Book Title: Kavya Prakash Part 02
Author(s): Mammatacharya
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034219/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho! zrutajJAnam" graMtha jIrNoddhAra 182 kAvyaprakAza bhAga - 2 : dravya sahAyaka : zrI prema-bhuvanabhAnusUrijI samudAyanA dIkSAdAnezvarI pU. A. zrI guNaratnasUrIzvarajI ma.sA. nA ziSya pU. zrI jitaratnavijayajI ma. nI preraNAthI zrI sumatInAtha zve. mU. jaina saMgha, memanagara jJAnakhAtAmAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla somala beDAvALA zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 saMvata 2071 I. 2015 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha ___84 ___810 010 011 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2065 (I. 2009) seTa naM.-1 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| kramAMka pustakanuM nAma tA-TI515Ara-saMpaES | 001 | zrI naMdIsUtra avacUrI | pU. vikramasUrijI ma.sA. 238 | 002 | zrI uttarAdhyayana sUtra cUrNI | pU. jinadAsagaNi cUrNIkAra 286 003 zrI arhadgItA-bhagavadgItA pa. meghavijayajI gaNi ma.sA. 004 | zrI arhaccUDAmaNi sArasaTIkaH pU. bhadrabAhusvAmI ma.sA. | 005 | zrI yUkti prakAzasUtraM pU. padmasAgarajI gaNi ma.sA. | 006 | zrI mAnatuGgazAstram | pU. mAnatuMgavijayajI ma.sA. | 007 | aparAjitapRcchA zrI bI. bhaTTAcArya 008 zilpa smRti vAstu vidyAyAm zrI naMdalAla cunilAla somapurA 850 | 009 | zilparatnam bhAga-1 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 322 zilparatnam bhAga-2 zrIkumAra ke. sabhAtsava zAstrI 280 prAsAdatilaka zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 162 | 012 | kAzyazilpam zrI vinAyaka gaNeza ApaTe 302 prAsAdamajarI zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 156 014 | rAjavallabha yAne zilpazAstra zrI nArAyaNa bhAratI goMsAI 352 | zilpadIpaka zrI gaMgAdharajI praNIta 120 | vAstusAra zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI dIpArNava uttarArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 110 jinaprAsAda mArtaNDa zrI naMdalAla cunIlAla somapurA 498 | jaina graMthAvalI zrI jaina zvetAmbara konphransa 502 | hIrakalaza jaina jyotiSa zrI himatarAma mahAzaMkara jAnI 021 nyAyapravezaH bhAga-1 zrI AnaMdazaMkara bI. dhruva 022 | dIpArNava pUrvArdha zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 023 anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-1 pU. municaMdrasUrijI ma.sA. 452 024 | anekAnta jayapatAkAkhyaM bhAga-2 zrI eca. Ara. kApaDIA 500 025 | prAkRta vyAkaraNa bhASAMtara saha zrI becaradAsa jIvarAja dozI 454 026 | tattpopaplavasiMhaH | zrI jayarAzI bhaTTa, bI. bhaTTAcArya 188 | 027 | zaktivAdAdarzaH | zrI sudarzanAcArya zAstrI 214 | kSIrArNava zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI 414 029 | vedhavAstu prabhAkara zrI prabhAzaMkara oghaDabhAI ___192 013 454 226 640 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 zilparatnAkara prAsAda maMDana zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-1 | zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-2 zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya-3 (?) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya - 3 (2) (3) zrI siddhahema bRhadvRtti bRhannyAsa adhyAya -5 vAstunighaMTu tilakamannarI bhAga-1 tilakamannarI bhAga-2 tilakamannarI bhAga-3 saptasandhAna mahAkAvyama saptabhaGImimAMsA nyAyAvatAra vyutpattivAda guDhArthatattvAloka sAmAnyaniryukti guDhArthatattvAloka saptabhaGInayapradIpa bAlabodhinIvivRttiH vyutpattivAda zAstrArthakalA TIkA nayopadeza bhAga-1 taraGiNItaraNI nayopadeza bhAga-2 taraGiNItaraNI nyAyasamuccaya syAdyArthaprakAzaH dina zuddhi prakaraNa bRhad dhAraNA yaMtra jyotirmahodaya zrI narmadAzaMkara zAstrI paM. bhagavAnadAsa jaina pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. prabhAzaMkara oghaDabhAI somapurA pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. vijayaamRtasUrizvarajI pU. paM. zivAnandavijayajI satiSacaMdra vidyAbhUSaNa zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) zrI dharmadattasUri (bacchA jhA) pU. lAvaNyasUrijI zrIveNImAdhava zAstrI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. lAvaNyasUrijI pU. darzanavijayajI pU. darzanavijayajI saM. pU. akSayavijayajI 824 288 520 578 278 252 324 302 196 190 202 480 228 60 218 190 138 296 210 274 286 216 532 113 112 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - bAbulAla saremala zAha zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAna sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, mahAvAha - 04. (mo.) 9425585804 (kha) 22132543 ( - bhela) ahoshrut.bs@gmail.com aho zrutajJAnam graMtha bharNoddhAra saMvata 2055 (6. 2010) - seTa naM-2 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne DI.vI.DI. banAvI tenI yAdI. khA pusto www.ahoshrut.org vevasAiTa parathI pe| DAunaloDa srI zaDAze. pustakanuM nAma IrttA TIDADAra-saMcA krama 055 | zrI siddhama bRhadvRtti bRhadnyAsa adhyAya-6 056 | vividha tIrtha kalpa 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA | 058 siddhAntalakSagUDhArtha tattvalokaH 059 vyApti paJcaka vivRtti TIkA jaina saMgIta rAgamALA 060 061 caturviMzatIprabandha ( prabaMdha koza) 062 | vyutpattivAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya 063 | candraprabhA hemakaumudI 064 | viveka vilAsa 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha 066 | sanmatitattvasopAnam upadezamAlA doghaTTI TIkA gurjarAnuvAda 067 068 moharAjAparAjayam 069 | kriyAkoza - 070 kAlikAcAryakathAsaMgraha 071 sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA 072 | janmasamudrajAtaka 073 meghamahodaya varSaprabodha 074 jaina sAmudrikanAM pAMca graMtho bhASA saM .: saM saM saM gu. saM zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI zrI rasikalAla eca. kApaDIA zrI sudarzanAcArya pU. meghavijayajI gaNi saM/gu. zrI dAmodara goviMdAcArya saM F saM saM saM pU. lAvaNyasUrijI ma.sA. pU. jinavijayajI ma.sA. zubha. saM saM/ hiM saM. saM. saM/hiM saM/hiM zubha. pU. pUNyavijayajI ma.sA. | zrI dharma zrI dharmadatta pU. mRgendravijayajI ma.sA. pU. labdhisUrijI ma.sA. pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. pU. caturavijayajI ma.sA. zrI mohanalAla bAMThiyA zrI aMbAlAla premacaMda zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya zrI bhagavAnadAsa jaina zrI bhagavAnadAsa jaina zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 638 192 428 406 308 128 532 376 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '075 374 238 194 192 254 260 | jaina citra kalpadruma bhAga-1 16 | jaina citra kalpadruma bhAga-2 77) saMgIta nATya rUpAvalI 13 bhAratanAM jaina tIrtho ane tenuM zilpa sthApatya 79 | zilpa cintAmaNi bhAga-1 080 | bRhad zilpa zAstra bhAga-1 081 bRhad zilpa zAstra bhAga-2 | bRhad zilpa zAstra bhAga-3 083. AyurvedanA anubhUta prayogo bhAga-1 kalyANa kAraka 085 | vinorana zora kathA ratna koza bhAga-1 kathA ratna koza bhAga-2 088 | hastasagnIvanama 238 260 guja. | | zrI sArAbhAI navAba guja. | zrI saYTmAruM navAva guja. | zrI vidyA saramA navIna guja. | zrI sArAmAruM navIna guja. | zrI manasubAna muvAmana guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI nannAtha maMvArama guja. | zrI gagannAtha maMvArama guja. | . vantisAgaranI guja. | zrI vardhamAna parvanAtha zatrI saM./hiM zrI naMdalAla zarmA guja. | zrI levalAsa gIvarAna kozI guja. | zrI levalAsa navarIna lozI sa. pU. meniyanI saM. pU.vinayanI, pU. puNyavijayajI AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 114 '084. 910 436 336 087 230 322 (089/ 114 endracaturvizatikA sammati tarka mahArNavAvatArikA 560 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra krama 272 240 saM. 254 282 466 342 362 134 70 316 224 612 307 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2067 (I. 2011) seTa naM.-3 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | pustaka nAma kartA TIkAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka 91 | syAdvAda ratnAkara bhAga-1 vAdidevasUrijI saM. motIlAla lAghAjI punA 92 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-2 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 93 | syAdvAda ratnAkara bhAga-3 bAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 94 | | syAdvAda ratnAkara bhAga-4 bAdidevasUrijI motIlAla lAghAjI punA | syAdvAda ratnAkara bhAga-5 vAdidevasUrijI | motIlAla lAghAjI punA 96 | pavitra kalpasUtra puNyavijayajI sArAbhAI navAba 97 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-1 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 98 | samarAGgaNa sUtradhAra bhAga-2 bhojadeva | TI. gaNapati zAstrI 99 | bhuvanadIpaka padmaprabhasUrijI | veMkaTeza presa 100 | gAthAsahastrI samayasuMdarajI saM. | sukhalAlajI 101 | bhAratIya prAcIna lipImAlA | gaurIzaMkara ojhA hindI | munzIrAma manohararAma 102 | zabdaratnAkara sAdhusundarajI saM. haragovindadAsa becaradAsa 103 | sabodhavANI prakAza nyAyavijayajI |sN./g / hemacaMdrAcArya jaina sabhA 104 | laghu prabaMdha saMgraha jayaMta pI. ThAkara saM. orIenTa insTITyuTa baroDA 105 | jaina stotra saMcaya-1-2-3 mANikyasAgarasUrijI saM, AgamoddhAraka sabhA 106 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-1,2,3 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 107 | sanmati tarka prakaraNa bhAga-4.5 siddhasena divAkara sukhalAla saMghavI 108 | nyAyasAra - nyAyatAtparyadIpikA satiSacaMdra vidyAbhUSaNa esiyATIka sosAyaTI 109 | jaina lekha saMgraha bhAga-1 puraNacaMdra nAhara | puraNacaMdra nAhara 110 | jaina lekha saMgraha bhAga-2 puraNacaMdra nAhara saM./hi puraNacaMdra nAhara 111 | jaina lekha saMgraha bhAga-3 puraNacaMdra nAhara saM./hi / puraNacaMdra nAhara 112 | | jaina dhAtu pratimA lekha bhAga-1 kAMtivijayajI saM./hi | jinadattasUri jJAnabhaMDAra 113 | jaina pratimA lekha saMgraha daulatasiMha loDhA saM./hi | aravinda dhAmaNiyA 114 | rAdhanapura pratimA lekha saMdoha vizAlavijayajI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 115 | prAcina lekha saMgraha-1 vijayadharmasUrijI saM./gu | yazovijayajI graMthamALA 116 | bIkAnera jaina lekha saMgraha agaracaMda nAhaTA saM./hi nAhaTA bradharsa 117 | prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga-1 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 118 | prAcina jaina lekha saMgraha bhAga-2 jinavijayajI saM./hi | jaina AtmAnaMda sabhA 119 | gujarAtanA aitihAsika lekho-1 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArvasa gujarAtI sabhA 120 | gujarAtanA aitihAsika lekho-2 girajAzaMkara zAstrI saM./gu | phArbasa gujarAtI sabhA 121 | gujarAtanA aitihAsika lekho-3 girajAzaMkara zAstrI phArbasa gujarAtI sabhA 122 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-1 | pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 123|| | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-4 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 124 | oNparezana ina sarca oNpha saMskRta menyu. ina muMbaI sarkala-5 pI. pITarasana raoNyala eziyATIka jarnala 125 | kalekzana oNpha prAkRta enDa saMskRta inskrIpzansa pI. pITarasana | bhAvanagara ArcIoNlaoNjIkala DipA. 126 | vijayadeva mAhAtmyam | jinavijayajI saM. jaina satya saMzodhaka 514 454 354 saM./hi 337 354 372 142 336 364 218 656 122 764 404 404 540 274 saM./gu 414 400 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka - zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra saMvata 2068 (I. 2012) seTa naM.-4 - - - prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| pustaka nAma bhASA prakAzaka karttA / saMpAdaka sArAbhAI navAba mahAprabhAvika navasmaraNa guja. sArAbhAI navAba guja. hIrAlAla haMsarAja guja. pI. pITarasana aMgrejI kuMvarajI AnaMdajI zIla khaMDa 133 karaNa prakAzaH brahmadeva 134 | nyAyavizArada maho. yazovijayajI svahastalikhita kRti saMgraha yazodevasUrijI 135 bhaugolika koza- 1 DAhyAbhAI pItAMvaradAsa 136 bhaugolika koza-2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa jinavijayajI 137 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 1 aMka - 1, 2 jinavijayajI jinavijayajI jinavijayajI jinavijayajI jinavijayajI krama 127 128 jaina citra kalpalatA 129 jaina dharmano prAcIna itihAsa bhAga - 2 130 oparezana ina sarca opha saM. menyu. bhAga-6 131 jaina gaNita vicAra 132 | daivajJa kAmadhenu ( prAcina jyotiSa graMtha) 138 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 1 aMka 3, 4 139 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 2 aMka - 1, 2 140 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 2 aMka-3, 4 4 141 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 3 aMka-1, 142 jaina sAhitya saMzodhaka varSa 3 aMka-3, 143 navapadonI AnupUrvI bhAga-1 144 navapadonI AnupUrvI bhAga-2 145 navapadonI AnupUrvI bhAga-3 146 bhASavati 147 jaina siddhAMta kaumudI (ardhamAgadhI vyAkaraNa) 148 maMtrarAja guNakalpa mahodadhi 149 phakkIkA ratnamaMjUSA- 1, 2 150 | anubhUta siddha vizAyaMtra (cha kalpa saMgraha) 151 sArAvali 152 jyotiSa siddhAMta saMgraha 153 1 2 jJAna pradIpikA tathA sAmudrika zAstram nUtana saMkalana A. caMdrasAgarasUrijI jJAnabhaMDAra - ujjaina zrI gujarAtI zve. mU. jaina saMgha hastaprata bhaMDAra kalakattA somavijayajI somavijayajI somavijayajI zatAnaMda mArachatA ranacaMdra svAmI jayadayAla zarmA kanakalAla ThAkUra meghavijayajI kalyANa vardhana vizvezvaraprasAda dvivedI rAmavyAsa pAnDeya hastaprata sUcIpatra hastaprata sUcIpatra guja. saM. saM./aM. guja. guja. guja. hindI hindI hindI hindI hindI hindI guja. guja. guja. saM./hi prA./saM. hindI saM. saM./ guja saM. saM. saM. hindI hindI sArAbhAI navAba sArAbhAI navAba hIrAlAla haMsarAja eziyATIka sosAyaTI jaina dharma prasAraka sabhA vraja. bI. dAsa banArasa sudhAkara dvivedi yazobhAratI prakAzana gujarAta varnAkyulara sosAyaTI gujarAta varnAkyulara sosAyaTI jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA jaina sAhitya saMzodhaka punA zAha bAbulAla savacaMda zAha bAbulAla savacaMda zAha bAbulAla savacaMda eca. bI. guptA enDa sansa banArasa bhairodAna seThIyA jayadayAla zarmA harikRSNa nibaMdha mahAvIra graMthamALA pAMDuraMga jIvAjI bIjabhUSaNadAsa jaina siddhAMta bhavana banArasa zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zrI AzApuraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra pRSTha 754 84 194 171 90 310 276 69 100 136 266 244 274 168 282 182 384 376 387 174 320 286 272 142 260 232 160 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra | pRSTha 304 122 208 70 310 462 512 saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vImaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2069 (I. 2013) seTa naM.-5 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| | krama | pustaka nAma kartA/saMpAdaka viSaya | bhASA saMpAdaka/prakAzaka 154 | uNAdi sUtro opha hemacaMdrAcArya | pU. hemacaMdrAcArya | vyAkaraNa | saMskRta johana kriSTe 155 | uNAdi gaNa vivRtti | pU. hemacaMdrAcArya vyAkaraNa saMskRta pU. manoharavijayajI 156 | prAkRta prakAza-saTIka bhAmAha vyAkaraNa prAkRta jaya kRSNadAsa guptA 157 | dravya parikSA aura dhAtu utpatti | Thakkara pherU dhAtu saMskRta /hindI | bhaMvaralAla nAhaTA 158 | Arambhasidhdhi - saTIka pU. udayaprabhadevasUrijI jyotISa saMskRta | pU. jitendravijayajI 159 | khaMDaharo kA vaibhava | pU. kAntIsAgarajI zIlpa | hindI | bhAratIya jJAnapITha 160 | bAlabhArata pU. amaracaMdrasUrijI | kAvya saMskRta paM. zIvadatta 161 | giranAra mAhAtmya daulatacaMda paraSottamadAsa tIrtha saMskRta /gujarAtI | jaina patra 162 | giranAra galpa pU. lalitavijayajI | tIrtha saMskRta/gujarAtI | haMsakavijaya phrI lAyabrerI 163 | praznottara sArdha zataka pU. kSamAkalyANavijayajI | prakaraNa hindI | sAdhvIjI vicakSaNAzrIjI 164 | bhAratiya saMpAdana zAstra | mUlarAja jaina sAhitya hindI jaina vidyAbhavana, lAhora 165 | vibhaktyartha nirNaya giridhara jhA saMskRta caukhambA prakAzana 166 | vyoma batI-1 zivAcArya nyAya saMskRta saMpUrNAnaMda saMskRta yunivarsiTI 167 | vyoma vatI-2 zivAcArya nyAya saMpUrNAnaMda saMskRta vidyAlaya | 168 | jaina nyAyakhaMDa khAdyam | upA. yazovijayajI nyAya saMskRta /hindI | badrInAtha zukla 169 | haritakAvyAdi nighaMTU | bhAva mitha Ayurveda saMskRta /hindI | zIva zarmA 170 | yoga ciMtAmaNi-saTIka pU. harSakIrtisUrijI | saMskRta/hindI | lakSmI veMkaTeza presa 171 | vasaMtarAja zakunam pU. bhAnucandra gaNi TIkA | jyotiSa khemarAja kRSNadAsa 172 | mahAvidyA viDaMbanA pU. bhuvanasundarasUri TIkA | jyotiSa | saMskRta senTrala lAyabrerI 173 | jyotirnibandha / zivarAja | jyotiSa | saMskRta AnaMda Azrama 174 | meghamAlA vicAra pU. vijayaprabhasUrijI jyotiSa saMskRta/gujarAtI | meghajI hIrajI 175 | muhUrta ciMtAmaNi-saTIka rAmakRta pramitAkSaya TIkA | jyotiSa | saMskRta anUpa mizra 176 | mAnasollAsa saTIka-1 bhulAkamalla somezvara jyotiSa orienTa insTITyUTa 177 | mAnasollAsa saTIka-2 bhulAkamalla somezvara | jyotiSa saMskRta orienTa insTITyUTa 178 | jyotiSa sAra prAkRta bhagavAnadAsa jaina jyotiSa prAkRta/hindI | bhagavAnadAsa jaina 179 | muhUrta saMgraha aMbAlAla zarmA jyotiSa | gujarAtI | zAstrI jagannAtha parazurAma dvivedI 180 | hindu esTrolojI pitAmbaradAsa trIbhovanadAsa | jyotiSa gujarAtI pitAmbaradAsa TI. mahetA 264 144 256 75 488 | 226 365 nyAya saMskRta 190 480 352 596 250 391 114 238 166 saMskRta 368 88 356 168 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 - ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2071 (I. 2015) seTa naM.-6 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI skena DIvIDI banAI usakI suucii| yaha pustake www.ahoshrut.org vebasAiTa se bhI DAunaloDa kara sakate haiN| krama | viSaya pahA pustaka nAma kAvyaprakAza bhAga-1 kartA/saMpAdaka pUjya mammaTAcArya kRta | bhASA saMskRta 181 364 182 kAvyaprakAza bhAga-2 222 183 kAvyaprakAza ullAsa-2 ane3 saMskRta saMskRta saMskRta 330 saMpAdaka / prakAzaka pUjya jinavijayajI pUjya jinavijayajI yazobhArati jaina prakAzana samiti zrI rasIkalAla choTAlAla zrI rasIkalAla choTAlAla | zrI vAcaspati gairobhA | zrI subramaNyama zAstrI 184 | nRtyaratna koza bhAga-1 156 248 pUjya mammaTAcArya kRta upA. yazovijayajI zrI kumbhakarNa nRpati zrI kumbhakarNa nRpati zrI azokamalajI zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva zrI sAraMgadeva saMskRta saMskRta /hindI 504 185 | nRtyaratna koza bhAga-2 186 | nRtyAdhyAya 187 | saMgIratnAkara bhAga-1 saTIka 188 | saMgIratnAkara bhAga-2 saTIka 189 saMgIranAkara bhAga-3 saTIka saMskRta/aMgrejI 448 440 616 | zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI zrI subramaNyama zAstrI | zrI maMgeza rAmakRSNa telaMga 190 saMgIratnAkara bhAga-4 saTIka saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta/aMgrejI saMskRta gujarAtI | zrI sAraMgadeva 632 nArada 84 191 saMgIta makaranda saMgIta nRtya ane nATya saMbaMdhI jaina graMtho 193 | nyAyabiMdu saTIka 192 zrI hIrAlAla kApaDIyA mukti-kamala-jaina mohana graMthamAlA / zrI caMdrazekhara zAstrI 220 saMskRta hindI 194 | zIghrabodha bhAga-1 thI 5 sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 422 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 304 pUjya dharmotarAcArya pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya jJAnasundarajI pUjya gaMbhIravijayajI hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 195 | zIghrabodha bhAga-6 thI 10 196| zIghrabodha bhAga-11 thI 15 197 | zIghrabodha bhAga-16 thI 20 198 | zIghrabodha bhAga-21 thI 25 446 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA | 414 hindI sukhasAgara jJAna prasAraka sabhA 409 199 | adhyAtmasAra saTIka 476 eca. DI. velanakara saMskRta/gujarAtI | narottamadAsa bhAnajI saMskRta siMghI jaina zAstra zikSApITha saMskRta/gujarAtI | jJAtaputra bhagavAna mahAvIra TrasTa 200| chandonuzAsana 200 | maggAnusAriyA 444 zrI DI. esa zAha 146 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra saMyojaka-zAha bAbulAla saremala - (mo.) 9426585904 (o.) 22132543. E-mail : ahoshrut.bs@gmail.com zAha vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-380005. aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2072 (I. 2016) seTa naM.-7 prAyaH aprApya prAcIna pustakoM kI DijiTAijhezana dvArA DIvIDI banAI usakI suucii| pRSTha 285 280 315 307 361 301 263 395 krama pustaka nAma 202 | AcArAMga sUtra bhAga-1 niyukti+TIkA 203 | AcArAMga sUtra bhAga-2 niyukti+TIkA 204 | AcArAMga sUtra bhAga-3 niyukti+TIkA 205 | AcArAMga sUtra bhAga-4 niyukti+TIkA 206 | AcArAMga sUtra bhAga-5 niyukti+TIkA 207 | suyagaDAMga sUtra bhAga-1 saTIka 208 | suyagaDAMga sUtra bhAga-2 saTIka 209 | suyagaDAMga sUtra bhAga-3 saTIka 210 | suyagaDAMga sUtra bhAga-4 saTIka 211 | suyagaDAMga sUtra bhAga-5 saTIka 212 | rAyapaseNiya sUtra 213 | prAcIna tIrthamALA bhAga-1 214 | dhAtu pArAyaNam 215 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-1 216 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-2 217 | siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti bhAga-3 218 | tArkika rakSA sAra saMgraha bAdArtha saMgraha bhAga-1 (sphoTa tattva nirUpaNa, sphoTa candrikA, 219 pratipAdika saMjJAvAda, vAkyavAda, vAkyadIpikA) vAdArtha saMgraha bhAga-2 (SaTkAraka vivecana, kAraka vAdArtha, 220 | samAsavAdArtha, vakAravAdArtha) | bAdArtha saMgraha bhAga-3 (vAdasudhAkara, laghuvibhaktyartha nirNaya, 221 __ zAbdabodhaprakAzikA) 222 | vAdArtha saMgraha bhAga-4 (AkhyAta zaktivAda chaH TIkA) kartA / TikAkAra bhASA saMpAdaka/prakAzaka | zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya gujarAtI zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI | zrI mANeka muni zrI zIlaMkAcArya | gujarAtI zrI mANeka muni zrI malayagiri | gujarAtI zrI becaradAsa dozI A.zrI dharmasUri | saM./gujarAtI | zrI yazovijayajI graMthamALA zrI hemacaMdrAcArya | saMskRta A. zrI municaMdrasUri zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI | zrI becaradAsa dozI zrI hemacaMdrAcArya | saM./gujarAtI zrI becaradAsa dozI A. zrI varadarAja saMskRta rAjakIya saMskRta pustakAlaya vividha kartA saMskRta mahAdeva zarmA 386 351 260 272 530 648 510 560 427 88 vividha kartA / saMskRta | mahAdeva zarmA 78 mahAdeva zarmA 112 vividha kartA saMskRta raghunAtha ziromaNi | saMskRta mahAdeva zarmA 228 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna saMpAdaka - purAtattvAcArya, jina vijaya muni [ sammAnya saMcAlaka - rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna ] rAjasthAnarAjyasamAyojita jesalamerajJAna bhaNDAra - granthoddhAragranthAvali - kramAMka 2 somezvaraviracita kAvyAdarzasaMketasamanvita mammaTAcAryakRta kAvya pra kA dvitIya bhAga [ prastAvanA, vividha pAThabheda, pariziSTAdi ] prakAza ka rAjasthAnarAjyasaMsthApita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna ( rAjasthAna orienTala rIsarca insTITyUTa) jodhapura (rAjasthAna ) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA rAjasthAna rAjyadvArA prakAzita sAmAnyataH akhila bhAratIya tathA vizeSataH rAjasthAna pradezIya purAtanakAlIna . saMskRta, prAkRta, apabhraMza, rAjasthAnI, gujarAtI, hindI Adi bhASAnibaddha vividha vAGmaya prakAzinI viziSTa granthAvalI pradhAna saMpAdaka purAtattvAcArya, jina vijaya muni [ oNnararI meMbara oNpha jarmana orienTala sosAiTI, jarmanI ] sammAnya sadasya-bhANDArakara prAcyavidyA saMzodhana mandira, pUnA; gujarAta sAhitya sabhA, ahamadAbAda ; vizvezvarAnanda vaidikazodha saMsthAna, hoziyArapura, pAba; nirvRtta-sammAnya niyAmaka (oNnararI DAyarekTara)- bhAratIya vidyAbhavana, baMbaI; pradhAna saMpAdaka-gujarAta purAtatva mandira granthAvalI; bhAratIya vidyA granthAvalI; siMghI jaina granthamAlA; jaina sAhityasaMzodhaka granthAvalI;-ityAdi, ityaadi| granthAMka 47 bhaTTa somezvaraviracita-kAvyAdarzasaMketa-saMyukta mammaTAcAryakRta kA vya prakAza dvitIya bhAga [vistRta prastAvanA-pAThabheda-pariziSTAdi] . prakAzaka rAjasthAnarAjyAjJAnusAra saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna (rAjasthAna orienTala rIsarca insTITyUTa) __ jo dha pu ra (rA ja sthA na) vikramAbda 2015 / rASTrIya zakAbda 1880 / rAjyaniyamAnusAra savAdhikAra surAkSata " Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTasomezvaraviracita kAvyAdarza saMketa - samaveta mammaTAcAryakRta kA vya pra kA za [vistRtaprastAvanA, vividhapAThabheda, bahuvidhapariziSTAdi samanvita ] saMpAdanakartA prA. rasikalAla choTAlAla parIkha [ adhyakSa - bho0 je0 uccatara adhyayana - saMzodhana pratiSThAna, gujarAta vidyAsabhA, ahamadAbAda ] dvitIya bhAga [ prastAvanA, vividha pAThabheda, pariziSTAdi ] prakAzanakartA rAjasthAna rAjyAzAnusAra saMcAlaka, rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna vikramAbda 2015 rASTrIyazakAbda 1880 ( rAjasthAna orienTala rIsarca insTITyUTa ) jodhapura (rAjasthAna ) [ prathamAvRtti - pratisaMkhyA 750 1 khristAbda 1959 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA pradhAna saMpAdaka muni jinavijaya dvArA saMpAdita grantha 1 tripurA bhAratI laghustava - mahAkavi laghupaNDita kRta 2 zakunapradIpa- paM. lAvaNyazarmA kRta 3 karuNAmRtaprapA - kavi somezvara Thakura kRta 4 bAlazikSA vyAkaraNa - Thakura saMgrAmasiMha kRta 5 padArtharatnamaJjUSA - paM. kRSNamizra kRta 6 mugdhAvabodhAdi auktika saMgraha - aneka vidvatkRtirUpa 7 prAkRtAnanda - paM. raghunAtha kRta 8 ratnaparIkSAdi saptagranthasaMgraha - Thakura pherU racita 9 uktiratnAkara - paM. sAdhusundaragaNikRta 10 rAThoDAMrI vaMzAvali - rAjasthAnI aitihAsika bhASAracanA 11 rAjasthAnI subhASitasaMgraha 12 hamIra mahAkAvya - nayacandrakavikRta ( saTIka evaM saTippaNa) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAJASTHAN PURATANA GRANTHAMALA MANew General Editor - Acharya Jina vijaya Muni, Puratattvacharya Honorary Director, Rajasthana Prachya Vidya Pratisthana, JODHPUR) KAVYAPRAKASA OF MAMMATA WITH THE SAM KETA NAMED KAVYADARSA OF SOMESVARA BHATTA Part Second [Introduction, Appendixes, Indexes etc.] Published By The Rajasthana Prachya Vidya Pratisthana ( The Rajasthan Oriental Research Institute ) Established by the Government of Rajasthan JODHPUR (Rajasthan) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rajasthana Puratana Granthamala Published by the Government of Rajasthana A series devoted to the Publication of Sanskrit, Prakrit, Apabhramsa, * Old Rajasthant-Gujarati and Old Hindi works pertaining to India in . general and Rajasthan in particular General Editor Acharya Jina Vijaya Muni, Puratattvacharya Honorary Member of the German Oriental Society, (Germany); Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona; and Visvesvrananda Vaidio Reasearch Institute, Hosiyarpur, Punjab; Gujarat Sahitya Sabha, Abmedabad; Retired Honorary Director, Bharatiya Vidya Bhavan, Bombay; General Editor, Gujarat Puratattva Mandira Granthavali; Bharatiya Vidya Series; Singhi Jain Series; etc, etc. No. 47 KAVYAPRAKASA OF MAMMATA WITH THE SAMKETA NAMED KAVYADARS OF SOMESVARA BHATTA PART SECOND [Introduction, Appendixes, Indexes etc.) Published Under the Orders of the Government of Rajasthan by The Director, Rajasthana Prachya Vidya Pratisthana (Rajasthan Oriental Research Institute ) JODHPUR (RAJASTHAN) V. S. 2015 1 All Rights Reserved [1959 A. D. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAPRAKASA OF MAMMATA WITH THE SANKETA NAMED KAVYADARSA OF SOMESVARA BHATTA (Son of Devaka of the Bharadvaja family) EDITED with introduction, appendixes containing variant readings, and indexes of verses, names of author's works, of important words etc. etc. BY Prof. RASIKLAL C. PARIKH Director B. J. Institute of Learning and Research, Gujarat Vidyasa blia, Ahmedabad. [ Postgraduate teacher of Sanskrit & Ancient Indian Culture of the Gujarat University) PART SECOND (Introduction, Appendixes, Indexes etc.) Published Under the Orders of the Government of Rajasthan BY The Director, Rajasthana Prachya Vidya Pratistbana (Rajasthan Oriental Research Institute) 'JODHPUR (RAJASTHAN) V. S. 2015] [1959 A. D. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Works by Prof. R. C. Parikh VAIDIKA PATHAVALI (a selection from the Vedas and the Brahmanas with Gujarati translation and notes) KAVYAPAKASA (ULLASAS 1 to 6) (Gujarati translation jointly with Prof. R. V. Pathak) Published by Gujarat Vidya Pith, Ahmedabad KAVYANUSASANA OF HEMACANDRA Vols. I & II (Critically edited with an introduction in English on the cultural history of Gujarat and life and works of Hemacandra) TATTYOPAPLAVASIMHA OF JAYARASI BHATTA . (Edited with an introduction in Eglish jointly with Pandit Sukhalalji) Published in the Gaekwad Oriental Series, Baroda KAYYAPRAKASAKHANDANA OF SIDDHICHANDRA (Critically edited with an introduction in English) Published in Singhi Jain Series. NRTYARATNAKOSA OF RANA BRI KUMBHA (Edited with introduction in English jointly with Prof. Dr. Priya bala Shah) Published in Rajasthan Puratana Granthamala, Jaipur. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CONTENTS 2-4 INTRODUCTION 1 to !110 1 General remarks Kavyadarsa Kavyaprakasa- Samketa 2 Critical notice of the manuscripts 2-6 Kavyaprakasa Kavyadarsa Kavyaprakasa-Samketa 4-6 3 Authorship, Date etc. 6-21 The double authorship of Kavyaprakasa 6-7 The date of Mammata The date of Somesvara 8-20 (i) The date of Manikyacandra's Samketa. 12-14 (ii) Rucaka or Ruyyaka 14-15 (iii) Hemacandra 15-19 (iv) Conclusion 19 (v) Somesvara's native place 19-20 .. (vi) Somesvara's other works 20 - (vii) Kavyadarsa Kavyaprakasa Samketa 20-21 Appendix A 23-86 Parallelisms in the Samketas of Somesvara and Manikyacandra. Appendix B 87-110 Parallelisms in the Samketas of Rucaka and Somesvara 1-352 kAvyAdarzanAmasaMketasametaH kAvyaprakAzaH prathama ullAsaH-kAvyasya prayojanakAraNasvarUpavizeSanirNayo nAma dvitIya ullAsaH-zabdanirNayo nAma tRtIya ullAsaH-arthavyaJjakatAnirNayo nAma caturtha ullAsaH-dhvaninirNayo nAma paJcama ullAsaH-dhvaniguNIbhUtavyaGgyasaGkIrNabhedanirNayo nAma . SaSTha ullAsaH-zabdArthacitranirUpaNaM nAma saptama ullAsaH-doSadarzano nAma aSTama ullAsaH-guNAlaMkAramedaniyataguNanirNayo nAma navama ullAsaH-zabdAlaGkAranirNayo nAma dazama ullAsa:-arthAlaGkAranirNayo nAma . 36--83 84-109 110-111 112-195 196-222 223-252 253-352 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) pariziSTAni 1 kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi II kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi III kAvyaprakAzasya A saMjJita-tADapatrAdarzasya TippaNAni IV kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya A. B. saMjJitAdarzayoH pArzvagatAni TippaNAni / ___V kAvyaprakAzasthaviSayANAmakArAdyanukramaH . VI kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaH VII kAvyaprakAzodAhRtaprAkRtapadyAnAM saMskRtacchAyAsahitAnAmakArAyanukramaH / VIII saMkete pramANatvenodAhRtAnAM saMdarbhANAmakArAdyanukramaNI IX saMketodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaNI x saMketodAhRtAnAM prAkRtapadyAnAM saMskRtacchAyAsahitAnAmakArAyanukramaH XI saMketasthaviziSTAnAM padAnAmakArAdyanukramaNI XII saMkete nirdiSTAnAM granthAnAmakArAdyanukramaNI XIII saMkete nirdiSTAnAM vAdinAM granthakRtAM ca akArAdyanukramaNI XIV saMketAvataraNAnAM saMpAdakena samupalabdhAnAM mUlagranthAnAmakArAyanukramaNI Additons and Corrections 1-26 27-34 35-45 46-47 48-52 53-65 66-70 71-75 76-81 82 83-88 89 90-91 92. 93-94 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abbreviations of the Names of Works and Authors a. ko. -amarakoza saM. vAmanAcArya jhaLakIkara, AvRtti, 5 muMbaI 1896 a.ca. -arjunacarita | a. bhA. -abhinavabhAratI Vol I Second Edition, Gaekwad Oriental Series, Baroda, 1956 a. rA. -anargharAghava AvRtti 3. kAvyamAlA sirijha, muMbaI 1908 a. vR. mA. -abhidhAvRttimAtRkA nirNayasAgara, muMbaI 1916 a. za. -amaruzataka AvRtti 2, kAvyamAlA, muMbaI 1929 a. zA. -abhijJAnazAkuntala AvRtti 8, nirNayasAgara, muMbaI 1922 -alaGkArasarvasva AvRtti 2, trivendrama saMskRta sirijha 1926 au. vi. ca. -aucityavicAracarcA gucchaka 1 (pR. 115-160) kAvyamAlA, AvRtti 3, nirNayasAgara, muMbaI 1929 u. kA. sA. se-udbhaTakAvyAlaGkArasArasaMgraha Gaekwad Oriental Series, Baroda, 1931 with vivRti (tilaka) u. laM la. vR.-udbhaTAlaGkAralaghuvRtti nirNayasAgara, muMbaI 1915 ka. ma. -karpUramajarI saMskaraNa 4 nirNayasAgara, muMbaI 1949 kA. . -kAdambarI AvRtti 7, nirNayasAgara, muMbaI 1928 kA. da. -kAvyAdarza prakAzaka maheracaMdra lakSmaNadAsa, lAhora 1925 kAvyakalpalatArthotpattistabakoddhAra (hastalikhita) munipuNyavijaya kA. mI. -kAvyamImAMsA AvRtti 3. Gaekwad Oriental Series, Baroda, 1934 kAvyAdarza kA. pra. saMketa-kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketa kAvyAlaGkArasArasaMgraha-udbhaTa, Gaekwad Oriental Series, 1931 kAvyAlaGkAra--bhAmaha, caukhambA saMskRta sirijha, banArasa, 1928 kAvyAlahAra-rudraTa, AvRtti 3 kAvyamAlA, muMbaI. 1928 kAvyAlakArasUtra-cAmana, kAvyamAlA, AvRtti 3, muMbaI 1926 kA. saM. -kAThakasaMhitA ki. kirAtArjunIya AvRtti 6 nirNayasAgara, muMbaI zA. 1829 ku. ma. -kuTTanImata, gujarAtI nyujha prinTIMga presa. muMbaI 1924 ku. saM. -kumArasaMbhava, saMskaraNa 14, nirNayasAgara, muMbaI 1955 gA. sa. -gAthAsaptazatI kAvyamAlA 21, nirNayasAgara, muMbaI 1889 candracUDacarita jai. pu. pra. saM.--jainapustakaprazastisaMgraha prathamabhAga siMdhI jaina graMtha mAlA muMbaI 1943 jaimini jJAnadarzanacAritrasaMvAdarUpavIrastavana, kartA vijayalakSmIsUri (hastalikhita) muMnipuNyavijaya taM. vA. -taMtravArtika AnandAzrama saMskRta sirijha, pUnA tilaka da. rU. a. -dazarUpakAvaloka AvRtti 5, nirNayasAgara, muMbaI 1941 de.. za. -devIzataka dhanika Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca. . -dhvanyAloka, caukhambA saMskRta sirijha, banArasa, 1940 na. sA. -navasAhasAGkacarita prathamabhAga, baoNmbe saMskRta sirijha naM. 53, muMbaI 1895 nA. -nAgAnanda A. 5, zrIbAlamanoramA sirijha madrAsa, 1948 nA. zA.. -nATyazAstra (a. 1-27 Gaekwad Oriental Series) 28-36 Chaukhamba Sanskrit Series. pa. prA. -padmaprAbhRtaka caturbhANI 1, madrAsa pA. aSTA. -pANinIya aSTAdhyAyI pA. ma. bhA. -pAtajalamahAbhASya pA.zi. -pANinIya zikSA pri. da. -priyadarzikA edited by Prof. Kangle, Publisher C. M. Parikh, Ahmedabad, 1928 -brahmANDapurANa bA. rA. -bAlarAmAyaNa saM. paMDita goviMdadevazAstrI, banArasa, 1869 bi. kA. -bihaNakAvya (pR. 145-169), kAvyamAlA. gu. 13 A 2, 1916 bha. kA. -bhaTTikAvya, saM. kamalAzaMkara prANazaMkara trivedI baoNmbe saMskRta sirijha, 1898 bhaTTa kumArila bhaTTa tota bhartRhari bha. vai. za. -bhartRhari vairAgyazataka, vANIvilAsa presa, madrAsa. 1918 bha. za. -bhallaTazataka kAvyamAlA gu. 4, pR. 140-156, 1887 bha. zaM. za. -bhartRhari zubhArazataka bhA. kA.laM. bhAmaha kAvyAlaGkAra caukhambA saMskRta siriza banArasa, 1928 bhAsa ma.ca. -mahAvIracarita AvRtti 3, nirNayasAgara, muMbaI 1910 ma. bhA. dro. pa.-mahAbhArata droNaparva / , zAM. pa.- , zAMtiparva kumbhakoNam , strI. pa. - , strIparva mA. mA. -mAlatImAdhava edited by R. G. Bhandarkar, Bombay Sanskrit Series 1905. A. 3, nirNayasAgara, 1915 mA. zrI. sU.-mAnavazrautasUtra mI. da. -mImAMsAdarzana dU. meghadUta A. 4, nirNayasAgara, zA. 1813 -ratnAvalI. saMskaraNa 2, nirNayasAgara, muMbaI 1918 -raghuvaMza AvRtti 7, nirNayasAgara 1929 rA. rAmAyaNa saMskaraNa 4, nirNayasAgara 1930 ru. kA. laM.-rudraTakAvyAlaGkAra AvRtti 3, kAvyamAlA, muMbaI 1928 va. jI. --vakroktijIvita A. 2, kalakattA orianTala sirijha, 1928 vA. kA. laM. sU. -vAmanakAvyAlaMkArasUtra AvRtti 3, kAvyamAlA, muMbaI 1926 vi. u. Or vikra -vikramorvazIya AvRtti 6, nirNayasAgara, muMbaI 1925 vi. zA. bha. -viddhazAlabhajikA kalakattA o. sirijha, naM 30, 1943 ve. saM. -veNIsaMhAra AvRtti 8, nirNayasAgara muMbaI 1935 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5 ) os vya. vi. - vyaktiviveka trivendrama saMskRta sIrikSa 1909 thi. va. - zizupAlavadha saMskaraNa 9, nirNayasAgara 1927 zrI jesalamerudurgastha jainatADapatrIya graMthabhaMDArasUcIpatra, saM. munizrI puNyavijayajI, jaina zvetAmbara kaoNnpharansa, muMbaI (mudrayamANa) lo. vA. - zlokavArtika caukhambA saMskRta sIrijha, banArasa, 1898 su. - subhASitAvali baoNmbe saM. sIrijha. 1896 su. ra.bhA. - subhASitaratnabhANDAgAra saMskaraNa 5, 1919, nirNayasAgara, muMbaI sU. za. - sUryazataka A. 2, kAvyamAlA 1900, nirNayasAgara, muMbaI ha. ca. - harSacarita saMskaraNa 5, nirNayasAgara, muMbaI 1925 -hanumannATaka __Alamkaracudamani of Kavyanusasana (see K. S.) Amarusataka - with Arjunavarmadeva's Commentary -Kavyamala Series, No. 18. 2nd edition, 1929. A.S. Alamkarasarvasva of Rucaka - Trivendrum Sanskrit Series, 2nd edition, 1926. Dhvanyaloka Kavyamala Series, 2nd edition, 1911 & Caukhamba Sanskrit Series, 1940. D. C. G. C. M. Descriptive Catalogue of the Government Collections of Manuscripts, Vol. XII, Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona, 1937. H.C. Harsacarita of Bana with a Commentary of Sankara Kavyamala Series, 1925, Nirnayasagar Press, Bombay. History of Classical Sanskrit Literature - by Krishnamachari, __Madras, 1937. Historical Inscriptions of Gujarat Vol. II edited by Acharya Giri jashankar Vallabhaji. H. S. P. History of Sanskrit Poetics - by M. M. Kane - 1951 Introduction to Surathotsava --Kavyamala Series, 1902, Nirnayasagar Press, Bombay. J.O. R. Journal of Oriental Research, vol. XIII, Madras, 1939. K.P. "Kavyaprakasa. K. D. K. P. S. Kavyadarsa Kavyaprakasa Samketa. K. S. Kavyanusasana of Hemacandra, Vol. I, edited by Prof. R. C. Parikh. Mahavira Jain Vidyalaya, Bombay, 1938. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K. M. Kavyamimamsa of Rajasekhara - Gaekwad Oriental Series, 3rd edition, 1934, K. P. S. Kavyaprakasa with Manikya's Samketa - edited by R. Shamashastry, Sanskrit Series No. 60, University of Mysore, 1922 Kavyaprakasa with Maaikya's Samketa, edited by M. M. Abhyankar Shastri, Anandasrama Sanskrit Series. Karyaprakasa with Mahesvara's Adarsa -( with an Introduction by S. K. De ) edited by Amarendramohan & Upendra mohan, Calcutta Sanskrit Series No. VI, 1936. Kavyaprakasa with Rucaka's Samketa edited by Sivaprasada Bhatta charya - Calcutta Oriental Journal, Vol. II. No. 6, March 1935, Vol. II, No. 12, Sept. 1935. Kavyaprakasa edited by Jhalakikar, 4th edition, Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona, 1921. Kavyalamkarasarasamgraha - by K. S. Ramaswami Shastri, Gaekwad Oriental Series, 1931. L, C. V. Literary Circle of Mahamatya Vastupala by B. J., Sandesara. Singhi Jain Series, Bombay 1953. Sarasvatikanthabharana - 2nd edition 1934, Nirnayasagar Press, Bombay. S. P. Sanskrit Poetics - Vol. I, by S. K. De, 1923. Srngaraprakasa - by V. Raghavan, Karnatak Press, Bombay. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradhAna saMpAdakIya kiMcit vaktavya / rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna dvArA prakAzita rAjasthAna purAtana grantha mAlAkA, yaha 47 vAM grantha, mammaTa mahAkavikRta kAvyaprakAza ke dvitIya bhAgake rUpameM, vidvAnoMke sammukha upasthita ho rahA hai| isake pUrvake pranyAMka 46 ke 'kiMcit prAstAvika' meM hamane isa ke viSayameM jaisA sUcita kiyA hai, yaha bhAga ukta granthakA vistRta prastAvanA evaM pariziSTAdi saMgrahAtmaka svarUpa hai| isake avalokanase vijJa abhyAsiyoMko pratIta hogA ki saMpAdaka vidvAn zrIyuta parikhane isake saMpAdana kAryameM kitanA parizrama uThAyA hai aura kisa prakArakI pranthasaMbaddha mUlyavAna sAmagrIkA saMkalana kiyA hai| isake liye hama yahAM punaH hamAre paramaprItipAtra aura ciramitra kharUpa inake prati apanA hArdika kRtajJa bhAva prakaTa karanA cAhate haiN| isake pUrva pranthameM hamane nirdiSTa kiyA hI hai ki rAjasthAna sarakArane, jaisalamerake prAcIna jJAna bhaMDArameM, hamAre rASTrIya sAhityake jo amUlya prantharana chipe paDe hai unako prakAzameM lAnekI eka viziSTa yojanA svIkAra kI hai aura tadanusAra, hamane rAjasthAna purAtana granthamAlAke antargata 'jaisalamera jJAnabhaMDAra granthoddhAra granthamAlA' nAmakI eka 'pRthak zreNi ( sIrIjha ) prakaTa karanA prAraMbha kiyA hai| usIke dvitIya aMkake rUpameM yaha pustaka prakaTa ho rahI hai| isa pustakameM, mUla prAcIna tADapatrIya pratike 4 pannoMke phoToblAka banavAkara unake citra diye jA rahe haiM jisase vidvAnoMko usakI lipi AdikA yatheSTa darzana ho skegaa| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa AbhAra pradarzana hama yahAM para, jaisalamera ke jJAnabhaNDAraviSayaka pranthoddhAra kA sumahat Ayojana karane nimitta, rAjasthAna rAjya ke preraka prANasvarUpa, vartamAna mukhya maMtrI mahodaya, zrI zrI mohana lAlajI sukhADiyA tathA mukhya saciva zrI bhagavanta siMhajI mehatA aura zikSAsaciva zrI viSNudattajI zarmA ke prati apanA hArdika AbhAra pradarzita karanA cAhate haiM, jinake rAjya kalyANakArI sadvicAroM aura satprayAsoM ke pariNAmasvarUpa, rAjasthAna. sAmAjika evaM sAMskArika jIvana meM nUtana utsAha, nUtana preraNA aura nUtana saMgaThana kA prasAra ho rahA hai aura sAtha meM rAjasthAna kI prAcIna saMskRti ke saMrakSaNa aura samuddhAra ke nimitta mI rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna dvArA prastuta 'rAjasthAna purAtana granthamAlA' ke prakAzana 'jaisI deza-videza meM khyAti prApta karane vAlI sAhityika pravRttiyoM kA vikAsa bhI prazaMsanIya rUpa meM vRddhi prApta kara rahA hai| 11 janavarI, 1960 rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAna, jodhapura - muni jinavijaya Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA] [kAvyaprakAza-saMketa nAziAyadAUmumatAsamammAnanIya kAryAstA pAcavadayamANaramaNIyakajhadayadAriNIvAdhinavAyarana kArikAraNAniyavAMvarAyAjamavAdAsakAraNakkindhAna mimikAdAyAdimajhadyAbharanahilakAmAnivikIsivAkunAnarAnandhamamikSAvavidyadhakArANAmaniyanavayanAyaka vikAdyasaMsArakavirakApajApatiAyadhAmagArAvAtavizva caMpaniyaTanAdAnaMdadAyinAmamucininiyAMkalagreg miniAkAvarApakrayAzvAminArAyasmAzAvApAdAnakArANAnikamAyAnamA yamalilAdInimatakArikAraNAnipiDAmatimirAdayA pavAgadayaghumayarasAdhanAca sAcana nivArArthanAtanAya nivAsivAdyApAranavamahAnyAvi vidhyapakAranirmi vinizvadyamAnAmAvAvAvasamAvaviyatanavAcatanAvazAvatamAhavanAyakAzrayA nApadaMparivInA nayativAracinnamAnApajApatimimiAnagyA kAryazAvanInAmAvakkiA yavardhamAnAlayatirakAkA niyAnAMkAcagakarmAkAhi mazzayamanyanItikarmayAnAvAnayAdhama pratyAyAnakArI jayanyAvanikavidhatApanivAcavAyAvAlAkAliyanabAra nivakasicAvanirayasayakamavAyImAvAvAkADomA / nAmiviyalalaNasaMvAdAtApAyAjaneyamardavarAyA bhImAnAvanA rasaraMgajanAmAtyAdidyAvahArAmacindhinAnA jayAmamimanikanadhAma-vA-yAmovaparamAvyA mujJa karmakamyamAcA jayaniyata kitavatayatItyataparatAzanamAmamAmIyAni munivAkyAcAca pAnAyathyAzcamAvIkAryazinimAMpratikAramAnApraznanApiyAma tivamavasIbATa ruyAmAyAkapadAnAkakAyAkkiAsAcAvAsAdyatirikAlakAdadhizAkatimAranAmAragANA idAnAvayaminiAdAyanyAyanayugAnakArazakAyamamivayavAvayamazivAyakamAyAsima 15krApatyAunasamuhizyasamAdApighuvatrI nAnapimahAnAyakAcanitizakAdInI vivAda nadyamAnAH sakaladyAvahArinnamupadizatizcAnaMdaminiyarakhamAjhAnasI miAnamivAzadevasamamAkA banAne jesalamerasthita-jainagranthabhaNDAragata tADapatrAtmaka prAcInatama pustakake Adi 2 patra / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna purAtana granthamAlA] [kAvyaprakAza-saMketa kaccAyivAdaravikavimanivida mumttosikaalaayraaymii| lomijA-mastasyAkaviriSadyAmamayAmanunayAmadyAnasA hAtArAkannamavakramabyabAsUsAgrahAsAgAyatavidhi ulthamanAesamayapadiya sAmAnAcAyamAlAnA miMdIvarA rahimana timAhagamAvapratipAdamAna nivAsasvajana svAmakkamaketacihArAviSadhAmASTiyAdA rikA sisakAyakamiTamayAsisthAsamavasumabApAnalabdha avadhimAkAmayatayAvIpasiriyasanAyAmamAyavAcInAzItalavAnAMcavarmA maasmvtaammitimaadaaymnshmmaastaanaabmaansynaavaaraamdhyaan| dAvaraphuTIkakaramajAvatamAmRtatA karAvapurayAemRtAsukAbanekAlikAmA rAmA niyAdAraNAnayanAzanAsamayAnIyAmAtyAnimAyAvaSakota:mapuravabaMdhAyAsabA. kAmalAsamIniyuktI nabAnadAyadhisuhitAmazikavAdizcimakA suvAsAcavAmiya sAyakavAvalamAyAmanyapunarukava asisTamakAnasamAdhavAzamAnA'pAmayA sadazyamA viparyavasAnAdhyapakramavA jarukavayisusvazatipayukAyadyapinAdaudhA cuNAlaMkAranAvAvazavAyavAlayakAhAnaMtadhAzApAyA chAdAbAnAyakatipayamAhitavargamiSAnikArAmI ravIkSAdhAmakarasaMyamamivAdanusadavAdakAprasAdhatI chimantAritAkAbanidivADAcavaMDazvasanAvitavAki nimAviyAcaparitaHsumAnAmAravazyApInamazcamatiAya majAmamAchAmarabAjakAlAsamahAdavakasanumAmApratikSAvazAlagAmavAlamahAzrIvatsavaDAlakha rikyAyAmAlikArakhANAmAMvitakakanapAunAlekAyadAyagavAyanA viArAvalajhApA jInAmAjhama yAninimAdhAnakAyAvipakarupanyAyAninu manAnimalachama nAsAyAnAmavAsanavikasilAvAvadhacamuciyA nikAmamAyamAninavamayAsI seyara niyama nimivAmI kAkaspataruAnAmAsamparAgahAlitavisvAtajanAvira samadaMkArAtinidhImAmadhAraviracitakAdyAsAzakAkAkAsAkatima midhAraNavimAkAbArzanAmamAsaMtIkSakAdAyInAmakAjanyakAlamAkamA kiyATakAyApAlAsevana 20zvAzanApAThevAdArakhAnAlikhitamitimAzA jesalamerasthita-jainagranthabhaNDAragata tADapatrAtmaka prAcInatama pustakake aMtima 2 patra / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION General remarks This work on Kavyaprakasa brings to light the hitherto unpublished commentary of Bhatta Somesvara, known by the name of Kavyadarsa Kavyaprakasa-samketa, one of the earliest commentaries on Kavyaprakasa. For the editing of Ka vyaprakasa itself, there is new material in the form of two very old manuscripts, one on palm-leaf and the other on paper, none of them, probably used before. Various readings from the edition of Kavyaprakasa with Manikyacandra's Samketa (1921 A. S. S. Poona) and its fourth edition with Jhalkikara's commentary (1921 B. O. R. I. Poona), have also been noted. These are respectively named A, B, C and D. Kavyadarsa Kavyaprakasa-samketa The text of Kavyadarsa Kavyaprakasa-samketa is based upon a copy of two palm-leaf Mss. belonging to the Bada-Bhandara of Jesalmere in Rajasthan. This copy which belongs to the mss. collection of Gujarat Vidya Sabha of Ahmedabad was prepared by Pandit Keshavaram Shastri who was deputed by the institution for the purpose of inspecting the Mss. of the Bhandaras under the guidance of Acharya Shri Jinavijaya Muni. One of the palm-leaf Mss, is complete, the other comes upto the seventh Ullasa. Both these palm leaf Mss. have been noted by C.D. Dalal in his Catalogue of Manuscripts in the Jain Bhandars at Jesalmere (p. 43 and p. 12 respectively). These have been described by Muni Shri Punyavijayaji also in his sit Juha TPT. Jaarsustu-ete-set to be published shortly by the Jain Svetambar Conference, Bombay. There is a very recent paper ms. of this work in the Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona, also. This paper ms. seems to be a copy of the palm-leaf ms. No. 346 of the Bada-Bhandara. It is described in the Descriptive Catalogue of the Government Collections of Mss. Vol. XII pp. 77-78. These Mss. are called A. B. C. respectively. 1 There is another palm-leaf Ms. of the Samketa in one of the Bhandars at Patan It is too worn out to be handled. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAPRAKASA-SAMKETA Critical notice of the Manuscripts Kavyaprakasa Description of the manuscripts : A. Source: Bada: Bhandara of Jesalmere; bearing the number 183, Material: Palm-leaf. Number of leaves: 178: la and 178b unwritten. Length: 15"; breadth : 11" to 13". Lines per page: 2 to 4. Each line is made up of two parts of about 5" and 7" respectively. Each part contains about 25 and 27 letters respectively. Script: Devanagari. Date : Samvat 1215, Asvina sudi 14, Budha = Wednesday October 8 1158 A. D.', in the reign of Kumarapala. Place : Asahila-pataka. Name of the scribe or patron : Pandita Sri Laksmidhara. In the middle of the wooden punthi 09972 SET:. Begins : Solo TH 107982 II FFAIRF# etc. Ends: saMpUrNamidaM kAvyalakSaNaM kAvyaprakAze arthAlaMkAranirNayo nAma dazama ullAsaH // 3 // ityeSa mArgo laget etc. to : 11 3 0 E* 3 11 At Floy#TT: 4704 Tot ll she TS11 2 13141113 11 6 // cha // saMvat 1215 azvinazudi 14 budhe adyeha zrImadaNahilapATake samastarAjAvalIvirAjitamahAjAdhirAjaparamezvara-paramabhaTTAraka-umApativaralabdhaprasAda-prauDhapratApa-nijabhujavikramaraNAGgaNavinirjitazAkambharIbhUpAla-zrIkumArapAladevakalyANavijayarAjye paMDitalakSmIdhareNa pustakaM likhaapitmiti| 1 I am thankful to Prof. Harihar Bhatta of the B. J. Institute, Gujarat Vidya Sabha, Ahmedabad, for finding out this and subsequent equivalent dates of the Christian era. 2 On this Dr. P. K. Gode remarks: "If the word "foaftar" is taken in its strict sepse the statement would mean that Pandita Laksmidbara got this copy prepared for him. If, however, farfar be interpreted to mean feat, Laksmidhara bimself becomes the scribe" (p. 53). On the strength of the identity of the passage zrImadaNahilapATake to vijayarAjye in the above colophon, with the one found in the inscription of V. S. 1213 (-- A. D. 1156) in the temple of Parsvanatha in Naddula = Nadol whose scribe was Papdita Mahipala, Dr. Gode says, "Can we suppose that Pandita Mabipala's sentence quoted above is reproduced by Pandita Laksmidhara in the Kavyaprakasa colophon? If Pandita Laksmidhara is supposed to be a different person from the copyist of the Kavyaprakasa Ms., it may be possible to suggest that Kayastha Mahipala may have copied the Ms. of the Kavyaprakasa for Pandita Laksmidbara and in doing so he only repeated a sentence from his inscription of A. D. 1156 two years later." Dr. Gode, however, adds that more evidence is needed for this inference and suggests as an alternative inference that Pandita Laksmidhara had before him in 1158 A, D. the earlier Nadol grant of 1156 A. D. (J. O. R. Madras: Vol. XIII pp. 52-53). Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION Source: Gujerat Vidya Sabha Material: Paper. Number of leaves : 134. Length : 8.5", breadth 3". Lines per page: about 7. Letters per line: about 37. Margin on each side: 1". Upper margin and lower margin: 7" each. Script: Devanagari; handwriting beautiful. Date : Sake 1211. Khara-samvatsara, Jyestha Sukla 5, Guru. = Thursday 26th May, 1289. D. Name of the seribe: Laksmanasari, son of Sri Visnubhatta. The Ms. came into the possession of Dayasagaragani in Samvat 1536 (1480 A. D.) when in Ahmedabad. Folio la: in the middle // kaavyprkaashH|| 1b:- begins : zrI gaNAdhipataye namaH / graMthAraMbhe vighnavighAtAya ete. Ends: 134a. na pRthak pratipAdanamahantIti saMpUrNamidaM kAvyalakSaNaM // 2 // iti // iti zrIkAvyaprakAze'rthAlaMkAranirNayo nAma dazamollAsaH // - ityeSa mArgoM etc // samAptoyaM kAvyaprakAzaH // Colophon : zAke candravilocane (illegible) zazibhiH klapte khare vatsare jyeSThe mAsi site dale guruyute paMcamyabhikhye tithau / sAdhUnAM paritoSapoSavidhaye zrIviSNubhaTTAtmaje nAyaM lakSmaNasUriNA vilikhitaH kAvyaprakAzaH khayaM // zubhamastu // In a different, bolder hand: saM. 1536 varSe zrI ahammadAvAdanagare vA0 dayAsAgaragaNibhiH parigRhItA pratiriyaM / These would be interesting suggestions if they were not based on the identity of a passage which is of a conventional nature and to be found with slight variations in other colophons and inscriptions of Kumarapala. For example, compare: saMvat 1208 jyeSazudi 6 ravau abeha zrImadaNahilapATake samastarAjAvalIsamalaMkRta mahArAjAdhirAja-umApativaralabdhaprasAda-prauDhapratApanijamujavinirjitaraNAMgaNopetazAkaMbharIbhUpAla-zrImatkumArapAladevarAjye (p. 106. jai. pu.pra.saM. prathamabhAga siM. jai. gra. mA.). In volume II of Historical Inscriptions of Gujarat edited by Acharya Girijasankara Vallabhaji asimilar reference would be found on p. 14 with the addition zrIavantInAtha who was subjugated by Kumarapala by that time (V. 8. 1220). 1 I am obliged to Prof. Harihara Bhatta for the following note:. "zAke candravilocane zazibhiH , kharasaMvatsara, jyeSTha zukkupaMcamI, guruvAra. x stands for a letter, which is not legible; it may by ndu or dhu. Thus the readings may be I candravilocanendezazibhiH or II cndrvilocnessushshibhiH| ___Reading I gives zaka 1121 or 1211 according as the digits are taken from right to left or left to right-both of which dates are earlier than the date mentioned in the manuscript. Now jyeSThazuklapaMcamI of zaka 1121 was zanivAra, ravivAra or somavAra, most probably ravivAra, but it was certainly, not guruvAra. So zaka 1211 remains the only alternative. Now jye. zu. 5 of za.1211 was budhavAra, guruvAra or zukravAra, most probably guruvAra. The khara saMvatsara recently was zAlivAhana zaka 1873. So the cycle of 60years of the saMvatsaras gives zaka 1213 as khara saMvatsara, and not 1211. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAPRAKASA-SAMKETA The letter aftera is illegible. It may be or y, most prog, bably Reading the digits from right to left the year would be a teMdu. 113-1199 or 1200 A. D. which is not possible because the far and are do not agree. There is another reason also. 1200 A. D. is a bit too early for a paper ms. Reading the digits, however, from right to left according to an older custom, the year would be a 1311=1289 A. D. In this case the faf and agree. The oldest paper mss. are known to be in about this time. 4 Kavyadarsa-Kavyaprakasa samketa Description of manuscripts: A. Source: Bada Bhandara of Jesalmere; bearing the number 346 Material: Palm-leaf. Number of leaves: 222. Length: 143"; breadth 24" to 1". Lines per page: 7; on a few pages 3 to 6. Each line is made up of two parts of about 41" to 6", the first part containing about 23 to 25 letters, the second about 33 to 35. 1a and 222b blank. Script: Devanagari. The difference arises from the fact that there was formerly the custom of dropping one in every 85 years, as 85 years 86 revolutions of Jupiter (5). The 60 year cycle of the as was created to be roughly equal to 5 revolutions of Jupiter, but, to be exact, the correction of one ar is necessary as shown above. So it appears that the correction of 2 years had already been made before 222, thus bringing saMvatsara in zaka 1211. Incidentally, it shows us also the fact that the custom of dropping one in 85 years may have originated 2x 85-170 or 3 x 85-255 years before 2222, i. e. between 956 and 1041 years of the era. So, may be according to the ancient practice of dropping a saMvatsara, which was called & kSaya saMvatsara like kSaya mAsa or kSaya tithi. Thus fedt gear-26 May 1289 4. D. (Thursday) seems to be the correct date and the reading seems to be zAke candre vilocaneMzarzibhiH. Here we have to take the digits from left to right, which was also a custom in older times. In later times, the custom became mostly to read from right to left. Now we discuss the other reading aftagaff. The manuscript came in the possession of af in Vikram Samvat 243 i. e. Salivahana Saka 20. This reading ("pu) gives 1521 or 1251 zAlivAhana zaka, of whiob 1521 is inadmissible, being later than zaka 1401, the date of the Ms. coming in the possession of dayAsAgaragaNi. The years zAlivAhanazaka 1251 is not, however, & khara saMvatsara, lying as it does at an interval of 22 years from, zA. za. 1272, which comes as kharasaMvatsara, if no kSayasaMvatsara is allowed. So it is also inadmissible, for this reaseon. ...falls on Thursday, 4th May 1329 A. D. most probably, though it may be one day earlier or later. Here the (day of the week) is satisfactory, but as it cannot be a ra, this date also cannot be admitted. Thus zA* za. 1211 jye. zu. 5 guruvAra - 26 May 1289 A. D. seems to be the correct date," Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION Date- Samvat 1283 Asadha Vadi 12 Sani = A. D. 1226, April 25 Saturday, or A. D. 1227 May 15 Saturday'. Begins: d.|| svasti // padArthakumudavAtasamunmIlanacandrikAm / vande vAcaM parispandajagadAnandadAyinIm // samuciteti / yat kila prastutaM vastu etc. Ends : dvikhaNDo'pi akhaNDa iva yad bhAti tatrApi saMghaTanaiva saMnimittam / khIkRtya kalpataruto marutaH parAgaM dRSTeH kSatiM vidadhate jagato'pi kiM taiH / mRtaH kRtI tu paritaH sumanomukhebhyaH pItaM madhUdvamati yena madaM karoti // // cha // iti bhaTTa zrIsomezvaraviracite kAvyAdarze kAvyaprakAzasaMkete dazama ullAsaH ||ch / bharadvAjakulottaMsabhaTTadevakasUnunA / somezvareNa racitaH kAvyAdarzaH sumedhasA // saMpUrNazca kAvyAdarzo nAma kAvyaprakAzasaMketa iti zubham // cha / saMvat 1283 varSe ASADha vadi 12 zanau likhitamiti // cha // 3 // cha / B. Source : Bada Bhandara of Jesalmere; bearing the number 99. Material: Palm-leaf, incomplete. Number of leaves: 207; upto the seventh Ullasa. Length: 119", breadth 12"-rarely 13". -Lines per page : 5, rarely 4 or 3. Each line made up of two parts of about 30%" and 413", containing about 38 to 40 letters. Script: Devanagari. Date : About the latter half of the 14th century.' Begins : padArthakumuda etc.. Ends : iti mataM khIkRtam // 63 // - yeSAM tANDavamAdhatte cittAdhvani rasadhvaniH / ta evAsya suvarNasya priikssaaksspttttkaaH|| iti bhaTTazrIsomezvaraviracite kAvyAdarza kAvyaprakAzasaMkete saptama ullAsaH // C. Source : Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona C. PL Ms., p. 12 Material : Paper. Number of leaves : 128. Length: 100%; breadth : 13". Lines per page : 30 to 35; about 36 letters per line. Script : Devanagari. Age : Samvat 1931 = 1875A. D. 1 I am indebted to Prof. Harihar Bhatt for the following: "The date April 25, 1226 A. D. Saturday is according to the Chaitri or Asadhi Saruvatsara and Paurniwanta Masa as in Northern India (Chaitri). The date would be 15th May 1227 A. D. Saturday, if the Samvatsara is Kartiki and the Miga is Amavasyanta as at present in Gujarat , but I think Kartiki custom was not prevalent at the date in question. 