________________
૪૦
[ જિનપાસના ભદ્રસૂરિજીની સર્વજ્ઞ સિદ્ધિ, નંદીસૂત્રની વ્યાખ્યામાં શ્રી મલયગિરિ મહારાજે કરેલું સર્વજ્ઞસિદ્ધિનું નિરૂપણ, સન્મતિતર્કની વિવૃત્તિમાં શ્રી અભયદેવસૂરિએ ચર્ચલે સર્વજ્ઞતાવાદ, શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે પ્રમાણમીમાંસામાં સિદ્ધ કરેલી સર્વજ્ઞતા આ વિષય પર પુષ્કળ પ્રકાશ પાડે છે, એટલે આ સંબંધી વિશેષ જાણવાની ઈચ્છા રાખનારે આ ગ્રંથને ગ્રંથાધિકારોનું મનન-પરિશીલન કરવું આવશ્યક છે. - શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં આ ગુણને જ્ઞાનાતિશય કહેવામાં આવે છે.
રાગાદિ દોષ એટલે રાગ, દ્વેષ તથા બીજા એવા જ દેશે કે જે આત્માના મૂળ સ્વરૂપનું આચ્છાદન કરે છે. રાગ એટલે આસક્તિ, દ્વેષ એટલે તિરસ્કાર. તેમાં આસકિતને લીધે લેભ અને માયા (કપટ)ની વૃત્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. તથા તિરસ્કારને લીધે કોલ અને માન (અભિમાન) ને આવિર્ભાવ થાય છે, એટલે જેઓ રાગ અને દ્વેષને જિતે છે, તેમનામાં લેભ, માયા, ક્રોધ કે માન હોતા નથી.
જ્યાં લોભ ન હોય, ત્યાં તૃપ્તિ કે સંતોષ હોય છે. જૈન શાસ્ત્રકારોએ તેને માટે મુક્તિ કે વિમુક્તિ શબ્દને પ્રયોગ પણ કરેલ છે. જ્યાં માયા ન હોય, ત્યાં સરળતા કે આર્જવ હોય છે. જ્યાં ક્રોધ ન હોય ત્યાં ક્ષમા કે શાંતિ
* આ ગ્રંથ શ્રા જૈન સાહિત્યવર્ધક સભાએ પૂજ્યપાદ આચાર્ય શ્રી વિજ્યામૃતસૂરિજી મહારાજની ટીકા સાથે હાલમાં જ પ્રગટ કર્યો છે.
