________________
૩૦૮
[ જિનેપાસના તેની ગણના નવતિલકમાં કરી નથી. પરંતુ ત્યાર પછીના સમયમાં નીચે પ્રમાણે નવાંગી પૂજાને મત સ્થિર થયેલો જણાય છે કે જેમાં આ બધા તિલકને સમાવેશ થઈ જાય છે:
(૧) જમણે અને ડાબો અંગૂઠો. (૨) જમણે અને ડાબે ઢીંચણું. (૩) હાથનું જમણું અને ડાબુ કાંડું. (૪) હાથને જમણે અને ડાબા ખભે. (૫) મસ્તક. (૬) કપાળ. (૭) કંઠ. (૮) હૃદય. (૯) ઉદર-નાભિ.
શ્રી વીરવિજયજી મહારાજે અષ્ટપ્રકારી પૂજામાં ચંદનપૂજાના અધિકારે કહ્યું છે કે “ચરણ, જાનુ, કર, અસ, શિર, ભાલ, ગળે, ઉર, ઉદર પ્રભુ નવતિલક કીજે.” અહી એટલી સ્પષ્ટતા જરૂરી છે કે બધાં
૦ ‘અગિજુનાં મૂખ પૂના ચયામ-એ ચરણ (અંગૂહ), બે ઢીંચણ, બે કરના કાંડા, બે ખભા અને મસ્તક એ પ્રમાણે ક્રમથી નવ તિલક કરવાં.”
+ “મને દૃરમોનોરે તાર'-ભાલપ્રદેશ પરકપાળ પર, કંઠ, હૃદયે અને ઉદર એટલે નાભિ ઉપર પણ તિલક કરવાં.'
