________________
- ૩૬૪
[ જિનપાસના વિચારણા છે. તેના અનુસંધાનમાં તીર્થને અર્થ તીર્થ. કરોની કલ્યાણક ભૂમિઓ, તીર્થકરોની વિહારભૂમિ, તેમજ શત્રુ જ્ય, ગિરનાર, સમેતશિખર વગેરે તીર્થની પ્રસિદ્ધિ પામેલાં સ્થાને સમજવાનાં છે. ૩-કેટલાક અટપટા પ્રશ્નોનું સમાધાન
કેટલાક કહે છે કે –“મન ચંગા તે કથરોટમાં ગંગા.” જે મન ચંગ એટલે પવિત્ર હોય તો બધા તીર્થોની યાત્રા થઈ ગઈ અને મન પવિત્ર ન હોય તો ગમે તેવી તીર્થ યાત્રાઓ કરવાથી પણ શું? પરંતુ આમ કહેનારે સમજી લેવું જોઈએ કે મન એમને એમ પવિત્ર થતું નથી. તે માટે અનેકવિધ ઉપાયે કરવા પડે છે અને તેમને એક ઉપાય તે તીર્થયાત્રા છે, એટલે તેને અવગણી શકાય નહિ. વળી સંસાર વ્યવહારની ઘરેડ એવી છે કે તેમાં પાપને પ્રવાહ જાણે-અજાણે વહ્યા જ કરે છે, તેમાં જોડાયેલું મન પવિત્ર ક્યાંથી રહે? જે મનને એ ઘરેડમાંથી મુક્ત કરીએ, તે જ તે પવિત્રતાને અમુક અંશે અનુભવ કરી શકે. તીર્થયાત્રા મનને એ ઘરેડમાંથી મુક્ત કરનારી છે, તેથી જ જૈન મહર્ષિઓએ તેનો ઉપદેશ આપે છે અને તેને આદેશ પણ કર્યો છે.
અહી કઈ એમ કહેતું હોય કે “શું તીર્થયાત્રા કરવાથી બધાનાં મન પવિત્ર થાય છે ખરાં?” તેને ઉત્તર એ છે કે “જેઓ સાચા દિલથી વિધિપૂર્વક તીર્થયાત્રા કરે છે, તેમનું મન અવશ્ય પવિત્ર થાય છે; અને જેઓ