2 pR. 135. zrI jesalamerudurgastha-jainatADapatrIya graMthabhaMDAra-sUcIpatra, prepared by Muni Shri Panyavijayaji; to be published shortly by the Jain Svetambar Conference, Bombay, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 KAVYAPRAKASA-SAMKETA Begins: zrIgaNezAya namaH / OM svasti // padArthakumudavAta etc. vaMde vAcaM parisyandajagadAnaMdadAyinIM / Ends: atha ca sudhiyAM etc. iti bhaTTa zrI somezvaraviracite etc. saMpUrNazva kAvyAdarzo nAma kAvyaprakAzasaMketa iti zubhaM / cha. saM. 1931 ASADhaprathamakRSNa saptamyAM caMdravAsare lipIkRtaM vyAsa TIkamadAsa zrI jayazailanagare vairIzAlarAjye zubhaM bhavatu / ' The various readings of K. P. are given in appendix I. So also the variants of A and B mss. of the Kavyadarsa-Kavyaprakasasamketa are given in appendix II. The paper ms. C appears to be only a copy of A. The indexes speak for themselves. Authorship, Date etc. The double authorship of Kavyaprakasa This question pertains to two different matters: one, the attribution of the authorship of Vrtti and Karikas of Kavyaprakasa to separate persons and the other to the attribution of authorship of a part of Kavyaprakasa as a whole to one, and a part to another. The first matter has been discussed in detail by M. M. Dr. P. V. Kane. In his History of Sanskrit Poetics published in 1951, he comes to the conclusion that Mammata must be held to be the author of Karikas also (that is in addition to his being the author of Vrtti). But one of the references mentioned by him as an argument requires to be corrected. He says "None of the earlier commentators such as caMdra, jayanta, sarakhatItIrtha, somezvara makes any distinction between the author of thes and of the af." Now as far as Somesvara is concerned, he refers to af and far as if he is a different author. For.example, Somesvara after explaining the Karika lakSyaM na mukhyaM etc. ( u. 2.16. pR. 25) says: fa. So also in Ullasa 10 pp. 262 and 291 tanna yuktamityAha vRttikAra : - krUrasyeti and tathAtraiva dvayoryugapad anupAdAne'pi jJeyamityAha vRttikRd atraiva tuccheti / respectively. - Considering the fact that Somesvara is earlier than Manikyacandra as we shall see later, the question of the separate authorship of Karikas and Vrtti still remains open. 3 1 For other details see pp. 77-78 D. C. G. C. M. vol XII, 1936. 2 p. 259. 3 See also R. Shama Shastry pp. VII-VIII Introduction to K. P. with Manikya's Samketa, Sanskrit Series, University of Mysore, 1922. See also S. K. De: Sanskrit Poetics, Vol. I, p. 161 (1923); also his introduction pp. 19-21 to K. P. with Mahesvara's Adarsa. Calcutta S, S. Vol. VI 1936, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION The other matter viz. some part in the latter portion of K. P. was composed by some other writer, has been discussed at length by our two historians of Sanskrit Poetics, Dr. De and M. M. Dr. Kane. Arjunavarmadeva (13th Century A. D.) in his commentary on the Amarusataka (verse 30. Kavyamala Series), refers to the joint authorship of K. P. According to him Alaka had a hand not only in the 10th but also in the 7th Ullasa' He probably regarded Mammata and Alaka as the joint authors of the whole work, Rajanaka Ananda, a Kasmirian commentator, in his K. P. Nidarsana (1665 A. D.) is more explicit and quotes a traditional verse which records Mammata's authorship upto the topic of Parikara-Alamkara (X-32) and attributes the rest to 'Alata, Allata or Alaka'. The three Samketas refer in a general way to the double authorship of K. P. It should be noted that our palm-leaf ms. A. of K. P. which is the oldest Ms. (1158 A. D.) of the work known to us refers in the colophon to the double authorship of K. P. in the words "and TTH : " As Dr. Gode says "In view of the absence of Alaka's name in Ruyyak's allusion of the 12th century and in view of the other references being removed from Mammata's date by about a century, the importance of Pandita Laksmidhara's colophon of the Kavyaprakasa Ms, in 1158 A. D. is a better and more explicit corroboration of the Kasmirian tradition about the double authorship of Kavyaprakasa than that furnished by Rajanaka Ananda in the 17th century or Arjunavarman in the 13th century. The date of Mammata : Dr. S. K. De in his Sanskrit Poetics assigns Mammata's literary activity roughly to the last quarter of the 11th Century. M. M. Dr. Kane would put the date of the K. P. between 1050 and 1100 A. D. 1 History of Sanskrit Poetics, 1951, pp. 260-61; S. K. De's Sanskrit Poetics Vol. I (1923) pp. 161-62; Introduction to K. P. with Mahesvara's Commentary, p. 20. 2 Rucaka's Samketa p. 75 (C. 0. J. Vol. II, No. 12 September 1935). Somesvara's Samketa-p, 352; Manikya's Sanketa p. 304 ( A. S. S. Poona). 3 pp. 51, 52 vol. XIIIJ. O. R. S. Madsas 1939, This Ms. has also another importance noted by Dr. Gode. It provides a definite lower limit to Mammata's date by about two years. Ibid p. 49. 4 S. P. Vol. I. p. 160, also p. 19; Introduction to K. P. with Maheswaras's commentary 5 History of Sanskrit Poetics, p. 213. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAPRAKASA-SAM KETA The date of Somes'vara: The colophon of the palm-leaf mus. of K, D. K. P. S. as noted in its description has the following: bhrdvaajkulottNsbhttttdevksuununaa| somezvareNa racitaH kAvyAdarzaH sumedhasA // saMpUrNazca ete. saMvat 1283 varSe ASADhavadi 12 zanau likhitamiti / From this we gather that Bhatta Somesvara was the son of Bhatta Devaka and belonged to the Kula i. e, family of Bharadvajas. The palm-leaf ms, was completed on Saturday the 12th of the dark-balf of Asadha Samvat 1283 i. e. Saturday April 25, 1226 A, D., or Saturday May 15, 1227 A. D. This is all the first hand information that we have about Some. svara, the author of K. D. K. P. S. The lower limit of the times in which he must have lived is either April 1226 A. D. or May 1227 A. D., when the writing of our Ms. A was finished. This Somesvara was taken by Peterson and Aufrecht to be the author of Kirtikaumudi' and a contemporary and a close friend of Vastupala ( who died in 1240 A. D.). This mistake has been corrected by S. K. De, M. Krishnmachari and Sandesara. Krishnamacbari, however, places our Somesvara in the 14th Century, which is obviously wrong, because the palm-leaf ms, A. of K, D, K. P, S, is dated 1226 or 1227 A. D. The authors and works referred to by Somesvara in his Samketa are not later than Mammata. Amongst others however, we may mention Tilaka to whom Somesvara refers on p. 295. He was the author of a commentary on Udbhata's Alamkarasara Samgraha called Udbhataviveka or Udbhatavicara. He is placed between 1075-1125 A. D. by K. S. Ramaswami Sastri and between 1100-1125 A, D. by M, M. Dr. Kane.' 1 S. K. De, Sanskrit Poetics Vol. I. p. 172. 2 Sandesara, Literary Circle of Mahamatya Vastupala; Singhi Jain Series, 1953 p. 32. Pandits Sivadatta and Kasivatha credit him with the authorship of Kavyaprakasatika & Kavyadarsa, p. 16, Introduction to Surathotsava, K. M. Series, 1902, 3 L. C. V. p. 49. 4 See p. 757 and footnote 4, History of Classical Sanskrit Literature, 1937, Madras. 5 History of Sanskrit Poetics pp. 130-131. See also pp. 34, 41, 45, Sanskrit Introduction of K. S. Ramaswami Sastri to his edition of Kavyalankarasarasamgraha G. 0. S. 1931. Sri K. S. Ramaswami Sastri. refers to the possibility of other works of Rajanaka Tilika on acoount of certain references to him made by Rucaka in his Alamkarasarvasva not found in his edition of Udbhataviveka (pp. 38-39). M. M. Kane, however, brushes aside this possibility by saying that the opinion is based on bare conjectures (p. 131 H. S. P.). But the opinion of K. S. Ramaswami Sastri is strengthened by the fact that the quotation in connection with Aksepa Alamkara attributed to Tilaka by Somes'vara is also not found in the Udbhata viveka on p. 21 of the text where it would be expected. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION So in order to narrow down the time gap between 1125 and 1227 A. D., I made a comparative study of Somesvara's Samketa with Maai. kyacandra's Sanketa on the one hand and Rucaka's Sainketa' on the other. This comparison shows that Manikyacandra profusely borrows from Somesvara, just as Somesvara does from Rucaka. Let us take Manikycandra's Samketa first. (I used for the first three Ullasas the A. S. S. edition but as some portion in Ullasa V (p. 115) was found missing in it when compared with Mysore edition, I changed to it for the remaining portion. ) The number of parallel passages I found in both the Samketas is as follows, Ullasa-wise : U. 1-16; U. II-15; U. III-6; U. IV-19; U. V-22; U. VI1; U. VII-34; U. VIII-12; U. IX-23; U. X-91. Before we proceed to draw any conclusions from these parallel passages, it must be pointed out that some allowance must be made for the similarities and identities because both the works are commentaries on the same work. One has also to consider the possibility of a common source for both the works. But even after due deductions are made on these grounds, the identities, similarities and paraphrases in both the Samketas cannot be regarded as accidental. In fact, any one who will go through the parallel passages given in appendix A will be left in no doubt that either of the two has adopted considerable portions from the other work. The question, therefore, to be settled is whether Somesvara has borrowed from Manikya or vice versa. Careful consideration of these paralellisms should incline one to think that Manikyacandra has borrowed from Somesvara. This opinion gets corroboration from other facts also. Manikycandra in the Prasasti to his Samketa frankly says : nAnAgranthasamuddhRtairasakalairapyeSa saMsUcitaH saMketo'rthalavaibhaviSyati nRNAM zaGke vizaI tmH| niSpanA nanu jIrNazIrNavasanainIramdhravicchittibhiH prAthyaprathitAM na manthati kathaM kanthA vyathAM sarvathA // 12 In this verse Manikya tells us that his Samketa has been 'pieced together (HxFea: with small passages taken from various works and compares it to a Kantha "a patched garment.' In fact he informs us that he has prepared bis Samketa with the help of borrowings from other works. R. Shama Sastry has in the introduction to his edition of 0.0. J. vol. II. 1 Edited by Sivaprasad Bhattacharya and published in nos. 6, and 12. 2 See appendix A. 3 P. 496, K. P. S., Mysore edition. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 KAVYAPRAKASA-BANKETA the work given parallel passages to show Manikya's indebtedness to the Kavyanusasana of Hemacandra.' The parallel passages shown by me would open the probability of similar borrowings from Somesvara's Samketa also. This probability becomes almost a certainty when we find that at two places in Manikya's Samketa referring to the opinions of others there are unmistakable references to the views expressed in Somesvara's Samketa. Manikya while discussing the verse af faget etc. as an illustration of Samuccaya Alamkara says : "anyamatAmiprAyeNa vizeSaNa vizeSyayoratra vaiparItye STTK: 1"* Somesvara in the same context gives this view. He says Papageida 372377afafa @9991T P K 579:1 (g. 393). It may be noted that this reference is not to be found either in the Samketa (p. 67), or Alamkarasarvasva of Rucaka (pp. 183-84 ) While discussing the verse dau etc, as an illustration of Paryaya, Manikya says: 37 canaisat fa ani sitframarat THTHIE: This is the opinion expressed by Somesvara in the following words : sakalaratnasAratulyo bimbAdhara iti teSAM bahumAno vAstava eveti pratIyamAnopamApi / (pR. 314). This is also not found in Rucaka's works. But we have a more convincing proof than these. In the parallel passage No.13 in Ullasa VII it will be found that Manikya gives the following Sanskrit verse as an illustration of duSkamatva : aitas fauca warte af faatu aiman dari ag faferare la (p: 247). Now this is really the Sanskrit translation of a Prakrit verse which is to be found as follows in Somesvara's Samketa: kArAviUNa khauraM gAmauDo majiuNa jimiUNa / nakkhattatihivAre joasiaM pucchiuM laggo // (pR. 156 ) Now if we ask who may be the borrower in this passage taken as a whole, we can certainly say that if the Brahmana writer Somesvara had borrowed from Manikya, he would not have translated an original Sanskrit verse into Prakrit. The traditional practice has always been to translate Prakrit into Sanskrit and not vice versa. Therefore about this passage we can certainly say that the original is that of Somesvara, Manikya having given only the Sanskrit version. 1 pp. XII-XVI. 2 p. 415: Mysore Edition, 3 Trivendrum Sanskrit Series. Second edition. 1926. Not found also in the Kavyanusasana of Hemacandra. See Viveka, p. 393, M. J. V. edition. 4 Not found also in K. S., see p. 74 (M. V. J. edition). 5 Hemacandra quotes this verse in Prakrit p. 264. The verse occurs in the Sarasvatikanthabharana also, p. 31. K.S.S. 1934. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION 11 If we add to this the consideration that Brahmana writers generally do not borrow passages from Jain writers, particularly in works of such subjects, the proof of Manikyacandra borrowing from Somesvara is almost complete, falling short only in the absence of a direct mention of Somesvara by name. But Manikya has not mentioned Hemacandra or Kavyanusasana also. He has, however, made a general acknowledgement of his debts to the previous works in the verse quoted above. Thus mainly on the strength of the character of parallel passages found in both the Samketas corroborated by other considerations, I come to the conclusion that Manikyacandra has borrowed from the Sanketa of Somesvara and that, therefore, Somesvara precedes Manikyacandra in time. Now let us consider the parallel passages in the Samketa of Rucaka and the Samketa of Somesvara. Their number Ullasa-wise is as follows: U. 1-4; U. II-3; U. III-3; U. IV-5; U. V-11; U. VI-no Samketa of Rucaka; U. VII-4, 4a-b-c; U. VIII-2; U.IX-25; U. X-72. A close scrutiny of these parallel passages leaves no doubt that Somesvara has absorbed in his Samketa, particularly in the tenth Ullasa, quite a good portion of Rucaka's Sanketa. Now if we consider the meaning of the term Samketa as used to denote a type of commentary, the relation between these two Samketas will become clear. Monier Williams in his S. E. Dictionary explains the word as follows: "a short explanation of a grammatical rule (= 2 saili. q. v), M. W; a special or particular interpretation (a concise explanation of a grammatical aphorism)". Thus Samketa is a short explanatory commentary. Sankara, the author of a commentary on Harsacarita of Bana, describes his Sanketa as "ATERIGE: 1 IZE=HEUTI 7" etc. Now when we compare the Samketa of Rucaka with that of Somesvara we find that the former is a real Samketa in the proper meaning of the term - a short explanatory commentary of difficult and recondite passages, consisting of 75 pages (royal octavo), while that of Somesvara consists of 352 pages of the same size. This explains the small number of parallel passages, but we find that in the case of the tenth Ullasa the number is as big as 72. Rucaka, in addition to explanations of difficult words, no doubt, introduces a few discussions. But these compared to those of Somesvara are very few in number. In fact it will be found that explanatory portions of both the Samketas are very I p. 258. H. C. (Kavyamala Series ), 1925. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 KAVYAPRAKASA-SAMKETA often in indentical words; while they often differ in their discussion of general points. This is sufficiently indicative of Somesvara's Sanketa being later than that of Rucaka. Thus we are able to place Somesvara between Rucaka and Manikyacandra. The Date of Manikyacandra's Samketa : The date of Maniky acandra's Samketa has been taken as V. S. 1216= A. D. 11607 on the strength of the following verse of the Prasasti of the work: natalifta ha hai #12 #1349417R4 ECST anfa: (p. 470 ). But this date of Manikya has been controverted by Prof. Dr. Sandesara in his work Literary Circle of Mahamatya Vastupala'. His.. main argument for not accepting this date is based upon the irreconcilability of this date with the date of another work of Manikyacandra. Our Manikyacandra finished the composition of his Mabakavya Parsvanathacaritra in V. S. 1276 = A. D. 1220 at Div in an island on the southern coast of Saurashtra. The Prasasti runs as follows: sapira visaMkhyAyAM samAyAM dIpaparvaNi / samarthitamidaM velAkUle zrIdevakUpake // Thus the interval of 60 or 61 years between 1159-60 A, D., the date of Samketa and 1220 A, D., the date of Parsvanatha Caritra, cannot be reconciled according to Dr. Sandesara. He says: "Now, if the author wrote his Samketa, a fruit of his mature learning and ripe intelligence, in 1160 A, D., it is difficult to believe that he should have been fit enough to compose a Mahakavya sixty years afterwards--in 1220 A. D., if at all he could have lived so long." He therefore proposes that <Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION 13 But these arguments though plausible are not decisive. If we assume that Manikyacandra might have been of thirty years of age when he, by borrowing from several previous works on Alamkara, particularly Somesvara's Samketa, composed his Samketa, there would not be anything inherently impossible in Manikyacandra finishing his Mabakavya at the age of ninety. One need not assume that he composed the whole poem at a time in his old age. He might have commenced his Mahakavya much earlier and given the finishing touch in old age. As to his contact with Vastupala, there is nothing impossible in the same taking place in Manikya's old age. Many Jain Sadhus have been known to have lived to the age of ninety or hundred But the argument based on the interpretation of the Sabdanka would deserve greater consideration, if it could be proved that the word 972 and its synonyms did not signify the number 1. But it is not so. Dr. Sandesara and Shri Nahta have not been able to quote any reference in which the word Vaktra and its synonyms are used alone. They are generally found used with Brahman ( = 4), Siva ( = 5) and Kartikeya (= 6) or their synonyms. Dr. Sandesara on the authority of Sri Agarchand Nahta says that in later times the word Vaktra and synonyms were used alone to signify 4 or 6. But no instance is quoted. While in the following late reference in the a rea-agen- agent of Vijaya Laksmisuri, the word ach definitely signifies 1 : "mu~nikairasiddhivaMdainane varze AThamamudi bhale bhAvere" Here no other interpretation of an excepting number one is possible, Vijaya Laksmisuri would not have used the word aga to signify one, if he had no traditional support. This is corroborated by what is said in the ms. of 172 Pasal arthotpattistabakoddhAra-"yadA ekasaMkhyaH padArtho vivakSitaH tadA ekasaMkhyA anye'pi pdaarthaaH|" This means that in addition to the traditional Sabdas for one, all the words for things which are one in number can be used to signify one. vaktra or vadana for mouth is one such word.1 Manikyacandra who shows great knowledge of all the different topics of Kavi-siksa could not be so inexact as to use the word Vaktra which, without Brahman or Guha qualifying it, could signify four or six, if he really did not mean one. So I see no adequate reason to give up the usually accepted interpretation of 7774742TET = V. S. 1216 = A. D. 1160 the year in which Manikyacandra completed his Samketa. 1 I am indebted to Muni Shri Punyavijayaji for the references from aftrema by Vijaya Laksmisuri and #1527a f a61.GI. He informs me that the ms. of this latter work belongs to the 16th century of the Vikrama Era. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 KAVYAPRAKASA-SAMKETA . Consequently we can place Somesvara's Sanketa prior to 1160 A. D. Rucaka or Ruyya ka: At the end of the text of Samketa published in Calcutta Oriental Journal Vol. II No. 12, the colophon reads, wat 7911795er ! This Rajanaka Rucaka is the same as Rajanaka Ruyyaka who is famous in Sanskrit literature as the author of Alamkarasarvasva. His date has been put by S. K. De in the second and third quarters of the 12th century, that is between 1125 and 1175 A, D.' Kane places the composition of A. S. between 1135-1150 A, D3 So Somesvara's Samketa may be placed after 1135-1150 A. D. The date of the palm-leaf ms. of Somesvara's Samketa is, as we have seen, 1226 A, D. By a comparative study of the three Samketas, it becomes possible to put Somesvara's work earlier than 1160 A, D., somewhere between 1135-50 and 1160 A, D. Certain passages of Somesvara's Samketa are similar or identical with those of Alamkaracudamani and Viveka of the Kavyanusasana of Hemacandra also. Though I have not made a thorough comparison of the two works, the passages that came to my notice are sufficient to raise the question of borrowing by one from the other or from a common source. Hemacandra lived from 1089 A. D. to 1173 A. D. (K. S. Vol. II p. CCLXX and CCXC). His K. S. was written after his Sabdanusasana which was finished by 1143 A. D. (K. S. Vol. II CCXCI). If we can take the K. S. with its Alamkaraculamani and Viveka as being written between 1143 A. D. and 1150 A. D., chronology itself cannot help in solving the question of borrowing. So let us consider a few of these parallel passages. In the Samketa on the seventh Ullasa treating of Dosas, SomeSvara explains divyAdivyAH prakRtayaH thus : divyAdivyAstu caturdhA and then illustrates the different types with a number of verses. This whole passage of about thirty lines in Somesvara's Samketa is similar to one found in the Muni Punyavijayaji himself has collected about a thousand 571 which he proposes to publish with the relevant references. He informs me that in fifteen or twenty instances in which the word ge and its synonyms are used, they are always preceded by Brahman, Siva or Guha or their synonyms. He has also not met with any instance of the word et and its synonyms being used alone where they would signify four, five or six. The late reference of the use of 29 alone that has been quoted above signifies one, 1 pp. 193-195, S. P. Vol. I; pp. 261-274 and p. 267, H. S. P. 2 p. 194, S. P. Vol. I. 3 p. 273, H. S. P. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION 15 Viveka of K. S. pp. 174-75. The Viveka passage however is longer because it describes the three other Prakrtis, viz., Pataliya, Martyapataliya and Divyapataliya. Now, this whole passage of Viveka is taken from the Kavyamimamsa (pp. 42-43) of Rajasekhara (900-925 A. D.). Similarly Somesvara in his Samketa on the same Ullasa (pp. 183-186) which is a shortened form of one found in the Viveka pp. 179-198, while explaining and gives a long passage. This passage is to be found in Manikya's Samketa also (p. 275). Hemacandra has taken this passage also from the Kavyamimamsa, pp. 89-I12. So in these two cases we can trace the parallelism to a common source, viz., the Kavyamimamsa of Rajasekhara. The third passage that is worthy of comparison is in the eighth Ullasa which treats of Gunas. Mammata while explaining the difference between Guna and Alamkara gives a general definition of Alamkara as one which may help the Rasa, if there is one, but which, otherwise, only adorns the body-poetic. Mammata gives two examples in one of which an Alamkara does not help the Rasa even though there is one, and in the other of which the Alamkaras help the Rasa. Somesvara, after commenting on this, gives a few more points with illustrations in which the position of Alamkara is shown in the following ways: (1) are fail, ( 2 ) na bAdhakatvatATasthyAbhyAm, ( 3 ) bAdhakatvena and, ( 4 ) tATasthyena. Then he illustrates the following : (5) anaGgatve'pi kAle'vasare grahaNam, ( 6 ) akAle grahaNam, ( 7 ) gRhItasyAvasare tyAgaH, (8) anavasare tyAgaH, (9) nAtinirvAhaH, (10) atinirvahaNam, ( 11 ) nirvAhe'pyaGgatvam and ( 12 ) nirvAhe'pyanaGgatvam / Hemacandra has regarded this topic as important and given it a whole sutra (Adhyaya I. sutra 14, p. 35) and in the Alamkaracudamani and Viveka discussed it in detail. Pages 198-200 of Somesvara's Samketa are almost identical with the pp. 36-41 of the K. S. An interesting point may be noted here. Hemacandra has quoted the verse etc, in the A. C. and explained it in the Viveka, while Somesvara after quoting the verse follows it with the explanation. The same is the case with the verse up etc. Hemacandra, we find, has adopted in his works the method of taking his material from several authors and arranging and marshalling it in a more systematic way. Can we say, here, that he took his material from Somesvara and arranged it differently? Or have both the authors a common source? In the same Ullasa, Somesvara has an elaborate discussion on the different theories and definitions of Gunas (pp. 204-208). Hemacandra in his Viveka has given a longer dissertation on the same subject Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 KAVYAPRAKASA-SAMKETA AnmM (pp. 274-288). The matter that is cominon is almost in identical words and contains the saine illustrations. Here it appears that both have a common source, probably the missing portion of the K. M., Hema candra giving a longer and more detailed version. In the same Ullasa, Somesvara has a big digression on the different types of Sanskrit literature, viz. fpeift and #91 with its different varieties, anibaddha with its different varieties and mahAkAvya, as also a long account of the Fi with its ten varieties as well as uparupakas (pp.'11-222). If we compare this digression with the eighth Adhyaya of the Kavyanusasuna, we find that it is very similar not only in content but words also. Now we find that in the Dhvanyaloka, Uddyota 3, Karika 7 there is a mention of Kawyaprabheda. The Vrtti explains it as follows: "yataH kAvyasya prabhedA muktakaM sNskRtpraakRtaapbhrNshnibddhm| saMdAnitakavizeSakakalApakakulakA ni paryAbandhaH, parikathA sakalakathA khaNDakathA sargabandho'bhineyArthamAkhyAyikAkathetyevamAdayaH (pR. 141)." On this Abhinavagupta in the Locana says: mukta kamiti / muktamanyena nAliGgitam / tasya saMjJAyAM kan / tena svatantratayA parisamApta nirAkAGkSArthamapi prabandhamadhyavarti muktakamityucyate / muktakasyaiva vizeSaNaM saMskRtetyAdi / kramabhAvitvAttathaiva nirdezaH / dvAbhyAM kriyAsamAptau saMdAnitakam / trimirvizeSakam / caturbhiH kalApakam / paJcaprabhRtibhiH kulakam / iti kriyAsamAptikRtA bhida iti dvandvena nirdiSTAH / avAntarakriyAsamAptAvapi vasantavarNanAdyekavarNanIyoddezena pravRttaH paryAbandhaH / ekaM ca dharmAdipuruSArthamuddizya prakAravaicitryeNAnantavRttAntavarNanaprakArA parikathA / ekadezavarNanA khaNDakathA / samastaphalAntetivRttavarNanA sklkthaa| dvayorapi prAkRtaprasiddhatvAd dvandvena nirdezaH / pUrveSAM tu muktakAdInAM bhASAyAmaniyamaH mahAkAvyarUpaH puruSArthaphalaH samastavastuvarNanAprabandhaH sargabandhaH saMskRta ev| abhineyArtha dazarUpakaM nATikAtroTakarAsakaprakaraNikAdyavAntaraprapaJcasahitamanekabhASAvyAmizrarUpam / AkhyAyikocchrAsAdinA vaktrAparavaktrAdinA ca yuktA / kathA tdvirhitaa| ubhayorapi gadyabandhasvarUpatayA dvandvena nirdezaH, AdigrahaNAccampUH / yathAha daNDI--'gadyapadyamayI campU:' iti / (pR. 141)."] Now we find this material both in Somesvara's Sanketa as well as Hemacandra's Kuvyanusasana. This means that the common source for both the works is Dhvanyaloka and Locana. But there is much identical additional matter on this topic in both the works which is not to be found in Dhvanyaloka and Locana. Let us take the different Kathaprabhedas. Both Hemacandra and Somesvara mention twelve varieties of Kathas as against the three of Dhvanyaloka. kAvyAnuzAsanam-dhIrazAntanAyakA gadyena padyena vA sarvabhASA kathA / / 8 / AkhyAyikAvanna svacaritavyAvarNako'pi tu dhIrazAnto nAyakaH tasya tu vRttamanyena kavinA vA yatra varNyate, yA ca kAcid gadyamayI yathA kAdambarI, kAcitpadyamayI yathA lIlAvatI, yA ca sarvabhASA kAcit saMskRtena kAcit prAkRtena kAcinmAgadhyA kAcicchUrasenyA kAcit pizAcyA kAcidapatraMzena badhyate sA kthaa| 1 Kavyamala series, 2nd edition, 1912. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION 17 prabandhamadhye parabodhanArthaM nalAyupAkhyAnamivopAkhyAnamabhinayan paThan gAyan yadeko granthikaH kathayati tadgovindavadAkhyAnam / tirazcAmatirazcAM vA ceSTAbhiryatra kAryamakAryaM vA nizcIyate tatpaJcatantrAdivat, dhUrta viTa kuTTanImatamayUra - mArjArikAdivacca nidarzanam / pradhAnamadhikRtya yatra dvayorvivAdaH sArdhaprAkRtaracitA ceTakA divat pravahnikA / preta mahArASTrabhASayA kSudrakathA gorocanA-anaGgavatyAdivanmanthallikA / yasyAM purohitAmAtyatApasAdInAM prArabdhAnirvAhe upahAsaH sApi manthalikA / yasyAM pUrvaM vastu na lakSyate pazcAttu prakAzyate sA matsyaha sitAdivanmaNikulyA / ekaM dharmAdipuruSArthamuddizya prakAravaicitryeNAnantavRttAntavarNanapradhAnA zuddhakAdivat parikathA | wwwwwww madhyAdupAntato vA granthAntaraprasiddhamitivRttaM yasyAM varNyate sA indumatyAdivat khaNDakathA / samasta phalAntetivRttavarNanA samarAdityAdivat sakalakathA / ekacaritAzrayeNa prasiddha kathAntaropanibandha upakathA / lambhAGkitAdrutArthA naravAhana dattAdicaritavad bRhatkathA / ete ca kathAprabhedA eveti na pRthaglakSitAH / wwwwwwwwwww gadyapadyamayI sAGkA socchvAsA campUH // 9 // saMskRtAbhyAM gadyapadyAbhyAM racitA, abhiprAyeNa yAnyaGkanAni khanAmnA paranAmnA vA kaviH karoti tairyuktA ucchrAsanibaddhA campUH / yathA vAsavadattA damayantI vA / (pR. 463-465 ). saMketaH - kathAyAmiti / sukumAraracanAprAyA gadyena payena vA sarvabhASA dhIrazAntanAyakA kathA, yathA kAdambarI, padyamayI tu lIlAvatI / ekaM dharmAdipuruSamuddizyA nantavRttAntavarNanapradhAnA zuddhakAdivat parikathA / madhyAd upAntato granthAntarataH siddhamitivRttaM yasyAM varNyate sA khaNDakathA // sarvaphalAntetivRttavarNanapradhAnA sakalakathA // ekacaritAzrayeNa prasiddha kathAntaropanibandha upakathA / lambhakAGkitAdbhutArthA naravAhanadattAdicaritavad bRhatkathA / saMskRtagadyapadyAbhyAM sAbhiprAyakhanAmaparanAmAGkitA socchusA vAsavadattAdivat campUH | abhinayan gAyan paThan yadeko granthikaH kathayati tad govindavad AkhyAnam // tirazcAmatirazcAM vA ceSTAbhiryatra kRtyAkRtye nizcIyete tat paJcatantrAdivat kuTTanImatamayUramArjArAdivacca nidarzanam / yatra dvayorvivAda H pradhAnamadhikRtya sArdhaprAkRtaracitA ceTakAdivat pravahnikA // pretamahArASTrabhASayA kSudrakathA gorocanAnaGgavatyAdivad manthaliketyAdi tu kathAbheda eveti na pRthagaucityamatroktam / (pR. 211-212 ). In the above quotations we find that though Somesvara defines Sakalakatha, he does not mention any example of it, as Hemacandra does. What must be the reason? Is it because Samaradityakatha is the work of a Jain writer Haribhadrasuri? If that were so, we could say that Somesvara has taken his material from Hemacandra omitting the Nastika Jain work. But we find that Hemacandra quotes in Viveka verses which are his authorities for the definitions and examples of (1) Upakhyana-- Akhyana, (2) Nidarsana, (3) Pravahlika, (4) Manthallika, (5) Manikulya, ( 6 ) Parikatha, ( 7 ) Khandakatha, (8) Upakatha, and (9) Brhatkatha, but about Sakalakathau he simply says 'caritamityartha : ' and gives no authority. This means that Hemacandra must have no authority for Sakalakatha other than that of Dhvanyaloka and Locana. We have seen that these works do not mention any names of works as examples. This would lead us to believe that Somesvara must have drawn upon the same common source as the work whose verses are quoted 3 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 KAVYAPRAKASA-SAMKETA by Hemacandra which, as we have seen, has nothing to say about Sakalakatha and that Hemacandra on his own must have removed the defect by mentioning Samaradityakatha." While introducing what are called Uparupakas, Somesvara says geyaM tu prekSya kAvya padArthAbhinayakhabhAvaM zrIgaditAdi (p. 221). Now it is Hemacandra who divides kAvyaM into prekSyaM zravyaM ca and subdivides prekSyaM into pAThyaM geyaM ca (p. 432), and further divides (prekSya) geyaM into DombikA to zrIgaditarAgAdi (p. 445). Here the interesting words to be noted in both are 772-921. It would appear that Somesvara has taken his wording from Hemacandra, though the quotation about the varieties of genitiin both is from the commentary of Abhinavagupta who himself introduces the passage with the words agat Arad: (p. 181 ) I. II. vol. I 2nd edition G.O.S. The last point to be noted is a small one. Somesvara in the tenth Ullasa while explaining 777717494 says RHETY 19 14H121sa at ga adha (g. 304). Here we have to note the words apcan and upamAdayo'pi. We know that it is Hemacandra who has defined upamA as NATIF I (p. 339). Somesvara seems to say that where there is no kura there is no Alamkara, and this applies to Upama also. He seems to imply that this is a characteristic common to all Alamkaras and not 1 It is well known that Bhamaba in bis Kavyalam kara gives five kinds of Kavya viz. Fara (HET ), fent (afs*), FM, enfant and fas( .9. 2. q. 3. #. # .), while Dandin in his Karyadaria recognizes (1) , (2) antara #614174, (3) 741 and rejects 311611fh as a separate kind (**.23-26. gr. 9. g. 80-85. ed by Rangacharya, Madras 1910). As mixed varieties of verse and prose he gives two-viz. 772# and art (27. 38.9. 22 ibid). Both these early writers do not give any sub-varieties, Rudrata in the sixteenth adhyaya of his Kavyalankara mentions #14 (9), HETATA, 41, Tegah (34.28... 9. v. . . . 8920), and EU 4T, cft, rostilla, arcaife ( 34.8, 1. 33-38. q. ibid). Bhoja in his Sarasvatikanathabharana gives a division of Kavya into 4 and , but offers no varieties of the former, wbile for latter gives six-viz. tea, Tuca, festa, #991, 2 and 7 (T. 306-306 K M. S. 2nd edition 1934). Dr. V. Raghavan however, in his work on Bhoja's Srngara Prakasa (pp. 28-29) mentions 24 kinds of Sravya Prabandhas out of which (1) Akhyayika, (2) Nidarsana, (3) Pra-vablika, (4) Manthallika, (5) Manikulya, (6) Katba, (7) Parikatha, (8) Khandakatha, (9) Up&katha, and (10) Behatkatha and (11) Champu, may be noted. If this list is complete, we have to say that Bhoja also does not mention Sakalakatha and that therefore the authority for it for Hemacandra and Somesvara may be different. Only after the text of Srngaraprakasa of Bhoja is published, we can say whether the verses quoted in Viveka as authorities for sub-varities of Katha can be traced to that work or some other work referred by it. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION the particular one of Upama. Can we say that this is a fling at Hemacandra ? Thus the parallelisms in the Samketa of Somesvara and the Kavyanusasana of Hemacandra do not give us any definite clue as to the priority of the one or the other. It appears that both have drawn independently from common sources like Dhvanyaloka, Locana, the verses quoted in Viveka etc. Probably, both the works the Kavyanusasana with Alamkara cudamani and Viveka and the Samketa of Somesvara were too near in time to each other to be known and utilized by the one or the other. But if some borrowing has to be assumed, the probability is that the Brahmanical writer would not condescend to take his material from a Jain, while Hemacandra had never any hesitation in utilizing nonjain works. If this turns out to be true, the date of Somesvara's Samketa will have to be placed before 1150 A. D. But for the present we may place the composition of Kavyadarsa. Kavyaprakasa-samketa between 1150 A. D. and 1160 A. D. Thus within fifty to sixty years of the publication of Kavyaprakasa (c. 1100 A, D.), we find Rucaka writing a real Samketa (1135-50 A.D.), Somesavara, a very much enlarged Samketa called by him Kavyadarsa (1140-50 A. D.) discussing topics not treated in K, P., and Manikyacandra also a similar Samketa (1160 A, D.). To his we may add Hemacandra basing his Kavyanusasana on Mammata's work, making his treatise much more comprehensive than Somesvara's commentary. This shows how soon the greatness of Mammata's work was recognized, not only in his own region Kashmir but in Gujarat also. It speaks for the intellectual intercourse between different and distant parts of India in those old times. Somesvara's native place: Vamanacarya Jhalkikar in his Sanskrit introduction p. 25 to the fourth edition of K P. (1921) takes Somesvara to be a Kanyakubjadesiya, a native of Kanouj on the strength of the following reference: 71891 frygesicht Jean ETET JAETT **FT 3179: 4597974an. This is, however, too general a remark to warrant any such guess. This passage occurs in the Viveka of K. S. of Hemacandra also. It is likely that i Udbhata uses the words "qatgiRT RAE" (q. & fa.HT). Vagbhata in his Karyanusasana uses the words "S HREY41' (q. 33 K, M. S.). Appayadikshita says " Anguiana Flagfa: ( F HIAI. G. & ) the very words of Hemacandra. Jagannatha says ATERI 75 etc. (q. 84, T..). Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 KAVYAPRAKASA-SAMKETA it may have been taken by both the writers from the missing portion of the Kavyamimamsa of Rajasekhara, who belonged to Kanouj. If knowledge of obscene words of a particular language can be taken as proof of a writer's regional language and therefore native region, we may say that Somesvara belonged to Kashmir, because on p. 136 he says 377 ty etc. His Mangala indicates him to be a follower of Pratyabhijnadarsana- a school of thought which had developed in Kashmir and was prevalent at this time. This would be an additional argument to make Somesvara a Kashmirian. But it should be said that no definite conclusion can be based on such references. Somesvara's other works: We have no knowledge about the other works of Somesvara, Verses given at the end of Ullasas VII & X and quotations of verses under Ha (p. 131 & p. 224), however, show that Somesvara must have been a poet also. Both the latter verses are benedictory. The first describes the rising Sun in the following lines: zazvadarzanalopisantatatamastomacchidA paNDitaH kASAyaM dadhadambaraM muniriva kSoNI punAnaH param / kurvANaH karavibhramaitrijagato bodhaM samadhyAsitaH paurastyAcalavedikAM dinakaraH kliznAtu vaH kalmaSam // The second verse is as follows: dUrAgAdhabhavAndhakUpakuharakrAmattamaHkardamakoDAntaHparilInadInavapuSaH pAThInapotAniva / jantUn yastvarita nijoddharakarairuddhRtya lokaMpRNaiH prINannirmalazarmavAribhirabhipreyAya bhUyAtsa vaH // Here also the Sun is intended. From the benedictory nature of these two verses one may guess that they may be either verses from some of his dramas or more probably from a Surya stotra. Kavyadarsa Kavyaprakasa Samketa: This Samketa of Somesvara is really the first adequate commentary of Kavyaprakasa on a big scale, that of Rucaka being mostly a short explanatory note. Not only the author has shown great knowledge of previous works on Sanskrit poetics, but his exposition is both clear and critical. His erudition not only of Kavyasastra and Kavyas but also of allied subjects such as Mimamsa, Vyakarana etc. is evidenced by quotations given and the works and the authors mentioned by him as well as by references traced by the editor. 1 yeSAM tANDavamAdhatte cittAdhvani rasadhvaniH / ta evAsya suvarNasya parIkSAkaSapaTTakAH u.7 pR. 195 svIkRtya kalpataruto marutaH parAgaM dRSTeH kSatiM vidadhate jagato'pi kiM taiH| bhRGgaH kRtI tu paritaH sumanomukhebhyaH pItaM madhUdvamati yena madaM karoti // u. 10 pR. 352 It may be noted here that Rucaka does not give any such verses of critical import at the ends of Ullasas in his Samketa. Manikya however gives verses at the end of each Ullasa, in comparison with the two of Somesvara. It will be interesting to compare these verses also. So I quote them below. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION 21 : : It is hoped that this Samketa of Somesvara will be appreciated by scholars as an interesting and illuminating work on Sanskrit Poetics, It is a pleasant duty to acknowledge the help and assistance received from scholar-friends, First and foremost is the Generel Editor of the Series-Acharya Muni Shri Jinavijayaji, who asked me to prepare, for the Rajasthan Puratattva Granthamala, a critical edition of the Kavyadarsa-Kavyaprakasa-Samketa which was carefully copied under his personal supervision by Pandit Keshavram Kashiram Shastri. Prof. Dr. Priyabala Shah my former student and now colleague has rendered me assistance in a number of ways, particularly in the preparation of appendixes containing the various readings of K. P. and K. P.S. and helping me in tracing quotations in the K. P.S. to their original sources. For this labour of love my thanks are due to her. I acknowledge with thanks the assistance received from Pandit K. K. Shastri, whose carefully prepared press-copy was of so much use to me. He also considerably helped me in indicating some paralleisms from the Samketa of Manikyacandra as well as proof-reading. I also thank Vyakarana-Kavya Tirtha Mrs. Vasumati Shah, assistant to the Curator of the Manuscripts Department of Gujarat Vidya Sabha, who copied for me various indexes. Ullasa I. sacchabdArthazarIrasya kA'laMkAravyasthitiH / yAvatkalyANamANikyaprabandho na nirIkSyate // (p. 16). Ullasa II. samyakzabda vibhAgazrIsteSAM na syAddavIyasI / paricyutA na saGketAyeSAM matinitambinI (p. 49 ). Ullasa III. manovRtte ! bhoktuM nibiDajaDimoDhApi paritaH parasmai cet kAvyAdbhutaparimalAya spRhayasi / samudyadvaidagdhyadhvanisubhagasarvArthajanane tadA saGkete'sminnavahitavatIM sUtraya ratim / / (p, 58). Ullasa IV. na vetti yasya gAmbhIrya girituGgo'pi lolaTaH / tattasya rasapAthodhe : kathaM jAnAtu zaGkakaH / / (1). bhoge ratyAdibhAvAnAM bhogaM svasyocitaM bruvan / sarvathA rasasarvasvamarmAspArTAnna nAyakaH // (2) (p. 147). Ullasa V. saGketagamane dattAM manassumanasAM janaH / dhvaniyaMtra guNIbhUtaH zrotrAnandI niruupitH|| (p. 187). Ullasa VI. saGketarItireSaiva jJAnazrIbhuktaye'dbhutA / varNanAviSayIcake yatra vANIgatavaniH / / (p. 190). Ullasa VII. saGketavarmanA'nena samyagghaTanatatparAH / madayanti vidagdhAnAM manAMsi sumnogirH|| (p. 285). Ullasa IX. vANI kAvyaprakAzasya guNatattvavivecinI / saGketenaiva ghaTate yadi kasyApi dhImataH // (p. 305). Ullasax. guNAnapekSiNI yasmin arthAlaGkAratatparA / prauDhApi jAyate buddhiH saGketasso'yamadbhutaH // (p. 469). Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 KAVYAPRAKASA-SANKETA Prof. G. H. Bhatt, Director of the Oriental Instutite, Baroda, very kindly lent to me his copy of the Calcutta Oriental Journal containing Rucaka's Samketa. I express my sense of gratitude to Dr. Lady Vidyagauri R. Nilkanth-Honorary Secretary of Gujarat Vidya Sabha for allowing me the use of the press-copy of K. P. S. and the oldest paper ms. of K. P. in the possession of the Institution. Muni Shri Punyavijayaji has put me under a deep debt of obligation by supplying references to Sabdankas which have been of material help in settling the date of Manikyacandra. Prof. Haribar Bhatt not only found out equivalent dates of the Christian Era fi Indian dates given in the mss., but very kindly also helped me in settling the date of the paper ms. of Kavyaprakasa. Ahmedabad, 1-1-1957. Rasiklal C. Parikh. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix A Parallelisms in the Samketas of Somesvara and Manikyacandra. N.B.-For the first three Ullasas of M's. Samketa, the references are to the pages of the edition of Anandasrama Sanskrit Series, for the remaining seven, the edition of University of Mysore Sanskrit Series No. 60. ullAsa 1 somezvara mANikyacandra dr 1 (1) kaverapekSayA anyshbdnirdeshH| (2) vaktIti vaakshbdH| ucyate iti vAgarthaH / ucyate'nayeti vAga bhidhA vyaapaarH| (3) yataHsukavibhiranubadhyamAnAbhAvA bhacetanA api cetanavacetanA apyacetanavad vivartante / 2 (4) kaviprajApativAcazcAsyA Adhi- kye niyatItyAderupameyotkarSahetoruktAvAkSipte caupamye vyatirekAlaMkAro vynggyH| 2 (1) kaverapekSayA anyazabdanirdezAt / 3 (2) vaktIti vaakshbdH| ucyata iti vAgarthaH / ucyate'nayeti vAga bhidhaavyaapaarH| 2 (3) yato'syAM cetanA api bhAvAH kavinA nibadhyamAnA acetanavadu, acetanA api cetanavat pratibhA snte| 3 (4) kavibrAhmabrAhmInirmite brahmanirmiteH sakAzAt svarUpaprayojanakAraNavizeSapratipAdakena niyatItyAdivizeSaNacatuSTayena Adhikye niyatItyAderupameyotkarSahetorutyA samAkSipte copamAnopameyabhAve vyatire kAlaMkAro vynggyH| (5) kavibrAhmIprabhAvakhyApane'tIva pra. nthakRto ratyalakSyakramasthAyibhA. bo'tra kAvye vynggyH| (6) doSaparihAreNa saguNaM sAlaMkAra kAvyamabhidheyam / zAstramabhidhAyakam / tayorabhidhAnAbhidheyala kSaNaH sNbndhH| 4 (7) prayojanaM sarvatrApi pravRttyaGgam / yato na prekSApUrvakAriNo niSprayojanAH pravartante / tadapi dRSTAdRSTa tvAd dvidhetyAha-kAvyamiti / (8) asyedaM vRttamasmAt karmaNa ityevaM yuktiyuktkrmphlsNbndhprkttnkaaritvaadrthprdhaanebhyH| (5) kavibhAratIprabhAvakhyApane vaktura- titarAM ratirityalakSyakramaH sthA yIbhAvo'tra vAkye vynggyH|| (6) doSalyAgena guNAlaMkArasaMskRtaM kAvyamabhidheyaM zAstraM cedamabhidhAyakaM tayorabhidhAnAbhidheyalakSaNaH sNbndho'rthaaduktH| (7) prayojanaM ca sarvatra pravRttyaGgam / yaduktam prayojanamanuddizya na mando'pi pravartate / tadapi dRSTamadRSTaM cAha-kAvyamiti / 23 (8) asyedaM vRttamamuSmAt karmaNa ityevaM yuktiyuktakarmaphalasaMbandhaprakaTanakAribhyo'rthe tAtparya vidyate yessaamityrthprdhaanebhyH| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] KAVYAPRAKASA-SA MKETA somezvara pR. 3 (1) rasasyAGgino yo'GgabhUto vyaJjanAtmA vyApArastanniSThatayA visahazam (10) yad bhaTTanAyakaH zabdaprAdhAnyaM to kAvyagIrbhavet / 9 ( 11 ) cyutaM candanaM, na tu kSAlitam / nirmRSTo na tu kiJcinmRSTaH / dUramanaJjane, nikaTe tu sAJjane / pulakitA tanvIti cobhayaM vidheyam / (12) vyaGgayapakSe, adhama padaM ca vyaJjakam / atra zabdazaktimUlo vastudhvaniH / ( 13 ) tathAtraiva sa iva tvaM tvamiva so'vyadhama ityupameyopamAlaMkAro vya jayaH / ( 14 ) kasyAzcit saMketasthAnaM jIvitasarvasvAyamAnaM dhArmikasaMcaraNAntarAyadoSAt tadavalupyamAna pallavAdivicchAyIkaraNAcca trAtumiyamuktiH / 10 ( 15 ) nAgateti vyaGgyasyArthasya malinA mukhacchAyetyanayaivoktatyaiva viSayIkRtatvamiti vyaGgayAdvAcyameva sAtizayam / (16) yacca rasabhAvAdi vyaGgayArthazUnyaM kevalavAcyavAcakavaicitryamAtraM tacitraM kAvyamityAha / zabdacitramiti / vismayakRd vRttAdivazAt, na tu sahRdayacamatkArakArirasaniSyandamayamityarthaH / kAvyAnukAritvAd vA citraM lekhyamAtratvAd vA kalAmAtratvAd vA / [ u. 1 mANikyacandra pR. 4 ( 9 ) rasasyAGgino'GgabhUto yo vyApArastatparatayA vilakSaNam (10) yadAha bhaTTanAyakaH zabdaprAdhAnyaM to kAvyagIrbhavet / 8 ( 11 ) cyutaM na tu kSAlitam / kSAlitamityukte vyayArthapratItireva na syAt / vApyAmeva kSAlanabhAvAt / nirmRSTo na tu kiJcinmRSTaH / dUramanaJjane nikaTe tu sAJjane / pulakiteti tanvIti cobhayaM vidheyam / 9 (12) vyaGgyapakSe'dhamapadasyAdhamapadasahAyAnAM candanacyavanAdInAM vyaJjakatvamityeSo arthazaktimUlo vAkyaprakAiyo dhvaniH / (13) tathAtraiva sa iva tvaM tvamiva so'yadhama ityupameyopamAlaMkAro vya GgayaH / (14) kasyAzcit saMketasthAnaM dhArmikasaMcaraNAntarAyadoSAt tadavalupyamAna pallavAdivicchAyIkaraNAcca trAtumiyamuktiH / ( 15 ) nAgateti vyaGgayasyArthasya malinA mukhacchAyetyanayoktyA viSayI - kRtatvamiti vAcyameva camatkA rIti / 9 ( 16 ) yacca kAvyaM kevalavAcyavAcakavaicitryabhAk taccitram / rasAdivyaGgayArtha' rahitatvena kAvyAnukAritvAd vismayakArivRttAdiyogAd vA lekhyasAdRzyAd vA kalAmAtratvAdinA vA / + A. S. degrthatvena / 'rahitatvena in Shamhastry's edition, Mysore 1922 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 2 somezvara mANikyacandra 11 (1) uktasvarUpAkAsAdivazAd anyo- 11 (1) AkAGkSAdivazAdananyonyamanvitAH nyamanvitAH padArthAstAtparyApara padArthAstAtparyAnyanAmadheyaM vAnAmadheyaM vAkyArthamavabodhayanti / kyArtha pratipAdayanti / / 12-13 (2) yadyekasmin gopiNDe saMketaH 13 (2) yadyekasmin gopiNDe saMketaH kri kriyate tadAnyeSu kartuM na yate tadAnyeSu kartuM na zakyate / shkyte|| 13-14 (3) na khalu DizabdoccAre tthshbdH| 13-14 (3) na khalu 'Di'zabdoccAraNakAle tthazabdoccAre vA ddishbdH| 'stha'zabdo'sti, [ttha] zabdo ata eva saMhRtakramaM svarUpam / vAraNakAle vA 'Di'zabda iti| tat khalu tAM tAmabhidhAzaktimaata eva saMhRtakramaM svarUpam / bhivyaJjayatA vaktrA yadRcchayotat khalu tAM tAmabhidhAzakti pAdhitayA saMjJini tasmiMstasmimabhivyaJjayatA vaktrAyadRcchayA nivezyate / tasmAcchabdapravRttisaMkSini nivezyate / tasmAccha nimittAnAM catuSTvAnmukhyabdapravRttinimittAnAM catuSvAda shbdshcturvidhH| mukhyaH shbdshcturvidhH|| 14-15 (4) yadRcchAzabdeSu zukasArikA- 15 (4) yadRcchAzabdeSu zukasArikAdhumanuSyAdhudIriteSu bhinneSu sama dIriteSu bhinneSu DitthatvAdikaM vetaM DitthazabdatvAdikaM sAmA sAmAnyameva yathAyogaM saMziSvanyameva yathAyogaM saMkSiSu adhya dhyastamabhidheyam / yadi vopacastamabhidheyam / yadi vA upaca yApacayayogitayA DitthAdau yApacayayogitayA DitthAdau saMzini pratikSaNaM bhidyamAne'saMjhini pratikalaM bhidyamAne pyabhidyamAno yanmahinA dhvabhidyamAno yanmahinA Dittho DitthaDittha ityevamabhinnAkAraH Dittha ityevamAdirUpatvena abhi syAttathAbhUtaM DisthAdizabdAnAkAraH pratyayo jAyate / tat vaseyavastusamavetameva DitthatathAbhUtaM DitthAdizabdAvaseya tvAdisAmAnyam / tacca DitthAvastusamavetameva DitthatvAdi dizabdairabhidhIyata iti guNasAmAnyaM, taJca DitthAdizabdaira kriyA yadRcchAzabdAnAmapi bhidhIyata iti guNakriyA jAtirevaikaH zabdArtha iti / yahacchAzabdAnAmapi jAtizabdAd jAtirevaikaH zabdArtha iti bhttttaaH| (5) jAterarthakriyAyAmanupayogAd (5) jAterarthakriyAkAritvAbhAvAd viphalaH saMketaH yadAha 'na hi viphalaH saMketaH / vyaktestvartha.. jAtirdAhapAkAdau upayujyate' kriyAkAritve'pyAnantyavyabhiiti / vyaktestvarthakriyAkAri cArAbhyAM na saMketaH kartuM zakyata ve'pi bhAnansyavyabhicArAbhyAM iti jAtimatI vyaktiH zabdArtha Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] KAVYAPRAKASA-SANKETA somezvara pR. 14-15 (5) na saMketaH kartuM zakyata iti jAtyupahitA vyaktiH zabdArthaH iti vaizeSikAH // apoha iti / jAtivyaktitadyogajAtimabuddhyAkArANAM zabdArthatvasya anupapadyamAnatvAd gavAdizabdAnAmagovyAvRttyAdirUpaH zabdArthaH iti bauddhAH / ( 6 ) zabdasya mukhyena lAkSaNikena vA vyApAreNa arthAvagatihetutvamiti mukhyaM tAvad arthamAha-sa mukhyo'rtha iti / sAkSAt saMketito mukhamiva hastAdyavayavebhyo'rthAntarebhyaH prathamaM pratIyamAnatvAt / yaduktamzabdavyApArato to ipyate // mukhyArthaviSayaH zabdo'pi mukhyaH // tatreti / arthaviSaye / samayApekSA vAcyA avagamanazaktirabhidhAzaktiH // 15-16 (7) vAcakasya zaktimuktvA lAkSaNikasya lakSyArthadarzanadvAreNa vyApAramAha-mukhyArtheti / mukhyasyArthasya anupapatteranupayogAcca pratyakSAdipramANena bAdhe tena mukhyenArthena saha lakSyasyArthasya yoge saMbandhe sAdRzyAdau sati rUDheH prayojanAd vAtipaarrant [a]latvAderazabdAntaravAcyAt tAdrUpyapratipatyAdirUpAd amukhyaH zabdavyApAro lakSyArthaviSayo lakSaNAzaktiH / kArikAmeva udAharaNadvAreNa vyAkurvannAha-karmaNIti / kuzAna lAtIti-darbhagrahaNAyogAd mukhyArthabAdhe vivecakatvAdau saMbandhe prasiddhe prasiddhivazAt pravINalakSaNo lakSyo'rtho lakSaNAvyApAreNAvagamyate / AdizabdAd pR. 15 u. 2 mANikyacandra iti vaizeSikAdayaH / apoha iti / jAtivyaktitadyogajAtimadbuddhyA- kArANAM zabdArthatvasyAnanupapAdyamAnatvAd gavayAdizabdAnAmagovyAvRttyAdirUpo'pohaH zabdArtha iti bauddhAH / 16 ( 6 ) zabdasya mukhyena lAkSaNikena vyaJjanAtmakena vA vyApAreNArthAvagatihetutvamiti mukhyaM tAvadartha - mAha-sa mukhyo'rtha iti / sa sA kSAt saMketito mukhamiva hastAdyavayavebhyo'rthAntarebhyaH prAgra jJAyamAnatvAt / mukhyArthaviSayaH zabdo'pi mukhyaH / tatreti / arthaviSaye / samayApekSayA vAcyAvagamanazaktirabhidhAzaktiH / (7) athedAnIM lAkSaNikasya lakSyArthadarzanadvAreNa vyApAramAha-mukhyArtheti / mukhyArthasyAnupapatteranupayogAcca pratyakSAdipramANena bAghe tena mukhyArthena saha lakSyArthasya yoge saMbandhe sAdRzyAdau sati rUDheH prayojanAt pAvitryazaityAderazabdAntaravAcyAt tAdrUvyapratItyAdirUpAdanyo'rtho yalakSyate pratipAdyate yatsAmyAdamukhyaH zabdavyApAro lakSyArthaniSTho lakSaNAzaktiH / yaditi / vAkyArthanirdezaH / seti / vidhIyamAnA lakSaNA | sarvanAmapadaM hi kadAcidanUdyamAnaliGgamAdatte kadAci - dvidhIyamAnaliGgamiti / udAharaNadvAreNa vyAkaroti-karmaNIti / kuzA~ lAtIti darbhagrahaNAyogAnmukhyArthabAdhe vivecakatvAdI saMbadhe rUDheH pravINo'rtho lakSaNAvyA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.2] INTRODUCTION : APPENDIX A [27 somezvara mANikyacandra 16-17 (7) pAreNa lakSyate / AdizabdAd dvirephadvikAnulomyaprAtilomyalAvaNyadayaH / dvirephazabdena rephadvitayayogibhramarapadalakSaNArthalakSaNAdvAreNa rUDhyanuvRttireva SaTpadAdau kriyte| turaGgakAntAnanahavyavAhajvAleva bhittvA jalamullalAsa / ityAdau turaGgakAntAnanahavyavAhazabdo vaDavAmukhAgnau lakSaNayA pravRttaH / na ca tatra rUDhaH / vyava hAre'nabhyanuzAtatvAditi draSTavyam / sati tu guptArthapratipAdanAdiprayojana evaMvidhalakSaNA apydussttaaH| yadbhaTTakumArila:nirUDhA to tvshktitH| 'nirUDA' iti bhraSTopAcArapratItayaH / lakSaNA' iti lakSaNAzabdAH / 'abhidhAnavad' vRkSAdi nAmavat / 15-16 (7) dvirephaadyH| dvirephazabdena hi rephadvitayayogibhramarazabde lakSaNAdvAreNa rUDhyanuvRttireva kriyate yathA vA lAvaNyAdayo lavaNarasayuktatvAdeH svArthAd anyatra hRdyatvAdau lakSye rUDhAH // turaGgakAntAnanahavyavAhajvAleva bhittvA jalamullalAsa / ityAdau tu turaMgakAntAnanahavyavAhazabdo vaDavAmukhAgnau lakSaNayA prayuktaH / na cAsau tatra rUDho, vRddhavyavahAreSvananuzAtatvAditiduSTatvam / sati tu guptArthapratipAdanAdiprayojanasadbhAve evaMvidhAnAmapi lakSaNAnAmaduSTatvam / yad bhaTTakumArila:nirUDhA to tvshktitH| 'nirUDhA' iti bhraSTopacArapratItayaH / 'lakSaNA' iti lakSaNAzabdAH |'abhidhaanv dinaamshbdvt|| 16.17 (8) sAntaraH savya[vadhAnastaTA- dilakSaNo'rthastadAzrayA kriyA zabdavyApAro lakSaNA / tathA hi gaGgAzabdo'bhidheyasya srotovizeSasya ghoSAdhikaraNatAnupapattyA mukhyazabdArthabAdhe yo'sau samIpa-samIpibhAvAtmakaH saMbandhastadAzrayeNa taTaM lakSayati / lakSaNAyAzca prayojana taTasya gaGgAtvaikArthasamavetA. saMvijJAtapadapuNyatvAdipratipAdanaM vyaGgyam / na hi tatpuNyatvAdizabdAntaraiH spraSTuM shkyte| tadyogazca mukhyArthAsannatvam / tat pazcadhA AcAryabhartR mitreNa uktam abhidheyena saMbandhAt sAhazyAt samavAyataH / vaiparItyAt kriyAyogAllakSaNA pazcadhA mtaa|| 17 (8) savyavadhAnastaTAdilakSaNo'rthasta dAzrayA kriyA zabdavyApAro lakSaNA / tathAhi / gaGgAzabdAbhidheyasya srotaso ghoSAdhAratAnupapattermukhyArthabAdhe yo'yaM samIpasamIpibhAvAtmA saMbandhastadAzrayeNa taTaM lakSayati / lakSaNAyAzca prayojanaM taTasya gaGgAtvaikArthasamavetapuNyatvamanoramatvazaityAdipratipAdanaM vyaGgyam / na hi tat puNyatvAdizabdAntaraiH spraSTuM zakyate / tadyogazca tatrAsannatvam / tatpazcadhoktaM abhidheyena up to paJcadhA matA / saMbandhAdyathAgaGgAyAM ghoSaH / sAdRzyAdyathAgaurvAhIko gaurevAyamityAdI mukhyArthasya sAnAdimattvena pratyakSAdinA pramANena bAdhe'bhidhe Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] KAVYAKRA KASA-SAMKETA somezvara mANikyacandra 17-18 (8) abhidheyena saMbandhAd / yathA 17 (8) yena sAdRzyAt tadgatajADyamAndyA. 'gaGgAyAM ghossH| sAdRzyAda, yathA diguNayukto vAhIko lakSyate / 'gaurvAhIko gaurevAyam' ityAdI prayojanaM tAdUpyapratipatyAdi / mukhyasyArthasya sAnAdimatvAdeH ete ca sAropAsAdhyavasAnAlapratyakSAdinA pramANena bAdhe'bhi kSaNAgauNalakSaNAyA udaahrnne| dheyasAdRzyAt tadgataguNasadRza samavAyaH sAhacaryam / yathA guNayuktamarthAntaraM vAhIkalakSaNaM kuntAH pravizantItyAdau kuntAlakSayati / prayojanaM ca tAdrUpya dInAM pravezAnupapattyA mukhyArthapratipattyAdi / ete ca sAropAyAH bAdhe sAhacaryAt puruSA lkssynte| sAdhyavasAnAyAzca gauNalakSaNAyA prayojanaM ca raudratvAdInAM sAtiudAharaNe / samavAyaH sAhacaryam , zayAnAM pratipAdanam / vaiparItyAyathA 'kuntAH pravizantI'tyAdau dbhadramukhaH / atra bhadramukhazabdakuntAnAM pravezasya asaMbhavAnmu syAbhadramukhe prayogAt svaarthbaadhH| khyArthavAdhe sAhacaryAt puruSA ato'sau svavAcyabhUtabhadramulakSyante / kuntavanta iti ca khatvavaiparItyAdabhadramukhatvaM lakSaprayogAda yeSAM raudratvAdInAM NayA'vagamayati / prayojanaM tu dharmANAM na tathA pratipa guptAsabhyArthapratItiH / kriyAyottisteSAM sAtizayAnAM pratipattizca prayojanam / vaiparItyAd, bhadra gAdyathA mahati samare zatrughnatyamukha iti / atra bhadramukhazabdasya miti / atrAzatrughne zatrughnaprayoabhadramukhe prayogAt svaarthbaadhH| gAtsvArthabAdhaH / zatrughnazabdazcAato'sau svavAcyabhUtabhadramukha zatrughne hananakriyAyAH kartRtvAvaiparItyAd abhadramukhatvaM lakSaNayA yogAllakSaNayA prayuktaH / prayojana vagamayati / prayojanaM cAtrApi ca varNyamAnazatrughnazabdAbhidheyaguptAsabhyArthapratItiH / kriyAyo nRparUpatApratipAdanam / evaM niragAt kAryakAraNayogAda, yathA ntarArthaniSThazabdavyApAro'bhidhA / pRthurasi guNairmUrtyA to triloka sAntarArthaniSThastu lakSaNA / tenAvijayyapi // bhidhaiva mukhyAthai bAdhitA satyaatra zatrughne zatrughnazabdaprayogAd caritArthatvAdanyatra prasaratIti mukhyArthabAdhaH / zatrughnazabdazca tatpucchabhUtaiva lkssnnaa| azatrughne zatruhananakriyAkartRtvayogAllakSaNayA prayuktaH / prayojanaM ca varNyamAnasya zatrughnazabdAbhidheyanapatirUpatApratipAdanam / evaM nirantarArthaviSayaH zabdasya vyApAro'bhidhA / sAntarArthaniSThazca nibandhanatrayasamudbhavo lakSaNA / tena abhidhaiva mukhye'rthapravivRtsurbAdhakena nirudhyamAnA satI acaritArthatvAda anyatra prasaratItyabhidhApucchabhUtaiva lkssnnaa| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 2] INTRODUCTION : APPENDIX A [29 somezvara pR. mANikyacandra 18 (9) ythaanyairmukulaadibhiruktaa| na ca krameNa dvayorvAcyatA / zabdabuddhi karmaNAM viramya vyApArAbhAvAt / 19 (10) ayamabhiprAyaH--yatra zabdaH sarvathA svamarthe tyajannanyaM lakSayati tatra lakSaNena taTAdijJApanena lakSaNA / yatra tu svArthamapi vadannanyamupA datte ttropaadaaneneti| (11) etadeva draDhayati-anayoriti / ta TAdInAM lakSyANAM pratipAdane bhedAtmakaM na tATasthyam / kuntapuruSayogaGgAtaTayozcAbheda eveti yadanyaistaTasthe lakSaNA zuddhatyuktaM taSitamityAha-tattvapratipattau hIti / bhede tu gaGgAsaMbandhamAtrapratItena lkssnnaavishessH| 18 (9) yathAnyairbhaTTamukulAdibhirudAhRtAna ca krameNa dvayorvAcyatA viramya vyaapaardvyaabhaavaaditynyoktenaah| 19 (10) aymbhipraayH| yatra zabdaH svamartha sarvathA tyajannanyaM lakSayati tatra lakSaNena lakSaNA / yatra tu svArthamapi vadannanyamarthamupAdatte tatro pAdAneneti / (11) etadeva draDhayannAha-anayoriti / taTAdInAM lakSyANAM pratipAdane medAtmakaM na taTasthatvam / kiMtu kuntapuruSayogaGgAtaTayozca abheda eveti yadanyaistaTasthe lakSaNAzuddhatyuktaM tadayuktamityAha-tattvapratipasohIti / tasya bhAvastattvamabhedaH, tasya pratipattau hi pratipipAdayiSitamazabdAntaravAcyaM yadaparimitaM raudratvAdipAvanatvAdiprayojanaM tasya pratItiH / mede tu gaGgAsaMbandhamAtrapratItirna lakSaNAyA vi. shessH|| 20-21(12)yatropamAnagataguNasadRzaguNayo galakSaNAM puraHsarIkRtya upameye upamAnazabda Aropyate tau gauNau, guNebhya AgatatvAd gaunnshbdvaacyau| 21 (13) svArtho gozabdasya gopiNDaH, parArtho vaahiikaadiH| gozabdo vAhIkazabdena anupapadyamAnasamAnAdhikaraNatvAd bAdhitamukhyArthaH san svAbhidhAnapuraHsaraM svasahacArijADyAdiguNAllakSayitvA tatsadRzavAhIkagatajADyAdiguNalakSaNAdvAreNa goguNasadRzaguNopete vAhIke upacaritaH, teneyamu- pacAramizrA / lakSaNAdvayagarbhIkAreNa caturthakakSAyAM lakSaNeti lakSyamANaguNamukhena gozabdo vAhIke lakSaNayA pravartata ityarthaH / 21 (12) yatropamAnagataguNatulyaguNayogala kSaNAM puraHsarIkRtyopameya upamAnazabda Aropyate to gauNau / guNebhya AgatatvAd gauNazabda vAcyau / (13) svArtho gozabdasya gotvaM piNDAka tirvA / vyaktyAkRtijAtayastu padArtha iti vacanAt / parArtho vAhIkaH / tathA ca gozabdo vAhIkazabde'nupapadyamAnasAmAnAdhikaraNyAd bAdhitasvArthaH san svAbhimAnapUrva svArthasahacArijA DyAdiguNollakSayitvA tattulyavA21 hIkasthajADyAdiguNalakSaNAdvAreNa gogataguNatulyaguNopete vAhIka upcritH| zabdopacArasyAoMpacArAdinA bhAvitvAt tadartho'pi / kecicchabdopacArameva. