaborate critical and historical introduction.) 1905. Volume 9. The Little Clay Cart (Mrcchakatika), a Hindu drama attributed to King Shudraka. Translated from the original Sanskrit and Prakrits into English prose and verse by A. W. RYDER, Instructor in Sanskrit in Harvard University. Pages, 207. Volume 10. Vedic Concordance: being an alphabetic index to every line of every stanza of the published Vedic literature and to the liturgical formulas thereof, that is, an index (in Roman letters) to the Vedic mantras, together with an account of their variations in the different Vedic books. By Professor MAURICE BLOOMFIELD, of the Johns Hopkins University, Baltimore. 1906. Pages, 1102. Volume 11. The Panchatantra: a collection of ancient Hindu tales, in the recension (called Panchakhyanaka, and dated 1199 A.D.) of the Jaina monk, Purnabhadra, critically edited in the original Sanskrit (in Nagari letters; and, for the sake of beginners, with word-division) by Dr. JOHANNES HERTEL, Professor am koniglichen Realgymnasium, Doebeln, Saxony. 1908. Pages, 344. Volume 12. The Panchatantra-text of Purnabhadra: critical introduction and list of variants. By Professor HERTEL. 1912. Pages, 245. (Includes an index of stanzas.) Volume 13. The Panchatantra-text of Purnabhadra, and its relation to texts of allied recensions as shown in Parallel Specimens. By Professor HERTEL. 1912. (Nineteen sheets, mounted on guards and issued in atlas-form. They give, in parallel columns, four typical specimens of the text of Purnabhadra's Panchatantra, in order to show the genetic relations in which the Sanskrit recensions of the Panchatantra stand to one another, and the value of the manuscripts of the single recensions.) Volume 14. The Panchatantra: a collection of ancient Hindu tales, in its oldest recension, the Kashmirian, entitled Tantrakhyayika. Sanskrit text, reprinted from the critical editio major by Professor HERTEL. Editio minor. 1915. Pages, 160. Volume 15. Bharavi's poem Kiratarjuniya or Arjuna's combat with the Kirata. Translated from the original Sanskrit into German and explained by CARL CAPPELLER, Professor at the University of Jena. 1912. Pages, 231. (Introduction, notes, and various other useful additions.) Volume 16. The Cakuntala, a Hindu drama by Kalidasa: the Bengali recension critically edited in the original Sanskrit and Prakrits by RICHARD PISCHEL, late Professor of Sanskrit at the University of Berlin. (Nearly ready.) Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HARVARD ORIENTAL SERIES Volume 17. The Yoga-system of Patanjali, or the ancient Hindu doctrine of concentration of mind: embracing the Mnemonic rules (Yoga-sutras) of Patanjali, the Comment (Bhashya) attributed to Vyasa, and the Explanation (Tattva-vaicaradi) of Vachaspati-Micra: translated from the original Sanskrit by JAMES HAUGHTON Woods, Professor of Philosophy at Harvard University. 1914. Pages, 422. Volumes 18 and 19. The Veda of the Black Yajus School, entitled Taittiriya Sanhita. Translated from the original Sanskrit prose and verse, with a running commentary. By ARTHUR BERRIEDALE KEITH, D.C.L. (Oxford), of the Inner Temple, Barrister-at-law, and of His Majesty's Colonial Office, sometime Acting Professor of Sanskrit at the University of Oxford, Author of 'Responsible Government in the Dominions'. Volume 18, kandas I-III; volume 19, kandas IV-VII. 1914. Pages, 464+374-838. Not sold separately. Volume 20. Rig-Veda Repetitions. A statistical and critical and historical account of the repeated verses and distichs and stanzas of the Rig-Veda. By MAURICE BLOOMFIELD. (Nearly ready.) Volumes 21 and 22 and 23. Rama's Later History, or Uttara-Rama-Charita, an ancient Hindu drama by Bhavabhuti. Critically edited in the original Sanskrit and Prakrit, with an introduction and English translation and notes and variants, &c. By SHRIPAD KRISHNA BELVALKAR, Graduate Student of Harvard University, Assistant to the Professor of Sanskrit at Deccan College, Poona, India. Volume 21, Introduction and Translation. 1915. Pages, 190. Volume 22, Text; Indexes of Stanzas, Metres, &c.; Prakrit Glossary. (Nearly ready.)-Volume 23, English notes and Variant readings; Appendixes. (The material for Volume 23 is now, in 1915, upon a steamship interned at a port of the Balearic Islands.) Page #164 -------------------------------------------------------------------------- _