Book Title: Nishesh Siddhant Vichar Paryay
Author(s): Labhsagar
Publisher: Jainanand Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004392/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ines AgamoddhAraka-granthamAlAyAH tripaJcAzaM ratnam / Namotthu NaM samaNassa bhagavajo mahAvIrassa / pa0 pU0 AgamoddhAraka AcAryapravara zrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo nmH|| gaNicandrakIrtisampiNDita: niHzeSasiddhAntavicAra-paryAyaH saMzodhaka: 50 pU0 gacchAdhipati AcAryazrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSyaH zatAvadhAnI paMnyAsa lAbhasAgaragaNi: vikrama saM. 2029 vIra saM. 2199 pratayaH 30.1 bhAgamo saM. 24 [ mUlyam 5-.. / :prAptisthAna: zrI jainAnaMda-pustakAlaya, gopIpurA, surata. DAANDOEDMEDNESDAI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goREPRESIDEREDIOHDIOMEDoDog AmoddhAraka-granthamAlAyAH tripaJcAzaM ratnam / Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa / ra pa0 pR0 AgamoddhAraka AcAryapravara zrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / gaNicandrakIrtisampiNDitaH niHzeSasiddhAntavicAra-paryAyaH CDSDAPACIDCDDADAPADAPNAAD saMzodhaka : 50 pU0 gacchAdhipati AcAryazrImanmANikyasAgarasUrIzvaraziSyaH zatAvadhAnI paMnyAsa lobhasAgaragaNi: vikrama saM. 2029 vIra saM. 2499 pratayaH 300 ] Agamo saM. 24 / [ mUlyam 5-.. : prAptisthAna : zrI jainAnaMda-pustakAlaya, gopIpurA, surata. BIDIOPICAREDIORANETSAMADRIDDHESI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA anaMtAnaMtakAlathI eka sanAtana niyama che ke zAsananI' sthApanA pUrve dvAdazAMgInI racanA, tyArabAda zAsanasaMghanI sthApanA / AthIja samajAya ke jaina-zAsananI bhavya imAratanA tAMbAnA pAyArUpe jainAgama che| saMpUrNa zAsananI sudRDha vyavasthA AgamajJAna para che| paTalaja nahi paNa tenI prApti mATe : anekavidha tapayogavahana karI te jJAna melavavAnI yogyatA melave che / ane te jJAnamAtrA vadhatAM puNyavAn AtmAo AcArya pada para ArUDha thai trikAlAbAdhitazAsanana sukAna saMbhAlavA bhAgyazAlI banyA che| zrIjinAgamanu adhyayana ni:zreyasapada prAptinA bhavya Adarzane gharelA AtmAone aNamola sAdhana che / temAM kazI atizayokti nathI / zrI AgamajJAna prAptinI paddhati ane saMrakSaNatA / pUrvakAlamA AgamazAstrAnu adhyayana maukhika thatu htu| buddhinA sAgara sAdhubhagavaMto tene yathAvatU yAda rAkhatA htaa| kadAca skhalanA thAya to bIjI yA trIjI vAra sAMbhalIne-adhyayana karIne svanAmavat te mahAmRlA Agamaratnone hRdayamaMdiramA padharAvI jIvanane dhanya banAvatA htaa| A jJAnanI prApti mATe lAMbA lAMbA vihAra thatA dUra dUra dezAmAM aneka muzkelIo veThIne jatA, ane aneka vAcanAoneo lAbha letA htaa| to paNa du:SamakAlanA viSamaprabhAve meghAvI munivRdanI medhAnA dinAnudina kSINatAno anubhava thatAM zAsananA ziratAja ane utsarga-apavAdanA jANakAra pUjya devaddhigaNikSamAzramaNa bhagavaMte valabhIpuramA te samayanA mukhya mukhya 500 AcAryAne bhelA karI, anekavidha pAThothI melavI zrI AgamAne pustakArUDha karavAnu mahAn kArya karyu / AthI AgamajJAnaprApti sulabha banI eTaluja nahi paNa zrI jinAgamajJAnaprAptinI saravANI niraMtara bahetI cAlu rAkhI / teozrInu A kArya janazAsanamAM prANa pUravAsamAna thayu ema kahIe to vadhu paDatu nathI ja / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) laghugraMthano paricaya A pavitratama Agamonu zAna sulabhatAthI melavadhAnA avadAta Azaye bhAyaniyuktio cUrNi TIkA TapA Adinu nirmANa yayu ituM, thai rahayu cha bhane thaze / AvA ja bhavya Asaye A laghukAya prathanu nirmANa lagabhaga 11 mI sadImAM thyu| ane teramI sadImAM tADapatra para aMkita thayo, tenu mudraNa vi. saM. 2029mAM thA rahayu che te ApaNA saMgharnu parama saubhAgya cha / A graMthanu nAma : ni:zeSasiddhativicAraparyAya' cha / AgamanA mananIya vicAraNIya sUkSmatara katipaya padArtho upara UMDANathI ciMtana ane maMthana sAthe je niSkarSa nihAlyA tene saMskRtabhASAbaddha karIne saMpiMDita (saMkalita ) . karyA che te prathama khaMDamAM che. avaziSTa aMzane pariziSTamAM mUkI prathama khaNDa pUrNa ko ch| zrI AgamAnA viSama padAnA kaThIna ane gUDha arthAne sarala saMskRtabhASAmA saMkalita karyA tene bIjA khaNDamA sthAna mApavAmAM Avyu ch| graMthanAmamImAMsA A graMthanI prazastimA svayaM graMthakAra (1) 'siddhAMta vicAra paryAya' A mujapanu nAma lakhe che, (2) 13 mI sadImA je tADapatra para mA graMtha pUrNa thayo, tenA aMta bhAgamA 'siddhAMta sAroddhAra' mA mujabanu nAma lahiyA devaprasAda lakhe che ane pratanA mukhapRSTha upara nizeSa siddhAMtavicAraparyAya' cha / saMpAdana vakhate vicAra yayA ke nAma zu rAkhavu 1 A praznanI mImAMsA samaye eka tarka uThyo ke-zrI jainAgamomAM chedasUtro hAIbhUta che chedasUtrothI zAsananI vyavasthA sucArurUpe rahe che tethI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja chedasUtrAne ' zrutapuruSa nI racanAmAM mastiSkamA sthAna apAyu ch| AthI A chedasUtro tamAma siddhAtAmA sArabhUta gaNavAmAM Ave te suyogya cha ane ahiAM mukhyatAe chedanA vicArA ne paryAyo che / pama mAnIne mukhapRSTha upara ni:zeSasiddhAMtavicAra paryAya' lakhyu hAya ! A takanA AdhAra A nathanu guNanidhyakSa nAma mukhapRSTha upara rAkhyu yogya gaNAya / naMtha viSaya paricaya parimANamA nAnA dekhAtA paNa arthathI ane viSayathI agAdha, A graMthamA bIjA bIA AgamonA artha tathA vicArAne alpasthAna ApayA sAthe chedanadhonA vicAra ane athene mukhya sthAna Apyu cha / nAnA nAnA ghaNA viSayAne prakAza ApatA graMthakAre anudharma upara sAro prakAza phekyo che / dhartamAnamA ghaNAMoM pepara Adi dvArA pakavAra nahiM yaNa anekavAra uccArI ke lakhI cUkyA cha ke- 'bhagavAnanu kahela karavAnuche karelu nahiM ' teo graMthanA prathama khaNDana 38 muM patra ghAMcI jAya, vadhu khulAsA mATe nizIthacUrNinI 4855 mI gAthA, temaja yatijItakalpa, bRhatkalpa ne joi satyano svIkAra kare eja icchA / je je vicaar| saMpiDita (saMkalita ) kayAM che te te aMgenA mUlaya thanI gAthAo tathA arthane yathAvat uddhata karI tenA para pote niSkarSarUpanA kA saMskRta vAkyA mUkyA ch| jethI A gAthAnA zo Azaya cha 1 te alpa buddhivAlApaNa tUrta samajI jAya tema cha / Aja kAraNe saMgrahano prayAsa ghaNoja stutya che ane vartamAnasamaye mudraNanI prayAsa paNa alpa upakAraka nthii| graMthakAra-paricaya A lagukAyathanA kartAno paricaya melalavA mukhya sAdhana Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) rUpe pratibhAgamAM lakhela prazasti ch| tenA AdhAre jaNAya che ke12 mI Apela sadIbhA je pUjya AcArya zrI dharmaghoSasari bhagavaMta thayA htaa| temozrI pAsethI pUjya AcAryazrI vimalasUri mahArAjAnA vidvAn ziSya-ratna pUjya zrI caMdrakIrti gaNivarazrIe potAnA svAdhyAya mATe AgamanA paryAyonI noMdha karI hatI, te nedhi kevI rIte hastalikhita thai te mATe have pachInA peregrAphamAM- .. .. graMthalekhanakAla mAdi je samaye graMthakartA thayA tez2a samaye poravADavaMzanA zeTha dhanadeva tathA zeThANI indumatine tyAM yazodeva nAmanA mahAn puNyAtmAno janma thathA hato temane satIomA gaNanA pAmelI teSI pativratA AMbI aAMganA hatI ane teone uddharaNa-AMbIga-vIradeva nAmanA praNa putraratno tathA solI, lolI ane sokhI nAmanI praNa putrIo itii| Akhu kuTuMba ghaNuja dhArmika hatu / zrI jinavacananA pAnanI ane bhUta upAsanAnI ghaNIja laganI itii| AthI teoe ghaNAja graMtho lakhAvyA htaa| prastutagraMthanI prazastimA nirmApitA' nAmanA 'NyaMta' prayoga temanI zrutabhaktinI tAlAvelInI sAkSI pUre cha / zrI jinazAsanabhakta A zrAddhavayeM A graMyanI prata lakhAdhI htii| ane tenA parathI vi0 saM0 1216 mAM lahiyA devIprasAde mA pratha tADapatra para lakhyA, tenA parathI subhASaka nagInadAsa bhAIe presakopI karI htii| graMthanI upayogitA __mA 'niHzeSasiddhAMtavicAraparyAya' graMthamAM moTA bhAganA chedagraMthanI gUDhavicAra ane gUDhapado khArAMzatA ane kRtinIpaNa lagabhaga 900 varSayI vadhu prAcInatA che, ane vartamAnakAlanA zrutadharomAM agrasthAnane zobhAvanAra mUrtimaMta AyamasvarUpa pUjya gacchAdhipati AcAryabhagavaMtInI puNyadRSTiyI paripUtatA A triveNI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) yogathI A graMthanI upayogitA ghaNIja vadhI aze te niHzaMka cha / A graMtha nAnakaDA 'Agamika koza' rUpe kAmamAM Avaze tevI mArI dhAraNA sAcIja Tharaze / A gathamAM azuddhipatraka sAthe te te viSayonI anukramaNikA paNa mudrita karI che| jethI vAcaka prathama graMthamA rahelI azuddhiAne zodhI te te viSayAne sAMkaliyAthI saglatAthI melavI shkshe| mudraNakAryamA kvacit kSati najara para tare paNa te presa AdinA kAraNe che to vAcako te samakSa najara na nAMkhatA aMdaranA tatva sAme dRSTine rAkhe teja vinaMti cha / nemacaMda melApacaMda jaina upAzraya, surata. .. vi0 saM0 2029 mahAvada-8 ravIvAra haH- pUjyapAda AgamoddhAraka ___ dhyAnasthasvargata AcAryadevazrI ____ mAnaMdasAgarasUrIzvargazaSyANu sUryodayasAgara Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya-nivedana A 'ni:zeSasiddhAMtavicArayAya' nAmanA. graMthane AgamodvAraka graMthamAlAnA 53 mA rAna tarIke pragaTa karatA amane bahu harSa thAya che| - AnA prakAzanamA pUjya gaNivaryazrI abhayasAgaranI mahArAje (hAla paMnyAsa) ApelI presakopIno upayoga ko che| __AnI presakopI munirAjazrI lAvaNyasAgarajI ma. karI hatI bhane saMzodhana pU. gacchAdhipati AcAryazrI mANikyasAgara sUrIzvarajI ma. nI pavitra-dRSTi nIce zatAvadhAnI (hAla paMnyAsa ) zrI lAbhasAgarajI gaNie karela che / te badala teozrIno temaja jeloe AnA prakAzanamAM dravya tathA presakopI ApavAnI sahAya karI che te baghA mahAnubhAvAnA AbhAra mAnIe chIpa / li. prakAzaka Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAGka viSayAnukramaNikA prathamakhaNDa-viSayaH mAsakalpa-varSAkalpAnantaraM na syeyam / guro. gandhapUjA / caturdazI