________________
૩૫૬
[ જિનપાસના
૩-રથયાત્રાનું સ્વરૂપ
“રથયાત્રા કેવી હોવી જોઈએ?” તેને ખ્યાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે પરિશિષ્ટ-પર્વમાં શ્રી આર્યસુહસ્તિ સૂરિજીના પ્રબંધમાં આપે છે. તેમાં તેમણે જણાવ્યું છે કે “શ્રી આર્યસુહસ્તિસૂરિ જ્યારે અવંતી (ઉજજૈન) નગરીમાં હતા, ત્યારે શ્રી સંઘે ત્યયાત્રા-મહોત્સવ કર્યો. આ મહોત્સવ પ્રસંગે શ્રી આર્યસુહસ્તિસૂરિજી શ્રી સંઘની સાથે હમેશાં મંડપમાં પધારીને તેની શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરતા અને તેમના શિષ્ય અર્થાત્ તેમનાથી પ્રતિબોધ પામેલા શ્રી સંપ્રતિ રાજા બે હાથ જોડીને અતિ લઘુતા ધારણ કરીને તેમની સામે બેસતા.
આ ત્યયાત્રા અંગે શ્રી સંઘે તીર્થયાત્રા કાઢી, કારણ કે ચૈત્યયાત્રાને મહોત્સવ રથયાત્રા વડે જ પૂર્ણ થાય છે. તે રથયાત્રામાં સુવર્ણ અને માણેક વગેરે રનની કાંતિથી ઝળહળતે અર્થાત્ સર્વ દિશાઓમાં પ્રકાશ કરતો સૂર્યના રથ જે ઉત્તમ રથ રથ શાળામાંથી બહાર કાઢો. ત્યાર પછી વિધિના જાણકાર શ્રાવકોએ તેમાં જિનમૂર્તિ પધરાવી અને તેની સ્નાત્ર પૂજા વગેરે ભક્તિ શરૂ કરી.”
એ સ્નાત્રપૂજા કેવી રીતે કરી?” તેનું વર્ણન ખાસ જાણવા જેવું છે. “દેવેએ મેરુપર્વત ઉપર પ્રભુને અભિપેક કર્યો ત્યારે સ્નાત્રજળની જોરદાર ધારા વહી હતી, તે રીતે અહીં પણ જિનપ્રતિમાને સ્નાત્ર કરતાં સ્નાત્રજળની ધારા વહેવા લાગી. પછી મુખકેશ બાંધેલા શ્રાવકે એ