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u.2 somezvara mANikyacandra 21(13) na tu parArtho'bhidhIyata iti / gozabdena svArthasahacAriguNalakSaNApUrvaM tadabhedena vAhIkagatAH khasadRzA guNA eva lakSyante, savyavadhAnazabdavyApArAt / na tu vAhIkArthobhidhIyata ityekalakSaNAgabhaiyaM tRtIyakakSAyAM lkssnnetyaahuH| 'abhidhIyata' iti / lakSyate / 21 (13) manyante / evamanyatrApi / tene yamupacAramizrA / lakSaNAdvayagarbhIkAreNa caturthakakSAyAM lakSaNeti / caturthakakSAtvaM lakSaNAyA abhidhApekSayA jheyam / lakSyamANaguNayogena gozabdo vAhIkalakSaNayA pravartata ityarthaH / garbhalakSaNayorantyalakSaNArtha pravRttatvAt tatprayojanena prayojanavattvaM na tu tayobhinnaM prayojanam / na tu parArtho- gozabdena svArthasahacAriguNalakSaNApUrva tadabhedena vAhIkasthAH svatulyA guNA eva lakSyante / savyavadhAnavyApArAt / na tuvAhIkArtho'bhidhIyata ityekalakSaNAgarbheyaM tRtIyakakSAyAM lakSaNetyAhuH / 'abhidhIyata' iti lkssyte| (14) sAdhAraNeti / gorvAhIkasya sAdhA raNAH sadRzA ye guNAstadAzrayeNa vAhIkArtha eva lkssyH| abhidheyeti| mukhyAdarthAd avinAbhUtA tatsaMbaddhaiva yArthAntarapratItiHsA lakSaNA shuddhtyrthH| lakSyamANaizca jADyAdibhiH saMbandhAd yA vRttiH savyavadhAnArthaniSThaH zabdavyApAraH sA gauNI / nAntarIyakatvamiti / na antaraM nAntaram / avinAtatrabhavaM nAntarIyaM, tadeva nAntarIyakamavinAbhAvi, yena vinA yanna bhavati tannAntarIyakaM, tAdAtmyatadutpattilakSaNaM jAtivyaktyAdivata / tattve hIti / nAntarIyakatvena hi maJcapuruSayoravinAbhAvo'sti / avinAbhAve ceti / nAntarIyakatve gauranubandhya ityAdau / (14) sAdhAraNeti / gorvAhIkasya ca sA dhAraNAstulyA ye guNAstadAzrayeNa vAhIka eva lakSyaH / abhidheyeti| mukhyenArthenAvinAbhUtasya kenApi saMbandhena saMbaddhasyAnyavastuno yA pratItiH sA lakSaNA zuddhatyarthaH / lakSyamANairguNairjADyAdibhiH saMbandhAd yA tu vRttiH sAntarArthaniSThaH zabdavyApAraH sA gaunnii| 'nAntarIyakatvamiti' naantrmvinaabhaavH| batra bhavaM nAntarIyam / ghaaditvaadiiyH| tadeva nAntarIyakamitti / avinAbhAvi yena vinA yanna bhavati tannAntarIyakaM tAdAtmyatadutpattilakSaNaM kRtakatvAnityatvAdivat / tathAtve hIti / nAntarIyaM hItyarthaH / na hi mazcApuruSayoravinAbhAvo'sti / ityuktmiti|gaurnubndhyitytr / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.2] INTRODUCTION : APPENDIX A [31 somezvara mANikyacandra 25(14a)yadi ca siMho baTuriti zauryAti- 26 (14a)yadi ca siMho mANavaka iti zauzaye'vagamayitve skhalanatitvaM za ryAtizaye'vagamayitavye skhaladgabdasya, tat tarhi pratIti naiva kuryA- titvaM zabdasya kimartha tasya prayoditi kimarthaM tasya pryogH| 'gamya' gH| gamya iti Nyanto nirdeshH| iti Nyanto nirdezaH kartavya iti / zabdAvagamayitavya ityrthH| nA'anyata iti' abhidhAlakSaNAvyA nyata iti / abhidhAlakSaNAvyApArAt / zabdAditi / gnggaadeH| pArAt / 'zabdAditi' / gaGgAdeH / 26 (15) yathA taTasya prayojanapratipAdane 27 (15) yathA taTasya prayojane prati 'sAmarthya, na tathA gaGgAzabdasya / pAdye'sAmarthya na tathA gaGgAzabdatasmAdabhidhAlakSaNAtiriktasta sya / tasmAdabhidhAlakSaNAbhyAmanyacchaktidvayopajanitArthAvagamapavi stacchaktidvayopajanitArthAvagamapatritapratipattapratibhAsahAyArthadyo- vitritapratipattRpratibhAsahAyArtha- ... tanazaktivananAtmA vyApAraH, dyotanazaktirdhvananAtmA vyApAraH / tena yatkenacillakSitalakSaNeti nA- tena yatkenacillakSitalakSaNeti nAma kRtaM tad vyasanamAtram / tathA makRtaM tadvayasanamAtraM tathAbhAve ca bhAve ca prayojane lakSye prayo prayojane lakSye prayojanAntarAnvejanAntarAnveSaNena anavasthAnAd ssnnenaanvsthaanaadtiprsktiH| ativyAptiH syAt / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 3 somezvara mANikyacandra 31 (1) artho vyaJjako yadi nirapekSasta- 31 (1) artho vyaJjako yadi nirapekSastatsa tsarvadA tamarthamavagamayet / atha dAtamarthamavagamayet / atha sApekSaH sApekSaH kiM tasyApekSaNIyami- kiM tasyApekSaNIyamityAha-vaktatyAha-vaktRboddhavyeti / boddhavyeti / (2) kAcid avinItavadhUH kRtaparapuruSa- (2) atra kAcid asatI kRtAnyapuruSasaMbhogA gAtragatavikAravizeSA saGgA kAyagatavikAravizeSApahnavepahnavenAbhidhatte / tasyAzca asA nAbhidhatte / tasyAzca asAdhvItve dhvItve avagate tRtIyasya taTasthasya 'vagate tRtIyasya taTasthasya pratipratibhAjuSo vynggyprtiitiH|| bhAjuSo vynggyprtiitiH| . (3) 'kaki laulye' ityasya dhAtoH / __32 (3) yadvA kaki laulya ityasya dhAtoH 'kAku'zabdaHprakRtArthAtiriktamapi kAkuzabdaH / prakRtArthAtiriktamapi vAJchati-iti laulyamasyAbhi vAJchatIti laulyamasyAbhidhIdhIyate / yadvA ISadarthe kuzabdasya yate / yadvA ISadarthe kuzabdasya kaakaadeshH| tena hRdayasthavastupratI- deshH| tena hRdayasthavastupratIteterISabhUmiH kaakuH| rISadbhUmiH kaakuH| 32 (4) nanu 'tathAbhUtAM dRSTA' ityAdi- (4) nanu tathAbhUtAmityAdivAcyasivAcyasya siddhau kAkuH svaravize ddhau kAkurayaM kharavizeSaH kAraNaSo'GgakAraNamiti-vAcyasiddhyaGga miti guNIbhUtavyaGgabhedaH kathaM na lakSaNo guNIbhUtavyaGgayamedaH syAdityAzaGkayAha na ca vAcyekathaM na bhavatItyAzaGkayAhana ca ti / he sahadeva kuruSu na khedo guvAcyeti / 'he sahadeva kuruSu roryanmayi kheda ityevaMrUpapraznamAtrekiM na khedo guroH yanmayi khedaH' NApi kAkorvizrAnteH / kAkostu ityevaMrUpeNa praznamAtreNApi yad vaiziSTyaM tatparyAlocanayA kAkorvizrAntatvAt / kAkostu sahadevasya vyaGgayapratItiriti naiSa yad vaiziSTyaM tatparyAlocanayA kAkvAkSipto guNIbhUtavyaGgabhedaH / sahRdayasya vynggyaarthprtiitiH| 34 (5) mithaH saMyoga iti / tatra vaktRboddha- 35 (5) mithaH saMyoga iti / tatra vakta vyayo geyathA-attA ittha nu majai boddhavyayoge yathA-attA ettha ti / atteti zvazrUrasahiSNuH, na iti| atteti zvazrUrasahanA / na tu mAtA / tena guptamabhilASaH tu mAtA / tena guptamabhilASA possnniiyH| na ca sarvadA bhayade- possyH| atra dUre sA zete / atra tyAha / atreti / dUre sA ca zete na tvnmaargniktte'hmupbhogyogyaa| jAgarti / atra tvanmArganikaTe'ha sAMprataM vighnakAritvAt kutsitaM mupabhogayogyA / sAMprataM vighna divasaM divasakam / prAkRte punakArIti kutsitaM divasam / prA puNskyorniymH| tasmAt saMprati kRte punpuNskyorniymH| tasmAt vilokaya / mitho dhapatrAvalokasaMprati vilokaya / anyonya nena dinAtivAhanaM kurvastAvadi Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.4] INTRODUCTION : APPENDIX A [8 somezvara mANikyacandra 5. 34 (5) vadanavilokanavinodena dinaM tAva- dativAhayAva ityarthaH / rAtrAvadhikamadanodrekAdandha zayyAvibhAgAnabhijJa zayyAyAM mA zayiSThA api tu praharacatuSTayamapi nidhuva nena krIDA [va ityarthaH] (6) vivakSitAnyaparavAcye'rthazakti mUle zabdasyApi sahakAritvaM bhavatyeva, viziSTazabdAbhidheyatayA vinA tasyArthasya avyaJjakatvAt / tataH zabdArthayorubhayorapi vyaJjakatvaM, kevalamarthasyAtra mukhyatvam / 35 (5) tyarthaH / pathiketi cetite'pi tava na doSakArIti na bhetavyam / rAtrau rAvyA vA smarodrekAdandha .zayyAvibhAgAnabhijJa zayyAM mA zayiSThA api tu praharacatuSTayama pi kriidd| 36 (6) vivakSitavAcye'rthazaktimUle zabdasyApi sahakAritvamasti yato viziSTazabdAbhidheyatayA vinAsrthasyAvyaJjakatvAt / tato dvayorapi vyaJjakatvam / kevalamarthasya mukhyaM vyaJjakatvaM zabdasya tu shkaaribhaaven| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 4 somezvara mANikyacandra 42 (1) rasanAvyApAragocaratvena kaSAya- 68 (1) kaSAyaphalacarvaNaparapuruSadazanaprabha phalacarvaNaparapuruSadarzanaprabhavamukha- vamukhaprasekakalanAkalpanayA rasaprasekakalanArUpeNa hetunA anyA niiysvruuptyaa'nyebhyo'numiiynumeyvisdRshH| mAnebhyo vilkssnnH| (2) sAmAjikajanAsvAdyamAno mukhya- 69 (2) sabhyAnAM mukhyarAmAdyanugatasthAyyarAmAdigatasthAyyanukaraNarUpatvA nukaraNarUpaH anukaraNarUpatvAdeva deva ca nAmAntareNa vyapadiSTo ca nAmAntareNa vyapadiSTo ratyAdI rasyamAnatvAd rsH| rsH| (3) sthAyI tu kAvyabalAdapi nAnu- 68 (3) sthAyI tu kAvyabalAdapi nAnusaMdhAtuM shkyH| ratiH zoka saMdheyaH / ratizzoka ityAdayo hi. . ityAdayo hi zabdA ratyAdikamabhi- zabdA ratyAdikamabhidheyIkurvadheyIkurvanti abhidhAnatvena, na tu ntyabhidhAnatvena na tu vaacikaabhivaacikaabhinyruuptyaavgmynti| nayarUpatayA'vagamayanti / na hi na hi vAgeva vAcikam , api tu vAgeva vAcikam , api tu tayA tayA nivRttamaGgairivAGgikam / tena nirvRttaM, aGgairivAGgikam / tenavivRddhAtmApyagAdho'pi duranto- vivRddhAtmA'pyagAdho'pi duranto'pi mahAnapi / vADaveneva jaladhiH 'pi mahAnapi / vADaveneva jaladhiH zokaH krodhena pIyate // zokaH krodhena pIyate // ityAdau na zoko'bhineyaH, api ityevamAdau na zoko'bhineyaH, tu abhidheyaH // api tvbhidheyH| hi, anukaraNarUpo rasa 69 (4) tathA hi-anakaraNarUpo rasa iti ityuktaM na ca tad yuktam , yataH vadet tanna kiJciddhi pramANenopakiMciddhi pramANenopalabdhaM tadanu labdhaM tadanukaraNamiti zakyaM vakaraNamityucyate, yathaiva 'asau kum / yathA evamasau surAM pibasurAM pibati' iti surApAnAnuka tIti surApAnAnukaraNatvena jalaraNatvena payaHpAnaM pratyakSAvalo pAnaM pratyakSekSitaM bhAti / iha ca kitaM pratibhAti / iha ca naragataM naTagataM kiJcidupalabdhaM sa ityanukiM tadupalabdhaM sad ratyanukaraNa karaNatayA bhAtIti cintyam / tayA bhAtIti cintyam / taccharIraM tadvapustaniSThaM pratizIrSakAdi romAtaniSThaM pratizIrSakAdi romAJcaga- JcagadgadikAdi bhujAkSepavalanAdi drAdikAdi bhujAkSepavalanaprabhRti bhrUkSepakaTAkSAdi ca na cittavRttibhrUkSepakaTAkSAdikaM ca na ratezcitta rUparateranukAratvena kasyacidbhAti, vRttirUpAyA anukAratvena kasya- jaDatvabhinnaindriyagrAhyatvabhinnAcit pratibhAti jaDatvena bhinne- dhikaraNatvaistato'tivailakSaNyAt / ndriyagrAhyatvena bhinnAdhikaraNatvena ca tato vailakSaNyAt / 43 (4) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 4] INTRODUCTION APPENDIX A somezvara pR. 45 (5) kAvye'pi ca lokanATyadharmisthAnIyena svabhAvoktivakrokttayAdiprakAradvayenAlaukikaprasannamadhuraujasvizabdasamarpyamANavibhAvAdiyogAdiyameva rasanA vArtA | (6) yanmuniH kAvyArthAn bhAvayatIti bhAvaH / asyArthaH / padArthavAkyArthI raseSveva paryavasyata ityasAdhAraNyAt prAdhAnyAcca kAvyasyArthA rasAH / arthyante prAdhAnyenetyarthAH / natu arthazabdo'bhidheyavAcI rasAdInAM svazabdAnabhidheyatvAt / (7) sarvapramAtRRNAM yo rasanIyaH sarvapramAtRtAvalambanenaiva raste, ata eva nATakamaNDapAntaH praviSTazaH sarve hRdayasaMvAdabhAjo bhavantItyucyate / (8) sAdhAraNyamahinA sakalayogyatvasahiSNubhiH zabdAdiviSayamayairAtodyagAna vicitramaNDapavidagdhagaNikAdibhiruparaJjanaM zritam / mukuTapratizIrSakAdinA tAvannaTabuddhirAcchAdyate, gADhaprAktana saMvitsaMskArAzca kAvyabalAnIyamAnApi na tatra rAmadhIrvizrAmyati / tata evobhayadezakAlatyAgaH / romAJcAdayazca bhUyasA ratipratItikAritayA dRSTA naTe dezakAlaniyamena ratiM gamayanti, yasyAM svAtmApi tadvAsanAvattvAdanupraviSTo'ta eva na taTasthatayA ratyavagamaH / na ca niyatakAraNatayA yenArjanAbhiSvaGgAdisaMbhAvanA na ca niyataparAtmaikagatatayA yena duHkhadveSAdyudaya:, tena sAghAraNIbhUtA saMtAnavRtterekasyA eva vA saMvido gocarIbhUtA ratiH 46 (9) saMkSepazcAyaM [ 35 mANikyacandra pR. 75 (5) kAvye ca lokanATyadharmisthAnIyena svabhAvoktivakroktiprakAradvayena lokottaraprasannamadhuraujasvizabdasamarpyamANavibhAvAdiyogAdiyameva rasavArtA | 77 (6) yanmuniH 'kAvyArthAn bhAvayantIti bhAvAH' iti / asAdhAraNya prAdhAnyAbhyAM kAvyArthA rasAH, padArthavAkyArthI tu raseSu paryavasyataH / arthyante prAdhAnyenetyarthAH, na tvarthazabdo'bhidheyavAcI / rasAdeH svazabdenAnabhidheyatvAt / 78 ( 7 ) sarvapramAtRtAvalamvanenaiva sarasyate / ata eva raGgamaNDapAntaH praviprAnAM sarveSAM hRdayasaMvAdabhAgi tvamucyate / ( 8 ) sAdhAraNyamahimnA sakalabhogyatvasahiSNubhiH zabdAdiviSayamayairAtodyagAna vicitramaNDapavidagdhagaNikAdibhiruparaJjanamAzritam / 81-82 (1) tadayamatra saMkSepaH- mukuTapratizIrSakAdinA tAvannaTadhIrAcchAdyate / gADhaprAktana saMvitsaMskArAcca kAvyavalopaDhaukyamAnA'pi na tatra rAmadhIrvizrAmyati / ata evobhayadezakAlatyAgaH / romAJcAdayazca bhUyasA ratipratItikAritayA dRSTAstatrAvalokitA dezakAlAniyamena taM gamayanti / yasyAM svAtmA'pi tadvAsanAvatvAdanupraviSTaH / ata eva na tATasthyena ratyavagamamaH na ca nirhetutayA, yenArjanAbhiSvaGgAdibhAvanA / na ca niyataparAmaikagatatayA, yena duHkhadveSakAmitvAdayaH / tena sAdhAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36] KAVYAPRARASA-JAMKETA somezvara mANikyacandra 46 (9) zRGgAraH / sAdhAraNIbhAvanA ca vibhA vaadibhiH| 48 (10) atrautsukyAdervyabhicAriNo' nugatatvena 'dUrAda', ityAdipadArpitaH sahasAprasaraNAdirUpo'nubhAvaH 'preyasi' iti vibhAvazca prkaashte| 48-49 (11) sakalajAtisulabhatvena hRdya tayA ca pUrva zRGgArastadanugAmI ca tato hAsyastadviparItaH karuNaH / tatastannimittamarthapradhAno raudraH / kAmArthayordharmamUlatvAd dharmapradhAno vIraH / tasya bhItAbhayadAnasAratvAt tato bhayAnakaH / tadvibhAvasAdhAraNyasaMbhAvanAt tato bIbhatsa itIyad vIreNAkSiptam / vIrasyAnte'dbhutaH phalamiti tato' 81-82(9) NIbhUtA saMtAnavRtterekasyA eva vA saMvido gocarIbhUtA ratiH zRGgAraH sAdhAraNIbhAvanAdibhiriti / 83.84 (10) atrautsukyAdivyabhicAryanu gatatvena dUrAdityAdipadebhyaH sahasA prasAraNAdirUpo'nubhAvaH, preyasIti padAcca vibhAvo labhyate / 84-85 (11) atra kAmasya sakalajAtisu labhatayA atyantaparicitatvena sarvAn prati hRdyateti pUrva zRGgAraH, tadanugAmitvAd hAsyaH, tadvaiparI- . tyAnnirapekSabhAvAcca tataH karuNaH, tatastatkAraNamarthasAro raudrasya kAmArthaprAdhAnyena kAmArthayozca dharmamUlatvAditi dharmapradhAno vIraH, tasya bhItatrANasAratvAttato bhayAnakaH, tatastadvibhAvasAdhyasambhAvanAdvIbhatsaH, itIyadvIreNAkSipte vIrasya phlbhuuto'dbhutH| 59 (12) anye tu 'arthasAmarthyena sAha zyAtmakena dvitIyA'bhidhaiva pratiprastUyate, tatazca dvitIyo'rtho'bhidhIyata eva, na dhvanyate / tadanantaraM tu tasya dvitIyasyArthasya pratipannasya prathamArthena prAkaraNikena sAkaM yA rUpaNA sA tAvad bhAtyeva / na caanytH|| zabdAditi sA dhvananavyApArAt / tatrAbhidhAzakteH kasyAzcidapyanAzanIyatvAditi prakRtAprakRtayorvAkyArthayoH sAmyaM dhvanyata ityalaMkAradhvanirityAha66 (13) kAvyavizeSo hi viziSTArthaprati- pattihetuH saMdarbhavizeSaH, kAvyavizeSatvaM ca na padaprakAzatve upapadyate. padAnAM smArakatvenAvAcaka tvAda, -- (14) yathA zrutiduSTAnAM pelavAdipadA 108 (12) ayaM bhAvaH-sAdRzyarUpeNArtha sAmarthyena dvitIyAbhidhaiva pratiprasUyate / tatazca dvitIyo'rtha ucyata eva na dhvanyate / tadanantaraM tu tasya dvitIyArthasya pratipannasya prathamArthena prakRtena sAkaM yA rUpaNA sA tAvadvibhAtyeva / na cAnyataH sA zabdAditi dhvananavyApArAttatrAbhidhAzakteH kasyAzcidanAzaGkayatvAditi prakRtAprakRtavAkyArthayoH sAmyaM devo deva eveti rUpaM dhvanyate / 121 (13) kAvyavizeSo viziSTArthapratI tihetuH sandarbhavizeSaH, kAvyavizeSatA cana padaprakAzyatve ghaTeta, padAnAM smRtihetutvenAvAcakatvA(14) yathA (zruti)duSTapelavAdipadAnA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION : APPENDIX A [37 somezvara mANikyacandra 66 (14) nAmasabhyArtha prati na vAcakatvaM, tadvazAccaAcArarUpaM kAvyaM zrutiduTam / tacca zrutiduSTatvamanvayavyatirekAbhyAM bhAgeSu vyavasthApyate, tathA prakRte'pi padAnAM vyaJjakatvamukhena dhvnivyvhaarH|| na ca dhvanivyavahAre vAcakatvaM prayojakaM, vyaJjakatvena tasya vyavasthAnAt // 73 (15) prabandhapratipAdyana hyarthena gRdhrago mAyyorbhakSaNAbhiprAyo vyajyate / sa cAbhiprAyaH zAntarasaniSTha eva / 74 (16) padatrayameva yAvanna yAti tAvad dhRta iti premAtizayo dhvnyte| 75 (17) sarvatra suvAdInAmabhiprAyavizeSA bhivyaJjakatvam / sa tu abhivyato'bhiprAyo yathAsvaM vibhAvAdi rUpatAdvAreNa rasAdIn vyanakti // 81 (18) evamuddIpanavibhAvobodhitavipra- laMbhaH parasparAdhiSThAnatvAd ratevibhAvAnAM sAdhAraNyamabhimanyamAna ita eva prabhRti hRdaye priyAM nidhAyaiva svAtmavRttAntaM tAvadAha / 82 (19) rAmazabdArthadhvanivizeSAvakAza- dAnAya ktthorhRdy-pdm| yathA 'tad geham' ityukte'pi 'natabhitti' iti / anyathA rAma-padaM dazarathakulodbhavatvakauzalyAsnehapAtratvavAlyacaritAdidharmAntarapariNatamartha kathaM na dhvanet / 'asmi' iti sa evAhaM bhvaamiityrthH| 121 (14) masabhyArtha prati na vAcakatvaM ki ntu smArakatvaM, tadvazAca cArurUpaM kAvyaM (zruti)duSTamanvayavyatirekAbhyAM bhAgeSu vyavasthApyate, tathA prakRte'pi padAnAM vyaJjakatvamukhena dhvnivyvhaarH| na ca dhvanivyavahAre vAcakatvaM prayojakaM, vyaJjaka tvena vyvsthaanaaditi...| 133 (15) bhAratoktagRdhragomAyusaMvAdanAma prabandhapratipAdyanArthena gRdhragomAyorbhakSaNAbhiprAyo vyajyate / sa cAbhiprAyaH zAntarasaniSThaH / 135(16) yAvatpadatrayamapi na yAti tAvat dhRta iti snehAtizayo vyaGgyaH / 136 (17) sarvatra subAdInAmAkUtavizeSavya jakatvam / sa tvAkUto vyaktaH san yathAyogaM vibhAvAdirUpatA dvAreNa rasAdikaM vynkti| 144-145 (18) evamuddIpanavibhAvabodhita vipralambho'nyonyAzrayatvAdratervibhAvAnAM sAmyaM matvA ita eva prabhRti priyAM hRdi nyasyaiva khaM vRttAntaM rAmastAvadAha ... / 145 (19) rAmazabdArthavyaGgayavizeSAvakA zadAnAya kaThorahRdayapadam / anyathA rAmapadaM dazarathakulotpattikausalyAnehapAtratvabAlyacaritratATakAvadhAdidharmAntarapariNamitamartha kathaM nu dhvanayet / asmi sa evAhaM bhavAmIti / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 5 somezvara pR. 86 (1) 'pazyatAm' ityanAdare sssstthii| pazyataH priyAnanAddatyetyarthaH / bhAvasyeti / zatrustrINAM ratyabhAve sainikAnAmanaucityapravRttatvAd rsaabhaasH| zatrUNAM cAnucitaM dainyAdIti dvitIye'rdhe bhAvAbhAsaH, tau ca rAjaviSayasya ratibhAvasyAGgam / atra alaMkAra Urjasvi / 87 (2) 'pazyet kazcid' ityAzaGkA / 'capala re cala gaccha' ityasUyA / 'kA tvarA' iti dhRtiH / 'ahaM kumArI' iti smRtiH / 'hastAlambaM vitara' ityautsukyam / 'haha' iti zramaH / 'ha' iti dainyam / 'vyutkramaH' iti vibodhaH / 'kAsi yAsi' ityautsukyam / eSAM pUrvapUrvopamardenopanibandhaH / zabalatArAjaviSayarateraGgam / 91 (3) na cAtra viparItalakSaNA, yat uccAraNakAla eva na kopAditi dIptatAragadgadasAkAGkSakA kubalAd niSedhyamAnatayaiva yudhiSThirAbhimatasaMdhimArgAkSamArUpatvAbhiprAyeNa pratItiriti mukhyArthabAdhAdya bhAvAt // ( 4 ) tathA hi gRhakarmavyApRtAyA ityanyaparAyA api vadhvA iti sAtizayalajjApAratantryabaddhAyA api / aGgAnIti / ekamapi na tAdRg aGgaM yad gAmbhIryAvahitthavazena saMbarItuM pAritam // sIdantIti / AstAM gRhakarmasaMpAdanaM, svAtmAnamapi dhartu na prabhavanti gRhakarmayoge ca sphuTaM tathA alakSyamANAnIti / asmAda vAcyAdeva smarapAravazyapratItezvamatkAra ityarthaH // 94 (5) mAtragrahaNenaitadAha 'yathA vidhiniSe mANikyacandra pR. 152 (1) atra pazyatAmityanAdare SaSThI, pazyataH priyAnanAdRtyetyarthaH / bhAvasyeti / ripustrINAM ratyabhAve sainikAnAM haThAt pravRttyA rasAbhAsaH zatrUNAM ca ratyabhAve dainyAdyanucitamityuttarArdhe bhaavaabhaasH| tau ca rAjaviSayarateGgam / atrorjakhyalaGkAraH / 153 (2) pazyetkazcidityAzaGkA / caJcala cala gacchetyasUyA / kA tvareti dhRtiH kumAryasmIti smRtiH / hastAlambaM vitaretyautsukyam / heti zramaH / heti dainyam / vyutkrama iti bAdhaH / kvAsi yAsItyautsukyam / eSAM pUrvapUrvopamardena vandhaH zabalatA nRpaviSayarateraGgam / 159 (3) na cAtra viparItalakSaNA, yata uccAraNakAla eva na kopAditi dIptatAragadgadasAkA kAkubalAniSedhasya niSedhyamAnatayaiva yudhiSThireSTasandherakSamaNarUpatvAbhiprAyeNa pratItiriti mukhyArthabAdhAdyabhAvAt / 159-60 (4) gRhakarmavyApRtAyAH anyakamaratAyA api / vadhvAH sAtizayalajjA paravazAyA api / aGgAnIti bahuvacanenaikamapi na tAdRzamaGga yadAtmAnaM saMvarItuM zaknoti / sIdanti AstAM gRhakarma, svamapi nAlaM dharte, gRhakarmayoge ca tathA sphuTamalakSamANAnItyasmAdvAcyAdeva smarapAravazyapratItezvamatkAraH / 162-163 (5) mAtrazabdAdetaducyate yadvi Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.5] INTRODUCTION : APPENDIX A [39 somezvara mANikyacandra pR. 94 (5) dhatadubhayAtmatArUpeNa vastudhvaniH saMkSepeNa suvacastathA na alaMkAra dhvaniralaMkArANAM bhUyastvAt // 96 (6) sAkSAcchaktiviSayatvena hi vyApA rAd athopattaH kAraNatA puurvyostvitikrtvytaaruuptetybhipraayH|| 163 (5) dhiniSedhatadubhayAtmatArUpeNa va stuno dhvaniH saMkSiptaH, na tvala GkArANAM, bahutvAt / 165 (6) sAkSAcchaktiviSayatayA hi vyA pArAdarthApatteH kAraNatA, pUrvayostvitikartavyatArUpateti bhaavH| 166 (7) padAnAM saGketo gRhyata iti yogH| nivRttikArIti / pravRttinivRttirUpo vRddhavyavahAraH, pravRttinivRttI ca viziSTArthaniSThe, ato viziSTa evArthe padAnAM smbndhaavgtiH| (7) padAnAM saMketo gRhyata iti yogH|| pravRtti [nivRtti kaariiti| vRddhavyavahArAcchabdArthasaMbandhAvasAyaH / sa ca vRddhavyavahAraH prvRttinivRttiruupH| pravRttinivRttI ca viziSTArthaniSThe, ato viziSTa evArthe padAnAM sNbndhaavsaayH|| 97 (8) viziSTA eveti / anvitAnAM vi ziSTAnAmeva padArthAnAmabhidheyatvam / vAkyArtho hi kriyAkArakasaMsargarUpaH / kArakANAM ca kriyAsaMbandhonmukhatayA kriyANAmapi kArakavirahAsahiSNutvena anvitAnAmeva svazabdarabhidhAnaM bhavatItyarthaH // na tu pdaarthaanaamiti| sAmAnyabhUtatvena abhihitAnAM padArthAnAM pazcAnna vaishissttymityrthH|| yadyapIti / saMketagocara iti yogH| (9) yAni vAphyAntare dRssttpryogaanni|| vyatiSiktAnAmiti / vAkyasyaiva prayogArhatvAt padArthAntarairanvitAnAm / tathAbhUtatvAditi / sAmAnyAvacchAditavizeSarUpatvAt // sAmAnyavizeSarUpa iti / sAmAnyAni antaHkRtAzeSavizeSANi bhavantIti tatpratItinAntarIyakatayaiva vizeSasadbhAvaH / yadAhuH- nirvizeSaM na sAmAnyaM bhavecchazaviSANabat // tataH sAmAnyAvacchAdito vizeSa eva saMketasya vissyH| tata (8) viziSTA eveti / viziSTA evAnvitAH padArthAH padAnAmabhidheyAH, na tu padArthA eva kevlaaH| ayamAzayaH- vAkyArthastAvat kriyaakaarkyogaatmaa| kArakakriyAzca sambandhAbhimukhyena mitho virahAsahiSNutvenAnvitA eva svazabdairucyanta ityarthaH / na tviti / sAmAnyatvenoktAnAM padArthAnAM pazcAdvaiziSTyaM syAditi / yadyapIti / saGketagocara iti yogH| 167-168 (9) yAni vAkyAntare prayukta dRSTAni / sAmAnyAvacchAdita iti / nyagbhUtasAmAnyaH / asAviti / padArthaH / vyatiSaktAnAmiti / 'vAkyameva prayogArham' iti nyAyAt padArthAntarairyuktAnAm / tathAbhUtatvAditi / sAmAnyAvacchAditavizeSarUpatvAt / vizeSarUpa iti / sAmAnyapratItinAntarIyakA vizeSAH, 'nirvizeSaM na sAmAnyaM bhavecchazaviSANavat' iti nyAyAt / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40] KAVYAPRAKASA-SAMKETA somezvara pR. 97 (1) zca sAmAnyabhUtaH padArtho'samitatvAd anabhidheya ityAha ativizeSabhUta iti / vizeSamatikrAnto'tivizeSaH, taM bhUtaH prApto'tivizebhUtaH sAmAnyaH padArthaH / yatra tu sAmAnyarUpo'pi padArtho na vAcyastatra kaiva kathA vyaGgyasya vidhyAderarthAntarasya vAcyatAyAm // 98 ( 10 ) vAkyArthastu apadArtha eveti yogaH / kIdRzo vAkyArtho'nvitavizeSaH / anvitavizeSo yatra sa tathA, samagrAGgasaMpUrNa ityarthaH / aasarisstataH pakSadvaye'pyapadArtha eva vAkyArthaH // ( 11 ) yadapIti / anvitAbhidhAnavAdibhireva prAbhAkaraiH // naimittikArtheti / vAkyArthatAtparyAnusAreNa nimittAni padArthAH kalpya nte, tato naimittika evAyaM na vyaya iti bhAvasteSAm // anvitamAtra iti, sAmAnyAvacchAditavizeSarUpe / evaM ceti / nimitteSu saMketa iti, naimittike'rthe saMketAkaraNAt kathaM tasya sAkSAtpratipattiH, tasmiMzcApratipanne kathaM padArthAvagamAnAM niyatanimitta bhAvaH / (12) yathA 'devadattaH kASThaiH sthAlyAmodanaM pacati' ityAdau odanapAkazcedanyataH siddhastadA sthAlayadhikaraNatvamAtraM vidheyaM, tasyaiSa sAdhyatvAt // [ u. 5 mANikyacandra pR. 167-168 ( 9 ) tataH sAmAnyAvacchAdito vizeSa eva saGketasya viSayabhUtaH, sAmAnyaM tvanutamapi jJAyata ityAha- atIti / vizeSamatikAnto yaH svabhAvaH so'tivizeSaH taM bhUtaH prApto'tivizeSabhUtaH sAmAnyo'rthaH / kevalapa dArtharUpa iti yAvat / yadi vA vizeSamatikrAntaH ativizeSaH, sa cAsau bhUtazca sa tathA sAmAnyo'rthaH / yatreti / vAkye | yadA'nvitAbhidhAnavAde sAmAnyo'pyartho na vAcyastadA kA vArtA vyaGgyasya vAcyatAyAm / 168 ( 10 ) vAkyArthastvapadArtha eveti yogaH / anvitavizeSaH- sarvAGgasampUrNaH kevalavizeSarUpaH / etat vAkyArthavizeSaNam, iti pakSadvaye'pyapadArtha eva vAkyArthaH / 168 - 169 ( 11 ) yadapIti / anvitAbhidhAnavAdibhiH prAbhAkaraiH / naimittikArtheti / vAkyArthatAtparyanaimittiko'rthaH / nimittAnIti / prastAvAcchabdAH, tatastAtparyAnusAreNa yadA zabdAH kalpyante tadA vyaGgayaM vAcyameveti bhAvasteSAm / anvitamAtra iti / sAmAnyAvacchAditavizeSarUpe // nizcitamiti / nimitteSu saGketo na naimittike'rthe tatkathaM naimittikasya sAkSAtpratItiH, tadapratItau kathaM padArthAvagatirniyatanimittA syAditi / 169 (12) yathA caitraH kASThaiH sthAlyAmanaM pacatItyAdAvannapAkazcedanyata ssiddhaH, tadA sthAlyAdhAratvameva vidheyam, tasyaiva sAdhyatvAt / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7.5] INTRODUCTION : APPENDIX A [41 somezvara mANikyacandra 99 (13) uktasyaiva zabdasya saMbandhinya- the'bhidheye tAtparya na tu nimittAntareNa pratItamAtre vyaGgaye 'pyarthe taatpryaavkaashH| 100 (14) yasya hyabhidheyenArthena saha naika- TyaM, sa balIyAn / yasya ca vyavahitatvaM sa durbalaH / yadAhuH- 'zrutiliGgavAkyaprakaraNasthAnasamAkhyAnAM padadaurbalyamarthaviprakarSAt / ' na ca vyavahitatvamavyavahitatvaM vAbhidhAvyApAragamyaM, kiM tu nimittatvavaividhyAd vyaGgyameva tacca yadi nAbhyupagamyate tat kathamekasya balIyastvaM, sarveSAM zrutyAdInAmabhidhAvyApArasya samAnatvAt pradhAne cAGgatvApAdanaM shrutyaadiinaamrthH| zravaNaM zrutiH / yadarthasyAbhidhAnaM zabdazravaNa maatraadevaavgmyte| 100-101 (15) 'bahirdevasadanaM dAmi' iti| devAzrayadarbhacchedane'yaM mantra iti| 'dAmi' iti lavanaliGgAd anena mantreNa bahIMSi lunIyA. diti pratIyate // vAkyato yathA-'zvetaM chAgamAlameta / ' atraikavAkyopAdAnAcdrutaguNasya cchAgAvacchedakatvena kriyAGgabhAvo gmyte| yathA vA 'aruNayA ekahAyanyA piGgAkSyA somaM krINAti' ityatra aruNAdInAM krameNa saMbandhaH zrotaH / aruNaikahAyanyAdInAM parasparaM punarvAkyIyam // darzapaurNamAsaprakaraNe 'samidho yajati tanUnapAtaM yajati iDo yajati bahiryajati svAhAkAraM yajati' iti paJca prayAjA uktAH, te ca darzapaurNamAsayo 170 (13) upAttasyaiva zabdasya sambandhi nyarthe'bhidheye tAtparya, na tu hetvantareNa jJAtamAtre vyaGgaye pyarthe taatpryprsnggH| 172-173 (14) yasyAbhidheyenArthena saha naikaTyaM sa balIyAn / yasya ca vyavahitatvaM sa durbalaH / vyavahitAvyavahitatve ca nAbhidhAgamye, kintu vynggye| etacca tvayA neSyate / tatkathamekasya balIyastvaM, zrutyAdInAmabhidhAvyApArasya samAnatvAt / prakRtipratyayazrutyoH svArthAbhidhAyakatvena padasya kArakavibhaktInAM ca viniyojakatvena liGgAdInAM vidhisAmarthyena veti krameNAbhidhAtrIviniyokrIvidhAtrIsaMsaMzAH tinaH zrutayaH / yadarthasyAbhidhAnaM zabdazravaNamAtrAde vAvagamyate sA shrutiH| 173-174 (15) 'varhidevasadanaM dAmi' atra dAmIti lavanaliGgAdevAzrayo darbho'nena matreNotpAdya iti pratIyate / zvetaM chAgamAlabhate' atraikavAkyopAdAnAt zvetaguNasya chAgAvacchedakatvena kiyAGgabhAvo gamyate / yathA vAaruNayaikahAyanyA piGgAkSyA somaM krINAti' ityatra aruNAdInAM krayeNa sambandhaH zrautaH, aruNaikahAyanyAdInAM mithaH pu. narvAkyIyaH / darzapUrNamAsaprakaraNe, 'samidho yajati' 'tanUnapAtaM yajati' 'iDo yajati' 'barhiryajati', 'svAhAkAraM yajati' iti paJca prayAjA uktAH / te ca darzapUrNamAsayoreva kriyante, tadaGgatvamavagamyata ityarthaH / 'agnerahaM devayajyayA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] KAVYAPRAKASA-SAMKETA somezvara pR. sphuradoSThamudra 100-101 (15) reva kriyante / tadaGgatvamavagamyata ityarthaH // 'agnirannasyAnapatistasyAhaM devayajyayAnnasyAnnapatirbhUyAsam 1' ' dadhirayadartho bhUyAsaM tadamuM dabheyam 2' 'agnISomo vRtrahaNau tayordevayajyayA vRtrahA bhUyAsam 3' iti mantratrayAt Agneyo yAga upAMzuyA agnISomIyo yAgazceti yAgatrayaM krameNa sthitam / tatra prathamatRtIyamantrAbhyAM devayajyAlakSaNAlijAdu Adyantau yAgau AkSipyete, dvitIyena mantreNa dvitIyo yAgastu / AgnISomIyalakSaNa upAMzuyAjaH svaraH sthAnavazAt // 'udgAtA'dhvaryuhotA' iti / udgAyatItyAdisamAkhyayA'nvarthe saMjJAbalAt sAmayajurRgvedeSvadhikRta iti nizcIyate teSvaGgabhAva ityarthaH / zrutiliGgAdivikalpasaMbhave tu zrutyartha eva kriyate, na liGgAdyartho'rthaviprakarSAt, yathA ainyA gArhapatyamupatiSThate' ityatraivainyA Rca indraprakAzanasAmarthya lakSaNAlliGgAd indropasthApanaviniyogo gArhapatyamiti dvitIyayA zrutyA bAdhyate, tena aindryApyetayA gArhapatyasyaivopasthAnaM bhavati // 102 ( 16 ) punarvAcyavyaGgyayorbhedaM darzayannanvitAbhidhAnavAdinAM doSamAha-api ceti // niSedhavidhyAtmaneti, svarUpasyAbhede'pIti yogaH / niSedho vAcyo vidhizca vyaGgyaH / saMzayazca zAntazRGgAryanyataranizcayazca, tatra saMzayo vAcyo'nyataranizcayazca vyaGgaya iti svarUpasya bhedaH // [ u. 5 mANikyacandra pR. 173 174 (15) SnnAdo bhUyAsam ' dabdhira syamadhvo bhUyAsaM tadamuM dabheyam' 'agnISomayorahaM devayajyayA vRhA bhUyAsam ' / iti mantratrayAdAgneyo yAgaH upAMzuyAgaH agnISomIyo yAgazceti yAgatrayaM krameNa sthitam / tatra prathatRtIyamantrAbhyAM devayajyAlakSaNAliGgAdAdyantau yAgAvAkSipyete / dvitIyena mantreNa dvitIyo yAgaH / yAgastu upAMzuyAgaH sphuradoSThamudrasvarasthA navazAt // udgAtA adhvaryuH hoteti udgAyatItyAdi samAkhyayA anvarthasaMjJAbalAt sAmayajuRgvedeSvadhikRta iti nizcIyate I vaGgabhAva ityarthaH / aindretyatra aindrayA Rca indraprakAzana sAmarthyalakSaNAliGgAdindropasthApanaviniyogo gArhapatyamiti dvitIyAzrutyA vAdhyate tenaindrayA'pyetayA gArhapatyasyaivopasthApanaM bhavati / 176 ( 16 ) punarapyanvitAbhidhAyinaM dUSayati-api ceti / tatra tatreti / prastAvavaktRprabhRtivizeSe / vidhyAtmaneti / svarUpasya bhede'pi yadyekatvamiti yogaH / niSedho vAcyo vivizva vyaGgyaH / tathA saMzayo vAcyaH, zAntazRGgArigorekataranizcayazca vyaGgyaH / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION : APPENDIX A 1. . [48 mANikyacandra 178(17) boddhamAtreti / vAcyavedI boddhA, vyaGgya vedI tu vidagdhaH / tathA vAcyo'rthaHpratItimAtraM, vyaGgyastu camatkAraM karotIti kaarybhedH| somezvara 103 (17) boddhamAtreti / vAcyaboddhA bo- de'vocyate, vyaGgayaboddhA tu vidagdha iti / tathA vAcyo'rthaH pratItimAtrakArI, vyaGgyazca camatkArakArIti vAcyavyaGgaya yoH kAryasya bhede'pi // 105 (18) atra vanavAsAdiranavadhila kssyo'rthH| (19) atra rAma-padaM sAhasaikarasatvA dilakSyArthasaMkramitavAcyaM vyaJjakam // vizeSavyapadezeti / yathA vyaGgayavodbhurvidagdha iti vyapadezaH, tathA lakSyArthaboddharapi lakSaka iti vizeSavyapadeza ityapi samAnam // (20) nakhalviti / yathA 'gaGgAyAM ghoSaH' ityAdau mukhyena gaGgAzabdArthena taTAdirlakSyate, na tathA vanAdirapi lakSayituM zakyate / vyaGgayastu vicitraH prakAzate, prakaraNAdisAmagrIvaicitryAt / 180 (18) atra vanavAsAdirananto lkssyo'rthH| 180-181 (19) atra rAmapadaM sAhasaika rasatvAdyanantalakSyArthasaGkamitavAcyam / vizeSeti / yathA vyaGgyavedI vidagdha iti vyapadizyate tathA lakSyavedI lakSaka ityapi tulym...| 181 (20) na khalviti / anena tadyo gAdikaM niyatatvamuktaM, yathA gaGgAzabdo mukhyena svArthena sambaddhaM taTAdi lakSayati na tathA vanAdi lakSayituM zaknoti / dhvanistu prastAvAdisA magrIvazAdvicitro bhAti / 182 (21) lakSaNAnugamena dhvananasya darzanAt / tadanugatameveti / lakSaNAnugatameva / tasyetidhvananasya / bhAvAditi / na hi vyaGgye pratIyamAne vAcyAdbuddhidUrIbhavati / na cobhyeti|abhidhaalkssnnaaruupmubhym / avAcaketi / arthAnupayoge'pi komalAdivarNAnAM rasavyaJjakatvadarzanAt / azabdeti / abhidhAvyApArAspRSTa ityarthaH / avalokanAdItyAdizabdAt bASpAvezakucakampAdi / tasyeti / dhvananasya / 106 (21) na hi lakSaNaikarUpameva dhvananaM lakSaNAnugamena dhvananasya darzanAt / yathA 'gaGgAyAM ghoSaH' ityAdau // na ca lakSaNAnugatameva dhvananaM, vivakSitAnyaparavAcye'bhidhAmUlatvena dhvananasya bhAvAt / na hi vyaGgaye pratIyamAne vAcye buddhidUrIbhavati / na cobhayeti // abhidhAlakSaNAnusAreNaiva dhvananamityapi netyAha-avAcaketi / lalitaparuSAdivarNAnuprAsasyArthAbhidhAnAnupayogino'pi rasaM prati vyaJjakatvasya darzanAt // na ca varNamAtrAnusAreNaiva dhvananamityAha-azabdAtmaketi, abhidhAvyApAreNAspRSTa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] KAVYAPRAKASA-SAMKRTA mANikyacandra somezvara 106 (21) ityarthaH / yathA-mayyAsakta zcakitahariNIhArinetratribhAgaH' / atra gurujanamavadhIryApi yathA tathA sAbhilASagarvamantharaM vilokitavatIti smaraNe vipralambhoddIpanam / avalokanAdi' ityAdizabdAcchabdavyatiriktAdhovakratvakucakampanabASpAve zAdi // tasyeti dhvananasya / 107 (22) 'vyaJjakatvaM zabdAnAM gamakatvaM, taJca liGgatvam , ato vyaGgyapratItirliGgipratItireveti vyajhyavyaJjakabhAvo liGgiliGgabhAva eva / ' 184 (22) vyaJjakatvaM zabdAnAM gamaka tvam , tazca liGgatvameva / ato vyaGgyapratItirliGgipratItireve: .. ti, tathA sati liGgiliGgataiva vynggyvynyjktetyrthH| - ullAsa 6 somezvara mANikyacandra pU. 111 (1) atra 'alakAH khalA iva' iti zabdazleSapratibhotpattiheturupamA // udbhaTastu 'upamApratibhotpattiheturarthazleSa evAyaM "khayaM ca pallavAtAmrA" ityAdAviva' ityaah...|| 190 (1) atrAlakA iva khalA ityupa mAlaGkAraH zabdazleSapratibhotpattiheturiti mammaTaH / upamApratibhotpattiheturarthazleSaH, 'svayaM ca pallavAtAmrabhAsvatkaravirA jinI' itivaditi tuudbhttH| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 7 somezvara mANikyacandra . 192 (1) anaGgamaGgalagRhasyApAGgasya bhaGgayA vicchittyA taraGgitairyuktyA // 199 (2) atraikapadapratyAyyo'pyarthaH kaira vAtmA atrItyAdinAnApadArthAlocanAvyavadhAnena klizyamAno vAcakasya klisstttaavhH| 112 (1) anaGgamaGgalagRhaM cAsau apAGga- zca tasya bhaGgayA vicchittyA taraGgitairupalakSitayA // 118 (2) atraikapadapratyAyyo'pyarthaH kumu- dalakSaNo'trItyAdyanekapadArthaparyAlocanA vyavahitatvena klizyamAno vAcakasya kliSTatAmA vahati // 120-121 (3) tasmAd asya no vidheya- tayA pradhAnasyAnUdyatayA'pradhAnena muktAzabdena saha na samAsa iSTa iti sthitam / yadAha-nArthasya vidheyatve niSedhasya vipryye| samAso nepyate'rthasya vipryaasprsnggtH|| 201 (3) tasmAdasya naJo vidheyArthaniSTha tayA pradhAnasya tathA'nUdyamAnArthaparatayA tayastavRttinA muktazabdena samaM vRtti veSTA / yadAhanarthasya vidheyatve niSedhyasya vipryye| samAso neSyate'rthasya viparyA sprsnggtH|| 202 (4) bhavasya patnI bhavAnI, tasyAH patirityukte haratyAgAdanyo'pi bhavet , tathA caitrapatnIpatirityukte upptirlbhyte| 121 (4) bhavasya bhAryA 'bhavAnI' / tato 'bhavAnyAH patiH' ityukte bhavaM vihAya anyasyApi patyuH pratItiH / yathA 'caitrabhAryAyAH pa tiH' ityukte upapatau prtiitiH|| 127 (4a) nAmazabdo'kSamAyAm / 'ye ke- cidiha prabandhe deze kAle vA asmAkamavajJAM kurvanti te kimapi svalpaM na kiMcillokottaraM vA jAnanti, tAn prati naiSa prakaraNanirmANaviSayo yatnaH, teSAM stokadarzitvAt / ' lokottaraM yajAnantIti vyAkhyAtaM tat teSAmupahAsAya / kAn prati tahItyAha-'utpatsyate tu' iti / 'sAretaravibhAga utpatsyate kazcid' iti saMbhAvyate // 138 (5) dalatkandalabhAgabhUmiH salavA- mbudamambaram / vApyaH phullAmbujayujo jAtA dRSTiviSaM mama // 211 (4a) nAmetyasRyAyAm / iheti / pra bandhe deze kAle vA / kimapi svalpaM, upahAse tulokottaram / eSa zAstranirmANaviSayo yatnaH, kAn prati hItyAha utpatsyate tviti / sadasayaktijJo bhAvI kazciditi smbhaavyte| 226 (5) dalatkandalabhAgbhUmiH sanavA mbudamambaram / vApyaH phullAmbujayujo yAtA dRSTiviSaM mama // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] KAVYAPRAKASA-SANKETA [u.7 somezvara mANikyacandra 138 (5) atra bhajiH sahazabdo yuji- 226 (5) atra bhajissaha zabdo yujishcaashvaadhikaaH| dhikH| 139 (6) 'ghurI' vAdyabhANDavizeSaH / 228 (6) ghurI bhaannddvaadyvishessH| ghurghaghughurAyitA cAsau ghurI ca rAyitA cAsau sA ca, tadvatadvad ghorH| ddhorH| 143 (7) 'eSo'ham' iti / uSAnAnI 232-33 (7)haragauryoruSAkhyA sutA kenApi zivAyAH sutA / sA ca purANa vRttAntena vANAsuraputrIti vRttAntena bANAsurasuteti loke khyAtA / tAM ca smarasutena rUDhA / sA cAniruddhena kAma aniruddhAkhyena svapne pariNAyya sutena saha 'svapnalabdhaM varaM ko'pi khaM prazaMsannidamAhaprApsyasi' iti gauryA dattena ghaTaneti / ghaTanayA'dhigatamaprasAdena pariNAyitA / sa ca bhirUpalakSmyAH phalaM yayeti gaurImukhavinirgato varaH sAdhi vRttiH / apyartha iti / api SThAyakatvAd devatArUpo'nyeSAM zabdabhAvAbhAvayorutkarSApakapura AtmAnaM prazaMsannidamAha / bhyAM dUravartitvaM syaadityrthH| aniruddhena saha yA ghaTanA tayAdhigataM AbhirUpya-lakSmyAH surUpatAyAH phalaM yyaa| 147 (8) sa hi yathAprakramamekarasaprasa- 236 (8) eSa hi yathAprakramamekarasaprastAyAH pratipattRpratIteruddhAta tAyA boddhRpratIteH rodhenaiva iva pariskhalanakhedadAyI rasa skhalanakhedadAyI rasabhaGgAya bhaGgAya pryvsyti| jaayte| 150 (9) 'saMprati dvayaM ca' iti atira- 241 (9) 'samprati dvayaM ca' ityatIva cAru, myam / yat kila pUrvamekA saiva yatkila prAgekA saivAsthAdurvyasanadUSitatvena zocyA jA napAtena zocyA'bhUt , idAnIM tA saMprati punastvayA tasyAH tu tvayA tasyAstathAvidhadurasahAyakamiva Arabdhamityupaha dhyavasAyasAhAyyamivArabdham , syate / prArthanA-zabdo'pi na ityupahasyate / kAkatAlIyanyAramyaH, yataH kAkatAlIyanyA yena kapAlyapi yadi syAdastu na yena tatsamAgamaH kadAcinna vA punaH kenApi prakarSaNArthyata iti cyatAvahaH / prArthanA punaratyantaM praarthnaa'pyyuktaa| kapAlyarthe kalaGkakAriNI / sA ca tvaM tapasyAdivyAjenAcema (?) ceti dvayorapyanubhUyamAnapara nAdikamapi maNDitamityarthaH / sparasparkhilAvaNyAtizayaprati 'sA ca tvaM' ceti dvayorapi pAdanaparatvena upAttam / 'ka lAvaNyAdisAmyapratItaye prayulAvataH kAntimatI iti ca ktam / 'kalAvataH kAntimatuppratyayena dvayorapi prazasya matIti ca matuH prazaMsA. tA prtiiyte| prtiitikRt| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pra. u.7] INTRODUCTION : APPENDIX A [47 somezvara mANikyacandra 150 (10) 'tvaM zabdAditi / samuccayadyo- 240 (10) tvaMzabdAditi / samuccayadyotI tako hi cakAraH samuJcIyamA hi cakAraH samuccIyamAnArthAdanArthAd anantarameva prayojya nantarameva vAcya iti krmH| iti krmH| 150 (11) punaH zabdo hi vyatiricyamA- (11) evaM punazzabdo'pi vyatiricyA nArthAntaryeNaiva prayogamahatIti mAnArthAnantaryeNaiva pryojyokrmH| 'nyathA tvakramatvaM vAcyam / 151 (12) zrIniyogAditi / taduktam 242 (12) zrIniyogAditIti / taduktamuktisvarUpAvacchedakaro yatre. "uktisvarUpAvacchedaphalo tiripyte| yotirissyte| na tatra tasmAt prAk kiMci. na tatra tasmAtprAkkizcidukte. dukteranyatpadaM vadet // ranyatpadaM vadet // 1 // itinA nevetareSAmapyavyayAnAM upAdhibhAvAtsvAM zakti sa gatiH smaa| pUrvatrAdadhAti hi| jJeyetthamevamAdInAM tajjAtIyA na ca svarUpAvacchedaH padasyArthayoginAm // nyasya sammataH // 2 // yataste cAdaya iva zrUyante yada itinevetareSAmapyavyayAnAM nntrm| gatissamA / tadarthamevAvacchindhurAsamaJjasya jJeyatthamevamAdInAM tajAtImanyathA // yArthayoginAm // 3 // yataste cAdaya iva zrUyante ydnntrm| tadarthamevAvacchindhurAsamaJjasya manyathA" // 4 // iti / 156 (13) kramAnuSTAnAbhAvo vA duSkramatvaM 247 (13) kramAnuSThAnAbhAvo vA duSkayathA-kArAviUNa khauraM gAma matvaM, yathA-kSauraM vidhApya uDo majiUNa jimiUNa / snAnAdi bhojanAdi vidhAya ca // nakkhattaM tihivAre joasiaM kazciccacAla daivajJa praSTuM tithipucchiuM lggo|| vArakAn / 160 (14) anabhivyaktAkAraM jagato'pI- ___251-252 (14) yadvA-anullikhitAnyayamIndriyANi yatsvarUpaM na nirNatuM dRgityanirNayaparANyakSANi yasamarthAnIti bhaavH| AbhAse syeti tattathA / utkarSAya naiva maNIkRtA anye'zmAno pratiyoginaH kalpanaM cintaa| yena sa cAsau sumaNizca / AbhAsenaiva maNikRtA anyAchAyAmAtretyukte hi cchAya zmAno yena sa cAsau sumayaiveti saniyamatvaM sAvadhAraNa Nizca sa tathA / atra eva tvaM gamyate, taccAtra noktamiti zabdAbhAve saniyamatvaM pariniyame vAcye 'tasyAbhAse'tya vRttam / chAyAmAtretyuktau tu niyama uktH| mAtrazabdAniyamo lbhyte| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] KAVYAPRAKASA-SAMKETA somezvara rasya tathA hi 'rAvaNaH' iti jaga(15) dAkandakAritvAdyarthAntarasaMkramitavAcyo janakasya dharmavIraM pratyanubhAvatAM pratipadyate / aizvarya pANDityaM paramezabhaktidezavizeSo'bhijana ityetatsalokamavabAdhamAnasyAdharmapanArtha kriyAkArakamiti tAvato'rthasya tiraskArakatvenaiva rAvaNaceSTitaM nirvAhaNI - yam / yattu anyadupAttaM 'kka nu punar' iti tad yadi sasaMdehatvena yojyate'thAkSe patvenAthApi 'nehagvaro labhyate ' iti arthAntaranyAsatvena tathApi prakRtasya dharmavIrasya na kathaMcid nirvAhaH // 162-163 (16) na hi vAtAhAratvAd adhiko dambhastoya kaNavratam / nApi tato'dhikaM dambhavattvaM mRgAjinavasanamiti / vyutkrameNa coktaM dambhaprakarSe vidhatte, na ca tathoktamiti vidhyayuktatvam // pR. 161-62 163 ( 17 ) kimasmatprANAn damayasIti vi dhau vAcye virahiprANadamanetya nuvAdo'yuktaH / (18) ihAnvayavyatirekAbhyAmarthasyaiva azlIlatvaM, pUrvatra tu padavAkyoriti vivekaH / 164 ( 19 ) vidagdhajanamanovilobhanakSamakAntAratnopamAnabhAvena mAlAyA upAdAnAd utkRSTapuSpagra thitatvAvagamAya prayuktaH / (20) 'tyaja kari-kalabhapremabandhaM kri| atra kari-zabdAt tAdrUpyAvagatiH / [ u. 7 mANikyacandra pR. 253-254 (15) ayaM bhAvaH- rAvaNa ityetat jagadAkandakAritvAdyarthAntaraM vadajanakasya dharmavIraM pratyanubhAvatAmeti / aizvarya pANDityaM paramezabhaktirdeza vizeSo'bhijana ityetatsarvaM lokavAkyavAdhenAdharmaparasya niSphalamiti tAvato'rthasya tiraskArakatvenaiva rAvaNaceSTitaM nirvAhaNIyam / yattvanyadupAttaM kva nu punariti tadyadi sasandehatvena yojyeta athAkSepatvenAdyApi nedRgvaro labhyate ityatrArthAntaranyAsatvena tathApyaprakRtasya dharmavIrasya na kathaMcinnirvAha: tato'sthAnamuktaH / 255 ( 16 ) na hi vAtAhAratvAdadhiko dambho'mbhaHkaNavataM, nApi tatodhikaM dambhanatvaM mRgAjinavasanamiti / vyutkramoktistu prakRtasya dambhaprakarSaprabhAvatiraskRtaguNAnuzocanamayanirvedasyAGgaM syAdeveti vidhyayutatvam / 256 ( 17 ) atra kimityasmatprANAn damayasIti vidhau vAcye prANadamanetyanuvAdo'yuktaH / (18) ihAnvayavyatirekAbhyAmartha evAlIlaH pazcAttu padavAkye alIle iti bhAvaH / 258 ( 19 ) vidagdhavilobhanakSamakAminyupamAnabhAvena mAlAyA upAdAnAdadbhutapuSpagrathitatvamavagamayatItyarthaH / ( 20 ) ' tyaja karikalabha ! premabandhaM kariNyAH' / atra karizabdAtAdrUSyAvagatiH / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.7] INTRODUCTION : APPENDIX A 149 somezvara 173 (21) bhavatvazithilaH ityAdinA sa- mApte'pi vAkye khyApyate iti vAkyArthAntarameva upAttaM, na punaH prAcyasyaiva vAkyArthasya vizeSaNatayA / yathA 'navavayolAsyAya veNusvanaH' iti // mANikyacandra 267 (21) bhavatvazithila ityAdinAsamA te'pi parazuvarNane yenAneneti vAkyAntareNa punastasyaiva varNanamArabdhaM na duSTaM, vAkyAnantargatatvenoktatvAt / vizeSaNatvenoto tu duSTatvameva / yathA-navava yo lAsyAya veNuskhana ityAdau / 269 (22) na ca kevalazRGgArAdizabdAnvi te vibhAvAdipratipAdanarahite kAvye manAgapi rasavattvapratItiH, yathA-'zRGgArahAsyakaruNAH' ityAdau / tasmAdanvayavyatirekAbhyAmabhidheyasAma jhaMkSiptatvameva rasAdena tvabhidheyatvaM kathaJciditi svazabdavAcyatA doSa ityarthaH / evaM dvitIya eva pakSo nyAyyaH / etena zRGgArAdyAH zabdAH zaGgArAdervAcakAH ityudbhaToktaM nirastam / 175 (22) na ca kevalazRGgArAdizabdamA- trabhAji vibhAvAdipratipAdanarahite kAvye manAgapi rasavattvapratItirasti yathA- 'zRGgArahAsyakaruNAH' ityAdau, tasmAd anvayavyatirekAbhyAM abhidheya sAmarthyAkSiptatvameva rasAdInAM, na tvabhidheyatvaM kathaMcidityuktam / tato vyabhicArirasasthAyibhAvAnAM svazabdoktirdoSa ityarthaH / etena ca rasavadarzitaspaSTazRGgArAdirasodayam / svazabdasthAyisaMcArivibhAvAbhineyAspadam' ityasya vyAkhyAyAM 'paJcarUpA rasAH' ityupakramya 'tatra svazabdAH zRGgArAyaH zRGgArAdervAcakA' iti bhaTTodbhaToktaM nirastam // (23) vrIDAdInAmiti, svazabdopA. dAnamiti yogH| 176 (24) yatrApi svazabdena niveditatva masti tatrApi svazabdaprayuktyA vibhAvAdipratipattyaiva rasAdInAM pratItiH / svazabdena sA keva lmnuudyte| 178 (25) tathA kAdambaryA vipralambhabI je'pyupakrAnte tadanupayuktATavIzabarAderativarNanam // 268 (23) vrIDAdInAmiti / svazabdopA dAnamiti yogH| 270 (24) yatrApi svazabdaniveditatvaM vi. bhAvAdipratipAditatvamapyasti tatrApi vibhAvAdimukhenaiva rasAdipratItiH, svazabdena sA kevlmnuudyte| 272 (25) tathA hi kAdambaryA 'rUpavilA. se'tyAdinA mahAvipralambhabIjamupakSipya tadanupayoginAmaTavIzabarezAzramamunipurInRpAdI nAm / 273 (26) vismRtiriti / anusandhAna hi sahRdayatAyAH sarvasvam / (26) vismRtiriti / anusaMdhirhi __ sahRdayasapaikham / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] KAVYAPRAKASA-SAYKETA [u.7 . somezvara __ mANikyacandra 182 (27) avadAtamiti sAtizayaM krm| 274-75 (27) avadAnamiti / sAtizayaM adhikaM tviti / ayaM bhAvaH / karma / adhikamiti / ayaM bhAkevalamanuSyasya saptArNavala .vaH / svaHpAtAlagamanAbdhila. kchannamasaMbhAvyamAnatayAnRtamiti vanAdikamadivyasya varNyamAnamahRdaye sphuradupadezyasya catu sambhAvyatayA'lIkamiti civargopAyasyApyalIkatAM buddhau ntayanto vineyA upadezasya canivezayati / ..... asaMba turvargopAyasyApyalIkatAM kalpaddhataivaiteSu zAstreSUcyate iti yanti sarvamidaM zAstroktamapratItiH syaaditi| sambaddhamitIti / 183 (28) jagad jagadaMzAzca dezaH / tatra 275 (28) vizvaM, vizvaikadezAzca dezaH / sAmAnya vivakSAyAM jagadekaM, ekaM dve trINi sapta caturdazaikayathA 'jagati sakale nyAsA viMzatirvA vizvAni syuH / .. dInAm' iti // bhUrbhuvaH svari svargamartyapAtAlamaharjanastapaHtyAdivizeSavivakSayA tvanekaM, satyaiH saptabhizca vAyuskandhaiH yathA saptabhizca paataalaiH| vizeSavinamastribhuvanAbhogavRttikhedabha vakSAyAmanekatvaM, sAmAnyavivarAdiva // maharjanastapaHsatya kSAyAM tvaikyam tatra bhUmadhye mityetaiH saha saptetyanye / yathA jambUdvIpaplakSazAlmalikuzakoharSasya saptabhuvanaprathitoru vazAkapuSkarAdyAH sptdviipaaH| kiirteH|| tAni saptabhirvAyuskandhaiH saha cturdshetypre| yathA-jayati cturdshlokvllikndH|| tAni saptabhiH pAtAlaiH sahaikaviMzatirityeke / yathA-kIrtayastava limpantu bhuvanAnyekaviMzatim // tatra bhUloMke sapta jambUdvIpA dayo dviipaaH|| 184 (29) te ca samudrAstrayazcatvAraH sapta 275 (29) ekatrayaH catvAraH saptAbdhayo veti kvismyH|| vAcyA ityAdikaviprasiddhyA sarva ghttte| (30) kAlaH kaasstthaadibhedbhinnH| 275 (30) kAlaH- kASThAkalAmuhUrtarAtri dinapakSamAsartuvarSAdibhedabhinnaH 186-187 (31) SayaH zaizavAdi / jAti- 275-76(31) vayaH zaizavAdikam / jAtiH brAhmaNatvAdikA strIpuMsAdikA strIpuMsAdikA, brAhmaNatvAdikA vaa| AdigrahaNAd vidyAvitta vA AdizabdAdvidyAvittakulAkulapAtrAdayo labhyante / veSaH dayaH / vyavahArAdItyAdizabdAkRtrima rUpam / vyavahArazceSTA / daakaarvcnaadyH| vyavahArA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION : APPENDIX A u.7] [51 somezvara mANikyacandra 186-187 (13) Adi-zabdAd AkArava- 275-76 (31) dIti dezAdibhiH pratyeka canAdayo gRhyante // veSavyavahA yojyam / tena dezaveSAderaucirAdIti / dezAdibhiH pratyekaM tyena nibandhaH kArya ityrthH| saMbadhyate, tena deze veSavyavahA evaM kAlAdau yojym| rAkAravacanAnAmaucityAd nivandhaH kArya ityarthaH / yathA kanyakabjIyadeze uddhato veSo dAruNo vyavahAro bhayaMkara AkAraH paruSavacanamanucitam / mleccheSu tadevocitam / tathA nAgareSu yaducitaM tadeva kanakakuNDalAdi grAmyeSvanucitam / evaM kAlAdAvapyUhyam // 187 (32) yathautsukyanAmA vyabhicArI 276 (32) yathautsukyanAmA saJcArI sAkSAnibaddhazcamatkArI na tathA sAkSAt svapadenoktazcamatkArI tasyAnubhAvazcintAdirUpaM kArya na tathA tadanubhAvazcintAdirUpratItikRditi svazabdenoktau na pazcamatkArIti svshbdenautsudossH| kyanAmA saMcArI smproktH| 191 (33) 'vIrAH svadehAn' ityAdinA 280 (33) 'vIrAH svadehAn' ityAditadIyotsAhAdyavagatyA kartRka notsAhAdyavagatyA kartRkarmaNoH maNoH samastavAkyArthAnuyAyi samastavAkyArthAnuyAyitayA tayA pratItiriti zRGgArabI pratItiriti madhyapAThAbhAve'pi bhatsayorantare'nivezitasyApi sutarAM vIrasya vyavadhAyakatA / sutarAM vIrasya vyavadhAyakatA pratIyata iti bhaavH| (34) bodhisattvasya siMhIM svakizo- 281 (34) sva DimbhabhakSaNapravRttasiMhikArabhakSaNapravRttAM prati nijaM za yAH svAGgaM dadato buddhasya kenArIraM vitIrNavataH kenaciccATukaM pi cATuH kriyate / pulakokriyate / 'prodbhUtaH sAndrapu dbhedaH parArthasampAdanasukhAlakaH' parArthasaMpattijenAnanda bhyAm / raktamasRganuraktaM ca / bhareNa yatra / rakte rudhire mano munayazcobodhitasmarAvezAzceti bhilASo yasyAH / anuraktaM ca virodhaH jAtaspRhairiti ca mano yasyAH / munayazcorodhi vayamapyevaM kadA kRpAlavo bhavi tamadanAvezAzceti virodhaH // pyAma iti bhaavH| 'jAtaspRhaiH' iti ca 'vayamapi yadi kadAcidevaM kAruNikA bhaviSyAmastadA satyato munayaH' iti mnoraajyyuktaiH| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 8 somezvara mANikyacandra pR. 196 (1) rasasyaiva mAdhuryAdayo dhrmaaH| 286 (1) rasasyaiva yanmAdhuryAdi tatkathaM tarhi kathaM 'madhurA varNAH' iti madhuraujasviprasannA varNA iti vyavahAra ityAha-kvacittviti / pratItirityAha- kvacittviti / AkAra evAsya zUra iti / zauryAdIti / zauryAdisaMyuktayathA zauryamupacArAt tadaddhi sya / AkAra eveti / yathA vyaJjake zarIre lokA vyavaha zauryamupacArAt tadvayaJjake ranti tathA varNeSu mAdhuryAda kAye vyavahriyate, tathA varNAnAM yaH / madhurarasAbhivyaJjakeSu madhurAdirasavyaJjakAnA mAdhuvarNeSUpacaritaM mAdhuryamityarthaH / ryAdIti bhaavH| 201 (2) 'citte' iti / 'cahuTTadi' nikhA- 288 (2) citta iti / cahudi nikhAtA tA bhavati / 'na khuTTadi' na nyU bhavati / khuTTadi na nyUnatAmenIbhavati / 'visaTTadi' vika ti / visaTTadi vikasati / sati / 'taraTTI' prglbhaa| taraTTI prauddhaa| 201 (3) 'alaMkArA api guNavatsamavetA 282 (3) zabdArthAlaGkArANAM guNavatsaeveti' kecit, tannetyAha-a mavAyena sthitiriti bhAmahanuprAseti / 'ubhayeSAmapi vRttau bhaTTodbhaTena bhaNanamasat / samavAyena sthitiH' ityabhidhAya 'tasmAd gaDDarikApravAheNa guNAlaMkArabhedaH' iti bhAmahavivaraNe yad bhaTTodbhaTo'bhyadhA t tad asat / 205 (4) yad vAmanaH 'yasmin sati bahU- 294 (4) 'masRNatvazleSaH yasmin sati nyapi padAni ekapadavad bhAsa bahUnyapi padAnyekapadavadbhAntI' nte // ' sa zliSyatyanena padaM ti vAmanaH, yathA-- "astyupadAntareNa masRNatayeti zleSaH, ttarasyAM dizi devtaatmaa"| yathA 'astyuttarasyAm'-1 205 (5) ArohapUrvo'varohaH samAdhiH, 295 (5) tasmAt "ArohAvarohakramaH yathA 'nirAnandaH kaunde madhuni samAdhiH" iti vaamnH| pribhuktojjhitrse'|| (6) yasmin sati nRtyantIva padA- (6) yasmin sati nRtyantIva padAni nIti varNanA syAt / iti pratItiriti vAmanaH / 206 (7) padArthe vAkyavacanaM, yathA- 298 (7) padArtha vAcye vAkyoktiryathA'atha nayanasamutthaM jyotira candrapade vAcye'trinayanasamuoriva dyauH'| atra candrapada tthaM jyotirityucyate / vAcye'rthe 'nayanasamutthaM jyotiratreH' iti vAkyaM prayuktam // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. u.8] INTRODUCTION : APPENDIX A [53 somezvara mANikyacandra 206 (8) vAkyArthe padAbhidhA yathA- 298 (8) vAkyAthai padoktiryathA-di'divyeyaM na bhavati kiM tarhi mA vyaiSA na syAt kintu mAnunuSI' iti vAcye 'nimiSati' pItivAcye nimiSatItyuktiH / ityuktam / 207 (9) ghaTanArUpaH shlessH| kramakauTi- 299 (9) netrapidhAnAderyaH kramo yazca lyAnulbaNatvopapattiyogazca kauTilyaM tyornulbnntvenaaghttnaa| netranimIlanAdInAM grAmyatvenopapattyA yuktatayA kramaH pripaattii| kauTilyaM vaida yadyojanaM yogastadrUpA ghaTanA gdhym| tayoranulbaNatvenAgrA yA tadAtmA zleSaH / yathAmyatvenopapattyA yuktatayA yojanaM dRSdaikAsanasaGgate priyatame pshcaashlessH| yathA-'dRSTUkAsana dupetyAdarAt / ekasyA nayane saMgate priyatame pazcAdupetyAda pidhAya vihitakrIDAnubandharAd' iti / cchlH| ISadvakritakandharaH sapulakasvedollasanmAnasAmantarhAsalasatkapolapulako dhU to'praaN cumvti| 208 (10) chandovizeSavizeSyA guNasaMpa- 301 (10) sragdharAdAvojaH indravajrAdau ttiriti kecit / tathA hi sra prasAdaH mandAkrAntAdau mAdhugdharAdipvojaH, indravajrAdiSu ryam, zArdUlAdau sAmyam , samatA, viSamavRtteSvaudArya, viSamavRtteSvaudAryamiti chandotacca savyabhicAram // vizeSasAdhyA guNAH ityeke / tdpyst| 211 (11) ekaM dharmAdipuruSamuddizyAnanta- 305 (11) ekaM pumarthamuddizya prakArabhaGgayA vRttAntavarNanapradhAnA zUdrakAdi bhUrivRttAntavarNanArUpAyAM parivat parikathA // madhyAd upA kathAyAM tvitivRttasya nyAse ntato granthAntarataH siddhamiti bharaH kAryoM na rasAnAm / vRttaM yasyAM varNyate sA khaNDa madhyAdupAntato vA grnthaantrkthaa| prasiddhamitivRttaM yasyAM varNyate sA khaNDakathA / pUrNakathA tu prsiddhaa| 212 (12) tatra muktakeSu rasabandhAzrayeNa (12) tatraiSAM madhye muktakeSu rasabandhAdIrghasamAsA racanA, anyathA tu zrayeNa na dIrghA vRttiH kAryA / kaamcaarH| sandAnitakAdiSu anyathA tu khecchA / sandAnivikaTabandhaucityAd madhyamasa takAdau vikaTabandhatvena vRttya- . mAsAdIrghasamAse eva racane / bhAvastyAjyaH / prabandhAzrite prabandhAzriteSu tu muktakAdiSu tu muktakAdau yathoktaprabandha'tvAmAlikhya' ityAdiSu yatho vizeSA aaraadhyaaH| paryAbandheSu Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] KAVYAPRAKASA-SAMKETA somezvara [u. mANikyacandra 305 (12) tu dIrghA vRttistyaajyaa| kadA cidraudrAdiviSaye dIrghAyAmapi * vRttau paruSAgrAmye vRttI tyaajye| 212 (12) ktaprabandhavizeSaucityam / paryA- bandhe tu asamAsA-madhyamasamAse eva, kadAcid raudrAdiviSaye dIrghasamAsAyAmapi ghaTanAyAM paruSA grAmyA ca vRttistyAjyA / paruSopanAgarikAgrAmyANAM vRttInAM caucityaM yathAprabandhaM yathArasaM caanusrtvym| ullAsa 9 somezvara mANikyacandra 306 (1) nArINAM strINAm / bhaGge tu na arINAm / vAmAH striyaH pratikUlAzca / hitaditi / hitaM karoti kRntati ca / balaM zaktirbalo daityazca tadbhAvenAprasiddhAtmA durbalo biDaujAzca / 223 (1) 'nArINAM strINAM, na arINAm' ityanyathA prayuktam / 'jAnAsi' ityekasyoktiH / 'kazcetanaH' ityanyasya / 'vAmAnAm' pratikUlAnAM strINAM c| 'hitakRd' ityAdi punraadysyoktiH| hitaM karoti kRntati ca / 'abalAnAm' strINAM durbalAnAM ca / 'balAbhAvena prasiddhAtmano' dubalasya daityasya vinAzena prasi ddhAtmana indrasya / 224 (2) yAyAvarIyastu 'abhiprAyavAn pAThadharmaH kAkuH sa kathamalaMkArI syAd' iti na kAkuva kroktimaah| 226 (8) atra yat pUrvArdhe davadahanatvaM vidheyaM . tuhinadIdhiti]tvaM cAnuvAdya, tad dvayamapyuttarArdhe viparItaM sheym| 308 (2) "abhiprAyavAn pAThadharmaH kA ku: sa nAlaGkArI syAditi" tu yaayaavriiyH| 312 (8) atra pUrvArthe davadahano vidheyaH / tuhinadIdhitiranuvAdyaH / etadevottarArdhe viparItatayA neym| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7.9] INTRODUCTION APPENDIX A somezvara pR. 228 (4) 'udeti savitA tAmrastAmra evAstameti ca' ityAdau ca paunaruktyadoSAbhAve'pi na yamakatvam / 240 (5) prAkRte'nyo'rthaH / 'mama dehi rasaM dharme tamovazAM tamaH paribhUtAmAzAM gamAgamAt saMsArAd hara / Na iti naH / tathA he haravadhu zambhupatni zaraNaM tvam / cittamoho'pasaratu me saha'sA' | 'cittamoha' miti 'guNAdyA: kI' iti prAkRte napuMsakatvam / evaM saMskRtamAgadhyoH saMskRtapaizAcyoH saMskRtazaura'senyoH saMskRtApabhraMzayoH zleSo jJeyaH / (a) saMskRtaprAkRtayoryogaH, yathA - sarale sahAsa - rAgaM parihara rambhoru muJca saMrambham / virasaM virahAyAsaM voDhuM tava cittamasahaM me / 241 (6) 'sahasram ' iti kriyAvizeSaNam / 'syAM syAd' iti ca / nandatIti 'nanditA' nandino gaNavizeSasya ca bhAva iti tRc-ta-pratyayayoH zleSaH / (7) 'he hara sarvasya tvaM sarvasvam / bhavaH saMsAraH, tacchedaniSThaH / nayopakArayoH sAMmukhyaM zarIravartanam / AyAsi [A] gacchasi' // aparo'rthaH / 'hara apahara, bhava saMpadyasva, naya nivAraya / AyAsi khedakAri / vartanaM vRttiM vistAraya' / atra syAdityAdyorvibhaktayoH / vacanazleSe tUdAhRtam // [55 mANikecandra pR. 315 (4) "udeti savitA tAmrastAmra eva" ityAdau tatra paunaruktyadoSAbhAvAdyamakatvaM prasajyetetyartha ... ...... 322-23 (5) prAkRtapakSe tu he haravadhu / zambhupatni mama dehi rasaM dharme tamovazAmAzAM gamAgamAt bhavAt hara sphuTaya / tathA no'smAkaM zaraNaM tvaM / cittamohospasaratu me sahasA balena / prAkRtatvAccittamohamityatra klItvam / evaM saMskRtasyApabhraMzAdibhASAzleSo'pi jJeyaH / 331 ( 5a ) tatra saMskRtasya prAkRtabhASayA zleSo yathA-sarale sahAsarAgaM parihara rambhoru ! muJca saMramm / virasaM virahAyAsaM voDhuM tava cittamasahaM me / 323 (6) kriyAvizeSaNaM sahasrazabdo bAhulyArthaH / syAM syAditi ca / nandatIti nanditA / nandino gaNavizeSasya bhAvo nanditeti cAkhyAtakRttaddhitapratyayAnAM bhedaH / (7) he zambho tvaM sarvasya sarvasvaM / tvameva saMsArocchedatatparassan nayopakArayoH sAmmukhyaM zarIravartanamAyAsi Agacchasi / anyacca hara sphoTaya / bhava sampadyasva / naya nivAraya / AyAsi khedakAri vartanaM tanu prathayeti / suptiGgavibhaktyobhaidaH / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAPRAKASA-SAMKETA pR. mANikyacandra 323 (8) atra prakaraNAdinA niyamAbhAve zleSo na tu dhvniH| somezvara 241 (8) prakaraNAdinA cAbhidhAyA ani- yantritatvAt zleSa eva, na tu dhvniH| 243 (9) kisalayavada dIpamAnAbhyAM karAbhyAM zobhate / sukhenAtuM yanna zakyaM phalaM tatra tu lubdhAnAmIhitaM pradadAti / (10) abhaGgatvamAtreNa arthazleSatvaM nopapannamityarthaH tarhi arthazleSasya nirviSayatvamityAha-arthazleSasyeti / arthazleSaH, yathA 'stokeneti / (11) saha kalakalena vartante, sakalAH kalA yasya c| 244 (12) 'ihApi' iti zabdAlaMkArama- dhye / na ca sAdhAraNadharmaprayogazUnye upamA bhaviSyati, manojJatvAdisAdhAraNadharmasahite tu zleSa iti vAcyam, yataH pUrNopamAyA nirviSayatvaM syAt // tarhi yadA'smAkaM mate pUrNopamAyA nirviSayatvaM tathA bhavatAM zleSasya nirviSayatvami tyAzaGyAha-'deva tvam' iti / 245 (13) na ceti / yathA virodhAbhAso virodhaH, na tathA zleSAbhAsaH shlessH| ubhayArthaprarohe hi zleSa ityrthH|| 245 (14) evamatrApi varNyamAnasya muktA- maNitvarUpaNAnyathAnupapattyA vaMzasya kulasya veNutvarUpaNamanuktamapi gamyate, ekadezavivatitvaM ca pUrvavad udbhAvanIyamekasmin deze vizeSeNa vartanAt / ekadezavivartirUpakasya cAsya paraMparitarUpakatvaM kaavyprkaashkaarmte| (9) pallavavadAtAmrabhAsvadbhayAM karA bhyAM zobhate / sukhenAptuM yanna zakyaM phalaM tatra lubdhAnAmI hitaM prdtte| (10) abhaGga iti / arthazleSatayodbha Tasya yssmmtH| na tviti / na hyabhaGgatvamAtramAlaGkAratAhetuH kintvanvayavyatireko / arthazleSasya tarhi ko viSaya ityaah-stokeneti| 326 (11) saha kalakalena vartate yat , sakalAH kalA vidyante yatra / 327 (12) ihApIti / zabdAlaGkAraprakara nne| etena zabdamAtrasAmye'pyupamAtvaM siddham / zUnya iti / cArutvAdidharmAprayoge upamA tatprayoge zleSa iti parasyAzayaH / nanu yadi pUrNopamAyAH nirviSayatvabhiyA bhavadbhiH zabdasAmye'pyupamAtvaM smRtaM tarhi zleSasya nirviSayatetyAha deveti / 328 (13) na ceti / yathA virodhAbhAso virodho na tathA zleSAbhAsaH zleSa ityrthH| 329 (14) bhAmahoktaikadezavivartirUpakasya mammaTamate paraMparitasaMjJA // atra varNanIyasya rAjJo muktAmaNitvarUpaNAnyathAnupapattyA vaMzasya gotrasya veNutvarUpaNaM sAkSAdanuktamapi zleSabalAvagamyata ityekadezavivartitvam / sadvaMzetyatraikadezavivartirUpakam / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.9] INTRODUCTION : APPENDIX A [57 somezvara mANikyacandra 330 (15) zabdazleSa iti / ya eveti zabdo'rtho vA / saiveti / vicitratA / etena svayaM cetyAdau zabda eva kavipratibhAsaMrambhagocara iti paramate'pi zabdazleSatA na tvarthazleSatetyuktam / 246 (15) zabdazleSa iti / ya eveti, zabdo'rtho vA / tatraiveti zabde. 