________________
૨૦૪
[ જિનાપાસના
વસ્તારથી કરેલું છે. તે સિવાય મંડન સૂત્રધારકૃત રૂપાવતારમાં, વિશ્વકર્મારચિત દીપાણુ વમાં, ભુવનદેવાચાર્ય કૃત અપરાજિતપૃચ્છામાં તથા માનસાર આદિ ગ્રંથામાં પણ
પ્રાપ્ત થાય છે.
જિનમૂતિ આ. પદ્માસન કે અ પદ્માસને બેઠેલી, તેમજ કાયાત્સર્ગાવસ્થામાં ઊભેલી પણ હોય છે, આ અને મૂર્તિ આ એક સરખી વંદનીય-પૂજનીય છે.
કેટલીક જિનમૂર્તિઓ પરિકરવાળા હાય છે, એટલે કે તેની મને માજી તથા ઉપર વિશિષ્ટ પ્રકારનું શિલ્પ હાય છે અને તેમાં છત્ર, તારણ, ચામરધારી ઈન્દ્રો, માલા ધારણ કરનાર તથા વાજિંત્રા વગાડનાર દેવેશ, તેમજ કાઉસ્સગ્ગ અવસ્થાએ ઊભેલી જિનપ્રતિમાઓ વગેરે હાય છે. આ પરિકર બનાવવામાં કલાકારો પોતાની કલાના છૂટથી ઉપયાગ કરે છે, એટલે તે અતિ મનેાહર લાગે છે.
અહીં એ પણ જણાવવુ' જોઈ એ કે જેમ યંત્રાદિમાં પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવે છે અને ત્યારથી તેમાં ચમ ત્કારિક તત્ત્વ દાખલ થાય છે, તેમ સ્મૃતિમાં પણ પ્રાણુ. પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવે છે અને ત્યારથી તેમાં ચમત્કારિક તત્ત્વ દાખલ થાય છે. જૈન પરપરામાં આ પ્રાણપ્રતિષ્ઠાના વિધિને અંજનશલાકાના વિધિ કહેવામાં આવે છે, કારણ કે તેમાં શલાકા (સળી) વડે સ્મૃતિને અંજન કરવામાં આવે છે. આ વિધિ થયા પછી મૂર્તિને મંદિરમાં સ્થાપવામાં આવે છે અને તે વંદનીય તથા પૂજનીય ગણાય છે. છેવટે જિનમૂતિની ભવ્યતાના એક શ્લાક રજૂ કરીને આ પ્રકરણ પૂરું કરીશુ’.