pakSAnto na bhavati / AlocanA zrAvakANAm / / yAdRzaM pratikramaNa sAdho: tAdRzaM zrApakasya / sAdhubhiH vastra prAvaraNIyam / Ipithiko pratikrAti gautamaH / aSTAvicAraH / kalyANakAni / pakSe-ardhamAse bhava pAkSikam / janmakalyANakam / zrAvakasya caityavandanam / pramArjanaM vastrAJcalAdinA / zrAvakasvarUpam / gRhiprAyazcitam / . mukhAstrakA zrAvakasya uttarIyavastram / zrAvakamukhapotikA / prdkssinnaavicaarH| caityavandanAvicAra / devadravyavicAraH . vastumUvicAraH / prAbhAtikapratilekhanam / prAvaraNavicAraH / sIsaDhakaNaniSedhaH / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 21 49 takAmbilara / parvakramaH / ekAkIstrIkathA / aadhaakvicaarH| paryuSaNAvicAraH / varSAkAle kSetramAnam prathamapauruSyAM gRhItaM caturthA na zuddhayati / yat tIrthakarerAcIrNa tadanyairAcaraNIyaM tIrthakarakalpa pinaa| saMyatyA vastrANi svayaM na gRhNanti / gurusaMstArakasthAne pAdo na bhAMktavyaH / sthApanA / AlocanA dinAni / rajoharaNam / niSadyAvicAraH / mAsavicAra: / pratiSThAvicAraH: / mAsadvayavicAraH / kalpavicAraH / varSAtikrame upadhigrahaNavicAraH / mAsa kalpAntaropadhigrahaNavicAraH / asvAdhyAya na bhavati / garbhASTamavicAraH / devadravyavicAraH / AcAryAdipadavicArAH / itthApanA viSayaH / saGghasvarUpam / 51 3 56 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAta viSayaH trayodazaguNa varSAkSetram / kAlacAriNIsAdhvIsvarUpam / AcAryavarNanam / avagrahakAla: / AcAryopAdhyAyayoH paJca atizeSAH / AcAryeNa pahibhUmau na gantavyam / AcAryeNa na bhikSaNIyam / pAkSikavicAraH / pratiSThAvicAraH / linggikaaritaadijincaityvNndnvicaarH| jinagRhanivAsaniSedhasya stutitrayasya ca vicAraH / varSApravezAdiSicAraH / aSTavidhA gaNisampad / tapovicAraH / jIvicAraH / pulAkAdivicAraH / prAvaraNavicAraH / sthitaasthitklpvicaarH| anuzAstiH / prAvaraNavicAraH / rasatyAgavicAraH / devadravyavicAra: / praavrnnvicaarH| kAlAtikramavasanavicAraH / sambhogavicAraH / mahAladagAdivicAraH / 'citraM barthayuktam / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAGka sopadhitvaM jinAnAm / therassa aavlii| gaNavicAraH / zAkhAsvarUpam / pratiSThAvidhiH / prAyazcitte / sampradAyalikhitam / bhikSAkAyotsarga namaskAraH / bimbapratiSThAsvarUpam / / viSayaH .. prekSaNakadarzanavicAraH / 'saMvacchara' ityAdigAthAnyAkhyA / zramaNopAsakAnAM paryupAsanA / 'ruppaM TakaM' ityAdi gAthAbyAkhyA / mAsAdisvarUpam / 'egAha kUDAha' vyAkhyA / dvitIya khaNDaH paryAyAH / prazastiH / pariziSTam-1 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m m m m h m duviho chubhaMti (11) zuddhipatrakam (prathamakhaNDaH) pRSTham paktiH azuddham zuddham asthArtha: asyArthaH vyAkhyA vyAkhyA ceda 47 25 viSape viSaya pacavihami paMcavihami duvihA cchubhaMti TuMti ThaMti nijjUTa nijjuGa (dvitIyakhaNDaH) saMsiddhaH sambuddhiH SaNabIsAe paNavIsAe yAvArtham yAcArtham 12 paNau paNao muppAu muppAo ityeke ityeka sisnAdara sinodara (prakAzakIyanivedana) ___ma0 karI ma0 ane bAlamunizrI mahAbalasAgarajI ma0 karI (viSayAnukrama) syeya sthairya vicaar| vicaarH| zuddhayati / zuddhyati / m m s ` m h m m m athapAtA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa pa0 pU0 AgamoddhAraka-AcAryapravara-zrIAnandasAgarasUrIzvaremyo nama: kRtivara-gaNi-candrakIrtisampiNDita: | niHzeSasiddhAntavicAra paryAyaH / | prathamaH khaNDaH vicArAstu likhyante-yathA 'aha sA bhamarasannibhe kuccaphaNagapasAhie / sayameva lucaI kese dhiimaMtA vavassiyA' // ityuttarA0 // 22 / / (AcArasya) 'se AgaMtAresu vA ArAmAgAresu vA gAhAvaikulesu vA pariyAvasahesu vA je bhayaMtAro uubaddhiyaM vA vAsAvAsiyaM vA kappaM uvAiNittA tattheva bhujo saMvasaMti / ayamAuso ! kAlAikaMtakiriyA vi bhavai' / arthastu-AgantArAdiSu ye bhagavantaH 'Rtubaddha 'miti zItoSNakAlayormAsakalpamupanIya - ativAhya varSAnu vA caturo mAsAnatibAhya tatraiva puna: kAraNamantareNa Asate / ayamAyuSman ! kAlAtikAnta-vasatidoSaH sambhavati / iti mAsakalpa-varSAkalpAnantaraM na sthAtavyam / se AgaMtAresu vA 4 je bhayaMtAro uDubaddhiyaM vA vAsAvAsiyaM vA kappaM uvAiNittA taM duguNAdu : (ti) guNeNa vA apariharittA tattheva bhujo saMvasaMti / ayamAuso ! iyarA uvaTThANakSiriyA' ityAcAre (zrutaskandha 2, adhyayana 2) aha puNevaM jANejjA cattAri mAsA vAsAvAsANaM vIikaMtA hemaMtANa ya paMca dasa rAikappe parisipa, aMtarA se magge bahupANA jAva saMtANagA no jattha bahave samaNa jAva uvAgamissaMti, sevaM naccA no gAmANugAmaM dRijijA / arthastu-athaivaM jAnIyAt yathA catvAro'pi mAsA prAvRTakAlasambandhino'tikrAntAH, kArtikacAturmAsakamatikrAntamityarthaH / tatrotsargato yadi na vRSTiH, tataH pratipadyevAnyatra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye gatvA pAraNaM vidheyam / atha vRSTiH tato hemantasya paJcasu dazasu vA dineSu paryuSiteSu-gateSu gamanaM vidheyaM / tatrApi yadyantarAle panthAnaH sANDA yAvatsasantAnakA bhaveyuH, na ca tatra bahavaH zramaNabrAhmaNAdayaH samAgatAH samAgamiSyanti vA / tataH samastameva mArgaziraM ba) yAvat tatraiva stheya, tata Urdhva yathA tathA'stu na stheyam / (ityaacaare)| titthagarANa bhagavao pavayaNapAvayaNi aisaiDDhINaM / ahigamaNanamaNadarisaNa kittaNasaMpUyaNA thuNaNA / (A0 330) .. gAthArthastu pravacanasya dvAdazAGgasya prAvacanikAnAm-AcAryAdInAM tathA'tizayinAm-RddhimatAM yadabhigamanaM, gatvA ca darzane tathA guNotkIrtanaM, sampUjanaM gandhAdinA, stotraiH stavanam ityAdikA darzanabhAvanA ityanayA AcAraniyuktigAthAta: gandhapUjA gurorabhigamanaM ca samarthyate / 'je se gimhANaM cautthe mAse aTTame pakkhe AsADhasuddhe tassa NaM asADhasuddhassa chaTThIpakkheNaM hatthuttagahiM na kkhatteNaM jogamuvAgaNaM' ityAdyAcArAlApakena caturdazI pakSAnto na bhavati / __ " teNaM vahUI vAsAiM samaNovAsagapariyAyaM pAlaittA chaNhaM jIvanikAyANaM sArakkhaNanimittaM AloittA niMdittA garahittA bhattaM paJcakkhAittA apacchimAe mAraNaMtiyAe saMlehaNAe jhusiyazarIrA kAlamAse kAlaM kiccA taM sarIraM vippajahittA aJcae kappe devattAe uvavanne vIramAyapiyare iti zeSaH" ityanena AcArasUtrAlApakena AlocanA zrAvakANAM bhaNitA / sUtrakRta:-je dhammaladdhaM viNihAya bhuMje viyaDeNa sAhaTTa ya jo siNAI / jo dhovai lUsayai va vatthaM ahAhu se nAgaNiyassa dUre // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 sUtrakRtAGgasya vicArA: asthArtha:-- ye kecana zItalavihAriNa: dharmeNa mudhikayA labdham uddezikakrItakRtAdi-doSarahitamityarthaH / tadevaMbhUtamapyAhArajAtaM vinidhAya-vyavasthApya sannidhi kRtvA bhujate / tathA ye vikaTenaprANukodakenApi saGkocyAGgAni prAsuka evaM pradeze dezasarvasnAna kuvanti / tathA yo vastra dhAvati-prakSAlayati / tathA lUpayati-zobhArtha dIrgha sat pATayitvA hrasvaM karoti itvaM vA sandhAya dIrgha karoti ityevaM lUSayati sa nirgranthamAvasya-saMyamAnuSThAnasya dUre vartate, na tasya saMyamo bhavatItyartha: / evaM tIrthakara-gaNadharAdaya Ahuriti sUtrakRtAGge kuzIlAdhyayane uktam / kammaM pariNNAya dagaMsi dhIre biyaDeNa jIvijaya AimukkhaM / se bIyakaMdAi abhUjamANe virapa siNANAisu ithiyAsu // 22 // dhIra udakasamArambhe sati karmabandhI bhavatItyevaM parijJAya kiM kuryAt ? ityAha-vikaTena-prAsukodakena sauvIrAdinA jIvyAt , Adi:- saMsAraH tasmAt mokSa AdibhokSaH saMsAravimuktiM yAvaditi sUtrakRtAGgakuzIlAdhyayane uktam / AyariyaparaMparaeNa AgayaM jo u cheyabuddhoe / kovei chenyavAI jamAlinAsaM sa NAsihiti // 165 // iti sUtrakRtAGgayAthAtathyAdhyayane niryuktAyuktam / cAuddasamuddiTTapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posaha samma aNupA. lemANe' iti / 'AloiyapaDikaMtA samAhipattA' iti AhAraparijJAdhyayane sUtrakRdaGgasya zrAvakaM pratyuktaM, sAdhu prati tu cAujAmAo dhammAoM paMcamahatvaiyaM sapaDikkamaNadhammaM uvasaMpajittANaM viharai udakasAdhuritizeSaH / tato yAdRzaM pratikramaNaM sAdho: tAdRzaM shraavksyaanumiiyte| etadapi suutrkRti| 'cAuddasaTTamuddiTTapuNNamAsiNIsu' ityasyArtho yathA-caturdazyaSTamyAdiSu tithiSu uddiSTAsu-mahAkalyANasambandhitayA puNyatithitvena prakhyAtAsu tathA paurNamAsISu ca tisRpyapi caturmAsakatithiSu ityarthaH / evambhUteSu dharmadivaseSu THE. JNE, HTHHTHHHHE Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye suSTu-atizayena pratipUrNo yaH pauSadhaH-vratAMbhigrahavizeSaH taM supratipUrNam AhArazarIrasatkArabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadham manupAlayan sampUrNa zrAvakadharmaanucaratIti vyAkhyA sUtrakRti kRtAM kecana manyante / (sthAnasya ) 'tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTTu no Aloeja no paDikamejA no niMdejA no garahejA no viuTTejA no visohejA no akaraNayAe abbhuTejA no ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajejA / taM0 akariMsu vAhaM karemi vAhaM karissAmi vAhaM' iti jIvAdhikAre sAmAnyena bhaNitaM tristhAnakatRtIyoddezake AlocanAbhidhAyakam / ___asyArthastu-AlocanaM-gurunivedanaM, pratikramaNaM-mithyA dumkatadAnaM, nindA-AtmasAkSikA, gA~-gurupsAkSikA, vitroTanaM-tadadhyavasAyavicchedanaM, vizodhana-Atmanazcaritrasya vA'ticAramalakSAlanam akaraNatA'bhyutthAnaM-puna tatkariSyAmItyabhyupagamaH sthAnAGge sU0168) tihiM ThANehiM vatthaM dhArejA, taM jahA-hirivattiyaM duguMchAvattiya parisahavattiyaM dhArejA-uvabhuMjejA / yataH-'dhAraNayA uvabhAgo pariharaNe hoi pribhogo'| tata: sAdhabhi: prAvaraNIyamiti siddham / vRttiH punarasya-hI-lajjA saMyamo vA pratyayo-nimittaM yasya dhAraNasya tattathA, jugupsA-pravacanakhiMsA vikRtAGgadarzanena mA bhUdityetat pratyayo yatra tattathA, parIsahA:-zItoSNadezamazakAdayaH pratyayo yatra tattathA sthAnAGgasUtramidam (sU0 171) asaDheNa samAiNNaM jaM katthai keNaI asAvajaM / na nivAriyamaNNehiM bahumaNumayameyamAyariyaM // avalaMbiUNa kajaM jaM kiMcI AyaraMti