________________
[ જિનેપાસના જે ભક્તિના આ પાંચ પ્રકારની તુલના કરીએ તે તેમાં આજ્ઞાપાલનરૂપ ભક્તિ મેખરે છે, કારણ કે તેમાં જિનભક્તિ ઉપરાંત તમામ ધર્માચરણને સમાવેશ થઈ જાય છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ લલિતવિસ્તરત્યવંદનવૃત્તિમાં આ વસ્તુ સ્પષ્ટ કરેલી છે.
એ તે સાદી સમજની વાત છે કે શ્રી જિનેશ્વરદેવના અંગને પખાળીએ, પૂજીએ તથા વિવિધ આભૂષણથી શણગારીએ અને તેમની ધર્માચરણવિષયક આજ્ઞાઓને ન માનીએ, તે એ એક પ્રકારની વિસંવાદી સ્થિતિ જ ગણાય અને તેનું પરિણામ ધારવા જેવું સુંદર કદી પણ આવી શકે નહિ. હા, એમ બને ખરું કે શ્રી જિનેશ્વરદેવની ઉપાસના કુલકમાગત સંસ્કારથી શરૂ કરી દીધી હોય પણ વિશેષ સમજના અભાવે ધર્માચરણ થતું ન હોય, પરંતુ ઉમર વધી, સમજણું થયા કે તે અંગે શ્રદ્ધા અને સમજ કેળવી લેવી જોઈએ અને તેનું યથાશક્તિ પાલન કરવાની તૈયારી પણ રાખવી જોઈએ. ટૂંકમાં અંગપૂજાદિ વિવિધ પ્રકારના ઉપચારો અને આજ્ઞા પાલન એ ઉપાસનારૂપી રથનાં જ બે પૈડાં છે, એમ માનીને એ બંને પ્રત્યે સરખે સદ્ભાવ રાખવો જોઈએ અને તે માટે જે કંઈ પ્રયત્ન કે પ્રયાસ કરવાની જરૂર હોય તે કરી છૂટ જોઈએ. -ધર્માચરણની ત્રણ ભૂમિકાઓ * શ્રી જિનેશ્વરદેવે ધર્માચરણ માટે ત્રણ ભૂમિકાઓ બતાવી છેઃ (૧) માર્ગનુસરણ, (૨) દેશવિરતિ ચારિત્ર
