________________
રથયાત્રાદિ]
૩૫૩ હતું અને શ્રીકૃષ્ણ તેનું સારથિપણું કર્યું હતું, એ વાત સુપ્રસિદ્ધ છે. આ જ રીતે ધાર્મિક ઉત્સવમાં પણ રથને વિશિષ્ટ રીતે ઉપયોગ થતે અને તેના નાના મોટા અનેક પ્રકારેને ઉપયોગમાં લેવાતા. આ રથ બળદ વડે, ઘડાઓ વડે, હાથીઓ વડે કે જનસમૂહ વડે ખેંચવામાં આવતા અને તે વખતે અનેક પ્રકારનાં મોરમ દશ્ય ખડાં થતાં. ખાસ કરીને જ્યારે મહાન રથને બહાર કાઢવામાં આવતા, ત્યારે વિવિધ પ્રકારનાં ગીત, અનેક પ્રકારના વાજિંત્રનું વાદન તથા પૂતળીઓનો નાચ વગેરે જનસમૂહનું ભારે આકર્ષણ કરતા. પરિણામે લેકે ધર્મભાવનાથી રંગાતા અને એ રીતે ધર્મને ઘણે પ્રચાર થતે.
જૈન પરંપરામાં રથયાત્રા ઘણા પ્રાચીન કાળથી પ્રચલિત હતી અને કેટલીક વાર તેની સામે હરિફાઈ થયાના દાખલાઓ પણ મળી આવે છે.
વીસમા તીર્થંકર શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીના વખતની આ વાત છે. તે વખતે હસ્તિનાપુરમાં પદ્મોત્તર રાજા રાજ્ય કરતો હતો. એક વખત તેની રાણું વાલાદેવીએ ભક્તિના અતિશયથી શ્રી જિનેશ્વરદેવને મહાન રથ તૈયાર કરાવ્યું, ત્યારે તેમની બીજી રાણી લક્ષ્મીએ ઈર્ષ્યાથી બ્રહારથ તૈયાર કરાવ્યો, હવે એક વખત રથયાત્રાને પ્રસંગ આવ્યો, ત્યારે લક્ષમીએ પડ્યોત્તર રાજા આગળ એવી માગણી કરી કે “નગરમાં મારે બ્રહ્મારથ પહેલે ચાલે, નહિતર હું આપઘાત કરીને મરીશ.” ત્યારે જ્વાલાદેવીએ કહ્યું કે
૨૩