gIyatthA / thevAvarAha bahuguNa samvesiM taM pamANaM tu // paJcavastuke (bhagavatyAH) 'cAuddasaTTamuddITThapuNNamAsiNItu paDipunna posaha ' ityAdi / ihoddiSTA-amAvAsyA bhagavaMtyAM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIvicArA: dvitIyazate uktam / (sU0106) 'hAyA kayabalikammA' iti kRtaM balikarma yaiH svagRhadevatAnAM te tathA iti / zrAvakavarNake bhagavatyAM zate 2 (sU0 108) / samaNassa bhagavao mahAvIrasma adUrasAmaMte gamaNAgamaNAe paDikkamai, gautama iti zeSa: / iti bhagavatyAM (sU0 110) kiMpattiyaM NaM bhaMte ! asurakumArA devA naMdIsaravaradIyaM gayA gamissaMti ya 1 go0 je ime arahatA bhagavaMto eesiNaM jammaNamahesu vA nikkhamaNamahesu vA nANuppAyamahimAsu vA parinivvANamahimAsu vA' iti bhagavatyAM zate 3 (sU0 141) ityanena kalyANakAnyuktAni / jeNaM nigaMtho vA nigaMthI yA jAva sAimaM paDhamAe porisIe paDiggAhittA pacchimaM porasI uvAiNAvittA AhAraM a hArei, esa Na goyamA ! kAlAite pANabhoaNe / je NaM niggaMtho vA niggaMthI vA jAva sAimaM par3igAhittA paraM addhajoyaNamerAe vikamAvittA AhAramAhArei, esa NaM go0 ! maggAikate pANabhoyaNe / bhagavatyAm (sU. 68) __AgameNaM supaNa ANAe dhAraNAe jIeNa ihi paMcahiM vavahAraM paDavejA / bhagavatIsUtre (339) / sae Na sA devANaMdA mAhaNI paMcaviheNa abhigameNa abhigacchai ta sacittANa damvANa viusaraNayApa, acittANa davANa avimoyaNayAe, viNaoNayAe gAyalaTThIpa, cakkhuphAse aMjalipaggaheNa', maNasA egattIbhAvakaraNeNa samaNa bhayavaM mahAvIraM vaMdai vadittA usabhadattaM mAhaNa puraoM kaTTha ThivA ceva saparivArA susyUsamANI ityAdi / ThiyA cevatti UrdhvasthAnasthitaiva anupaviSTetyarthaH / bhagavatyAM (sU0 380) / 'tae Na samaNe bhayavaM mahAvIre devANadaM mAhaNiM sayameva pavAvei, sayameva panbAvettA sayameva ajacaMdaNAe ajAe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R ni:zeSasiddhAntavicAra-parvAye sIsiNIttAe dalayai / tae Na sA ajacaMdaNA anjA devANadaM mAhaNi sayameva pavAvei muMDAvei sayameva sehAvai' ityaSTAvicAraH / / sU0 382) bhagavatyAM punaH 'pavvAdhaNA'grahaNam anavagatAvagamavizeSAdhAnArtham / tae Na jamAlI khattiyakumAre puSphataMbolAuhamAiyaM pANadAo ya visajjeha, pANahAo visajittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei. uttarAsaMga karettA AyaMte cokkhe paramasUinbhUe aMjalimauliyahatthe jeNeva samaNe bhayavaM mahAvIre teNeva upAgacchai uvAgacchittA samaNa bhayavamityAdi / 'AyaMte' tti zaucArthakRtajalasparzaH / 'cAkkhe' tti AcamanAdapanItAzucidravyaH / bhagavatyAM (sU0 384 ) 'pabhaTTauttarijA' pracaSTaM vyAkulatvAduttarIyaM vasanavizeSo yasyAH sA tathA jamAlimAtetyartha' ityanena uttarijazabdena uttarIyam-uttarAsalavastramuktam (sU0 384) / pabhU NaM bhaMte ! camare asuriMde camaracaMcAe rAyahANIe suhammAe sabhAe camaraMsi sIhAsaNAsi tuGieNa saddhituTita-varga:, divAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharittae ? no iNaTre samaTe / se keNa?Na' bhaMte ! mo pabhU jAva viharittae ? ajI camarassa camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe mANavae ceiyakhaMbhe vairAmaesu golavaTTasamuggaaitu bahUo jiNasakahAojinasakthIni sanikkhittAo ciTuMti, jAo paMcamarassa 3 annesiM ca bahUNa asurakumArANa devANa ya devINa ya accaNijjAo candanAdinA, vaMdaNijAA stutibhiH, namaMsiNijjAo praNAmataH, pUNijAo puSpaiH, sakANijAoM vastrAdibhiH, sammANaNijAo pratipattivizeSaiH, kallANa maMgalaM devayaM gheiyaM pajavAsaNijjAo bhavaMti, se teNa?Na ajo ! evaM buccai-no pabhU camare jAva viharittae iti bhagavatyAM dazamazatapaJcamoddezake AzAtanAparihAra ukta: / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatIvicArA: tusta saMkhassa ayameyArUve abbhatthie jAva samuppajitthA0 seyaM khalu me posahasAlAe posahiyassa baMbhayArissa ummukamaNisuvaNNassa vavagayamAlAvannagavilevaNassa nikkhittasatthamusalassa egassa aviiyassa damasaMthArovagayassa pakkhiyaM posasahaM paDijAgagmANassa viharittae / pakSe-arddhamAse bhavaM pAkSikam / iti dvAdazazate bhagavatyAM (sU0 538) / asminneva zate-posahasAlaM pamajai posahasAlaM pamajaittA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei zaGkhazrAvaka iti zeSaH / tae NaM sA uppalA samaNovAsiyA pokkhaliM samaNovAsayaM pajamANaM pAsai pAsaittA haTTatuTTA AsaNAo abbhuTTei, sattaTTapayAI aNugacchai, sattaTupayAI .aNugacchittA pokkkhaliM samaNovAsagaM vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA AsaNeNa uvanimaMtei, AsaNeNa uvanimaMtettA evaM vayAsI-saMdisaMtu Na devANuppiyA ! kimAgamaNappayAaNa ? ityAdi / tathA tae Na se pokkhalI jeNeva posahasAlA jeNeva saMkhe samaNAvAsae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA gamaNAgamaNAe paDikkamai, gamaNAgamaNAe paDikamittA saMkhaM samaNovAsaga vaMdaha namaMsaiityAdyapi dvAdazazate bhagavatyAM (sU0 438) gamaNAgamaNAe parikamaitti IryApathiko pratikrAmatItyarthaH / bause NaM pucchA go0 ! jahanneNaM aTThapavayaNamAyAo ukkoseNaM dasa puvAI ahijjejjA / vRttiryathA-aSTapravacanamAtRpAlanarUpatvAccAritrasya, dvato'STapravacanamAtRparijJAnenA'vazyaMbhAvyaM, jJAnapUrvakatvAccAritrasya, tatparijJAnaM ca zrutAd / ata aSTapravacanamAtrapratipAdanaparaM zrutaM bakuzasya jaghanyato'pi bhavatIti / tacca 'aTraha' pavayaNamAINa' ityasya yad vivaraNasUtra tatsambhAvyate / yatpunaruttarAdhyayaneSu pravacanamAtRnAmakamadhyayana tad gurutvAt viziSTatara Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye zrutatvAcca jaghanyato na sambhavati, bAhulyAzraya cedaM zrutapramANa / tena na mASatuSAdinA vyabhicAra iti / bhagavatyAH sUtra (757) vyAkhyA ca / / iti bhagavatI-vicAraH / ____ "taM seyaM khalu mama posahasAlAe posahiyassa baMmayArissa ummukkamaNisuvaNNassa vavagayamAlAvannagavileSaNassa nikkhittasatthamusalassa egasta abIiyassa danbhasaMthAgavagayassa" iti jJAtadharmakathAyAm (sU0 16) abhayakumAravaktavyatAyAm / sIyaM durUDhassa samANassa ime aTTamaMgalayA purao ahANupuvvIpa saMpatthiyA / taM jahA-'sosthiya 1 sirivaccha 2 naMdiyAvatta 3 vaddhamANaga puruSArUDhaH puruSa ityanye / iti jJAtadharmakathAyAM sU024) meghakumArasya / 'jAva naMdIsaravare dIve mahimA' iti (sU0 66) janmakalyANaM kRtvA nandIzvare mahimAnaM kurvate ityarthaH / mallivaktavyatAyAm / 'mallissa arahao nikkhamaNamahima kariti karittA jeNeva maMdIsare0 aTTAhiyaM karaMti karettA paDigayA / (sU0 77) suddhapAvesAI maMgalAI vatthAI pavaraparihiyA majaNagharAoM paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva jiNaghare teNeza udhAgacchai, uvAgacchitsA jiNadharaM aNuvisai, aNuvisattA jiNapaDimANaM Aloe paNAmaM karei karettA lomahatthayaM parAmusA evaM jahA sUriyAbho jiNapaDimAo aJcei taheva bhANiyanvaM, jAva dhUvaM Dahaha uhittA vAma jANuM aMcei, dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi nihaTTa tikkhutto muddhANa gharaNItalaMsi namei, namettA IsiM paccunnamai. paccunnamittA karayala jAva kaTTa evaM vayAsI-namotthu NaM arahatANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM vaMdA namasai vaMdittA namaMsittA jiNagharAo paDinikkhamittA jeNeva Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAtadharmakathAvicArA: aMtaure neNeva uvAgacchai' iti jJAtadharma kathA sU0 (119) / vRttistu yathA-'jAva dhUvaM DahittA jiNagharAoM paDini avamai'tti yAvatkaraNAdarthata idaM dRzya-lomahastakaM parAmRzati. tatastena jinapratimA: pramArTi, surabhiNA gandhodakena snapayati, gozIrSacandanenAnulimpati, vastrANi nivAsayati, tataH puSpANAM mAlyAnAM-grathitAnAM gandhAnAM cUrNAnAM vastrANAmAbharaNAnAM cAropaNaM karoti sma / mAlAkalApAvalambanaM puSpaprakaraM tandulairdarpaNAdyaSTamaGgalakAlekhanaM ca karoti / tato vAma aMce-utkSipatItyartha: / dAhiNaM dharrANatalaMsi nihaTTa-nihatya-sthApayitvA nivezayati nivesei ityasya paryAyaH / 'vaMdai namasai' tti / tatra vandate-caityavandanavidhinA prasiddhena, namasyati pazcAt praNidhAnAdiyogeneti vRddhA: / na ca dropadyAH praNipAtadaNDakamAtra caityavandanabhihitaM ityanyasyApi zrAvakAdestAvadeva taditi mantavyaM, caritAnuvAdarUpatvAdasya / na ca caritAnuvAdavacanAni vidhiniSedhasAdhakAni bhavanti, anyathA sUrikAmAdidevavaktavyatAyAM bahUnAM zastrAdivastUnAmarcanaM zrUyate / ki cA'viratAnAM praNipAtadaNDakamAtramapi caityavandanaM sambhAvyate / yato vandate namasyatIti padadvayasya vRddhAntaravyAkhyAnamevamupadarzitaM jIvAbhigamavRttikRtA-viratimatAmeva prasiddhacaityavandanavidhirbhavati, anyeSAM tathAbhyupagamapurassarakAyotsargAdyasiddheH, tato candate sAmAnyena, namaskaroti-gAzayavRddhaHprItyutthAnarUpanamaskAreNeti / kiJca-'samaNeNa sAvaeNa ya avassa kAyavayaM havai jamhA / aMto ahonisissa ya tamhA AvassayaM nAma' // tathA 'jaNNaM samaNoM vA samaNI vA sAvao vA sAviyA vA taccitte tammaNe ubhao kAlaM Avassae ciTTai, taNaM louttarIe bhAvAvassae' ityAderanuyogadvAravacanAt / tathA samyagdarzanasampanna: pravacanabhaktimAn pavidhAvazyakanirataH SaTsthAnakayuktazca zrAvako bhavatItyumAsvAtivAcakavacanAcca zrAvakasya SavidhAvazyakasya siddhAvAvazyakAntargataM Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye prasiddhaM caityavandanaM siddhameva bhavatIti / itiM jJAtadharmakathAyAM draupadIsvayaMvarAmaNDapavaktavyatAyAm uktam / sihAsaNAo abbhuTei, abbhuTTittA pAyapIDhA paJcAruhai, paJcArahittA pAuyAo Amuyai, AmuzttA titthayarAbhimuhI sattaTTapayAI aNugacchai, aNugacchittA vAmaM jANuM aMcei, aMcittA dAhiNaM jANudharaNitalaMsi nihaTTa tikkhutto muddhANaM dharaNitalasi nivesei nivesittA' iti kAlIdevI camaracaMcAe rAyahANIe karotIti zeSaH / jJAtadharmakathAyAm / (sU0 148) 'tae NaM se kAlI kumArI pAsaM arihaM vaMdai namasai, namaMsittA uttarapuracchimaM disibhAgaM avakkamai, avakamittA sayameva AbharaNamallAlaMkAra