________________
[ જિનેપાસના
પ્રત્યાખ્યાન નામનું છે, તેમાં સંયમરૂપી ગુણધારણ કરવાની છે. આને વિચાર-વિસ્તાર ઘણે છે, જે અમે શ્રી પ્રતિક્રમણ સૂત્ર પ્રધટીકા નામના બૃહદુ ગ્રંથમાં પૂર્વાચાર્યો રચિત અનેક ગ્રંથના આધારે યુક્તિપૂર્વક કરે છે.
ઉપાસકનાં અન્ય લક્ષણોમાં ઉત્સાહ, ધૈર્ય અને તત્ત્વબોધનું નિરૂપણ કરવામાં આવે છે, તે પણ ઉપાસકે માટે નિતાંત ઉપાદેય છે. ૫-ઉત્સાહ
ઉત્સાહ એ પ્રવૃત્તિને પ્રાણ છે, પ્રવૃત્તિમાં નવું ચેતન રેડનારે છે, પ્રવૃત્તિના પરિશ્રમને આનંદમાં પલટી નાખનારો છે. તેની હાજરી ન હોય તે સ્વીકૃત પ્રવૃત્તિ-સ્વીકૃત કાર્ય વેઠ સમાન બની જાય છે અને તેનાથી કંટાળો ઉપજતાં ધીમે ધીમે તે પ્રવૃત્તિ કે તે કાર્ય છેડી દેવાનું મન થાય છે અને આખરે તે છૂટી જાય છે. એટલે ઉપાસકે ઉપાસનાની બાબતમાં સદા ઉત્સાહવંત રહેવાનું છે અને એ ઉત્સાહને ભંગ થાય, એવાં કાર્યોથી વિરમવાનું છે. ૬-વૈય કે ચિત્તની સ્વસ્થતા
ધર્યું એટલે ચિત્તનું સ્વાથ્ય, ચિત્તની સ્વસ્થતા. વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તે ગમે તેવા લાભનું કારણ મળવા છતાં હર્ષને આવેશ આવે નહિ કે ગમે તેવી હાનિનું કારણ ઉપસ્થિત થતાં શોકને સ્પર્શ થાય નહિ, તે ચિત્તની સ્વસ્થતા કહેવાય. જ્યારે ઉપાસકનું ચિત્ત આવી સ્વસ્થતા
