________________
આવશ્યક ગુણે ]
૪૩૭
ઉપાસ્ય દેવ આદર્શ હોય અને ઉપાસનાનો વિધિ પણ ઘણે સુંદર હોય, પરંતુ ઉપાસકમાં તથા પ્રકારની ચેગ્યતા ન હોય તો પરિણામ શું આવે? અન્ય શબ્દોમાં કહીએ તે એક આલીશાન ઈમારત બનાવવા માટે જોઈતું નાણું હાજર હોય અને તેને માટે ઘણા સુંદર પ્લાન અર્થાત્ માર્ગદર્શક નકશાઓ બનાવવામાં આવ્યા હોય, પણ એ ઈમારતને ઊભી કરનારે ઈજનેર અણઘડ હોય –પૂરી આવડત વિનાને હેય–તે એ ઈમારત આલીશાન બની શકે ખરી? તાત્પર્ય કે ઉપાસ્ય અને ઉપાસનાની જેમ ઉપાસક પણ આદર્શ જ જોઈએ, આવશ્યક ગુણેથી વિભૂષિત જોઈએ. ૨-ઉપાસકના પર્યાય શબ્દ
ઉપાસકને શ્રાવક, શ્રાદ્ધ કે આહંત કહેવામાં આવે છે. તેના અર્થો બરાબર સમજી લઈએ, તો આ વિષય પર ઠીક ઠીક પ્રકાશ પડે એમ છે, એટલે પ્રથમ તેના અર્થો સમજી લઈએ. શ્રાવક શબ્દને સામાન્ય અર્થ એ છે કે સર્વજ્ઞોએ પ્રરૂપેલાં શાને ગુરુમુખેથી સાંભળનાર, પરંતુ તેને વિશેષ અર્થ ગહન છે અને પ્રગતિ, વિકાસ કે અભ્યદયની અભિલાષા રાખનારે અવશ્ય ધારી લેવા જેવો છે. એક મહર્ષિએ તેની સમજણ આ રીતે આપી છે - श्रद्धालुतां श्राति श्रृणोति शासन,
दान वपत्याशु वृणोति दर्शनम् ।