omuyai, omuyittA sayameva loyaM karei jeNeva pAse arahA teNeva uvAgacchai' iti aSTAvicAro jJAtAyAm / _ 'apamajiya - sejAsaMthAre' iti sUtrapadavRttau-zayyA-zayana, tadarthaH saMstAraka: - kuzakambalaphalakAdiH , zayyAsaMstArakaH' iti upAsakadazAyAM zrAvakasaMstArakavicAraH / evaM apramArjitaduHpramArjitazayyAsaMstArako'pi navaraM pramArjanaM vasanAzcalAdinA / iti upAsakadazAvRttau zrAvakaM prati vicAraH / __"no khalu me bhaMte ! kappai ajappabhiI aNNautthiyA vA aNNautthiyadevayANi vA aNNa utthiyapariggahiyAI vA ceiyAI vaMdittara namaMsittara vA, pubbi aNAlattaeNaM Alavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA / naNNattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiAgeNaM devayAbhiogeNa guruniggaheNa vittIkaMtAreNa / kappai me samaNe niggaMthe phAsupaNa esaNijjeNa asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM pIThaphalagasejjAsaMthAraeNa osahabhesajjeNa ya paDilAmemANassa viharittae" iti / upAsaka dazApAM zrAvakasvarUpam / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAsakadazAvicArA: 'asthi Na ANaMdA ! gihiNo jAva samuppajai, no ceva Na e mahAlaai, taM Na tuma ebassa ThANassa Aloehi niMdAhi garihAhi ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAhitti / (sU0 16) gautamenoktam AnandaM prati / AlocanAvicAro'yam / jeNeva kullAe sannivese, jeNeva mittanAiniyagasaMbaMdhe pariyaNe, jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA posahasAlaM pamajai, pamajaittA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei dabbhasaMthArayaM saMtharai dabbhasaMthArayaM duruhai, posahasAlAe posahie dabbhasaMthArovagae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapaNNattiM uvasaMpajittA NaM viharai, ANa da itizeSaH / upAsakadazAyAm / tae Na sA bhaddA samaNovAsayaM culaNIpiyaM evaM vayAsI-no khalu kei purise tava jAva kaNIyasaM puttaM sAo gihAo niNei, niNeittA tava aggao ghAei, esa Na kei purise tava uvassaggaM karei / esa Na tume vidarisaNe diTre taNNa tuma iyANi bhaggavae bhagganiyame bhaggaposahe viharasi, taM gaM tumaM puttA ! eyassa ThANassa Aloehi paDikamAhi nidAhi garihAhi viudyAhi visohehi akaraNayAe abbhuTTehi ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAhi, tae Na se culaNIpiyA samaNovAsae ammagAe bhaddAe samaNovAsiyAe tahatti eyamaTTa viNaeNa paDisuNei paDisuNettA tassa ThANassa Aloei jAva paDivajai iti / vRttistu yathA-esa Natae vidarisaNe diTTatti / etacca tvayA vidarzana-virUpAkAra vibhISikAdi dRSTam iti / enamartha Alocaya-gurubhyo nivedaya, paDikamAhi-nivartasva, niMdAhi-AtmasAkSikaM kutsAM kuru, garihAhi-gurusAkSikaM kutsAM vidhehi, viuTTAhi vitroTya tadbhavAnubandhavicchedaM vidhehi, visohehi-aticAramalakSAlanena, akaraNayAe abbhuTTehi-tadakaraNAbhyupagamaM kuru, ahArihaM tavokamma Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye pAyacchittaM paDivajAhitti pratItam / etena ca nizIthAdiSu gRhiNa: prAyazcittasyA'pratipAdanAt na teSAM prAyazcittamastIti ye pratipadyante, tanmatamapAsta, sAdhUddezena gRhiprAyazcittasya jItavyavahArAnupAtitvAditi / upAsakadazA-tRtIyAdhyayane (sU0 39) / . 'tae Na se kuNDakolie samaNovAsara aNNayA kayAi puvAvaraNahakAlasamayaMsi jeNeva asogavaNiyA jeNeva puDhavisilApaTTae nAmAmuddagaM ca uttarijagaca puDhavisilApaTTae Thavei ThaveittA samaNassa bhagavao mahAvIrasta aMtiyaM dhammapaNNati uvasaMpajittA viharai' ityarthAt mukhavastrikA zrAvakasya uttarijagaM-uttarIyavastraM uttarijjeNa AsaM pehei tti sarvatra dRSTatvAt upAsakadazIsu (sU0 36) kRtabalikarmA balikarma-lokarUDhaM 'kRtakautukamaGgalaprAyazcittA' kautukaM-maSIpuNDrAdi maGgalaM-dadhyakSatacandanAdi, ete eva prAyazcattamiva prAyazcittaM duHsvapnAdipratighAtakatvena avazyakAryatvAditi / upAsakadazAvRttivyAkhyA / uttarIyakam-uparitanavasanaM upAsakadazASTame'dhyayane / ___ 'tae Na sA devaI devI te aNagAre ijamANe pAsai, pAsittA haTTa jAva hiyayA AsaNAoM abbhuTTei abbhuTTeittA sattaTupayAI tikhutto AyAhiNa-payAhiNa karei, kareittA vaMdainamaMsaha tti pradakSiNAvicAra: antakRddazAsu / 'tae NaM sA paumAvaI uttarapuracchime disIbhAe avakkamai, sayameva pavAvei pavAvettA sayameva muMDAvei, sayameva jakkhiNIe ajAe sissiNiM dalayai' kRSNabhAryA iti zeSaH / antakRddazAsu aSTAvicAraH / nApi pUjanayA- tIrtha nirmAlyadAnamastakagandhakSepamukhavastrikAnamaskAramAlikAdAnAdilakSaNayA bhaikSyaM gaveSaNIyamiti zeSaH / iti praznavyAkaraNavRttau zrAvakaM prati mukhapotikAvicAraH SaSThe'dhyayane / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . .. rAyapaseNaiyavicArA: 'vidiNNe ya gurujaNeNaM upaviDhe saMparmAjaUNa sasIsaM kAyaM tahA kara yalaM' iti sUtraM / vRttistu-upaviSTa ucitAsane, sampramRjya mukhavastrikA-rajoharaNAbhyAM sazIrSa kAya-samastakaM zarIraM tathA karatalaM-hastatalaM ca iti / bhojanasamaye sAdhunA mukhavastrikA pratyupekSaNIyA / vajjeyavo ya savvakAlaM aciyattagharappaveso aciyattabhattapANaM aciyattapIDhaphalagasejjAsaMthAragavatthapattakaMbaladaMDagarauharaNanisejacIlapaTTagamuhapottiyapAyapuMchaNAI bhAyaNabhaMDovahiuvagaraNaM / vRttiryathA-aciyattapIThaphalakazayyAsaMstArakavastrapAtrakaMbaladaNDakarajoharaNaniSadyAcolapaTTakamukhapotikApAdaprojachanAdi pratItameva / kimevaMvidhabhedamityAha -bhAjanaM - pAtraM bhANDaM vA tadeva mRnmayam upadhizva-vastrAdiH pata evopakaraNamiti samAsaH / tadvarjayitavyam iti prakramaH / iti mukhavatrikAkSarANi praznavyAkaraNe / / jiNapaDimAo surabhiNA gaMdhodaeNa pahANei pahANittA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAyAiM aNuliMpai aNuliMpaitA0 jiNapaDimANaM ahayAI devadUsajuyalAI niyaMsei niyaMseittA pupphAruhaNaM mallAruhaNa cuNNAruhaNa gaMdhAruhaNa vatthAruhaNa AbharaNAruhaNa karei iti / rAyapaseNaie (sU0 44) / jiNapaDimANa purao acchehi saNhei seehi rayayamaehi taMdulehiM aTThamaMgale Alihai iti / rAyapaseNaiyassa / _ 'jahaNNeNa sattarayaNIe' ti saptahaste uccatve siddhyanti mahAvIravat / 'ukoseNa paMvadhaNussabe' ti RSabhasvAmivat / etacca dvayamapi tIrthakarApekSayoktam / ato dvihastapramANena kUrmA, putreNa na vyabhicAro, na vA marudevyA sAtirekapaJcadhanuHzatapramANayA iti / aupapAtike (sU0 43) / nanu nAbhikulakaraH paJcaviMzatyadhikapaJcadhanuHzatamAnaH pratIta eva / tadbhAryApi marudevI tatpramANaiva 'uccattaM ceva kulagarehi samamiti vacanAt / atastadavagAhanA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye utkRSTA'vagAhanoto'dhikatarA prApnotIti kathaM na virodhaH / atrocyate-yadyapyuccatvaM kulakaratulyaM tadyoSitAmityuktaM tathApi prAyikatvAdasya strINAM ca prAyeNa pubhyo laghutaratvAt paJcaiva dhanuHzatAni. asAvabhavat vRddhakAle vA saGkocAt paJca dhanuHzatamAnA sA'bhavat upaviSTA vA'sau siddhA iti na virodhaH / aupapAtikoktaM (sU0 44) siddhAyayaNa aNuppayAhiNI karemANe karemANittA purathimilleNaM dAreNa aNupavisai / vRttistu-siddhAyatanamAgacchati tri:pradakSiNAM karoti / tataH pUrvadvAreNa pravizati iti jIvAbhigame (sU0 142) pradakSiNAvicAraH vijayadevavaktavyatAyAm / tathA lomahatthaeNa pamajai pamajittA surabhiNA gaMdhodaeNa pahANei pahANeittA divAe surabhIe gaMdhakAsAIe gAyAI lUhehiM lUhettA saraseNa gosIsacaMdaNeNa gAyAI aNuliMpai aNuliMpittA jiNapaDimANa ahayAI seyAI divvAI devadUsajuyalAI niyaMsaha niyaMsaittA aggehi varehi ya gaMdhehi mallehi ya accei acceittA pupphAruhaNa mallAruhaNa' gaMdhAruhaNa vaNNAruhaNa cuNNAruhaNa AbharaNAruhaNa karei0 / tathA accharasA taMdulehi jiNapaDimANa purao aTThamaMgalage Alihai ityapi vijayadevavaktavyatAyAM jIvAbhigame (sU0 142) / mahAvittehi aTThasaya visuddhagaMthajuttehi atthajuttehi auNaruttehiM saMthuNai saMthuNaittA sattaTThapayAI osarai osaraittA vAmaM jANuM aMcei aMcittA dAhiNa jANuM dharaNitalaMsi nivADei tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivADei nivADeittA paccunnamai paccunnamaittA kaDayatuDiyarthabhiyAo bhuyAo paDisAharai paDisAharaittA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjali kaTTa evaM vayAsI-Namotthu NaM arahaMtANa bhagavaMtANa-jAva - siddhigainAmadheyaM ThANa saMpattANaM tikaTTa vaidai namaMsai / iti sUtradaNDakaH / vRttistu-vidhinA praNAma kurvan praNipAtadaNDakaM paThati yathA-Namotthu Na arihaMtANa ityAdi yAvannamo Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: jiNANaM ti daNDakArtha: / caityavandanavivaraNAdavaseyaH 'vaMdai namasai' vandate tA: pratimAH caityavandanavidhinA prasiddhena, namaskaroti pazcAt praNidhAnAdiyogenetyeke / anye tu viratimatAmeva prasiddhaH caityavandanavidhiranyeSAM tathA'bhyupagame [puraHsara] kAyavyutsargAsiddheriti vandate-sAmAnyena, namaskarotyAzayavRddhaH vyutthAnanamaskAreNa iti tattvamatra bhagavanta: paramarSayaH devalino vidanti iti jIvAbhigame (sU0 142) caityavandanAvicAraH / tattha Na bahave bhavaNavai-vANamaMtarajoisiya-vaimANiyA devA cAummAsiya-pADivaenu saMvacchariesu ya aNNesu bahasu jiNajammaNa-nikkhamaNa-nANuppAya-parinivvANamAiesu ya devakajjetu ya devasamudayesu ya devasamiIsu ya devapayoyaNesu ya egaMtao sahiyAsamuvAgayA samANA pamuiya-pakkIliyA aTTAhiyAo mahAmahimAoM karemANA pAlemANA tuhaMsuheNa viharati iti jIvAbhigame (sU0 183) bhaNitam / nizIthavicArA yathA-"sAhamiyatthalIsu jAya adatte bhaNAvaNagihIsuM / asaI pagAsagahaNa balavai duTTesu chaNNaMpi / (gA0 345) cUrNiNastu asivagahie vi sati asivagahiyA vA sAhU asaMtharaMtA asivagahiyA vi sauttinnA vA dullabhabhatte dese pattA asaMtharaMtA sAhamiyAthalI-devadroNI 'jAya'tti ArahaMta-pAsattha parigahiyA devadrogI u puvaM jAyayaMtItyarthaH / iti devadravyavicAra: // ___addhANe zrAntasya pAdAdidezasnAnaM sarvasnAnaM vA kartavyaM vAdinI vAdiparSada gacchataH pAdAdidezasnAna sarvasnAnaM vA