'rthe vA / 'vaicitryam' ityatra 'svayaM ca pallavAtAmrA' ityAdAvapi zabda eva kavipratibhAsaMrambhagocara iti zabdAlaMkArataiva / na cArthamukhaprekSitvameva zabdAnAmarthAlaMkAranibandhanami tyAha(16) yadyapi lipyakSarANAM khaGgAdi- saMniviSTatvaM, tathApi zrotrAkAzasamavetavarNAtmakazabdAbhedena teSAM loke prtiitervaackshbdaalNkaartvm| 247 (17) tathA hi drADhikAntare sAdhA- raNo mA-zabdaH / tasya dakSiNato'dhaH krameNa varNAzcaturdaza nyasyet / tataH zikhAyAM sAdhAraNaH sA-zabdaH / UrdhvakrameNa vAmatazcaturdazaiva yAva nmA-zabdaH saadhaarnnH| etat phalam // tasyaiva mA-zabdasya dakSiNapArzve niHsaraNakrameNa vAmatazca pravezakrameNa varNAH sapta sapta / eSA drADhikA / tato mA-zabdAda UrdhvakrameNa gaNDikAyAM kAryA varNatrayI / upari mA-zabdaH sAdhAraNaH / tasya dakSiNato vAmatazca tathaiva catvAro varNAH / etacca kulakam / tatastasya mA-zabdasya upari varNadvayam / etad mastakam / sA-mA-mA-zabdA dvipazca kRtvo dviraavRttaaH|| 247 (18) eSa murajabandhaH / tathA hi pAdacatuSTayena paticatuSTaye kRte prathamAdipAdebhyaH prathamapAdAyakSarANi catvAri, caturthAdi 331 (16) lipyH| tAsAmeva khaDgAdyA kArollAsanAsambhavAt; lipInAM ca zrotrAkAzasamavetavarNAtmakazabdAbhedena pratIteratra vAcakazabdAlaGkAratA na lipylngkaartaa| 331-332 (17) sthApanA yathA- dADhi kAntare sAdhAraNo mAzabdaH, tasya dakSiNato'dhaHkrameNa varNAzcaturdaza / zikhAyAM sAdhAraNaH sAzabdaH / UrdhvakrameNa vAmatastAvanta eva yAvanmAzabdaH sAdhAraNa eva tatphalam / tasyaiva mAzabdasya dakSiNato nissaraNakrameNa vAmatazca pravezakrameNa varNAssapta sapta / eSA drADhikA / tato mAzabdAdUrdhvakrameNa gaNDikAyAM varNatrayamupari mAzabdaH sAdhAraNaH / tasya dakSiNato vAmatazca tathaiva catvArazcatvAro varNAH / etacca kulakam / tatastasya mAzabdasyopari varNadvayametanmastakam / sAmAmAzabdAH dviH pazcakRtvo dviraavRttaaH|| 332-333 (18) sthApanA yathA-pAdacatu STayena paGkticatuSTaye kRte prathamAdipAdebhyaH prathamAdyakSarANi catvAri caturthAdipAdebhyaH paJca Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] KAVYAPRAKASA-SAMKRTA [u.9 somezvara mANikyacandra 332-333 (18) mAdIni ca catvAri gRhItvA prathamaH pAdaH / dvitIyAtprathama prathamAda dvitIyatRtIye dvitIyatRtIyAbhyAM caturthe caturthAtRtIyadvitIye tRtIyAtpAdAt prathamamakSaraM gRhItvA dvitIyaH paadH| dvitIyAdaSTamaM prathamAtsatamaSaSThe dvitIyatRtIyAbhyAM paJcame caturthAt SaSThasaptame tRtIyAdaSTamaM ca gRhItvA tRtIyaH paadH| caturthAdibhyaH prathamAdIni prathamAdibhyaH paJcamAdIni pAdebhyo'kSarANi gRhItvA caturthaH paadH| pR. 247 (18) pAdebhyaH paJcamAdIni catvAri gRhItvA prathamapAdaH / dvitIyapAdAd AdyAkSaraM, dvitIyatRtIyapAdAbhyAM caturthapaJcamAkSare, caturthapAdAt tRtIyadvitIye, tRtIyAt pAdAt prathamaMcAkSaraM gRhItvA dvitiiypaadH| dvitIyAd aSTamaM, prathamAt saptamaSaSThe, dvitIyatRtIyAbhyAM paJcame, caturthAt SaSThasaptame, tRtIyAd aSTamaM gRhItvA tRtIyapAdaH / caturthAt prathama, tRtIyAd dvitIyaM, dvitIyAt tRtIyaM, prathamAt caturthapaJcame, punardvitIyAt SaSThaM, tRtIyAt saptamaM caturthAd aSTamaM ca gRhItvA caturthaH pAdaH // 248 (19) eSo'STadalapadmaH / tathA bhA zabdaH karNikAsthAne, tato'kSaradvayenaikaM digdalaM nirgamapravezAbhyAM bhA-zabdaM yAvat / tato, 'kSaradvayena vidigdalaM nirgameNa tAvataiva digdalaM pravezena bhAzabdaM yAvat / punarbhA-zabdo nirgameNa ca tadevAkSaradvayamityAdinA krameNa dalASTakamutpAdyam / evaM digdalAni nirgamapravezAbhyAM utpAdyAni, vidigdalAni tu pravezenaiveti digdalavarNAnAM dvi-bhAzabdasya cASTakRtva AvRttiH prastAre // 248 (20) tatra hi prathamAdipAdAdyakSarANi caturthatRtIyadvitIyaprathamapadATamAkSarANi ca prathamAH prthmpaadH| prathamAdipAdadvitIyAkSarANi ca caturthAdipAdasaptamAkSarANi ca dvitIyapAdaH / evaM tRtIyaSaSThAkSaraistRtIyaH pAdaH caturthapaJcamaizcaturthaH 333 (19) sthApanA yathA-bhAzabdaH karNi kAsthAne / tato'kSaradvayenaikaM digdalaM nissaraNakrameNa vidigdalaM cAkSaradvayena pravezakrameNa / tataH sa eva bhAzabdastato'kSaradvayena digdalaM nirgamapravezAbhyAM bhAzabdaM yAvat / tato'kSaradvayena vidigdalaM nirgameNa tAvataiva digdalaM pravezena bhAzabdaM yAvat / punarbhAzabdo nirgameNa ca tAvadakSaradvayamityAdinA krameNa dalASTakamutpAdyamiti digdalavarNAnAM dviH bhAzabdasya cASTakRtva aavRttiH| 334 (20) tatra hi prathamAdipAdAnAM pratha maiH caturthatRtIyadvitIyaprathamapAdAnAM aSTamaizcAkSaraiH prthmpaadH| evaM dvitIyasaptamaiH tRtIyaSaSThezcaturthapaJcamaizca dvitIyatRtIyacaturthapAdAH / iha ca savatra tadevopalabhyata ityarthabhramasyApyavasthAnAt sarvatobhadram / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.9] INTRODUCTION : APPENDIX A [59 somezvara mANikyacandra 248 (20) pAdaH / iha ca sarve [ta] daiva upalabhyata iti ardhabhramasyA pyavasthAnAt sarvatobhadram / 249 (21) anye iti, muzaladhanurvANaza- ktihlshuulsvstiknaagpaashckraadyH| svaravyaJjanasthAnagatiniyame'nye'pi citraprakA rAH saMbhavanti / 250 (22) varNacyutaM yathA-- * sitanRziraHsajA [ca] ravimau. liziromaNibhUSaNaistayA zikhirucirArdhadRk pRthulalATataTe tilakakriyA ca saa| sphuTavikaTATTahAsalalitaM vadanaM smitapezalaM ca tad abhinavamIzvaro vahati veSamaho tuhinAdrijArdhayuk // atra gaurIzvaravarNane siddhicchandasi pratipAdamAdyAkSaradvayapAte'ntyAkSarasatakacyutau cezvararUpavarNanameva pramitAkSarAvRttena, yadi vA AdyAkSarasaptakacyutau antyAkSaradvayapAte ca gaurIvarNanaM druta vilambitavRttena // 251 (23) Amukhe iti, na punaH paramA- rthataH pryvsaane'nyaarthtvmityrthH|| 333-334(21) khaDgAdityAdizabdAnmusala dhanurbANacakrazaktizUlahalasvastikAdayaH / tathaikadvitrayAdivyaJjanasthAnapAdAzliokagatapra tyAgatAdayazcitramedA jnyeyaaH| 334-35 (22) skhaM varNacyutaM yathA-nRpadi tijAmaraprabhunatAtriyugo jaladadyatirvibhaH, prathabhajagAdhipasphuTaphaTAsubhagaH kamaThArijittathA / zivasukhasaMpadevyayavilAsagRhaM nikhilainasAM haro, dhanavidhutA vanIM haratu sakalaH kalilAvanI jinaH // atra zrIpArzvavarNane siddhicchandasi pratipAdamAdyAkSaradvayasyAntyAkSarasaptakasya ca cyutau pramitAkSarAvRttena, tathA''dyAkSarasaptakasyAntyAkSaradvayasya cyutau drutavilambitavRttena tasyaiva varNanam / 335 / / Amukha iti / na tu prmaarthtH| etena paryavasAnAnyathAtvaM labdham // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 10 somezvara mANikyacandra 253 (1) upamaiva prakAravaicitryeNa ane- 338 (1) tatrApi prakAravaicitryeNAnekAkAlaMkArabIjabhUteti prathama laGkArabIjamiti pUrvamupamonirdiSTaH [STA] // cyte| 253-54 (2) upa samIpe mIyate kSipyate (2) upa samIpe mIyate kSipyate khasAdRzyaprApaNAd upameyaM sarvasAdRzyaprApaNAdupameyaM yena yena tat prasiddham upamAnam / tadupamAnaM, tathA tena yattu samIyattu tena samIpe kSipyate saunda pe kSipyate guNadvAreNa tadupameyaM, ryAdiguNayogitvena tatra praka hRdyatayA kavinA yadutkRSyate raNe'prasiddhaM vadanAdi tad upa tadupamAnam , anyadupameyaM, na tu meyam / 'indumukhI' ityAdau prasiddhamaprakRtaM copamAnamanyaduprasiddhaM candrAdi upamAnaM, a pameyam / evaM hiprasiddhaM tu mukhAdi upameyam // "tataH kumudanAthena kAminIgananu ca NDapANDunA" ityAdau candrAdeH tataH kumudanAthena kAminIgaNDa prasiddhasyopameyatvaM gnnddaaderprpaannddunaa| netrAnandena candreNa mAhendrI siddhasyopamAnatvaM na syAt / prakRtAprakRtatvepi kvivivvaadiglNkRtaa|| ityAdau kAminIgaNDAderaprasi GgIkAryA / candragaNDayorupamAddhasyApyupamAnatvaM, candrAdezca nopameyatvaprasiddhau satyAmapi upameyatvaM dRzyate / satyam, prasiddhiviparyAsenaupamyasya kaatrApi kAmayate priyamiti lpitatvAdviparyAsopamA / yaugikatvAzrayeNa kAminIzabdAt pratIyamAnahRdayasthitadurlabhamanohAripriyatamAyA gaNDazcandrAdapi adhikacamatkAritayA prAdhAnyena prasiddha iti kavivivakSAvazAdeva prasiddhyaprasiddhI aGgIkriyete / ye'pi prAkaraNikamupameyaM, aprAkaraNikamupamAnamiti Adriyante tairapi kaviprasiddhiraGgIkAryaiva / tena sattvajJeyatvaprameyatvAdisAdhaye nopamA / tathA 'kumbha iva mukham' ityAdi zRGgArAdau ca / hAsyAdau tu na doSaH / kAryakAraNAdikayoH sAdharmyasya asaMbhavAd upamAnopameyayoreva sAdharmya bhavatIti tayoreva samAnadharmeNa saMbandhe upamA / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 ] INTRODUCTION: APPENDIX A somezvara pR. 255 (3) upamAnAdicatuSTayaM yatra prayujyate sA pUrNopamA / 1 255-56 ( 4 ) tathaiva ayaM yathA-ivAdi rupamAnopameyayorekatarasminnapi avizrAntaH zrItena rUpeNobhayAdhAramupamAnopameyabhAvaM dyotayatIti zrautI / tatsadbhAve, ythaa-iv-vaa-sdbhaave| tathaiveti, 'zrautI' tyarthaH / ivArthe vatervihitatvAd iva zabdavacchratena rUpe NobhayAnuyAyitayopamAnopameyatvAvagatiH / 'tena' iti candreNa tulyaM mukham " tad' iti candravimbaM tulyaM mukhasya // 'idaM ca' iti candrabimbaM ca mukhaM ca tulyam / sAmyaparyAlocanayeti / samameva sAmyaM sAdhAraNo dharmaH / tulyatA dviSTharUpaM sAdRzyam / na tu tulyAdizabdAdeva sAmyapratItiH, api tu arthAt, tulyAdInAM padAnAmupamAnopameyayorekataratraiva vizrAnteH, tu tadgatasAdRzyaparyAlocanayA tatsaMbandhitvAvagatiH / anyatra 257 (5) 'surataruNA sadRza' iti sahaza-zabdenopameye vizrAntena upameyagataM sAdRzyaM svakaNThenAbhihitam / upamAne ca tasyArthAt pratipattiH, upameyavartisAdRzyavicAreNa upamAnopameyatvAvagateH / bahuvrIhau tu upamAne vizrAnterupamAnagatasAdRzyaparyAlocanayA upameyasya upameyatvAvagatiH // [ 61 mANikyacandra pR. 339 (4) upamAnamupameyaM sAdhAraNadharma upamApratipAdakazca yatra syuH pUrNA / 1 340-41 ( 4 ) tathaivAyamivAdirupamAnopameyorekatrApyavizrAntaH zrutyA dviSTaM upamAnopameyabhAvaM vaktIti / tatsadbhAve yathevAdibhAve / zrautI / tathaiveti / zrautItyarthaH / ivArthe vihito vatirivavat zeyaH / teneti / candreNa / tattulyamiti / candrabimbaM tulyaM mukhasya / idaM ceti / mukhaM ca candrabimvaM ca tulyam / ubhayatrApIti / krameNeti zeSaH / pUrvasyosvekatraiveti bhAvaH tulyAditi / tulyaprakArazabdAnAm / sAmyeti / samameva sAmyam / samAno dharmaH / dviSTharUpaM sAdRzyaM tulyatA / ayaM bhAvaH- upamAnopameyayoH sAmyapratItirna tulyAdizabdAdeva, kintvarthAtU, tulyAdipadAnAmekata ratraiva vizrAnteH / anyatra tu sAmyAlocanayA sAdRzyapratItiH // 343 ( 5 ) atra surataruNA sadRza iti sadRzazabda upameya vizrAntastadgataM sAdRzyaM sAkSAdbhUte / anyatra tu sAdRzyaM arthAtpratIyate, bahuvrIhau tUpamAne sadRzazabdo vizrAmyati / tatastatra sAdRzyaM sAkSAdaparatra tu arthAt / iyaM samAse ArthI pUrNopamA // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62] KAVYAPRAKA6A-SAMR ETA [u. 10 somezvara mANikyacandra 257 (6) taddhite zrautI pUrNA, yathA-'gA- 343 (G) gaambhiiryeti| taddhite zrautI pUrNembhIryeti / bhujaMgavad 'ityatra' yamiti yogaH bhujaGgavadityatra tatra tasyaiva ityanena vatesta ivArthe vatiH, tataH / zrautItvaM / ddhitasya vihitatvAt zrautI / bhujaGgaH kAmI / sa cArthAtsabhujaMgaH kAmukaH, sa cAtra mudraH / ambararatnaM ravistena abdhiH / ambararatnaM sUryaH / tulyaH, tulyArthe vtiH| sa tathA 'sUrya' upamAnaM, 'sa' iti copameye sAkSAt vizrAntaH, upameyaH, 'durAlokatvaM' sAdhA upamAne tu sAmyaparyAlocanaraNo dhrmH|ambrrtnen tulyH| yopamAnatApratItiritIyaM taddhi'tena tulyaM kriyA cet vatiH' te pUrNA''rthI // ityanena kriyAtulyatve vihito vatirupameye zAbdena vRttena vizrAntastulyatvaparyAlocanayA upamAnasya upamAnatvaM gmytiiti| 343-344 (7) svAdhIneti / ayaM bhAva:dhvanivyavahAraH, atha asphuTaM pratIyamAnaM cedyaktaM tadA dhvatadA guNIbhUtavyaGgyavyavahAra nivyavahAraH, athAsphuTaM tadA ityAzayenAha-svAdhIneti / guNIbhUta vynggyvyvhaarH|| alaMkArAntaraM ceti| taddhi alaGkArAntaraM ceti| taddhyanuanuprAsAdizliSTataramapi kA prAsAdi zliSTataramapi kAvye vye yadi avyabhicAritayaiva yadyavyabhicAritayaiva gaNyeta, gaNyate, tadA tena sahopamA tadA tena sahopamAdInAM saGkaradInAM saMkarasaMsRSTI syAtA saMsRSTI syAtAmiti kevalatayaimiti kevalatayaiva eSAM vinA vaiSAM viSayo nAvakalpeta / tadivakalpeta // taditi / sa cA ti / sa cAsphuTataro rasAsphuTataro rasAdirarthastathA dirrthH| taccAlaGkArAntaramiti 'alaMkArAntaram' iti napuMsa npuNskaikshessH| sNsprshpdaakaikshessH| asphuTazca rasAdi datra rasAdirasphuTataro grAhyaH / rguNIbhUtaviSaya iti asphuTa asphuTAtisphuTasya tu guNItaro'tra gRhyate, iti 'saMsparza bhUtavyaGgayatA // tadrahitatvenepadenAtra dhvanitam / tadrahita ti| rasAdhalaGkArAntararahitatveneti rasAcalaMkArAntarAbhyAM tvena / vinA vairasyaM vahantIti na virodhaH // luptAmAha-tadvaditi / / pUrNopamAvad luptopamApi vAkyasamAsayoH zrautyArthI ceti dvidvimedAH taddhite tu Aryuva, na shriitii| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10] INTRODUCTION : APPENDIX A 68 somezvara mANikyacandra pR. 249 (8) samAse ArthI yathA- 'amRto- 345-46 (8) samAse ArthI yathA-amR. pamA' iti / atra 'mAdhuryAdi' topameti / atra mAdhuryAdilodharmalopaH // taddhite ArthI, paH / taddhite ArthI yathAyathA- 'viSakalpam' iti / viSeti / yadi vetsi tajjIva'yadi vetsi tad jIvasi' iti siitynvyH| atra dAruNadharmasaMbandhaH / atra dAruNadharmalopa lopaH / ISadaparisamAptaM viSaM ivArthazca kalpappratyayena sA mana ityuktyA Amukhe rUpakAkSAd abhihitaH / 'ISad apa-- vabhAsaH / nirvAhe tu viSasarisamAptaM viSam' iti vacana dRzaM mana iti pratItyA prAtIvRttyA sAmAnAdhikaraNyarUpayA tikena rUpeNopamaiva / ISadapayadyapi rUpakacchAyAM bhajate, risamAptiviziSTa prakRtyarthasatathApi prAtItikena rUpeNa u dRze'rthe kalpavAdInAM smarapamaiva / tathA hi atra 'viSasa NAt / ISadaparisamAptaM viSaM dRzaM manaH' ityayamarthaH pratIyate, viSakalpazabdenocyate / na tu 'ISad aparisamAptaM viSameva' iti ISadaparisamAptiviziSTa prakRtyarthasadRze'rthe kalpa bAdInAM smrnnaat| 260 (9) atra yadyapi sadRzazabdAbhi- 347 (9) atra sadRzazabdavAcyasyotkRSTadheyasya utkRSTataraguNatvena a tvena balAdupamAnatvaM tacca sariprApyatApratipAdanAda upamA samiti vizeSaNenAkSipyate, natvaM balAd AyAtaM, tathApi nAtra sAkSAtpratIyate ityupamAtasya sAkSAd anirdezAd upa naanupaadaanN...| mAnasya lopH| 261 (10) sadRkSazabdAbhidheyasya utkR- 349 (10) sadRkSazabdavAcyasyotkRSTaguNaTataraguNatvapratipAdanAd balAd tvena balAdupamAnatvaM ityupamAAgatasya upamAnasya sAkSAd nasyaiva lopH| anirdezAd upamAnasyaiva lopH| 262 (11) vilAsAya vilabdho datto vi- ___350 (11) vilAsAya vilabdho datto vigraho yayA / vizarAritaM vi graho yayA saa| tathA mRganabhinnam / 'smarazaravizarAMci yane iva nayane yasyA iti 'saptata' iti pAThAntaram / 'mRgasya myupamAna' ityAdinopamAnapUnayane' iti prathamaM tatpuruSaH, vasya samAsaH uttarapadalopazca / tato 'mRganayane iva nayane ya atra dharmasyevAderupamAnasya ca sthAH' iti saptamyupamAnopamA lopH| yadA mRgazabda eva napUrvasya samAsa uttarapadalo lakSaNayA mRgnynvRttiH| tadA pazcetyatra guNadyotakopamAnAnAM mRga eva nayane yasyA iti trayANAM lopH| yadA tu mRga rUpakasamAsasyaiSa vissyH| na zabda eva lakSaNayA mRganayana tuupmaasmaassy| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] KAVYAPRAKASA-SA MKETA somezvara pR. 262 ( 11 ) vRttiH, tadA mRga eva nayane yasyA iti rUpakasamAsasyaiSa viSayaH, na tvasya upamAsamAsyeti / 264 ( 12 ) 'vilAsAyudhaH kAmaH, lAsaH krIDanam / ' atra 'saiva nitambinIva' iti 'tadvilAsA iva' ityetacca bhedAbhAvAd upamAnatayA vizrAntimalabhamAnamanyavyAvRttau lakSaNayAvatiSThate / ( 13 ) ata evAnyadharmANAM svadharmabhUtAd vastuna utkalitAnAM rasabhAvAdyanuguNatayA vastvantarAdhyastatvena labdhaprakarSANAmIkSaNam utprekSA / sA ca manye- prabhRtibhidyatyate / 266 (14) akAlasaMdhyAmiva dhAtumattAm / AvarjitA kiMcidiva stanAbhyAM vAso vasAnA taruNArkarAgam / sujAtapuSpastava kAvanamrA saMcA riNI pallavinI lateva // acirAbhAmiva [ca]ghanAM jyonAmiva kumudabandhunA vikalAm / ratimiva manmatharahitAM zriyamitra harivasaH patitAm // sthitaH pRthivyA iva mAnadaNDaH / hiraNmayI sAsssa lateva jaM gamA // cyutA divaH sthArivAciraprabhA || bAlenduvakrANyavikAzabhAvAd babhuH palAsAnyatilohitAni / sadyo vasantena samAgatAnAM nakhakSatAnIva vanasthalInAm // ityAdi utprekSaiva / dhAtumattA pR. mANikyacandra [ u. 10 353 ( 12 ) vilAsAyudhaH kAmaH lAsaH krIDA, atra nitambinI nitambinI veti, vilAsA vilAsA iveti bhedAbhAvAdupamAnatayA'nupapadyamAnamanyavyAvRttau lakSaNayA'vatiSThate / 354 ( 13 ) anyadharmANAM svadharmibhUtAdvastuna utkalitAnAM rasabhAvAdyabhivyaktyanuguNatayA vastvantarAdhyastatvena labdhaprakarSANAmIkSaNamutprekSA / tasyAzca manye zaGke dhruvamivAdyA vyaJja kAH / 255 (14) "akAlasandhyAmiva dhAtuma "" tAm "" sthitaH pRthivyA iva mAnadaNDaH " "bhUgatAmiva kaumudIm" " rambhAmiva bhuvaM gatAm' ityAdi tUtprekSaiva / dhAtumattAdehi pratyakSeNaiva kAlasandhyAdisAdRzyamupalabhyAkAle sandhyA na syAdityasambhAvyavastvadhyavasAyasya sambhAvanA kriyate akAlasandhyAmiveti / pratyakSopalambhe ca na yuktayantarAkAGkSA / upamAnasyAsambhavAnna tUpamA / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 ] INTRODUCTION: APPENDIX A somezvara pR. 266 ( 14 ) dInAM hi pratyakSata eva akAlasaMdhyAdisAdRzyamupalabhya akAle saMdhyA na bhavatIti asaMbhAvyamAnavastvadhyavasAyasya saMbhAvanA kriyate / 'akAlasaMdhyAmiva' iti pratyakSopalabdhau ca na yuktyantaraM mArga - NIyam, na tu upamA, upamAnasya asaMbhavAt / 266-67 ( 15 ) na hi bhavati 'bhAraM vahatIva puMgavaH', 'payo dadAtIva strIga at' ityutprekSA / 268 (16) atra 'sa khalu turagaiH' ityAdivadbhedakaM kimapi noktaM, 'candro hyevaMvidhaH' ityAderabhaNanAt / 'nAmitaM nu gaganaM sthagitaM nu' atra utprekSAzrayeNa saMdehaH, tathA hi timirakartRkAyAM zailagaganAdivyAptau raJjitatvamutprekSitaM, gaganAnamitatvAdyutprekSAntarasaMbhavAt saMdehamAgatam / anye tu 'nuzabdaH saMbhAvanAdyotaka ityutprekSaivetyAhuH // ( 17 ) abhedaprAdhAnye tvAha- tadrUpakamiti / rUpayati ekatAM nayatIti rUpakam / 268 (18) tathA mukhaM candra ityAdirUpake candreNa svaguNA lakSyante / tairmukhaguNAH tairapi mukham / tatazca sAmAnAdhikaraNyaM mukhacandrayorguNadvAreNa tAdrUpyAdipratItyopapadyate / ata eva ca bhede'pyabhedapratItiH // 269 (19) 'candra eva mudrAkapAlam // atra pAdatrayamiti / samasta 0 pR. mANikyacandra [ 65 356 ( 15 ) " bhAraM vahatIva puMgavaH" "payo dadAtIva strIgavI " tu hRdyatvAbhAvAnnotprekSA / ityA 358 ( 16 ) atra ca sa khalu turagairityA - divanna bhedoktiH / candrAdayo hyevaMvidhA ityanukteH / uttarAdhena sandehanirvAhAcca zuddhatvam / tathA" raJjitA nu vividhAsta ruzailA nAmitaM tu (? nu) gaganaM sthagitaM nu" atra dhvAntAdyaiH tarvAdi na vyAptaM / kintu raJjitamityAdyutprekSitaM sandehadvAreNetyutprekSAzrayeNa sandehadyotI tu (? nu) zabdaH / anye tu tu (? nu) zabdaH saMbhAvanAdyotakatvAdutprekSAmevAhetyAhuH / ( 17 ) rUpayatyekatAM nayatIti rUpakam / abheda iti bhaNanAdabhedaprAdhAnye rUpakaM syAditi la bdham / 358 ( 18 ) tathA mukhaM candra ityAdi rUpake candreNa svaguNA lakSyante / tairmukhaguNAH tairapi mukham / tatazca sAmAnAdhikaraNyaM mukhacandrayorguNadvAreNa tAdrUpyAdipratItyopapadyate / ata eva ca bhede'pyabhedapratItiH / 359 ( 19 ) jyotsneti / candra eva mudrAkapAlam / atra pAdatraye samasta Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66] KAVYAPRAKASA-SAMKKTA somezvara pR. 269 ( 19 ) vastuviSayasya udAharaNamityarthaH / caturthapAde tu AropapUvikAhuti [:] 270 (20) sAGgametaditi sUtram / na kevalaM yatra tasyaiva rUpaNaM, api tu tadaGgasyApi / 270-271 ( 21 ) 'premalatikA' miti / atra hatsaa latAlakSaNo rUpitaH, na punastadavayavAH patrAdaya iti zuddhatvam / 'premaiva latikA' iti mayUravyaMsakAditvAdeva zabdalopI samAsaH / nanu, vyAghrAdidvAreNa iva-zabadalopI samAso dRzyate, luptopamAyAM so'pi syAditi saMdehasaMkaraH prApnoti / satyam / yatrAnyataraparigrahe sAdhakapramANAbhAvastaditarasya parihAre na syAdvAdhakaM pramANaM, tatraiva ubhayaprasaGgaH, sa eva ca saMdehasaMkaraH, iha tu latAyAH secanamAnukUlyAd Aropitadharma eveti rUpakaparigrahe sAdhakamiti na saMkaraH / vA 272 (22) nanu, mAnasazabdaparivRttau paryAyAntare sati nAlaMkAra iti zabdAlaMkAratvaM, avarasmiMstu parivartite'pi sati na sa hIyata ityarthAlaMkAratA / tatazca zabdAlaMkAraH paraMparitarUpakaM, na tu arthAlaMkAra, ityAzaGkayAha yadyapIti // miti zabdazleSe punaruktavadAbhAse ca / vakSyata iti saMkarAlaMkAre // ekadezeti / paraMparitameva udbhaTAdibhirekadezavRttItyucyate / ukta 276-77 (23) dvayorapyarthayoH prAkaraNi katayA vivakSitatvAditi [ u. 10 mANikyacandra pR. 359 ( 19 ) vastuviSayaM rUpakam / caturthe pAde tvapahutiH / 361 (20) sAGgametaditi / na kevalaM yatra tasyaiva rUpaNaM api tu tadaGgasyApi / ( 21 ) premeti / atra latAGginI (GgI) rUpitA na tu tadaGgaM patrAdIti zuddham / premaiva latiketyatrAnyatrApi rUpakasamAse mayUravyaMsakAditvAdeva zabdalopaH / upamAsamAse tu sarvatra vyAghrAdityAdivazabdalopaH / atra tu latAyAH secanamAnukUlyAdAropitadharma eveti rUpakasya sAdhakaM pramANamiti na sandehasaGkaraH / 1 363 ( 22 ) yadyapIti / ayaM bhAvaH - mAnasAdInAmanvayavyatirekAbhyAM aparAvRttisahatve haMsAdInAM tatsahatve ubhayAlaGkAraH paramparitarUpakam / uktamiti / pUrva zabdazleSapunaruktAbhAsayoH / vakSyata iti / saGkarAlaGkAre / anyairiti / udbhaTAdyaiH paramparitamekadezavivartinAmnoce / tathA 'tvameva haMsa' ityAdyAropaNapUrvako mAnasameva mAnasamityAdyAropa ityanye / 368 (23) vakSyamANArthasUcAbhiprAyeNoktau na zleSaH dvayorarthayoH prakRtatve Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION : APPENDIX A [67. somezvara mANikecandra vaktumaniSTatvAt kintu vastudhvanireva / yathA-"yAnti nyAyapravRttasya iti" atra prakRtatvenArtho nyAyaniSTapuMvRttiH, sUcAbhiprAyeNa tu raamaadivRttiH| 276-77 (23) bhAvaH / yatra tu vakSyamA NopakSepyarthaniSThamupakSepaparAbhidhAsaMsU cakatvaM yathA-yAnti nyAyapravRttasya tiryazco'pi sahAyatAm / apanthAnaM tu gacchantaM sodaro'pi vimunycti||ityaadau, tatra na zleSo'rthadvayasya prakRtatvenAbhidheyatayA vaktumaniSTatvAt , kiM tu arthazaktimUlo vastudhvanireva / tathA hi prakRte nyAyavataH puMsastiyazco'pi sahAyAH, sUcanIyArthaviSayatvena tu rAma-sugrIvAdi vRttatvam // 277-78 (24) vAmanoktA tu upameyasyA- nuktau samAnavastunyAsaH samA soktirprstutprshNsaiv|| 283 (25) 'akathanIyametat zrUyamANaM hi nirvedAya syAt tathApi tu yadyanubandhastat kathayAmi / 'vairAgyAd' iti kAkA 'daivahatakam' ityAdinA ca vairAgyasUcA / 'sAdhu viditam' ityuttaram / 'kasmAda' iti vairAgye hetupraznaH / 'idaM kathyate' ityAdi sanirvedasmaraNopakrama[:] kathaM kathamapi nirUpyatayottaram / 'vAmena' iti anucitena kulAdinA upalakSita ityarthaH / atra [? a] cetanena vRkSavizeSeNa sahoktipratyuktI na saMbhavata iti asaMbhavati vAcye samRddhAsatpuruSasahavAsino nirdhanasya kasyacinmanasvinaH paridevitaM pratIyamAnamadhyAropeNa sthitaM cetanavRttAntamAropya itthaM kavinA varNitatvAt / 369. (24) "upameyasyAnuktau samAnavastu nyAsaH samAsoktiH" iti tu vaamnH| tanmate'prastutaprazaM sA'nyathA jnyeyaa| 377 (25) zrUyamANaM nirvedakRdapi tavAnu bandhAtkathyate / kasmAditi vairAgyahetupraznaH / kathyata ityAdi sanivedasmaraNopakrama kathaMkathamapi nirUpyate / vAmeneti / kukuulaadinoplkssitH| vaTa iti / phaladAnazUnyazchAyAmAtrakaraNAdeva garviSThaH / chAyA'pIti / zmazAnAgnidagdhapallavAdistaruvizeSo hi zAkhoTakaH / mArgaH satAM panthA api / atra vRkSeNa sahAcetanatvAduktipratyuktyasambhave tu zrImatpuruSasevayA khedavAn daridramanasvI kazcityumAn pratIyamAnatayA'dhyAropyate / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] KAVYAPRAKASA-SAMKETA somezvara pR. 1 283-84 (26) 'rasanAviparyayo gajAnAM zApahetuto'satyabhASitvamapi / cApalamazrotavyazravaNamapi mado garvo'pi / zUnyakaratvamadAtRtvamapi / ' atra vAcye'rthe rasanAviparyayazUnyakaratvayorasevane hetutvaM na saMbhavatIti adhyAropo'vaseyaH / karNacApalaM tu asevane hetuH / madazva sevane pratIyamAnazca kusvAmisevakaH / evaM ca aprastutasya vAcyatve prastutasya gamyatve'prastutaprazaMsA / lipravizeSaNaiH prastutasya vAcyatve prastutasya gamyatve tu samAsoktiH / prastutA prastutayorapi vAcyatve vizeSyasyApi liSTatve'rthazleSaH / eSAnyoktiriti anye / 284 (27) bahiravidyamAnasyArthasya saMbhAvanAmAtreNa upanibandhe saMbandhe'pyasaMbandho asaMbandhe'pi saMbandha ityarthaH / saMbandhe'pyasaMbandhaH, yathA- 'rAkAyAm' iti / atra pArvaNazazAGkasya niSkalaGkatvaM bahirasaMbhavadapi kaviprajApatinA svapratimAnAt saMbhavadrapatayA uktam / itthaM ca prakRtasya mukhasya upamAnAbhAvo, nAstyanyat kiMcidasyopamAnamiti / ata eva saMbhAvyamAnArthanirAcikIrSayA zaGkAyotakazcecchabdaH / AzaGkA hAnizcitasvabhAve vastuni syAt // iyamutpAdyopameti rudraTaH, adbhutopameti daNDiprabhRtayaH / asaMbandhe'pi saMbandhaH, yathA - puSpaM pravAlopahitaM yadi syAnmukAphala vA sphuTavidrumatham / [ u. 10 mANikyacandra pR. 377-78 ( 26 ) so'pUrva iti / rasanAviparyayo gajAnAM zApajo'lIkajo'pi / cApalaM khalavacazzravaNe sAmmukhyamapi / zUnyakaratvamAtRtvamapi / heturiti / tena vAcye 'rthe pratIyamAnasya kasyApi kusvAmisevakasyAdhyAropaH kAryaH / cApalamasevane madazca sevane hetuH / prastutA prastutayoH vAcyatve vizeSyasyApi litve arthazleSaH / vizeSaNAnAM sve prastutasya vAcyatve anyasya tu gamyatve samAsoktiH / aprastutasya vAcyatve prastutasya gamyatve'prastutaprazaMseti vivekaH / 379-80 ( 27 ) rAkendornirlakSmatvasya bahirasambhave'pi kavinA sambhavadrUpatayoktAvAsyaM nirupamamityarthaH / eSotpAdyopameti rudraTaH / adbhutopameti daNDimukhyAH / ayaM sambandhe'pyasambandharUpastRtIyaH / kacidasambandhe sambandho yathA "puSpaM pravAlopahitam" iti atrAsambandhe sambhAvanayA sa mbandhaH / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [69 u. 10] INTRODUCTION : APPENDIX A somezvara mANikyacandra 284 (27) tato'nukuryAdvizadasya tasyA stAmrISTaparyastarucaH smitasya // atra asaMbandhe saMbhAvanayA saMbandhaH / 285 (25) vastuprativastubhAvena tu sAmA- 380 (28) vastuzabdasya vAkyArthavAcinya dharmasya sannirdeze dIpaka tve prativAkyArthamupamA sAmya mityanvarthatvAzrayaNAt kevalaM tulyayogite // vastuzabdasya vAkyArthavAcitve prativastu kAvyasamayAtparyAyAntareNa pRthanirdezaH / ayaM bhAvaH-sAprativAkyArthamupamAsAmyaM ya mAnyadharmasyevAdyanuktau sakRsyAmiti anvrthH| nirdeze dIpakatulyayogite / 286 (29) punaH-zabdaH pUrvasmAd vyati- 381-82 (29) atra punazzabdaH puurvsmaareke| vyatirekazca bimbaprati dvizeSakaH / vizeSazca bimbaprabimbabhAva eva / tibimbabhAva eva / (30) nizcayazca vizeSAdeva saMbhava- 382 (30) nizcayo yatreti bhaNanAdyatra tIti vizeSarUpa evAsau, tena vizeSeNa vizeSo bimbapratibiyatra vizeSasya vizeSeNa sama mbabhAve sati samarthyate sa rthanaM bimbapratibimbabhAve sati dRssttaantH| nizcayasya vizeSAsa dRSTAntaH / dRSTAntasya hi deva sambhavAt vizeSarUpatayaiva vizeSarUpatayaiva pratibimbabhA dRSTAnte bimbapratibimbabhAvayovaH saMgacchate / yatra tu vize gaat| vizeSasya sAmAnyena Sasya sAmAnyena samarthyasama samarthane tvrthaantrnyaasH| rthakabhAvaH so'rthAntaranyAsa . iti vivekH| 286-87 (31) 'yathA candrAloke kumudi- (31) yathA kumudinyAzcandrAloke nyAzcandraguNapakSapAtitvena ku tahaNapakSapAtitvena kumudaM vikamudaM vikasati tathA tvadarzane sati tathA tvadarzane guNapakSatvaguNapakSapAtitvena tasyA manaH pAtAttasyA mana iti sarvapratikAmAgnijvalitamupazAmyati / bimbnm| 287 (32) atra [vi]zarArutAgamanAde[:] 382-83 (32) atra vizarArutAgamanAdInAM sthiratAdhAnAdinA vaidhayeNa sthiratvAdhAnAdivaidharyeNa prtiprtibimbnm|| vimbanam / dRSTAnte sAdhAraNananu, sAdhAraNadharmANAM prati dharmANAM vastuvRttyA hameda ev| vimbitatvena niyataniSThatayA paraM zabdAntareNoktatvAt pratikathaM sAdhAraNadharmateti ceda, bimbane bhedAbhAsa iti bimbane na, vastuto hi teSAM dharmA niyataniSThatayA teSAM sAdhAraNAmabheda iti sAdhAraNatA, NatA na syAditi nAzaGkayam / zabdAntareNa pratipAditatvAttu pratibimbanamiti na kazcid virodhH|| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] KAVYAPRAKA6A-SAMRETA [u. 10 somezvara mANikyacandra pR. 287 (33) ekatra sthitaH samAno dharmaH 383 (83) ekatra sthitaH kriyAdiH samAkriyAdiH prasaGgena anyatropa no dharmaH prasaGge nAnyatropakAkArAd dIpanAkhyAd dIpasA rAdIpanAkhyAddIpakam / atra dRzyena dIpakAlaMkAraH / prAkara prakRtAprakRtatvayorvAstavatvAdaNikAprAkaraNikatvAbhyAM ca rthAnAmaupamyaM satyaM paraM gamyaM na teSAmarthAnAmupamAnopameyabhAvo zrautam / ato nopmaa| gamyamAno na zrauta ityupamAto 'sya bhedH| 288-289 (34) kriyApadasya hi dIpakatve 384 (34) tathA kriyAyAH sarvatra vAkye sarva kAvyaM sAlaMkAramiti prayogAttaddIpatve sarva vAkyaM nArtho'nena granthena / satyam / sAlaGkAraM syAdato na kriyAna kriyApadamA dIpakaM, kiMtu mAtra dIpakaM, kintu bhUyobhibahubhiH samAnajAtIyaiH kAraka ssajAtIyaiH kArakaissambadhyavizeSairabhisaMbadhyamAnam / tasya mAnaM, tasya cAnekeSvartheSu sAcAnekeSvartheSu abhisaMbadhyamA dhAraNatayA sambadhyamAnasya banasyArthavadanvayi rUpaM yat laadaupmygrbhtvm| ttsaamymucyte| (35) ekAvalI tu pUrvasya pUrvasyotta- (35) ekAvalI tu pUrvasyottarottarerottareNa utkarSahetutve syAditi NotkarSahetutve syAditi vivemedH| kaa| 291 (35a) tathA zleSe'pi dvAdaza bhedH| 387 (35a) zleSe'pi dvAdazabhedA ityarthaH / tattasmAt zrIn vArAn aSTa triraSTeti / trIna vArAn aSTa medaashcturviNshtirityrthH|| cturviNshtiH| 291.92 (36) ArthAdau catuSkapaJcake'pi 38. (36) ArthAdAvapi catuSkapazcake dadarzitadarzinA udAharaNairanyad rzitadRSTAntAnyatribhedI svenobhedatrayaM draSTavyamityarthaH // A hyA / ArthasAmye yathA-arthena sAmye, yathA--'asimA sIti / atrApyutkarSApakarSahe'ti / atrApi utkarSApakarSa tvoiiyoruktiH| hetvoyoruktiH| 292 (37) atra upameyagatotkarSApamAnaga- 389 (37) ayamupamAnaganikarSahetvanuktAtanikarSakAraNopAdAne Arthopa vArthIpamye zleSavyatirekasya tRmye zleSavyatirekasya prathamo tiiymedH| medH| 293 (88) 'madhu kartR tRSNAM jahAra, na mukham / ' atra tRSNAyA haraNe'haraNe ca nopAttau heturiti ubhayAnupAdAnAccaturtho'yaM bhedaH zleSavyatirekAntya 390-91 (38) madhu tRSNAM jahAra na mukha miti yogaH / atra tRSNAharaNAharaNayoH kAraNe nopAtte iti dvayAnuktirityubhayAnuktau zleSavyatirekAntyacatuSkasyA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10] INTRODUCTION : APPENDIX A [71 somezvara mANikyacandra 293 (38) catuSkasya // zeSa dvayamUhyam // 320-21 (38) ntyo bhedH| dvimedI khenohyaa| 'evamanyeSvapi draSTavyam' iti / evamanyeSvapi draSTavyamityuvacanAt praticatuSkamekaH / tyA prAticatuSkamekaH kazcikazcid medo vaktuM saMmata iti dbhedo vAcya iti sthite'pi yad 'haravad' iti 'svacchAtmatA' granthakRtA haravaditi svacchAiti ca udAharaNadvayaM granthakA tmateti dRSTAntadvayamUce tadekatra rAbhiprAyeNa na bhavati / vyatirekamAlAtvamanyatrArthA zliSTatvaM vizeSa jJApayitum / 293-94 (39) yathA-yA zazirI zrI. 391 (39) yathodbhaTakumArasambhave gaurIstapasA mAsenakena bibhratI / stutau| tapasA tAM sudIrpaNa dUrAd vi "yA zaizirI zrIstapasA mAsedadhatImadhaH // 'tapo mAghamA naikena vishrutaa| saH, anyatra tu abhyudayahetuH tapasA tAM sudIrgheNa dUrAdvidakRcchrAcaraNam / ' ivAdaya anu dhatImadhaH" // pAttA api sAmarthyagamyAH / tapo mAghamAso'pi / ekeneti atra 'tapasA' iti zliSTokti sudIrgheNeti hetudvyoktiH| atra yogyaM padaM pRthgupaattm'| tapaseti zliSToktiyogyaM padaM pRthguuce| 294 (40) atrApi liyoktiyogyasya 391-92 (40) atrApi zliSToktiyogyapadasya pRthagupAdAnam // evama padasya pRthgbhaavH| anye'pInye'pi ekAdaza bhedAH // nanu tyekAdaza bhedaaH| nanvatra zlezleSavyatirekayoranyatra labdha SopakArAJcamatkArI vyatireka sattAkatvAt zleSopakRtatve iti tayoraGgAGgibhAve saMkaraH vyatirekasyAGgAGgibhAve saMkara syAt , na, dvayayoge hi saMkarotvaM syAt / satyam / zleSaga na cAtra dvayamasti / evaMvidha(kAreNa vyatirekalakSaNamaMza zleSasyaiva vyatirekAparanAmamAzritya evaMvidhe zleSavyatire tvAt / paraM vyatirekarUpamAtrakAparanAmatvAnna saMkaraH / tata mAzritya vyatirekapramedatayA stadanucaraNArthamevaiSa prakAro zleSavyatirekarUpayoktam / vyatirekaprakAratayA vyavasthApyate // (41) heturUpeti / kriyA hi kArya ___ 394-95 (41) heturUpeti / hetavo'pi niSpAdayatIti saiva hetuH / kriyAmukhena kArya kurvantIti sarveSAM phalabhUtAnAM kriyaiva saivAvyavahito hetuH| kArya avyavahitaM kAraNaM, kriyAmu kriyAyAH phalamiti vaiyAkhena kAraNebhyaH kAryotpatteH / karaNA eva manyante nAnye / anyaizca 'kriyAphalameva kAryam' phaleti / kAryasya kavinA iti vaiyAkaraNaireva abhyupaga pratipAdanaM na tu bhavana, hetuM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] KAVYAPRAKABA-SAMKHTA [u. 10 somezvara mANikyacandra 295-96 (41) myate, na sarvairiti kriyA- padasthAne kAraNagrahaNaM kRtam, sAmAnyena vizeSamanapekSya phalaprakAzanamiti kAryasya kavinA pratipAdanaM, na tu bhavanakAraNamantareNa kAryotpatterasaMbhavAd // iha kAraNAnvayavyatirekAnuvidhAnAt kAryasya kAraNamantareNa asNbhvH| yadi tu kayAcid bhaGgayA tathAbhAvopanibandhaH, tadA vibhaavnaa| sA ca bhaGgiH prasiddhatarakAraNAnupalabdhiH aprasiddhaM tu kAraNaM vastuto'styeva / asyAzva na virodharUpatvaM, virodhe dvayorapi samAnavalayoHparasparabAdhAt / atra tu kAryotpattireva kAraNapratiSedhena bAdhyamAnA pratibhAti, na tu kAraNapratiSedhasya kAryotpattyApi baadhH| kAraNapratiSedhasya hi bAdhaH pratibhAsamAno'pi jJaptyapekSo, zaptizca utpatyapekSayA davIyasI na vibhAvanAM prayojayati // 'saptyapekSa' iti yathA hi kAryamutpadyamAnameva kAraNapratiSedhena bAdhyata iti bhavatyutpattyapekSastatra bAdhastathA notpadyamAna eva kAraNapratiSedhaH kAryotpattyApi bAdhyate, api tu utpannasya tasya bAdhastayA zApyata iti kAraNapratiSedhavAdho jJaptyapekSa eva // 'jJaptizca' iti kAraNapratiSedhabAdhajJAnaM ca / 'davIyasI' iti pazcAdbhAvitvena ||bhvtu vAtrApi sAmAnyena parasparaM bAdhastathApi na virodharUpatvaM hetuphalabhAvaM vizeSamAzritya pravartanAd asyA 394-95 (41) vinA, kAryotpattyasaMbhavAt / atra prasiddhatarahetvanupalabdhehetvabhAvaH, aprasiddhastu heturvastuto'styeva / ata eva viziSTatayA prasiddhatarahetvanupalabdhirUpayA kAryasya bhAvanA paryAlocanA vibhAvanA, hetuniSedhena cehopAkrAntatvAdvalavatA kAryameva bAdhyatvena pratIyate na tu tena hetuniSedha itynyonybaadhktvaanupraannitaadvirodhaalNkaaraanedH| hetuniSedhabAdhapratItistu zatyapekSA jJaptistUtpattyapekSayA nAsanneti na vibhAvanAprayojikA / ayaM bhAvaHyathA kArya bhavadeva hetuniSedhena bAdhyata iti bhavati tatra bhavanApekSo baadhH| tathAbhavanneva hetuniSedhaH kAryodbhavanenApi na bAdhyate kintu bhUtasya tasya bAdhaH tathA jJApyate iti hetuniSedhavAdho zaptyapekSa eveti jJaptirbhavanApekSayA pazcAdbhAvitvenAnAsanneti / yadvA sAmAnyena mitho vAdhe satyapi hetuphlbhaavvishessennaasyaavirodhaadvedH| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 INTRODUCTION : APPENDIX A [78 somezvara mANikyacandra 395 (42) atra nalinyajinI padminyA khyA strI ca / tathA ghAtAdihetvabhAve'pi rugAdikAryamutaM, tatra viyogitvaM kAraNaM gamyamato'nuktanimitteyam / uktanimittA'pyeSA yathA"anAsavAkhyaM karaNaM madasya" atra yauvanaM nimittam / mattatAharSavAcakatvAnmadasya dvaividhye'pyatizayoktyA hyabhedaH / atizayoktyanuprANitA caiSA jnyeyaa| ekaguNahAnau vizeSoktirityeke / aropitavaiziSTayaM rUpakamevAnye imAM mnynte| 295-96(41)-stadapavAdatvAt // evaM vize Sokto kAryabhAvena kAraNasattA eva bAdhyamAnatvamunneyam / yena sApi anyonyabAdhatvAnuprANi tAd virodhAd bhidyate / 296 (42) atra kusumitalatAhananAdInAM kAraNAnAmabhAve'pi rugdhAraNAdIni kAryANi prakAzitAni / tatra virahitvalakSaNaM nimittaM gamyamAnam // uktanimittA yathA-asaMbhRtaM maNDanamaGgayaSTeranAsavAkhyaM karaNaM madasya / kAmasya puSpavyatiriktamastraM bAlyAtparaM sAtha kyaH prapede // atra dvitIyapAde madasya yad AsapAkhyaM karaNaM prasiddhaM tadabhAve'pi yauvanahetukatvena upanivandha uktH| 'mado mattatA harSazceti' / madasya dvaividhye'pi abhedAdhyavasAyakatvamiti atizayoktyanuprANitA vibhAvanA / 'asaMbhRtaM maNDanam' iti 'kAmasya puSpavyatiri tamastram' ityatra ca saMbharaNasya puSpANAM ca maNDanamastraM ca prati kAraNatvAt tadabhAve vibhaavnaa|| 'ekaguNahAnau vizeSoktiriyam' iti vAmanIyAH / 'rUpakameva adhiropitavaiziSTyam' iti anye / 'ArogyamANasya maNDanAdeH prakRte vayasi saMbhavAt pariNAma' iti tu adytnaaH|| 297 (43) 'sa ekaH' iti / atra tanu- haraNe kAraNe satyapi balaharaNasya kAryasya anuktau nimittamacintanIyameva / pratItyagocaratvAt / 'atailapUrAH sura. tapradIpAH' ityAdi tu rUpakam / 10 396-97(43) atra tanuharaNasya hetoH phalaM balaharaNaM paraM noktam / nimittaM vA pratItyagocaratvAdacintyam / "ekaguNahAnikalpanAyAM sAmyadADharya vizeSoktiH" iti yadanyairasyA lakSaNaM kRtaM sA'sma Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u. 10 somezvara mANikyacandra (44) saMkhyopalakSitakramAnatikramaNa padArthAnAmanvayasamAzrayAt / anye tu imaM krmsNjnymaahuH|| RmikANAmiti bahuvacanamatantram / tena dvayorapi arthayo rythaasNkhym| 300 (45) rudraTastu 'nityameva dravyAzri- tatvAd jAterna jAtidravyayo virodha' iti nava bhedAnAha / 301 (46) [ya]nmArgaNA eva anargalaH zAtapAtaH / ambhojadalAbhijAtaH' iti ambhojadalaprakhyo jAtaH / atra dRSadRDhatvalakSaNaguNasya ambhojadalasvarUpadravyeNa virodhH|| 'jaDayati zItalayati vyAmohayati ca / tApa uSNatvaM khedazca / atra jaDIkaraNatApakaraNayoH kriyayorvirodho vastusaundaryeNa tadaprAptiparyavasAnena parihiyate // 301 (47) 'zleSagarbhatve virodhapratibhotpa- ttihetuH zleSaH' iti udbhttH| matAntare tu saMkaraH, yathA'saMnihitabAlAndhakArA bhAvanmUrtizca' ityAdau virodhena dvayorapi zliSTatve / ekasya ca zliSTatve' kupitamapi kalatravallabham , ityAdau virodha eve ssyte| 302 (48) vastuno hi sAmAnyasvabhAvo laukiko'rtho'laMkAryaH kavipratibhAsaMrambhavizeSastu lokottro'rtho'lNkrnnmiti| 396-97 (43) nmate rUpakabheda eva / yathA "atailapUrAH suratapradIpAH" * iti| (44) saGkhyopalakSitakramAnatikramaNa padArthAnAmanvaye yathArtha yathAsaGghayaM krama iti yAvat / RmikAH kramavantaH / bahuvacanamatantram / tena dvayorapyarthayoH yathAsaGkhyam / 400 (45) nityameva dravyAzritatvAjAtena jAtidravyayorvirodha iti bruvan . rudraTo navamedaM manyate / 401-2 (46) yanmArgaNa evAnargaLaH zAtaH paviH / atra dRddhtvruupgunndlruupdrvyyorvirodhH| parIti / jayati zItalayati mohayati ca / tApaH khedo'pi / atra jaDIkaraNatApakaraNarUpe kriye viruddha vastusaundaryeNa tadaprAptiparyavasAnena prihiyete| 402 (47) "kupitamapi kalatravallabham , ityAdau zleSagarbhasaGkara iti kazcit / udbhaTastu virodhapratibhotpattihetuM zleSamAha / zleSavazAdeva labdhAtmalAbhatvAdvirodhasya na zleSeNa saha saMkaraH / 403 (48) kavipratibhAgocarasya tvata eva tannimittasyaiva vstusvbhaavsyoktirlngkaarH| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 ] INTRODUCTION APPENDIX A somezvara pR. 306 ( 49 ) 'mRgeti / tayA hi prAgmohitaH kimapi nAzAsIt / 'suhRdA' iti / akalyANamitraM hi tasyAsIt / atrAzobhanAvapi zobhanAvuktau / vinA zabdamantareNApi vinArthavivakSA dRzyate yathA sahotau sahArthavivakSA / tena - 'nirarthakaM janmagatA nalinyA yayA na dRSTaM tuhinAMzuvimvam / utpattirindorapi niSphalaiva dRSTA vinidrA nalinI na yena // ityAdI vinoktireva tuhinAMzudarzanaM vinA nalinIjanmano'zobhanatvapratItiH / 307 ( 50 ) na ceyaM sundaravastusvabhAvavarNanAt svabhAvoktiH, tasyA laukikavastugatasUkSmadharmavarNane sarvasAdhAraNyena hRdaya saMvAdasaMbhavAt iha tu lokottarANAM vastUnAM sphuTatayA tATasthyena pratItiH nApi adbhutapadArthadarzanAd atItAnAgatapratyakSatvapratIteH kAvyaliGgamidaM liGgaliGgibhAvenApratIteH // 308 ( 51 ) atra pAdatrayArtho'nekavAkyArtharUpazca turthapAdArthahetutvena uktaH / atra cAnumAnasadbhAve'pi na tena saha vAkyArthIbhUtasya hetoH saMsRSTivyavahAraH, ubhayorapi bhinnadezatvAbhAvAt / anumAnaM tu hetorutthApakatayA upakArakamiti bhavatyaGgAGgisaMkaraH, kiM tu hetulakSaNamatrAstIti etadabhisaMdhAya hetoridamudAhRtam / anamanaM AparAdhadvayasya janakaM, tadeva cAparAdhatayA pariNataM, yathA ghaTakAraNaM mRd ghaTarUpatayA pariNamati / [75 mANikyacandra pR. 406 ( 49 ) mRgeti / tathA hi prAyohitaH kimapi nAzAsIt / suhRdeti kUTamitraM sa tasyAsIt / vinAzabdaM vinA'pi vinArthavivakSA syAt yathA sahotau sahArtha vivakSA / tena " nirarthakaM janma gataM nalinyA yA na dRSTaM tuhinAMzubimbam / utpattirindorapi niSphalaiva vinidrA nalinI na yena" // ityAdI vinoktireva / tuhinAMzudarzanaM vinA nalinI janmano'zobhanatvapratIteH / 408 ( 50 ) svabhAvoktau kavipratibhAvizetilaukikavastu svabhAvavarNane sarvasAdhAraNyena cittasaMvAdasambhavo'tra tu lokottaravastUnAM sphuTatvena taTasthatayA pratItiriti cAruvastusvabhAvavarNanAntaiSA svabhAvoktiH / na cedamadbhutapadArthadarzanAdbhutabhAvipratyakSatvapratItau kAvyaliGgam, liGgaliGgibhAvenA'pratIteH / 409 ( 51 ) atra pAdatrayArtho'nekavAkyArUpo'ntyapAdArthasya hetuH / tathA vapuHprAdurbhAvAdityu tayA'numAnamapyatrAsti, paraM tena saha bhinnadezatvAbhAvAdvAkyArthIbhUtasya hetorna saMsRSTiH, kintvanumAnasyo - sthApakatayA vAkyArthIbhUtahetuM pratyaGgabhAve saGkaraH / samprati tvAM namanmuktaH san agre'pi bhAvini kAle nistanussananatimAnityarthaH / yathA ghaTakAraNaM mRdghaTarUpeNa pariNamati tathA'parAdhadvayasya janakamanamanamaparAdhatayA'tra pariNatam / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76] KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u. 10 - somezvara mANikyacandra 309 (52) vyaGgayamapIti yogyatayA ni- 411 (52) vyaGgayamapIti / yogyatayA nidezaH // zabdenocyata iti / dezaH / zabdenocyata iti / bhaGgayantararacitazabdairabhidhAna madena mAnena nivAsaprItirum / teneti / yad bhaGgayantare jjhitetirUpamaGgayantaraprokteneti Nocyate tad vyaGgyam // yathA (?) / teneti / bhaGgayantareNa / tvekaghanarUpatAtmakaprakAreNa vya yatheti / yena prakAreNa zabdajhyaM pratIyate, na tathA vaktuM saMsargAt sahAtmanaikaghanarUpatAzakyate, kramabhAvivikalpa tmanA vA vyaGgyaM pratIyate na prabhavAnAM zabdAnAM tathAbhi tathA zabdenocyate, kramabhAvidhAnazakterabhAvAd / vikalpaprabhAvaH zabdastathA' bhidhAtuM na zakta ityrthH|| 310 (53) svabhAvoktau bhAvike ca yathA- 412 (53) idamaizvaryalakSitasya vastuno sthitavastuvarNanamaizvaryalakSita varNanayA svbhaavoktibhaavikaamudaattaalNkaarH| na ceyamatiza bhyAM bhidyate / yoktiH anyasyAnyatayAdhyava sAyAbhAvAt / (54) nanu, aGgibhUtarasAdiviSaye 413 (54) vIrarase'GgIbhUte rasadhvaniH rasAdidhvanirukta ityAha-na syAt ityAzaGkayAha / na ceti / ceti / tasyeti / vIrarasasyA vIraraso nAGgItyarthaH / etadeGgatvAd apradhAnatvAt // tarhi vAha tasyeti / vIrarasAzrayo aGgabhUtarasAdiviSaye rasavadA rAmastAvadihAGgaM kiM punA rsH| dyalaMkArA uktA ityudAttAlaM nanu rasasyAGgatve rasavadalaGkAkAraviSayazcintyaH, tadviSayasya raH syAt ? asyodAttasya tadarasavadAdinA vyApyatvAt / pvaadtvaat| tadapavAdatvA'satyam , aGgatve'pi na rasavada. kalpane nirviSayamudAttam / laMkAro'syodAttasya tadapavAda tvAt // (55) tulyakakSatAmapekSyaiva samuccayanaM ___ 413-4 (55) atra tulyakakSatayA hetavo samuccaya iti vyutpatte sya militAH kArya saadhynti| smaadhylNkaaraantrbhaavH| yatra samAdhau tvekasya hetoH kArya hokasya kArya prati pUrNa sAdhaka prati pUrNe sAdhakatve'nyastu tvamanyastu kAryAya kAkatAlI kAryAya kAkatALIyanyAyena yenApatati tatra tulyakakSatA ApatatIti na tatra tulyakabhAve samAdhirvakSyate / yatra tu kSatetyanayorbhedaH samuccayanaM hi khale-potikayA bahUnAmavatara tulyakakSANAmeva syAt / stulyakakSatayA tatra samuccaya itynyorbhedH| 312 (56) atrApi 'kAminI' iti sat, 415 (56) nRpAGgaNagato rAzaH prasAda'galitayauvanA' ityasat / eva vittaH ? pumAn sa tadrUpassan / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 ] INTRODUCTION APPENDIX A somezvara pR. 312 (56) muttaratrApi / iha vizeSyasya zobhanatvaM prakrAntaM, vizeSaNasya tu azobhanatvam / 'nRpAGganagataH khalaH' ityatra tu nRpAGganagatatvena vizeSaNasya zobhanatvaM vizeSyasya khalatvena azobhanatvamiti viparyayAt prakramabhaGgo doSaH / na tvatra kazcit samuccIyamAnaH zobhanaH, anyastu azobhana iti sada- sadyogo vyAkhyeyaH / tathA hyatra zobhanasya sato'zobhanatvavivakSA, 'durvArAH smara' ityatra tu azobhanAnAmeveti vivakSitam / ata eva 'kathaM soDhavyaH' iti sarvathA duSTatvAbhiprAyeNa upanyastamiti astyanayoH prakArayorbhedaH / 312 ( 57 ) rudraTena tu - vyadhikaraNe vA yasmin guNakriye caikakAlamekasmin / upajAyete deze samuccayaH syAt tadAnyo'sau // 'dhunoti' iti / tatra ekAdhikaraNakriyayoH ccayaH // 'kRpANe 'tyAdi kRpANa - pANitvaM sAdhuvAdazca guNau, tayoH kSitisurAlayau bhinnau dezau // samu [77 mANikyacandra pR. 415 (56) khalatayA cAsan / atra zazI svayaM san dhUsaratvenAsan / kAminIti sat galitayauvanatvamasat / evamagre'pi vizeSyadvAreNa sattA vizeSaNadvAreNAsattaikasya vastunaH sarvatra jJeyA / iha vizeSyasya sattvaM vizeSaNasya cAsattvaM prakrAntaM, tato nRpAGgaNagata itivizeSyatayA sadvyAkhyeyaM khala iti vizeSaNatayA cAsat / anyamatAbhiprAyeNa vizeSaNavizeSyayoratra vaiparItye prakramabhaGgaH / tathA nRpAGgaNagataH khala ityasat anye tu santa iti samuccIyamAnasya satastAdRzena satA yoga iti vyAkhyAyAM tu sahacarabhinno'rtho duSTa itirUpaH prakramabhaGgaH / tathA'tra sata (?) evasato'sattvamekasyaiva vastuna iti vivakSitam / eva cArutvenAntaH praviSTAnyapi rAzyAdIni zalyAnIti prakAreNa vyathAhetutvenoktAni / 'duvarAH smaretyatra tu kathaM soDhavya iti sarvathA duSTatvAbhiprAyeNopanyAsa iti vivekaH / ata 416-17 ( 57 ) dhunotItyatraikAdhikaraNyaM kriyayoH / kRpANapANitvasAdhutvAdau siddharUpatvANau tayoH kSitissvargazca bhinno dezaH / na vAcyamiti yathoktaM rudraTena / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] KAVYAPRAKASA-SANKETA somezvara pR. 314 (58) sakalaratnasAratulyo bimbAdhara iti teSAM bahumAno vAstava eveti pratIyamAnopamApi / 315 ( 59 ) dharmiNi parvatAdau ayogavyavacchedo'stitvaM vahnayAdeH sAdhyam | vyApakasya 317 (60) 'puSTArthapadaM na prayojyam' iti puSTArthAni vizeSaNAnyupAttAni atreti doSatyAgamAtraM, na tvalaM - kAra ityAzaGkayAha- yadyapIti / 317 (61) na caiSeti / kvacitprakRtaniSTha sAmyaM, yathA- sadayaM bubhuje mahAbhujaH sahasodvegamiyaM vrajediti / aciropanatAM sa medinIM navapANigrahaNAM vadhUmiva // iti samuccitopamAyAm / (62) udbhaTena tu vyAjoktayanabhidhAnAda atrApi apa tikA // 318 (63) 'yuvatireva kAmAstram / ' 319-20 (61) atra tu rudraTodAhRte 'kAvyatvamanuprAsAdeva' ityAha komalAnuprAseti / yadyapi avyabhicAritayaiva vikAsAdInAM nairantaryeNa jananamihopacAraprayojane vyaGgyaM tad asundaramapi guNIbhUtavyaGgyanibandhanaM bhavatIti prAkpratipAditameva, tathApi alaMkAracintAyAH prakrAntatvAt tad apahnutyaivAva [ u. 10 mANikyacandra pR. 418-19 (58) bimbAdharassakalaratnebhyo'dhika iti vyaGgyavyatireko 'pi / anye tu sakalaratnasAratulyo'dhara iti teSAM tatra prItirvAstavIti vyaGgayopamAmAhuH / 420 ( 59 ) dharmI zailAdiH, tatrAstitvamayogavyavacchedaH / vyApakasyeti agnyAdeH / 421 ( 60 ) nanu puSTArthagrahaNAddoSatyAgamAtrametadityAzaGkayAha / yadyapIti / 422 (61) na caiSeti / ayaM bhAvaH- apahRtau kilobhayaniSThaM sAmyaM atra tu prakRtasyaiva sadbhAvAtprakRtaniThameva sAmyaM, "ye kAlatAM kuTilatAmiva na tyajanti" iti samuccitopamAvat atrApi prakRtaniSThameva sAmyam / (62) udbhaTamate vyAjoktyabhAvAdatrApahutiH 424 (63) yuvatirUpaM kAmAstramiti vi grahaH / 425 (64) bhAmahogaTAdyAH / avyabhicAritayA vikAsAdernairantaryeNa karaNamihopacArAtprayojanaM vyaGgayaM tacca guNIbhUtatayA mahityatraivakAreNa pratipAdyate / asma- nmate kAvyaliGgameva hetuH / rudraTastu bhinnamUce / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUOTION : APPENDIX A [79 somezvara mANikyacandra pR. 319-20(64)dhAraNagarbhamidamabhihitam |at eva taTasthatayaiva uktaM 'samAnAsiSuH' iti udbhaTAdayaH pratyapAdayanniti hyatrArthaH / kAvyaliGgameveti / kAvyaliGgasyaiva yadi paraM heturiti nAma, yad bhAmahaH hetuzca sU [kSmo] lezo'tha nA laMkAratayA ytH|| 322 (65) utkarSe sArasya puMsi smaranti 429 (65) nyAyya evArthe sArazabdaH * kavayastu npuNske'piiti| klIbo'nyatra tu cintyaH / 328 (66) atra dRktaralatvAdinA svAbhA 436 (66) atra dRSTitaralatvAdikaM sahaja vikena lakSmaNA madodayakRtaM madodayakRtasya dRSTitaralatvAdedRktAralyAdi tirohitam // stirodhAyakam / tatrApIti / tatrApIti / madodaye'pi dRktA. madodaye'pi / etasyeti / dRSTi__ rlyaadidrshnaat| trltvaadeH| 329 (67) dRSTa iti / dRziratra upalabdhi- 437-38 (67) dRSTe iti / upalabdhimAtre'tra mAtravacanaH / tadbhavaiH plAvitA dRziH / tadbhavairiti / plAvitAmbhobhavaiH kuharutaiH kuhakuhaza mbhobhvaiH| kuharutAni / kuhabdaiH naabhyaadinimndeshotthaiH| zabdAH nimnnaabhideshotthaaH| smAritA iti ghaTAdipAThe smara smAritA (?) iti dvsvpraaptiH| termAnubandhatve'pi 'na hrakho vya sAdRzyaM vinA smRtirnaalngkaarH| vasthitavibhASitasya vA' itysyaanuvRtteH| sAdRzyaM vinA tu smRtirna smrnnmlNkaarH| 332 (68) atra malayajarasavilepAdInAM 441 (68) tathA'tra zrIkhaNDAGgarAgAdezvacandraprabhayA'vibhAvyatAM gatA ndrAMzubhiH sahAvibhAvyatAM gatA iti bhedApratItirdarzitA / atra itybhedenoktiH| aSTAviMzatiaSTAviMzatibhirmAtrAbhirdvipadI mAtraM dvipdiicchndH| cchndH| 333 (69) atra ekasyA yoSita ekenaiva 443 (69) atraikaiva strI ekenaiva vasanarUvasanasvabhAvena hRdayAdau yuga peNa yugapaccittAdau vartate / pad avasthAnam // 335 (70) atra dRSTilakSaNena upAyena / 446 (70) atra dRgrUpopAyena yena haraH smarasmarasya hareNa dAhaviSayatvaM madhAkSIt tenaiva kAntAH tamajIniSpAditaM mRganayanAbhiH puna jivan / dAhasya ca jIvanIstenaivopAyena tasya jIvanIyatvaM yatvaM vipakSaH, tena niSpAdikriyate / taca dAhaviSayatvasya tavastuvyAhatihetutvAdvayAdhApratipakSabhUtam, tena vyAghA ttaa| virUpAkSasyeti vAmalo Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] KAVYAPRAKASA-SAMKKTA [u. 10 somezvara mANikyacandra 446 (70) canA iti ca vyatirekagI zabdau / jaya(yi)nIriti vyatirekoktiriti atra vyatirekanimittatAdRgrUpopAyayoH bhede'pyabhedAtizayoktirapi / rasavadAdyalaGkArAH prAguktAH / AzI stu nAlaGkAraH priyoktimAtratvAt / snehAtmaratyAkhyabhAvatve bhaavdhvnitvaadvaa| 335 (70) to'laMkAraH / so'pi vyatire- kanimittatvena atroktaH // 'virUpAkSasya' iti 'vAmalocanAH' iti ca vyatirekagarbhAveva vAcakI, 'jayinIH' iti vyatirekoktiH / rasabhAvatadAbhAsatatpazamAnAM guNIbhUtavyaGgayAvasararasavatpreyaUrjavisamAhitAni tathA bhAvodayabhAvasandhibhAvazabalatAzca pRthagalaMkArAH prAk pratipAditAH // AzIzca aprAptaprAptIcchArUpamAzaMsanapriyoktimAtra, athavA snehanirbharatayA pratIyata iti bhAvadhvanireva naalNkaarH| 336 (71) tatraiSA tilataNDulanyAyena mizratve zabdAlaMkAragatatvenA rthAlaMkAragatatvena ubhayagatatvena ca tredheti trividhAM saMsaTimAha-sepTeti // yathAsaMbhavamiti na sarveSAM lakSitAnAM, api tu keSAMcit , tatrApi teSAM madhye kvacid dvayoH kvacit tricaturANAmiti yathAyogam / saMsRSTezca viSayabhedena trirUpatve'pi saMsRSTayA caikarUpayeti prAguktaM na virudhyate, nairapekSyalakSaNasya rUpasyAbhinnatvAt / vakSyamANasaMkarastu svarUpeNaiva nAnAtvenAvabhAsata iti yuktastatra triruuptaavyvhaarH:|| sApi sajAtIyayorvijAtIyayorvAlaM kArayoH syAt / 336 (72) yamakAnuprAsAviti vijA tIyau / atraiva 'lakalo-lakalo' iti tathA 'kalola-kalola' iti sajAtIyayoryamakayo[:] sNsrgH|| tathAvidhe paraspara 446 (71) na sarveSAmevAlaGkArANAM kintu keSAMcit / tatrApikvacid dvayoH kvacitrayANAmityAdi / zabdArthobhayAlaGkAraviSayatvena trirUpatve'pi saMsRSTerekarUpatvameva mitho nairapekSyarUpasvarUpasyaikatvAt / nirapekSatayA ityuktyA tilataNDulanyAyenAlaMkArANAM yoge saMsRSTiH / saGkarastu svarUpeNaiva nAnAtvenoktatvAt tridhaiva / tatra nairapekSyAbhAvAt kSIranIranyAyenAlaGkArANAM yogH| 449 (72) atra yamakAnuprAsAviti vijA tIyAlaGkArasaMsRSTiryathA tathA lakalo lakalo iti kalola kalola iti ca sajAtIyayamakAlaGkArasaMsRSTirapi / tathA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .10] INTRODUCTION : APPENDIX A [1 somezvara mANikyacandra 336 (72) nirpeksse|| upamotprekSe iti vijAtIye // atraiva 'limpatIva' iti 'varSatIva' ityutprekSayoH sajAtIyayoH sNsRssttiH|| 447 (72) vidhe iti / mitho nirpeksse| upamotprekSe iti / uttarapUrvArdhage vijAtIye / limpatIveti varSatIvetyutprekSe sajAtIye, tayoratra sNsRssttiH|| 450 (72a) zabdavacchabdAlaGkArayoH atrA gAGgibhAvAbhAvAnnarapekSye saMsapTirevetyAha 338 (72a) nanu, atra yamakacitrayoH zabdAlaMkArayoH zabdavadupakAryopakArakatvAbhAvena aGgAGgibhAvAbhAvAt saMsRSTireva para sprnirpekssetyaah| 339-340. (73) etayoriti mukhbimbyoH| 'bimbaM prasIdati' ityetacca 'mukhaM prasIdati' iti // ekakriyAyoge ekasya prakRtatve'nyasya aprakRtatve dIpakaM tulyayogiteti yadi dvayorapi prakR tatyameva vA // 340 (74) atra 'vakraM zazIva' ityupmaa| nanu, 'vakrameva zazI' iti rUpakam ityAha-mukhyatayeti / hAsadyuteH prakRtatvAt jyotsnApekSayA mukhyatA / sA ca vaktrasyaiva anuguNeti upamAyAH sAdhakaM pramANam // na tatheti / zazinyapi hAsadyuteH zuklatayA manAgAnukUlyamastIti bhaavH|| tasyA iti hAsadyuteH // 340-41 (75) bAdhatve yathA- rAjanArA yaNam' iti / 'rAjaiva nArAyaNaH' iti mayUravyaMsakAditvAd rUpakasamAsaH, tatazca upamAnasya nArAyaNasya prAdhAnyam / taM prati lakSmIprayuktamAliGganaM ghaTata ityAliGganamupamAyA bAdhakaM pramANam / upamAyAM hi upameyasya rAjJaH prAdhAnyaM, tatraiva cittvishraanteH| na ca svabhartRsadRzamanyaM preyasI kAcid AliGgati // sadRzamiti, rAjAnam // 11 451-52 (73) etayoriti vakravimbayoH / samuccayeti / bimbaM mukhaM caitatprasIdati iti bhaGgayA ekasya prakRtatve'nyasyAprakRtatve dIpakam / dvayoraprakRtatve tulya yogitaa| 452 (74) atra vaktraM zazIvetyupamA, na tu vakrameva zazIti rUpakamityAhamukhyatayeti / hAsadyutiH prkttvaanmukhyaa| sA ca vakrAnuguNetyupamAsAdhikA / tasyA iti / haasdyuteH| etasyAzca zuklatayA candre'pi kiJcidAnukUlyamastItyato na bAdhakatvam / 453 (75) vAdhakatvenAha / rAjeti / rAjaiva nArAyaNa iti ruupksmaasH| upamAnaprAdhAnye rUpakamupameyaprAdhAnye upameti sarvatra jJeyam / sadRzamiti / rAjAnam / preyasI lakSmIH / nijapatitulyamanyaM kAntA naalinggtiityrthH| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] KAVYAPRAKASA-SANKETA somezvara pR. 341 (76) rUpakavidhAnacchedino bAdhakasya maJjIraziJjitasya yadyapi sAdhakatvaM bAdhakatvaM cobhayamapi asti, tathApi 'bAdhakatvenaiva vyapadezA bhavanti' iti nyAyAt bAdhakatvasyaiva prAdhAnyaM, sAdhakatvApekSayA balIyastvena utkaTatayA pratIteH // 342 ( 77 ) yadyapi sAvayavamidaM rUpakamakhilavAkyavyApi tathApi pratipadaM rUpakasadbhAvAt tathAvyapadeza ityekapadAnupravezo na viruddhaH // triprakAratayaiveti / etena - zabdArthavartyalaMkArA vAkya ekaprabhAvinaH / saMkaro vaikavAkyAMzapravezAda vAbhidhIyate // iti bhaTTodbhaToktaH saMkaraH saMsRSTAvantarbhAvita iti tredhai vAyam / 342-43 (78) nanu, punaruktavadAbhAsasya tAvacchabdasya vaicitryamutkaTamiti ubhayAlaMkAratvamanapekSyaiva zabdAlaMkAratvenoktiH kRtA, paraMparitarUpakAdInAM tu kimarthAlaMkAreSu pATha ityAha- arthasya tviti / vastuvRttyA tu bhinnAH pratipAdayitumucitA iti bhAvaH / 344 (79) 'akuNThe 'ti / atra zRGgArapratikUlA varNAH / zRGgAre hi upanAgarikA vRttirucitA // 345 (80) anyarUpamiti / upamAnarUpamupameyarUpaM vA // tasyeti dharmiNaH // pratIyamAnenApIti / zabdena anupAttena ubhayAnugamakSameNa zabdopAttacyutatvAdi * 7. 