Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 49

સહ
यथा कल्पतरोः पुष्पं, जीर्णतानवताच्युतम् । तथैतस्यापि सूत्रस्य प्रत्यक्षर मुदीक्ष्यताम् ||२५||
भगवती सूत्रे
अन्वयार्थ - (यथा) जैसे ( कल्पतरोः पुष्पं) कल्पवृक्षका पुष्प (जीर्णतानवताच्युतम् ) जीर्णता और नवीनता से रहित है (तथा) उसी प्रकार से ( एतस्यापि सूत्रस्य ) इस भगवतीरूप सूत्रका भी ( प्रत्यक्षरम् उदीक्ष्यताम् ) प्रत्येक अक्षर जानना चाहिये ।
विशेषार्थ - - कल्पवृक्षका पुष्प किसी भी अवस्थामें न जीर्ण होता है। और न नवीन ही । वह तो सदा एकरस रहता है। ऐसा क्यों होता है तो इसमें वस्तुका स्वभाव ही ऐसा है, यही उत्तर है । इसी प्रकार से इस reader भी प्रत्येक अक्षर न जीर्ण होता है और न नवीन होता है, वह तो तीर्थकर परंपरा से जैसा चला आया है वैसा ही है । जीर्णता और नवीनता, ये पारस्परिक सापेक्ष शब्द हैं। जहां जीर्णता नहीं वहाँ नवीनता नहीं, और जहां नवीनता नहीं है वहां जीर्णता भी नहीं हैसदा एकरूपता है | अतः इसके अर्थमें किसी भी प्रकार से अन्यथा पन नहीं आ सकता है। यदि यहां पर ऐसी आशंका की जावे कि शब्द तो स्वयं अपने अभिधेयार्थकों प्रकट करते नहीं हैं, उनका अभिधे
अन्वयार्थ – (यथा कल्पतरोः पुष्पं ) प्रेम उत्पवृक्षनुं स ( जीनतानवता च्युतम् ) कर्णुता भने नवेोहितपाणु रहित छे. (तथा) तेवी रीते ( एतस्यापि सूत्रस्य) मा सूत्रना ( प्रत्यक्षरम् उदीक्ष्यताम् ) प्रत्ये अक्षर लगुवां लेई मे.
વિશેષા—કલ્પવૃક્ષનાં પુષ્પ કાઈ પણ સ્થિતિમાં નથી જીણુ થતાં કે નથી નવાં થતાં. તે તે હરદમ હરિયાળાં રહે છે. આમ થવાનું કારણ એ છે કે તેના એવે સ્વભાવ જ હોય છે. ભગવતીસૂત્રના પ્રત્યેક અક્ષરનું પણ એમ જ છે. કાઇ એમાં નવીન હાતા નથી અથવા જુના થતા નથી, એટલે કે નવા ઉમેરાતા નથી કે જુના કાઢી નાખવામાં આવતા નથી. કેમકે તે તે તિથ કરાની પર’પરાથી ઉતરી આવેલા છે, અને અસલ સ્વરૂપમાં છે. જીણુતા અને નવીનતા એ પારસ્પરિક સાપેક્ષ શબ્દો છે. જ્યાં જીણુતા નથી ત્યાં નવીનતા નથી અને જ્યાં નવીનતા નથી ત્યાં જીણુ તા નથી. સદા એકરૂપતા છે. માટે એના અર્થાંમાં કાઇપણ પ્રકારનું જુદાપણું નહિ આવવું જોઇએ, વળી જો અહી એવી આશંકા સેવવામાં આવે કે શબ્દ તે સ્વયં સ્વઅર્થી પ્રકટ કરી શકતા નથી, એને અભિધેયાથ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