AcAryasya atizayamitikRtvA dezasnAnaM sarvasnAna vo / mullajuya puNa tivihaM jahaNNaya majjhimaM tu ukkosaM / jahaNNeNa aTThArasaga sayasAhassaca ukkosa // do sAbharagA dIbiccagAu so uttarAvahe eko / do uttarAvahA puNa pADaliputte havai eko // (957-958) sAbharako nAma rUpakaH / iti vastumUlyavicAraH // cIrAcariyAe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye niggao Ayario jAna niyattA tA dasAo na chijati ( 974 gAthAcUrNiH / ) iti sUriNA vastragrahaNAya gantavyam / cAumprAmAtIya vAsAsu uubaddha mAsatIya vA buTTA vAsAtIyaM vasamANe kAla u nirupama // iti mAsakalpAkSarANi / sesaM maMDalirAiNiosubbhI dubhidavyAvirohaNa karaMbeDaM maMDalie bhuMjati, evaM savvesiM samayA bhavai / gAthA tu tamhA vihie bhuMje viSNaMbhi guruNa sesa rAiNio / bhuyai karaMbeUNa evaM samayA u savesiM // sAgAriutti ko puNa kAhe kaivihI va so piMDo / asejAyaro va kAhe parihariyacI va so kassA // dosA vA ke tassA kAraNajAe va kappae kamhi / jayaNAe vA kAe egamaNegesu ghettavyo / / (1138-9) senjAyaro pahU vA pahusaMdiTTho va hoi kAyavvA / / egamaNegI va pahu pahusaMdiTThoM vi emeva (1944) / jai jaggati suvihiyA kariti AvassagaM tu aNNastha / sejjAyaro na hoi sutte va kae va so hoi / / aNNastha va soUNaM Avassaga carimamannahiM tu kare / doNNi vi tarA bhavaMti satthAisu annahA bhayaNA (1148-9) idaM ca prAyazaH sArthAdiSu sambhavati ityarthaH / / asai vasahIe vIsuM vasamANANaM tarAu bhaiyavvA / tatthaNNattha va vAse chattachAyaM ca vajAti (115) taNa-Dagala-chAra-mallaga-sejA saMthAra-pITha-levAi / sejAyarapiMDo so na hoi seho va sovahio / / ApucchiyamuggAhiya vasahIA niggahoggahe ego / paDhamAI jAva divasaM yucche vajjeja'horattaM // (154-1155) ekazabdaH pratyekaM sambadhyate // 'paDhamAi jAva divasaM' ti aNuggae sUre niggao sUrodayAo asejAyaramicchai / anno bhaNai sUrugame Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: niggayANa jAva paDhamapaharo tAva sejAyaro ityAdi vikalpA: / / ee savve annaapsaa| imo Aeso vucche vajjejahoratta' na paharavibhAgapakappaNAai viseso koi asthi // liMgatthassa ca vajo taM pariharao va bhuMjato vAvi / juttassa ajuttassa va rasAvaNo tattha dittto| (gA0 1158) sAhuguNajio jo liMgaM dharei tassa jo sejAyaro tassa piMDaM sI bhujau mA vA bhujau tahAvi vajjo sAhuguNehi juttassa ajuttassa ityarthaH // titthayarapaDikuTTo ANA annAya uggo vi ya na sujjhe / avimutti alAghavayA dullahasenjAe voccheo (gA0 1159) pura-pacchimavajehiM avi kammaM jiNavarehiM savvehiM / bhuttaM videhaehi ya no sAyariyassa piMDo u / / (gA0 1960) duvihe gela naMmI nimaMtaNA dabadullabhe asive / omoyariya paose bhae ya gahaNaM aNuNNAyaM / / (gA0 1169) duvihaM gelaNNaM AgADhamaNAgADhaM / sAgAriyaM apucchiya pubbaM agavesiUNa je bhikkhu / pavisai bhikkhassaTTA so pAvai ANamAiNi / / (gA0 1206) varSAsu kASThasaMstArakAdibhAve / pANA sIyala kuMthU uppAyaga dIhagomhi susuNAe / paNae ya uhi kucchaNamala udagavaho ajIrAI (gA0 1245) vAsANaM egayaraM saMthAraM jo uvAiNe bhikkhU dasarAyAo pareNaM so pAvai ANamAINi // gA0 1278) dazarAtraparAt yo bhikSuH uvAiNe arpayati ityarthaH / 'uggahaNataga' ti joNiduvArassa sAmaikI saMjJA tassa gatau AcchAdakavastram / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye chAei aNukuie gaMDe puNa kaMcuo asiviyo| emeva ya ukkacchiga sA navaraM dAhiNe pAse // (gA0 1404) iti / gAthArtho yathA-aNukuMciyA anukSiptA ityartha: / gaMDa iti stanAH / ahavA 'aNukuMciya'tti anuH-svalpaM 'kuJca spandane' kaJcakAbhyantare savicAga: na gADhamityarthaH / gADhaparidhAne prativibhAge vibhaktA janahAryA bhavanti, tasmAt kaJcakasya prazithilaM paridhAnamityarthaH / saca kaMcugo dIhattaNe sahattheNa aDDhAijahattho, puhatteNa hatthI, kacchAe samIvaM uvakaccha vakAralopa kAuM taM AcchAdayatIti ukkacchikA emeva ya ukkacchiyAe pramANa vAcyaM / sA ya samacauraMsA sahattheNa divaDDhahatthA uraM dAhiNapAsaM paTTi ca chAyaMtI parihijai, khaMdhe vAmapAse ya jottapaDibaddhA bhavai iti gAthArtha: / akkhA saMthAro ya egamaNegaMgio ya ukkosA / potthagapaNagaM phalaga biiyapae hoi ukkosA // 1416 / / samosaraNa-akkhA / saMthArago egaMgio aNegaMgio ya / phalagaM jattha paDhijai, maMgalaphalaga vA jaM vuDDhavAsiyo / esa biiyapaeNa ukAso uvaggahio / - vAsattANe paNaga cilimilipaNaga dugaM ca saMthAre / daMDAIpaNagapuNa mattagatiga pAyalehaNiyA // 1414 // gAthArtho yathA-vAsattANe paNaga-vAle sutte suI palAsa kuDasisagachattae ya / vAla:-kambalaH. sutte paTI, zUcI tAlapatrANAM, palAsa chatraM, kuDasisagachattaya, sirivanni khuMpakaM / cilimilIpaNaga-potte vAle raja ya kaDaga daMDamaI / saMthAragadugaM-jhusiro ajjhusiro ya / daMDapaNaga-daMDe vidaMDe laTThI vilaTThI nAliyA ya / mattayatiyaM-khela kAiya sannA ya / muhapottigarayaharaNe kappatiga-niseja-colapaTTo ya / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: saMthAruttarapaTTe va pekkhie jahuggame sUro // iti prAbhAtikapaDilehaNagAthA (1425) etesu prekSitesu yathA raviH udeti / cauphalaM mekila vA khaMdhe karei duvAra iti sIsavAriyA karei / do vi bAhAmo chAiMtA saMjai pAuraNeNa pAurai // egao duhao vA kappaaMcalA khaMdhArAviyA garulapakkha pAuNai / iti (15.5) praavrnnvicaar:| bhikkhuviyAra vihAre dRijate va gAmamaNugAma / sIsaduvAraM bhikkhU je kujA ANamAINi / 1564 / / anena sIsaDhakaNaniSedhaH / jallo u hAi kamaDha malA u hatthAighaTTio saDai / paMkA puNa seullo cikkhalo vAvI jo laggA / / 1522 // sakamahA iMdamahA AisaddAo sugimhagAi, jo va jattha mahAmaho epalu mA pamattaM devayA chalejA / teNa aNAgADhajeoganikkhevo / vibhA'nyata-tesu ya sahamahADhidivasesu vindalAbhA bhavai, tAo dubbalasarIga bhujati, tAhe pINijanti (balino bhavantItyarthaH) / ibare nAma AgADhajogavAhI te joga vahaMti, na tesiM uddesA na vA punyuTTi paDhaMti (1608) ityakSarairanadhyAye yogAdvahananiSedhaH / takAi egogiyaM bhuMjai iti (1607) takrAmbilAkSarANi / vigaI vigaIbhIo vigaigaya jo u bhujae bhikkhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI balA nei // 1622 // vyAkhyA-ghRtAdivigaI, biiyavigaigahaNeNa kugaI / vigaIe kayaM vigaikaya jahA vissaMdaNa', vigaI vA gaya jammi dave taM davvaM vigaigaya, jahA dadhyAdanaH / vigaIe bhuttAe sAhu vigayasahAvA bhavai, sA ya vigaI bhuttA vigai naragAiyaM balA nei ityarthaH / vigaimaNaTThA bhujai na kuNai AyaMbila na saddahai / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye esA u sabvabhaMgA dese bhaMgA imo tattha // 1595 // . kAussaggamakAuM bhujA bhAUNa kuNai vA pacchA / saya kAUNa va bhujai tattha lahU tini u visiTThA // 159 // jAvaJciya kAlagayA tAhe viya dANNi tiNi vA divase / gaccheja saMjaiNaM aNusaTTi gaNaharo dAuM // 1751 // paDiNIya-meccha sAvaya-gaya-mahisA teNa sANamAIsu / Asanne uvassagge kappai gamaNa gaNaharassa // 1734 // saMyatIvasatau ityarthaH / . piyadhammo daDhadhammo miyavAI appakAUhallo ya / ajjaM gilANiyaM khalu paDijaggai parisA sAhU // 1751 // jeNa paheNa pakkhiyAisu Agacchanti, tammi pahe daMDAi uvagaraNaM na muMcaMti itizeSaH / ( u04 sU024). pAsittA bhAsittA sAuM sariUNa yAvi je bhikkhU / vipphAlittANa muhaM saviyArakaha kaha hasai // 1823 // pAsavaNuccAraM vA je bhikkhU vAsireja avihIe / seA ANA aNavatthaM micchattavirAhaNa pAve // 1856 / / paTTIvaMsA do0 ityAdi gAthA, vaMsagakaDaNukaM vaNa0 ityAdi gaathaa| tamhA savvANunnA sambanisehI ya pavayaNe nasthi / AyavvayaM tulejA lAhAkaMkhi vva vANiyao // 2067 / / jo ceva ya uvahimmi gamo u so ceva hAi bhattapANammi / bhujaNa vajamaNunne tiNi diNe kuNai pAhuNNa // 2098 / / jattha saMjaIo saMjayANa kiikamma karaMti, tattha savvaM uddhaTTiyA muttAvattAi karati, na muddhANa (u) Thie rayaharaNe pADiti / kei AyariyA bhaNati-uddhaTTiyA ceva raoharaNe sire paNamaMti ta ceva tesiM muddhANaMti / saMyatIvicAraH (2117 gAtho cU0) / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 nizIvicArA: vaddhamANasAmisa sissA suhammo, tassa jaMbunAmA, tassAMva pabhavI, tassa seja bhavA, tassavi sisso jasamaddo, jasabhahassa sissA saMbhUo, saMbhUyassa thUlabhaddo, thUlabhadaM jAva samvesi ekasaMbhogA Asi / thUlabhaddassa jugappahANA dA sIsA ajamahAgirI ajasuhatthI ya / iti parvakrama uktaH (2154 gAthAcUrNi:) / je bhikkhU sahumAI kareja rayaharaNasIsagAI ca / so ANA aNavatthaM micchattavirAhaNaM pAve // 2171 // rayaharaNasIsagANi-rayaharaNadasAo / tiNhuvari baMdhANaM daMDatibhAgassa heTa uvariM vA / doreNa asariseNa va saMtaraM baMdhaMta ANAi / / 2178 / / asariso atajAo ityarthaH / nANAisaMdhaNaTTA vi seviyA nei uppahaM vigaI / ki puNa jo paDisevai vigaI vaNNAiNaM kajje // 2684 // je bhikkhU AgaMtAgArasu jAva pariyAvasahetu vA ego itthIe saddhi vihAraM vA karei sajjhAyaM vA karei, asaNaM vA pANa' vA khAima vA sAimaM vA AhArei, uccAraM pAsavaNa vA parivei, aNNayaraM vA aNAriyaM niraM asamaNapAoggaM kahaM kahei .kahataM vA sAijAi ( u0 8 sU0 1) / je ujANasi vA ujANagihaMsi vA ego egAe-ithie saddhi jAva kahei, kahaMta vA sAijai (u0 8 sU0 2) ityekAkistrIkathAvicAraH / avi mAyara pi saddhi kahA u pagANiyassa paDisiddhA / ki puNa aNAragAI taruNitthIhiM saha gayassa // 2344 // anAvi appasatthA thIsu kahA kimu aNAri asabbhA / caMkamaNajjhAyabhoyaNa uccAresuM tu savisesA // 2345 / / cakkI vIsai bhAgaM sabvevi ya kesavAo dasa bhAgaM / maDaliyA chabbhAgaM AyariyA addhamaddheNa / / 2355 // pApena gRhyante itizeSaH / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye . roheu aTTamAse vAsAsu sabhUmie nivA jaMti / / ruddhaNa teNa nagare hAvaMti na mAsakappa tu / / 2375 / / guttAguttaduvArA kulaputte sattamaMtagaMbhIre / bhIyaparise maddavie ajAsenjAyare bhaNie // 2457 / / ghaNakuDA sakavADA sAgAriya bhagiNi mAu paraMtA / nippaJcavAya joggA vicchinna purohaDA vasahI / / 2455 / / saMyatIzayyAgAthe / jo muddhA abhisitto paMcahi sahio a bhuMjae rajjaM / tassa u piMDo vajjo tabivarIyammi bhayaNA u // 2497 // seNAvai-amacca-purohiya-seTi-satthavAhehiM paMcahiM sahio / mudie muddhabhisitte muio jo hoi joNisuddho u / abhisitto u parehi sayaM ca 'bharaho jahA rAyA // 2498 / / asaNAIyA cauro vatthe pAe ya kaMbale ceva / pAuMchaNae ya tahA aTTavihI rAyapiMDo u // 2500 // je bhikkhU rAINa niggacchaMtANa ahava niMtANa / cakkhuvaDiyAe payavi abhidhAre ANamAINi // 2539 / / jai khalu purima saMghaM uddisaI majjhimassa to kappe // 2670 // asyA arthA yathA-risabhasAmiNo titthe je samaNA samaNIo vA te uddisiu karei, to tesiM akappaM, majjhimANa puNa kappaM, tesiM majjhimANa kaDaM doNhavi. purima-majjhimANa akappaM ityarthaH / ityaadhaakrmvicaarH| guruNo jAvajIvaM suddhamasuddheNa hoi kAyava / vasahe bArasa vAsA aTTorasa bhikkhuNo mAsA // 2686 / / vasahe-upAdhyAye ityarthaH / jaha bhamaramahuyariMgaNA nivayaMti kusumiyaMmi vaNasaMDe / taha hoi nivaiyavvaM gelaNNe kaivayajaDheNa // 2971 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nizIthavicArA: togacchagassa icchANulomaNa jo na kuja sai lAme / asaMjamassa bhIo alasa pamAI ca gurugA se // 3062 // tegicchago-gilANapaDijAgarakaH / khatikhama maddaviyaM asaDhamalolaM ca laddhisaMpannaM / dakkhaM subharamasuviraM hiyayaggAhiM aparitaMtaM // 3105 // suttatthApaDibaddhaM nijarapehI jiiMdiyaM daMta / / kouhalavippamukaM aNANukittiM saucchAhaM // 3106 // AgADhamaNAgADhe saddahaganisevagaM ca saTTANe / AuraveyAvacce erisayaM tu niujejA // 3106 // asuvirA-aniddAlu, suttatthApaDibaddho-gRhItasUtrArtha: / ko anno evaM kAu samatthA, tujjha vA erisaM tArisaM mae kayaMti evaM jo navi kathayati so aNAMNukittI / paryuSaNAvicAro grA-josavaNAra akkharAi hu~ti u imAI goNNAI / pariyAgavavatthavaNA pajosavaNA ya pAgaiyA // 3138 // parivasaNA pajjusaNA pajjosavaNA ya vAsavoso ya / paDhamaM samosaraNaM ti ya TharaNA jeTToggahegaTTA // 3139 // amhA pajjosavaNAdivase pavajApariyAgo ettiyA mama varisA uhAviyasta tamhA pariyAgazvatthaNA bhaNNai / UNAirittamAse aTTa vihariUNa gimhahemaMte / egAhaM paMcAha mAsa va jahA samAhIe // 3144 // paDimApaDivannANa' egAho paMcAho tahA'laMde / jiNasuddhANa mAso nikAraNao ya therANa // 3147 / / 'jiNasuddhANaM ti jiNakappiyANa therANa cetyartha: / kahaM puNa UNA airittA vA uubaddhiyA mAsA bhavaMti ? ityAha kAUNa mAsakappaM tattheva uvAgayANa UNAu / cikkhallavAsaroheNa vA bitIe ThiyA nUNa // 3145 / / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye jattha khette AsADhamAsakappo kao, tattheva khette vAsAvAsatteNa uvAgayA evaM UNA aTTa mAsA / ahavA sacikkhallA paMthA, vAsaM vA ajjavi no viramai, nagaraM vA rohiyaM, zahi vA asivAi kAraNa, teNa maggasire savve ThiyA, ao posAiA AsADhaMtA satta viharaNakAlA bhavaMti / iyANiM jaha airittA aTTa mAsA vihAro tahA bhaNNaivAsAkhettAlabhe addhANAisu satthavasagA vA / vAsagavAghAeNa va apaDikamiu jai vayaMti / / 3146 // artho yathA-AsADhe suddhavAsAvAsapAoggaM khettaM maggaMtehiM na laddhaM tAva jAva AsADhacAumAsAo parao savisairAe mAse. aikaMte laddha, tAhe bhaddavayajoNhapaMcamIe pajjosiyaM, nava mAsA evaM, evaM ca aTTha mAsA airittA / ahavA sAhU addhANapaDivannA satthavaseNa AsADhacAummAsAo pareNa paMcAheNa dasAheNa vA pakkheNa vA jAva vIsairAe vA mAse vAsAkhettaM pattANaM airittA aTTa mAsA vihAro bhavai / ahavA vAsavAghAe aNAvuTTIe Asoe kattie niggayANa aTTa airittA bhavaMti / vasahivAghAe vA kattiyacAummAsiyassa Arao ceva niggyaa| AyariyANaM kattiyapuNNimAe parao vA sAhagaM nakkhattaM na bhavai, annaM vA rohAdikaM jANiUNa kattiyacAummAsiya apaDikkamiu jayA vayati tayA airittA aTTa mAsA bhavati / vAsAvAse kammi khette kammi kAle pavisiyavvaM ? ityAha AsADhapuNNimAe vAsAvAsAtu hoi ThAyavvaM / maggasirabahuladasamIo jAva ekammi khettammi / / 3149 // kahaM puNa vAsApAugga khettaM pavisaMti ? ityAhabAhiThiyA vasabhehiM khettaM gAhittu vAsapAMugga / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArAH kappa kahittu ThavaNA sAvaNabahulassa paMcAhe // 3150 // artha:-AsADhapuNNimAe paviTTA, paDivayAo Arambha paMca diNAI saMthAraga-taNa-Dagala-chAra-mallagAIya geNhaMti / aittha u aNabhiggahiyaM vIsairAyaM savIsaI mAsaM / teNa paramabhiggahiyaM gihinAyaM kattio jAva // 3151 // artha:-itya AsADhapuNNimAe sAvaNabahulapaMcamIe vAsapajosavipa vi appaNo aNabhiggahiyaM / ahavA jai gihatthA pucchaMti ajo ! tumbhe ettha varisAkAlaM ThiyA aha na ThiyA ? evaM pucchipahi aNabhimgahiyaM ti saMdiddhaM vaktavyaM / vIsairAyaM savIsairAyaM mAsaM / jai abhivaDhiyakarisaM to vIsairAya jAva aNabhiggahiya / aha caMdavArasaM to savIsairAya mAsa jAva aNabhiggahiya tatkAlAt parataH abhigRhItaM ' iha vyavasthitA' iti pucchaMtANa kahaMti / asivAikAraNehiM ahavA vAsaM na suTTa AraddhaM / abhivaDhiyami vIsA iyaresu savisaImAso // 3152 // artha:-asivAipahi kArapohiM jai acchai to ANAiyA dosaa| aha gacchati to gihatthA bhaNati-pae savaNNuputtagA na kiMci jANaMti, musAvAyaM ca bhAsaMti / ThiyAmo tti bhaNittA jeNa niggyaa| tamhA abhivaDhiyavarise vIsairAe gae gihinAya kariti / tisu caMdagharisesu savIsairAe mAse gae gihinAyaM kariti / attha ahigamAsago paDai-(caTati) varise taM abhivaDhiyavarisa bhaNNai / jattha na paDai taM caMdavarisaM / so ya ahigamAsago jugassa aMte majjhe vA bhavai / jaI aMte to niyamA do AsADhA bhavaMti aha majjhe to do posA / sIsI pucchai-kamhA abhivaDhiyavarise vIsatirAya caMdavarise savIsaimAso ? ucyate-jamhA abhivaiDhiyavarise gimhe ceva so Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye mAso adakkato tamhA vIsa diNA aNabhiggahiya kIrai, . iyaresu tisu caMdavarisesu savIsaimAsa ityarthaH / . ettha u paNaga paNaga kAraNiyaM jAva savIsaImAsI / suddhadasamIThiyANa va AsADhI puNNimosamaNA // 3153 // 'artha:-ahavA jattha AsADhamAsakappo kao taM vAsapAugga khetaM, annaM ca natthi vAsapAumga tAhe tattheva pajAmaviti / ekkArasIA ADhaveuM DagalAiyageNhaMti, pajosavaNAkappaM ca kahiMti, tAhe AsADhapuNNimAe pajAsarviti / esa ussaggo / sesa kAla pajosavitANa sambo avvaaoN| avavAevi savIsairAimAsAoM pareNa aikkamena vaTTai / savIsairAe mAse puNNe jai va sakhettaM na labbhai to rukkha heTThA vi pajosaveyava / taM ca puNNamAe paMcamIe dasamIe evamAiesu pavvesu pajosaviyava nI apavvesu / sIso pucchai-idANiM kahaM ca utthIe-apavve pajosavijai ? / Ayario bhaNai-kAraNiyA cautthI ajakAlagAyarieNa pvttiyaa| tAhe raNNA bhaNiyaM-tadivasaM mama logANuvattie iMdo aNujAeyavo hAhitti sAdhU ceie na pajavAsissaM, to chaTThIe pajosavaNA kajau ? / AyarieNa bhaNiyaM-na vaTTai aikAme, tAhe raNNA bhaNiyaM-evaM to aNAgaya cautthIe pajjAsavijau / AyarieNa bhaNiyaM-evaM bhavau / tAhe cautthIe pajosaviya / evaM jugappahANehi ca utthI kAraNe pavattiyA / sA cevANumayA savvasAhUNaM / raNNA ya aMteurigA bhaNiyA-tumhe amAvAsAe uvAsaM kAu' paDivayAe sabakhajabhojavihIhiM sAhU uttarapAraNae paDilAbhittA pAreha, pajosavaNAe aTTamaMti kAuM paDivayAe uttarapAraNaya bhavai / taM ca savvalogeNavi kayaM, tao pabhii marahaTTavisae 'samaNapUya' tti chaNo payaDei / iyANiM paMcagaparihANimadhikRtya kAlAvagraha ucyate Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 27 nizIthavicArA: .. iya sattarI jahaNNA asiI nauI dasuttaraM ca saya / jai vAsai mAsare dasarAya tiNNi ukosA // 3154 // arthA yathA-'iya' tti upapradarzane / je AsADhacAumAsiyAto savIsairAe mAse gae pajjosaviti tesiM sattari divasA jahaNNao vAsakATuggA bhavai / kahaM sattari ? ucyate-ca umAsANa vIsuttaraM divasasaya bhavai, savIsai mAseA paNNAsaM divasA, te vIsuttarasayamajhAo sehiA semA sattari / je bhaddavayassa bahuladasamIe pajajosaviti tesiM asIi divasA majjhimA vAsakAlAggahA bhavai / je sAvaNapuNNimAe pajjAsaviti siM nauI divasA majjhimo ceva vAsakAlAggahA bhavai / je sAvaNabahuladasamIpa pajjIsaviti tesiM dahuttarasaya majjhimA ceva vAsakAloggahA bhavai / je AsADhapuNNimAe pajosaviti tesi vIsuttaraM divasaMsayaM jeTTo vAsakAloggahA bhavai / sesavaretu vi divasapamANa vattavyaM / evamAipagArehi varisArattaM girotte achittA kAMttayacAumAsiyapaDivayAe avassaM niggNtvv| aha magasire mAse vAsai cikkhallajalAulA paMthA to avavAeNa ra ukAseNa tiNa vA dasarAyA jAva taMmi khette acchati / mArgasira pUrNamAsI yAvat ityarthaH / maggasirapuNNimAe parao jai vi sacinalA paMthA vAsaM vA gADha aNuvaraya vAsai jai viplavaMtehiM tahAvi avassaM nigaMtavvaM / aha Na NiggacchaMti to caugurugA evaM paMcamAsio jeTToggahA jAo / tathAhi paNNAsA pADijai cauNha mAsANa majjhao / taA u sattarI (jahaNNA) hAi jahaNNA vAsuvaggahA // 3155 // tathA kAUNa mAsakappa tattheva tthiyaann'tiiymggsi| / sAlaMbayANa chammAsio a jeTrogagahA hAi // 3155 // jai asthi payavihArA cau pADivayaMmi hAi niggamaNa / ahavA vi aNitassA ArAvaNa puvanidiTTA // 3157 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye artho-vAsAkhette niviggheNa cauro mAsA acchiuM kattiyacAummAsaM paDikamiuM maggasirabahulapaDivayAe niggaMtavva esa ceva caupADivao / tathA kAiyabhUmi saMthArae ya saMsatta dullabhe bhikkhe / eehi kAraNehiM appatte hAi niggamaNa // 3159 // rAyA kuMthU sappe agaNi gilANe ya thaMDilassa asaI / eehiM kAraNehiM appatte hAi nimgamaNa // 3158 // vAsaM va na u viramai paMthA vA duggamA sacikhallA / eehiM kAraNehiM aikate heAi niggamaNa // 3160 // eSa paryuSaNAvicAraH / varSAkAle khette ThavaNA jahA ubhao vi addhajoyaNa addhakAsaM taha havai khettaM / heAi sakosaM jAyaNa meottUNaM kAraNajjAe // 3162 // artho-puvAvareNa dakkhiNuttareNa vA / ahavA ubhaotti savao samaMtA addhajAyaNaM