10 mANikyacandra pR. 454 (76) yadyapi maJjIrazikSitaM rUpakavidhicchedena bAdhakaM pAdAnukulyAdupamAM prati sAdhakaM ca syAt, tathA'pi bAdhakatvena vyapadezaH / 'pradhAnena vyapadezA bhavanti' iti nyAyAt / sAdhakatvApekSayA baliSThatvenotkayA pratIterbAdhakatvaM pradhAnam / 454 ( 77 ) zabdArthavRttyalaGkArastUdbhaToktaH saMsRSTireveti tridhaiva / 455-56 ( 78 ) vastutayA paramparitarUpakAderubhayAlaGkAratayA bhinnatvena vaktuM yuktAvarthAlaGkAreSu tatpATho'rthasyotkaTatayA vaivazyAt // 457 (79) akuNTheti / zRGgAre chupanAgarikI vRttiyoMgyA | 459 (80) anyarUpamiti / upameyarUpamupamAnarUpaM vA // tasyeti / dharmiNaH / pratIyamAnena / zabdAnuktenobhayAnugamakSameNa zabdoktasamAnadharmavyatiriktena kenA pItyarthaH / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 ] INTRODUCTION APPENDIX A somezvara pR. 345 (80) dharmavyatiriktena kenacidityarthaH // anirvAhAditi / savizeSaNatvaM nirvizeSaNatvaM vA yad upameye prakrAntam upamAne tasya anirvAhAdityarthaH // 345 (81) atra cyutatvamupamAnopameyayoH sAdhAraNo dharmastasyAnyarUpatvaM napuMsakasya upameyavizeSaNatve puMstvaM, tata upameyasya sAkSAddharmasamanvayaH, upamAnasya tu pratIyamAna iti zabdena dharmeNa prakrame bhagnaprakramatvam / yadi tu vipariNAmena liGgavacasoraparasyApi saMbandhastadA abhyAsalakSaNo vAkyabhedaH syAt / dve vAkye syAtAmityarthaH / evaM ca vyavadhAnena prakRto'rtho na pratIyeta vipariNAmazca zAstrIkAvyeSu na 'yuktaH 11 346 ( 82 ) tadvidAM prasiddhena prakAreNa // 348 (83) kevalasyeti, asamAsasthasya / samAse tu asau yogyatAdyapi pratipAdayati // tasya ceti, sAdharmyasya // tatreti, saMbhAvanavAcakatve // 348-49 (84) vyartha eveti / utprekSAmAtramevAtrocitaM, na tvarthAntaropanyAsastatsamarthanArtha iti tAtparyam / samAsoktidoSAnAhasAdhAraNeti / mAnaH parimANamabhimAnazca / cirayAyidino dIrghAhA nidAghaH // yathA sahazavizeSaNeti / raveH karaiH iti sadRzamanukUlaM vizeSaNaM, dinazriyAstu 'vijRmbhitatApayA' ityAdi sadRzaM vizeSaNam / vyakterliGgasya vizeSaH puMstvaM [83 mANikyacandra pR. 459 (80) bhagneti / upameyasya vizeSaNAdikamupamAne cenna nirvyUDhaM tadA kramabhaGgaH / 459-60 (81) atra cyutatvAdiko dharma upamAnopameyayoH pratyekamanyaliGgavacana iti prakramabhaGgaH / liGgavacanavipariNAmena yadyaparasyApi sambandhaH tadA vyAsarUpavAkyabhede vAkyadvayI / tathA sati pratItiH vyavadhIyate, vipariNAmazca sAhityena syAt / 460 ( 82 ) na tatheti kovidaprasiddhaprakA reNa / 463 (83) kevalasyeti / asamAsasthasya, samAsasthastu yogyatAdyarthavAdI syAt / tasya ceti / sAdhayasya / asyAmiti / utprekSAyAm / tatreti / sambhAvanAbhidhAne / 464-65 (84) vyartha eveti / utprekSAmAtramevAtra yuktaM na tatsamarthako'rthAntaranyAsaH / divAbhItaza bdasyolUkArthatvena samucitopamAkhyAyAM naitaddoSAvatAraH / tasyeti upamAnavizeSasya / 'spRzatIti / tApaH khedo'pi / mAnazabdaH parimANAbhimAnayoH / cirayAyidinaH dIrghAho nidAghaH / sadRzeti / raveH karairiti sadRzamanukUlaM vizeSaNam / dinazrayAstu tApayeti Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] KAVYAPRAKASA-SANKETA somezvara mANikyacandra 464-65 (84) vizeSaNam / vyaktirliGgam / tadvizeSaH puMstvaM strItvaM c| nAyakatayeti / nAyakazca nAyikA cetyekshessH| nanu yathA priyAM spRzantaM priyaM dRSTvA anyasyAstApaH syAttathA'rke dizaH spRzati sati grISmazriyo'pi tApa iti zleSopameyamiti dayitayeti yuktamityAha / 466 (85) anye'pIti / yathA-vacitkAle prasaratA kvacidApatya nighntaa| zuneva sAraGgakulaM tvayA bhinnaM dviSAM balam // atropamAyAM zunopamAnena prakRtArthakathane'nu citArthatA kvaciditi sAmAnyena niSpAdya pazcAtkAlena yogH| 348-49 (84) strItvaM ca // naayktyeti| nAyakazca nAyikA ceti ekazeSaH // nanu, yathA dayite dayitAM karaiH spRzati sati dayitAntarasya tApo bhavati tathA ravaH karaiH kakubhaH spRzati sati cirayAyidinadhiyo'pi tApa iti zleSopameyamiti upAdeyameva 'dayitayA' iti padamityAha / 350 (85) anye'piiti| yathopamAyAM hInapadatve- kvacitkAle prasaratA kvacidApatya nighntaa| zuneva sAraMgakulaM tvayA bhinnaM dviSAM valam // -atra zunopamAnena ca kRtArthakadarthane'nucitArthatvam / 'kvacitkAla' ityatra kvacidarthasya sAmAnyenopakrAntasya kAlala kSaNena vizeSeNa yogaH // (86) nindAyAM protsAhane cAnuci tArthatvaM gunnH| yathA-kuzalasakhIjanavacanairativAhitavAsarA vinodena / nizi caNDAla ivAyaM mArayati viyoginI shcndrH|| (87) nirmokamuktimiva gaganoragasya lIlA lalATikAmiva triviSTapaviTasya // atra rUpakeNaiva sAmyasya pratipAditatvAd 'iva' zabdo'dhikaH // 351 (88) atra rAjazabda evobhayArthatvA cchazinamAheti zleSasyAyaM viSayo yuktH| yastu pRthaktvamupAdAya rAjazazinorupamAnopameyabhAvanibandhaH so'dhikaH sahyArtha eva tadvidAM svadate na shaabdH|| evam (86) protsAhanindAdAghanucitA'rtha tA'pi na doSaH, yathA-hanUmAniva preSaNe preSya essH|| "viyoge . mArakaH strINAM caNDAla iva candramAH" ityAdau 467 (87) "nirmokamuktimiva gaganora gasya" ityAdau rUpakeNaiva sAmyasyoktatvAdivaprayoge'dhikapadatvaM dossH| (88) ityAdau rAjazabdasyobhayArtha tvena zleSaniSpattyA svArthasiddhau yadaupamyakalpanaM tadadhikam / aupamyaM hyArthameva hRdyaM vyaGgyatvAnna zAbdam / evN| "dilIpa iti rAjendurinduH kSIranidhAviva" ityatra rAjeti Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10 ] INTRODUCTION APPENDIX A somezvara pR. -ityatrApi 351 ( 88 ) dilIpa iti rAjendurinduH kSIranidhAviva / zleSasya viSaye rUpakamAsUtritamanAdRtya upamAnurAgiNA kavinA saivopanibaddhA | na cAsau tAbhyAM spardhitumutsahate tayoH / yathA pUrva pratIyamAnArtha saMsparzAtirekAt tadanuvidhAyinaH sahRdayaikasaMvedyasya camatkArasya saMbhavAditi upamAdhikyam / 351 (89) virodhasya asaMbhavaH, yathA - yA dharmabhAsastanayApi zItalaiH svasA yamasyApi janasya jIvanaiH / kRSNApi zuddheradhikaM vidhAtRbhirvihantumaMhAMsi jalaiH paTIyasI // atra virodhasyaikAdhAratayaiva upapattirityuktam / tato dharmabhAstanayAtvAdInAM ca dharmANAM bhinnAdhAratayoktau virodhasya asaMbhavaH // 351-52 (90) taraMgaya dRzo'GgaNe patatu citramindIvaraM sphuTIkuru radacchadaM vajatu vidrumaH zvetatAm / kSaNaM vapurapAvRNu spRzatu kAzJcanaM kAlikAmudaJcaya manA khaM bhavatu ca dvicandraM nabhaH // atra upamAnAnAmindIvarAdInAM nindAdvAreNa nayanAdInAmupameyAnAM yastebhyo 'tizayo vakuM prakrAntaH sa mukhacandrayo 'rbhavatu ca dvicandraM nabhaH' iti sAhUiyamAtrapratipAdanAd na nirvyUDham / 'bhavatu lakSyalakSmA zazI' iti tu yuktam / 352 (91) ityeSa iti / eSa mArgo'dbhutaM vartma vidvadAdInAM dhvanikArAdInAM nAnAgranthatayA vibhinno [ 85 mANikyacandra pR. 467 (88) levaM hitvenduH kSIranidhAvivetyupamArAgiNA rAjenduriti rUpakamuktam / na copamA vyaGgyArthAdhikyavatoH zleSarUpakayoH samA syAt vyayArthasparzAbhAvAt / tasmAdatropamA'dhikA / 467 (89) tathA --- "" yA dharmabhAsastanayA'pi zItalaiH svasA yamasyApi janasya jIvanaiH / kRSNA'pi zuddheradhikaM vidhAtRbhiH vihantumaMhAMsi jalaiH paTIyasI // " atra nadyAH payobhiH paramArthAdaikye'pi zabdArpitanAnAtvAnubhavAdvirodhasya bhinnAdhAratvaM, taccAsambhavi, virodhasyaikAdhAratvenoktatvAdityasambhavo doSaH / 468 (90) " taraGgya dRzo'GgaNe patatu citramindIvaraM " ityatropamAnabhUtendIvarAderapakarSaNadvAreNa netrAdInAM vyatireko vaktuM prakrAntaH / sa ca " bhavatu ca dvicandraM nabhaH " ityuktyA sAmyamAtrapratItau na nirvyUDha iti vyatireke bhagnaprakramatvam / "bhavatu tad dvicandraM nabhaH" iti tu yuktam / 468-69 (91) ityeSa iti / eSo'dbhuto - 'laGkArAdhvA / vibhinno'pIti / nAnAgranthagatatvena pArthakyena Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u. 10 somezvara mANikyacandra 352 (91) 'pyanekarUpo'pi ekarUpatayA __468-69(91) sthito'pi yadekarUpo bhAti yad bhavati tatra saMghaTanA-vizaM tatra saMghaTanA visaMsthulasya sthalasya sukhapratItyarthamekatra saM sukhabodhAyaikatra saMgrahaNaM hetuH| grahaH, saiva hetuH,tadvazAd ekA granthAssarve'pyatrAntarmanA ityatmatApratIteH / tattaganthAnA rthH| atha cAyaM grantho'nyenAramatra antarbhAva itibhaavH|| bdho'pareNa ca samarthitaH iti atha ca sudhiyAM vikAsahetu dvikhaNDo'pi saMghaTanAvazAdagrantho'yaM kathaMcidapUrNatvAd khaNDAyate / sughaTaM chalakSyaanyena pUritazeSa iti dvikha sandhi sthaadityrthH| NDo'pi akhaNDa iva yadu bhAti tatrApi saMghaTanaiva sNnimittm|| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Appendix B Parallelisms in the Samketas of Rucaka and Somesvara, N.B.-The references of the Samketa of Rucaka are to the pages of the text published in the Calcutta Oriental Journal Vol. II, nos, 6 & 12. ullAsa 1 rucaka somezvara (1) na ceti tiktAdayo hi na hRdyaaH| 1 (1) na ceti tiktAdayo hi na hRdyaaH| (2) rasAGgabhUtavyApAreti - uktaM hi 3 (2) rasAGgeti / rasasyAGgino yo'hRdayadarpaNe GgabhUto vyaJjanAtmA vyApArastazabda to kAvyadhIrbhavediti // niSThatayA visadRzam / yadbhaTTanAyakaH zabda to kaavygiirbhvet| 4 (3) Afterrefuting tulyayogitA, 7 (3) yaH kaumAreti / atra varAdeH dIpaka and samuccaya, R says . kAraNasya sAmadhye satyapi tasmAd riktametat / iha 'yaH nidhuvanavidheH kAryasthAnuktekaumArahara' ityAdInyanutkaNThA vizeSoktiralaGkAraH kevalamakAraNAni, teSu satsvapi sAno spaSTa ityAha / / tpannA tadviruddhAyA utkaNThAyA utpAdAt atazca vizeSoktiriyam / sA ca kAryasya sAkSAniSidhyamAnatvenApratItera-sphuTA / etc. (4) niHzeSetyAdi-(cyu)taMna tukSA- 9 (4) niHzeSeti cyutaM candanaM na tu litaM, nirmaSTo na tu kiJcinma kSAlitam / nirmuSTo na tu kizci STaH / dUramanaJjane nikaTe tu sA nmRSTaH / dUramanAne nikaTe tu ane, pulakitA tanvItyubhayaM vya sAJjane / pulakitA tanvIti jhypksse| adhamapadantu vynyjkm| cobhayaM vidheyaM vyaGgayapakSe, adhaetaccodAharaNaM vaidagdhyena yuga mapadaM ca vynyjkm| panniSedhe vidhau ca vAcye vidhi niSedhayorvyaGgyayormatam / +N. B. the point to be noted is that both R.& S. take this as asphuTavizeSokti R's discussion, however, is more elaborate. He takes this as asphaTavibhAvanA also. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 pR. 12 13 ullAsa 2 rucaka (1) vyabhicArAcceti yatra vyaktau saMketaH sA vyavahArakAle vyabhicarati / (2) pAribhASikamiti-anyathA jAtizabdatvaM syAt / na khalu svayaM paramANurnApyaparamANuH, paramANutvasambandhAttu paramANuriti / ( 3 ) bhadreti-bhadrA kalyANaprakRtiH, bhadrA hastinAM viziSTA jAtizca / vaMzaH pRSThanADizca / zilImukhA yAcakA (sAyakAH ) bhramarAzca / parAn vArayatIti paravAraNaH, paraH prakRSTo vAraNo hastIti / ca dAnaM tyAgo madazca / rucaka (1) yadyapi sandhyAyAmavakAzo bhavatyeveti vivakSitam, tathApi taducyamAnaM parasya lakSaNIyaM bhavatIti tathA noktam / atra cAnyaH taTasthaH parapuruSaH / (2) mithaH saMyoga iti / tatra vaktaboddhavyayoge yathA attA iti / pR. 13 ( 3 ) mahamiti nipAta Avayorityarthe / mameti tu vyAkhyAyamAne vyaGgayasyAbhidheyatvamiva syAt / atra vaktRvoddhavya (bhoddhavya) paryAlocanayA zeSva (zedhya ) iti vidhirUpavyaGgyArthapratItiH / evamanye'pi dvikabhedAstrikAdibhedAzca svayamalyUhyAH / 14 ullAsa 3 29 pR. 33 34 34 somezvara (1) vyabhicArAcceti / yadi vyaktau saMketaH sa vyavahArakAlaM vyabhicarati bAlyAdivizeSAt / (2) pAribhASikamiti / tato na jA tizabdatvam / anyathA na khalu svayaM paramANurnApyaparamANuH paramANutva saMbandhAt tu paramANuriti / (3) bhadreti bhadraH kalyANaprakRtiH / bhadrA hastinAM viziSTajAtizca / vaMzaH pRSThanADi [ ranvaya ]zca / . zilImukhAH zarA bhramarAzca / parAn vArayati / paraH prakRSTo vAraNo hastI ca / dAnaM tyAgo madazca / somezvara (1) yadyapi saMdhyAyAmavasaro bhavatyeveti vivakSitaM, tathApi taducyamAnaM parasya lakSaNIyaM bhavatIti tathA noktam / ( 2 ) mithaH saMyoga iti / tatra vaktaboddhavyayoge yathA attA ittha nu maja iti / ( 3 ) maha iti nipAta AvayorityatrArthe na tu mameti // evaM hi vizeSavacanamevAzaGkAkAri bhavediti pracchanno'bhyupagamo na syAt / tatazca vyaGgayasyAbhidheyatvameva syAt / atra niSedhe vAcye vaktaboddhavyaparyAlAca - nayA zeSveti vidhirUpavyaGgayApratItiH / evaM dvikayogAntare trikAdiyoge ca svayamUhyam / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 4 rucaka somezvara 20 (1) tasmAt sarvapramAtRNAM yo rasa- nIyaH [sa] sarvapramAtRtAvalambanena rasyate / ata eva nATakamaNDapAntaHpraviSTAH sarve hRdaya saMvAdabhAjo bhavantItyucyante / 21 (2) premAH ityanuvAdena paricayAdu dgADharAgodayA bhaveyuriti vidheyam / layastanmayatvam / nizAnto'ntaHpuram / sakhyurbhAvaH sakhyam , tenopdeshH| jIvitapriyetyAmantraNapadadvayam , priyeti tu suhRdvizeSaNatve priyasakhairityazra(sa)vizeSaNaM na vaacym| 22 (3) maraNama[ ? mA dIrghakAlapratyA- pattiritikecit / mRGga prANatyAge itidhAtvarthavicArA viSa bhakSaNapAzakaraNAdInItyanye / 22 (4) supta iveti praarthnaapraangmukhH| 31 (5) sNstrstRnnaadishyyaa| prastaraH pASANaH / evamapi cenmeghabhayaM tadvasa / vyaGgyaM tu praharacatuSTayamapyupabhogena nAtra nidrAM kartumupalabhyate, sarvatra hyatrAvidagdhAH, tadunnatapayodharAM mAmupabhoktuM yadi vasasi tadAskheti vastu / atra vAcyabAdhanena vyaGgayasya sthititvAt tyornopmaanopmeybhaavH| 45 (1) sarvapramAtRNAM yo rasanIyaH sarvapramAtRtAvalambanenaiva rasyate, ata eva nATakamaNDapAntaHpraviSTAH sarve hRdayasaMvAdabhAjo bhvntiityucyte| 50-51 (2) premArdA ityanuvAdena parica yAd udgADharAgodayA bhaveyuriti vidhayem / layastanmayatvam / nizAnto'ntaHpuram / sakhyu rbhAvaH sakhyam , tenopadezaH / jIvitapriya ityAmantraNapadadvayaM priyeti suhRdvishessnne| priyasakhairiti asravizeSaNaM na vaacym| 54 (3) maraNamiti AdIrghakAlapratyApa ttiriti kecit / mRGmANatyAga iti dhAtvarthavicArAd vissbhkssnnpaashbndhaadiitynye| 59 (4) supta iveti prArthanAparAGmukhaH / 60-61 (5) saMstarastRNAdizayyA / maNaM manAgapi / prastarAH paassaannaaH| evamapi cenmeghabhayaM tada vs| unnayeti, unnataM medhaM prekssyetyrthH| vyaGgyaM tu praharacatuSTayamapyupabhogena nAtra nidrAM kartuM lbhyte| sarve hyatrAvidagdhAH , tadunnatapayodharAM mAM dRSTA upabhoktuM yadi vasasi tadAsveti vAkye vastumAtram / atra vAcyabAdhena vyaGgayasya sthitatvAt tyonopmaanopmeybhaav iti nAlaGkAro vynggyH| 12 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 5 rucaka somezvara 40 (1) pazyatAmiti pazyataH anAhatye- tyanAdare sssstthii| (2) adyApyahamupekSita ityasaha- natvaM tpsH| abhiyukta udyogenaakssiptH| 86 (1) pazyatAm ityanAdare SaSThI / pazyataH priyaannaadRtyetyrthH| 87 (2) tapo muJcatveSA iti bhagavato pekSitamityasahanatvaM tpsH| vizrabdhajalpitamasyAH / zRNo. mIti ca rasikA abhiyukta u dyogenaakssiptH| 88 (3) janasthAne iti janAnAM sthAnaM daNDakAraNyaM ca / kanakamRge tRSNA bhrAntizca / vaidehI sItA, 'vai dehi' iti ca padadvayam / laMkAbhartuH rAvaNasya, alaM ISadrUpatvAt, kutsitasya bhartuzca / vadaneSu dazasu, iSughaTanA zarayojanA vicitroktiprNpraasuc| kuzalavau sutau yasyAH sA sItA, zubhadhanatA ca / (3) janasthAnaM dnnddkaarnnynyc| kanake mRgatRSNA bhrAntizca / vaidehI sItA, vai dehIti pddvym| Nasya, alam (ala) ISadrUpatvAt? kutsitarUpasya ca bhrtuH| vadaneSu dazasu iSughaTanAzarayojanAdi, citroktiparamparAsu ca [ghaTanA] / kuzalavau sutau yasyAH sA sItA, zubhadhanatA c| 40-41(4) adhyAropeNaiva sthita iti / na- hyatra vAcya iva pratIyamAno'rthoM vAkyArthatAM labhate, vizeSArthAbhidhAyino (dhAnayo) rubha yArthapratipAdakatvAbhAvAt / 41 (5) ekAntasthito'pyudAsIna itya cyutapadadyotyam / darzanena kiM tRptirutpadyate upabhogenaivotpadyate / hatajana iti lokastAvadanyathA manyate / tatra krimAtmAnaM vaJcayAvaH? AmantraNaM jyoka rnnm| (6) harSazokAdInAmiti te hi vA- kyArthapratipattyA kriyante, na ca zApakasya zabdasya kArakatvaM bhavati / 89 (4) adhyaaropennaiveti| na hyatra vAcya iva pratIyamAno'rthI vAkyarthatAM labhate vizeSyAbhidhAyinorubhayArthapratipAdakatvAbhAvAt / 90 (5) acyutaH viSNuH akSaraNazca // 'darzanena' iti suratasevAvikalena / janastAvadekAntasthayoranyathA manyate bhavAMstu acyuta udAsInaH, tat kimAtmAnaM vadayAvaH (? vnycyaavH)| A mantraNaM jyotkaraNam / 100 (6) harSazokAdAnAmiti / te hi vAkyArthapratipattyA kriyante, na ca jJApakasya zabdasya kArakatvaM bhavati / 'putraste jAta' i. tyato vAkyArthasAmarthyAd harSo jAyata iti jananavyatiriktaM dhvananam // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 5 ] INTRODUCTION : APPENDIX B rucaka pR. -41 (7) zrutIti / " aindrayA gArhapatyamupatiSThata" ityatra gArhapatyopasthAne aindyA viniyogastutI yA pratipAdita iti zrautaH / (8) " barhirdevasadanaM dAmI" ti devAzrayadarbhacchedane'yaM mantro dAmI ti liGgAdaGgAt pratipAdyate / 42 (9) AzrayAzrayiNorvAkyAnniyamastvavatiSThate (?) iti aruNayaikahAyanyA piGgAkSyA somaM krINAtItyatrAruNAdInAM parasparaM punarvAkyIyaH / prayAjA ( 10 ) darzapUrNamAsaprakarage uktA iti prakaraNAd darzapUrNamAsayoreva kriyante / "agniranasyAnnapatistasyAhaM devayajya - yAsnnasyAnna patirbhUyAsami" ti mAdAya yAga upAMzuyAgomayAgazceti yAgatrayaM krameNa sthitam / tatra prathamatRtIyAbhyAM mantrAbhyAM liGgAdyadAdyantau yAgAvAkSipyete dvitIyena mantreNa dvitIyo yAgastatsthAnavazAt / udgAtA RtvigadhvaryurityAderudgAte tyAdisamAkhyAvazAt sAmavedAdAvadhikRta iti nizcIyate / 'tA' iti / udgAyatItyAdisamAkhyayA'nvarthe saMjJAbalAt sAmayajuRgvedeSvadhikRta iti nizcIyate teSvaGgabhAva ityarthaH / [ 91 somezvara pR. atra 100 ( 7 ) ' aindryA gArhapatyamupatiSThate / ' gArhapatyopasthAne aindyA Rco viniyogastRtIyApratipAdita iti zrautaH / ainyA aGgabhAvaH pratipAdyata ityarthaH // (8) 'barhirdevasadanaM dAmi' iti / devAzrayadarbhacchedane'yaM iti / 'dAmi' iti lavanaliGgAd anena mantreNa vahIMSi lunIyAditi pratIyate // mantra 100-101 (9) vAkyato yathA- 'zvetaM chAgamAlabheta ' atraikavAkyopAdAnAcdevaguNasya cchAgAvacchedakatvena kriyAGgabhAvo gamyate / yathA vA 'aruNayA ekahAyanyA piGgAkSyA somaM krINAti' ityatra aruNAdInAM krameNa saMbandhaH zrautaH / aruNaikahAyanyAdInAM parasparaM punarvAkyIyam // 101 ( 10 ) darzapaiaurNamAsaprakaraNe 'samidho yajati tanUnapAtaM yajati iDo yajati barhiryajati svAhAkAraM yajati' iti paJcaprayAjA uktAH, te ca darzapaurNamAsayoreva kriyante tadaGgatvamavagamyata ityarthaH // 'agnirannasya' etc. 'dadhirasyadartho' 'agnISomau' etc. iti mantratrayAt Agneyo yAga upAMzuyAja (ga) AgnISomIyo yAgazceti yAgatrayaM krameNa sthitam / tatra prathamatRtIyamantrAbhyAM devayajyAlakSaNAlliGgAd Adyantau yAgau AkSipyete, dvitIyena mantreNa dvitIyo yAgastu, AzrISomIyalakSaNa upAMzuyAjaH sphuradoSThamudrasvaraH sthAnavazAt // udvAtA'dhvaryurhotA / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92] KAVYAPRAKASA-SAMKETA rucaka pR. 42 ( 11 ) atra sakhIviSayaM vAcyam / asyA bhramareNa daSTAdhareyaM na parapuruSeNeti sakhIkRtasamarthanarUpaM vyaGgayaM pativiSayam / adya mayA samarthitaM punaH prakaTe'Gge tvayA khaNDanAdi na kartavyami - tyupapativiSayam / priyAyAH savaNamadharaM dRSTrA roSo bhavati, apriyAyAstu dRSTrA parihAsa - heturAnando bhavati, taddharSo mA yuSmAkaM bhUditi (bhUyAditi) sapatnIviSayam / atrArtha idAnImeSa kiJcid vadati tvaM kupyasi tataH pAdapatanAdinA yadi prArthya se tat sahasva zobhavetyartha iti sakhIviSa yam / nAnyathA'syAH saMbhAvanIyamiti prAtivezmikaviSayam / yuktayA mayA saMvRto'parAdhaH sakhyA iti svavaidagdhyakhyApanaM vidugdhaviSayam / adya mayA samarthitaM, punastvayA sAvadhAnayA bhavitavyamiti sakhIviSayameva, anayA vinA tvaM na bhavasi tava hIyaM priyA, tadarthAparAdhodghATanaM na kAryamiti patyu vaidagdhye sati tadviSayam / somezvara pR. 104 (11) 'sahasvedAnIM' iti vAcyamavinayavatIviSayaM, bhartRviSayaM tu aparAdho nAstItyAvedyamAnaM ullAsa 6 [ u. 5 vyaGgyam / tatsapatnyAM ca tadupAlambhatadavinayaprahRSTAyAM saubhAgyA tizaya khyApanam 'priyAyA' iti zabdabalAditi sapatnIviSayaM vyaGgyam / sakhImadhye iyatA khalIkRtAsmIti lAghavamAtmano na grAhyaM, pratyutAyaM bahumAnaH / sahasva zobhasvedAnImiti sakhIviSayaM saubhAgyakhyApanaM vyaGgyam / adyeyaM tava pracchannAnurAgiNI mayetthaM rakSitA, punaH prakaTadazana radanavidhirna kArya ityupapativiSayaM vyaGgyam / nAnyathAsyAM saMbhAvanIyamiti prAtivezmikaviSayaM vyaGgyam / yuktayA mayA saMvRto'parAdhaH sakhyA iti svavaidamadhyakhyApanaM vidagdhaviSayaM vyaGgyamityAha / There is no Samketa of Rucaka on this Ullasa, I Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 7 rucaka somezvara 45 (1) upahateti-tathA coktam- 135 (1) upahateti // yadAha kutukaH"atrAluptavisargAntaH padaiH atrAlupta to ricyate // protaiH parasparam / hrasvaiH saMyAga pUrvaizca lAvaNyamatiricyate // (2) saMhitAmiti (saMhiteti) 'saM. (2) 'saMhitaikapadavat pAde svardhAntahataikapadavat pAdeSvardhAntavarja varjam' iti kAvyasamaya ityAha m' iti kAvyasamayaH saMhitAmiti // 46 (3) rAvaNa iti jagadAkrandakAri- 161 (3) tathA hi rAvaNa iti jgdaakrndtvaadyrthaantrsNkrmitvaacyH| kAritvAdyarthAntarasaMkramitavA cyo ..... (4) raktA sAnurAgA prasAdhitA (pra- 169 (4) raktA sAnurAgA prasAdhitA asAditA) ajitA bhUyaH, raktena rjitA bhUH yaiH, raktena maNDitA maNDitA bhUzca yaiH / vigraho vairaM bhUzca yaiH / vigrahaH vairaM 'zarIraM' zarIraJca / svasthAH kuzalinaH ca / svasthAH kuzalinaH svargasvargasthAzca / pRthukAnAM vAlAnAM sthAzca / pRthukAnAM bAlAnAM ye ye ArtAH svarAsteSAM pAtraM,pRthUni ArtAH svarAsteSAM pAtram / kArtasvarasya suvarNasya pAtrANi pRthUni kArtasvarasya svarNasya bhAjanAni ca yatra / bhuvi upi pAtrANi bhAjanAni yatra / bhuvi to bhUSito'laGkRtazca / vilasa uSito bhUSito'laMkRtazca / kaiH gartasambandhibhiH pAMzubhi vilasatkairgartasaMbandhibhiH / pAMrgahanaM vilasantIbhiH kareNubhi subhirgahanam / vilasantIbhiH yAptam (vyAptaJca). kareNubhiApta c| 47 (4a) [AtmArAmA iti]. dehabuddhi- 169 (4a) 'AtmArAmeti / dehavuddhiprANaprANazUnyarUpamitapramAtRtAnima zUnyarUpamitapramAtRtA nimajjanena janenAparimitabodharUpe Atmani aparimitabodharUpe Atmani ye ye ramante / bhedasaMsargAmyAM ramante / medasaMsargAbhyAM jJAnaM jJAnavikalpastasmAnniSkrAntaH* vikalpaH tasmAd niSkrAntaH / "yogamekatvamicchanti vastuno *bhedajJAnamidaM dhyeyametatadguNa'nyena vastunA" ityupapAdita metakriyamiti, yathA 'gauHzukla zcalaH' iti / pratyakSamevaikaM tatra dizA dhyeyena saha samApattiH smaadhiH| tamaH azuddho'dhvA, vyApriyata ityarthaH-'yogamekatvajyotiH zuddho'dhvA / purANo micchanti vastuno'nyena vaghaTAdisiddhaH pUrvasiddheH, A stunA' ityupapAditadRzA dhyeyena nandarUpatayA prakAzamAnazca / saha samApattiH samAdhiH / tamaH azuddho'dhvA, jyotiH zuddho'dhvA / purANaH ghaTAdisiddheH pUrva siddhaH / anidaM prathamatayA prakAzamAnazca // * This passage in s. is to be noted for its elaboration from bhaMdajJAnaM to ityarthaH Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94] rucaka ... KAVYAPRAKASA-SAMKETA pR. 47 (4b) SaDadhiketyAdi-zaktInAmicchAjJAnakriyANAM brAhmyAdInAM vAmAdInAM bhUcaryAdInAM karaNezvarINA ( ? ) makArAdirUpAmRtAdInAmevaMvidhAnAmanyAsAmapi phalabhedAdAropitabhedapadArthavapuSAM nAthaH prabhurnyabhavadbhAvAt / AkSiptanamaskAro jayatyartha iti / dehAdimitapramAtRtA nimajjanAt prabodhapramAtRbhAvonmajanena samAdhi (vi)gAmI ( zAmI ) tyarthaH / na ca zaktayaH parasparaparihRtavapuSo'pi tvekaikasyAH zakteH sarvazaktyAtmatetyAha- zaktibhiH pariNaddha iti paritaH samantAda vaddha:, tenezivAdidazAyAmapi zotrAdivapuH / na cAsau dUra bhavatItyAha - SaDadhiketi / Sar3abhiradhikA daza SoDaza yA nADyastAsAM yat cakraM hRtsthAnacakravannADyAdirUpeNa svarUpaM tanmadhye sthitaH sthitimAn vizrAnta AtmA a (ma ) vikalaM cidAtmarUpaM yasya / uktaM nandazikhAyAm / " hRdyogaM devi vakSyAmi vistareNa zRNuSva tam / vindurnAdaH zivacaiva tatraiva nivasanti te" tyAdi athavA hRdaye (?) ( tataH ) lakSayeccakraM ( cakra ? ) " rAjAnamekaM tat SoDadAraka" mityAdi / iDA to vAyusamAzritA ityAdi o (4c) hRdi hRccakre viziSTaM nihitaM svAtantryeNollAsitaM rUpaM jyotirAdirUpa AkAro yena / evasvarUpo'sAvityetat pratipAdanaJca na viphalamityAha - siddhida iti / taM vidanti yathAvajjAnate tathAbhUtaprakAzAtmanA prakAzante ye teSAm / siddhIH parAparamukti [ u. 7 somezvara pR. 169 (4b) 'SaDadhike' tyAdi / 'zaktInAM' icchAjJAnatriyANAM brahmaNyAdInAM vAmA - ( pR. 170 ) - jyeSThAdInAM parAdInAM bhUcaryAdInAM karaNezvarINAM akArAdirUpAmRtAdInAM, evaMvidhAnAmanyAsAmapi phalabhedAda Aropita bhedapadArthavapuSAM 'nAtho' nyagbhAvanodbhAvanaprabhuH / jayati AkSiptanamaskArArthI jayatyarthaH / dehabuddhiprANapuryaSTAdimitapramAtRtAnimajjanAtmabodhapramAtRbhAvonmajjanena samAvizAmItyarthaH // na ca zaktayaH parasparaparihRtavapuSaH, api tu ekaikasyAH zakteH sarvazaktyAtmatetyAha - 'zaktibhiH // pariNaddhaH paritaH samantAd vaddhaH / tenezitrAdidazAyAmapi jJAtrAdivapuH / na cAsau dUre bhavatItyAha 'SaDadhike'ti / SabhiradhiMkA daza SoDaza yA nADyaH, tAsAM yaccakraM hRtsthAne / cakraM ca nAbhyArAdirUpeNa svarUpaM tanmadhye sthitaH sthitimAn vizrAnta AtmA'vikalaM zivAtmakaM rUpaM yasya / yaduktam iDA to vAyusamAzritAH // ityAdi * 170 (4c) hRdi haccakre viziSTaM nihitaM svAtantryeNollAsitaM rUpaM jyotirAdi [ya] rUpa AkAro yena // etatpratipAdanaM ca na niSphalamityAha - siddhida iti / 170 ( 40 ) siddhIH parAparabhuktimuktirUpA dadAti yaH / taM vidantI yathAvajAnate teSAm // na cAsAvAga * In R. the explantion is further elaborated by quotations etc. pp. 48, 49, 50. This means that S. has taken only as much as is necessary for explanation, and not put in the whole Tantra lore, as R. does. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 7 ] rucaka INTRODUCTION : APPENDIX B pR. 50 ( 40 ) bhuktirUpA dadAti yaH / na cAsAvAgamopapattibhyAmeva siddho yAvat svaprakAzapratyabhijJAto'pItyAha- avicaliteti (avicalita iti) Quotations about catvAro yoginaH pR. 501. tenAvacalitamananyadhyayaM manazcittaM yeSAM taiH sAdhakaiH siddhatamaM padaM sAdhayitumudyatairmRgyamANaH sAkSAtkriyamANaH yadyapi pramAtrai kavapuSaH svaprakAzasyAnupapadyamAnamivAnupayujyamAnaM pramANaM yasya tasyAsya darzanakriyAkarmabhAvo na bhavati tathApi dRzyamAna ghaTAdipadArthavaMdaparokSatA pratipAdanArthamupacAreNAktam / ullAsa 8 rucaka pR. 53 ( 1 ) ( zravyatvamiti ) zravyamiti bhAsate tadyuktaM " zravyaM nAtisamastArthazabdaM madhuramiSyate / " * 54 ( 2 ) AkhyAyikAyAmiti - vikaTabandhapradhAnA AkhyAyikA sukumAraracanAprAyA tu kathetyanayorbhedaH / [95 somezvara pR. 170 (4c) mopapattibhyAmeva siddho, yAvatsvaprakAzaH pratyabhijJAto'pItyAha avicaliteti / avicalitamananyadhyeyaM manazcittaM yeSAM taiH sAdhakaiH siddhatamapadasAdhayitumudyatairdRzyamAnaH sAkSAt kriyamANaH // somezvara pR. 203 ( 1 ) zravyatvamiti 'zravyaM nAtisama stArthazabdaM madhuramiSyate' iti bhAmahoktaM mAdhuryalakSaNamojaHprasAdayorapyastIti sajAtIyavyAvRttyabhAvAd na tallakSaNaM mAdhuryasya / 211 (2) AkhyAyikAyAmiti / vikaTabandhapradhAnA'nAgatArthazaMsi vAparavakAdinocchvAsAdinA saMskRtagadyena ca yuktA AkhyAfurent,.... sukumAraracanAprAyA gadyena payena vA sarvabhASA dhIrazAntanAyakA kathA / * Note 5. " Bhamaha's Kavyalanikara II. 3. The printed editions read zravyaM nAtisamasvArtha kAnyaM madhuramiSyate / This line, it appears, is differently read by different commentators and annotators..." The point to be noted is that here both R. & S. agree in the reading. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 9 rucaka pR. 155 ( 1 ) sannArIti-satI [:] sAdhvIrnA - bibharti poSayati yA umA tAM yAti sambadhnAti yaH sannA abhA zatrUNAM gajA yatra tathAbhUto raNo yasya, tathA amAyo mAyAzUnyaH, tataH sArvabhaumo bhavati / (2) vinA ayaM etc. 56 ( 3 ) satvArambheti ( sambandhateti ) sa tu mahApuruSaH AraM etc. ( 4 ) yasyAnataH etc. (5) sarasvatI vAgIzvarI etc. (6) sasAra jagAma sA kaMdarpeNa etc. bhramarANAM rAjya / [ parAjita ]paribhUtaM etc. * 57 (8) anyaditi yathA- vividhadhavanA etc. (9) vidhAviti -vidhurvidhizcetyukArekArayoH zleSaH / (10) pRthukAnAM bAlAnAM etc. ( 11 ) bhaktIti-nIte hitaprAptaye etc. (12) mahade utsavade, suraiH sandhA yatra [ me mama ] tam ava rakSa, samAsaGgam AgamAharaNe AmnAya svIkAre, hara nivAraya, bahu prabhUtaM [saraNaM] prasaraNaM yatra tam, cittasya mohamajJAnam, avasare kAle ume pR. 236 somezvara ( 1 ) sannArIti / satIH sAdhvIrnArIbibharti poSayati yA umA tAM yAti saMbadhnAti yaH zivaH / tathA sannA arIbhAH zatrugajA yatra tathAbhUto raNo yasya / amAyo nirdambhaH / saMdaMzaH / / kazcit (2) vinA ayamiti kaMcidAha yamena etc. (3) satveti etc. 238 ( 4 ) yadAnataH yasyA AnataH etc. (5) sarasvatIti vAgIzvari etc. (6) sasAreti sasAra pravavRte etc. (7) bhramarapaGkayAparAbhUtaM etc. * 239 ( 8 ) anyaditi yathA- vividhadhava [va] Here the whole verse and its explanation. 8 Only a part quoted; no further explanation. ( 9 ) nAnAnAgarddhanAne tyAdau ca / atra sthANupakSe vidhuzcandro vi dhizca daivamityukAraikArayorakSarayorbhaGgena zleSaH / (10) pRthukAnAM bAlAnAM etc. ( 11 ) bhaktIti / atra 'nItA' iti IhitaprAptaye etc. 240 (12) tatra saMskRtaprAkRtayoH, yathA - maheti / kazcid dhyAnAnItAM gaurIM pratyAha / mahede utsavaprade sure sandhA pratijJA yatra, devaviSayamityarthaH / mama tamutkRSTam / ava rakSa / samAsaGgaM abhipretaM AgamAharaNe AgamasvIkAre / tathA hara nivAraya / bahu prabhUtaM saraNaM prasaraNaM yatra taM cittasya mohamajJAnaM avasare * Similarities in 1-7 are usual and to be expected, and therefore not very useful as evidence. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 9] INTRODUCTION : APPENDIX B [97 rucaka somezvara 57 (12) gauri sahasA jhagityeva / a- 240 (12) kAle ume gauri sahasA jhagisyArthaH mama dehi rasaM dharma tamo tyeva // prAkRte'nyo'rthaH / mama vazAm (umevazAm / AzAM, dehi rasaM dharme tamovazAM tamaH gamAgamAt saMsArAt , haraNaH, paribhUtAmAzAM gamAgamAt saMharavadhu zambhupatni, zaraNaM tvaM sArAd hara / Na iti nH| tathA cittamohaH apasaratu me, sahasA he haravadhu zambhupatni zaraNaM balena / tvm| cittamoho'pasaratu me shsaa| (13) vakSyatIti dhArayiSyati katha- (13) vakSyatIti / dhArayiSyati kathayiSyatIti ceti vahivacyo yiSyati ca / atra vhivcyoH| rUpam / kRditi kRntati kRntati-karotyozca prakRtyokaroti c| bhnggH| (14) ....sahasramiti kriyAvizeSa- 241 (14) 'sahasram' iti kriyAvizeSaNam / syAM syAditi ca nandaya Nam / 'syAM syAd' iti ca / yI ? tI]ti nanditAnandino nndtiiti| nanditA nandino gaNavizeSasya bhAvaH iti taddhi gaNavizeSasya ca bhAva iti tkRtprtyyyoH| tRca-ta-pratyayoH shlessH| 58 (15) he hara tvaM etc. (15) he hara etc. (16) gotrazabdaH kulaparvatayoH etc. (16) gotrazabdaH kulaparvatayo etc. (17) sahakalakalena ete. 243 (17) sahakalakalena etc. (18) ihApIti zabdAlaGkAramadhye / 244 (18) 'ihApi' iti shbdaalNkaarmdhye| (19) pAtA rakSitA etc. (19) pAtA alaM paryAptaM etc. (20) mArAriharaH ete. anena zloka- 246-47(20)mArAriH zivaH etc. dvayena khagabandhaH prastAro etena zlokadvayena khddgH| yathA...* tathA hi drADhikAntare etc. (21) saraleti ete. / eSa murjH| (21) saraleti etc. / eSa murjbNdhH| tathA hi pAdacatuSTayena paMkti tathA hi pAdacatuSTayena paGkicacatuSTaye kRte etc. tuSTaye kRte etc. 60 (22) atra na kevalamadho'dhaHkra- 248 (22) atra na kevalamadho'dhaHkramemeNa sthitAnAM pAdAnAM prAti Na sthitAnAM padAnAM prAtilomyena vyavasthitiryAvadardha lomyenApi sthitiryAvad ardhabhramasyApi / tatra hi prathamAdi bhramasyApi / tatra hi prathamAdipAdAdyAkSarANi catvAri catu pAdAdhakSarANi / caturthatRtIyaoNdipAdAntyAkSarANi ceti dvitIyaprathamapadASTamAkSarANi ca prathamaH paadH| prathamAdi yAvada prathamAH prathamapAdaH / pratha* F. N. 18 "A blank covering six lines of 26 to 28 syllabes each is shown here in the Ms. Manikyacaudra and Sridhara who have in this place reproduced verbatim the remarks of Rucaka help us in restoring the blank portion which would be like this :- drADhikAntare etc." 13 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u.9 rucaka somezvara 60 (22) dvitIyAkSarANi catvAri catu- 248 (22) mAdipAdadvitIyAkSarANi ca oNdipAdasaptamA(saptA)kSarANi caturthAdipAdasaptamAkSarANi ca ceti dvitIyaH pAdaH / dvitIyapAdaH / evaM tRtIyaprathamAdi yAvattRtIyAkSarANi SaSThAkSaraistRtIyaH pAdaH, catuevaM caturthAdi yAvat SaSThAkSa rthapaJcamaizcaturthaH pAdaH / iha ca rANi tRtIyaH pAdaH / caturtha sarva [ta] deva upalabhyata iti paJcamau caturthaH paadH| iha ca ardhabhramasyApyavasthAnAt sarvatadevopalabhyate ityardhabhramasyA tobhdrm| yaduktam-tadiSTaM pyavasthAnAt sarvatobhadram / sarvatobhadraM bhramaNaM yadi srvtH|| (23) arINAM vadhaM dadatI IhA yeSAM ___ 251 (23) arivadhadA IhA ceSTA yeSAm , tAdRzAH zariNo dhAnukAstA evaMbhUtAn zariNo dhAnuSkAna nIrayanti ye, sUtA bandinaH, Irayati yH| sUto bandI / satAsatAmAnatyetyuktatayA sthiratA mAnatyA hetubhUtayA sthiratAyAM yAmagaH parvatatulyaH / aGga satyAmagaH prvttulyH| aGganeSvArAmA upavanAni / neSu ArAmA upavanAni // atraikArthatayA pratibhAtau dehaza atrakArthatayA pratibhAtau deharIrazabdausArthako sabhaGgo sAra zarIrazabdo anarthako sabhaGgo, thisUtazabdau sArthakAvabhaGgo' sArathi-sUtazabdau tu sArthako dAnatyAgazabdAvanarthako sabhaGgo abhaGgo / tathA dAnatyAgazabdo aGganA rAmA ityetAvanarthakAva anarthako sabhaGgo, aGganA rAmA bhaGgo, dehazarIravadiha zabdayo ityeto tvanarthako abhaGgo, deharbhaGgAbhAvAt (bhaGgabhAvAt) / zarIrAdizabdavannijenaiva rUpe. NAvasthitatayoranayorbhaGgAbhA vAt / (24) upalabhyamAnasupAmapi zabdA- (24) upalabhyamAnasupAmapi zabdAnAmupari paunaruktyaM pratibhAsate nAmAmukhe paunaruktyaM pratibhAityabhisandhAyodAhRtaM tatheti / sata ityabhisaMdhAya tasya' ityusumanasaH zobhanacittasya rAjJaH, dAhRtam // sumanasaH zobhanasumanso devA vibudhAzca / tata cittasya / sumanaso devA vibuevaatraikaarthtaabhrmH| dhAzca / ta evetyekaarthtaabhrmH| (25) tanu svalpaM, karikuJjarA vAraNa- 252 (25) tanu svalpam / karikuJjarA zreSThAH "vRndArakanAgakuJjaraiH gjshresstthaaH| 'vRndArakanAgakupUjyamAnamiti smaasH| raktA araiH pUjyamAnam' iti smaasH| zchuritAH / bahulamapi punarukta bahUnAmapi punaruktavadAbhAso vadAbhAse (ktAvabhAse) lakSya lakSyate 'teja' iti / tejaso ta ityuktaM teja ityAdi-tejaso dhAmAni AzrayAH tejasvinaH, dhAmAzrayastejasvinasteSAM maha teSAM maha utsvH| indraH utsavaH, indraH svAmI, hariH svAmI hariHsiMhaH jiSNurjayasiMhaH, jissnnurjynshiilH| nshiilH| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsa 10 rucaka somezvara 60 (1) yathA SaSThIvat uttarA tadeva vizinaSTi / zrutyaiva ca sambandhamubhayAdhAramabhidhatte / tayaivAyaM yathevAdiH / samameva sAmyaM sAdhAraNo dharmaH / tulyatA dviSTarUpasAdRzyam / 255 (1) yathA SaSThI yata uttarA tadeva vizinaSTi zrutyaiva saMbandhamabhayAdhAramabhidhatte, tathaiva ayaM yathA ivAdiH... ............ samameva sAmyaM sAdhAraNo dhrmH| tulyatA dviSTharUpaM sAdRzyam / 258 (2) alaMkArAntaraM ceti / taddhi anu prAsAdi zliSTataramapi kAvye yadi avyabhicAritayaiva gaNyate, tadA tena sahopamAdInAM saMkarasaMsRSTI syAtAmiti kevalatayaiva eSAM vinAvakalpeta / 61 (2) alngkaaraantrnyceti| taddhyanuprA- sAdi(da) zliSTataramapi, kAvye yadyavyabhicAritayaiva tadvyavahAro gaNyate tadA tena sahopamA''dInAM saMkarasaMsRSTI syAtAmiti kevalatayaiSAM viSayo nAvakalpyeta / (3) taditi (tadeti) sa cAsphuTa taro rasAdirarthaH, tathAlaGkArAntaramiti-"napuMsakamanapuMsakene"tyanena napuMsakaikazeSaH / asphuTazca rasAdirguNIbhUtavyaGgayagRhIta ityasphuTatarovagRhyate iti saMsparzapadena dhva nitm| 61 (4) mano viSakalpaM viSasadRza mityarthaH / na tu viSameva prakRtyarthasadRze'rthe kalpabAdInAM smaraNAt / upamAyA eva hIdamudAharaNaM, na tu rUpakasya, pratyayAdamuto samAropApratipatteH / * (3) taditi / sa cAsphuTataro rasA dirarthastathA 'alaMkArAntaram' iti napuMsakaikazeSaH / asphuTazca rasAdirguNIbhUtaviSaya iti asphuTataro'tra gRhyate, iti 'saMsparza'padenAtra dhvanitam / 259 (4) 'viSakalpam' iti| ... ... 'ISad aparisamAptaM viSam' iti vacanavRttyA sAmAnAdhikaraNyarUpatayA yadyapi rUpakacchAyAM bhajate, tathApi prAtItikena rUpeNa upmaiv| tathAhi atra viSasadRzaM manaH ityayamarthaH pratIyate, na tu ISad aparisamAptaM viSameva iti ISadaparisamAptiviziSTe prakRtyarthasahaze'rthe kalpabAdInAM smaraNAt / * Here the change in order as well as wording is mora significant than similarity in words and order. The same is true as belween S. & M. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100] KAVYAPRAKASA-SAMEETA [u. 10 . rucaka somezvara 62 (5) asiteti - atropamAnopameya- 260 (5) asiteti / atropmaanopmeyyorekpdaanuprveshH| pUrvatra vartate yorekapadAnupravezaH, pUrvatra tu pRthanirdiSTa iti vizeSAt puna te pRthaga nirdiSTe iti vizeSAt rudAharaNam / punrudaahRtm| (6) ... kusumena sadRkSamiti saha- (6) 'mAlatIkusumasadRzam' iti kSazabdAbhidheyasyotkRSTataraguNa sadRkSazabdAbhidheyasya utkRSTatvenAprApyatApratipAdanAdupamA guNatvapratipAdanAd balAd natvaM balAdAyAtaM, tasya ca sA Agatasya upamAnasya sAkSAd kSAdanirdezAdupamAnasyaiva lopH| anirdezAd upamAnasyaiva lopH| (7) mRganayaneti-mRganayane iva na- 262 (7) mRgasya nayane iti prathamaM tatpuyane yasyAH / atra guNadyotako ruSaH, tato 'mRganayane iva pamAnazabdAnAM trayANAM lopaH / nayane yasyAH' iti saptamyupa..................... mAnopamAnapUrvasya samAsa uttayadA tu mRgazabda eva lakSaNayA rapadalopazcetyatra guNadyotakopamRganayanavRttistadA mRga eva mAnAnAM trayANAM lopH| yadA nayane yasyA ityuSTamukhavadrUpa tu mRgazabda eva lakSaNayA mRgakasamAsasyaiva viSayo na tvasyo nayanavRttiH , tadA mRga eva pamAsamAsasyeti nAsti sthAna nayane yasyA iti rUpakasamAmupamAyAstrilopinyAH / ata sasyaiSa viSayaH, na tvasya upamAevoktaM yadeti / samAsasyeti nAsti sthAnamupamAyAstrilopinyAH / ata evoktaM 'yadA samAsalopau' iti / cf. mA. (11). p. 350. (8) upameyenopamAnadhurA'dhirUDhena 264 (8) upameyanopamAnadhurAdhirUDhena karaNAtmanA upamA, upamAna karaNAtmanA upamA, upamAnasyopameyatApAdana upmeyopmaa| syopameyatApAdanaM upmeyopmaa| 63 (9) sAMgamiti-na [kevala] matra __ 270 (9) sAGgametaditi sUtram / na kevalaM tasyaiva rUpaNamapi tu tadaGgasyA yatra tasyaiva rUpaNaM, api tu pi-aGgamatropakaraNamAtraM na tadaGgasyApi aGgamatropakaraNatvArambhakameva, lakSyAvyAptipra mAtra, na tu Arambhakameva saGgAt / lakSyAvyAptiprasaGgAt / (10) evamiti 276 (10) evamiti / AropapUrvako'pahnavilasadamara to zriyaM vH| vo'pahnavapUrvako vA AropaH / tathA coktam - idante kenokta kramAd ythaamityaadi| vilasadamara to zriyaM vH| idaM te kenoktam ityAdi / (11) zliSTeH samAnaiH / / 277 (11) zliSTaiHzleSavadbhiHsamAnaH. It + M. & J. have not given GAR: Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION : APPENDIX B u. 10] rucaka 63 (12) rAjazukaH kazcidutkRSTajAti- zAlI shukH| (13) mukhAditi-lokaprasiddhyAtra mukhamAkRtiHapekSitakriyazcaitadapAdAnam / jAtyAvedakametaccha rIrAdetadalpataraM jAtamityarthaH / (14) pratiyAtanaM saMzodhanam / / 64 (15) zleSa iti-vizeSyapadasthApi .zliSTatA / samAsoktiriti samAnavizeSaNatvam / sAhazyamAtramiti-pratIyamAnenApi kenaciddharmeNAnuguNyam / (16) puMstvaM puruSasya dharmaH, tasyaiva cArutvaJca / adhaH [pAtAlaM, nikRSTA gatizca] praNayanaM yAjAnimittam / na mahAnapi svalpo'pi puruSottamo viSNuH, satpuruSazca / eSa na zabdazleSaH, abhidhAyA ekatraniyamAniyatritatvAt / nApi vizeSyapadasya / zliSTatve zabdazaktimUlo dhvaniH / bhagavadRttAntasyAtra vAcyatvAt, tasya caaprkraanttvaat| prastutArthamukhena yatrAprastuto'rtho vizeSyadvAreNAvagamyate sa tasya dhvaneviSaya ityuktam / satpuruSacaritamevAtra vAcyaM prastutaJca, tanmukhena cetraarthprtipttiH| tataH zabdazaktyudbhava evAyamiti cet, na; tasya vAcyatvAsaMbhavAt / na hyutkRSTatamasyApi puruSasya satyata evAsti zaktirvizvamuddhatuma, AkSipyamANasya tu tasya guNasya guNavRttyA tadvarNanamaviruddhaM gunnbhuuttvaadityprstutprshNsvaissaa| [101 somezvara 280 (12) rAjazukaH kazcideva utkRSTajA tishaaliishukH| M. different rAjazuko vrshukH| (p. 373) 281 (13) mukhAd iti / lokasiddhayAtra mukhamAkRtiH / apekSitakriyaM caitadapAdAnam / etat taccha rIrAdalpataraM jaatmityrthH| (14) pratiyAtanaM zodhanam / (15) zleSa iti / vizeSyapadasthApi zliSTatA / samAsoktiriti / samAnavizeSaNatvam / sAdRzyamAtramiti / pratIyamAnenApi kenacid dharmeNAnuguNyam / 281-82(16) puMstvaM puMso bhAvastasyaiva cA rukRtyaM ca / adhaH pAtAlaM nikaTA gatizca / praNayanaM to ekatra niyantritvAd / to zliSTatve'pizabdadeg to iti jhuktm|stpurussdeg to puruSasya viSNoriva vizvoddharaNazaktiHsatyata evAsti / AkSipyamANasya tu tasya guNavRttyA to degsaiveyam / puruSottamasya vizeSyasya vizeSaNAnAM ca liSTatvAt zleSagarbha. tvam / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] KAVYAPRAKASA-SAMERTA [u. 10 rucaka somezvara 64 (17) pAdA razmayaH, pAdau caraNau 282 (17) pAdA razmayazcaraNau ca / jaDadhAjaDadhAmatA zItalatejastvaM, matA zItalatejastvaM mUrkhAspadamUrkhAspadatA ca / tvaM c| (18) Aho iti yadyarthe / kalpaH (18) Aho iti ydyrthe| kalpaH prauddhH| prauddhiH| (19) rasanAviparyayaH asatyabhASi- 283 (19) rasanAviparyayo gajAnAM zApahetvamapi / cApalaM zabdo'zrota tuto'satyabhASitvamapi / cApavyazravaNamapi / mado garvo'pi / lamazrotavyazravaNamapi / mado zUnyakaratvamadAtRtvamapi / garvo'pi / zUnyakaratvamadAtRtva mpi| (20) evamiti yathA vyatireke / 286 (20) evamiti / yathA vyatireke / tatra hyekasya bahubhyo vyatireka tatra okasya bahubhyo vyatireke / maalaa| vyatirekato yathA-hara mAlAvyatirekatA, yathA 'haravanna to kadAcidasi // iti // * vanna viSamadRSTiH' iti // 65 (21) tasya ca zliSTatvaM bhAsvaratvasya (21) 'bhAsvatA' ityasya zliSTatvaM,bhAsamAropAt ravitvasya pratipA svateva bhAsvateti bhaasurtvsyaadnaat| ropagatyA ravitvasya ca pratipA danAt / (22) niSedha iveti / na tu niSedha 294 (22) niSedha iveti / na tu niSedha eva, pradhAnasya niSedhamukhena eva, kiMtu prAkaraNikasyArthasya vizeSa eva tAtparyAt / anyatra prastutvAdeva pradhAnasya vaktumicoktam-'pratiSedha iveSTasya yo prasya vizeSapratipattaye niSedhAvizeSavidhitsayeti / ' bhAsaH / ' vidhAnArhasya niSedhaH kartuM na yujyata iti niSedhamu khena vizeSa eva tAtparyamitya - rthH| 66 (23) tasyAH phalasya prakAzanaM kavi- 295-96(23) sAmAnyena vizeSamanapekSya phanA pratipAdanaM na tu bhAvanam to laprakAzanamiti kAryasya kavizaptizcotpattyapekSayA davIyasI nA pratipAdanaM, na tu bhavanakArana vibhAvanAM prayojayati / NamantareNa kAryotpatterasaMbhabhavatu vA'trApi sAmAnyena vAt to zaptizcotpattyapekSayA parasparaM bAdhaH, tathApi na viro davIyasI na vibhAvanAMprayojayadharUpatvaM, hetuphalabhAvavize fa. In (23) many phrasSamAzritya pravartanAt, asyA es are identical, but the stadapavAdatvAt / whole is a sort of expa* P. 65. See note 15. In the text R. discusses the order of verses. S.follows the later version. + F. N. Bhamaha's Kavyalamkara II. 68. SS Paraphrase of the verse of Bhamaha. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.10] INTRODUCTION : APPENDIX B [103 rucaka somezvara 66 (24) galiH karmaNyakuzalo'tyanta- malImasaH (degmlsH)| (25) dhArAdharaH khddgH| anurajyata / ityanurAgaH zoNitakRtaM shonntvmpi| sneho rudhirArdratva mpi| (26) jaDayati zItalayati vyAmoha- yati c| (27) kazcidiha prabhedaH zleSavazAdeva samAsAditasvabhAva iti virodhapratibhotpattihetuH zleSAtmaka eva / tataH zleSaNa sahAsya saGkaratvazaGkA na kAryA, bhedAbhAvAt / evama. nyatrApi priikssym| nded paraphrase. Then in what follows 'jJaptyapekSaH, alat: and patterit are explained in the style of a commentary as 'jJaptyapekSa iti, 'jJaptizceti,' 'davIyasI' iti / This is interesting because it suggests that S. after taking the passage from R. comments upon the difficult words (p. 296). bhavatu vAtrApi sAmAnyena parasparaM bAdhastathApi na virodharUpatvaM hetuphalabhAvaM vi zeSamAzritya pravartanAd asyAstadapavAdatvAt / (ef. mA. 41 P.394-5) 299 (24) galI (? liH) karmaNyakuzalo 'tyantamalasaH / 300 (25) dhArAdharaH khaDgaH / anurajyata ityanurAgaH / zoNitakRtaM zoNatvaM ca / sneho rudhirA tvmpi| 301 (26) jaDayati zItalayati vyAmoha yati c| 302 (27) zleSavazAdeva hi samAsAdita svabhAvaH zleSAtmaka eva virodhastataH zleSeNa sahAsya saMkaratvAzaGkA na kAryA, bhedAbhAvAt / evamanyatrApi parIkSyam / This is preceded by a discussion with a quotation from udbhaTa (p.309). This is in fact an elucidation of as remarks adopted by so. (28) drAghayitvA dIrghAkRtya / protho 'zvasya mukhAgram / tuNDaM mukha 67 (28) dAyitvA dIrghAkRtya "priya- sthire"tyAdinA drAghAdezaH / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u. 10 rucaka somezvara 67 (28) protho'zvasya tuNDaM mukham / mukhaagrm| 302 (28) m / The point here is that S. takes only as many words for explanation as are taken by 306 (29) vipralambho bhrAntirapAyo vaa| 308 (30) atra cAnumAnasadbhAve'pi to hetoridamudAhRtam / (cf. mA. (51) p. 400.) (29) vipralambho bhrAntirapAyo vaa| (30) atrAnumAnasadbhAve'pi na tena saha vAkyArthIbhUtasya hetoH saM. sRSTivyavahAraH, ubhayorapi bhinadezatvAt / anumAnantu hetorutthApakatayopakArakamiti bhavatyaGgAGgisaGkaraH, kintu hetulakSaNamatrAstItyetAvadabhisa ndhAya hetoridmudaahRtm| (31) tadeveti-paTIyastvAdanubhAvasya tadAkAratayaiva tsyotptteH| (32) niraMzasya vastuno bhedasaMsarga yorabhAvAt / tau hi vikalpasyaiva vyApAraH / sa hi abhinnamapi vastu gauH zuklazcala ityevaM bhinatti, bhinnamapi padArthajAtamayaM gaurayamapi gaurityevaM saMsRjati / (33) tasyehAGgatvAditi / aGgatve- 'pi na rasavadalaGkAraH, asyodAttasya tadapavAdatvAt / 309 (31) etadIyatvAd anubhavasya tadA kAratayaiva tsyotptteH| (32) niraMza to sNsRjti| 310 (33) tasyeti after pUrvapakSa-satyam , aGgatve'pi na rasavadalaMkAro'syodAttasya tadapavAdAt / (cf. mA. (54) p. 413.) 311 (34) na pRthgiti|rudrttohi tredhAnyaH sadasatoryoga iti sadyogAdinA rUpAntareNa pRthagalakSayanna tathAtreti bhaavH| (34) na pRthagiti - rudraTo hi- yatraikAneka vastu paraM syAt sukhAvahAdyeva / jJeyaH samuccayo- . 'sau tredhAnyaH sdstoryogH|| iti sadyogAdinA rUpAntareNAmuM pRthagalakSayat / 67 (35) asatAmiti tatra navavayaHpra bhRteH satyapi sattve sarveSAmapi sattvAkathanamasattvenaiva virahijyA bhAvitatvAt / (35) navavayaHprabhRtezca satyapi zobha natve sarveSAmapi azobhanatvakathanaM, azobhanatvenaiva virahiNyA bhAvitatvAt / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10] INTRODUCTION : APPENDIX B [105 rucaka somezvara 67 (36) tatreti-[tatra] zazinaH zobha- 311 (36) tathA hi zazinaH zobhanatvaM natvaM prakRtisaundayAt / azo prakRtisaundaryAt / azobhanatvaM bhanatvaM dhUsaratvopAdAnAt / eva tu divasadhUsaratvAditi 'zazI JcAsya sadasadrUpasya tAdRzenaiva divasadhUsaraH' ityasya sadasadrUvyApAreNa yogAdiha sadasa pasya tAdRzaireva 'galitayauvanA dyogH| zazini dhUsara iti kAminI' ityAdibhiH sadasadrUpaiH zobhanAzobhanatvamupaderzitam / smuccyH| 68 (37) na vAcyamiti / rudraTena hyuktam 312 (37) rudraTena tuvyadhikaraNe vA yasmin to sA vyadhikaraNe to sau viti / iti yaduktaM tanna vAcyamityAha / (38) krameNeti pratIkAnantaraM- 313 (38) krameNa udeti (udA iti) ana"zroNIbandha to yauvanene"ti* ntaram / pAThaH / AdyArdhameva zlokasyo zroNIbandhaH to yauvanena // * daahrnnm| ityayaM pAThaH / 'tanutAmeva madhyabhAgaH sevate' atra ekasya tanutAdeye vRttidarzitA / AdyA rdhameva ca zlokasyodAharaNam / 69 (39) nivezitaM cumbanaikasaktaM kRtm| 314 (39) bimbAdhare nivezitam / cumba nAdisaktaM kRtam / (40) anycit-aakRssttH| 315 (40) 'ashcit-aakRssttH'| (41) prakRteti-kvacit prakRtaniSThaM 317 (41) na caiSeti / kvacitprakRtaniSThaM sAmyaM yathA sAmyaM, sadayaM bubhuje to vadhUmiva // iti samuccitopamAyAm / kva sadayaM bubhuje to vadhUmiva // cit[aprakRtaniSThaM yathA kasyA iti samuci( ? ci)topamAzcit tulyayogitAyAM, kvaci yAm / kvacid aprakRtaniSThaM cca tadubhayaniSThaM yathA'pahRtyAM, yathA kasyAMcit tulyayogitAtacceha nAsti, prakRtasyaiva sadbhA yAm / apahRtau tu prakRtAprakRtavAt / niSThaM sAdRzyama / na ca tathe hAsti, prakRtasyaiva sadbhAvAt / (42) vyAsaGgo virodhastasmAd bhaGgo (42) vyAsaGgo nirodhaH, tasmAdbhaGgo bhym| bhayam / (43) avagataM pratipAdyena jnyaatm| 317-8 (43) degpramANAntarAvagataM pratipAdyena jJAtaM / (44) AryacaritaM-ziSTairanuSThitam / 318 (44) 'Aryacaritam' iti ziSTairanu __sstthitm| 69 (45) yuvatireva kAmasyAstramAyudham / 318-9(45) yuvatireva kAmAstram / / * It seems, ace to R&S. the verse 'zroNIbandha' etc. should precede nanvAzraya in K, P. See note 28 in R's Samketa, p. 68. +Cf. M. (63)424. 14 yathA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1061 KAVYAPRAKASA-SANKETA [u. 10 rucaka somezvara 9. 69 (46) gauNe hyupacAre sAdRzyasampratya- 319 (46) tato gauNalakSaNAyAM saadRshyyaadvaicitrym| na tu zuddhe, tadvi saMpratyayAdavaicitryaM, yathA iyaM paryayAt / gehe lakSmIH etc. ityAdau atizayoktau / yatra tu AyudhRtaM to pUjanam / ityAdI kAryakAraNasaMbandhopacAre zuddhalakSaNAsadbhAvaH / tatra sAdRzyAbhAvena hetumAtrasya vaicitryAbhAvAnna heturlNkaarH|* (47) komaleti / yadyapyavyabhicAri- (47) komalAnuprAseti / yadyapi atayaiva ca vikAzAdInAM nairanta vyabhicAritayaiva vikAsAdInAM ryeNa jananamihopamAnaprayojanaM nairantaryeNa jananamihopacAravyaGgyaM tadasundaramapi guNIbhUta prayojane vyaGgyaM tad asundara vyaGgyanibandhanaM bhavatIti ca mapi guNIbhUtavyaGgaya nibandhanaM prAk pratipAditameva, tathApya bhavatIti prAk pratipAditameva, laMkAracintAyAH prakrAntatvAda tathApi alaMkAracintAyAH pahutyaivAvadhAraNagarbhamidamabhi prakrAntatvAt tad apahatyaivAvahitam, ata eva taTasthata dhAraNagarbhamidamabhihitam / ata yevoktam / samAmnAsiSuriti eva taTasthatayaiva uktam 'samAudbhaTAdayaH pratyapAdayanniti mnAsiSuH' iti udbhaTAdayaH hytraarthH| prtypaadynniti.hytraarthH| 70 (48) atizayeneti-atizayaH kAra- 323 (48) atizayeneti / atizayazca Nasya kAraNAntarato vilakSa kAraNasya kAraNAntarato vailkssnntaa| nnym| (49) siMhikAsutaH siMho rAhuzca / 325 (49) siMhikAsutaH siMho rAhuzca, na atra na paraM zazenAtmarakSA samA param / zazenAtmarakSA na samAsAditA yAvadeSa svayamevAdhi sAditA yAvadeSa svAzrayabAgatamahAbAdhaH, svAzrayabAdhenA dhena AzrayaNakriyAdhvaMsAt zrayaNakriyAdhvaMsAt / svayamevAdhigatamahAnarthazca / / (50) vipuleneti-atra hInena gurukArya 326 (50) vipuleneti / atra hInena gurukRtamiti viSamatvam / evama kAryakaraNAd, viSamatvam / dhiko'pi yaH svalpamapi prayo ityAdAvapIti, apizabdAda, janaM na vidadhAti tadapi viSama yathAyathA kiM dadAtu to tritayamAtrake // kiM dadAtu to tritayamAtrake // atra adhikenApi svlpkaarykriti| NAd viSamatvaM jJeyam / (51) mAti vartate - anenAzrayasya ma- (51) 'mAti' iti vartate anenAzrayahIyastvamuktamanyathA mAnasyA sya mahIyastvamuktamanyathA maansmbhvaat| syAsaMbhavAt / * This passage is an elaboration of ru. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM. 10 ] rucaka INTRODUCTION APPENDIX B pR. 70 ( 52 ) sambandhIti sambandhi vakraM, tenendoH sambandhaH samatvAt / ( 53 ) apAGgeti / atrAGgakena etc. 70-71(54) dRSTa iti- dRziratropalabdhimAtravacanaH / smAritA iti ghaTAdiSvapaThitasya smaratermitve'pi "mitAM hrasvaH" iti [ hrasvaH ] tadvidhau " ve" tyasyAnuvRttasya vyavasthitavibhASAtvAt / 73 ( 55 ) anayaiva rItyeti-anena bahuprakAraM vaicitryamasya darzitam / tenopamAnasyopameyato'nukampyatAmApratipAdanamapi pratIpam / yathA - vadanamidaM to kajjalavAdati // (56) dhavalaH kAmuko'pi, raJjitaM janitAbhiSaGgaM rAgaprasaktirapi / atra pUrvArdhe virodhaH na tUttaratra, bhinnAdhAratayaiva raktAraktatvayoH pratIteH / 72 ( 57 ) aGgetyabhISTAmantraNe, saiva nAnyAdRzIyA na cIyata ityadhyAhatena yadA samanvayaH / (58) yathAsambhavamiti - na sarveSAmeva lakSitAnAmapi tu keSAJcit / tatrApi teSAM madhye kacid dvayoH kvacit tricaturNAmiti yathAyogam / saMsRSTezca viSayabhedena trirUpAyA api saMsRSTyA caikarUpayeti prAguktabhidhAnaM na virudhyate, nairapekSyalakSaNasya rUpasyAbhinnatvAt / saGkarastu svarUpeNaiva nAnAgatatvenAvabhAsata iti yuktastatra trirUpatayA vyavahAraH / [107 somezvara pR. 327 ( 52 ) saMbandhi vaktraM tena hIndoH saMba ndhaH samatvAt / 328 (53) apAGgeti / atra dRktaralatvAdinar etc. t 329 (54) dRSTa iti / dRziratra upalabdhimAtravacanaH / tadbhavaiH plAvitAmbhobhavaiH kuharutaiH kuhakuhazabdaiH nAbhyAdinimnadezotthaiH / smAritA iti ghaTAdipAThe smaratermAnubandhatve'pi 'na kho vyavasthitavibhASitasya vA' ityasyAnuvRtteH / 331 ( 55 ) anayaiveti / anena asya bahuprakAraM vaicitryaM darzitam / tena upamAnasya upameyatAdhAnaM vinAnukampanAmAtre pratipAdanamapi pratIpam / yathAvadanamidaM to kajjalavat // 334 (56) 'dhavalossi' iti / raJjitaM janitAbhiSvaGgamapi / rAgaH prasaktirapi / atra pUrvArdhe virodho'nantaraM bhinnAdhAratayaiva raktAraktatvayoH pratItiH / 335 ( 57 ) aGga itISAmantraNe / saiva nAnyAdRzI yA na cIyate / 336 ( 58 ) yathAsaMbhavamiti na sarveSAM lakSitAnAM, api tu keSAMcit, tatrApi teSAM madhye kvacid dvayoH kacit tricaturANAmiti yathAyogam / saMsRSTezva viSayabhedena trirUpatve'pi saMsRSTyA caikarUpayeti prAguktaM na virudhyate, nairapekSyalakSaNasya rU pasyAbhinnatvAt / vakSyamANasaMkarastu svarUpeNaiva nAnAtvenAvabhAsata iti yuktastatra trirUpatAvyavahAraH / + Here the passage is different in wording but is taken by M. ( 66 ) p. 436. This shows that M. also borrows from S. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u. 10 rucaka somezvara 72 (59) pUrvavaditi - tathA hyatra upamA- zleSasyotthApakatayopakAriNI, zlaSo'pi tathaiva, rUpakotprekSayostaistu samastaiH sAkSAt pAramparyeNa ca yathAsambhavamupamopakRtA, tatsamakakSatayA, evaM tasyAH sacetasAM pracuraca mtkRtihetutvaat| 72-73(60) mukhye'pIti-upamApakSe kala Gka upacAra eveti / na tadAzrayaNaM yuktaM,tasyAgatikatvAt / atipAtino javena vajantaH sArAvAH sazabdA nadA yatra tAdRzIyaM taTI bhaaste| abhihato dAnavAnAM rAsaH siMhanAdo yeneti zambhoH sambo. dhanam / sA ceyaM gajasaMhatiH yUthamatipAti vizeSeNa paritrAyate / aviratena santatena dAnena madena varA zreSThA, sArA sthirA, vanaM dayate rakSati yA [dA] deGa rakSaNe avanaM rakSaNaM dadAti yaa| 73 (61) abhidhIyata iti - yadyapi sA- dhakatvaM bAdhakatvaM cobhayamasyAsti tathApi pradhAnena vyapadezA bhavantIti nyAyAda bAdhakatvenaivAsya tu vyapadezo nyAyyaH, bAdhakatvasya balIyastvenotkaTa tayA prtiitH| (62) spaSTeti / yadyapi sAGgamidaM rU- pakamakhilavAkyavyApi tathApi pratyavayavaM rUpakasya sadbhAvAttu tathA vyapadeza ityekapadAnupravezo'sya na virudhyte| 338 (59) pUrvavaditi / tathA hyatra upamA zleSasya utthApakatayA upakA. riNI / zleSo'pi tathaiva rUpakotprekSAyAH (kSayoH) / taistu samastaiH sAkSAt pAraMparyeNa ca yathAsaMbhavamupamA upakRtA / tadupakRtaiva sA sacetasAM cama tkRtiM kroti| (60) mukhye'piiti| upmaapksseklngke| upacAra eveti / na ca tadAzrayaNaM yuktaM, tasya agatikagatitvAt / atipAtinojavena vrajantaH sArAvA nadA yatra / tAdRzIyaM taTI bhrAjate / abhihato dAnavAnAM rAsaH siMhanAdo yeneti zambhoH saMbodhanam / sA ceyaM gajatAyUthaM gajasamUham / atipAti paritrAyate aviratinA saMtatena dAnena / varA zreSThA / sArA sthirA / vanaM dayate rakSati yA, avanaM rakSaNaM vA dadAti / 341 (61) ... ..yadyapi sAdhakatvaM bAdha katvaM cobhayamapi asti, tathApi 'bAdhakatvenaiva vyapadezA bhavanti' iti nyAyAt bAdhaka tvasyaiva prAdhAnyaM, sAdhakatvApekSayA balIyastvena utkaTatayA prtiiteH| 342 (62) yadyapi sAvayavamidaM rUpakama khilavAkyavyApi tathApi pratipadaM rUpakasadbhAvAt tathA vyapadeza ityekapadAnupravezo na viruddhH|* * Cf. M. (77) p. 454. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION : APPENDIX B 109 somezvara 73 (63) tatprabhedAnAmiti (pramedeti) 342 (63) tatprabhedeti / tasya saMkarasya tasya prabhedAstrayaH prakArAsteSAM prabhedAtrayaH prakArAH, teSAM mebhedAstattadalaGkArayogenAvAnta dAstadalaMkArayogena avAntararavizeSA utprekssaavyvaadyH| vishessaaH| (64) viziSTasyeti-yatrAzrayasya nitya- 343 (64) viziSTasyeti / yatra AzrayanitA nAsti nityatve'pi hi tyatA nAsti nityatvaM hi yasya na [tasya] na tasyAnvayavyatireko tasya anvayavyatireko nibandhanibandhanam , nityasya vyatire namityasya vyatirekAbhAvAt / kaabhaavaat| 74 (65) ramaNamandiraM rativezma, ramaNa- (65) 'ramaNamandiraM rativezma' / 'ramasya preyaso mandiramiti tu vyA Nasya preyaso mandiram' iti khyAyAm akAraNamityasaGgataM vyAkhyAyAM tu 'akAraNaM' iti syaat| asaMgataM syAt / (66) ekatarasyeti / yadi tu vipari- 345 (66) yadi tu vipariNAmena liGgavapAmane liGgavacaso'parasyAbhi casoraparasyApi saMbandhastadA sambandhastadA''bhyAsalakSaNo abhyAsalakSaNo vAkyamedaH vAkyamedaH syAt / evaJcAvya syAt / dve vAkye syAtAmivadhAnena prakRtArtho na pratIyate / tyarthaH / evaM ca vyavadhAnena prakRto'rtho na prtiiyet| 74 (67) asadRza iti-kAntatvAdekava- 346 (67) 'asadRza' iti TagantatvAd canatvaM kvibantatvAd bahuvacanA ekavacanAntaM, vibantatvAd ntaJca / madhuratvatayA bhRto dhRtaH, bahuvacanAntaM ca / 'madhuratayA madhuratAzca bibhrati / dadhata iti bhRto dhRtaH madhuratAM bibhratI dadha dhAraNe ityasya dadhAtezca ya c'| 'dadhate' iti ekavacanathAkramamAtmanepadaikavacanabahuva bahuvacanAbhyAm / ElaboracanayA ruupm| tion of the point (68) manjanaM snAnaM bruDanazca / sphurannaM- (68) majanaM snAnaM bruDanaM ca / sphurazukasyAnto yasyAH, sphuradbhiraM naMzukasya anto yasyAH, sphurazubhiH kAntA (c)| makarake dbhiraMzubhizca kAntA / makaraketanaH kAmaH samudrazca / tanaH kAmaH samudrazca / (69) uccAritamiti-zabdataH prAdurbhU- (69) uccAritamiti zabdataH prAdutaM yathA pratyagretyatra viviktakA bhUtaM, yathA 'pratyagre'tyatra vivinttvaadi| tmuurtitvaaditi| (70) kevalasyeti asamAsasthasya, 348 (70) kevalasyeti, asamAsasthasya / samAsatve'sau yogyatAdyapi pra. samAse tu asau yogyatAdyapi tipaadyti| prtipaadyti| (71) vyakterliGgasya vizeSaH puMstvaM 349 (71) vyakterliGgasya vizeSaH puMstvaM strItvaJca / nAyakatayeti (nAya strItvaM ca / nAyakatayeti / kanAyikAtayeti ) nAyakazca nAyakazca nAyikA ceti ekanAyikA cetyekazeSaH / shessH|| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 KAVYAPRAKASA-SAMKETA [u. 10 somezvara 74 (72) anye'pIti - tadyathA virodha- 350-51 (72) anye'pIti / syAsambhavo ythaa| N. B. after giving eight yA dharmabhAnoH to pttiiysii|| illustrations of other 37ityatra dharmabhAnostanayAtvAdI laMkAradoSa S. gives the nAM zItalatvAdInAJca dharmANAM one given by ru. pR. 351 bhinnAdhAratayA virodha uktH| virodhasya asaMbhavaH yathAsa ca na sambhavatyekAzrayatayaiva yA dharmabhAsastanayA to paTItasyotpatteH, anyathA'tiprasa ysii|| taH syAt / yadyapi yamunAyAsta. atra virodhasyaikAdhAratayaiva ujalAdAnAcca tAttvikamekatvaM ta papattirityuktam / tato dharmathApi zabdasamarpitameteSAM nA. bhAstanayAtvAdInAM zItalatvAnAtvamanvabhibhUyate / ayaM ca dInAM ca dharmANAM bhinnAdhAravirodhaH zAbda eveSyate / tathA tayoktau virodhasya asNbhvH|| ca teSAM bhinnAzrayatayA tadavastha nanu tasyA nadyA jalAnAM ca eva tsyaasmbhvaat| sa cA tattvata ekatvamiti na doSaH / bhihitavAcyatva eva paryavasya satyam, zabdasamarpitaM nAnAti, ekAzrayatayA vivakSitA tvamanubhUyate'yaM ca virodhaH nAM teSAmamunA vAkyenAbhidhA zAbda eveSyate // nAditi / / + These parts of the Samketas of R.S. and M. are interesting as showing a progre ssively intelligent way of finding new illustrations. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 o a ABC B 1 B 2 B 3 8 9 Palm-leaf ms, of Jesalmer. Paper ms. of Gujarat Vidyasabha, Ahmedabad. Kavyaprakasa with the Samketa of Manikyacandra, A. S. S. 1920, Poona. D = Kavyaprakasa ed by Jhalkikar 4th edition 1921, B. O. R. I. Poona. A B A 4 C. D. 5 B 6 C. D. = = C. D. B B C B 10 B 11 B B C. D. 12 C 13 in the middle of the board kAvyaprakAzAlaGkAraH kAvyaprakAzaH OM0 // OM namo gaNapataye / zrIgaNAdhipataye namaH / nucirAM kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi dharmAdi insert araft between taiH and brahmaNo evamAha bhUtaH vizeSaH kazcit mAtmanovRtta 'mAtmakalo Read no. 7 on vRtta khaDgAde dInAM ca vima separates the sandhi 'vA upa vimarzAyutpattiH pravRttiH / iti zrayaH vyatyastAH ullAsaH 1 14 15 c A also might have in the beginning 'adhama zabdena like B 1 a kA0 pra0 1 atra tadantikameva 16 17 1234567 OLE 8 9 10 11 12 34567 13 14 15 16 prAdhAnyenAdhamapadena vya bhidyA Read no. 15 on midyAdu a B C A. B. drop fait D drops eft ullAsaH 2 rUpaM nAM parasparasamanva gharovabharaM tumae B. C. suhaaM B majju A a a B. C. B. C. C B. C. B B 0 B B C B. C. adds vAcyacitraM yathA / vinirgataM B. C. 17 B C kae viraiaM tumae mama uva NippandA NiSkaMdA . bisiNI balAA Nimmala maragama pariDimA pariTThamA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzAcanAyAH pAThAntarANi 18 B.O. suttivya 51 0 degkaraNatvasi 19 A niHspaMda 520 mizritatvAt 20 B omits ca 53 B pratipattI 21 C kayAcit 54 B sAdhyavasAnikA 22 B. C. svarUpamAha 55 A... tho'mi 23 B adds puruSasya after 56 B. adds the following as saMketasya the first line-mAnAMtara24 B zabdArthavizeSapratipattera virodhe tu mukhyArthasya parigrahe 25 A. B. calatItyAdInAM for calo 57 0 tathAtve Dittha ityAdInAM 58 B. C. siddherlakSa 26 B drops ca 27 0 dvividhaH 0Na pUrva AropA 28 A pi dvividhaH siddhaH kSaNa pUrvamAropA 29 C dvividhaH 61 B yozcAnya 300 padArthaprANado 62 prayojanam 31 c tatra 63_B. C. degndrArthA sthUNendraH 32 B drops are 64 B kvacittu sva' 33 A. B. peNa na gau. adds from anAyAsena to 34 A nAMgau prtiiyte| 35 B drops tu 66 B. C. bhavyaGgyA, gUDhavyaGgayA, 36 B drops Alte agUDhavyaGgayA c| 37 B. C. jJArUpo yaha 67 B ceti 38 B. C. paramANvAdInAM 68 c kSaNayAzabda drops a 'pratItirapi ityaminnA 70 B bAdhA ityAcabhinnA 71 B tadA / taMDulapAkAdi bAdhA . pAkatvAdi evamapi 43 B drops ca pratipatti 44_A. B. 'dyamAne DitthAdyarthe vA - 75c vyaMjanayetyAha Read no. 44 on DitthAdyartheSu vyaMjanenetyata Aha has the same reading 76 c nigadena as A except a in- 77 B drops ye stead of at 78 B... 'dhvanana dyotanAdi 45 B pradarzita 79 B dazA 46 0 ghoSAdyAdhAratvA drops ityucyate ghoSAdhikaraNatvA 81 B 'rathI 47 A drops ghoSa 82 B purAreriti 48 0 na tathA 830 citrabhAnurvibhAtIti 49 0 zrutisaMcoditama B citrabhAnurvibhAturvibhAtItidi 50 B drops 84 B 72 B divA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 3-4 ] 85 86 B 87 A. C. 88 B C 89 B 90 B 91 B 92 B 93 C 1 2 3 4 5 6 7 8 POEERLE ABO 12 13 15 REBEL 222 22 C 18 B "bhASaNIe C "bhAiNIo 9 BO nimi C 21 B. C. apihulaM turiaM B. C. asa 23 24 10 BC. ehi 14 B B 11 B C sa cea O.D. si iva na "metatthaNiyA "tyaNinA 'vasthA hiM dina hiM hidi hiM adds AdizabdAt after nayAdayaH 16 C 17 B taremadhAya niyaMtrite yatkiJcida ca 2 ullAsaH 3 oNi no variant. B. C. kabolA A kadali ratyartha C B B. C. 25 0 aNaddamaNA B aNolamanA 0 19 B. C. emea 20 0 B kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi saalammi saMjJAe 'sAi hoina bahoha "ti kayAcika pradeza 'stvayA'bhisAryatAmi 'vidyotyate ( for nivedyate ) 'bhAiNI aharka 26 jemba 27 B musi 28 C tadAhaM 29 30 B 31 A 32 C 33 A 12345678 34 B 35 B 36 B 37 B 38 B 39 B 40 B DOL24 C 10 11 B B C B C 9 B. C. 12 13 0 14 B. C. samAsAditaM 15 B 17 B C ullAsaH 4 A. C. satyevAvivakSitaM B B C 18 B C a B drops apa B. C. bAdhe B 16 B 19 B tacca drops one punaH bhedenAnena drops from dvikamede to hisi / A drops from dvikamede to yathA and retains the verse. eta divasa puloehi aMdhabha mahaNu drops ft drops drops samudAyo kacitpunaranupayamAnatvAdayetaM yatra 'meva sakhe sadA lAghavAn 'preyasvidarjasvitsamAdeg 'preyaUrjasvitsamA rasasvarUpamAha "bhAvAtha kathyante 'sasya niSpati' kRto drops samUhakarpUra [3 gatA madya taralAyata Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22222 20 B 21 C B 23 B C B. C. 222222228 24 25 26 27 29 30 31 34 AAOA B B.C 30. 47 48 B C 32 C 33 A C pramAtRtA brahmAsvAda B 'pitatsaMbhava' OOOA 0 C 35 a 36 B.C. 37 C 38 B 39 B 40 41 42 C 43 B 44 B 45 B 46 B 0 B B. C. 0 AB B 49 B 50 A 51 B vAsanayA 'dAdibhiH sthAsyanumAne' kArakatvAdi maina maina zatrorevaite saMbaMdhi kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi niyamAnadhyavasAyAsA tasyAsaMbhavAt laukika siddha avabAdhazAli 'zAliparimita vedyAntarasaMsparza' pratyeyo'bhidhI' ca pramANaM na savikalpakam 'bhAvarUpasya "tAmavagamayati karuNabhayAnakayoH "litA eva kAntaH instead of pANDuH pracalitaM vibhAvAnubhAvAnAmautsu drops = NAM ca kevalAnAmatra karuNA omits degliGganAdhara 'svarAlokanAliMganapAna instead no. 47 read no. 48. svalI omits "haraNAni A seems to write udAharaNAni in an abbreviated form like udA sahalA 52 C 53 B 54 C 55 56 B 57 B 58 A 59 B 60 61 62 63 64 65 66 67 B B. C. B A C A a A B 70 C 71 A 68 69 B. C. B. 0 A C B B. C. 72 B 73 C 74 A R B 75 76 prathamAparAdhasamaye 'polapAligalitaiH 'lolodara' A. B. B. O no variant. sarvaiH prasthitaM omits "haraNAni prahita devatAH vijahati vijahita sAyakAH saMparvataH kiMcidrabhaGgalIlA ' a bandadRSTiH darbhe B. C. B B 77 A 78 B. C. yadi me na rocate 79 0 80 81 82 d lutitvA pRthcchopa bhUSAMsi pRthutsedhabhUyAMsi bhAntastrAjyaMtranetrAt bhAtaH paryastanetraH batAdhikAraH batAvarAtaH prabodho nirvedaH sthAyibhAvaH zAnto'pi navamo'sti ra nirvedasthAyibhAvaH zAnto'pi navamo'sti rasaH Read no 71 on nirveda streNe yAnti in the margin kadAraNye puNye 'puNyeNye drops one ziva vyaktaH [ u. 4 udA0 B udAharaNe ajita vya0 tataH instead of puraH cATuzatake daridrIkRtaH Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.4] kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi - 83 A. B. omita 84 A smera. B smairayovana. 0 sasmera 85 B degdAhartavyAH 86 B. C. yuga instead of taTa 87 0 saMzliSTA *880 -zAttanvyA ca sadyo mAnaparigrahaglapi statkSaNaM 121 B aiSa saMdhiH doSANAmupazAMtaye zruta doSANAM prazamAya naH omits zabalatA gives zabalatvaM in the margin 95 B ktA codAhRtAca 96 B ommits from jAna to degdinaa| 97 B. C. bhAvazA 98A omits from arthazakti to vyaMgya 99 A kRSNakaravAlanavAmbu' 100 A 'tkaharSadaH 101 A pAMtthiyaNa 102 B. C. ettha 103 B uNNaya cuNNa 104 B payoharepe0 105 B tadAsveti 106 B vyajyate 107 B dbhave 108 B after maka: B writes artho dvividhaH svataH saMbhavI idaM prathamakalpitazceti / tatra svtH|.. 109 B pratibhAnamAtreNa 110 A. B. . 'ramaNI' Read no. 110 on romaNi 111 B aggimo 112 B maU 113 A. B. isa 114 B mamaiva bhogya 1150 praNihite tu kare 1160 rekAlaMkAraH-.. 117 A kavATa 118 B saMkrAnti 119 B aSThavidruma' 120B nivartyatAmiti kSyata ityutprekSA vA / ey degta ityuprekSA ceti| 122 B zaGkAH 123 A moDie teNa samarammi B teNa samarammi 124 A.C. jaba 125 B kaMdarAMhi kaMdarA hi 126B tassadilaM kaNThasammi 127 B yaH palAyya 123 C heturalaMkAro 129 A. B. palAyya 130 B suja mammi 1310 mANa siNINa 132 B 'polaNabhIUbva c pIlaNabhIruvva 133 B tatra jaMbhata iti 134 B. C. The 135A kayiva 1364 bhuvaNa 137A 138 0 adds vyaJjakaH 139 B saMbhomakhiNNoraI mekhalAsu khaliA saMbhomakhi paNorayI 140 B kabalaNe pattA kavalaNe pattA 141B darittaNaM 1428 ehi malayANilA ehi malaANilA 143 saMvaggiviNo NINAMsAsasaMmpakkiyo 144 B viya vibha 145 A. B. omit vAyavaH 146 0 kurvantIti 147 B piya cima Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi bhava 148 B khaNakhaNammi 149 B usariaM 150 B drops of 151 B. C. 'darzanasya 1520 153 B . ullolla ollolla 154 B ehi tuha ehiM tuha 155 B loaNesu mahadiNaM loaNesu maha diNNam 156 B pasAU. 0 pasAo 1578 'miyaa| 158 B gopAyasi 159 B bharitae 160 B amAyaMtI 161 B aNu 162 B kammA 163B 164 B drops vakta 165 B drops yathA 166 A. B. drop anopamA vyaGgayA 167 B asya dhvaneH 1680 bhedatvena 1690 degdazetyata mAha 1708 "mbhazceti darzana instead of avalokana drops avalokana 172A daya RtuSaDvarNa degdayatuSaTsavarNa 'bheda ityekasyai degbhedA degNanAnyeSAM 175 no variant 176 A. B. drop api 177 A prakAzatve 178 B yaMtraNava Read no. 178 on niyantraNI 1790 dibhirarthAntarasaM' 1800 jahavi tahavi dhIrANam 181 0 himaavaassa 182 B vayasA 183A.O. jvaropamam 184A prakAzatve 1850- nRpabhIma 186 B niSyaMdaM 187 0 samAlepitaM 188 B . visrabdha 189 B paricayAt 190 B. C. klAntAsIti 191 A paraM 192 B. O. rupabhoktavyAni Read no. 192 on rupabhogyAni duSkRta 1938 viniyoga 194A ciMtAnAhAdA. 0 cintAhAdA' 195B 196 A. sarvapadAdyotyaM 197 B.C. isa 198 B. C. vaaNaM. 0 kuNaha 199 , rUpakeNa tathA tvayAsya 200 B drops en 201 c ca 202 B. C. rAIsulalia 203A 204 A viabhaMtaM , vibhaMto 205 No variant 206 B api. bhavantI 207 B kAtthieNa. ( kadathieNa 208 B degvaaMsaeNaM viruddhajAI calase... 209 A. C. lakSaNahetva 2100 iti Na calaipadadyotyaM vastu 211 B khaMdhAhu. CkhaMdhAhi 212 suraasaMgare 213 B 'Na muhurAkarSaNe tathA 214 C khandhapada 2150 miaGkassa suhama 216 B ko tuM 217 B 218 B. C. Na vetyAdi 219 B pause 220 A. C. vyajyata . 221 B. C. NihuvaNa cina 171 A 113B 174 B pausara Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzavAcanAMyApAra cuMbiaM 222 B aGkapAlI 223 A. B. sahIe 224 B NivAriUccibha. kaNivArionvia 225B ucceraMto. uccheranto 226 B tadA kahiM 227 B hArachedAnaMtara' 228 A. C. kahaMpadagamyaH 229 A paloiUNa. B puloviUNa 2300 khandhe 231 B Natthotti kaNotti 232 B kitti 233 A. B. tadaparaM 234 B kittipadavyaMgya dyotyam instead of vyaMgyam 235c 236 B kuDena 237 B dichI 2380 . 'miseNa 239 A garuotti. / garuUtti 240 C pADia 2411. B. vibhiNNo 242 B nadItIre 243 A. B. dvAropaghAta 244 c pUrvaka 245 c sparzana 246 C johAi 247 B. 0. vidaNNa 248 0 paNausua 249 B buDhyu vi. bahuahahaharaisavahiayaM cNavoDhavibha 250 B cAmAnu 251 A. C. parabahu 252 A. B. vAkyaprakAze 253A prakAzo 254 B. Between 9.4 aad 95 sutras B. adds kaMkAla bahale ghore srvpraannibhyngkre| 255 B After sutra 95 B.adds priyo vA yadi vA dveSyaH -256. A . . styajyadhva kathaM mUDhAstyajadhva deglA atyakSyadhvamazaGkitAH .. The reading of A bas been accepted in the text after emending i. e. changing tyajyadhvama into tyajadhvama 257 B cekAdaza 258 B.C graMthavistarabhayA 259C lakSaNato 260 B aNi C ERA raikelihiaNi 261 A. C. 'laaruddhaNa' 262 A. C. 'pabvayi pari viaM. 263c reNaiva vyApAreNAsya . 264 B gives 21 instead of yathA vA B preyAnsA 265c. dvArANIti 266 C puri puri vinivRttA . 267 A instead of atra likha ... iti, bhUmimiti A writes atra na likhatItyapi tu prasAdaparyatamAsta iti / tathA Asta iti natvAsita iti, bhuumimiti| B. writes atra na likhatItyapi tu prasAdaparyaMtamAsta iti / tathA tiGA Asta iti natvAsita iti bhUmimiti / ..., 2680 pUrvakamaparaM kiM ...... 269 drops saMbandhasya yathA 270 c ruhammi B gAmAnuammi 271 0 'mahe 272 B. O. tANaM.. kaMThANa' 273 B. C. tANa bhaNiANaM 274 B erisi 275A. B. nipAtasya 276 B....prAdhAnyaM gamyate 277 B..... atra hi divaseneti tRtIyA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzavAcanIyApAThAntarANi 278 B lalitalulita lalitalalitai 279 B dhotyasya ca 280A 281 0 sarvanAmaprAtipadika' 282 B drops vyaJjakatvaM 283 B maulimayaM 284 B drops iti 285 B dhanaH 286 0 vasatIti tvAdi 287 A eSAM. BdegpyeSAM 288A drops prAmoti 289 B nirUpaNe 290A bhedAH // 42 // 2910 yojane 292c nirUpeNa 293A digmAtra 294 B khaNa pA' 295 B deara jAyAe suhama debhara jAAe suhama 296 B.C. bhaNimA 297 0 valahIdharammi 298 B anuNija 299 B. C. varAI 300 B. C. lakSaNerthI 301 B omits tathA 302 B kaThorahayo 303B saha 304 B 'dhvanyo / sNkrH|| 305A dAhArya 43 6 A mUlAnuSThAna rUpasya-anuSThAna seems to be a clerical mistake for anusvAna 7 B yuktaH pAThaH 8 C in the bracket vAkyArthI bhUtasya 9 B rasAdiranuraNa 10 B adds een after al 11 c rasano 12 B samiddhaye 13 A. B. drop bhAvasya 14 A. B. smRtyautsukyasamadainyavibodhautsu kyAnAM 15 B. C. 'dayabhAvasaMdhibhAvazabala' 16 B pradhAnena 17 A vyapadezo bhavatIti tRSNAkuladhiyA 19 A "bhUlonuraNanopamo rAmeNa 20 B bhujagarUpaNasya vAcyasiddhikRta 21 B khedAhasamAzliSya 22 B maMtraNeti vAcyasya vizleSabhIrutA Read no. 23 on viccheda 24 A kuryAditi zliSTa. B kuryA iti zliSTaM 25 26 27 . 0 annAdharaM kiM vA vilo 'NaM vAcyaM drops kAkAkSiptaM yathA saMdhi 31 B 1 2 A. C. B ullAsa: 5 retya sUcIya'dha. sUcInyadha' chaTAma' instead arouri, there is svArthasya tiraskRtasvArthasya instead prApitaH there is lNmitH-lokaantrlNbhitH| adds asundaraM yathA rikuDuMgu 32 A uNa 33 A. C. ghaTa 34 B. C. bahue 35 B aMgAi 36 B omits datta 37 A. B. 'zrayAditi 38 A kadazA B ktadazA 39 B dhrva naistai Read no. 39 on ne 5 B Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi 40 A saca prabhedaiH 74 B ityamratadgRhe 41 B punarapyudyotate bhudheti| 75 B drops atra tAtparya 42 A. B. bhedaprabhedagaNane vyamiti sa eva 43 A. B. drop tu 76 A. B. degsya kRdvAkyatve. 44 B. C. vicitra vicitraM ceti / 77 B yAvAnarthovagamyate tAvati avicitraM vastumAtram / zabdasyaivAbhidhaiva 45 B drops Teen 79 C degstataH kathaM 46 B. C. vAcyayorvastu 80 C kasmAllakSaNA 47 81 A. B. dIrghadIrghAbhidhAB degle tu niyaMtraNe (i.e.drops 82 c kasmAcca abhidhAyA) 83 B vidhereva siddha 48 B drops ca 84 B tyekvaMtavartinI degmUle tu vizeSedeg . 85 B tadasAdhu yogyatAsaMnidhikzAtparasparaM 86 B. C. degvAcakabhAvavyati sNsrge| Read no. 50 on vyaMjakAzrayaNe degnidhiyogyatA 88 B sapatnaH 51 B yatrApadArtho vizeSarUpo vartAmAha 52 A buddheH zakti B buddhe chaktiM 90 B todya preyAni degpatyA saMbudhyante B. C. degNAmuta smarasmeravilAsinInAm pattyAvabudhyante 92A. C. nyatara degdazA devadata 93A nihito dRzA devadatta 94.0 zabdatadekadeza 55 B nayetyuttamavRddha degsya zabdAnuzAsana 56 A. C. prayogAddezA degpadezyayoH 57 B . nayatyanenAsmAdvAkyA 97 c Na...piAi 58 B lakSaNaM B Na hoi roso piyAe daTTaNa 59 B drops devadatta gAM' savvaNaM 60 B pratyayena tAnye degpaupamaghAriNi vAriavAme sahasu 61 B ityavizeSabhUto eNhi 62 A. C. prakAzatvAnna paDamagyAiNi vAribhavAme sahasa 63 B tvaM jJAtasya kathaM eNUhiM64_A. C. degkAnusAreNa 99 A nIlAnIlAdau 65 A. B. dIrghadI? vyApAra 100 B. C. tu na tadapekSatvamiti 66 B tadatAtparye jJAstAtparya Read no. 100 on tu 67 B. kriyAbhirnirvartaka . 1010 kuDaGgityAdau B kriyAsaMbaMdhAtsA. 1020 tAmiti 69 B prApnuvantIti 103A niyatasaMbaMdha bhaniyata 70_A. C. NAMtarAtsiddhe 104 B drops saMbaddha 71 A.C. kAraNatva. degbandhaH saMbandhazca 72 B parArthepi 105 B.C. ettha 73 c bhujhva 106 B Numajai kA0pra02 98 B Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi [u. 5-7 ullAsaH6 1 B tizcitrArthazabdayoH Read no. 1 on sthitiH na iti| 3 A. C. 'tAmiva na tyajanti 4 B omits rasa vyaMgyameva tat kAvya 6 C . 107 B diasalaM puloehi diasama paloehi 108 B. C. pahila 109 B rattiaMdhA ratiaMdha 110 A Numajihi mahaNumajisi maha 111 B vAcya 112 B drops na 113 A. C. valambanenApi 114 B prasiddheH abhidhA 115_B.C. bahma 1160 kamalaTTham 117A.C. aNaM 118 B.C. sUryAtmakatA 119 B sUryAstamayena padmasya. sUryAstamayaH / tena padmasya 120 B syadarza 121 B darzanena niyaMtraNa darzanenAniye1220 miti 123 A. B. drop nanu Read no. 123 on nanu 124 B drops a Read no. 124 on ca 125 B baMdhAvyaMgya Read no.125 on saMbaddhAd 126 B bhAvobhavatyapratibaMdhe 127 B. C. GgijJAna 128 B. C. vIsaddho 129 B suNaU' mAriUdeNa 130 B nirdezana 131B geNAnyenaivaM bhRtena 132 B dhIratvena 133B pramANamasti 134 B arthenAtiprabaMdhA 135 B degsiddhizca 136 B atrazcAtraiva 137 B hAyAnAmeva vyaMjaka 138 B cAdhamatvaM 139 B iti vAdino vyaktivAdinaH ullAsa: 7 1 A, B. kaSTaM instead of duSTa 2 B has bracket for vyA... hInaM pAMDura 5A atra nAthata iti padaM vihitam atra yAcanArthaH atra tu yAcanamarthaH / tasmAt 'anunAthati stanayugam' iti paThanIyam 8 No variant. iti puMsyAnAto'pi 10 No variant. .. deglIkaraNarUpo omits pAda' a instead of a 14 0 mityarthe 15 c dityarthe 16 B.C. degthavA nati ___A tadA instead of bhavAn kiM vA nama yatkevale in the bracket ndhanam B B omits yat mukham / ka tapanIya 24 A. B. neyArtha kAzcinnaiva svazaktita iti / yanniSiddha.. neyArtha ("nirUDhA lakSaNAH kAzcisAmarthyAdabhidhAnavat / kriyante sAMprataM kAzcitkAzvinaiva tvshtitH|") Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.7 ] 25 c 26 C 27 28 29 B 31 "galaga 30 B. C. degdeg yathA vA 'mbAdavaropayantI punaH puSpakAcIm 88888 32 33 B 36 37 38 39 34 C OAAAAAAO 35 C 41 B 42 43 B 45 B. C. 46 C 40 B S C B B B C. GAGGA C 44 C C B AB 47 A 48 C 49 B 50 C 51 B 52 B 53 B capeTApAtanena yataH in the bracket omits candrasya bhAsa kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi atra dvitIyatvAmAtramutprekSyam / mauyA~ dvitIyAmiti yuktaH pAThaH / yathA vA Read no. 35 on ca yathA vA na nAma zarAsanam vAdenAtra kiJci0 "grastatAnuvAdenA" tatvAdhana ma gopanAdi prApta yathA vA saMtAnazUnyAtmana Read no. 43 on saMtAna has indravaruNabhavetyAdinA puMyogamyatyayena bhavasya pakSI bhavAnI / godA // yeSTa Read no. 46 on dhyaiSTa aneDamUkabadhiro indraH / aneDamUko mUkabadhiraH yakAdi zabdAH yazaH paryAyAH vanajhAsta zarat-jyotsnA "tArthaM Read no. 53 on 'citArtha: dhAmApi 54 55 56 B 57 B C tattavpraharaNotsAha B A. B. omit bhrAD ca patrANAmavAcakAH 58 59 A 60 B 61 B 62 C 63 B 64 B 65 A 66 B 67 A 68 A 69 B 70 B RHEILULARNY 71 B 72 A B 73 B. C. 74 c C 75 76 B. C. C 78 79 77 B B 0 80 81 82 B 83 B 84 B 85 86 c B.0 B. C. B ROC 87 88 c 89 B 90 C 91 c 92 B. C. A. B. B. C. praharaNa prabandhanaM * miti viva omits f surakampanAmArgaNabhUtizabdA kiM vA maMdirA mAtrapratItatvAdapratItAH / bhallAdayaH rajastamA vedaya hatatamAH vIkSya ucchUnatAmA ucchranatvamA vilAsavelanam krameNodA | zvApadaceSTitaM vAkyAnugata vAkyAnugata yathA 'padayo' nepi dvayamapi sAmarthyAt kacid dvayamapi gamyate te'sti yAt svAtmamAtra paripUrite drops drops fit *stacchabdaH mahasA mahasAM bhAjanaM vizvamU puSa bhRzaM dhehi ityatra yathA vA virudvAmatikRdyathA viruddhArthapratItiH godA saMgamenAGganAyAH 93 94 95 B athavA 96 40 deg maryottara [11 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi 97 A bhavya instead of labhya 131 A. B. krmennodaa| 98 B kaSTaM 132 0 madhuramadhikaM 99 0 kSIbArthe Read no. 132 on madhuramatha 100 B bhallAnA 133 0 syAdityazravyam 101 B drops zAmiti 134 C atra hArizabdaH 102 B anarthakam 135 B.C. manasAmasrANi 1030 na ca / alasavalitaiH and 136 B gurutvaM gives the whole verse Read no. 136 on gurutA (202). 137 B sadasi B na cAlasavalitarityAdi 1380 aviruddha A. B. drop verse (202). Read no. 138 on ani104 B padamanarthakaM 105 B phalasyAbhAvAt 139 B yuktiH 106 A.G. zaNThaH 140 B.C. jarAsvapi 107 0 dAvuttarapadameva 141 B omits kRtaM 1080 degdau pUrvapada 1420 kathitapadaM 109 B darzitA 143 B parimalana 110 B. C. mamamataparArtha 144 B kathaya sutanu kasya 111 B tadviparItatvaM Read no. 144 on sutanu 1120 pratikUlavarNam 145 B 113 B. C. raudre yathA 146 B 'zrugarbhaH 114 B. C. me instead of no . 1470 dhUbhirvIkSitA zikSitA ca 115 B droNAya niHkrodhanaH 148, 149 c has brackets 116 B omits 150 B omits tat 117 C visaMdhi saMdhe 151 B. C. kiM taistva 118 C tatrAcaM 152C nvayena yai 119 B Adyo 153 B. C. omit tu 120 B. C. dadhAti 154 B. C. omit ] Read no. 120 on degdyuti 1550 NamAgatena 121B ucitArthavRttI 156 B. C. kIrtiratulA 1220 padametya 1570 gives the whole verse 123 B udAtta no 231 124 B nayaH 1580 hato duMdubhiH 125a B. C. svecchayA 159 B omits atra Read no. 124 a on svecchA Read no. 159 on atrA125A hetukatvena 126 B atra dvayorazlIlatA 1600 yathA vA 127 B vAlI Read no. 160 on tathA 128 B 161B omits from bhartR... 129 B No variant. bhavAnyAH / and after bhRGgaH 130 B omits taddhattavRttam adds ityAdi zeSa dhvara parvate Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 7] 162 c 163 A B 164 B. C. 165 B 166 B 172 c 173 BC B. C. 174 c 176 A C 177 c 1780 179 B C 180 a 181 B 182 B 183 B C 184 c 185 B. C. 186 A bhavAnyAH yathA cA 167 c 168 B. C. nidhAnupAhitAM 169 c 170 BC. 171 B. C. 187 c 188 B 189 B C bhutamahatasya 190 B vIra zizu 175 B. gatetyambudhi vAkyatvena Read no. vAkyagata "kRSNa Read "bhirUpa" vastuSu prod 'kSaNAt vAkyAntarasya padAna vAkyAntaramanupavi muJca iti no. Read no. gatevAmbudhiM bhaNitAdi anra vizeSe kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi ekapadadviprayoga yathA hi kriyate tataH padAntara tadA padAntara anna... prayogAt beti yuktam 'yanti niyatA laghutA bhajato 165 'miti cehoteH kathame' miti ceokaM tatkatha 166 175 on on on laghutAbhAGgapadamiti tu yuktaM laghutAvAna padaM nRpakSiya iti yuktam niHzrIkAH kAzidaMtardiza eva dadhira iti kampamAnA... 191 B 192 c 193 B 194 B 195 B 196 c 197 B 198 B 199 o 200 BC. 201 BO B. 202 c 203 A B 204 B a 205 B 206 B 207 B 208 B 209 c 210 c 211 B 212 c 213 B 214 B 215 AD 216 d 217 B 218 d 219 B 220 C 221 B 222 B 223 B 224 B 225 B 226 B omits 'bhyasvatAm vizrabdhaM barAhatatibhirmustA vizrAMtiM labhatA varAmustAkSatimitya' yatrApyanusa omits yathA "danantaraM cakAro punaH nyAyyaM tathA la padayuktaH godA // godAharaNaM niSvaMda sarakhA nivandasurasA sphurati madhyAtmaka kathaM prasannA bhavantu bhavatviti saMkSepArthaiti kaSTam gives the whole verse no 259 Read no. 210 on kRtamanu omits kSatra dhuraM omits punarundhaH "sya prathamanirdezo rUparka instead of kUrparaM gives the whole verse no. 263 "spAsIca [ 13 advitIyazastra omits yathA vA has atra pAdA' omits na punaraGkurogamaH yenA "rUpatayA kathiteti rAgaM vinA 'zAstravirudvam omits E Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] * kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi vihitamiti omits etatkAmazAstreNa 227 0 228 B 229 0 230 B 2310 232 0 233 B 234 B 2350 236 B 237 B 238 0 239 B 240 B 241 B 2420 2430 244 c 2450 omits tataH saMprajJAtasamAdhiH pazcA has etadyogazAstreNa vidyAMtarepi Read no. 233 on vidyAntarai0 saMprINitAH degtAkSaraM hi nikhilaM Read no 235 on degkhitAkSameva vaktrAmbhoje smitaM instead of zriyam jyotstrImiti makarAkara omits atra ityata evAtra samApyaM ityantameva zrutAdibhiru sahacarite. has vinayena.. yuktaH gives the whole verse no 281 mupaitu Read no. 246 on 'mapaitu sukhena yuktam after iti vidheyam raNa madhupazreNi' deggayetyatra viditaM... omits udyatasya paraM hantumeva pravRttasya stabdhasya' yathAzu jAyate omits pratItiH prakAzitastatra svAttavyakAzanaM saMnikarSAdika bodhArthI tetyarthamasyAH pratItyarthAH 260 B. C. lakkezvareNoSitamA 261 c ityatra kevalo Read no. 262 on iti 262 B ratnAnAmizratva Read no. 262 on rakhAmi 263 B kAntAkarSati Read no. 263 on kAmA 2640 puSpaviSaye puSpazabdaH 265 B degNa tvenApi Read no. 265 on vize. SaNatve266 B. C. degNatye'pi 267 B pratIto gatArtha 268 B drops kvacit / 2690 yuktam 270 B yuktaM tvevaM 271 B degmatidrutam . 2720 vrajanneSa 273 B khidyata 274 B ityudAhAya 275 c has sarveSAM zruti 276 B. C. madrAkSamityAdi Read no, 276 on degkSuSa madrAkSI 277 A drops kvacinna doSo na guNaH 2780 ca instead of vA 279 B raudre ca rase 280A 0NodA . degNodAharaNaM 281 kiGpratyaya vippratyaya Read no. 281 on kSitpratyaya 282 B bhUribhISaNa 283 B. C. prAgbhAra 284 B podbhutaM 2850 vAcyavazAyathA 2860 puraH instead of zanaiH 287 B vAtAbhibhUtaM ziraH 288 B ghaTayatyeSa ullA 2890 zleSAdAvaduSTau Read no. 289 on zleSAdau 246 B 2470 vayam 248 B 249B 250 B 251 A. B. 252 B 253B 254 B 255 B 256 B 257 B 2580 2590 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.7] kAvyaprakAzavAcanAyA pAThAntarANi [15 puhmAsimi vibhai 290 A omits tAmbUla.."syAm Read no. 290 on tAmbUla 291 B. C. lauDite. 292 c sUcakam 293 B. C. pratItikRttvena vyAja... 2940 pratIta 295 B vihitamatayo 296 B sattvodrekA jJAnodrekA 297 B vettu 298 B. 0. muMgyamANaH instead of dRzyamAnaH 299 0 3000 kamalaGkaraNihaM vahanti 301 B siMdu 3020 de instead of te 3030 degdasta 304 0 . 'de instead of te 305 B viii C 306 B nataraM 307 B ityantai 308 B. C. yathA vA 3090 kvacidguNo 310 B.C. syAnuvAdyatve Read no. 310 on fans. . tasyAna 311 A NodA 312 A. B. dharaNIdhava 313 A.O. jAanti 314 A. B. ehi Read no. 314 on sahi aehi . 314a B. C. dheppanti 315 B. C. rai 316 B. C. hiAI _Read no. 316 on deghiyAi 317 B vAkyArthAntarameva 318 B. C. apadasthasamAsaM 319 0 tumammi 320 B. C. pattihi 3210 3220 lakSyAllakSyam 323 B omits rasadoSAnAha Read no.323 on rasadoSA 324 B svapadopAdAnaM Read no. 324 on svazabdo 325 B vAcyatve 326 B degmUlabIkSitAM 327 B taraGgaNamAtanoti 328A kaNakAraiH jhaNatkAraiH 329 A kRpti Read no.329 on klapti 330 B anubhAvAH parya Read no. 330 on anubhAva 331 B latitarAM parivartate Read no. 331 on bhRzaM' 332 B yatnapratipAdyaH 333 B.C. Nihuara 334 B.C. loaNa 335 B. C. himA Read no. 335 on deghiyaA 336 B rativilApeSu Read no. 336 on rati 337 B veNIsaMvaraNe dvitIye 338 B drops ofte Read no. 338 on afte Omit no. 338 on page 178, line 5 339A vRtte 3400 varNanam / 341 A. B. drop akANDe 342 A uttamAdhamamadhyamAzca 343 B degmAzca evaMsthite tatra iti... 344 B rUpo 345A 3460 taH krodhaH sadyaH phaladaH Read no. 346 on affia: Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 347 B. C. 348 B 3490 350 B 351 d 352 B 353 B 354 C 355 B 356 c 357 d 358 B a 363B. C. 364 c 365 B 366 B 367 B 368 c 369 B 370 B. C. 371 B svargapAtAla gamarna 372 B 378 B sA drops vadAnaM nibaMdha Read no. 352 on nibaddhavyam satyatvapratibhAsena "mapyanyathA kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi 374 B nityAdyuttame nAdhamena 359 B 360 c cakRtaM vasanta 361 B nAyakako popavarNanam 362 A B prasiddhaucityabaMdhastu Read aucityo apyete ityucyante saMrohaphulakA "dutsukamAgata ityAdI pattikAraNA rna paramadoSaH bhaTTAraketi notamena Read no. 356 on bhaTTAra keti drops paramezvareti na muniprabhRtau Read no 357 on paramevareti Omit no. 357 on prakRti * disamucita * dikamucita nibaMdasya vadanaM hRdante Du 'venom no. 362 Read no. 368 on norni after kucha adds bhUyopi dRzyeta sA doSANAmupazAMtaye zrutamaho kopeSikAMta mukhamityAdI on 375 B. C. 376 B 377 B. C. 378 B C 379 B 380 B C C. 381 B 382 B 383 c 384 B 385 A 386 B 387 c 388 B 1c 20 3 B 4c 5 c 6. C. 7 B 8B 9 10 B 11 B C 12 B 13 B 14 B. C. *lamati Read no. 374 on far tvamiti ntaryeNa yo rasaH zRGgArayovIrarasoMtarnivezitaH / 0 [ u. 7-8 yathA * karSItyAdi has the whole verse no. 337 poSayati camatkAra kArINi 'lokayatspRha "detA "razo munaya viSayA yA ratiH pratIyate 'thibhiriti sAkhanepro0 tathA zara nAva sthAyibhAva Read no. 388 on 'zabde nAtra ullAsaH 'rasya tathA guNa * dirasavyaMjaka sukumArAdivarNAnAM madhurAdivyava vibhrAntapratIti saMzritAH instead of jAtu cit ye vAcyavAcakalakSaNAdeg 'rasavyaktilokavaicitrya' 'paryavAsitAH writes and omits kama udAharaNAni yathAkrama udAharaNAni dUrameva manorogalIva na mAM trAtuM tAtaH Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzavAcanAyoH pAThAntarANi 8-9] 15 B bahudRdi / vihaTTadi guNesu sejAsu sajjAsu luTTadi __B. C. mmuhasuM payaTTadi TuTTadi 23 B sannAM 24 0 sArasam 25 B . vakrAMkena 26 B.C. kaNThe. 27 B guNAlaMkArabhedaH 28 B. C. bhedaH / ojaHprabhRtInAmanu prAso... 29 B gaDarikApravAheNaiSAM 0 gaDulikA 30 B. C. vastvalaMkArA 31 B drops ta: 32 B. C. samastairguNaiH 33 B. C. goDI 34 B tadadrAvatra ____B. omits satsu vyavahArasya pravartako vRtyopacAreNa duSTatvAbhidhAna svIkRte vAkyaracanA 41 B. 0. prauDhiAsa... prauDhiAsasamAsau ca sAbhiprAyatvamasya c| 42 B omits ca tvarUpodAratA . Read no. 43 on vavapuru 48 B nAsteSAM 49 B varjAH 500 yogeNa racanA 51 A. B. udA instead of uzaharaNam 52 0 cintanAni 53 c bhyAmantyayostaddhi 54 B.C. vA instead of ca 55 C saMbandhaSTa Read no. 55 on saMbandhaH 56 B dIrghaH 57 A. B. udA zabdAttu yatrArthapratyayo 60 B guNo bhavet guNo mataH 61 c rasAnAM saMghaTanAnAM i.e. omits samAsAnAM 62 A. B. udA 63 B parivalana racanAyAH 65 B pratukuha 66 0 kuharacalanma Read no.66 on 'ravalanma tADitosau dheyArthe uddhataracanAdayaH 70 B napekSayA prabaMdhau cityAdevate 72 B. C. masRNavarNAdayaH Read no. 72 on masRNA 67 0 68B rUpaM ullAsaH 9 1 B. C. padabhaGgazleSaNa 2 B. C. abhaGgazleSaNa gurupara degtayA bata tayA bata dUraM deza B rasAdyanuguNaH 6 A. B. udA 70 rikocyate nyasya prastAve 46 B vaktuM nyAyyAH instead of vAcyA vaktavyAH 47 0 guNAzca ye kA0 pra03 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ degcopamA pamA 23 A 181 kAvyaprakAzavAMcanAyAH pAThAntarANi 8 B dUrameva 47 A kAra ucyate / ucyate 9 A. C. gauDI 48 c virAjitA ityabhaGgaH 100 rItayo matAH 49 B bhaGgapadazleSazceti 11 B bhedepi tAtparyamAtrabhedAt / 50 B. C. yathA stoke 12 B labhatvAllATAnuprAsaH sadRzI ceSTA tulA 13 A. B. udA 52 B ceti 14 A. B. udA 15 A. B. udA Read no. 53 on cAyamu16 A dharaNIdhava 17 B prathamazcaturthe dvitIyastRtIye prathamo 54 c sudhAMzu dvitIye tRtIyazcaturthe iti dve Read no. 54 on sitAMzu 18 0 tRtIyazcaturthe prathamazcaturthe 55 A ityAdi 19 B. C. prathamapAdAdibhAgaH 56 B.C. ityAdiH nAsau Read no. 56 on ityAdau degnusaraNe nekabheda 57 B copamAdyalaMkAra nusAreNAneka 58 B. C. vivikto'sti 22 0 Adyantikam 59 B ityupapattiparyA' madhyAntekaM 60 zleSAbhAsa iva zleSaH mAdimamadhyAMtakaM teSAM / 61 0 tadevamAdiSu sthAna AvRtti 62 B aho devagatizcitrA kAvyentargaDu tathApi na smaagmH| kAvyAntargaDu aho daivagatizcitrA 26 A. B. degnaM codAhiyate tathApi na smaagmH| 27 0 degmAya tatastvaM Read no. 62 on aho 28 A degvasyamabalaM 63 B devagati 29-30 B degdAvAnala lakSa. 31-32 B kSetre 65 B vocyate 33 B vanaM omits = 34 B vicitratvasahastraiH 67 B prekSitvameSAM ___B bdA yugapaduccAraNe vyapekSitve 36 A. B. krameNodA 69 B. C. sAdInAmalaMkAratA karoTI parijano pekSayaiva sthiti lAvaNyasya mahAnidhI pekSayaiva vyavasthiti .. yuSmAkaM tanutAM prasajyatAmityeva 40 B eSavacana 'svayaM prayojyaM prathama 73 B kaSTakAvya 42 A. B. udA 74 A. B. udA No variant. 75 B tadarti tadabhAvAdabhinna 76 A, B. dumAdijA 45 0 dhopyarthA 0 dumAdimA madhye gaNito 77 A. B. omit bandhaH Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B u. 9-10] kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi 'padmaH and omits bandhaH 27 A. B. udA 48 and omits appa: 28 c caritAni 79 B sarvatobhadraH 29 B etayoyodharma 80 B nye bhedAH 30 A. B. udA B. C. na pradarzyante B saMparAya 82 B ekArthateva zabdasya bhinnarUpa A. B. udA 83 B rthatveneva mukheva bhAsamAnaM DhuMDhulaMto 84 A. B. udA duNTuNNanta 85 A. B. udA marihisi 86 c tanuvapurajaghanyosau 35c kaNTaakali AI ullAsa: 10 37 B. C. vaNAI 1 B .omits tu 38 B. C. Na 2 B yatheva vA zabdA 39 B pAvihisi B.O. vizeSaNAnye te 40 B kusumena pAdAne shrautii| 41 B.0. samamiti ___A tulya Aso nirAsaH / udaa| rAti... B. 'tulyamityAdA 43 0 gives prayANAM vAdidharmopamAnA. ___B riti tatra sAdharmya nAm after udaa| tulyaM kriyA cedvatiH ityanena 44 B vizarA 8 C ivena nityasamAso 45 0 rAcitAMtarA 9 B zabdaprayoge 46 0 A. B. krameNodA bhavataH tadedamudAharaNam Read no. 10 on krameNo' degdhyavasAnAdayaH 11 8 lakSmInivAsa 49 A trilope iyamupamA Read no. 11 on lakSmI 50 c sA ca viSA 12 B. svAdhInabhartRkA kAMta 51 c ihAmine 13 B kAntaM yathA bhajamAnA degsAdhAraNadharma ____B rasAdirUpastu 53 B sudheva instead of surekha 15 B vaivaitadalaM. 16 A. B. udA C bhinna ca tasmin 17 B sayala 55 B.O. degmAnatve pUrva 18 P. C. sammai 56 B. C. sabhA 19 B. C. sametteNa 57 B rasanopamA A. B. omit samAsena 58 A, B. udA B. karmaNyadhi . Read no. 58 on B karaNe cotpanne kyaci. udAharaNam ___A.0. kyacA 59 B upamAnopameyayoH 24 0 kartuH 60 B nopametyupameyo 25 A kyaGa / ca 61 B yo na mama sahate 0 kyaGa / karma 62 C asatpuruSaseveva 26 A.C. mulA dRSTiviphalatAM gtaa| harate 48 B Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] deza deglayam B kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi [u.10 63 B pAdatrayaM 980 omits arthasyA' 64 A. B. omit iti 990 omits sA ca 65 B . degkarazaMkA 1000 nipataddhArAzruNA 66 B adds athavA / nyasta lAMchana- 101 C kutroDDIya maMjanaM kumudinI prollAsasiddhi- 102 c . mamatva pradamiti caturthaH pAdaH / evaM ca Read no. 102 on mahattva rUpakeNaiva nirvAhaH // zrautA... 1030 prazamayasi after kAryA Read no. 103 on zamayasi 67 B 104 B tadAtvameva 68 B tattvameva 69 B deza 105 B tulyAMtarasyAkSepahetuH 70 B degpamAyA ivaikasminiha bahava tulyAttulyasya 710 bANAH instead of prANAH 106 B sthAlepahetuH durgANAmAmArgaNa 107 B lajyate yaH parAbhava 108 B visphujyate 74 B dezavRtti hI visphurjase 75 B.C. bhujaH 109 B onits hafa 76 B vAcyakuJjara 110 B. 0. yathA / abdhe... 77 B. C. bhujasyA Read no. 110 after 78 B kairbhavAniti Hara. Omit no. 110 on degmativartita sthagitabhuvanA 80 B ca mAlArUpa 111 B abdheraNaH degmAnaM yatsatyatayA sthApyate Read no. 111 on bhabdhe 82 A, B. sApahutiH 112 B.C. degpAyA iha 83 A spanda 113 B aMbho riktaH 84 B. C. rodbhAsi 114 B kAcitvadhyAro bhaktyaM ta kacidadhyA. 86 A digmAlinyaM 115 B degkArakaraNI 87 0 degpAdakavAkyena 1160 kvacidaMzeSva 880 tasyArthasyA 117 B yatra tade 89 B jIe 118 B. O. taNa tIe 119 B.O. aNNA jayalachI 120 B. C. vibha 91 0 hujalA 121 B ghi 92 B vaMzataraNamityu vi 93 B. C. mAyAM paryavasyati 1220 cchAmA Read no. 93 on A1deg 123 B 'paNapayAva 94 0 svasvarUpa 1240 degvaiNo ndhovagamyate 1250 hoI 96 0 bruvan 126 B degcecchabdenoktau omits a 127 B kathitapadasya Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAti kesarAi u.10] kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi [21 128 B duSTatAyA 161 0 mAlAprativastUpamAvanmAlAvyati129 B yathA / svayi... rekopi saMbhavati tasyApi bhedA. 130 B kumudaM evmuuhyaaH| dilyAnaM codAhiyate / 131 B. c. karaM Read no. 161 on zliSTaH 132 B kiaNANa 1620 yathA kivaNANa 1630 133 B NAANa 164 B atraakssiptvopmaa| NAANa atra hyAkSiptavopamA bhAsvateti 134 zliSTaH kesarAI Read no. 164 on yathA 1350 sIhANaM 165 B atrevAdestu 136 B ANa atrevAdInAM tulyA ANa 166 B omits a 137 B athaNA 167 B. C. evaMnAtIyakAH thaNaA 168 B yogyapadasya 138A. B. katto 169 B. C. te'pi 1390 amuANam 170 B. C. dizA dRSTavyAH 140 B . * navapariNayatA A dRzA 141 B 'notarottaraM 171 B pasarjanIyakArya 142 B saMgatena 172 B kapi 1430 devAkarNaya yena yena sahasA 173 B. C. Niviva yadyatsamAsAditam / 174 B.C. Na Read no. 143 on saMprApte 175 B kapUraH 1440 bena tvaM bhavatA ca kIrtiratulA 176 B. C. kAryasthAkathanaM kIyAM ca loktrym| 177 B suMdaramapi bhAti 145 B punaH instead of vapuH omits 'nIla' 178 B. C. suhRdaH 146 B 147 B sadAnanasya Omit no. 178 on gaurgalI 148 B yopi vardhate 179 B omits api 1490 nityaM Read no. 179 on degdhe'pi 150 B 180 No variant. 1510 upamAnagatamapakarSa 181 B dvAbhyAmapi dravyaM 152 B arthena 182 B saMgararaMgasakta 1530 Arthena ca krameNo. 183 B saMtatamusa 1540 degzatibhedAH 184 B satattvavidoM 155 B. C. hAyopi 185 B niHzaMkataraM 1560 mahAdhatiH nisyandataraGgi 157 0 atra tulyArthe 186 B. C. degcUDApagApi 158 B atrevAhi tulyA 187 B. C. pazcAdaMghI 159 B virahe mAkSisa 188 B saTAdhUlidhramA Read no. 159 on. viraheNAkSi 189 B diahaNisAhiM 1600 zliSTaH / zAbdamaupamyam / diahaNisAI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi [u.10 190 B. C. ehiM 191 A tIiobvevirIe 192 B tIe ubvevirIe 193 B jIvitAsA 194 B. C. tu sahArtha 195 B. C. sannanetaraH 196 B yathA instead of udAharaNam 197 B degbhramimudita Read no. 197 on bhrami rudita 198 B omits atra 199 B yathA instead of udAharaNam 200 B atrAdyadhaiM 201 B. 0. purAre na prAyaH kvacidapi 202 B. C. saMpratyahamatanuragrepyanavatibhAra 203 B. 0. patatu 204 B janmanoramananaM bhuja 205 B muktarUpaM ca hetuH 206 0 yadvacaH instead of vastu yat 207 B. C. yato'bhinnA 208 A janIbhiH kRtAH 209 B. C. bAlAki 210 B. C. saMbhavanti 211 B zrutizAlinI Read no. 211 on ya. zAlinI 212c nirApatatvaramyaiH 213 B. C. sodarazri 214 B ___degekasmiMzcadeza iti 215 B 'kasminnapi bhavati 216 B degvA yatsaparyAyaH Interchanges the verses 513 and 514 217 B zroNIbhAgastyajati 218 B tu instead of ca 219 B.O. NivesiaM| 2200 kusumabANena 221 0 mohahetumantargata 222 B.0. samAropitaH 223 B vyatirekatvena Read no. 223 on cufat reka 224 B yogavyavacchedo 2250 vikalpena kiMcidvaicitryamiti tathA 226 B degna bhinnavRttayaH 227 B degpuSTArthasya svI 228 B pratibhinnaM 229 B degsyehAbhAvAt 230 B yathA instead of udA. 2310 visaMSThulA 232 B yatprakalyate 233 B atra kathanaM praznapUrvakaM ca tadanyathA 234 B salilamanavadya 235 B.O. doSaH 236 B janAnurAgaprabhavA 237 B kAMcidahati / Read no. 237 on kadA 238 B tu instead of punar 0 punarhetva 239 yathA instead of udA. 240 B. C. sarehi Read no. 240 on sarohi 241 B. C. haMsehiM .. 242 B. C. aNNoNaM 243 B. C. vidha 244 B Navara. 0 NavAra 245 B. C. anti 246 0 kalpyate 247 yathA instead of udAharaNam 248 B. C. vANiama 2490 kutto 2500 vagdhakittI 251 B. C. a 2520 jAva 253 B luliyAlayamuhI 254 B parisukkae 255 B 0 sohaLA 2560 tA mUlyena 257 0 kreturvaca suhyo Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. 10) 258 B B 259 o 260 c 261 B 262 B C 263 B. C. 264 a 265 C 266 B 267 B 268BO 269 B. C. 270 B. C. 271 B 0. 272 B CA C 275 B 276 B 277 B 278 c 279 B 280 B 281 B 282 B 283 a 284 B bahue bahUe~ 273 B venaNA C kSaNA 274 B savattIe savattINam caiva 285 B 286 B 287 BO 288 B 289 B 290 c 291 B 292 C 293 B a yathA divva gaI deva gaI kiMdulahaM guNagrAhI sokha sokkha dukkhaMgaM STA kRpANapANitA yathA instead of udA vasudhAyAM pattanaM pure phalarUpayorapi vekSaNA alibham kavole C kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi madhamAdhIyate diSTyaitadudIrNa tatsayoge'sayoge ca nupame cettadeta pratipadyate yaccApi kiMcidA viSayamAsA samAha puraH 'yogamanumaMtavyaM situmazaktena kenApi tameva pratipakSa vijeya ityarthaH * zayAdiva kAmaH omits mukha yatkicit cidiha vastu navastu Read no. 293 on nacididda 294 B 295 A 296 B 297 B 298 B 299 B. C. 300 B 301 d 302 B C 303B O B. C. 304 C 305 B 306 BO 307 A 308 B C C. 309 C 310 B C 311 B 312 BO 313 B 323 C 324 B. C. 3250 326 B. C. 327 C 328 B 329 B "maMgamuMga "kRtamado 'latvAdi C 330 B. C. 331 c tukatayA tatprabha natA ca pUrva pUrva yatrottarasya yat sthApana rekAvalI gaNyate kAvalI bhaya pratiSedhepyevaM 314 C yoktirvA 315 B C vastuto C. 316 B 317 B 318 B 319 c 320 321 B 922 BO yadA yathA instead of udAharaNam kuhareSu caladRzA saMbharina paJja jaNNassa aNNassa kaNNassa taditi anyadaprAkaraNikaM 'rUpakamupamAvAtizayokti' 'cArthAnugamane saMjJA' kapole vibhramayati nibaMdhanA No variant, yadi vA kalpyate *pamAnapratikUla vaNijam amijai [28 va ajim vyasta yugalena vahasi kiM mugdhe 'bhadre rItyA "hala mA ma vAta Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] kAvyaprakAzavAcanAyAH pAThAntarANi budhyate 332 B 333 B degpi lakSituM 334 B yadaprastutapadArthena 3350 saMpRktamapadeg 336 B tatsAmAnyam / udA 337 B. C. nibandhanAtsAmAnya 338 B omits rasa 339 B ranyUnAtiriktatayA 340 B bhAvena nAnayorupa 341 B viziSTa 3420 vaaNesu 3430 ahnAri Read no. 343 on amhA 344A uvAsa uvAsaM oAso Read no. 344 on uvAso 3450 Natthi Read no. 345 on kattha 3460 pAvANam Read no. 346 on qatur 347 B. C. yaddapi kiMci 348 B sopyaparo 349 0 sakhI 3500 tvAM vada kiM 351 B sarvatra caivaMvidhe viSaye sarvatraivaMvidha 352 B deglaMkArarUpatvAyogAt 3530 sarvatra Read no.353 on sarvaiva 354 B kavinA kAryaH 355 B.O. rucArucaM 356 B. C. praguNavarNatA 357 B omits tat 358 c jahavi 359 A * tae B. C. tue 360 B hibhayaM hiaam 361 B.C. rAma 3620 suahaNi 363B atrAtiriktenApi 364 B omits prakRtena 365 B drops iti 366 B. C. gAGgamambu 367 B jigISutayA 3680 yadekatra 3690 saMsRSTiryathA 3700 kusumasaurabha 3710 saMsRSTistu 372 B dRSTiniSphalatAM 373 B omits tu . Read no. 373 on degyostu 374 B. C. ettha 375 B. C. evaM 376 B. C. lAaNNam 377 C parisappantI 378 c NivArei 3790 eta eva yadAtma 3800 sImantarale 381 B. C. tATaGka 382 0 degcetasAM prabhUtacamatkRti 383 B. C. mitkhanayoraGgA 384 B miti ca rUpaka 385 B rUpakatvena tiro Read no. 385 on rUpakatve. 386 - B omits rUpa 387 B yogyatayA 3880 zazAGkena kevalaM kalAkasya 389 B pi dRzyate 390 B. C. degvirata 391 B lomaM pratilomaM ca 392 B. C. yugapadavasthAnam / na 393 B parihAre vA bAdhaka 394 0 eva parigRhyeta 3950 gahiro 396 B ramaNa 0 raaNNa 397 B. C. Nimmala 398 B taha kiM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DambaraH 3.10] kAvyaprakAzavAcanIyAH pAThAntarANi [25 399 0 eso . . 435 B. C. ruce 400 B. C. jalaNihI 436 B. C. degllAsini 401 0 Na kimao 437 B. C. me 402 B pratItiriyama 438 B siJjA pratIteriyama 439 c ityapuSTA 4030 ruddhAzamavizIrNa 440 B puSTArthatayaivAnudeg 404 B uta tadvadanasya 441 c atra zRGgAre 405 B caita 442 C 406 B athaitayoH 443 0 ktarityA 407 B degmAnahasitadyuti 444 B. C. nuprAso'tra 408 B ityupamAyAM 4450 taiva vRtti 409 B. C. sAdhakam 446 B yamanaprayuktatvaM 410 B omits zaziniaMbAdhakatA 447 C cetaH prasabhaM sa 411 B bhyudgata ityadeg 448 B degpamAnagatasya jAti 412 B. C. kasya sAdhaka 449 c deggatanyUnatva 413 B para preyasI 450A padatAM ca 414 A, B. omit Ananda:"surasya B. C. padatvaM ca c has first two lines as 451 B miva te nAbhistanau bhAnandamantharapuraMdaramuktamAlyaM 4520 pratIyamAnena dharmeNa maulau haThena nihitaM mahiSAsurasya 453 B drops stra 415 B siMji. 454 A. B. liGgavacasoH - 416 B siMji. 455 B. C. ranadhyaiH 417 B. C. bAdhakam 456 A. B. iveti c drops iti 418 B vidhyupasaMmardino 457 B 419 B.C. abhinne eva pade / bhedena na tathA 458 B rUpatayA na vizrAnti 420 0.. sphuTatayA 459 B vapi bhinaprakrama 421 B vyavasthitatAM 460 B. C. parabhAgasyA 422 B omits ca 461 B. C. kazcitkA 423 B. C. triprakAra eva 462 B. 0. avagamyate 424 B punareSa pratiniyamo 463 B satyavAdIti / tatra 4250 yadIyAnvayavyatirekAvanuvidhate 464 B drops satyavAdyayaM 426 B vyavasthita iti satyavAdyayaM satyaM 427 B. C. bhAsaH 465 B na ca 428 B . nyAsAdayopi draSTavyaH 466 B rayipauSaM 429 A 467 0 degSThira iva satya' 4300 vAcyAlaMkAramadhye 468 B satyavacane satya 431 B. C. parasparavyatideg 469 B vastutastupratItivighAtAditi 4320 pvantaH bhavantIti 470 B gRhNAti 433 B puSTArthatAM 471 B. C. nipetu 434 B nAtikAmaMti 472 B saMbhAvanAyAM dhruve kA0pra04 / praSTavyAH Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] kAvyaprakAzavAcanAyoH pAThAntarANi [u.10 473 0 vaktuM sahante 493 B.0. rucam 474 B drops iti 494 C atrAcetanasya prabho0 475 B katvadoSaH 495_B. C. pUrvoktayaiva 476 B cAtutvazaMkA 496 B. C. jAtyAnta vitA 477 B varjitatvAttanirupA A . ends samAptoyaM kAvyaprakAzaH Read no. 477 on parivarjitatvA kAvyalakSaNaM / kRtI rAjAnakama 478 B yadarthottaranyAsodeg mmaTAlakayoH / saMvat 1215 479 B. C. nyAsopAdA azvina zudi 14 budhe adyeha 4800 zirasAmatIva zrImadaNahilapATake samastarAjA4810 saMbhavatIti valIvirAjitamahArAjAdhirAjapara482 B etatprayojita mezvaraparamabhaTTAraka umApativarala483 B vitena svarUpeNa bdhaprasAdapauDhapratApanijabhujavikra484 B rthanAya yatnaH . maraNAMgaNavinirjitazAkaMbharIbhUpA485 B zeSa pratipAdayatIti lazrIkumArapAladevakalyANavijaya. tasyAtra rAjye paNDita zrIlakSmIdhareNa pratinAyakatvena pustakaM likhApitamiti / pratinAyakAtvena B ends samAptoyaM kAvyaprakAzaH / . 487 A. B. pradeti zAke candravilocane(?ndu)zazibhiH klupte khare vatsare - C omits afat jyeSThe mAsi sitedale guruyute paMcamyabhikhye tithau // 488 0 rItyA sAdhUnAM paritoSapoSavidhaye zrIviSNubhaTTAtmaje489 B kadarthanAnneyaM nAyaM lakSmaNasUriNA vilikhitaH kAvyaprakAzaHsvayaM / kadarthatAM 490 B drops yathA zubhamastu / saM. 1536 varSe zrI ahammadAvAda491 0 madhye vA ridhi vA nagare vA. dayAsAgaragaNibhiH parigRhItA prati492 B vizastRNa riyam // 486 B Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. paM. 1 11 2 25 3 17 27 19 39 4 5 15 16 33 " 6 14 15 " 39 39 7 23 20 27 "" 9 .23 10 19 15 17 24 16 " 26 21 A 11 16 11 27 14 30 prathama ullAsaH pratIka 8 17 kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi N. B. - Pratikas are followed by various readings. rUpA vakSyamANa C pA ca vakSyamANa prabhusaMmite pracusaM loke 0 loki * vaidagdhyazAla vaidasya 'vapIhAmo A vapIcchAmo 0 vapIchAmo vizAkha 0 vizvA khi 'mokSAH B mokSo kAmopacAranaipuNam naipuNam cakSurAderadeg C cakSurAdira zivacandrasya bAlatvaM, kAmasya C zivacandrajJAtAstattvaM, kA svadante ghaTeta 0 ghaTate tadante II B omits 'nyAdyavyabhideg C nyAvyabhi zAkaTika vA B zAka vA svadate sUdate bhameti dvitIya ullAsaH artho'pi ke 0 deg pIti ke tadanvitapade 4. C. tadanvitaH upacayApacayayo B omits A bhrameti pAmaGgala A. B. C. prAmaGgala tAtparya manapekSya B. tAtparyAyAmanapekSya cA bhidyamAneSvadeg Bomits bhidyamAneSva zabdArtha B zabdArthe 0 zabdo pR. paM. 16 99 24 39 39 24 17 6 28: 17 13 19 20 20 19 28 21 14 17 22 12 2.2 22 rw 22 24 23 19 23 26 24 24 " 33 25 dr 10 16 18 23 15 18 25 29 pratIka zabde lakSaNA 0 zabdalakSaNA * kSaNo'rthaH B lakSaNasya pArimANDa deg B. pArimaMDa 27-28 bAdhito ... zabdena B omits bAdhito ...zabdena bhAI B omits bhAI 'bdavyA C bdasya vyA abhidheyena saMbandhAd B. omits. A adds afterwards. pratipattisteSAM B. omits "mizrAM B. mizrA yatrA A rubs out from nA with haratAla B writes yatra tariti A. B. nta iti / svAbhidhAna mANikya writes svAbhimAna caturthakakSAyAM B. caturthakakSyAyAM gauranubandhya B rthyAditi indrArtheti rAjakIya iti A omits itis. 0. yat ideg na prayojanam A adds na afterwards. B. C. omit na baddhAspadatva A vadvA... Bomits baddhAspadatva yatra B atra Dho rA tadvAreNa B omits a baTudeg A. B. Tu *yitavye B. omits jye gatiravabodhana B. gatire' A yati Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] pR. paM. 26 16 26 39 27 27 17 = 8 28 21 25 26 28 21 28. 33 29 16 29 19 24 " 30 25 5 31 18 31 22 31 25 32 18 39 26 32 27 kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi pratIka iti bhaTTazrI 0 iti zrIbhadeg 33 27 pratIka gamayitavye B gamayyatavya / yati ye vyAca A vyAcaSTe Here A. is rubbed out prayojane jana aJjanamiti Bomits aJjanamiti A adds afterwards. saMsargiNo B saMsargiNA vizeSapra 0 deg zeSe pra0 yathA C yathA sa vastuni kathApra zrantarapradeg C degstupra ntare pra [ ranvaya ] A. B. omit [ ranvaya] mAnikya has this reading. pola 'pAla asaMbaddhadeg B. saMbaddha A corrects afterwards tRtIya ullAsaH pekSaNIyamityAha B' kSepaNIyatva mityAha A rubs out tva apihulamiti mani pihulamiti sahi Bomits sahi A adds afterwards sahadeve B sahadevo kapolau 0 kapAlau vAcyavizeSAt yathA // omits A adds afterwards 33 24-25 prastAva 'subvAi' iti B omits and A adds afterwards, AzvastAM...pAti B omits and A adds afterwards. 34 10-11 prolA ti...bhavatIti omits and A adds afterwards pR. paM. 35 10 36 14 15 18 21 " 37 11 24 39 39 39 33 38 13 "" 91 36 33 44 6 16 " 39 27 40 16 22 sAmAjika: 8 sAmajika: 29 tenAnubhAvaiH B writes tena vibhAve "" 33 45 = caturtha ullAsaH A has corrected "arg 43 2-3 pratIyate... sa B omits pratIyate...sa [ u. 3-4 nirNaya: A. B. nirnayaH vividha A vividha vizeSa repeats vizeSa vakrokttaya BvAcyA evAlaMkArA omits evA spat // svAtaM 'pariNato'''pariNataH arthA 12 13 19 yad apa yadu while A has corrected and writes 27 9 14 4-5 tathAhi... yuktam writes mUle dvideg 0 mUlaM dvideg ghor3i bAhi jAyante / jJAyante 13 44 24 pratItyAdi B prItirityAdi " 26-27 ninovA'san vA rasaH B nityeva / savArasaH 5 7 naragataM 0 naTagataM "bhASi // bhAva kathaM na B omits na zaMkukodeg C saMkuko paragato 0 paramano 'dhA yogo dhA bhAgo B omits tathAhi :.. yuktam yathaiva bhasau yathaiva masau vastvatitANyavadeg 3 vastvitivyava nirvedAdibhizva B omits 'bha rasanA vArtA rasanArtA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi [29 pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 45 14 yanmuniH B ye corrected as moha , 14 bhAvayatIti bhAvaH B bhAvayaMtIti 53 20 vyabhicArI jugu bhAvAH cdegcAriNI jugu padArtha B pAdArtha " 28 degvartante A C repeat vartante kakSyA B. kakSA 54 15 loco B degloko yogyatva bhogyatva , 22 dambhasyA B tasyA 29 ruparaJjana A degrUparaJjana 58 27 vastumAna mAtragrahaNena 0degmAtraM 12 mbI ata B ityata grahaNena 15-16 degdinA tAvannaTabuddhi B omits. rasaH kAvyadeg C rasaH sa kAvya 22 ca Bcca 7 zatruviSaye B zatruviSaya 48 21 bhAvasyAnu B omits , 12 rvananavyAdeg BdegnivyA bhAvasthAnu , 26 yatra B ytraa| rItaH kadeg rItastataH ka 6. 17-18 madhurA...yasya A has added 49 9 degsa itIyad 0 degsa yad ____afterwards; B omits " 11 sya Ananda-A syAnaM " 18 prayojanaM B prayojana BdegsyAmaM 60 24 mAdyalaMkAradeg B omits dha " 16 degsamasyo B omits degttamasyo 28 unnataM B unnata 22 na ced B ca ced 61 15 tadAssveti A. B. tadAsveti , 23 , 28 niSpannaH B niSpannaH eva B omits eva 62 24 jAtA B jA 23-24 tathA hyamideg C tathA bhideg " 27 riti B omits ,, 24 gataM A has only one gataM 63 28 phaNA B pheNA while B has two 22 krAnte B krAntAH 51 17 na vAcyam na cAnyam 25 vartamAnatve BdegvamAnatve 51 21 jAtairhasitA B degjAtaiIsito. 26 vizeSotyalaM BdegvizeSoktA while A his written 65 23 ityaSTAdazadeg A ityASTAdazadeg first oat and then corre- 11 na pade yathAudeg B omits na cted as degtA pade yathA udeg , 21 tApahasitA A tApahisitA / 18 saMdarbhavizeSaH B saMdarbhaH vizeSaH c drops apahasitA , 22 padadyotyena B padadyotena asthAnaM / svasthAna vimuhyanti B omits vimuhyanti pAdacara pAimara 67 12 vyavasAyAMdeg A vyavasAyA sthairyagAMbhIrya ya dhairyagAMdeg prekSyapUrvakA B prekSApUrvakA raudra mamatA 0 raudre mamatA asAvapi ApyAyikA A asau ca BC cA A has written apyAyikA B asau ApyAyikA first at then corrected 69 19 mAhAtmyAda A degmahAtmyAd as ca calayan B valayan 52 29 calad dRSTi A. B. caladRSTi 70 25 calayan / valayan 53 20 mohadeg B modadeg A has wri- 029 smaraH suratasaMgare jayati B smaro tten first at and then jayati Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi [u.5 pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 17 sAbhilASadeg B sahAbhilASa niSadhya varNAnAmapi B varNAnAma 92 12 pAritam A. B. pAritAM 29 saMpAdyate B saMpadyate dhvanyaGgatAdeg B dhvanyaGgatA 18 gamazaMkayA mAzaM. , 25 guNIbhUtavyaGgayena Bomits bhUtadeg , 21 dhvanyata C dhvanyate 93 3-4 nAM hinA B omits , 26-27 karaNAnAM mAnadeg 0 degNAnAM mAni- 94 15-16 nyonyama...anyo Bomits nInA mAna 20 mAtramiti B omits 74 27,28 kiraNadeg B karaNa 29 vA B tA 75 20-21 paripoSaH tataH B paripoSabhUtaH 95 14 etena saMvedana C degna svasaM 75 26 degcyate cyeta 55 28-29 "ni aM B omits , 28 jyate jyete 96 16 zvavRddhA B omits 76 19-20-21 hi vAkyArtha...caJcala Bomits ,, 23 viSaye 3 degviSayo 77 23 degmupAMzu : degmupaMzu zabdakArideg B degzabdakAraNideg 78 24 syAtivadeg 0 degsyApyativadeg , 17 padArthA / zabdArthA' 79 12 sya suyodhana B omits degsya padArthAntarai A tvApadArthAntarai suyodhana B tvAdarthAntara , 18 vena nideg Cord ni0 98 14 degnvitavi. cdegnvitAvi0 24 pratibhASate bhAsate 98 21 ipururacchadamurazca B iSururadamurazca 13 ratibhogArtha B rAtibhogArtha 28 avamataM C avagata 17 sAgarikAyAH rikayA 29 kSaNamanudeg A. B. kSaNamAnu 27 svaprabhedai B svabhedai. , 30 pratipattyA A. B. C. pratipattA ,, 29-30 zuddhAbhedaideg zuddhabhedai0 detad gRhabhojana Bdegdeta iha 81 11 paritoSyatAm B paritoSitAm bhojana 13-14 kopa...bAdhadeg Bomits kopa... 10.15-17 sa durbalaH' 'vyApAragamyaM bAdha o drops , 15 mANabhAdeg 0 degmANAmA 17 vaividhyAt vaicitryAt 82 8 pariNatadeg B paripAta ,, 25 tiSThate B tiSThati , 22 kAnteH B kAntaH , 29 chAgamAlabheta B chAgamAlabhate 83 17 rthasahAyadegA. B. degrthasAhAyadeg 10. 6 krameNa C krayeNa dadhirasyadarthoM B dadhirasyadayo pazcama ullAsaH teSvaGgabhAva B tedyaGgabhAva , 20 arthaviprakarSAt B omits artha 86 18 ratitarAM B omits ratitarAM ,, 22 dvitIyayA B dvitIyA 87 28 pamardaino- B omits 102 22 kaSTatvAdInAmiti A, B.drop nA 88 21-22 dhvanyate tathApi B omits tena B drop tena 89 15 vRttAntamapekSete...nAyikA , 22 vedyate drops B omits 104 25 kakSyAyAM BdegkakSAyAM , 21 vAkyamAtrAM 6 vAcya mAtrA , 27 . dRSTanaSTadivyadeg BiSTadivya 91 24 balAniSedhyadeg deglAniSedhasya .106 3 rvyaJjanAtmano B yaMJjano 19 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vizeyara u. 6-7] kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi [81 pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 107 19 vAkyArthamataye B vAkyArthamitaye kyiAthamataya B vAkyAthamitaye 126 17 vidheyatvapratItideg B vidheyatvA 108 21-23 godAvarI...kuDaGgavAsiNA iti 126 18 nidezeno0 0degnirdezano0 B adds afterwards. 127 28 'bdAnantaro A degbdAnaM [2] ro 109 18 pratItAnAM BdegpratItInAM ___BdegdAnAMtaro 128 23 yatraiva B omits yatraiva SaSTa ullAsa: 129 21 sA ca bahudeg C drops ca 111 18 mupajanayati B degmuparaMjayati 130 2 siddhastho B siddhasto 19 atra ceti A omits , 22 parivarti Bdegparivarsa , 24 ripustrINAmiti ca B omits , 25 yad B yadid . saptama ullAsaH vidheyatvaM caitatprA B omits 113 17 tadapANDudeg C tadApANDu 131 17 kliznAtu A. B. klisnAtu , 22 prasiddhatvAlokamAtra Cdrops , 18-19 yathA saudhAdudeg B omits 114 26 bhaMgepi 0 bhaMgopi 23 kartRkAnekA B degkartRkAneka 115 21 jAnunoradhadeg A. B. C. jAnudhadeg , 27 bahvavakara B bar3hakara rbhAvAd A. C. rbhAvAta , 28 anurakta B murakta BdegrbhAvAtA 21 mativikAsAdeg B omits mati 116 21 bhidhAnukAraH bhidhAnAnukAra: ,, 27 varNatvena BdegvarNane " 25 degmarthonukAradeg C degmarthAnu 135 15 kutuka: C kuntakaH , 28 na ca tat B na cetat 135 16 atrA B atra 117 26 bhAsaH 0deglAbhaH , 27 tvavidhAne B tvaM vidhAne 118 21 tanneyArtha. 0 tannayArtha zabdArthasya B zabdArtha maNideg B omits 119 25 zUnye zUnyo , 27 vidjanadeg B vyaMjadeg 121 28 bIbhatse candanAdayo B omits 138 18 dvitIyAdhai C dvitIye) 122 23 yuSmabhyaM B yuSma , 19 vizvA ...nimittaM c drops paTUkaroSi B paTUkaropi 1-22 putrA"dadAsi c omits sarito B omits sarito 15 marthAnA B ommits 124 17 kAlane kAlaM nai , 19 degcAribhiH B cAriNAbhi degsevito 0 degsevitA pradhAnena B prAdhAnyena 125 21.22 degtaH tIva...bhilASava. 141 22 prati ityuttarAdhadeg C onits B omits. , 26. kodaNDAdiryena B. kodaNDAdi yena 23 vasnetyAdi B omits 24,25 kSataM...rajaHparA ) 143 19 degnukteH 0 degnuktaiH 26,27 vedaya...apUrva-S Bomits , 26 ityAhu B ihu bandheti / gfa starfa: B omits 125 22 bhASyadeg C mahAbhASya 148 28 samAlA A sAmAsA " 26 lokapradeg 0 loke pradeg 150 18 sahAyadeg A. B. sAhAya 136 MUM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [u,7 179 4 32] kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 151 18 zvAnubhUta B. zvAnubhUyata 176 25 pratyukta prayukta - 22 yatta uddezinA B yaddezinA 177 15 nivezana B nivezane 178 20 mohavaM mohitatvaM 153 . 16 striyAzca B striyazca 172 3 dhIrodAtAdi0 0 uttamAdi0 153 22 taJca Arthadeg 0 tattvArtha 179 9 ksRptAdeg B kRSTA 154 2-3 bahuvrIhi...tvarthIbhyAM B drops lehinAm BdeglehitAm " 6 yatra ca B drops ca 12 bhAve dvitIyA bhAve ca dvi0 11-12 tava prasAdAt... degnihataM B nihitaM pinAkapANeH B drops 181 7 naipuNyAbhyAM A degnaipuNAbhyAM " 14 atha yathA B drops " 13 kalahAntaritA B omits , 15 saptamyuttadeg saptasyutta prabhAvAdeg prabhava kaTo 8 ghaTA puNDU B mudra 155 turaMgam A. B. turagam " 13 keraladeg Bdegkarela. 157 28 bhaGganaM B aGgaNaM " 16 vajarAtuGga B vakSurAtvaMga mAsanaprANAyAma BdegmAsanAyAma __ pIlu B vIlu cittasvarUpAdeg B bhinnasvarUpA , 21 vAnAyudeg Bdegva bhAyu " 21 kAkuzrAva B kAkizrAva lampAka B lampAkA , 28 jAtibhinna B jAtebhinna degkIrattaGgaNadeg B degkIrattagaNadeg 159 28 mayorvizeSayoH 0degmayorvizeSA kuhUde B kuhvade vizeSayoH vaidUryA A. B. vaiDUryA 160 29 vAcye 8 vizeSe vAcye 185 9 zilIndhra B degsilIndhra 161 24 padAnadeg C padAdana 185 14 kSitirodhaH B degkSirodhaH lokamavabAdhadeg B lokamapabAdha 1 cyutadeg B yuta 164 25 mAlAyA B mAlayA B omits 165 18 pratyuktadeg 0 prayukta cirorjitaM Bcirojita 166 25 samudbhUtadeg B sadbhUta 11 sevite sevate 166 26 didhIG iti 0 dedhIDiti 187 23 prakRtarasadeg C prakRte rasa , 29 kaSTatvaM guNaH B. C. oniit .188 19 degsthyasaMdeg B sthAsaM0 160 21 pIDitavAn / pIThitavAn 189 21 madhamapA...degvitasyA B.omits bhedajJAna B bhedena jJAnajJAna 190 17 169 24 paplavodeg Bdegpaplave bhayaM B ayaM , 25 ayaM B omits 17 deggamanatayA BdeggamanabhayA , 27 samApatti: B samApatti 22 prAdhAnyadeg A. B. pradhAnya , 28 purANaH B purANa 193 18 tADanaM B tADana 170 10 nAtho B nAtha 1944 pratipadyamAnena B pratipAdyamAnena 170 15 bhavatItyAha B bhavatIha 12 'viruddham B degniruddham siddhatamapadaM B siddhatApadaM 195 15 samavetAnAM B omits viSamabANadeg B viSayabANa , 20 bhaTTasomezvara B bhazrIsomezvara 175 25 degbhAvAbhineyA00degbhAvAbhinayA N. B. Here ends ms B 175 26 zRGgArAdayaH B omits . Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.8-10] kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi [38 aSTama ullAsa: pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 247 18 zaradvarNano'yaM c omits ayaM 197 27 laMkAro yathA 248 10 tathA bhAzabdaH C deglaMkAropakAro yathA C tathA hi bhAzabdaH 198 26 bhaGgo'napekSam C bhaGgAnapekSam 250 4 bhUSaNaistayA bhUSaNestasyAH 20. 26 degvAdhyAropAyA anudeg 14 apuruSasya patheti CdegvAdhyAroparUpAyA anu 0 apuruSasya yatheti 201 23 degtyupamA prakRtasya 252 27 iti bhaTTazrIsomezvara' CdegtyupamayA prakRtasya C iti zrIbhaTTasomezvara 202 20 vAmanoktaM vAmanenoktaM 207 21 anAyAsenopapattiH C anAyAsopapattiH dazama ullAsa: 208 19 zanairna dRzyase zanairna dazyase 265 10 vyApanAdi utprekSyate ityAha vyApa209 21. vAntairmalinadeg 0degvAntaimAlena nAdIti / C vyApanAdi uprekSA. 210 23 pratItaraprayodeg 0 pratItiraprayo viSayaM lepanavarSaNakriye tu tamo na 216 8 saMspheTo C saMsphuTo * bhogatattvenotprekSyate ityAha vyApa221 12 gItavRttayutA C deggItanRttayutA nAdIti / 13 kSalitakapize ( jvalitakapize navama ullAsa: 21 asaMtoSo divAkRSTa 229 13 degsaMdaMzAvRtideg C degsaMdaMzAvRtti C asaMtoSAdivAkRSTa 230 10 tato'trApi 0 tato vApi 266 27 saMbhAvanAyA c saMbhAvanAya 22 pAdAdigatAntyA 268 21 sAmAnAdhikaraNyamutpAdyate 0degpAdAdigAntyA C sAmAdhikaraNyamupapadyate 233 6 tatsamuccaye tatsamuccayo 269 13 adhyAropasya AropaH zabdo 235 5 tRtIyau tvantarito C adhyAropaH zabdo tRtIyau tvaMtaritAnaMtarito 270 24 premalatikAmiti 0 premalatiketi 6 ete cAdimasya vya 271 16 rasyatayA ramyatayA ete cAdimadhyasya vya 25 degmukhaH bhramaraH 0 degmukhaH smaraH 236 6 kAvyagaDubhUtA 274 22 vyomagrAhyadeg 0 vyAmagrAhya kAvyagaDubhUtatA 276 21 vAgAdyanekArthapratyAyane aneko'rtha 9 taravaktrAdibhidA iti vibhAM 0 vAgAyanekArtha 0 degtaracakrAdibhidA iti vibhA 237 13 antvasantedeg 0 anvasaMte. 279 18 kAraNakAryayoH C kAryakAraNayoH 238 24 asatAmahito asitAmahito 19-20 samanvayena .. bhAvalakSaNa 240 17 dvicatuHpaJcaSaNNAM c omits from upameyasyA 0 dvitricatuHpaJcaSaNNAM to degsiddhayarthatvena 18 caturyoge viMzatiH 28. vizeSa prastute sAmAnyasya Comits viMzatiH c omits prastute 242 27 zabdagatatvena Comits zabda 282 28 vAcyArthe vAcyethe 243 13 dIpamAnAbhyAM 0 dIpyamAnAbhyAM 283 24 atra cetanena C atrAcetanena 14 tatra tu lubdhAdeg comits tu 286 11 vinAvantIna na C vinAvantI na 245 22 Cadds the whole verse 26 pratibimbabhAvaH saMgacchate yatra tu from anurAgaH to samAgamaH / C pratibimbatvenopAttaH yathA caMdrAkA0pra05 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [u. 10 34] kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya pAThAntarANi pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 286 26 loke bhAvaH saMgacchate yatra tu / 17 zAtapAtaH 0 sAtapateH 287 15 daivIM 0 devIM 29 virodhena dvayorapi 25 asakRvRttI C asakRdRttAMtau C virodhinordvayorapi 288 21 tulyasvabhAvAt 302 8 saMkaratvAzaGkA ( saMkaratvAt zaMkA tulyasvabhAvatvAt 10 jasseggavaNo C jasse yavaNo 291 16 vihitavatinA ca AkSipte iti 18 laMkAryaH kavi 0 deglaMkAya kavi0 0 vihitavatinA ca yoyamArthaH vizeSastu C vizeSatastu kramaH sAmarthyAparaparyAyArthazabda 27 doSajJairapuSTa C doSajJairanuSTa labdha AkAraprazleSAdarthazabda- 304 10-11 bhaNitvA unmUlitA labdho vAtena AkSipte iti / bhaNinyonmUlitA smayo yasya lakSitaH iti 12 tenApi 0 kenApi C smayoryatayamAlakSitaH lakSata iti 16 tadu[? kiM bhUpatInAM 0 tadupanItAM catuSkapaJcake'pi darzitadarzinA 20 uviggirIe 0 urcivirIe udAharaNairanyad 305 7 rUpamaiva ekAladeg 0 rUpamevaikAladeg . C catuSkapaJcakepi darzite darzito. 306 22 samAnotkRSTadeg C samenotkRSTa dAharaNairapyanyad 307 23-24 tATasthyena pratItiH 294 15 atrApi zliSTodeg C anopazliSTo C tATasthena pratIteH 310 22 rasAdiviSaye rasAdidhvani 295 23 saukaryeNAnyakRtaye C saukaNAnyakRtaye cdrops viSaye 296 11 api tu utpannasya tasya bAdhastayA 312 14 azobhanAnAmeveti C api utpannasya bodhastayA C azobhanano cediti 14 pravartanAd ( pravartamAnAd 314 24 cumbanAdisaktaM bhuvanAdisakta 15 kAraNasattA 6 kAraNasattAyA 315 18 dharmaH dharmI, bhidyate 8 bhidyetA 316 9 sAdhanasyeti yathA rudraTenoktaM 25 abhedAdhyavasAyakatvamiti CAdau sAdhanasyoktistadanusAdhyaC abhedAdhyavasAyAdekatvamiti syeti yathA rudraTenoktaM 297 13 prayojyamAnA C prayujyamAnA 318 28 parapuruSe tathA kucayugale gatasaMbandhaH C gataH kramasaMbandhaH C parapuruSe na vo kucayugale 19 ghanenduravI c dhaneMdurIcI 321 23 anayozceti prativacanayoH __ kramasaMbandhAvagatiriti Artha C anayozceti prabhaprativacanayoH C kramasaMbaMdhAt gatirityArtha vizeSarUpaM kva.. vaidhamryeNa yathA 322 21 rUpeNAkAreNa 0 rUpeNAlaMkAreNa c vizeSarUpaM vaidharyeNa yathA 323 17 vaNo varNo javaH sainyaM ca C javaH 325 19 yoge'nupadeg 0ogonupa pAMzUnAmiti sainyaM ca 335 24 vyaGgyAvasararasa0 jAtenimnatva jAteranimnatva C vyaGgyAvasare rasa vizvaMbharAvajAte vizvabharatve jAte 336 17 saMyojanena cArudeg 0 saMyojane cAru / tvamapi atra pazUnAm iti 350 12 bhakSuNTasiti 0 bhakuMTasiti pAMzutvajAte. 352 17 varma vidvadAdInAM dhvani 0 degtvamapi atra pAMzutvajAte. 0 varma viduSAM dhvani *N. B.-It need not be pointed out that the A BC mes. of K. D. K.P.S. are different from A. B. C. mss. of K.P. For their sources see Introduction, pp. 4-6. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ III kAvyaprakAzasya A saMjJita-tADapatrAdarzasya ttippnnaani| pR. 2 prathama ullAsa: pR. paM. pratIka 1 3 parAmazati note smarati __ jayati note atra namaskRti vastudhvaniya'tireko'laMkAraH (= graMthasya gIH pramAya (1) nirmApyatvAdbhAratI ucitA dhvani vo rana(1)) brahmaNo zaktivizeSastathA 2 4 iha note kAvyAlaMkAre 1 pravRttiH note abhyAsaH nirmANe note asacchatyAdhAnadvAreNa samullAse note sacchaktisaMskAradvAreNa atra hi note vizeSoktirakhaMDeSu kAraNeSu phalAvaca iti vacanAtta cchAyAmAtramatra 8 5 ranyaiH note AnaMdavardhanaprabhRtibhiH nyagbhAvita note nyagbhAvitaM vAcyaM yasmin vyaMgye tasya vyaMjana tarakSamasya ahvAya note jhagiti darduraH note maMDUkaH 79 paM. pratIka paramANutvAdInAM note vaizeSikasiddhAMtatvAt kathaM hima note vAkyAdirityake pakSa vyAkhyAya jAtireva veti dvitIya vyAcaSTe himetyAdi kaizcid note yaugasaugataiH sa note sa sAkSAtsaMketite mukhye'rthaH tatra mukhye'rthe'sya zabdasya yo vyApAra sa mukhya ucyate'bhidhA vA mukhyArthabAdhe note tasya mukhyasyArthasya yo'gre saMbaMdhe'nekaprakAre lakSyeNArthena saha lakSaNaM note..... lakSaNoktA tasyA etau bhedau / rUDhilakSaNAyAstu yogaprAcuryAnnAsti naiyatyA'to'bhidhAtulyaivaiSAM kuntAH note bhaTTamukulamatamapAkaroti kuntAdibhiH note svavAcyamatyajadbhiH svasaMyoginaH note anena tadyoga uktaH gauranubandhya-note prayojanamatra puruSANAM bAhulyapratItirna tu bhayaMkaratvAdi / evaM hyetat gauNI sAdhyavasAnA syAt lakSaNA / gaurayamiti yathA zrutArthA note abhihitAnvayavAdimate ubhayarUpA note yatra vastu vastvantare upacaryate tatropacAramizraNamasti yathA gaurvAhIka ityatra lakSyasya note taTAdeH lakSakasya note gaMgAdeH 18 9 dvitIya ullAsaH 118 yogyatAM note bhaTTamataM degpadArtho'pi note api-zabdena padArthaya vAkyArthavAci prabhAkara sthaakssepH| 10 vAcya note padeneti vizeSaH 12 15 degsaMketasya note narasya zabdA darthavizeSapratipatte vayavaH kriyA note avayavakriyaiva rUpaM yasyopAdheH Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36] 20 pR. 19 1 21 30 30 31 paM. 33 pratIka ubhayarUpA note yatra svamartha sarvathA tyajan zabdAnyalakSayati tatra lakSaNena lakSaNA yatra svArthamapi vadan anyamupAdatte sopAdAnalakSaNA yathA kuMtAH pravizanti / tattva note ekatva 4 9 sAropA note yathA gaurvAhIkaH 2 sAdhyavasAnA note gaurevArya 4 guNau note guNA jAtyAdayastainirvRttau guNau atra hi note svArthaM gotvaM tatsahacAriNo jADyAdayasta evaikArtha 1 2 8 kAvyaprakAzasya A saMzita- tADapatrAdarzasya TippaNAni pratIka caturtha ullAsaH yastatra note uttaratra dhvanA vityanuvAdAtsa dhvaniriti yojyaM 'mUla' note lakSaNAmUlaM ca tadbhUDhavyaM (?)yaM ca tasya prAsatyavivakSitaM 4 samavAyAt parArtha note vAhIka lakSya lakSyamANaguNaiH note mANAzca te guNAzca lakSyamANasya guNA iti vA tatrAdyena samAsenAyau dvau pakSau gRhyete guNalakSaNApradhAnatvAt dvitIyena tu tRtIyapakSosvacchidyate tallakSaNApradhAnatvAt / 8 vRtteH note zabdavyApArasya lakSaNA note pUrvopAttopAdAna 10 lakSaNA 3 arthAntara note arthAntaraM pratipAdyArthalakSaNaM pratipAdayanneva san tatra note zabdasya vyaMjakatve tRtIya ullAsaH 4 2 artha proktAH note vyaMjakatayA arthavyaMjakatA note arthAH kathaM vyaMjakA bhavantIti 11 aipihulaM note ayi pihulamityAdInyudAharaNAni vAcyamathamapekSya dRSTAni (?) 13 gamyate note taTasthena 12 guru note kAlavizeSAdyathA pR. 37 38 39 42 44 45 paM. ng 3 " vacanA note na vacanamAtraM bravI myapi tvAptatayopadezaM te yacchAmIti samagropi dhvanireva upadezarUpatayA pariNamatIti atra vacmItyanena nopadezadAnaM lakSyamasya tvAptatvaM vyaMgyaM / 2 bahu yatra note upakRte 3 1 [ u. 2-4 . 9 'mAssva note atra mriyasveti dhvanyate 2 3 pradhAnatayA note iMgitayA 1 balAd note vibhAvAdikAraNarUpAH kAvyabalAdanusaMdheyAH / anubhAvAstu bhujAkSepakaTAkSAdayaH kAryarUpAH zikSAtonupa [1] deyA: / ] ( na hyazikSito naTaH etAnanusaMdhAtuM samarthaH / vyabhicAriNastu sahakArirUpAH kRtrimanijAnubhAvArjana balAdanusaMdha ( / tavyAH // ) 2 rapi note na hi nAvyasamaye sItAdayo mukhyAH santi / 7 bhAvazAnti note atra kAryatayA sthita iti saMbaMdhaH / rasAdyalaM note rasavadAdyalaMkArAd 5 tatrA note vastunaH 6 carvyamANo note svAdya eva kevalaM vidagdhasabhyAnAM cAbhighAto note vibhAvAdayo na mamaiva nApi pareSAmeva kiMtUbhayasAdhAraNAH / tatazca na tATasthyena nAtmagatatveneti siddhaM bhavati / 1 anumAne note viSaye niyatadeg note yaH zRNoti pazyati sa niyataH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u.4] kAvyaprakAzasya - saMkSita-tADapatrAdarzasya TippaNAni [97 pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 45 8 pramAtR note pramAtA hi sAmA- 52 vahaH jikaH kazcidvidanyaH bhavati 3 gharghara note gharAzca tA madhyajAnAti "rasastathAnyeSAmapIti ruddhAzca tAH karuNAzca svAkAra note pramAturAtmIyA kRtamanumataM gurupAtakaM note kAra eva droNAcArya svapitari pAMDavairmArite 6 vibhAvAdi note kAvyoktainaTena azvatthAmA tatputra Aha prakAzitaiH kirITinA note arjuna 47 1 vabodhazAli note avabodhaH 9 vijahati note paMcamo madhyamazAli ca tat mitayogijJAnaM ca puruSasya taH3 pratyeyo'pyabhideg note jJApyaH prayAti note mRgaH 6 cobhayAtmakadeg note kAryajJA- 56 1 haratyadeg note deva viSayAtra ratiH . pyatvaM 2 yogyatAM note muniviSayAtra 11 naikAntika note degete vibhA 3 anyad note gurvAdiviSayaM vAdyAH asyaiva rasasyetyekAMto 11 stumaH note puMzcalI pratyAha nAsti / 12 vilebhe note vibhAjIcakAra sUtredeg note vibhAvAnubhAve hi 15 aneka note zAbdyA tu vRttyA bharatokte sAmAnyena ekakAmukaviSayameva 48 9 kevalAnAmevAsti sthitiH note 16 upAdAnaM note kartR ete hyekaikazopi zRMgAraM na vyabhi 7 kopasya note zAMtiriti yogaH caraMti 12 autsukyasya note udayaH ntikatvaM note saMyogAdrasaniSpa 13 parAkramadeg note parazurAmasya ttirityasya 16 snigdho note saMdhiH / atrAdyAdhai50 4 netrotsavA note sakhyeva nAyikaiva nAvegaH / dvitIyena hrssH| netrotsavaH strIjanasya 18 kvAkArya note purUravAH pralapati 6 pravAsa note jAlikA kvAkArya paricayA note punaH punaH karaNaM 58 1 bhAvaM note nanu yathA bhAvasya paricayaH zAMtyAdayastathA bhAvasthitirapi 11 layaH note tanmayatvaM ceSTAmayatvaM kaizciduktA tatkathaM bhavatAmityAha 12 anyatra note anyasyAM bhAvasthi 15 vRtta note aMtaHpuramadhye / na mukhya note nanvevaM bhAvAdInAbahiriti satItvamanenoktaM mapi vyaMgyatvAnmukhyatvaM prasaktaM 14 nizAntAntare note saMjAtaH tatasteSAmapyaMgitvAtprAdhAnyaM syA16 eSA viraha note nAma dityAha mukhye ra / rasa eva mukhyH| 18 vakrokti note.valanA (? c )ca paraM mukhya rasepi kadAcit bhAvavakroktizca prazAMtyAdayo mukhyA bhavaMti yathA .51 3 gataM note rodanenApi galita pariNIyamAnaM bhRtyamanuvartate rAjeti mityarthaH bhRtyasya prAdhAnya 12 mAkuJjaya note vakrIkRtya 2 kadAcana note pAzcAtyeSU12 bhazuciM note vAmamityarthaH dAharaNeSu 52 2 azani note azaninAmA huta- 58 3 aMgitvaM note prAdhAnya Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] kAvyaprakAzasya A saMkSita-tADapatrAdarzasya TippaNAni [u.4 pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 58 4 svAnAbha note anusvAnazcAsau 69 1 tadaprAdeg note etau viSNupurANasaMlakSya R0 sthitizca tatra zloko vAcyortho ghaMTAdhvAnAyate vyaMgyonu 11 dadyo note liMgavyatyayaH raNanAyate prAkRtatvAt 59 1 devena note bhavyatA meghAbhidhe kAvyaliGgam note yantra hetureva yene.. yetyarthaH iMdro vai varSatIti paricumbanAdiko vAkyArthatvaM bhajate 3 degbhidhAya note atha rAjA varNayituM sa hetuH| prakrAMtaH atha ca meghAbhidhAyakaH 7. 5 vayasyarAle note tAruNye vakra kazciducyate 7 vyatikara , mizrIbhAvaM yoga4 mAno note bhavatA deveneva padyenetyarthaH karavAlamaMbuvAhamiva Urjitena garji samunmiSa , utpadyante teneva / dhaaraabhirjlairiveti| avasthAH , kAminAmiti 6. 3 ekaikasya note samAsApekSayA zeSaH aikapA 1. vArajanto, virahAvasthAyAM 4 utkarSe note utsavaiH hi na pratibhAharSadaH note pramodakhaMDanaH sate hAraH 9 alaMkAryasya note dhvanyamAnatvena 13 degvaassaeNa note stanabhara eva 61 3 kavesteno note tena kavinA vayasyo yasya sopi viSamocatanibaddho yaH kvacittasya vA yauDhokti tvAJcalayatyenaM yataH na kramati mAtraM tasmAt / 15 saro note smaraH kilAbhilASa62 14 virodhA note yo hi nijamapyadhara mutpAdayati dazati sa kathamarivadhUnAmadharA- 71 1 NavapuNNi note sopi kSaNamAtranmocayatIti meva rajyate yataH 22 yeSAM note digmAtaMgAnAM ko taM note kena saMbaMdhena 22 arthAdhi note kIrtiriya bhrAtRtvAdinA saMbaMdhaH bisinItyAdhullekhena 3 na tata note na tadanaMtaraM ___ 4 darzanAt note hetuH 6 nivArioccia note ghanAliM5 tiSThantI note sAdhya ganAdvAritaH 5 tataH note rAjJaH sakAzAt unvayaraMta note adhikIbhavan 6 tyajantI note kaMdarAbhiH zaraNaM sparzavighnahetutvAt dattamityarthaH ramiaM note tadoka0 etAvanmatheraM...ka iva note brahmA hi jaDe - yApi dRSTaM tatastadanaMtare kathaM ramitaM jalaje upaviSTaH / iyaM tu vANI tvayeti kathaya sacetane 10 kiM ti note kimiti 64 12 anudiNa note tanostanUkaraNaM 72 2 vyAjena note evaM rUpayA'pahutyA vinA nAnyatkarma yasyAH 14 saMvAdAdau note gRdhragomAyu66 2 yuttha note yo yaM vyutthaH sa saMvAdaM bhArate prakaraNaM. vAkya eva / na pade / kriyA 18 sthito note na tvastamitaH - vacchinnaM ca vAkyaM sarvatra 74 2 lokottareNaiva note cuMbanarUpeNa Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 4-5 ] paM. pR. 74 75 78 81 76 1.2 deg vyatyayasya note prahAso vyaMgya ityuttareNa yogaH 85 86 87 88 91 2 14 92 5 manye note tvameva manyase yathAhamanayA saha krIDiSyAmItyarthaH 3 sarvanAmavacanaprAtipAdika note ekavacanabahuvacanarUpArNA vyaMjakatvamiti yogaH / * piNo note vyaMjakatvaM 4 10 anyeSAM note padaikadezAnAM 2 paDohara note pazcAdbhAgazUnyagRhe 10 16 9 paJcama ullAsaH 2 droNAdri note yatra saMrohiNyo mUlikAH saMti / karaH note kari avasaH / (?) rasaH note aMga 13 15 kAvyaprakAzasya 4 saMkSita tADapatrAdarzasya TippaNAni paM. pratIka 4 pratIka tadevo note locanaM SaSThyAH note vyaMjakatvaM iti yogaH 9 10 bhAvasya note rateH rasAbhAsa note zRGgAra bhAvAbhAsa note rati bhAsau note bha bhAvaprazama note bhAvasya rasAkhyasyAMgamiti yogaH 15 kaMcit note ratyarthinaM pAMthaM 2 9 4 atyuccAH note paMcAkSarI nA (?) kavi devasyeti / asmAkaM note pratyarthinAM yoktAni note prAktanaiH kazcid note prAktanAdikaH vyaGgyaM note kAkvA kSiptamiti yogaH eSAM note guNIbhUtavyaMgya bhedAnAM pUrvavat note dhvanAviva paMcAtriMzadAdayaH prAguktA ye te sarvepi zuddhadhvanivat guNIbhUtanyaM yepi bhedA ityarthaH / dhvanyaGgatA note dhvanirUpajA pR. 92 95 96 98 7 saMkaraiH note tredhA saMkaraH anugrAhyAnugrAhakaH 1 / sasaMdehaH 2 / ekapadapratipAdyazca 3 | udA0 yatte sImaMtacihna marakatinItyAdi / 1 jaha gaMbhIro jaha rayaNetyAdi / 2 / spaSTotthasatkiraNakesarasUryabiMbavi - stIrNetyAdi 3. 6 vyaMgyatvaM note idamatraipaye / sarvepi prAcyA bhedA guNIbhUtavyaMgyasyApi vaktavyAH / paraM vastu vAlaM kRtirvetyAdau prAgukte sUtre yatra vastumAtreNAlaMkAro vyajyate na tatra guNIbhUtavyaMgyamiti / yadi tatra vyaMgye'rtho mukhyo na bhavettadA vastveva mukhyaM syAnna ca vastumAtre kAvyazabdapravRttiH / zabdacitratvena jaghanyatvAt taiH note guNIbhUtavyaMgyabhedairiva sa ca prabhedaiH note dhvaniH 'rthAntarasaM note tvAmasmi vacmi vi... 8 9 2 3 5 [39 tadAzrayAt note alaMkRtiSu vizrAntatvAt 10 tiraskRta note upakRtaM bahu ya mUle note ullAsyakalikaravA niyaMtraNena note abhidhAyAdArasya (?) naiyatye vAkyArthasya zabdasyaitAna 6 deg mUle note arthazaktyudbhave'pyarthoyaM bhedAH 12 yathA bharasasi ramaNI ityAdi / 8 'rakhaNDa note lokarUDhApekSApi... nvitAbhidhAnavAdinAM... 9 dIrghadIrghataro note yatheSuzcarma bhittvA mAMsaM bhinatti tadbhitvAssthi / tadapi bhittvA jIvitaM gRhNAti evaM vAkyameva paraMparayAvyaMgyamabhidhatte iti tAtparyazaktivAdinaH / atra note niHzeSacyutetyatra Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAt 40] kAvyaprakAzasya A saMzita tADapatrAdarzasya TippaNAni [u. 5-7 pR. paM. pratIka pra. paM. pratIka 102 18 degdhyAtmanA note svarUpasya 110 3 kAvyadvaye bhede'pIti zeSaH sthitiH zabdArthacitrayoH note 20 kimu smarasmeravilokinInAM note yatra zabda zabdecitraprAdhAnya strINAM tatrApyarthacitraM gauNaM sama103 5 degstutivapuSA note rUpeNa styeva / evamarthacitraprAdhAnye'pi 11 savvarNa note savarNa zabdacitraM gauNaM / na tvakai marthApekSA note saMketitArtha citraM kvApi kAvye samasti / vAcakatvAt / 10 tadetad note suptibyutpatti105 9 zakyate note tadyoga iti vaca lakSaNaM dvayaM tu naH note bhAmahasya 13 mahaM Numajihi note mahamitya zabdAlaMkArA'rthAlaMkArAzca matA vyayamAvayorityarthaH / ityarthaH 14 bAdhaH note yatoyamabhidhAmUla evetyrthH| saptama ullAsa: 106 3-4 pucchabhUtA note evaM cAbhidhA 112 3 tadAzrayAd note rasasyAzraya vayavatvamasyAH bhUto yato vAcyastatosAvapi 5 tadanudeg note lakSaNa mukhyaH 6 tadanudeg note lakSaNa ubhaya note rasavAcya tadanugatameva note dhvananaM zabdAdyA note zabdavarNaracanA107 1 niyatasaMbaddhaH note niyatena niya nAmapi rase vAcye copayogasadbhatatvena iyattayetyarthaH saMbaddho niyaM vAdoSA vAcyA ityarthaH teSu tritaH note zabdAdiSu 2 aniyatasaMbaddhaH note atra hyani 7 duSTaM note padArabdhatvAdvAkyayato'thI vyNgyH| kaamuksyaanyH| syAdau padoSAnAha samIpasthasakhInAM tvnyH| 9 matha note ete kliSTAdyAH 3 9 vAkyArthaH note na padArthaH samAsArthe vetyarthaH vAkyameva note na padaM 10. meva note ete 16 padadoSAH 1. ye'pyA note zabdabrahmavAdinaH 12 raMgitaiH note upalakSitayA 8 1 anumAna note anumAnacarcA- 112 13 kArtAya note kRtArthatvaM nyaayprveshtrkaadvgNtvyH| 113 2 tinduka note TiMbarUyaM tadrUpaHnote vyaMgyo'rtha iti yogaH 11 daivato note adhiSThAtA 5 gRhe note yatra sA duHzIlAste 114 5 ujvalIkRta note prazobhIkRta 5 bhramaNa note kartR 8 satribhiH note yAyajUkaiH 6 abhramaNa note karma 115 2 degdaraH note AdaraH bhayaM ca 109 5 atraiva note atrApItyarthaH 10 gataM note tadapyavAcaka 9 vyaktivAdinA note dhvanivAdinA 13 nRttAdeg note nRtyaMtI jhaTiti yatpAdamUrdhvaM karotyasau daMDazabdaH 14 vidadhat note bibhrat SaSTha ullAsa: 116 4 arAlitAM note vakritAM 110 3 tatra note zabdArthacitra- 117 2 degkalApo note dhanaM niviDaM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.0] pU. paM. paM. 117 2 118 119 121 122 123 11 13 14 tasya bhAvastatra / etat note hiMsAdikaM yogazAstrAdau note yogazAstrAdau na tu vyAkaraNe 1 niSiddhaM note rUDhi prayojanaM vA vinA 7 9 kAvyaprakAzasya saMzita- tADapatrAdarzasya TippaNAni paM. pratIka 5 moina note mUcchI surataM zatrUNAmeva bhUpatetha 10 pAvakA' note pavitrAnvaye 11 "vaM note pupu tridhADalI 15 saMdehaH note iti saMdigdhadoSaH 9 "pratItAH note ityapratItadoSaH 5 pratIka ruciraH / sa cAsau kalApakSa asya note barhiNaH 12 mubhI note rAvaNaH prAha 20. "mAtra" note na tu maurvI sAhi dhanuSmataH sAmAnyena sicaiva 'muktA note na muktA yA prAgbhavatA'tipriyatvAt 9 to viM note khedaM viratvAt asmAn note sakhI Aha na trastaM yadi note bhArgavaH prAha yatA note vyApta Azayo yasya sa tathA zuddhAzaya ityarthaH 5 iMdraH / mUkabadhiro'neDamUka: note aprayuktaH 9 prasiddhAH note mato nihatArtha doSaH 11 10 kuvindastvaM note rAjapakSe pRthvIlAbhayuktaH / kolikadhAnyapakSe paTayasi note paTU karoSi pa karoSi guNAtha grAmAna saritazca nadyaH tA / davarakasaMdohA to yAH saramaH / tAmbhaH / vanasthAH note kinnarAH / vane jale tiSThati vanasthA dhIvarAH 13 vigatA note yA hi paTaM karoti tadbhAryA kathaM vigatAcchAdanaM bhramati 3 'sarpati note gacchetI svArtha gacchaMtIca kaMpanA note senA rAgavaMzAca lA-ca vAmalocanA note vAme zatrI locanaM yathA gulocanA ca grahaNa note prahAra 4 kA0 pra0 6 Ta. 123 124 129 130 131 132 134 rajaH note kSataM sattvarajobhyAM paraM tamo yasyAM 6 vedaya note bodhaya - ravikiraNebhUmitattamAH kRtA / jAgRhItyarthaH / tavaM 4 pratijahi note speTaya 11 1 5 133 12 12 3 tvAditi note zrutikaTu 4 labhya note bhaviSyatyeva 12 niSeka note apayasAM niSekaM kurute dazAM kAsAmiva cetobhuvo bhallInAmiva 13 kurate note bhahiH pAThyata iti yasadina kuruta ityarthaH zabdaH note eSu triSu vRtteSu pelasapretazabdekadezAH zrIDAu gupsA amaMgalA "tarAM note prabhavati 13 15 t 4i mAtrA note bharatasaMbaMdhinyA udAhArya note bhavimRSTavidheyAMzaM virudvA pratIti: note iti viruddhamatikRdoSaH saMdehaH note vivakSitazca sAdhuSu caratIti / 20 'meva note na kSamate 6 vAkyameva note vAkya evaite doSA ityarthaH 13 ghAra note karmadhArayaH aANi note maMtrAyudhAni 15 atra note roirase vikaTa note kaThora 16 nizuMbha note bhaMga "viduH note muktaH 4 saMdhe note paraH saMnikarSa saMhitA / seva cAtra saMdhi 134 17 135 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] pR. 135 136 137 138 139 140 141 147 150 152 paM. pratIka 9 13 2 3 4 6 13 9 atra yadihAnyatsvAdu note evaM nAma suMdaratvamasya kAmasya yatkSaNamapi parihartuM na zakyate'yaM ca doSo yasya vipakSairapi brahmacAribhiH prapannaH / guNa evetyarthaH / bhakArI note etau kvApi cchaMdasi niSiddhAviti jJAyate / kanyA note kumArImRttikA saMbhArAH note saMbhArA mRdaMtakSepyA lAvyAdayaH mugdha note mugdhAyA vidagdhAyAzca sabhAyAmadhye ra 6 rataM vA note idamapyanucitamakramazceti yogaH dvitIyA note dvitIyasminnarde gata eko vAcakazeSaH zabdAMzo yasya prathamArdhasya tat / 1 guNAnAM note vizeSaNAnAM 14 narapati note yudhiSThiraH 5 prakRteH note bhagnaH prakrama iti yogaH 8 'jeyaM note strIpakSe niSkaruNakulajA bhuja note doSAkaro yatkulaM tasya zrIH 9 kuTTanI note mahatI cAsau kuTTanI ca 10 sarvagA note gamyAgamyagAminI 3 vizeSA note niyamAniyamayoH vizeSa | vizeSayoH parivRttaM vini'yo yeSu vAkyArtheSu te tathA 6 7 12 kAvyaprakAzasya A saMkSita-tADapatrAdarzasya TippaNAni [ u. 7 paM. pratIka 5 vidhyanu note vidhyanuvAdAvayuktAvanucitau yatra 6 duSTa note duSTaM padamityetadeva duSTa iti liMga vipariNAmena saMdhyata ityarthaH 12 parimalaM note camatkAraM kamalagaMdha ca 11 8 sapadameSu note cariteSu pragRhya note yatsvareNa na saMdhIyate tatpragRhyaM padaM 'muttapate note dIpyate saMghA0 note duDDI- laNDa-ciMku zabdAH kasmIradeze varAMgameDhyonimaNivAcakAH usAvatra note kaSTatvaM yathA hataM lakSaNA note chaMdolakSaNa pR. 152 153 155 156 157 158 159 160 161 14 6 paspaza note bhAlamAlaprAyAH (?) / nirarthakAH / 3 karNAlaM note karNa / kRpa / hArdikyAH rAjavizeSAH / 1 nyAyyaH note na cedekatra / iti duSkramo nAma doSaH / 2 svapiti note sUtrahaThyAM kopi vezyAmAha / grAmyatvodAharaNamidaM 12 idaM te kenoktaM note prasiddhiviruddho yathA 13 hemnaH note kaTakAkhye rucayaH note abhilASAH kiraNAzca vastuni 16 prasiddhaM note iti lokaviruddhaM 3 prasiddhaH note na tvaMkurogamaH / iti kaviprasiddhiviruddhaM 5 mahasi note sati 15 18 sudRzi note kAminyAM yAntyAM note upapatisamIpe 15 16 zAstreNa note viruddhaM vihitam note iti kAmazAstra viruddha 2 vimuktaH note muni 10 * viSAditA note atra kimadbhutaM / sadaiva / prakRtireva / ityeteSAM tataH kimityeka evArthaH / dvaktra note tasyA vaktraM jyotsnAmiti note jyotiSmatI rAtrijyotsnA 4 arthitve note mAlyavAn rAvaNamAtAmahaH prAha Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma u. 7-8] kAvyaprakAzasya A saMzita-tADapatrAdarzasya TippaNAni pR. paM. pratIka pR. paM. pratIka 161 6 parasya note rAmasya 182 7 vadAtaM note avadAtaM sAtizayaM 13 rAvaNaH note jagadAnaMdakAritvAdyauMtarasaMkramitavAcyaH 9 pUbhayathApi note divyaprati. prayatnaparibodhitaH note azva baddhamadivyapratibaddhaM ca varNyamityarthaH sthAmA duryodhanaM pratyAha / mA 189 1 sarasaM note ekatra sAmaM / anyatra cedroNAcAryapade karoti tadAI sasnehaM sarvAn ripUnhanmi / tatastvaM 189 6 mardhaH note zRGgAravibhAvanizcitatayA rAtrau sukhaM zeSe tataH pratipAdana zayitaH san stutibhireva yadi prasiddha note prasiddhena tena guNena paraM bodhyase na ciMtayA / atra zeSe adhikatvalakSaNena yA upamAnatA vidheyamayukta prayatnena bodhyase tayA upAttamasthiratvaM * ityasyaiva vidheytvaat| 190 5 rasAntaradeg note aviruddhaM 16 jAlmo note mUrkhaH 191 4 smaryamANa note maryamANaH 164 7 anyatra note ArUDhatvAvagati zaMgAraH karuNastu sAkSApratIyayaMtra nAsti tatra kevalo jyA-zabda mAnaH viruddhopi na duSTaH / tathA . iti yogaH viruddhena saha sAmyena vivakSito 165 1 samarthanaM note rUDheSvevAyamapa virudvopi na duSTaH vAdaH 194 1 upodalyate note udvatabalaH 166 1 doSANAM note aduSTatA kriyate 167 8 vacasi note kaSTatvaM gunnH| 2 guNaH note apradhAno rasaH 168 11 rAjate note vIDAzlIlamidaM saMskAra note rasAMtareNopo. 14 akRmeH note amaMgalAzlIla dvalitaH 175 10 vIDA note svazabdenopAdAnaM pradhAnaM note aMzinaM rasaM mIla note mIlaMtyo bhruvau yasyAH tathA note tena prakAreNa kRtA. 1761 degduccadeg note ucce bhujamale smasatkAra ityarthaH lokyate bhAlokena tAM 195 1 rasasya note karuNasya komaladeg note komalakapola rasAntareNa note zRMgAreNa tale'bhiSikto romAMcAdinA vyakto 2 rasazabdena note aMginyaMgatvayonurAgastena mAptau yau ityatra aMgini rase 5 mativRttya note tAruNya ityarthaH ityatra zabdena sthAyibhAvo ratyAdi6 tanoti note kopi svajAyAM lakSyate / sa cAMgitvenodAharaNadvaye pazyan vikArairAtmAnaM moTayatIti darzita eva taatpry| prahArAdeg note saMgrAme AyudhaiH aSTama ullAsaH prahArAH 195 6 zauryAdi note zUra iti vyavaha177 13 nihuara note upapatau raMtIti yogH| 178 3 rativilApe note tatra hi karu vizrAMtadeg note pRthagjanAH Nasya punaH 2 prakAzanaM kRtaM 12 vaMdhyA note vAmanAdayaH 9 degvadhe note tantra hi mUlanAyako 197 1 upakurva note guNavivekamu tvA'laMkAravivekamAha 3 9 na viSNuH Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] kAvyaprakAzasya A saMkSita-tADapatrAdarzasya TippaNAni [u. 8-10 pR. paM. pratIka dazama ullAsa: 197 9 "mukhena note zabdAlaMkAratayA pR. paM. pratIka ityarthaH 13 bhavatI note namanAya yaMtI 253 3 sAdharmya note sAmAnya 10 guNaniradeg note na hi vyakto bhede note vizeSa guNotra kopi pratIyata ityarthaH 256 6 sthitau note ArthI bhavati 2 galita note cittasyeti zeSaH 10 svapne'pi note ArthI 11 zuke note zuSkaMdhanasyA 12 cakita note bhArthIpUrNA vAkye gniriti saH 14 sarasija note pUrNA zrautI vAkye 1 guNaH note mukhyavRttyA tu rasa 2571 atyAyatai note pUrNAzrautI samAse evetyarthaH 5 avitatha note pUrNA ArthI samAse 9 gAmbhIrya note pUrNA zrautI taddhite sparzAH note vargAH 10 durAlokaH note pUrNA ArthI taddhite laghU note ladhvaMtarito 258 9 tadvat note tayA pUrNopamayA 209 5 zAntA note zAMtamapasya natAM tulyA vartate yA luptopamAsA tadvat gIzarIravyatiriktasya ciMtanaM yeSu 10 paMca note na tu SaT / vAkye 3 kRSNA note draupadI samAnadharmalope zrautI kAvya note nATakAdi / tatra 251 3 karavAla note samAse samAnacAnuddhatA eva racanAdayaH iti dharma lope zrautI 1 kavisamayaH degpamA note tatra samAsa ArthI 1 4 viSakalpaM note taddhite dharmalope navama ullAsaH ArthI 'taddhite zrautI niSiddhA 4 223 6 padabhaGge zleSeNa yathA note vakro- 260 12 ruharuhi note autsukyaM ktirhi dvedhA padAnAM bhaMgena abhaMge- 2611 vip note kipa Ayi lopaH / netyarthaH samAlazca / tau gacchati iti 224 6 cheka note chekAzca vRttayazca tAH dvau bhedo| gataH praaptH| 9 marIhasi note mariSyasi 225 16 zAbdastu note na tu vArNaH 262 1 trilope note dharma upamAnavAdi 226 13 eka note tatreti vyAcaSTe 269 2 Aropa note jyotsrAdayaH bhinne note anyatra / taM vyAcaSTe Aropya note bhasmAdayaH 242 6 kaSTatvA note zabdadoSAH zabda kApAlikI note rAtrireva kA guNAH zabdAlaMkArAH arthadoSAH yoginI arthaguNAH arthAlaMkArAH mudrA note mudrAzabdaH prazaMsArthaH 246 4 ya note zabdortho vA parimalazabdopyevaM 5 bhUmi note tena svayaM ca pallave pAdatraye note samastavastuviSatyAdAvapi zabda eva kavipratibhA yasyodAharaNaM pAdatrayaM caturthapAde saMraMbhagocara iti zabdAlaMkArataiva svphutiH| niyatA note niyatasyAropaNa 7 rasAdi note arthamukhaprekSitvameva tadevopAyo yasya / bhaavyti| 272 5 vairiJca note sahastraM yugaparyaMta maha brahmaNo viduH ityAdi yukteti Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u. 10] kAvyaprakAzasya A saMkSita-tADapatrAdarzasya TippaNAni [45 pR. 4. pratIka . pR. paM. pratIka 272 9 mAropaNa note AropaNaM 316 1 paurvAparya note Adau sAdhyanimittaM yasya nirdeshH| yadvA bhAdau sAdhanoktiH 276 12 bhUpau note vibhAkararAjAbhidhaH pazcAtsAdhyoktiriti 277 1 bhedakaiH note vizeSaNaiH gUDho note hastasyopagRhaM upagRhanaM ziSTaH note samAnaH 318 9 yadAsatyA note yeSu prAgukteSu vizeSyasya note upameya AsattyA 285 3 carama note pazcAt adhiSThitamiti dRSTvA bhinaM note vyAptaM 286 4 bimbanaM note nanu prativastUpa vayasyA note viparItaratimAyAmivaikArthameva sAmyavAcakaM kAriNyAH padadvayamiha prayujyate-parivArapada eSA note virodhaH so virodhe'pi paribhogayogyatvayorekarUpatvAt / vijJadvandvena yadvaca iti birodhamana tu nirvANamanobhavajvalama lakSaNamatrApyAsti vikAsau bhinnAvekArthoM 325 15 siMhikAsuta note siMhaH 291 2 AkSipte note vyaMgye sutaH note rAhuH 299 7 aho hi me -note vizeSaH 326 5 mahato note tanusvepyAzrayAvAcyadeg note suhRdaM prati zrayiNau yanmahIyAMsau syAtAmiti 8 ta eva dhanyAH note idaM sAmAnya yogH| 12 dRSTvaiva note vaidhayaM atra note bhanAzrayastrijagaDhUpaH 301 . sutattva note paramArthavidAM tanurapi mahato yazorAzermAtraiva 303 2 vyAjena note kothaiH zrautI mAnenAdhikasyAbhavanAnmahIyastvestutiH paramArthatastu niMdeti degdviSadeg note ana muda mAzritA306 6 mataM note abhISTaM stanvyopi vidhAtrA tanulakSaNe 307 3 nyUnena note prahAralakSaNena mAzraye mamAvAnmahIyastayoktA uttamasya note vasudhArUpasya 327 12 kRtI note upahAse 309 8 ye prekSya...note hayagrIvaM rAjAnaM saMbaMdhi note viSNusaMbaMdhinA 12 dRSTe note nirvikalpena mukhena saMbaMdhaH saadRshyruupH| 309 13 yathA dRSTaM note bhedavikalpo hi 327 14 lakSmaNA note kRtvA vikalpasyaiva vyaapaarH| sa jhabhi 343 15 niyamena note cakrI kartA namapi vastu gauH zuklazcala ityevaM cakrAripaMktimeva stauti tAnyadibhinatti / bhinnamapi padArtha... vyAdirUpeNa gaurityevaM saMsRti 346 9 kAkutsthAt note kuzAt 31. 8 upalakSaNIye note varNanIye kumudbatI note kuzabhAryA vAkyArthakRta ityarthaH 347 6 upAttenaiva note na tu gamyamAnena noktaH stuti para Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya A. B. saMjJitAdarzayoH pArzvagatAni TippaNAni / prathama ullAsaH pR. paM. pratIka paM. pratIka 45 12 nATyaM lokadhI / svarAlaMkArasaM3 10 zAstraM B. note vedaH yuktamasvasthapuruSAzrayaM nATyaM tyAkhyAnadeg B. note dRSTAntaH naavydhrmii| purANetihAsayoH 47 19 hitaparadeg A. note mitetara 7 14 rekasya A. note vyatiriktatvena 58 11 ratirdevAdiviSayA A. note vyakSAlitam A. note prakSAlita bhicAribhAvo hyatra sthita eva miti yukte na vyaGgyaM pratIyate pratIyate, na zAntyAdivizeSaNakSAlanasya vApyAmeva saMbhavAt vishissttH| nirmaSTo A. note nitarAM 60 19 pakSasyAgraNIH A. note svakIya vargasya dvitIya ullAsa: 60 22 laMkAro A. note vyatire14 19 vibhinneSu A. note vakSyamANaM __ kAkhyaH / vyaGgyo hi vyatireko16 23 anyo'rtha A. note gaGgAzabdena 'tra / vyaGgyaM cAlaMkAryameva na tvalaMsAkSAttaTasyAnukteH kAro bhavati ityrthH| 24 lakSaNo'rtha A. note degNo yo'rtha 63 26 kurvantIti A. note mAninyaH B. lakSaNasya / 25 vartamAnatve A. note viSaye 19 12 yatra zabdaH A. note yathA gaGgAyAM 26 saMbandhamAtraM A. note gUDhaM ghoSaH yathA kuntAH pravizanti 76 28 jitamiti A. note phalaprAptiH 24 24 tasya A. note lakSyasya pazcama ullAsa: tRtIya ullAsaH 86 25 Urjasvi A. note hananavRtteH 34 13 udAhRtaM A note mAe gharova 21 asodeti A. note bhAvasaMdhiyaraNamityAdinA bharbhAvasyAGgaM yathA 'asoDheti / pazyet A. note bhAvazabalatA caturtha ullAsaH bhAvasyAGgaM yathA 37 28 dharmAntaraM B. note AptatvaM 27 vyutkrama A. note viruddho'yaM 40 13 vAsanAtmayA A. note janmakAle krama iti 'pi puruSeNa sahotpanna iti hRdayam 27 vibodhaH A. note viziSTo bodhaH 8 bhAvArjanaM A. note yato vyabhi- 89 11 vAcyatAmiti A. note vAcyAGgatAM cAriNAM nijAnijAnubhAvAH santi 92 25 sve A. note svakIyA tacchadeg A. note naTa 26 tAtparyam A. note ekatraiva vRtte. taniSThaM A. note zarIra nirguNIbhUtavyaGgyaM cAlaMkArazca pratizIrSakAdi A. note AhA bhvtyevetyrthH| yAnubhAva 93 29 kaSAyavarNIkRtaH A. note priyaH bhujAkSepa A. note sAtvika 97 26 samitatvAd A. note asaMketibhrakSepakaTAkSAdikaM A. note tatvAt upAGgAnubhAva 10. 27 bahirdeva A. note liGgato yathA 15 12 lokanATyadharmi A. note svabhA 101 17 udgAtA A. note samAkhyAyA vAbhinayopetaM nAnAstrIpuruSAzrayaM yathA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.5-10] kAvyAdarzakAvyaprakAzasaMketasya 4. B. saMzitAdarzayoH pArzvagatAni Tippa0 [ 47 pR. paM. pR. paM. 12 170 27 104 110 125 133 167 13 priyAyA A note priyAyAH savraNamadharaM dRSTvA roSo bhavati / apriyAyAstu dRSTvA parihAraheturAnando bhavati / taddharSo mA yuSmAkaM bhUditi sakhIviSayaM A note nAyikA 15 170 pratIka aparAdhI A note alinAsdharaH khaNDito na tvanyeneti SaSTha ullAsaH 27 atrAnuprAse A note chekAnuprAse zabdAlaMkAre 136 18 saptama ullAsaH 9 ityAdI A note asAvasyAH sparzo vapuSi bahala zcandanarasaH ayaM kaNThe bAhuH ziziramasRNo mauktikasaraH kimasyA na preyo yadi paramasahyastu virahaH / 151 26 160 23 25 azlIla : A note na phalamadyApi labhate sA virahiNItvAdityarthaH / 'saMdhau A note DaDhaNaparastu ityAdirarte tadvargapaJcamaM / nizAcarI A note tADakA vastrAmbhoja A note bhojarAja praticchinnA vakti 28 tadvidya A note sA vidyA yeSAM te 25 yathAvannAnate A note tathA bhUtaprakAzAtmanA prakAzante ye te tathA / 175 27 177 20 212 223 224 226 aSTama ullAsaH 7 manthallikA A. note mana (? ta ) likA 14 paryAbandheSu A note saMjJAyAM kani 20 pratIka dhyeyaM A note anena bhUsaMviditvaM tasyoktam 22 23 15 pAdAna A note doSaH tathAtreti A note tathAvidhacchAyayA ukterabhAvAt / ato'trAnubhAvAnAM kaSTakalpanavyaktiH 308 23 24 navama ullAsaH zleSeNa A. bhabhaGgazleSeNa ca / note bhaGgazleSeNa A note bhane tu nyasya A note dvitIyasya yAyAvarIyastu A note paNDita nAma 23 ananvayena A note a[na] nvayanAmnA'laMkAreNa / dazama ullAsaH 267 13 tikAla A note bhAla 303 11 kriyA A note aMhiprasAraNaaGgadIrghIkaraNa-kaNThavakrIkaraNa-mukhavakSalagnAni saMsthAnoktayaH / ghaNTo A. note kApAlikaH / zastram A note patati bhujaM ityet padadvayArthatayA pariNata ityarthaH / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya akANDe chedaH akANDe prathanam akramam agUDhavyaGgyam agUDhavyaGgayA lakSaNA bhaGgasyAtivistRtiH aGgino'nanusaMdhAnam atadguNaH atizayoktiH atyantatiraskRtam adbhutarasaH adhamakAvyalakSaNam adhikapadam adhikam anaGgasyAbhidhAnam ananvayaH anabhihitavAcyam anavIkRtaH aniyamaparivRttaH manucitArtham anumAnam anuvAdAyuktaH anuprAsaH anuprAsadoSAH anubhAvavibhAvayoH kaSTakalpanayA vyaktiH anya zabdasaMnidhiH anyonyam apadayuktaH apadastha padam apadasthasamAsam aparAGgavyaGgyam apasmAraH apahnutiH apuSTaH mapratItam kAvyaprakAzasthaviSayANAM akArAdyanukramaH pRSTha a 178 178 150 84 24 178 178 187 284 38 52 10 137 279 187 263 142 159 160 114 122 224 295 177 315 162 27 320 162 144 145 85 54 275 V 152 117 124 113 | 122| viSaya aprastutaprazaMsA aprastutaprazaMsAdoSAH abhavanmatayogam abhidhAmUlavyaJjanA abhidhAlakSaNam abhinayaH amataparArtham amarSaH arthaH arthadoSaH arthabhedAH arthavyaJjakatvam arthazaktyudbhavadhvaniH arthAntaranyAsaH arthAntare saMkrAmitam arthAlaMkArAH ardhAntaraikavAcakam bhalaMkAradoSAH alaMkAralakSaNam alaMkAra vyaGgyatvam alaMkArasyopakAratvam alakSyakramavyaGgyaH avahittham bhavAcakam avimRSTavidheyAMzam bhavivakSitavAcyaH avizeSaparivRttaH azlIlam asaMgatiH asamartham asundaravyaGgyam asUyA aprayuktam asphuTavyaGgyam f Adopted from the Anand&srama edition of K. P. S. of Manikyacandra. pRSTha 279 301 139 27 15 28 151 64 27 152 11 31 61 248 37 263 139 295 197 58 197 38 -54 114 123 133 118 124 37 160 115 123 133 136 163 277 113 51 53 90 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya kAvyaprakAzasthaviSayANAM akArAdhanukramaH viSaya kAmyodbhavakAraNAni komalA A. AkSepaH bhAlasyam mAvegaH mAzIH 225 118 124 kliSTam khagabandhaH 247 146 54 264 202 Yr mm 310 ugratA uttamakAvyalakSaNam uttaram utprekSA utprekSAdoSAH udAttam . unmAdaH upanAgarikA upamA upamAdoSAH upameyopamA upahatalupsavisargam upAdAnalakSaNA upAdhibhedAH ubhayAlaMkArAH garbhitam garvaH guNabhedAH guNalakSaNam guNAlaMkArabhedaH guNIbhUtavyaGgyabhedagaNanA guNIbhUtavyaGgyabhedAH gUDhavyaGgyA lakSaNA gauDI gauNI lakSaNA 225 253 296 2GWOGNEWSM, 264 135 117 grAmyam - 251 glAniH 53 ekAvalI 110 capalatA citrakAnyasvarUpam cintA cyutasaMskRtiH bhojaH chekAnuprAsaH 224 audhitI autsukyam jaDatA 54 kathitapadam karuNarasa: 334 153 kAkAkSitavyaGgyam kAraNamAlA 273,219 taduNaH tAtparyArthaH tulyaprAdhAnyam tulyayogitA tyaktapunaHsvIkRtaH trAsa: triluptopamA 289 262 kAvyaphalam kAmyabhedAH kAvyalakSaNam kAvyaliGgam kA0pra07 dIpakam 287 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56] kAvyaprakAzasthaviSayANAM akArAnukramaH viSaya pRSTha viSaya 155 286 153 251 254 27 dRSTAntaH dezaH doSaguNAlaMkArANAM zabdArthagatasvam doSalakSaNam doSApavAdaH 242 112 punarukA punaruktavadAbhAsaH pUrNopamA prakaraNam . prakAzitaviruddhaH prakRtiviparyayaH pratikUlavarNanam pratikUlavibhAvAdigrahaH prativastUpamA pratIpam / 187 162 179 134 178 dainyam dviluptopamA dha. pratyanIkam tiH dhvanimedaparigaNanam dhvanibhedAH dhvaneH saMsRSTisaMkarau prabandhagatadhvaniH prayojanalakSaNA 202 210 278 prasAdaH prasiddhimatikAntam prasiddhiviruddhaH 146 nidarzanA nidrA nirarthakam nirvedaH nirhetuH 121 132 .157 phalasya vyaGgyatvam .25 156 nihatArtham [114 2122 (132 bandhaH bIbhatsarasaH 117 neyArtham bhagnaprakramam 147 124 (133 137 nyUnapadam patavyakarSam padadoSAH padAnuprAsaH panabandhaH parikaraH parivRttiH parisaMkhyA 226 248 316 bhayAnakarasaH bhAvaH bhAvazabalatA bhAvazAntiH bhAvasaMdhiH bhAvasthitiH bhAvAbhAsaH bhAvikam bhAvodayaH bhrAntimAn 307 317 225 paryAyaH paryAyoktam pAJcAlI punaHpunardIptiH 309 225 maGgalAcaraNam matiH 178 madaH Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya Indire madhyamakAvyalakSaNam maraNam mAladIpakam mIlitam murajabandhaH yattacchabdavicAraH yathAsaMkhyam yamakadoSAH yamakam razanopamA rasadoSAH rasadoSApavAdAH rasabhedAH rasasya zabdavAcyatA rasAbhAsaH rItayaH rUtilakSaNA rasa svarUpam rasAdInAM padekadezAdigatatvam rUpakam raudrarasaH lATAnuprAsaH liGgam luptopamA ya. lakSaNalakSaNA lakSaNAmUlavyaJjanA lakSaNAsvarUpam lakSyArthasya vyaJjakatvam lAkSaNikazabdaH yaktrAdivaiziSTayam vakroktiH vastuvyaGgyatvam vAkyagatadhvaniH la. kAvyaprakAzasthaviSayANAM akArAdyanukramaH viSaya vAkyadoSAH vAcakasvarUpam vAcyasiddhyaGgavyaGgyam vAcyArthavicAraH vAcyArthasya vyaJjakatvam vAmanokA guNAH vitarkaH va. pRSTha 54 203 289 263 320 247 53 126 297 ** 227 263 174 170 48 175 39 73 56 225 23 268 52 18 24 15 12 24 225 28 258 31 223 62 66 vidyAviruddhaH viyayuktaH vinoktiH viprayogaH vipralambhazRGgAraH vibodha vibhAvanA viruddhamatikRt virodhaH virodhitA vivakSitAnyaparavAcyaH vizeSaH vizeSaparivRttaH vizeSoktiH viSamaH visaMdhiH vIrarasaH vRSyanuprAsaH vaidarbhI vyaktiH vyayArthasya vyaJjakatvam vyaJjakazabdaH vyaanAsthApanam vyatirekaH vyabhicAriNaH zabdavAcyatA vyabhicAribhAvAH vyAghAtaH vyAjoktiH vyAjastutiH vyAdhiH vyAhataH mIDA { [51 pRSTha 121 134 12 89 12 11 205 54 157 162 305 27 51 54 295 120 131 299 27 * 333 160 297 325 135 52 225 225 27 12 30 95 290 175 53 335 317 203 54 153 54 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] kAvyaprakAzasthaviSayANAM akArAyanukramaH viSaya pRSTha viSaya 323 348 310 zaktisaMkocakAH zaGkA zabdabhedAH zabdArthobhayazaktimUladhvaniH zabdAlaMkArAH zabdAlaMkArArthAlaMkArabhedaH zAntarasaH zuddhA lakSaNA zuGgArarasaH zramaH 223 343 248 267 samAdhiH samAptapunarAttam samAsoktiH samAsoktidoSAH samuccayaH sarvatobhadram sasaMdehaH sahacarabhiH sahoktiH sAkAGkSaH sAdhakabAdhakapramANAni sAdhyavasAnalakSaNA sAmarthyam . sAmAnyaparivRttaH sAmAnyam 17 161 304 112 2121 . 339 zrutikaTu (132 zrutiliGgAdivicAraH 160 | 239 276 349 - MM zleSopamA sAraH saMkaraH saMkIrNam 337 145 (117 123 156 saMdigdhaH sAropalakSaNA sAhacaryam suptam sUkSmam sthAyinaH zabdavAcyatA sthAyibhAvAH smaraNam smRtiH svabhAvoktiH . svaraH 338 saMdigdhaprAdhAnyam saMdehasaMkaraH saMbhogazRGgAraH saMyogaH saMlakSyakramavyaGgyam saMsRSTiH saniyamaparivRttaH sabhaGgAbhagazleSaH samam 202 hatavRttam 160 243 324 hAsyarasaH hetuH Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsaH kramAGkaH padyam 3 13 ayi pihula jalakuMbha akalitatapastejovIrya * 7 252 (mahAvIraca0 aM. 2 zrI. 30) 7 10 10 10 4 10 7 7 5 3 10 5 5 7 8 7 7 7 159 5 129 239 8 10 208a 581 467 450 73 593 998 394 119 VI kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaH 204 atipelavamatiparimita 256 aticitavagaganasaraNi 137 attA ittha Nimajjaha 23 attA ettha Nimajjai 346 224 149 akuNThotkaNThayA pUrNa 134 344 292 284 64 142 348 580 "" akhaNDamaNDalaH zrImAn aNNaM sahasaNa atandracandrAbharaNA atithiM nAma kAkutsthAt (raghu0 sa. 10. 1) 246 133 152 105 34 257 " 116 atrAsItphaNipAza 0 atyAyatairniyamakAribhi0 atyuccAH paritaH sphuranti ( paJcAkSarI) ( bAlarAmAyaNam aM. 10 zrI. 20) atrilocanasaMbhUta0 anaGgamaGgalagRhA0 nagarapratimaM tada ananuraNanmaNi0 pRSThe 31 adRSTe darzanotkaNThA adyApi tanakhadurga* (parAveNI 5 hanumannA0 2) 145 adrAvatra prajvalatyagnirucaiH 202 adhikata ( rudraTAlaMkAraH a. 2 zlo. 23) 9 364 anantamahimanyAsa * 86 269 anamyasarI yasya 10 410 anayeneva rAjyazrIH 85 118 90 138 112 209 344 (AnandavardhanaH devIzatakam) 237 157 263 ullAsaH kramAGkaH 10 412 9 382 7 4 7 8 9 10 7 7 10 10 4 10 4 10 padyam anavarata kanaka vitaraNa * anurAgavatI sandhyA ( dhvanyAlokaH 1 ) 299 aprotavRhatkapAla0 10 20 34 219 342 zlo. 39) 9 ( vR0 ) avindusundarI ni (mahAvIraca0 naM. 1 zlo. 35 ) anyatra yUrva kusumAvacArya 356 547 185 apAGgasaMsargitarati 288 apUrvamadhurAmoda0 234 anyatra vrajatIti kA amyAstA guNaravarohaNa0 apasAraya ghanasAraM ( kuTTinImatam zlo. 103 ) 446 482 57 432 90 33 39 apAGgatarale zau aprAkRtasya caritAtizayaiH (mahAvIra aM. 2 (umaTalaM.) abdherambhaH sthagita0 abhinavanalinIkisalaya0 amitaH samitaH prAptaiH amusmillAvaNyAmRta0 amuM kanakavarNAbhaM ( ma. bhA. zAM. pa. ) 216 amRtamamRtaM kaH saMdehaH pRSThe 263 ( vikramo0 aM. 4 zro. 10) 585 ayaM padmAsanAsInaH 245 166 33 50 137 197 225 328 126 164 142 244 282 300 60 275 73 (vAmana sU0 3.2. ) 136 511 ayamekapade tayA viyoga: 312 sarasvatIkaNDA0 pari. 1 344 zrI. 61) 10 418 ayaM mArtaNDaH kiM sa khalu 267 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 241 261 54] kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaH ullAsaH kramAGkaH padyam ullAsaH kramAGkaH padyam 10 490 ayaM vArAmeko nilaya0 7 260 astrajvAlAvalIDhaprati. (bhallaTazatakam (veNI0 aM. 3 zlo. 7) 155 zlo. 108) 7 287 asyAH karNAvataMsena 163 5 117 ayaM sa razanotkarSI 10 420 asyAH sargavidhau .. (ma. bhA. strIpa.) (vikramo0 aM. 1 zlo. 10) 268 9 373 ayaM sarvANi zAstrANi 10 557 ahameva guruH sudAruNAnAM 331 408 arAtivikramAloka. 9 353 aho kenedRzI buddhiH 223 389 arivadhadehazarIraH 10 543 aho vizAlaM bhUpAla (udbhaTAlaM. va..) 251 (kAvyAdarzaH 10 496 arucirnizayA vinA 305 pari. 2 zlo. 219) 326 284 are rAmAhastAbharaNa 10 481 aho hi me bahvaparAddha0 163 299 45 aho vA hAre vA 7 278 arthitve prakaTIkRte'pi (utpalaH / bhartR. vai. za.(1)) 55 (mahAvIra. aM. 2 zlo.9)161 4 38 Akukhya pANimazuciM 51 9 369 alaMkAraH zaGkAkara0 239 10 398 AkRSTakaravAlo'sau 259 7 198 alamaticapalatvAt 5 126 Agatya saMprati viyoga0 89 (bihnaNacaritam zlo. 58) 31 . 279 AjJA zakrazikhAmaNi 7 202 alasavalitaiH 132 4 (bA. rA. a. 1 zlo. 36)161 61 alasasiromaNi ghuttANaM 61 10 571 Atte sImantacihna 94 alaM sthitvA zmazAne (hanumatkaviH . . (ma. bhA. zAM. pa.) khaNDaprazastiH) 427 alaukikamahAloka0 273 7 308 AtmArAmA vihitaratayo0 149 avandhyakopasya (veNIsaM0 a. 1 (kirAtArjunIyam zlo. 23) 169 sa. 1 zlo. 33) 115 383 AdAya cApamacelaM 245 430 avAptaH prAgalbhyaM 275 445 mAdAya vAri paritaH 10 395 avitathamanorathapatha0 257 (bhaddendurAjaH) 282 10 527 aviralakamalavikAsaH 7 201 AdAvaJjanapualipta 132 (rudraTAlaM. 4 96 Adityo'yaM sthito a. 7 zlo. 60) (ma. bhA. zAM. pa.) 5 121 aviralakaravAla. 10 541 AnandamamandamimaM 7 271 aSTAGgayogaparizIlana0 157 (rudraTAlaMkAraH a. 9 402 asitabhujagabhISaNA0 260 zlo. 47) 463 asimAtrasahAyasya 291 7 163 Anandasindhurati. 10 464 asimAnasahAyo'yaM 292 10 426 AlAnaM jayakuarasya 272 5 123 asoDhA tatkAlollasada0 87 155 AliGgitastatra bhavAna 117 7 191 asau maruJcumbita 7 323 bhAlokya komalakapola. 176 (hanumannA0, padyaveNI 5) 128 1. 500 AsIdaanamatreti 307 86 66.6 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullAsaH kramAGkaH 10 7 7 10 10 3 7 4 7 7 4 10 10 7 3 7 10 10 5 10 8 99 20 20 7 padyam 602 mAhUteSu vihaGgameSu 4 8 14 188 43 223 idamanucitamakramazra 265 idaM te kenokaM kathaya 419 induH kiM ka kalaGkaH 465 iyaM sunayanA dAsIkRta 0 (udbhaTAlaM0 ) u bha NiJcala niSpandA (gAthAsasa0] sa. 1gA. 4) 12 31 126 305 148 kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaH 53 (bhallaTazatakam 69 ) 349 138 156 267 433 245 17 uNNidaM dobbalaM utkampinI bhayapari0 utphulakamala kesara 0 ( nAgAnandam aM. 1 zlo. 14 ) utsiktasya tapaH parA0 (mahAvIraca0 aM. 2 zlo. 22) 426 udyati citatoryarazmi * 0 (zizupAla sa. 11 zrI. 20) pRSThe uskRtyotkRtya kRtti (mAla. mA. aM. 5 zlo. 16 ) 53 uttAnocchUnamaNDUka0 168 udayamayate diGnA linyaM udeti savitA tAmraH uddezo'yaM sarasakadalI 0 286 udyatasya paraM 598 uccayo dIrghikAgarbhAt 438 usataM padamavApya vo laghuH 115 unikokanadareNu0 416 unmeSaM yo mama na sahate 25 upakRtaM bahu tatra 266 upaparisaraM godAvaryAH 215 urvyasAvatra tarvAlI 292 114 57 278 276 147 32 163 348 279 84 265 * 156 136 59 64 295 4 55 ullAsya kRSNakaravAla 0 71 ullolakara 0 10 471. e ehi kiMpi kI evi 10 555 e ehi dAva sundari 331 10 477 ekastridhA vasasi cetasi 298 ullAsaH kramAGkaH 4 52 10 7 2 7 7 7 7 4 10 aaaa 99 a 5 135 553 10 10 10 7 10 kapAle mAjIraH pa0 (zArGga0 bhAsaH) kamalamanambhasi 10 449 9 ( vR0) kamalamiva mukhaM 7 10 7 441 G 143 11 235 5 (uSAharaNam ) 340 hi gaccha patottiSTha dhvanyA0 3) 330 bhautsukyena kRtA 225 46 pacam ekasmin zayane (amaruza0 lo. 22) etattasya mukhAtkiyat ( bhahaTaza zro. 94 ) etanmandavipakva 0 eddahamettatthaNiyA eSo'hamadritanayAmukha0 325 512 195 10 447 207 136 204 karihastena saMbAdhe 475 karpUra iva dagdho'pi ( bAlarAmAyaNam aM. 3. zlo. 11) karpUradhUlidhavala 0 kaluSaM ca tavAhiteSva0 kalyANAnAM tvamasi mahasAM mA. mA. aM. 1 zlo. 5 ) 277 kallola vellitadRSat [ 35 pRSThe 57 (ratnAvalI aM. 1lo. 2) 187 9 281 113 28 kAkaH kutra na ghurSurAyita0 139 kaNThakoNaviniviSTamIza ( utpalaH ) kathamavanipa 143 kasminkarmaNi sAmarthya karasa va na hoi roso 192 415 kamaleva matirmatiriva 552 karalagahi ajasomA 329 399 karavAla ivAcArastasya 259 192 karavAlako sahAyo0 128 168 55 103 330 284 243 264 297 176 312 129 (bhalaTazatakam zlo. 62 ) 160 kastvaM bho kathayAmi 283 133 103 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 290 10 67 347 273 561 kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAdhanukramaH ulhAsaH kramAGkaH padyam pRSThe ullAsaH kramAGkaH padyam 7 250 kAcitkIrNA rajobhiH 10 488 krauJcAviruddAmadRSad dRDho0 301 (mAgha0 sa. 15 10 435 kka sUryaprabhavo vaMzaH zlo. 96) 148 (raghu0 sa. 1 zlo.2) 278 7 186 kAtarya kevalA nItiH 54 kvAkArya zazalakSmaNaH (raghu0 sa. 17 zlo. 47) 126 7 (vR0) , , 188 10 530 kA visamA devagaI 321 4 83 kSaNadAsAvakSaNadA 10 522 kimAsenyaM puMsAM 318 7 341 kSipto hastAvalagnaH 240 kimiti na pazyasi kopaM (bhamaruza0 zlo. 2) 193 (rudraTAlaM. a.6 60 462 kSINaH kSINo'pi zazI zlo. 41) 145 (rudraTAlaM. a. 7 7 208 kimucyate'sya bhUpAla zlo. 90) 1. 457 kivaNANa dhaNaM NAyANa 287 41 kSudrAH saMtrAsamete 429 kisalayakarairlatAnAM 75 khalavavahArA dIsanti (rudraTAlaM. a.8 595 gaGgeva pravahatu te . zlo. 50) 128 gacchAmyacyutadarzanena 10 523 kiM bhUSaNaM sudRDhamatra 318 10 556 garvamasaMvAhyamirma 7 196 kiM lobhena vilacitaH 129 (rudraTAlaM. a.8 kumudakamalanIlanIra0 290 zlo. 78) 331 423 kuraGgIvAGgAni stimitayati 270 566 gAGgamaGgasitamambu 335 10 508 kulamamalinaM bhadrA mUrtiH 311 5 116 gADhaM vakSasi tADite 174 kuvindastvaM tAvatpaTayasi 122 4 64 gADhakAntadazanakSata. 19 473 kusumitalatAbhirahatA 296 7 311 gADhAliGganavAmanIkRta 4 40 kRtamanumataM dRSTaM vA yaiH (bhamaruza0 zlo. 40) 171 (veNI0 aM.3 zlo.24) 52 4 67 gADhAliMgaNarahasujumammi 63 259 , , , 153 4 102 gAmAruhamhi gAme 75 109 kRtaM ca garvAbhimukhaM 10 396 gAmbhIryagarimA tasya 257 (vR0) kRpANapANizca bhavAn 7 251 gAhantAM mahiSA nipAna 66 kesesu balAmoDibha (zAkunta0 ma.2 zlo. 6) 148 4 65 kailAsasya prathamazikhare 10 483 girayo'pyanumatiyujo0 300 118 kailAsAlayabhAla. 1. 480 guNAnAmeva daurAmyAt 299 524 kauTilyaM kacanicaye 599 guNairanadhyaiH prathito. 346 (rudraTAlaM. aM.7 3 21 gurubhaNaparavasapima 33 zlo. 81) 318 9 354 gurujanaparatatratayA 224 7 339 krAmantyaH kSatakomalA. _563 gRhiNI sacivaH sakhI (dhvanyAlokaH 3) 192 (raghu09sa.8 zlo. 67) 333 7 226 RkAraH smarakArmukasya 7 264 gRhItaM yenAsIH paribhava0 . 329 krodhaM prabho saMhara (veNI0 a. 3 zlo. 19) 156 (kumAra0 sa. 13 7 169 gorapi yadvAhanatAM 121 zlo. 72) 182 1. 596 prathnAmi kAvyazazinaM 347 461 85 M07 1: R paNAlA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 kAvyaprakAzodAhRtapathAnAmakArAyanukramaH ullAsa: kramAGkaH padyam ullAsaH kramAGkaH padyam 1 3 grAmataruNaM taruNyAH 10 534 jasse a vaNo tasse na 323 (rudraTAlaM0 a.7 zlo.39) 9 10 574 jaha gaMbhiro jaha ramaNA0 339 . 42 grIvAbhaGgAbhirAma 217 jaM parihari tIrai (bhAnanda(zAkuntalam aM.. vardhanaH paJcabANalIlA) 136 zlo. 7) 4 68 jA theraM va hasantI 63 9 390 cakAsatyagannArAmAH 251 4 48 jAne kopaparAGmukhI 10 393 cakitahariNalolalocanAyAH 256 (subhA0 / zAGga) 10 578 cakrI cakrArapatriM 10 466 jitendriyatayA samyak 292 (sUryazatakam zlo. 71) 343 7 317 jitendriyatvaM vinayasya 172 10 583 caNDAlairiva yuSmAbhiH 10 526 " " 319 (vAmanasU. 12). 344 165 jugopAlmAnamatrastaH 7 232 catvAro vayamRtvijaH (raghu0 sa. 1 zlo. 21)120 (veNIsaM0 a.1 4 69 je laMkAgirimehalAhi zlo. 25) (karpUramaJjarI java. 1 7 295 candraM gatA padmaguNAnna zlo. 20) (kumArasaM0 sa.. 4 93 johAe mahuraseNa 72 zlo. 43) 165 290 jyAbandhaniSpandabhujena 7 294 caraNatraparitrANa. (raghu0 sa. 6 zlo. 40) 164 7 203 cApAcAryastripura0 10 421 jyotsnAbhasmaccharaNadhavalA 269 (bAlarAmAyaNam aM.2 10 472 jyotsnAmauktikadAma 295 zlo. 37) 10 411 jyotsneva nayanAnandaH 261 141 407 TuNDallintu marihasi 261 8 344 citte cahaTTadi NakhuTTadi 201 4 89 Nava puNNi mAmiyaM kassa 1 537 citraM citraM bata bata 324 18 gollei aNullamaNA 44 citraM mahAneSa batAvatAraH 53 3 16 taimA maha gaMDasthala. 32 4 82 cintayantI jagatsUrti 7 213 tata udita udArahArahAri 135 (viSNupurANam) 10 4.1 tataH kumudanAthena 589 cintAratnamiva dhyuto'si 345 (mahAbhA0 dro050) 7 167 cirakAlapariprApta. 120 9 355 tato'ruNaparispanda0 225 4 112 chaNapAhuNimA 10 516 te tANa sirisaho bhara0 7 258 jagati jayinaste te (Anandava0viSamabANalIlA)311 (mAla. mAdha. 15 tathAbhUtAM dRSTvA aM. 1 zlo. 39) 153 (veNIsaMhAram aM.. 7 293 jagAda madhurAM vAcaM . 165 zlo. 11) 7 115 jaGghAkANDorunAlo nakha0 115 7 233 " " , 142 4 81 tadaprAptimahAduHkha. 1. 572 jaTAbhAbhirbhAbhiH karataH 337 (viSNupurANam) - 5 125 janasthAne bhrAntaM 10 506 tadidamaraNyaM yasmin (bhaTTavAcaspatiH) (rudraTAlaM. bha. 7 ..10 422 jassa raNanteurae kare 270 zlo. 104) kA0pra08 132 Gmm. M 88 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] sAsaH kramAGkaH 7 199 10 10 9 7 10 10 7 4 111 409 4 4 7 7 7 4 19 7 4 6 7 10 7 padyam tadraccha sidhai kuru ( kumArasaM0 sa. 3 zlo. 18 ) 518 tahaM natabhitti ( Ananda vardhanaH dhvanyAlokaH ) tadveSo'sadRzo'nyAbhiH tanuvapurayo'sau tapasvibhiryA sucireNa 592 39 // 147 10 456 180 51 103 322 56 312 kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAyanukramaH pRSThe tasyAH sAndravilepana 0 ( amaru0 lo. 26) tANa guNaggahaNANaM tAmanaGgajayamaGgalazriyaM tAmbUlabhUta gallo'yaM 181 316 vAlA jAyanti guNA (Ananda0 viSamavANalIlA) tigmarucirapratApo 455 236 taruNimani kalayati 78 taruNimani kRtAvalokanA 262 tavAhaye sAhasakarma 287 tasyAdhimAtropAyasya 123 tilkopAstra bhAva0 vikramo0 aM. 3 zlo. 9) 145 tIrthAntareSu strAnena 84 tuha vahassa gosamma 141 te dRSTimAtrapatitA 177 te'caivantaM samamanti 247 te himAlayamAmadhya ( kumArasaM0 sa. 6 lo. 14) 229 svameva saundayAM saca (vAmanasU0 3.2.) tvayi dRSTa eva tasyAH tvayi nibaddharateH priya0 (vikramorva0 aM. 4 zlo. 55 ) 4 32 tvaM mugdhAkSi vinaiva ( ama0 zro. 27) 545 tvaM vinirjitamanobhava0 132 314 346 252 114 57 75 176 124 172 60 171 113 69 111 123 147 140 286 143 50 327 ullAsaH kramAH padyam 4 4 4 10 10 7 10 20 4 7 9 10 7 24 tvAmasmi vacmi viduSAM 0 37 tvAmA likhya praNayakupitAM 338 63 331 10 567 darpAndhagandhagaja0 divamapyupayAtAnAM (ruTAla0 na. 9 zlo. 6) 599 divAkarAdrakSati yo 560 7 297 507 ( meghadU0 u. me. zro 42 ) dakSatAni karajezva 379 462 30 dUrAdutsukamAgate ( amaru0 zlo. 49 ) dUrAdutsukam zadagdhaM manasije (vizAlabhaJjikA aM. 1 zlo. 2 ( kumArasaM0 sa. 1 zlo. 12 ) deva tvameva pAtAla 0 devIbhAvaM gamitA (ratnAvalI ? ) 209 dezaH so'yamarAtizoNita * ( veNIsaM0 aM. zlo. 33) 4 27 daivAdahamatra tayA 253 3 22 10 397 348 dIdhIvevI samaH kazcit 166 durvArAH smaramArgaNAH (zArGga0 p0| zatrukaH ) 311 10 437 5 (0) dvayaM gataM saMprati 'rudraTAlaM0 bha. 7 zlo. 29) dobhyAM titIrSati taraGga0 ( kumArasaM0 sa. 5 so. 71) 187 iyaM gataM saMprati (kumArasaM0 ) 99 pRSThe 37 " dvAropAntanirantare dhanyasyAnanyasAmAnya0 51 191 62 333 48 187 235 244 286 134 41 278 102 126 150 33 258 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzodAhatapadhAnAmakArAdhanukramaH 124 ms m sArasAncamanArAjya0 261 121 177 ullAsaH kramAGkaH padyam 1 62 dhanyAsi yA kathayasi (zAGga / vijikA) 62 7 183 dhamillasya na kasya (vAmanasU0 2-1) 565 dhavalosi jaivi (gAthAsapta. za. 7 gA. 65) 334 10 536 dhAtuH zilpAtizaya 324 7 211 dhIro vinIto nipuNo0 135 10 (vR0) dhunoti cAsiM tanute 313 1. 414 na kevalaM bhAti nitAnta. 263 4 95. na ceha jIvitaH kazcit (mahAbhA0 zAM. pa.) 10 550 na tajjalaM yanna succAru0 (bhaTTi sa. 2 zlo. 19) 329 168 na trastaM yadi nAma (mahAvIra0 aM. 2 zlo. 28) 1. 513 nanvAzrayasthitiriyaM (bhallaTaza0 zlo. 4) 313 575 nayanAnandadAyIndoH 339 7 164 navajaladharaH saMnaddho'yaM (vikramo0 aM. 4 zlo..) 120 244 nAthe nizAyA niyateH 10 499 nAnAvidhapraharaNairnRpa 306 9 352 nArINAmanukUlamAcarasi 223 9 381 nAlpaH kaviriva svalpa0 245 1. 478 nijadoSAvRtamanasA0 298 469 nityoditapratApena 474 nidrAnivRttAvudite 297 597 niSpeturAsyAdiva tasya 348 551 nimnanAbhivivareSu yadambhaH 329 428 niravadhi ca nirAzrayaM ca 273 58 nirupAdAnasaMbhAra0 (nArAyaNabhaTTaH / saba cintAmaNiH) 7. 306 nirvANavairadahanAH (veNIsaM0 aM. 1 zlo.7) 168 4 86 nizitazaradhiyA ... 328 nihubharamaNammi ullAsaH kramAGkaH padyam 1 2 niHzeSacyutacandanaM (amaru0 zlo. 105 ()) 9 7 184 nyakkAro hyayameva me 124 4 100 pathi pathi zuka cacu. 4 59 paMthima Na ittha 7 241 parApakAranirataH 4 108 paricchedAtItaH (mAla. mAdha. aM.1 zlo. 34) 10 489 " ". 301 406 paripanthimanorAjya. 29 parimRditamRNAlImlAna0 (mA. mAdha. aM.1 zlo. 25) 8 349 parimlAnaM pInastanajaghana0 (ratnAvalI. aM. 2 zlo. 12) 210 7 326 pariharati ratiM mati 4 91 pavisaMtI gharavAraM 10 492 pazcAdanI prasArya . (harSacaritam uchvAsa 3 zlo. 5) 5 124 pazyetkazciJcalacapala 7 332 pANDu kSAmaM vaktraM 10 460 , , vadanaM 289 10 586 pAtAlamiva nAbhiH (vAmanasUtra0 4-2) 344 10 576 pAdAmbujaM bhavatu no dharmAcAryaH / (paJcastavI ghaTastavaH1.) 341 7 178 pitRvasatimahaM vrajAmi 123 10 549 purANi yasyAM savarAGganAni (navasAhasAGka ca0 sa.. zlo. 22 pA. gRhANi) 320 10 443 puMstvAdapi pravicalet . (bhallaTaza0 zlo. 79) 281 7 307 pRthukArtasvarapAtraM 169 239 487 pezalamapi khalavacanaM 1. 403 pauraM sutIyati janaM 260 302 293 177 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 pRSThe 110 177 kAvyaprakAzodAitapadyAnAmakArAdyanukramaH ullAsaH kramAGkaH padyam ullAsaH kramAGkaH padyam 10 502 praNayisakhIsalIla. 10 515 bimboSTha eva rAgaste (mAla. mAdha0 aM. 5 (navasAhasAGka0 sa.6 zlo. 31) zlo. 60) 10 594 pratyagramajanavizeSa 5 133 . brAhmaNAtikramatyAgo . (ratnAvalI aM.1 (mahAvIra0 aM.2 zlo. 20) 346 zlo. 10) 6 140 prathamamaruNacchAyaH 9 371 bhaktiprahlavilokana (subhaa0|| 4 106 pradhanAdhvani dhIradhanurdhvani0 76 bhAgavatAmRtavardhanaH) 239 7 282 prayatnaparibodhitaH 10 525 bhaktirbhave na vibhave 318 (veNIsaM0 aM.3 10 579 bhaNa taruNi ramaNa. zlo. 34) 162 (rudraTAlaM0 a. 2 7 327 prasAdairvartastra prakaTaya zlo. 22) (zArGgadhara0 candrakaH) 2 12 bhadAtmano duradhiroha 4 36 prasthAnaM valayaiH kRtaM 5 139 bhama dhammima vIsattho (amaru0 zlo. 35) (gAthAsapta0 za.2 7 210 prAgaprAptanizumbha0 gA. 75) (mahAvIraca0 aM. 2 ___10 503 bhasmoddhUlana bhadramastu 300 zlo. 33) 134 9 387 bhAsate pratibhAsAra 218 79 bhuktimuktikRdekAnta. 7 291 prANezvarapariSvaGga. 582 bhujaMgamasyeva maNiH 7 272 prAptAH zriyaH sakalakAma 7 176 bhUpaterupasarpantI , (bhartRha. vai0 za. __ . 261 bhUpAlaratnanirdainyaH zlo. 67) 159 107 bhUyo bhUyaH savidha0 7 175 prAbhrabhrADviSNudhAmA0 122 (mAla. mAdha. aM. 1 7 237 priyeNa saMgrathya vipakSa zlo. 18) . (kirAtArju0 sa.8 7 334 bhUreNudigdhAn navapAri. zlo. 37) 144 (dhvanyAloka 3) 33 premAH praNayaspRzaH 5 127 mimaratimalasa0 (mA. mA. aM. 5 zlo. 7) 50 (dhvanyAlokaH 2. 3.) 89 99 preyAn so'yamaprAkRtaH 10 413 matiriva mUrtirmadhurA 261 (vAmanasU03) 6 132 manAmi kauravazataM 8 351 prauDhacchedAnurUpocchalana0 (veNIsaM.aM.1 zlo015) 91 (chalitarAmam) 211 9 368 madhuparAjiparAjita phullukara kalamakarasama (harivijayam) (karpUramaJjarI ja.. 10 517 madhurimaruciraM vacaH 314 zlo. 19) 170 8 343 manorAgastInaM viSamiva 10 431 bata sakhi kiyadetat (mAla0 mAdha0 aM.2 5 120 bandIkRtya nRpa dviSAM zlo. 1) 197 172 164 adm 74 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzodAitapadyAnAmakArAcanukramaH 260 147 allAsa: kramAGkaH padyam 8 350 manthAyastArNavAmbhApluti. (veNIsaM.a. 1 zlo. 22) 211 10 558 malayajarasavilipta (vAmanasU0) 332 7 227 masRNacaraNapAtaM (bAlarAmAyaNam aM.6 zlo. 36) 9 372 mahadesurasaMdhame (mAnanda devIzatakam) 240 7 243 mahApralayamAruta. (veNIsaM0 aM.3 zlo. 4) 146 4 72 mahilAsahassabharie. (gAthAsaptazatI za. 2 gA. 82) 7 218 mahIbhRtaH putravato'pi (kumArasaM0 sa.. zlo. 27). 10 520 mahaujaso mAnadhanA (kirAtArju0 sa. 1 zlo. 19) 2 6 mAe gharovayaraNaM 7 300 mAtaGgAH kimu valiAtaiH 166 9 385 mAtA natAnAM saMghaTTaH (rudraTAlaM. a. 5 zlo. 7) 5 134 mAtsaryamutsArya - (bhartR. zaM.za.zlo.36) 102 . 263 , , 1. 535 mAnamasyA nirAkartuM (daNDI kAmyAdarzaH pari. 2 zlo. 299) 324 9 384 mArArizakarAmebha. (ruvaTAlaM0 a. 5 zlo. 6) 246 8 145 mitre kApi gate saroruha0 201 10 505 muktAH kelivisUtrahAra0 310 2 9 mukhaM vikasitasmitaM 23 4 77 mugdhe mugdhatayaiva (bhamasyAtakam zlo. 70) 67 * 160 mU muvRttakRttA0 (hanumannATakam) 118 296 mRgacakSuSamanAkSI0 166 ullAsaH kramAGkaH padyam 1. 497 mRgalocanayA vinA 7 154 mRdupavanavimino (vikramo0 aM.4 zlo. 22) 10 404 mRghe nidAghadharmAMzu 10 504 yaM prekSya cirarUDhApi (meNThaH hayagrIvavadham) 309 1 yaH kaumAraharaH (zA. zillAbhaTTArikA) 205 yaH pUyate surasarinmukha0 133 7 194 yattadUrjitamatyugraM (veNIsaM0 aM.1 zlo. 13) 128 7 274 yatrAnullikhitAkSameva 160 10 519 yatraitA laharIcalAcalarazaH 315 144 yathAya dAruNAcAraH 7 298 yadA tvAmahamadrAkSam 166 365 yadAnato'yadAnato. (mAnanda0 devIza0) . 273 yadi dahatyanalo'tra (Ananda0 devIza0) 159 10 453 , , , 286 13 yadvaJcanAhitamatirbahu (dhvanyAlokaH 3) 7 246 yazo'dhigantuM sukha. (kirAtArju0 sa.3 zlo. 40) 7 200 yazcApsarovibhrama0 (kumArasaM0 sa. 1lo. 4) 132 1. 546 yasya kiMcidapakartu. (mAgha0 sa. 14 12 zlo. 78) 226 84 9 357 yasya na savidhe dayitA 74 yasya mitrANi mitrANi 5 164 yasyAsuhRtkRtatiraskRti0 439 yAtAH kiM na milanti (amaru0 zlo. 10) 7 146 yAvakarasAIpAda0 280 1 4 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 kAvyaprakAzodAhRtapadyAnAmakArAdhanukramaH 282 139 ullAsaH kramAH padyam pRSThe 10 544 yugAntakAlapratisaMhRtA (mAgha0 sa. 1 zlo.23) 326 10 548 ye kandarAsu nivasanti 328 7 303 yena dhvastamanobhavena. (subhA0 / candrakaH) 1 7 190 ye nAma kecidiha / (mAla0 mAdha0 aM.1 zlo. 8) 127 10 444 yenAsyabhyuditena candra 10 444 yeSAM kaNThaparigraha 7 228 yeSAM tAstridazebhadAna0 4 105 yeSAM dobalameva durbala. 7 193 yo'vikalpamidamarthaka (utpalAcAryaH) ___ 128 376 yo'sakRtparagotrANAM 241 98 rayikelihimaNiyaMsaNa. (gAthA0 za. 5. gA. 55) 73 7 301 raktAzoka kRzodarI va nu 167 173 354 rajaniramaNamaulaiH 241 9 288 rasAsAra rasA sAra0 (rudraTAlaM. a. 3 zlo. 39) 348 451 rAkAyAmakalata cet ___284 157 rAkAvibhAvarI kAnta. 117 5. rAkAsudhAkaramukhI 10 573 rAjati taTIyamabhihata. (haravijayam sa. 5 zlo. 137) 338 1. (vR0) rAjanArAyaNaM lakSmIH 340 10 440 rAjarAjasutA na pAThayati 280 212 rAjanvibhAnti bhavataH 135 533 rAjye sAraM vasudhA (rudraTAlaMkAraH a. 7 zlo. 97) . 255 rAmamanmathazareNa tADitA (raghu0 sa. 11 zlo. 20) 151 1. rAmo'sau bhuvaneSu (rAghavAnandam) 4. 85 rAIsu caMdadhavalAsu ullAsaH kramAGkaH pdym| 4 78 rudhiravisaraprasAdhita.. 68 4 104 re re caJcalalocanAJcita. 76 7 242 lagnaM rAgAvRtAjhyA (veNIdattaH padyaveNI 2) 146 7 (vR0) , , , 150 7 281 , , , 162 7 285 , , , 163 238 lagnaH kelikacagraha. 145 498 latAnAmetAsAmudita0 306 10 434 lahiUNa tujjha bAhuNphaMsaM 277 __ 76 lAvaNyaM tadasau kAntiH 67 10 554 lAvaNyaukasi sapratApa0 (khaNDaprazastiH) 331 4 101 likhannAste bhUmi (bhamaruza0 zlo. 7) 75 10 417 limpatIva tamo'GgAni (bA. ca. aM. 1 zlo 15 . (mRcchakaTikam aM. 1 zlo. 34) 265 1. 569 , , , 336 7 153 lIlAtAmarasAhato. (amaru0 zlo. 72) 16 10 531 vaktrasyandisvedabindu0 322 7 275 vaktrAmbhojaM sarasvatyadhika (bhojapra0 zlo. 230 . pR. 51) 160 10 (bR.) vaktrendau tava satyayaM 340 10 568 badanasaurabhalobha0 (mAgha0 sa. 6 zlo. 14) 336 9 358 vadanaM varavarNinyAstasyAH 226 7 314 vada vada jitaH sa zatruH (rudraTAlaM. a. 6 zlo. 30) 142 10 501 vapuH prAdurbhAvAdanu0 307 7 162 vapurvirUpAkSamalakSya (kumAra0 sa. 5zlo.72) 119 7 182 vasnavaiduryacaraNaiH 124 10 584 vahvisphuliGga iva (vAmanasUtra0 4.2), 344 da Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzodAhatapadyAnAmakArAyanukramaH [68 24 bho ullAsaH kramAGkaH padyam ullAsaH kramAGkaH padyam : 10 529 vANiyama hasthidantA 32010 538 zirISAdapi mRdvaGgI 5 133 vANIrakuDaMguDDINa0 91 (navasAhasAGka. sa. 16 283 vAtAhAratayA jagat zlo. 28) 325 (bhallaTazatakam zlo.87) 162 zIrNaghrANAGgipANIn 4 87 vArijjanto vi puNo 70 (sUryazatakam zlo. 6) 167 7 218 vikasitasahakAratAra0 31 zUnyaM vAsagRhaM 1. 510 vidalitasakalArikulaM (amaru0 zlo. 82) 49 (rudraTAlaM. a.7 10 521 zailendrapratipAdyamAna 317 zlo. 28) 312 7 276 zyAmAM zyAmalimAna 7 289 vidIrNAbhimukhArAti0 164 (viddhazAla. aM.3 zlo. 1) 10 425 vidvanmAnasahaMsa 272 7 197 zritakSamA raktabhuvaH 7 270 vidhAya dUre keyUra0 157 131 21. zrIparicayAjaDA api 7 206 vinayapraNayaikaketanaM 133 361 vinAyameno nayatA (subhaa0| raviguptaH) 7 280 zrutena buddhirvyasanena 162 (rudraTAlaM. a. 3 zlo. 15) 10 514 zroNIbandhastyajati 313 1 5 vinirgata mAnadamAtmA 7 309 SaDadhikadazanADIcakra. (meNThaH hayagrIvavadham ) 10 (mAla. mAdha0 aM. 5 zlo. 1) 169 7 249 vipado'bhibhavantyavikrama 10 400 samalakaraNaparavIsAma0, 259 (kirAtA. sa. 2 10 476 sa ekastrINi jayati . 297 zlo. 14) 148 9 (vR0) sakalakalaM purametat 243 5 138 viparIyarae lacchI 107 77 sakhyaivaM pratibodhitA 10 542 vipulena sAgarazayasya 10 590 saktavo bhakSitA deva 345 (mAgha0 sa. 13 532 saMketakAlamanasaM 322 zlo. 40) 324 7 230 saMgrAmAGgaNamAgatena 564 vibhinnavarNA garuDA0 (khnnddpr0| (mAgha0 sa.4 zlo. 14) 337 saduktikarNAmRtam) 141 7 336 vimAnaparyaGkatale 289 (dhvanyAlokaH 3) 196 486 satataM musalAsaktAH 4. 28 viyadalimalinAmbu0 14 333 satyaM manorAmA rAmAH 189 1 92 vihalaMkhalaM tua sahi 71 9 362 sa tvArambharato'vazyaka 7 214 vegAduDDIya gagane (rudraTAlaM. bha.3 10 559 vetratvacA tulyarucAM 332 zlo. 18) 7 (30.) vyAnamrA dayitAnane 9 363 satvArambharato'vazya. 7 254 zaktirnistriMzajeyaM tava (rudraTAlaM.) 237 .. 60 zanirazanizca tamuccaiH 60 257 sadA madhye yAsAmiyamamRta0 152 7 158 zaratkAlasamullAsika 268 sadA snAtvA nizIthinyAM 157 1. 509 zazI divasadhUsaro 540 sadyaH karasparzamavApya (bhartR0 nItiza0 (navasAhasAGka sa. 1 zlo. 45) 311 zlo. 62) 136 175 150 118 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64] kAvyaprakAzAdAhatapadyAnAmakArAdhanukramaH hai 255 281 122 ullAsa: kramAGkaH padyam 9 380 sadvaMzamuktAmaNiH 9 360 sannArIbharaNomAya0 (rudraTAlaM. a. 10 zlo. 27) 236 588 sa pInavAsAH pragRhIta0 345 1. 491 samadamataGgajamadajala0 301 587 sa munilAJchito. (vAmanasU04.2) 345 7 324 saMprahAre praharaNaiH 176 7 156 samyajJAnamahAjyotiH 117 9 386 saralA bahulArambha0 (rudraTAlaM. a. 5 zlo. 19) 247 9 366 sarasvati prasAdaM me (Ananda0 devIza0) 237 7 172 sa rAtu vo duzyavano 122 9 375 sarvasvaM hara sarvasya 24. 1. 405 savitA vidhavati vidhurapi 261 121 savrIDA dayitAnane 175 7 335 sazoNitaiH kanyabhujA 190 9 367 sasAra sAkaM darpaNa (rudraTAlaM. a.3 zlo. 35) 238 10 195 saha diasaNisAhiM (kapUramaJjarI ja.2 zlo. 9) 4 90 sahi NavanihuyaNasamarammi 4 70 sahi viraiUNa mANassa 122 sAkaM kuraGgakadRzA 87 7 170 sA dUre ca sudhA0 121 . 152 sAdhanaM sumahadyasya 189 sAdhu candramasi puSkaraiH 4 35 sA patyuH prathamAparAdha. (amaru0 zlo. 29) 7 173 sAyakasahAyabAhoH 122 4 80 sAyaM snAnamupAsitaM 10 561 sA vasaha tujjha hibhae 333 ullAsaH kramAGkaH padyam 2 7 sAhentI sahi suhayaM 7 315 sitakarakararuciravibhA 9 359 " " 227 10 539 siMhikAsutasaMtrastaH .. 325 166 sudhAkarakarAkAra 120 7 179 surAlayollAsaparaH 123 3 19 suvvai samAgamissadi 33 267 susitavasanAlaMkArAyAM 10 479 " " 299 442 suhRdvadhUbASpajala. 10 485 sRjati ca jagadidamavati 4 26 seyaM mamAGgeSu sudhArasa0 10 570 so Natthi ittha gAme 7 171 so'dhyaiSTa vedAn (bhaTTikAvyam sa. 1 zlo. 2) 10 448 so'pUrvo rasanAviparyaya0 (bhallaTaza0 zlo. 18) 283 88 so muddhasAmalaMgo 292 saundaryasaMpat tAruNyaM 10 424 saundaryasya taraGgiNI 10 (bR.) saubhAgyaM vitanoti 4 49 stumaH kaM vAmAkSi 9 378 stokenonnatimAyAti 243 4 113 snigdhazyAmalakAnti. (dhvanyAlokaH 2) 10 577 - spaSTollasatkiraNa. (harivijayam 19) 10 600 spRzati tigmarucau (harivijayam 3) 349 222 sphaTikAkRtinirmalaH 130 10 562 sphuradadbhutarUpamutpratApa0 333 161 svastAM nitambAdava0 (kumAra0 sa. 3 zlo. 55) 118 1 4 svacchandocchaladaccha010 10 470 svacchAtmatAguNasamu0 293 7 262 svapiti yAvadayaM nikaTe 156 10 392 svame'pi samareSu tvAM 256 9 377 svayaM ca pallavAtAma0 (udbhaTAlaM.) 243 164 271 340 116 * G6.6404 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 kAvyaprakAzodAhatapadyAnAmakArAdhanukramaH ullAsaH kramAGkaH padyam pRSThe ullAsaH kramAGkaH padyam 1. 601 svayaM ca pallavAtAna. 7 150 hA dhik sA kila (unaTAlaM. va. 4 7 220 hA nRpa hA budha hA kavi. 137 zlo. 15) 4 39 hA mAtastvaritAsi 347 svargaprAptiranenaiva 202 (nArAyaNabhaTTaH) 10 458 vidyati kUNati 288 493 hitvA tvAmuparodha0 4 47 haratyaghaM saMprati hetu0 7 320 humi bhavahatthimareho (mAgha0 sa. 1 (AnandavardhanaH viSamazlo. 26) bANalIlA) 1. 468 haravanna viSamadRSTiH 1. 452 hRdayamadhiSThitamAdau 13. harastu kiMcitparivRtta. (kuTTinImatam pR. 23 (kumAra0 sa.3 . zlo. 97) zlo. 67) 10 494 he helAjitabodhisatva 10 528 haMsANa sarohi sirI 320 (puarAjaH) 293 kA.pra.9 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzodAhRtaprAkRtapadyAnAM saMskRtacchAyAsahitAnAmakArAdyanukramaH / pRSThe 3 ullAsaH kramAGkaH padyam 13 ayi pihulaM jalakuMbhaM atipRthulaM jalakumbhaM gRhItvA samAgatAsmi sakhi tvaritam / pRSThe ullAsaH kramAGkaH padyam 31 10 471 450 zramasvedasalilaniHzvAsaniHsahA vizrAmyAmi kSaNam // aNNaM laDahattaNaNayaM 284 anya saukumAryam anyaiva ca kApi vartanacchAyA / zyAmA sAmAnyaprajApateH rekhaiva 10 555 ca na bhavati // 137 ( bhattA ittha Nimajjai 23 ) zvazrUtra nimajjati atrAhaM divasa ke pralokaya / mA pathika rAtryandha zayyA 105 34 2 61 1 yAmAvayornimaGkSayasi // 61 alasasiromaNi dhUttANaM alasaziromaNidhUrtInAmagrimaH putri dhanasamRddhimayaH / iti bhaNitena natAGgI praphullavilocanA jAtA // ua NiJcalaniphandA - 10 552 2 8 ( gAthAsapta0 za0 1 12 gA. 4 ) pazya nizcala niSpandA bisinIpatre rAjate balAkA / nirmalamarakatabhAjanaparisthitA zaGkhazuktiriva // 5 3 31 14 uNNihaM dobbalaM nidrayaM daurbalyaM cintA lasatvaM saniHzvasitam / mama mandabhAginyAH kRte 10 530 sakhi tvAmapi ahaha paribhavati // 71 ullollakarabharamaNa 0 64 ArdrArdrakarajaradanakSataistava locanayormama dattam / rakta 10 5 3 VII 4 4 'zukaM prasAdaH kopena punarime kAn // e ehi kiMpi kI vi e ehi kimapi kasyA api kRte niSkRpa bhaNAmi / alamatha vA avicAritakAryArambhakAriNI triyatAM na bhaNiSyAmi // ehi dAva sundara 331 ayi ehi tAvat sundari karNa dattvA zRNuSva vacanIyam / tava mukhena kRzodari candra upamIyate janena // 11 eddahamettatthaNiyA etAvanmAtrasta nikA etAvanmAtrAbhyAma kSipatrAbhyAm / etAvanmAtrAvasthA etAvanmAtrairdivasaiH // karajubhagahina jasobhA karayugagRhItayazodAstanamukhanivezitAdharapuTasya / saMsmRtapAJcajanyasya namata kRSNasya romAJcam / vAme sahasvedAnIm // 295 136 kassa va na hoi roso kasya vA na bhavati roSo dRSTvA priyAyAH satraNamadharam / sabhramarapadmAghrAyaNi vArita kAvisamA devvagaI kA viSamA daivagatiH kiM labdhavyaM yad jano guNagrAhI / kiM saukhyaM sukalatraM kiM duHkha yat khalo lokaH // 28 329 103 321 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvya taprAkRtapadhAnAmakArIdhanukrama: 4 ullAsa: kramAGkaH padyam 1. 457 kivaNANa dhaNaM NAyANaM 207 kRpaNAnAM dhanaM nAgAnAM phaNamaNiH kesarAH siMhAnAm / kulabAlikAnAM stanAH kutaH spRzyante'mRtAnAm // 4 66 kesesu balAmoDia 63 kezeSu balAtkAreNa tena ca samare jyshriigRhiitaa| yathA kandarAbhirvidhurAstasya dRDhaM kaNThe sNsthaapitaaH|| 4 75 khalavavahArA dIsanti 67 khalavyavahArA dRzyante dAruNA yadyapi tathApi dhIrANAm / hRdayavayasyabahumatA na khalu vyavasAyA vimunti // 4 67 gADhAliMgaNarahasujamammi 63 gADhAliGganarabhasodyate dayite laghu samapasarati / manasvinyA mAnaH pIDanabhIta iva hRdayAt // 4 102 gAmAruhamhi gAme grAmaruhAmi grAme vasAmi nagarasthitiM na jAnAmi / nAgarikANAM patIn harAmi yA bhavAmi sA bhvaami|| gurumaNaparavasa pina gurujanaparavazapriya kiM bhaNAmi tava mandabhAginI mahakam / adya pravAsaM vrajasi vraja svaya meva zroSyasi karaNIyam // 8 344 citte cahadi NakhuTTadi (karpUramaJjarI ja.2 zlo. 4) citte vighaTate na truTayati / sA guNeSu zayyAsu luThati visarpati diGmukheSu / pacane vartate pravartate kAvyabandhe dhyAnena truvyati ciraM taruNI pragalbhA // ullAsaH kramAGkaH padyam pRSThe 112 chaNapAhuNimA devara kSaNaprAdhuNikA devara jAyayA subhaga kimapi te bhnnitaa| roditi gRhapazcAdbhAgavalabhI gRhe'nunIyatAM varAkI // 1. 422 jassa raNanteurae kare 270 yasya raNAntaHpure kare kurvato mnnddlaagrltaam| rasasaMmukhyapi sahasA parAGmukhI bhavati ripusenaa|| 1. 534 jasse a vaNo tasse a 323 yasyaiva vraNastasyaiva vedanA bhaNati tajano'lIkam / dantakSataM kapole vadhvAH vedanA sapatnInAm // 1. 574 jaha gaMbhiro jaha raaNA0 339 yathA gabhIro yathA ratnanirbharo yathA ca nirmlcchaayH| tathA ki vidhinA eSa sarasapAnIyo jalanidhirna kRtH|| ja parihariuM tIrai (AnandavardhanaH paJcabANalIlA) yat parihartuM tIryate manAgapi na sundaratvaguNena / atha kevalaM yasya doSaH pratipakSairapi prtipnnH|| jA theraM va hasantI yA sthaviramiva hasantI kavi. vdnaamburuhbddhviniveshaa| darzayati bhuvanamaNDalamanyadiva jayatI sA vANI / / 4 69 je laGkAgiri mehalAhi 63 (karpUramaJjarI ja. 1 zlo. 20) ye laGkAgirimekhalAsu skhalitAH saMbhogakhioragIsphArotphullaphaNAvalIkavadane prAptA daridratvam / ta idAnIM malayAnilA virahiNIniHzvAsasaMparkiNo 75 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 681 ullAsaH kramAGkaH patham 4 10 4 3 3 4 7 10 jAtA jhaTiti zizutve'pi bahalAstAruNyapUrNA iva // 93 johvAe mahuraseNa jyotsvayA madhurasena ca vitI - tAruNyotsukamanAH sA / vRddhApi navoDheva paravadhUraddaha harati tava hRdayam // 407 DhuNDullintu marihasi TuTuNAyamAno mariSyasi kAvyaprakAzodAhRtaprAkRtapadyAnAmakArAdyanukramaH 103 316 516 mAlatIkusumasarakSaM bhramara bhraman na prApsyasi // 89 NavapuNNimAmiyaMkasya navapUrNimAmRgAGkasya subhaga kastvamasi bhaNa mama satyam kA saubhAgyasamA pradoSarajanIva tavAdya // 18 Nolei aNulamaNA nudatyanArdramanAH zvazrUrmA gRhabhare sakale / kSaNamAtraM yadi saMdhyAyAM bhavati na vA bhavati vizrAmaH // 16 tahaA maha gaMDasthala 0 kaNTakakalitAni ketakIvanAni / tadA mama gaNDasthalanimagnAM dRSTaM nAnaiSiranyatra / 261 72 idAnIM saivAhaM tau ca kapolau na sA dRSTiH // tANa guNaggahaNANaM teSAM guNagrahaNAnAM tAsAmutka - NThAnAM tasya premNaH / tAsAM bhaNitInAM sundara IdRzaM taM tANa sirisahoara ( Anandava0 viSamabANalIlA ) 71 33 32 75 jAtamavasAnam // tAlA jAyanti guNA (AnandavardhanaH paJcabANalIlA ) 172 tadA jAyante guNAH yadA te sahRdayairgRhyante / ravikiraNAnugRhItAni bhavanti kamalAni kamalAni // 314 ullAsaH kramAGkaH padyam 4 84 10 7 4 tatteSAM zrIsahodararatnAbharaNe hRdayamekarasam / bimbAdhare priyANAM nivezitaM kusumabANena // . 7 tuha valahassa gosammi tava vallabhasya prabhAte AsIdadharo mlAnakamaladalam / iti navavadhUH zrutvA karoti vadanaM mahIsaMmukham // 565 dhavalo'si jai vi ( gAthAsa0 za. 7 gA. 65) dhavalossi yadyapi sundara tathApi tvayA mama rakSitaM hRdayam / rAgabharite'pi hRdaye subhaga nihito na ro'si // 328 nihuaramaNammi nibhRtaramaNe locanapathe patite gurujanamadhye | sakalaparihArahRdayA vanagamanamevecchati vadhUH // 59 paMthikSa Na ittha pathika nAtra staramasti manAk prastarasthale grAme / unnatapayodharaM prekSya yadi vasasi tadA vasa // 4 91 pavisaMtI gharavAraM pravizantI gRhadvAraM civalitavadanA vilokya panthAnam / skandhe gRhItvA ghaTaM hA hA naSTa iti rodiSi sakhi kimiti // 310 phulakara kamalakUra samaM puSpotkaraM kalamabhaktanibhaM vahanti ye sindhuvAraviTapA brree 69 334 177 60 71 170 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyaprakAzodAhRtaprAkRtapadhAnAmakArAyanukramaH ullAsa: kramAGkaH padyam mama vllbhaaste| ye gAliptasya mahiSIdannaH sadRkSAste kiM ca mugdhvickilprsuunpujaaH|| bhama dhammima vIsattho (gAthAsapta0 za.2 gA. 75) 108 bhrama dhArmika vizrabdhaH sa zUnako'dya mAritastena / godAnadIkacchakuJjavAsinA dRptasiMhena // 9 372 mahade suraseyaM me (Ananda .vardhanaH devIzataka) 240 mama dehi rasaM dharme tamovazAm AzA gamAgamAt hara naH / haravadhu zaraNaM tvaM cittamoho 'pasaratu me sahasA // 4 72 mahilAsahassabharie mahilAsaharabharite tava hRdaye subhaga sA amaantii| anudinamananyakarmA aGgaM tanvapi [tanukamapi] tanayati // 6 mAe gharovayaraNa mAtagRhopakaraNamadya khalu nAstIti sAdhitaM tvyaa| tagaNa kiM karaNIyamevameva na vAsaraH sthaayii|| 4 98 rayikelihimaNiyaMsaNa (gAthA0 za. 5 gA. 55) ratikelihRtanivasanakarakisalayarUddhanayanayugalasya / rudrasya tRtIyanayanaM pArvatIparicumbitaM jayati // rAyIsu caMddadhavalAsu rAtrISu candradhavalAsu lalitamAsphAlya yazcApam / ekacchatramiva karoti bhuvanarAjya bijRmbhamANaH // ullAsaH kramAGkaH padyam 1. 434 lahiUNa tujjha bAhupphaMsaM 277 labbyA tava bAhusparza yasyAH sa ko'pyullaasH| jayalakSmIstava virahe na khalUjvalA durbalA nanu saa|| 10 529 vANiyama hasthidantA 320 vANijaka hastidantAH kuto'smAkaM vyAghrakRttayazca / yAvat lulitAlakamukhI gRhe pariSvakte snuSA // 5 133 vANIrakuDaMguDDINa sauNi 91 vAnIrakuoDDInazakunikolAhalaM zRNvantyAH / gRhakarmamyApRtAyA vadhvAH sIdantya GgAni // 4 87 vArijjanto vi puNo vAryamANo'pi punaH saMtApakadarthitena hRdayena / stanabharavayasyena vizuddha jAtina calatyasyA haarH|| 5 138 viparIyarae lacchI viparItarate lakSmIbrahmANaM dRSTvA nAbhikamalastham / harerdakSiNanayanaM rasAkulA jhaTiti sthagayati // 92 vihalaM khalaM tuma sahi vizaGkhalAM tvAM sakhi dRSTvA kuTena taralataradRSTim / dvArasparzamiSeNa cAtmA guruka iti pAtayitvA vibhinnaH // samalakaraNaparavIsAma0 259 sakalakaraNaparavizrAmazrIvitaraNaM na sarasakAvyasya / dRzyate'thavA nizamyate sadRzama zAMzamAtreNa / 10 495 saha dinasaNisAhi (karpUramArI ja.2 ko. 9) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70] kaavyprkaashodaahRtpraakRtepdyaanaamNkaaraadynukrmH ullAsaH kramAGkaH padyam saha divasanizAbhirdIrghAH zvAsadaNDAH saha maNivalayairbASpadhArA galanti tava subhaga viyoge tasyA udvignAyAH saha ca tanulatayA durbalA jIvi tAzA // 10 570 4 ullAsaH kramAGkaH padyam 3 19 subbai samAgamissadi zrUyate samAgamiSyati tatra priyo'dya praharamAtreNa / evameva kimiti tiSThasi tat sakhi sajjaya karaNIyam // so Natthi 336 sa nAstyatra prAme ya enAM mahamahAyamAnalAvaNyAm / tarurai hRdayaluNThAka pariSvakkamANAM nivArayati // so muddhasAmaGgo samugdhazyAmalAGgo dhammillaH kalitalalitanijadehaH / tasyAH skandhAdvalaM gRhItvA smaraH 71 4 88 70 11 90 sahi NavanihuyaNasamarammi sakhi navanidhuvanasamaresGkapAlIsakhyA nibiDayA / hAro nivArita evocchriyamANastataH kathaM ramitam // sahi viraiUNa mANasa sakhi viracayya mAnasya mama dhIratvenAzvAsam / priyadarzanavizRGkhalakSaNe sahaseti tenApasRtam // sA vasaI tujjha sA vasati tava hRdaye saivA 8 70 64 suratasaMgare jayati // 528 haMsANa sarohi sirI 320 10 haMsAnAM sarobhiH zrIH sAryate atha sarasAM haMsaiH / 10 561 333 kSiSu sA ca vacaneSu / asmAizInAM sundara avakAzaH kutra pApAnAm // anyonyameva ete AtmAnaM kevalaM garayanti // 7 320 humi avahatthi ( AnandavardhanaH 7 12 173 viSamabANalIlA ) bhavAmyahastitarekhA niraGku sAhetI sahI suhayaM sAdhayantI sakhi subhagaM kSaNe kSaNe dUnAsi matkRte / sadbhAvasnehakaraNIyasadRzakaM tAvadviracitaM tvayA // zo'tha vivekarahito'pi / svapne'pi tvayi punaH pratIhi bhaktiM na prasmarAmi // 2 * pRSThe 33 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . 1 226 VIII saMkete pramANatvenodAhatAnAM saMdarbhANAmakArAdyanukramaNI / pramANa pRSThAkaH pramANaM pRSThAkaH magniramasyAmapatiH arthadoSaH sa doSajJaiH 302 [kA. saM. 5. 1; 32..] [vya. vi. vi. 2. zlo. 122. agniSomau vRtrahaNau pR. 109] [kA. saM. 5.1; mA. zrI. arthavadadhAturapratyayaH sU. 1.4.2.5] [pA. maSTA. bha. 1.pA. 2. sU.45] bhakAntapAtrairaGkAsyam arthopakSepakaiH [da. rU. pra. 1. kA. 62] [da. rU.pra.1.kA. 58] ata evAbhidheyaM te 302 alaGkArakRtAM yeSAm [vya. vi. vi. 2. zlo. 115. [va. jI. unmeSa. 1. kA. 11] pR. 108] alambusA kuhUzcaiva atikrAntartuliGgam 186 avikRtaM bhASAcAram [kA. mI. pR. 109] [nA. zA. a. 18. zlo atrAluptavisargAntaH 135 asamAsA samAsena [va. jI. unmeSa. 1. kA. 47] [dhva. uddayota. 3. kA. 5.] anuvAdyamanuktvaiva 125 asthAnahasitam [vya. vi. vi. 2. zlo. 94. [nA. zA. a. 6 zlo. 58] anekanartakIyojyam 221 AkuJcitAkSigaNDam [a. bhA. bha. 4. pR. 183] | [nA. zA. a. 6 zlo. 56] anaucityapravRttAnAm AkrozavatyavajAnAti 255 [u. kA. sA. saM. va. 1. kA. 20] [kA. da. pari. 2. zlo. 57] antarjavanikAsaMsthaiH AtmAnubhUtazaMsI 217 [nA. zA. a. 19. zlo. 113] [nA. zA. a. 18. zlo. 108] apAre kAvyasaMsAre AropAdhyAvasAnAbhyAm [dhva. udhyota. 3. pR. 498] [a. vR. mA. kA. 4.5] aprAdhAnyaM vidheryatra 120 Aroha pUrvo'varohaH 205 abhidhAtrI zrutiH kAcit [vA. kA. laM. sU. adhi. 3. [taM. vA. 31. 113 pR. 700 ___ a. 1. sU. 13 vA.] A. saM. si.] AvidvadaGganAbAla 203 abhidhA bhAvanA cAnyA [bhA. kA. laM. pari. 2. zlo. 3] [a. bhA. a. 6. pR. 277 ] iDA ca piGgalA caiva 170 abhidheyena sambandhAt itinA nevetareSAm 151 [AcAryabhartRmitra [vya. vi. vi. 2. zlo. 35. pR. 69] amRtA bahulA nAma ivavadvAyathAzabdAH 255 aruNayA ekahAyanyA 101 [kA. da. pari. 2. zlo. 5.] [jyotiSTome zrutam / taM. vA. 322 // ISadvikasitairgaNDaiH 6 / 19 / pR. 769 bA. saM.si.] [nA. zA. a. 6. zlo. 5.] EEEEEEEEEEEEE 100 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] . saMkete pramANatvenodAhatAnAM saMdarbhANAmakArAdhanukramaH pramANaM pRhAGka: 221 153 255 183 183 302 ..] 295 - 255 pRSThAGkaH IhAmRge'pi tatsyAt [nA. zA. a. 18. zlo. 81] uktyantareNAzakyam [dhva. udyota. 1. kA. 15]. uktisvarUpAvacchedakaraH 151 [vya. vi. vi. 2. zlo. 33. pR. 60] ucite vAsake strINAm [nA. zA. a. 22. zlo. 210] ucyate vastunastAvad [vya. vi. vi. 2. zlo. 114 pR. 108] uddhatapuruSaprAyaH [nA zA. a. 18. zlo. 79] upamaiva tirobhUtabhedA 268 [kA. da. pari. 2. zlo. 66] evaMvidhastu kAryo0 216 [nA. zA. a. 18. zlo. 93] ainyA gAIpatyamupatiSThate 1.0,100 RtuvarNanasaMyuktaM 221 [a. bhA. bha. 4. pR. 181] ka/kauSadhavacchAstraM kathAzarIramutpAdya [dhva. u. 3. parikarazlokaH pR. 334] karuNaprekSaNIyeSu 205 [vA. kA. laM. sU. adhi. 3 / bha... sU. 9.] karuNarasaprAyakRtaH 217 [nA. zA. bha. 18. zlo. 95] karmadhArayamatvarthIyAbhyAm 154 [vya. vi. vi. 2. zlo. 51. pR. 83] kalpadezIyadezyAdi 255 [kA. da. pari. 2. zlo. 60] kavitAraH sandarbheSvalaMkArAn 202 kArakopanibandhaH syAt kASThA nimeSA [kA. mI. pR. 98] kaizikIlakSNanepathyA 225 [nA. zA. a. 1. zlo. 45] garbhanirminabIjo'rthaH [mA. zA. a. 19. zlo. 42] gAndhArI hastijihvA ca 170 gothe yatra viharataH pramANaM graiSmikasamayavikAsI [kA. mI. a. 18. pR. 109] chasAnurAgagarbhAbhiH [a. bhA. a. 4. pR. 181] ta ete yauvanonmAda tacca na zabdapunaruktam tatpadavyAM padaM dhatte [kA. da. pari. 2. zlo. 64] tatrabhavana bhagavaniti nAhatyadhamo [ru. kA. laM. 6. 19] tatrabhavan bhagavannitinaivAhatyuttamo [ru. kA. laM. 6.20] tatraikamasya sAmAnyam [vya. vi. vi. 2. zlo. 114. pR.1 tathA hi darzane svacche [bhaTTatotaH] tadiSTasya niSedhatvam [tilakaH] tamanvetyanubanAti [kA. da. pari. 2. zlo. 64] tamarthamavalambante [dhva. lo. uDyota. 2. kA. 6] tasya cAnukarotIti [kA. da. pari. 2. zlo. 65] tasya puSNAti saubhAgyam / [kA. da. pari. 2. zlo. 63] tAtparyayogaH kAle ca tAlujihvAbhajihvA ca . tulyasaMkAzanIkAza [kA. da. pari. 2. zlo. 57] tena sArdhe vigRhNAti [kA. da. pari. 2. zlo. 63] dadhirasyadarthobhUyAMsam dayitajanarukSAkSarAkSepa darzanAdvavarNanAcAtha [bhaTTatotaH] dAnavIraM dharmavIraM [nA. zA. bha. 6. zlo. 79] dAsaviTazreSTiyutam [nA. zA.a.18 zlo.50] 196 255 255 198 170 255 255 185 101 205 221 214 221 . Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANa pRSThAGkaH 180 213 3 180 216 255 216 274 saMkete pramANatvenodAhRtAnAM saMdarbhANAmakArAdyanukramaH pramANaM divyapuruSAzrayakRto 216 prakaraNanATakabhedAd 215 [nA. zA. a. 18. zlo. 78] [nA. zA. bha. 18. zlo. 58] devA dhIroddhatA jJeyAH prakRtamapi yatra hitvA 174 [nA. zA. a. 34. zlo. 18. prakRtipratyayamUlA vyutpattiH 113 cau. saM. si.] [ru. kA. laM. a. 6. kA. 27 ] devAsurabIjakRtaH prakhyAtavastuviSayam [nA. zA. a. 18. zlo. 63.1 [nA. zA. a. 18. zlo. 10] dharmArthakAmamokSANAmupa0 prakhyAtavastuviSayazca dhAMzastu dhaivatanyAsaH [nA. zA. a 18. zlo. 94 ] dhIraprazAntA vijJeyA prakhyAtavastuviSayaH prakhyA0 [nA. zA.a. 34. zlo. 19 [nA. zA. a. 18. zlo. 84] cau. saM. si.] pratipakSapratidvandvi 255 dhUrtaviTasaMprayojyA0 [kA. da. pari. 2. zlo. 58] [nA. zA. a. 18. zlo. 110] pratibimbapraticchanda na ca divyanAyakakRtaH [nA. zA. a. 18. zlo. 92] [kA. da. pari. 2. zlo. 59] narthasya vidheyatve pratibhAti na sandeha 121 [vya. vi. 2. zlo. 5. pR. 39] [a. bhA. a. 6. pR. 273 ] na paryanto vikalpAnAm pradhAnaguNabhAvAbhyAm [kA. da. pari. 2. zlo. 96] [dhva. uddyota. 3. kA. 41] nAnAvibhUtibhiryutam 213 pradhAnatvaM vidheryantra [nA. zA. a. 18. zlo. 11] prayojanamanuddizya nAnAcyAkulaceSTaH 217 [zlo. vA. sU. 5. zlo. 55. [nA. zA. a. 18. zlo. 96] - pR. 653 cau. saM. si.] nAnRSiH kavirityuktam prAdhAnye'nyatra vAkyArthe [bhaTTatotaH] bahavazca tatra puruSA nirUDhA lakSaNAH kAzcit [nA. zA. a. 18. zlo. 91] [taM. vA. 31.6 / 12 / bahavo'rthA vibhAjyante pR. 83. A. saM. si.] [nA. zA. a. 7. zlo..] nirghAtolkApAtaiH [nA. zA. a. 18. zlo. 86] bahuzo yacchutamamihitam [nA. zA. a. 16. nirvizeSaM na sAmAnyam [zlo. vA. sU. 5. AkRtivAda. zlo. zlo. 104] 10. pR. 548 cau. saM. si.] bahUnAM samavetAnA 195 nodAttanAyakakRtam [nA. zA. a. 7. zlo. 119 a.] [nA. zA. a. 18. zlo. 49] bIjasyodghATanaM yatra 221 paravacanamAtmasaMsthaiH [nA. zA. a. 19. zlo. 40] [nA. zA. a. 18. zlo. 109] bIjArthayuktimAnako 218 paripAcyA phalAthai vA [nA. zA. a. 19. zlo. 115] [nA. zA. a. 22. zlo. 209] bhagavattApasaviprairanyairapi pRthaga bhAvA bhavantyanye [nA. zA. a. 18. zlo. 103] [da. rU. pra. 4. kA. 4] Prose sutra form in Samketa kA0 pra0 10 m - 216 181 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThAGkaH 223 154 302 186 74] saMkete pramANatvenodAhRtAnAM saMdarbhANAmakArAdyanukramaH pramANaM pRSThAGkaH pramANaM bhAvanAbhAvya eSo'pi vakrAbhidheyazabdo [a. bhA. a. 6. pR. 277 ] [bhA. kA. laM. pari. 1. zlo. 36] maNDalena tu yad nRttaM 221 vakroktiranuprAso [a. bhA. a. 4. pR. 181]. [? ru. kA. laM. bha. 2. kA. manye zaGke dhruvaM prAyo 264 vaNeH katipayaireva [kA. da. pari. 2. zlo. 234] vastumAtrAnuvAdastu mAyendrajAlabahulo [vya. vi. 2. zlo. 122. [nA. zA. a. 18. zlo. 87 ] pR. 109] yataste cAdaya iva 151 vAcyAt pratIyamAno'rthaH [vya. vi. 2. zlo. 36. [vya. vi. 2. zlo. 39. pR. 73] vAkyArthamataye hi yatra kavirAtmazattayA 214 [zlo. vA. adhi. 7 zlo. [nA. zA. a. 18. zlo. 45] 343. pR. 943. cau. saM. si.] yatraikakartRkAnekA vicakilakesara [vya. vi. 2. zlo. 22. pR. 55] [kA. mI. pR. 110] yadanArSamanAhAya 214 vicchittizobhinaikena [nA. zA. a. 18. zlo. 46] [dhva. lo. u. 3. parikarazloka. yadyadAkAGkitaM yogya 11 pR. 302] yannATake mayoktaM 214 vijJAnaM vedanA saMjJA [nA. zA. a. 18. zlo. 47] viDambayati saMdhatte yamakAnulomataditaraM [kA. da. pari. 2. zlo. 62] yasya padArthAbhinayaM 222 vidheyoddezyabhAvo'yaM , yasmin kulAGganA patyuH [vya. vi. 2. zlo. 95. pR. 97] yaH saMyogavibhAgAbhyAM vipravaNiksacivAnAM [bhartRhariH] [nA. zA. a. 18. zlo. 48] yasmin sati nRtyantIva 205 vibhAge sati sAkAGkam . [vA. kA. laM. sU. adhi 3. [jaimini. mI. da. bha. 2. pA. 1. a. 1. sU. 23 vArtika] adhiH 14. sU. 16. yasmin sati bahUnyapi pA. bhe. arthaikatvAdekavAkyaM sAkAGkSa [vA. kA. laM. sU. adhi. 3. cedvibhAge syAt ma. 1. 11. vArtika] viruddhabuddhyasabhedAd yogamekatvamicchanti vastuno'nyena vastunA 169 [a. bhA. a. 6. pR. 273] raGgaM prasAdya madhuraiH 219 viziSTamasya yadrUpaM [da. rU. pra. 3. kA 4.] [vya. vi. 2. zlo. 116] rAjopacArayuktA 215 vizeSaNavazAdiccheda [nA. zA. a. 18. zlo. 60] [vya. vi. 2. zlo. 53. lavaNo rasamayaH surodakaH 184 [kA. mI. pR. 91] pR. 83] vaMzasthakAdicaraNAntanivezitasya 119 viSkambhakapravezakarahito vaktA harSabhayAdibhiH 172 vRttayaH kAvyamAtRkAH [ru. kA. laM. bha. 6. kA. 29] [nA. zA. a. 18. zlo. 4.] 167 255 236 125 214 1 205 302 154 218 225 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkete pramANatvenodAhRtAnAM saMdarbhANAmakArAdyanukramaH [75 pramANaM pramANaM 217 312 226 255 pRSThAGkaH vRttavartiSyamANAnAM 218 [da. rU. pra. 1. kA. 59] vezyAceTanapuMsakaM [nA. zA. a. 18. zlo. 105 vyaGgayasya yatrAprAdhAnya vyaJjakatvaM zabdAnAM gamakatvaM 107 vyadhikaraNe vA yasmin [ru. kA. laM. a. 7. sU. 22] vyAyogastu vidhijJaiH [nA. zA. a. 18. zlo. 9.] zabdapravRttiheto . [ru. kA. laM. bha. 6. kA. 6] zabdavyApArato yasya 15 [a. vR. mA. kA..] zabdArthavartyalaGkArA0 342 [u. kA. laM. sA. saM. va. 5. kA. 22] zabdArthazAsanajJAnamAtreNaiva [dhva. uDyota. 1. kA. 7] zaSAbhyAM rephasaMyogaiSTavargeNa [u. kA. laM. sA. saM. va. 1. kA. 6] zRGgArahAsyavarjam 216 . [nA. zA. bha. 18. zlo. 85] zRGgAre kaizikI 221 [da. rU. pra. 2. zlo. 62] zravyaM nAtisamastArthazabda 203 . [bhA. kA. laM. pari. 2. zlo. 3] zrutiliGgavAkyaprakaraNasthAnasamAkhyAnAM 100 [mI. da. a. 3. pA. 3. adhi. 7. sU. 14] zleSagarbhatve zvetaM chAgamAlabheta 100 SADjIvaivArSabhI caiva [nA. zA. a. 28. zlo. 42.] SoDazanAyakabahulA 217 [nA. zA. a. 18. zlo. 88] sa eva satkavigirAm [vya. vi. 2. zlo. 116. pR. 108] sa eva sarvazabdAnAm [vya. vi. 2. zlo. 115. pR. 108] saMskRtaprAkRtamAgadhadeg 240 [ru. kA. laM. a. 2. zlo. 12. pA. me. prAkRtasaMskRta ] pRSThAGkaH sattve nivizate'paiti [pA. ma. bhA. sU. (IV. I. 44) voto guNavacanAt ] sahaka sadRzasaMvAdi 255 [kA. da. pari. 2. zlo. 58] santi tatra yo mArgAH 152 [kuntakaH va. jI. unmeSa. 1. kA. 24. pA. me. saMprati tatra ye.] samAsazca bahuvrIhiH 255 [kA. da. pari. 2. zlo. 61] samAsoktiH sahoktizca . 305 samidho yajati 101 sargazca pratisargazca [purANa 1, 1, 37-38, vAyumatsyAdayaH] sarvarasalakSaNAcyA 218 [nA. zA. a. 18. zlo. 112] salakSaNasadRkSAbhAH 255 [kA. da. pari. 2. zlo. 59] savarNatulitau zabdau [kA. da. pari. 2. zlo. 60] sAmAnyAnyathAsiddheH sAmyarUpA vivakSAyAM [bhAmahotprekSAlakSaNe 2] suptiGantacayo vAkya 288 [a. ko. kA. 1. va. 6 zlo. 2. pA. bhe. tiGsubanta] strIprAyA caturakA 215 [nA. zA. bha. 18. zlo. 59] sthAnAbhidhAnabhAJji 234 [ru. kA. laM. a. 3. kA. 52] sthAyino'rthe pravartante 159 spardhate jayati dveSTi [kA. da. pari. 2. zlo. 61] hAsyaprAya preraNaM tu [a. bhA. bha. 4. pR. 181] himavadvindhyayormadhyaM 184 [kA. mI. pR. 94] hetuzca sUkSmo lezo'tha [bhA. kA. laM. pari. 2. zlo. 86] hRdayAnupravezena 10 255 302 221 320 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IX saMketodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaNI padyaM akAlasandhyAmiva dhAtumattAm [ ku. saM. sa. 1. lo. 4 ] akSarANAmakAro'ham [su. zlo. 2460 ]* aprAdapi madhyAdapi [pa. prA. sthApanA. lo. 4. pR. 2] acirAbhAmiva [ ku. ma. lo. 258 ] atrAnugodaM mRgayAnivRtta ' [ra. vaM. sa. 13. lo. 35 ] atha nayanasamutthaM [ra. vaM. sa. 2. zlo. 75 ] atha paktrimatAmupeyivadbhiH atha bhUtAni vArtraghnaH zarebhyastatra 0 [ ki. sa. 15. lo. 1] adAdindrAya kuNDale anena kalyANi kare gRhIte [ra. vaM. sa. 6. lo. 63 ] # anena sArdhaM viharAmburAze [ra. vaM. sa. 6. lo. 57 anyayAnyavanitAgata cittaM 1 [zi. va. sa. 10. lo. 28 ] adhyavastuni kathApravRttaye [ ku. saM. sa. 8. lo. 6 ] rodhati eva vAnara bhaTaiH [ Quoted in bha. sa. pU. 72] abhinavakuza sUci pRSThAGkaH 266 142 208 266 329 206 275 154 164 101 305 299 28 287 186 [ kA. mI. pR. 111] * Attributed to Bhaskarasena. The reading is somewhat different: 'viSNuH svayaM bruvn| bhavatA so'pi yatsatyamAkAreNa laghUkRtaH // pA. me. mUlAdapi madhyAdapi viTapAdapyakurAdazokasya / pizunasthamiva rahasyaM samantato niSkasati puSpam // + pA. bhe. anena pANau vidhivad gRhIte padyaM araNyAnI kyam [ navasAhasAGke pallavasya$ na. sA. sa. 5. lo. 81 ] alaMkRtajaTA cakram bhalolakamale cittam [ de. za0 lo. 74 ] avaimi tadapadhyAnAt azvIyasaMhatibhiH asAmahito mahitaH [ ru. kA. laM. a. 3. zlo. 55 ] asaMtoSa (? SA ) divAkRSTa 0 asaMbhRtaM maNDanamaGgayaSTeH [ ku. saM. sa. 1. lo. 31] astyuttarasyAm [ ku. saM. sa. 1. lo. 1 ] ahiNavakamaladalAruNi [ ru. kA. laM. pR. 60] AkAzayAnataTakoTikRtaikapAdAH [ kA. mI. pR. 43] AgAminIM jagRhire [ zi. va. sa. 5. lo. 14 ] AcAryasya tribhuvanaguroH [ve. saM. aM. 3. lo. 20 ] Anandamantharapurandara [ candracUDacarite ] nadI puNyam AvarjitA kiMcidiva [ ku. saM. sa. 3. lo. 54 ] Azvapehi mama sIdhubhAjanAt AsInAtha pitAmahI tava itaH sa daityaH prAptazrIH pRSThAGkaH 325 202 240 141 153 238 265 296 205 250 179 153 218 341 319 266 208 304 28 [ ku. saM. sa. 2. lo. 55 ] idaM tenoktam indurliptamivAJjanena [ bA. rA. aM. 1. lo. 42 ] $ parimalAparanAnaH padmaguptasya according to B. s. s. edition 276 280 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [77 parcha pRSThAGkaH 183 350 200 350 249 116 117 265 202 238 saMketodAhRtapadhAnAmakArAyanukramaNI pRSThAGkaH padyaM utkSiptaM saha kauzikasya kIrtipratApau bhavataH uttiSThantyA ratAnte bharamuragapatau 130 kIrtayastava limpantu [ve. saM. aM. 1. zlo.3] kuzalasakhIjanavacanaiH udanvacchinnA bhUH saca 148 kopAtkomalalolabAhulatikA [bA. rA. aM. 1. zlo..] [a. za. zlo. 9] udAraracanArocirbhAsurA rAjate kathA 228 kvacitkAle prasaratA udeti savitA tAmraH 228 kSitivijitasthiti [su. zlo. 220 kSemendrasya] [kA. da. pa. 3. zlo. 85] uddAmotkalikAm 199 kSuNNaM yadantaHkaraNena vRkSAH [ra. aM. 2. zlo. 4] kSuNNaM yadantaHkaraNena nAma udyatA jayini kAminImukhe 150 gatAsu tIraM timighaTTanena unnatyai namati.prabhu 326 [na. sA. sa. 1. zlo. 52] [su. zlo. 3235] gato'stamarko bhAti upoDharAgeNa vilolatArakam [kA. da. pa. 2. zlo. 244] [su. zlo. 1969. pANineH] garbhagranthiSu vIrudhAm ekatrAsanasaGgate 180 [kA. mI. pR. 108] [a. za. zlo. 19] ghanAghanAyaM na nabhA ekasmin zayane parAGmukhatayA [ru. kA. laM. a. 3. zlo. 54] [ma. za. zlo. 83] cakAze panasaH prAyaH ekAkinI yadabalA 327 cakAsataM cArucamUrucarmaNA [su. 2234. rudraTasya] [zi. va. sa. 1. zlo. 8] kaTasthalapoSitadAnavAribhiH 114 cakorA eva caturAH kadA nau saGgamo bhAvI caJcadbhujabhramita [ve. saM. aM.1.zlo. 21] [kA. da. pari. 2. zlo, 261] candanAsaktabhujaga kapolaphalakAvasthAH 265 candrabimbAdiva viSam [u. laM. la. vR. 3] [kA. da. pa. 3. zlo. 39] kaNThasya tasyAH stanabandhurasya 320 calApAGgAM dRSTiM spRzasi [ku. saM. sa. 1. zlo. 42] [ma. zAM. aM. 1. zlo. 20] kaSTa kathaM roditi thUskRteyam cArutA vapurabhUSayadAsAm kaSTA vedhavyathA nityam 145 [zi. va. sa. 10. zlo. 33] [a. rA. aM. 1. zlo. 40] cyutasumanasaH kundAH kArAviUNa khauram 156 [au. vi. ca. pR. 146. kAliGgaM likhitamidaM vayasya mAlavakuvalayasya kiM vRttAntaH paragRhakRtaiH / cyutA divaH sthAsnurivAciraprabhA [su. zlo. 2544 mArtaNDadivAkarasya] jayati kSuNNatimiraH kiM dadAtu kimaznAtu bhartavya jayati caturdaza bharaNAkulaH 326 jayamadana gajadamana kimityapAsyAbharaNAni yauvane / jahi zatrukulaM kRtvam [ku. saM. sa. 5. zlo. 44] [kA. da. pa. 3. zlo. 131] P 154 286 266 198 149 303 266 227 183 249 153 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 173 . . m 228 saMketodAhRtapadyAnAmakArAyanukramaNI pacaM pRSThAGkaH pRSThAGkaH jAlena sarasi mInA 288 dazarazmizatopamadyutim 227 [ru. kA. laM. a. 8. zlo. 104] [ra. vaM. sa. 8. zlo. 29] jyotsnApUraprasaravizade 179 dAmodarakarAghAtaH [kA. mI. pR. 43] [su. ra. bhANDAgAre bANasya ] taM kRpAmRduravekSya bhArgavaM 119 dAruNaraNe raNantam 209 . [ra. vaM. sa. 11. zlo. 83] dAho'mbhaH prasUtiM pacaH tataH kumudanAthena [vi. zA. bha. aM. 2. zlo. 21 pA. bhe. tApo] [ma. bhA. dro. pa. a. 8. digmAtaGgaghaTA vibhaktAcaturA zlo. 408] [au. vi. ca. pR. 138. tatpAdanakharatnAnAM 278 bhaTTaprabhAkarasya] tadIyamAtaGgeti 154 dilIpa iti rAjenduH 351 tadvakaM yadi mudritA. 352 / [ra. vaM. sa. 1. zlo. 12] [bA. rA. aM. 2. zlo. 17] divyeyaM na bhavati kintarhi mAnuSI 206 tadvakracandre navayauvane dI/kurvanpaTumadakalam [vi. zA. bha. aM. 1. zlo. 14] [me. dU. zlo. 3.] tanumato'numataH sacivaiH dugdhodadhizailasthau 298 taraGgaya dRzo'GgaNe 351 [ru. kA. laM. a. 7. zlo. 37] [bA. rA. aM. 3. zlo. 25] dUrAgAdhabhavAndha 224 tava kusumazarasvam 149 [saMketakArasya somezvarasya] [a. zA. aM. 3. zlo. 3] dRDhataraniviSTamuSTeH 142 tava prasAdAt kusumAyudho'pi dRSTyA kezava goparAgahRtayA [ku. saM. sa. 3. zlo. 20] dhuvi yad gAminI tasyArijAtaM nRpateH 228 tApo'mlaH prasUti (see dAho'mbhaH) [ki. sa. 15. zlo. 43] tIvA bhUtezamaulisrajam / draviNamApadi bhUSaNamutsave 350 274 [bha. za. zlo. 5] [a. rA. aM. 5. zlo. 2] dvayaM gataM saMprati zocanIyatAm / tIrthe tadIye gajasetubandhAt [ku. saM. sa. 5. zlo. 71] [ra. vaM. sa. 16. zlo. 13] dviSatAM jahi niHzeSam 228 turaGgakAntAnanahavyavAha [zi. va. sa. 3. zlo. 33] dviSatAM mUlamucchettum teSAM gopavadhUvilAsasuhRdAm dviSadbhyastrasyasi katham 228 219 tyaja karikalabha dvIpAdanyasmAdapi 164 tvatkATAkSAvalIlIlAm [ra. aM. 1. zlo. 6] tvatAravI nivasanaM mRgacarmazayyA 125 dhUlIkadambaparidhUsara 186 [bA. rA. aM. 6. zlo. 40] [kA. mI. pR. 109] na mayA gorasAbhijJam tvaguttarAsaGgavatImadhItinIm 250 154 [ku. saM. sa. 5. zlo. 16] [kA. da. pari. 3. zlo. 108] tvamevaM saundaryeti namastribhuvanAbhoga [vA. kA. laM. sU. adhi. 3. [kA. mI. pR. 90] a. 2. sU. 13] nayAzu ca ratham 228 dalatkandalabhAgbhUmiH navavayolAsyAya veNusvanaH 2 CS 143 228 173 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyaM navInavibhramobheda0 nAnAkAreNa kAntabhrUH ninAmimukha (:) niyatamagamyadRzyam [ ru. kA. laM. a. 5. lo. 28 ] nirarthakaM janma gataM nalinyA [ bi. kA. lo. 32] nirAnandaH kaunde madhuni [ ki. sa. 3. lo. 21] [ vA. kA. laM. / adhi. 3. a. 1 sU. 13 nirIkSya saMrambhanirastadhairyam nirNetuM zakyamastIti saMketodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaNI [ kA. da. pari. 2. lo. 218 ] nirmokamuktimiva 0 niveditaM niHzvasitena [ ku. saM. sa. 5. zlo. 46 ] nyaJcatkuJcitamutsukam nyastAkSarA dhAturasena yatra [ ku. saM. sa. 1. zlo. 7 ] patite pataGgamRgarAja [ zi. va. sa. 9. lo. 18] patyuH zirazcandrakalAmanena [ ku. saM. sa. 7. lo. 19] payasvinInAM dhenUnAM paryAptapuSpastabakastanIbhyaH [ ku. saM. sa. 3. lo. 39] pazupatirapi tAnyahAni [ ku. saM. sa. 6. zlo. 95] pazcAtparyasya kiraNAnudIrNa [ kA. da. pari. 2. lo. 257 ] pANDornandana nandanam [ kA. mI. pR. 42 ] pANDatyo'yamaMsArpitalambahAraH [ra. vaM. sa. 6. lo. 60 ] pAtAlametannayanotsavena pRSThAGkaH 292 228 264 249 [ na. sA. sa. 14. zlo. 23] pAyAt sa zItakiraNAbharaNo bhavo vaH pibato vAri tavAsyAm [ ru. kA. laM. a. 5. lo. 30 ] 306 205 155 316 350 29 312 316 350 88 251 56 316 174 179 164 265 154 250 padyaM puSpaM pravAlopahitaM yadi syAt [ ku. saM. sa. 1. lo. 44 ] rasaguNairmU pratyAkhyAtaruSaH kRtaM samucitaM prabhrasyatyuttarayatviSi prasIdatyAloke [ dhanikasya da. rU. pra. 2. sU. 7 ] prAcetaso munivRSA prathamaH kavInAm [ma. ca. aM. 1. lo. 7 ] barhirdeva sadanaM dAi bAle nAtha vimuJca mAnini [a. za. zlo. 57 ] bAlenduvakrANyavikAzabhAvAt [ ku. saM. sa. 3. zlo. 29] bibhrANaH zaktimAzu [ sU. za. zlo. 25] bisakisalayacchedapAtheyavantaH [ me. dU. zlo. 11] bhartRdArike diSTyA vardhAmahe [ mA. mA. aM. 1. pR. 54 ] bhAti patito likhantyAH [ra. aM. 2. lo. 11] bhairavAcAryastu dUrAdeva [ ha. ca. u. 3. pU. 105 ] bhramaradrumapuSpANi mado janayati prIti [ bhA. kA. laM. pari. 2. lo. 27] madhu dvirephaH kusumaikapAtre [ ku. saM. sa. 3. lo. 36] madhuparAjiparAjitamAninI madhusurabhiNi SaTpadena [ ki. sa. 10. lo. 34 madhye vyoma trizaGkoH zatamakhavimukhaH manISitAH santi gRhe'pi [ ku. saM. sa. 5. lo. 4] manuSyavRttyA samupAcarantam mantro hInaH svarato varNato vA [ pA. zi. 52. ma. bhA. vaoN. 1. pR. 2 ] mayyAsaktazcakitahariNIhArinetravibhAgaH [ 79 pRSThAGkaH 285 17 105 77 180 219 100 113 266 131 154 28 42 350 229 288 57 227 271 119 308 77 28 106 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] pacaM 0. J0 saMketodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaNI pRSThAGka: padyaM pRSThAGka: marullAsyaM tyajati raktastvaM navapallavairahamapi mahadapi paraduHkhaM zItalaM [su. zlo. 1364. zrIyazovarmaNaH ] [vikra. aM. 4. zlo. 23] raghurbhRzaM vakSasi tena mahezvare vA jagatAm [ra. vaM. saH 3. zlo. 61] . [bha. vai. za. zlo. 84] ravisaMkrAntasaubhAgya mA gAH pAtAlamurvi [rA. a. kA. sa. 16. zlo. 13 ] [kA. mI. pR. 43] mAlAkAra ivArAme rAgasyAspadamityavaimi mUrkhatvAt pAzavena indraH [nA. aM. 1. zlo. 5] mUrdhA jAmbavato'bhivAdya lAkSAlakSyalalATapaTTam mRgyazca darbhAGkuranirvyapekSAH [a. za. zlo. 60] lAvaNNujalaGgu [ra. vaM. sa. 13. zlo. 25] lIlAvadhUtapadmA mainAkaH kimayaM ruNaddhi 220 [hanu. aM. 4. zlo. 9] [ra. aM. 2. zlo. 8] yathA randhra vyomnazcalajalada. 315 vadanamidaM samamindoH yaduvAca na tanmithyA yad 126 [ru. kA. laM. a. 8. zlo. 77 ] [ra. vaM. sa. 17. zlo. 42] vadAmi bhavatastattvam 146 yadyapya (na) nupacaritaH 294 vallIvalkapinaddhadhUsarazirAH 303 yamindrazabdArthaniSUdanam 116 vastrAyante nadInAm [zi. va. sa. 1. zlo. 42] [vA. kA. laM. sU. adhi. 4. bha. 1. sU. 10] yaH sthalIkRta 130 vAgarthAviva saMpRktI yAte dvAravatIM tadA madhuripau [ra. vaM. sa. 1. yAto vikramabAhurAtmasamatAm 220 vAtAhAratayA jagad ra. aM. 4. zlo. 20 [bha. za. 87] pA. bhe. nIto vikrama.] vAraNAgagabhirAsA 249 yA dharmabhAsastanayApi0 351 [zi. va. sa. 29. zlo. 44] [zi. va. sa. 12. zlo. 67 vikasati sati tasmin pA. bhe. yA dharmabhAnoH] vibhajante na ye bhUpam / 123 yAnti nyAyapravRttasya 277 virATasyAsmAbhiH 138 [a. rA. aM.1. zlo. 4] [ve. saM. aM. 1. zlo. 11] yA zaizirI zrIstapasA 294 vilasadamaranArInetranIlAbjakhaNDA. 276 yAM dRSTvApi samutsuke manasi me0 vivRddhAtmApyagAdho'pi ye santoSasukhaprabuddhamanasaH vizantu vRSNayaH zIghram 350 [bha. vai. za. 29] vizvAmitraH zvamAMsaM zvapaca iva yogapaTTo jaTA jAlam [nA. aM. 4. zlo. 14] yo yaH zatraM bibharti vega he turagANAm [ve. saM. aM. 3. zlo. 32 vIDAyogAnatavadanayA raktacchadatvaM vikacA vahantaH 242 [su. zlo. 1335 yazaHsvAminaH] [su. zlo. 1817 zakavRddheH] zakyA bhaGkhaNTasiti (1) 227 255 176 199 179 ur 0 203 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketodAhRtapadyAnAmakArAdyanukramaH [81 pRSThAGkaH 172 224 265 149 323 236 250 274 131 pRSThAka zazvadarzanalopi saMtatatamaH 131 [saMketakArasya somezvarasya] ziziramAsamapAsya guNo'sya 154 [zi. va. sa. 6. zlo. 65] zItAMzoramRtacchaTA yadi karAH 174 zIrNaparNAmbuvAtAza [u. kA. laM. 2. pR. 37] zyAmAsvakaM cakitahariNI 200 [me. dU. zlo. 41] zravaNaiH zravyamanekaiH . 219 [bA. rA. a. 3. zlo. 12] zriyaH patiH zrImati zAsitum 179 [zi. va. sa. 1. zlo. 1] zrIharSoM nipuNaH kaviH 219 [ra. aM. 1. zlo. 5, pri. da. aM. 1. zlo. 3 nAgA. aM. 1. zlo. 3] zrutisamadhikamuccaiH 158 [zi. va. sa. 11. zlo. 1] zrutvApi nAma badhiraH 155 zroNIbandhastyajati tanutAm saMcArapUtAni digantarANi 288 [ra. vaM. sa. 2. zlo. 155] sa tvaM samyak samunmIlya 252 sa dakSiNApAGganiviSTamuSTim [ku. saM. sa. 3. zlo...] sadayaM bubhuje mahAbhujaH 317 [ra. vaM. sa. 8. zlo..] samatayA vasuvRSTivisarjanaiH 149 [ra. va. sa. 9. zlo. 6] samusthite dhanurdhvanI [arjunacarite] sampado jalataraGgavilolA sa raNe saraNe na [ru. kA. laM. bha. 3. zlo. 53] sarvakAryazarIreSu [zi. va. sa. 2. zlo. 20] pacaM sarvakSitibhRtAM nAtha [vi. kra. aM. 4. zlo. 51] sarvAzArudhi dagdhavIrudhi sadA [su. zlo. 1708 bhaTTabANasya] savaH pAyAvinduH sasnuH payaH papuranenijaH [zi. va. sa. 5. zlo. 20] sA bAlA vayamapragalbha. [ma. za. zlo. 34] sAmyaM samprati sevite [vi. zA. bha. aM. 1. zlo. 25] sA rakSatAdapArA te [de. za. zlo. 16] sitanRzirastrajA (ca) saujanyAmbumarusthalI. saudhAdudvijate tyajatyupavanam [vi. zA. bha. aM. 3. zlo. 2] stanayugamazrunAtam [kA. zlo. 21. pR. 26] strINAM ketakagarbha sthitaH pRthivyA iva mAnadaNDaH . [ku. saM. sa. 1. zlo. 1] snehaM samApibati kajjalamAdadhAti svastaH sragdAmazobhAm [ra. aM. 1. zlo. 16] svacaraNaviniviSTaiH svaJcitapakSamakavATam [bhAsasya] svIkRtya kalpataruto [saMketakArasya somezvarasya] hanta hantararAtInAm hareH kumAro'pi kumAravikramaH [ra. vaM. sa. 3. zlo. 55] harSasya saptabhuvanaprathitorukItaH hA vatsA kharadUSaNaprabhRtayaH [ma. ca. a. 4. zlo. 11.] hiraNmayI sA''sa lateva jaGgamA [bha. kA. sa. 2. zlo. 47 ] hRdi vigatarajovikAre 206 266 131 198 205 200 352 229 220 266 252 kA0 pra0 11 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketodAhatAnAM prAkRtapadyAnAM saMskRtacchAyA shitaanaamkaaraadynukrmH| padya pRSThAGkaH paMcaM pRSThAGka: ahiNavakamaladalAruNi NamoNu 250 nakkhattaM tihivAre jomasihaM phuranteNa keNa / pucchiuM lggo|| jANijai taruNImaNahu NiddhA bhaNu, [kArayitvA kSauraM grAmavRddho maMtvA ahareNa // [abhinavakamaladalAruNena mauna bhuMktvA / sphuratA kena / nakSatraM tithivArau jyautiSakaM praSTuM jJAyate taruNyAH snehaH snigdha ! lagnaH // ] bhaNa, adhareNa // ] lAvaNNujalanu ghari Dholu pitttthaa| kArAviUNa khauraM gAmauDo maji [lAvaNyojvalAGgo gRhe dhavaH. UNa jimiuunn| prvissttH|] Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XI saMketasthAnAM viziSTAnAM zabdAnAmakArAdyanukramaH pRSThAGka: aghoraghaNTa 219 184 184 184 pRSThAGka: uttarAyaNa 185 utsRSTikAGka (rUpakabheda) upakathA (kathAbheda) 212 upanAgarikA (kAvyAlaMkAravRtti) 187,224 upamA 253 upalAvatI (nadI) 184 urvazI uSA 143 UrjaH 185 143 180 231 240 181 153 157 184 184 232 aGga (janapada) aguru (utpAda) ajina (utpAda) adhIrA (nAyikA) anirUddha (kAmasuta) anukUla (nAyaka) antAdika (yamaka) apabhraMza (bhASA) abhisArikA (nAyikA) arjuna artha (zAstra) ardhaparivRttisaMjJa (yamaka) arbuda (giri) avaruddhA (strI) avalokitA azmaka (janapada) azva (utpAda) azvatthAman AkhyAna (lakSaNa) AkhyAyikA AgnISomIya (yAga) Agneya (yAga) AtmIyA (strI) Adyantaka (yamaka) bhAnarta (janapada) bhArabhaTI (vRtti) bhAryAvarta AvRti (yamaka) Azvayuja itihAsa (lakSaNa) indukIla (giri) indradvIpa ibhamukha (vinAyaka) 184 181 218 184 184 153,156,162 3,212 211 101 211. 181 187 184 184 184 184 184 181 212 184 Urjasvin (bandha) airAktI (nadI) kacchIya (janapada) kathA kaniSThA (nAyikA) kanyakubjIya (deza) kapimA(? zA) (nadI) kamboja (janapada) karatoyA (nadI) karabha (utpAda) karIra (utpAda) kalahAntaritA (nAyikA) kalA (catuHSaSTi) kalApaka (kAvyabheda) kaliGga (janapada) kalinda (giri) kaviprasiddhi kavisamaya kase(ru)mat (dvIpa) kassIra (deza) kastUrikA kAkatAlIya (nyAya) kAJcI (yamaka) kAdambarI[? kAmandakI] kAmarUpa (giri) kAma (zAstra) kAmazAstrabhASA kAmasuta (aniruddha) kAverI (nadI) kAvyagira (lakSaNa) kASThA (nimeSA dazapaJcaiva) 184 157 184 184 184 180,221 184 229,230 185 136 184 150 235 218 184 157 123 184 184 143 .184 IhAmRga (rUpakabheda) utkala (janapada) uttarApatha . 184 185 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] saMketasthaviziSTazabdAnAmakArAdyanukramaH pRSThAGkaH pRSTAGka: 184 184 185 184 249 .232 184 184 184 184 ghurI (vAdya) cakora (giri) cakra (kAvyaprakAra) cakraka (yamaka)(kAvyaprakAra) catuHSaSTi (gItanRttanAvyacitra karmAdikA) candrabhAgA (nadI) candrAcala (giri) camara (utpAda) campU (vAsavadattAdivat) cAturvarNya cArI (nRtta) cArudatta 212 184 184 184 184 184 212 184 184 184 254 184 180,187,221 184 184 184 101,136 60 kiMpuruSa (varSa) kIrat (janapada) kuGkuma (utpAda) kuNDala (janapada) kubhUta (,) kumArIdvIpa kulaka (kAvyabheda) kuhU (nadI) kRSNaveNI (nadI) kekaya (janapada) kerala (janapada) kezava kaizika (janapada) kaizikI (vRtti) kokaNa (janapada) kollagiri kosala (janapada) Rtha (janapada) kSudrakathA (kathAbheda) khaDga (yamaka) khaDgAdisanniviSTatva khaNDakathA khaNDitA (nAyikA) khajUra (utpAda) gaGgA (nadI) gandharva (dvIpa) garbha (yamaka) gabhastimat (dvIpa) gAGga (deza) girinagara gIta (kalA) gItaviruddha guggula (utpAda) geya (kAvya) godAvarI (nadI) govardhana gaurI pranthi (utpAda) cittavRttivizeSa (rasAdi) citra (kalA) citrakara citrakalAvirodha cerala (janapada) ceSTAvizeSa-rasocita (vRtti) 212 247 246 caitra 184 225 185 184 225 211 11 184 184 184 230 184 183,184 158 184 192 184 184 184 5,157 [coDa (janapada) chekAnuprAsa janaka janapada jambUdvIpa jAti (aSTAdaza) jAlandhara (giri) jina (dantakSata) jyeSThA (nAyikA) Dima (rUpakaprakAra) taGgaNa (janapada) tapas tapasya tANDava (nRtta) tApI (nadI) tAmralipta (janapada) tAmraparNI (nadI) tAmraparNya (dvIpa) avaNa (janapada) 213 184 185 185 159 184 184 221 184 184 159 184 187 185 . .184 grAmya 184 grISma Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketasthaviziSTazabdAnAmakArAvanukramaH [85 pRSThAGkaH 184 184 184 213 184 . 45 tugabhadrA (nadI) turuSka (janapada) tuvAra (,) toTaka (kAhalAdhukta) tosala (janapada) dakSiNa (nAyaka) dakSiNapAda (giri) dakSiNApatha dakSiNAyana daNDaka (janapada) . daNDanIti dardura (giri) 180 184 184 185 184 157 184. dAzarathi 221 . dAseraka (janapada) duryodhana duSyanta .. 162 198 184 184 184 pRSThAGka: narmadA (nadI) 184 nAgapAza (citrakAvyaprakAra) 249 nAgara 187 nATaka 159,181,219 nATakamaNDapa nATakAdinATya 159 nATikA (rUpakabheda) 213 nATya 157,159 nAyaka .181 nAyikA 181 nAsikya (janapada) 184 nidarzana (kathAbheda) 212 nirvahaNa (saMdhi) nRtta 5,157,159 nRttakalAvirodha 159 nepAla (janapada) pazi (yamaka) 229,230,235 paJcAGga patAkA (arthaprakRti) 219 patravid (mAnAyaH) 159 padyamayI (kathA) 211 payoSNI (nadI) parastrI (nAyikA) 181 parikathA (kathAbheda) parivRtta (yamaka) 229 parivRtti (yamaka) 230 parNaka (utpAda) 184 paryA (kAvyabheda) 212 pallava (janapada) 184 pazcAddeza 184 pATaliputra 254 pANDava 194 pANDavAdikathA 183 pANDya (janapada) 184 pAdasamudraka (yamaka) 234,237 pAza (citrakAvyaprakAra) 249 pizAca (bhASA) 240 pIlu (utpAda) 184 puccha (yamaka) 229,230 puNDU (janapada) 184 185 184 213 155 332 devadAra devasabha (giri) devikA (nadI) daivajJa drAkSA (utpAda) drutavilambita (chandaH) droNAcArya dvipadIcchandaH dhanuH (citrakAvyaprakAra) dharma (zAstra) dharmArthakAmamokSazAstra (vidyA) dhIraprazAnta (nAyaka) dhIralalita (nAyaka) dhIrA (nAyikA) dhIrAdhIrA (nAyikA) dhIroddhata (nAyaka) dhIrodAtta (,) dhRSTa (nAyaka) nagadvIpa nabhas nabhasya narakAsura naravAhanadattAdicarita 249 157 157 180 180 181 181 180 180 180 184 185 185 281 212 184 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] . saMketasthaviziSTazabdAnAmakArAdyanukramaH pRSThAGka: 268 pulavas puSpitAyA (chandaH) punaruktAbhAsa (zabdAlaMkAra) 137 252 purANa , (lakSaNa) 172 184 184 213,214 219 184 184 254 219 212 219 219 123 213 212 251 pUrvadeza pRthUdaka prakaraNa (rUpakabheda) prakarI (arthaprakRti) pratinAyaka pratibhAna prarocanA (bhAratIvRttyaGga) pravalikA (kathAmeda) pravRtti (veSavinyAsAdi) pravezaka prastAvanA prahaNana prahasana (rUpakabheda) prahelikA prAkRta (bhASA) prAgjyotiSa (janapada) prekSya (geyakAvya) proSitabhartRkA (nAyikA) prauDhA (nAyikA) barbara (janapada) bANa (citrakAvyaprakAra) bANAsurasutA bAhrIka (janapada) bindu (arthaprakRti) bIja (arthaprakRti) bRhatkathA bRhadgRha (giri) brahmottara (janapada) brAhmaNavAha brAhmaNazramaNa bhagavadAdi (prahasyamAna) bharata (jAti) bharataprasiddha (vRtti) bharadvAja (kulottaMsa) 240 184 221 181 pRSThAGkaH bhANa (rUpakabheda) bhArata (varSa) 181,184 bhAratI 180,221 bhAratyaGga 219 bhArgava bhAvakatva bhRgukaccha (janapada) 184 bhaimarathI (nadI) magadha (janapada) maTha, maThahara (?)(janapada) 184 mathurA madhya (yamaka) 232,235,239 madhyadeza 184 madhyA (nAyikA) 181 madhu (mAsa) 185 manthallikA (kathAbheda) malaya (giri) 184 mahAkAvya 213,219 mahAcArI (nRtta) 159 mahAyamaka 229 mahArASTra (janapada) 184 mahI (nadI) 184 mahendra (giri) mAgadha (bhASA) 240 mAdhava (mAsa) 185 mAdhava 153,180,308 mAdhavacArudattAdi mAlatI 153,308 mAlA (yamaka) 235 mAlyazikhara (giri) 184 mAhiSmaka (janapada) mAhiSmatI 184 mizrA (vRtti) 221 muktaka (kAvyabheda) 212 mukha (yamaka) 229,230 mugdhA (nAyikA) mudraka murajabandha (citrakAvyabheda) 247 murala (janapada) 184 181 184 249 143 184 219 219 212 184 184 184 184 217 181 184 187 352 184 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murAri muzala ( citrakAvyabheda ) muzalin (balarAma ) mUladeva mUlaprati (hastalikhita mekala (giri) meru ( " ) mokSa (zAstra) mleccha ( jAti) yamaka yamunA (nadI) vana (janapada) yugmaka (yama) raGgadvAra ramaTha ? (janapada) rasamaya (samudra) rAma (balarAma ) rAma ( dAzarathi) rAmacarita rAma-yudhiSThira (nAyaka) rAvaNa rAvaNagaGgA (nadI) rAvaNa duryodhana (pratinAyaka ) rUpaka lakSaNA (paJcadhA ) lakSmaNa laNDa lampAka (janapada) lavaNa (samudra) lavalI lATAnuprAsa lATI lekhaka vaiguNya lohitagiri lohita (nada) lokayAtrAvid vaMza ( yamaka ) - ( yamaka ) saMketastha viziSTazabdAnAmakArAdyanukramaH pRSThAGkaH 187 249 246 214 231 184 184 157 187 252 184 184 230 159 184 184 246 277 310 181 200 184 181 214 17 129 136 184 184 184 225,226 186 231 184 184 185 231,232 235 vajurA (nadI) vatsarAja varuNa (dvIpa) varSAM vasanta vasantatilakAdi (chandaH) vAnavAsika (janapada) vAnAyuja (,, ) vArANasI vAnI (nadI) vAsakasajjA (nAyikA) vAsavadattA vAsudeva (bhagavad) vitastA (nadI) videha (janapada) vindhya (giri) vipAzA (nadI) vipralabdhA (nAyikA) virahotkaNThitA (,, ) vizeSaka (kAvyabheda ) viSNu vIthI (rUpakabheda ) vRtti (lakSaNa) vRtyanuprAsa vRSNi veNI (nadI) vezyA (nAyikA) veSavinyAsAdi vaitAlIyAdi (chandaH vaidarbha (janapada) vaidUrya vaiyAkaraNa vaktR vyasta ( yamakabheda ) vyastarUpa (,, ) zaka (janapada) zakuntalA zakti (citrakAvyabheda ) zaTha (nAyaka) [- 87 pRSThAGkaH 184 50, 126, 199 184 185 186,254 119, 213 184 184 184 184 181 178 194 184 184 184 184 181 181 212 159,281 213 225 225 199 184 181 221 213 184 184 8,166 1.66 231,232 234 184 198 249 100 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] saMketasthaviziSTazabdAnAmakArAdhanukramaH pRSThAkA pRSThAGkaH 184 217 185 185 .180 zatahadA (nadI) zAkya zArdUlavikrIDitAdi (chandaH) zAstra (lakSaNa) zikhA (yamakabheda) ziva zivA-sutA (uSA) zizira 235 sahasya sahRdaya sahya (giri) sAtvatI (vRttibheda) sAttvika (bhAva) sAgarikA siMhala (janapada) sindhu (nadI) sItA 159 143 185 199,219 184 184 144 277 184 184 zuci 185 sugrIva 184 184 184 184 218 184 184 subrahma (janapada) surASTra (,) surodaka (samudra) [? suhma] (janapada) sUraka (,) saindhava (utpAda) saudAminI saumya (dvIpa) sauvIra (utpAda) sragdharAdi (chandaH) srotoJjana (utpAda) svastika (citrakAvyabheda) khastrI (nAyikA) svAdhInapatikA (,) hayagrIva hara (1)(janapada) harahUra (?) janapada hariNI harivarSa 213 zUdrakAdivat (parikathA) 211 zUrasenyAdibhASA 219 zUla (citrakAvyabheda) 249 zoNa (nada) zaurasenI (bhASA) 240 zravya 203 zrAvaNa 185 zrIgaditAdi (geyaprekSyakAvyaprakAra) 221 zrIparvata 184 zlokAvRtti (yamaka) 237 zvabhravatI (nadI) 184 saMskRta (bhASA) 240 sakalakathA (kathAbheda) 211 saTTaka (rUpakabheda) 213 satyabhAmA 178 sandaMza (yamakabheda) 229,230 saMdaSTaka (yamakabheda) 230,235 sandAnitaka (kAmyabheda) 212 saptadvIpa 183 samavakAra (rUpakabheda) samasta (yamakabheda) 231,232,237 samudka (yamakabheda) 229,230,235 samudra 184 samudradatta 214 sarala (utpAda) 184 sarasvatI (nadI) 184 sarvAGganA (vezyA) sarvatobhadra (citrakAvyabheda) 248 sahas 184 249 181 178 184 184 184 178 213 hari 211 hala (citrakAvyabheda) hiDimbA (nadI) himavat (giri) himAlaya (giri) hUNa (janapada) 249 184 184 184 184 184 185,254 hemanta 185 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XII saMkete nirdiSTAnAM granthAnAmakArAyanukramaH / pRSThAka: pRSThAGkaH 212 212 190 -157 182 101 5,123 18. 47 178,211 180 352 212 182,211 212 anaGgavatI (manthallikA ) abhijJAnazakuntalA arjunacarita arthazAstra Ayurveda udAttarAghava Rgveda kAmazAstra kAdambarI kAvyakautuka , (tavRtti) kAvyAdarza (nAmaka kA. pra. saM.) kuTTanImata kumArasambhava gItA gorocanA (manthalikA) govinda (AkhyAna) candracUDacarita cANakyAdi ceTaka (pravalikA) jyotiHzAstra tavRtti (kAvyakautukavRtti) tarka tApasavatsarAja (nATaka) daNDanIti darzapaurNamAsaprakaraNa dhaturveda dhAtuvAda navasAhasAGka nAmAnanda paJcatantra . pazavANalIlAkathA purANa 212 341 bAlarAmAyaNa 219 bRhatkathA 214 bhaTTikAvya 122 bhAmahavivaraNa madhumathanavijaya mayUramArjAra (nidarzana) 212 mahAbhArata 194 mAlatImAdhava munisUtra (maratamuni) mUladevacarita 214 mRcchakaTika yajuH (veda) 101 ratipralApa (raghuvaMza sa08) ratnaparIkSA ranAvalI 50,79 rAghavAnanda (nATaka) rAmAyaNa 151,182,195 lIlAvatI 215 vAtsyAyana (kAmazAstra) 123 vAsavadattA (campU) 212 viSamabANalIlA 172,173 veNIsaMhAra 80,153 151 vedavAkya vRtti (aminavaguptakRtA kAvyakautukavRtti) 55 zUdraka (parikathA) 211 saptazataka 212 sAma (veda) sAmayajugveda setubandha 213 hayagrIvavadha harivijaya . 178,322 harSacarita 212 veda . .157 101 SSS 101 213 212 136 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIII saMkete nirdiSTAnAM vAdinAM granthakRtAM ca akArAdyanukramaH pRSThA nAyaka (bhaTTa) naiyAyikAdi prabhAkara prAbhAkara 11,26 98 bauddha maha 15 bhaTTakumArila bhaTTatota bhaTTanAyaka bhaTTamukulAdi bhaTTonaTa 175,201,342 bharata . 34,80,205 (see muni) bhartRmitra (AcArya) bhAmaha 20,36,110,203,288,320, 49 135 pRSThAGka: adyatana 274,296 anumAnavAdin anya 8,54,59,231,235,268,296,297 anvitAbhidhAnavAdin 96,98,100 abhinavagupta 47,55 abhihitAnvayavAdin amaraka 212 alaGkArakAra AcAryabhartRmitra Anandavardhana udbhaTa 36,111,175,201,242,243,244, 246,272,279,317,320,342 kapilamuni 274 kApila kAvyaprakAzakAra 245 (see granthakRt & kAra) kAhala 213 kusuka 152 kumArila (maha) kecit 59,201,204,228,231,242, 251,262,278 kenacit kaizcit 302 granthakAra (kAvyaprakAzakAra) 293 granthakRt 235 candrikAkAra cirantana jaimini 99,140 tAtparyavAdin 98 tilaka 295 tota (bhaTTa) daNDin 205 daNDiprabhRti 285 dhanika 55 dhvanikAra 36,189 dhvanikArAdi 352 kuntaka . bhASyakAra (pataJjali) 125,43 bhojarAja mama (somezvara) mImAMsaka 18,100 mImAMsakAdi muni (see bharata) 43,51,52,56,158 213,215 muni (vAlmIki) murAri . 87 mukulAdi (bhaTTa) yAyAvarIya 224 ratnAkara 322. rudraTa 36,152,157,234,285,290,300, 311,312,316,319 lollaTa 236 lollaTAdi vakroktijIvitakAra vayam (somezvara) vAkpatipAda vAmana 36,175,205,277,305 343 144 277 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkete nirdiSTAnAM vAdinAM pranthakRtAM ca akArAnukramaH pRSThAGkaH 196,226 296 67, 195 Ch 5 262 26,292 jee muni) vaiyAkaraNa vaizeSika vyaktivivekakAra vyAsa zaka zabdAlaGkAraikAntavAdin zrIharSa [91 pRSThAhara 8,295 15 37 195 41, 43 110 219 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV : saMketAvataraNAnAM saMpAdakena samupalabdhAnAM muulgrnthaanaamkaaraadynukrmH| pRSThAGkaH pRSThAGka: anargharAghava 145,274,277 bAlarAmAyaNa (nATaka) 125,148,219, abhidhAvRttimAtRkA 15,22 280,322,351 bhabhinavabhAratI 41,44,221 brahmANDapurANa abhijJAnazAkuntala 149,198 bihaNakAvya bhamarakoza 288 bhallaTazataka 199,350 amaruzataka 9,49,113,180,323 bhaTTikAvya 266 alaGkArasarvasva 287 bhartRharivairAgyazataka. 204,205 udbhaTakAvyAlaGkArasArasaMgraha 86,225,265, bhAmahakAvyAlaGkAra 203,288,320,334 291,342 mahAvIracarita 219,220 aucityavicAracarcA 173,186 mAnavazrautasUtra 101 kAThakasaMhitA mAlatImAdhava kAdambarI 130 mImAMsAdarzana 99,100 kAvyamImAMsA 179,183,184,185,186 meghadUta 93,154,200 kAvyAdarza (daNDin) 29,153,174,202, raghuvaMza 101,119,126,149,151,164, . 249,250,255,264,266,268, 206,219,227,255,288,304, 274,316 305,308,317,329,351 kirAtArjunIya 154,155,250,271 42,198,199,299,220 kumArasaMbhava 28,29,56,57,88,143,154, rAmAyaNa 205,266,285,296,302, rudraTakAvyAlaGkAra 113,133,172,183, 303,306,308,316 223,234,238,240, kuTTanImata 249,250,288,298, taMtravArtika 16,100,101 312,331 dazarUpaka 180,218,219,221 vakroktijIvita 135,152,302 vAmanakAmyAlaGkArasUtra 123,205,207,227 devIzataka 236,240 vikramorvazIya 116,172 droNaparva (mahAbhArata) 253 viddhazAlabhaJjikA 131,186,285,339 dhvanyAloka 1,10,66,79,83,103,196, veNIsaMhAra 79,130,138,203,218 vyaktiviveka navasAhasAGkacarita 121,125,131,151,154, 265,325 nAgAnanda 138,190,219 302,351 nATyazAstra 40,51,52,159,180,181, zizupAlavadha 16,116,149,153,154, 195,205,213,214,215, 158,167,179,249, 216,217,218,221,225 299,350,351 padmaprAbhRtaka (caturbhANI) 208 zlokavArtika . 2,97,107 pANinIyASTAdhyAyI 226 subhASitAvalI 79,142,177,199,224, pANinIyazikSA 28 228,242,303,321,326 pAtAlamahAbhASya 13 sUryazataka priyadarzikA 219 harSacarita ratnAvalI " (dhanika) 204 350 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page ADDITIONS AND CORRECTIONS INTRODUCTION Line 24 Read pratiriyaM for pratiriyaM Read A and B and C mss. for A. and B mss Read Manikyacandra for Manikycandra. 7 TEXT Page line 13 .18 Read nAryA nibaTuM shkym| prAptakAlayoH 24 nAryo nibaDhe / zakyam prApta kAlayoH svAde bhatRmitreNa 12 tvAdeH imiti 14 bhartRmitreNa iti yatra neti AyughRtam mAzrita stadvyaJjakaH sakalabhogyatva dUrAd hokaghanazoka nidrA alasa .28 yatrAneti Ayurghatad matyAzrita stadavyaJjakaH sakalayogyatva rAd degkaghamazoka nidrA arasa 11 .29 vyApArasya vAcyo dhvani mukhye'rtha kayeNa degtipriya 'nUdya gopa zocyA nikRSTa puMjyAnaM punaruktaM 120 150 vyApArasyai vAkyordhvani mukhye'tha krameNa tipraya nUdyagopa zobhyA nikRSTa vyaJjanaM punaru na tveta. kaliGgakAsala srotAJjana pratyameva 162 168 172 nanvata 173 184 kaliGgakosala srotoJjana pratyageva Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 94 ) Page 186 Read for 194 197 204 207 208 krAntatuliGgaM 'mavazyamaGgI alaMkAryatvAbhAvAt viSayamojaH drumAH 212 213 218 219 221 236 237 241 244 dazyase zrayeNa [na] dIrgha utsRSTikAGka aGkAnta .. so'valagna strIgItanRttayutA tRtIyayorAvRttI upakSiNoti degvacyoH / kRnta yathA'smAkaM pUrNopamAyA virUpA sA-mA-mA nanvayotprekSAsa virodhayuk degnumAnataH prathama bhAvastasyaiva bhidhAyakasya sarobhiH praznaprativacanayoH sahamuMDamAlA nayavasare rasa 'tArAparikara prekSayoH krAntartRliGgaM mavazmamaGgI alaMkAryatyAbhAvAt viSayabhojaH drumaH dRzyase zrayeNa dIrgha degutsRSTikA-aGka aGgAnta sA'valamna strIgItavRttayutA yorAvRttI upakSiNo degvacyoH kRnta yadA'smAkaM pUrNoSamAyA trirUpA sA-mA-ma nanyayoprakSo sasaMdehA virodhamuka degnutAnataH prathama bhAghastasyaiva bhidheyakasya sArAbhiH prativacanayoH sahajamuDamAlA jayAvasararasa 'tArAparira prekSAyoH kalakA'kSa 253 281 320 321 338 kalaGkAkSa 349 raveH