saha addhakAseNa egadisAe khettappamANaM bhavai / ubhao vi meliu gamAgameNa vA sakeAsaM jAyaNaM bhavai / 'kAraNajAeNa'tti avavAyakAraNaM mAttaNa erisaM ussaggeNa khettaM bhavai / vAsAsu erisaM khettaThavaNaM Thavei / tathA uDDhamahe tiriyami ya sakosaM havai savao khetaM / iMdapayamAiesU hisi sesessu cau paMca // 3163 // naimAdijalesu imA vihI / dagaghaTTa tiNi satta va uuvAsAsu na haNati te khettaM / caura'TTAi haNaMtI jaMghaddhako viyapareNaM // 3155 // varSAkAle cauccArapAsavaNa khelamattae tiNi tiNNi girhati / saMjamaAesaTTA bhijejja va sesa ujjhaMti // 3172 // dhuvalAo u jiNANa nicca therANa vAsavAsAsu / asahU gilANagassa va ta rayaNi tU naikkAme // 3173 / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. nizIthavicArA: artho-therANa vi vAsAsu dhuvaloo ceva / asahU gilANANaM tu pajosavaNarAiM nAikkamati / varSAsuca-mottuM purANa-bhAviyasaDDhe saJcittasesapaDiseho / mA hAhiti niddhammo bhoyaNamoe ya uDAho // 3174 // arthA yathA-jai sobhaNNai-barasaMte mA nIhi, AukkAyavirAhaNA bhavAi / tAhe so bhaNAi-jai ee jIvA to nisaggamANe kiM bhikkhaM gihaha ? viyArabhUmi vA gacchaha ? kahaM vA tumbhe ahiMsagA sAhavI ya vAsAtu calaNe na dhovaMti pAyalehaNiyAe nillihaMti ? tAhe so bhagAi-anuI cikkhalu madiUNa pAyA na dhovaMti, asuiNo ee samaTassa ya kao dhammo ? / evaM vippariNao unnikkhamai / sAgAriyaM ti kAuM sAdho pAe dhAvaMti to asAmAyArI pAusadoso ya / vAle par3ate abhAvie sehe vasahIo anite jai maMDalIe bhuMjai to uDAhaM karei, pANA iva aie paropparaM saMsarTa bhuMjaMti / ahaMpi Nehi viTTAliA tAhe vippariNamai / aha maMDalIe na bhuMjai tAhe asmaayaarii| jai vA te sAhavA nisaggamANe mattaesu uccArapAsavaNAI AyaraMti, so ya taM dadraM vipprinnaamejaa| varSAsu ca-maNavayaNakAyagutto duzcariyAI ca niccamAloe / ahigaraNe u durUvaga pajAo ceva damao ya // 3179 // pratiSThAviSayo yathA-tAhe so vijamAlI bhaNAi-iyANi kiM mayA kAyabvaM ? accuyadeveNa bhaNiyaM bohinimittaM jiNapaDimAvayAraM karehi / tao so vijamAlI aTTAhiyAmahavaMte gaMtuM cullahimavaMta gosIladArumayaM paDimaM devayANubhAveNa nivvattei, rayaNavicittAbharaNehiM sabAlaMkAravibhUsiyaM karei / tayA tAhe pabhAvaI. pahAyA kayakouyamaMgalA sukilavAsaparihANaparihiyA bAlapupphadhUvakaDacchUyahatthA gayA / tao pabhAvaIe savvaM balimAdi kAuM bhaNiyaM-'devAdidevo mahAvIravaddhamANasAmI tassa paDimA kIrau' Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye tti paharAhi vAhio kuhADo, egaghAe ceva duhA jAyaM, pecchaMti ya punvanivvattiya-savvAlaMkAravibhUsiyaM bhagavao pa'Dama, sA NeuM raNNA gharasamIve devAyayaNaM kAuM tattha ThaviyA / tattha kiNhaguliyA nAma dAsaceDI devasussUsAkAriNI niuttA / aTTami-cAuddasIlu ya pabhAvaI devI bhattirAgeNa sayameva (rAu) naTTovahAraM karei / rAyA vi tayANuvittIe muraye pavApai / aNNayA puNAvi pabhAvaIe pahAyakayakouyAe dAsaceDI vAhittA devayagihapavesA suddhavAsA ANehi tti bhaNiyA / te ya suddhavAsA ANijamANA kusuMbharAgarattA iva aMtare saMjAyA / iti zvetadhautikabalipratiSThAvicAra; / caMpAnagarI aNaMgaseNo suvaNNakArI, vijamAlI jakkhI, nAilo sAvao, kiNhaguliyA, udAyaNo / ujjeNI viinbhayAo asIi joyaNAI caMDapajIA rAyA / didvasuyamaNubhUyaM jaM vattaM paMcaselae dIve nalagirI suvaNNaguliyA / punvAdhIyaM nassai navaM ca chAo na pacalo ghettaM / khamagassa va pAraNae varisati asahU ya bAlAI // 3207 / / varSatibhikSAM kurvati / dhuvalAo u jiNANaM varisAnu ya hoi gacchabAsINaM / uDu taruNe caumAso khura-kattari chalhU gurugA // 3213 // paDhamaMmi samosaraNe vattha pAyaM ca jo paDiggAhe / so ANA aNavatthaM micchatta-virAhaNaM pAve // 3222 // pajosavaNe kese gAvIlomappamANamette vi / jo bhikkha vAiNAvatI so pAvai ANamAINi / / 3210 // ugalaga-sasarakkha kuDamuha-mattagatigaleva-pAyalehaNiyA / saMthAraphalagapIDhaga nijogo ceva duguNo u // 3238 / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: purimA u usamasAmiNo sissA, carimA vaddhamANasAmiNo / hAsi esa kapo ceva / jaM vAsAsu pajosavijaMti, vAsaM paDau yA mA vA / majjhimayANa puNa bhaiyaM-pajjAsaviti vA na vA / jai dosA asthi to pajosaviMti, idarA no / maMgalaM ca vaddhamANasAmititthe bhavai / jaNa ya maMgalaM teNa sadhajiNANaM cariyAI kahijjaMti, samonA NANi ya, suhammAiyANa therANaM AvaliyA kahijati / paDhamaMmi samAsaraNe jAvaiyaM patta-cIvaraM gahiyaM / savvaM vosiriyavvaM pAyacchittaM ca voDhavvaM // 3253 // puNNami nigayANaM sAhammiyakhettavajie gahaNaM / saMviggANa sakosaM iyare gahiyaMmi gihUti // 3258 // sakhitte parakhitte do mAse pariharittu gihUti / jaM kAraNaM na niggayA taMpi bahiM jhosiyaM jANe // 3260 / / cikkhalla-vAsa-asivAiesu jahiM kAraNesu u na niti / hite paDisehittA gehati u dosu puNNesu // 3261 / / viie vi samosaraNe mAsA ukkosagA duve hu~ti / omaMthagaparihANI ya paMca paMcega ya jahaNaNe // 3266 / / mAsakalpe ityarthaH / iti varSAdivicAraH / jai vi ya phAsugadavvaM kuMthU-paNagAdi tahavi duppassA / paccakkhaNANiNo vi hu rAIbhattaM pariharaMti // 3411 // jai vi ya pipIligAI disaMti paIva-joiujjoe / taha vi khalu aNAiNNaM mUlavayavirAhaNA jeNa // 3412 // uvAiyaM aNovAiyaM vA ja puNNabhadda-mANibhadda-savANa-jakkha mahuMDimAjhyANa niveijai, so duviho-nissamanissAkaDo ya / iti bliH| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye aTThArasa purisesuM vIsaM itthIsu dasa napuMsesu / . pavAvaNA aNarihA analA aha ettiyA bhaNiyA // 3505 // analA:-pravrajyAyA ayogyA: / bAle vuDaDhe napuMse ya jaDe kIve ya vAhie / teNe rAyAvayArI ya ummatte ya asaNe // 3506 // dAse duTe ya mUDhe aNatte jaMgie iya / uvaddhae ya bhayae sehe nippheDiyAiya // 3507 // ete aSTAdaza puruSA: pravrAjayituM na kalpante / eta evASTAdazabhedA: gurviNI-bAlavatsAbhyAM sahitAH strIpakSe viMzatirbhedAH / paraM napuMsakadAre viseso itthINaM, itthInapuMsiyA itthIvedI vi se napuMsagavadaMpi veei / adasaNo-andhaH / aNatte-riNavAn / jugio-jAtyAdidRSitaH kuNTamaNTo vA / uvasaMpayaM baddho obaddho / bhaiu-mUlyakarmakaraH / sehaniSpheDiu-aTTavarisAiu mAimAIhiM amuklio| napuMsakabheDA yathA paMDaeM vAie kIve kuMbhI IsAlueM iya / sauNI takammasevI ya pakkhiyApakkhie iya // 3561 // sogaMdhie ya Asatte vaddhie cippie iya / maMtosahI uvahae isisatte devasatte ya // 3562 // gAthAdvayam / arthastu-paMDago-napuMsakaH / vAtigo-jassa vAyavaseNa lima uDDhaM ceva ciTThai / kuMbhI-jassa vasaNA sujaMti / yasyeA utpadyate abhilASa: sa IrSyAlu: / ukkaDaveyatsaNAo sauNI va sauNI / takammapaDisevI-jayA bIyanisamgo tayA sANo iva jIhAe lihai / sukkapakkhe sukkapakkhe aIva mohabbhavo 'apakkha' tti kAlapakkho tattha appo bhavai sa pkkhiyaapkkhio| subha-sAgAriyassa gaMdhaM maNNai tti sogaMdhI / Asatto-itthIsarIre / vaddhio-vadhitaH / jassa jAyamettassa aMguTThapaesiNImajjhimAhi camaDhijjati sa cippio ityarthaH / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: UNaDe nasthi caraNaM pavvAvito vi bhassaI caraNA / mUlAvarohiNI khalu nArabhaI vANio cettuN||3532|| nyUneSu aSTavarSeSu na pravrajyetyarthaH / mAgahaddhavisayabhAsAnibaddhaM addhamAgahaM / aTTavihI vAhI jara-sAsa-kAsa-dAho aisAra bhagaMdale ya sUle ya / tatto ajIraghAyaga Asu virecA hi rogavihI // 3647 / / ulUgacchI-rayaharaNAo ayomayaM kIlayaM kaDhiUNa dovi acchINi uddharittu Dhokke / iti rajoharaNe lohakIlikAkSarANi / pacchA vi huMti vigalA AyariyattaM na kappaI tesiM / sIso ThAvayatvo kANagamahiso vva nimnami // 3710 // arthA-jai pacchA sAmaNNabhAvaTio sarIrajuMgio haveja, so aparivajo / jai so AyariyaguNoveo tahA vi Ayario na kAyabvA / aha pacchA Ayario vigalo hoja teNa sIso Thaveyavyo, appaNA appagAsabhAvo ciTrai / jo cAyario sa kANagamahiso / jahA sA appagAse ciTThara, tahA gurUvi / ime guciNI dosA-ukAseNa dvAdaza varSANi garbhatvena tiSThatItyarthaH / hastapAdakarNanAsAkSivarjitaM biMba mRgAvatIputravat , vaikRtaM sarpAdivat bhavet / puvvaM jAhe satthapariNNA suttao ahiyA, tAhe uvaTThAvaNApatto bhavai / dasaveyAliya utpattikAla o puNa jAhe chajjIvaNiyA ahiyA / jaddivasaM uvaTThAvio taddivasaM kesiMci abhattaTTho bhavai, kesiMci AyaMbila, kesiMci ninvitiyaM / kesiMci na kiMci, jassa vA jaM AyariyaparaMparAgayaM chaTTamAiyaM karAvijai / (3753 gAthA cUNI) jaM gaMgiyaM khuhApasamaNe asamatthaM AhAre ya aIi, taM AhAraNa saMjuttaM asaMjuttaM vA AhAro ceva nAyavyo / jahA asaNe loNaM hiMgUjIrakakaDugaM maMDaM ca asaNaM / (3790 gAthAcUrNI ) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye je me jANati jiNA avarAhA jesu jesu ThANelu / . teha AloeuM uvaDio savvabhAveNaM // 3873 // ' jaha sukusalo vi vejo aNNassa kaheI appaNo vAhiM / vejassa ya so souM to paDikamma. samArabhae // 3860 // jANateNa vi evaM pAyacchittavihimappaNo niuNaM / taha vi ya pAgaDataragaM AloeyavvagaM hAi // 3861 / / taNakaMbalapAvAre kAyavatUlI ya bhUmisaMthAre / emeva aNahiyAse saMthAragamAi pallaMke // 3907 // etAni anazaninaH kalpante itizeSaH / jati tAva sAvayA kulagirimaMdaravisamakaDagaduggesu / sAhati uttimaTuM dhitidhaNiyasahAyagA dhIrA // 3912 // kiM puNa aNagArasahAyaeNa aNNANNasaMgahabaleNa / paraloio na sakai sAheuM uttimo aTro // 3913 // savvAhiM vi laddhIhiM savve vi parIsahe parAittA / savve vi ya titthagarA pAovagayA u siddhigayA // 3916 // avasesA aNagArA tItapaDuppaNNaNAgatA save / keI pAovagatA paJcakkhANigaNiM keI // 3917 // savvAo ajAoM savve vi ya paDhamasaMghayaNavajA / savve ya desaviratA paJcakkhANeNa u maraMti / / 3918 / / savasuhappabhAvAo jIvitasArAto savvajaNitAtI / / AhArAto na taraNa na vijatI uttimaM lAe // 3919 / / viggahagate ya siddha mAtta loyaMmi jattiyA jIvA / savve savvAvatthaM AhAre huMti uvauttA // 3920 / / taM tArisagaM rayaNaM sAraM jaM savvaleogarayaNANaM / . savvaM pariccaittA pAovagatA pariharaMti // 3921 / / kei parIsahehiM vAulIuvetaNuddhato vA vi| . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: AbhAsija kayAtI paDhama bitiyaM va Asaja // 3923 // "haMdI parIsahacamU joheyavA maNeNa kAraNaM / / to samaradesakAle kapayatullo u AhAro // 3925 / / iti gAthAdvayam anazane bhaktadAnArtham / kammamasaMkhejabhavaM khavei aNusamayameva Autto / annataragaMmi joge kyAvacce viseseNaM // 3904 / / cAujjAyaM-jAiphalaM kAlayaM kappUraM lavaMga / jai tesi jIvANaM tattha gayANaM tu lohiyaM hAjA / pIlijaMte dhaNiyaM galenja taM akkhare phusiuM / / 4007 // jahA tilesu pIlijjatesu tesu tellaM nIti tahA jai tesiM ruhiraM hAjA, to pAtthagabaMdhaNakAle tesiM jIvANaM suTTa pIlijjaMtANaM akkhara phusi hiraM galeja ityarthaH / / duppaDilehiyadRsaM addhANAI vivitta geNhaMti / gheppai pAtthagapaNagaM kAliganijattikosaTTA // (4020) mehAugahaNadhAraNAiparihANi jANittA kAliyasuyaTTA kAliyasuyanikSuttinimittaM vA potthagapaNagaM gheppar3a, kAso tti samudAya ityarthaH / sAhUNaM dAhAmi tti maliNaM dheovai vihiM ajANato dhAumAisu rataM kAu dalAi rayagasajjiyaM nippaMkakayaM ca cokkhaM asuimuvalitaM dhou suI eyAvatthaM kayaM sAhUNA paDisiddhaM puraHkarmatvAditizeSaH / (gAthA cU0 4107) puvAe bhattapANa ghettaNa je uvAiNe carimaM / so ANA aNavatthaM micchattavirAhaNa pAve // 4141 // uvAiNai-atikrAmati / nissaMcayA u samaNA saMcaiu gihI u hoMti dhAritA / saMsatta aNuvabhAgA dukkhaM ca vigiMciuM hoi // 4154 // gAthAdvayena prathamapauruSyAM gRhItaM caturthyAM na zuddhyati / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye je bhikkhu uvagaraNa vahAve gihi ahava aNNatitthIhiM / AhAraM vA dejA paDucca taM ANamAINi // 4204 // satta u vAsAsu bhave dagaghaTTA tiNNi hoMti uubaddhe / je u na haNati khettaM bhikkhAcariyaM ca na haraMti // 4244 // theruvamA akaMte matte sutte va jArisaM dukkhaM / . emeva ya avvattA viyaNA egidiyANa tu // 4263 // gihinikkhamaNa-pavese AvAha vivAha vikkayakae vA gurulAghavaM kahiMte gihiNo khalu saMpasArIA // 4362 / / saMpasArakaH sa sAdhuH syAdityarthaH / jAI kule vibhAsA ityAdi (4412) gAthAyAM'tumnAi sippa NAvajaga ca kammeyarAvajja 'ti / vyAkhyA-anAvarjakaM karma, itarat AvarjakaM zilpamityarthaH / uggAikulesu vi emeva gaNe maMDalappavesAI / deuladarisaNabhAsA uvaNayaNe daMDamAI vA // 4415 // vyAkhyA-prathamaM padaM gatArtham / maMDalamAlihiyaM daTuM malAigaNesu hINAhiyaM vivarIyaM vA tattha vi appANaM jANAvei / gaNetti gayaM / sippe ahiNavaghaDaNa cirakayaM vA sippayaM daTTai jhaNAi-aho ! devakulassa uvaNao uvasaMghArI saMvaraNetyarthaH / pahANo vA appahANI tti / aho ! AyAmavitthare daTuM bhaNAi-evaie daMDe eyassa u tti / iha daMDo hasta ucyate / iti gAthArthaH / kattari payoyaNAvekkha vatthu bahuvittharesu emeva / kammesu ya sippesu ya sammamasammesu sUiyarA // 4416 // gAthArtho yathA-kattari-eSa kartA, payoyaNaM-kAraNaM daviNaM taM ca avekkha-dRSTvA vatthu (khA) ussiyAi bahuvittharaM-aNegabheyaM / etAni dRSTvA sUyayA asUyayA vaktItyarthaH / / niggaMtha saka tAvasa geruya AjIva paMcahA samaNA / tesiM parivesaNAe lobheNa vaNeja ko appaM // 4420 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArAH arthA yathA-niggaMthA-sAhU khamaNA vA, sakA-rattApaDA, tAvasAvaNavAsiNI, geruyA - parivAyagA, AjIvigA - gosAlagasissA paMDarabhikkhuyA vi bhannati / iti gAthArtha: / 'eeNa majjha bhAvo viddho loge paNAtahayajami'tti (4428) gAthApUrvAddhavyAkhyA-paNAtahajjaMmi imaMti loge jo maNogayaM bhAvaM jANai tassa logo AuTTai / vizuddho nA ityartha: / ___chinnamachinne duvihe' ityAdi (4509) gAthAyAM-tadulaghayAI jattha parimANa-paricchinnA dijjati so chintrI bhaNNai / tappaDivakkho achinnI ityartha: / __ hatthassa chanbhAyA-jahA aMgulINaM aggapaJcA paDhamabhAgo, bIo majhApAra bhAgA, taio aMgulImUle bhAgA, AurehAe cauttho bhAgo, aMguTTassa abhiMtarakoDie paMcamI bhAgo, sesI chaTTo bhAgo / evaM haste bhAgAH pada / desI va sevisaggo vasaNI va jahA ajaanngnrido| rajja viluttasAraM jaha taha gacchovi nissAro // 4796 // itthI jUyaM majjaM migavva vayaNe tahA pharusayA ya / daMDapharUsattamatthassa dUsaNaM satta vasaNANi // 4799 // paNNavANijjA bhAvA aNaMtabhAgo u aNabhilappANaM / / paNNavaNijANaM puNa aNaMtabhAgA suyAnabaddho // 4823 // jaM caudasapuvvadharA chaTThANagayA parApparaM huMti / / teNa u aNaMtabhAgA paNNavaNijANa jaM vuttaM // 4824 // akkharalaM bheNa samA UhiyA huti maiviseseNa / / te vi ya maivisesA suyanANabhaMtare jANa // 4825 // jAyaNasayaM tu gaMtA aNAhAreNa tu bhaMDasaMkaMtI / vAyA agaNI dhUmehi ya viddhatthaM heAi loNAI // 4832 / / hariyAlamaNAsiliM pippalI ya khajara muhiyA abhayA / AiNNamaNAiNNA tevi hu emeva nAyabvA // 4834 / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye khajarAdayo aNAiNNA ityarthaH / sAmaNNa pariNAmakAraNa jahA AruhaNe AruhaNe nisiyaNa goNAiNaM ca gAumhe / bhUmAhAscche o uvakkameNa tu pariNAmI // 4835 / / uvakkamaNa-svakAyaparakAyazastram / pattANa pupphANa saraduphalANa taheva hariyANa / biTami milANaMmI nAyavvaM jIvavippajaDhaM // 4840 // ja taruNaM baddhaTTiyaM abaddhaTTiyaM vA jAva kAmalaM tAva saraduphala bhaNNai, vatthulAi hariyaM vA / jai jaM jaM gurUhiM ciNNa' taM taM pacchimehi aNucariyavvaM, to titthagarehiM pAhuDiyA sAijiyA pAgAratiya devacchaMdao pIDhaM ca aisayA ya eya tehi uvajIviya amhAya evaM kiM na uvajIvAmo ? ucyate-na savvahA aNudhammo, yato guruH tIrthakaraH atizayA: tasyaiva bhavanti nAnyasya / anudharmatADatra na cintyante 'so titthayarajIyakappo tti kAu' tIrthakarakalpatvAdeva / (4855 gAthA cUI) je bhikkhu vatthAI dijA gihi ahava annnntitthiinn| paDihAragaM ca tesiM paDicchae ANamAINi // 49.80 / / / bahUNi vA vatthANi uppAeyavANi tAhe piDaeNaM sabve uTuMti / gaNitti Ayario tamottUNa, AyariyA puNa jai appaNA hiMDaMti to caugurugA ubhAvaNa dose hi Ayariu hutau appaNA hiuittaNa eyassa AyariyattaNapi eyArisaM ceva cIrANaMpiNAhai / pagaI pelavasattA lobhijjai jeNa teNa vA itthI / avi ya hu moho dippai tAsiM sairaM sarIresu // 5073 / / arthI-jeNa teNa vatthamAiNA lobhijai, dANalobhiyA ya akajaMpi karei, aviya tAo bahumohAo, tesiM ca purisehiM saMlAvaM karaMtINaM dANaM ca gehatINaM purisasaMpakAo moho dippai saharaM sarIrenu / tataH saMyatyo vastrANi svayaM na gRhNanti itishessH| . Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthavicArA: navabhAgakae vatthe causu vi koNesu hoi vatthassa / * lAbhI viNAsamanne aMte majjhesu jANAhi / / 5086 / / navabhAgakae vatthe causu, tammajjhesu ya dosu eesu chasu aMtavibhAgesu lAbhI bhavai / 'viNAsamanne'tti anne majjhillA tinni vibhAgA tesu viNAsaM jANihItyartha: / aMjaNa khaMjaNakaddamalitte mUsagabhakkhiya aggividaDDhe / tuNNiya koTTiya pajjava lIDhe hoi suhoanuho vA // 5087 // pajjavalIDha-carvitam / caurI ya diviyA bhAgA doNi bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA majjhe vatthassa rakkhaso // 5088 // devesu uttamo lAbho mANusesu ya majjhimo / Asuresu ya gelaNNa majjhe maraNamAise // 5089 // ussaggeNa nisiddhANi jANi davvANi saMthare muNiNo / kAraNajAe jAe savvANi vi tANi kappaMti // 5245 // navi kiMci. aNuNNAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / esA tesiM ANA kajje sacceNa hoyavvaM / / 5248 // imAo satta piMDesaNAo-dAyagI asaMsa?hiM hatthamattehiM dehitti asaMsaTTA, saMsaTTehiM hatthamattehiM saMsaTTA, jattha uvakkhADiya bhAyaNe tAo uddhariya dei chavvagAisu esa uddhaDA, jassa dijamANassa davvassa niphAvacaNagAigassa levo na bhavai sA appalevA, jaM pariesageNa paDisevaNAe parassa kaDacchuvAiNA ANiyaM teNa ya taM paDisiddhaM taM tahukkhittaM ceva sAhussa dei esa uhiyA, jaM asaNAigaM bhoukAmeNa kaMsAibhAyaNe gahiyaM bhuMjAmi tti asaMsaTrie ceva sAhU Agao taM ceva dei esa uggahio, jaM asaNAigaM gihi ujhiukAmI sAhU ya uvaTTio taM tassa dei na ya taM koi aNNo dupayAi ahilasai esa ujhiyadhammo / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye osaNNo vi vihAre kammaM siDhilei sulabhabAhI / caraNakaraNaM visuddhaM uvavheMto parUveMto // 5436 // . chammAse uvasaMpaya jahaNNa bArasa samA u majjhimiyA / AvakahA ukkose paDicchasIse tu jAjIvaM // 5452 // suyasuhadukkhe khette magge viNaNe ya hoi boddhavve / uvasaMpayA ya esA paMcavihA desiyA sutte // 5521 // paDileha diya tuyayaTTaNa nikkhivaNAyANa viNaya sajjhAe / Aloya-ThavaNa-bhattaTTa-bhAsa-paDalaga-sejAyarAIsu / / 5555 // athoM-pakkhiyAisu AloyaNaM na pauMjati bhattAi vA na AlopaMti, saMkhaDIe vA bhattaM AloeMti nirIkSante ityartha: / ThavaNakulANi na uviti, visaMti bhattaTuM, maMDalie na bhuMjati, guruNI vA Aloge na bhuMjaMti, agArabhAsAhi bhAsaMti, paDalapahiM ANiyaM abhiDrDa bhuMjaMti sejAyarapiMDaM vA bhujaMti AiggahaNeNaM ugmAi na sohiMti iti gAthArthaH / rAi sadde Aesa durga-saMjhA rAI saMjhAvagamo rAI / so rAyAvaMtivai samaNANa sAvaoM survAihayANa ! paccaMtiyarAyANo sabve sadAviyA teNa // 5752 / kahio ya tesi dhammo savittharo gAhiyA ya sammatta / appAhiyAya bahuso samaNANa sAvagI hoi // 5753 // aNuyANe aNujAI puSphAruhaNAi ukkhiraNagANi / pUyaM ca ceiyANa te vi sarajjesu kAriti // 5755 // jai ma jANaha sAmi samaNANa paNamahA suvihiyANa / davveNa me na kajaM eyaM khu piyaM kuNaha majjhaM // 5755 // vIsajiyA ya teNaM gamaNaM ghosAvaNaM sarajjesu / sAhUNa suhavihArA jAyA paJcatiyA desA // 5756 // samaNa bhaDabhAviesuM tesu rajjetu esaNAIhiM / sAhU suhapavihariyA teNaM ciya bhaddagA te uM // 5757 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha-vicArAH cUrNiyathA-teNa saMpaiNA raNNA visajiyA, sarajANi gaMtuM amAghAyaM ghosiMti, ceiyahare karmiti rahajANe y| aMdhamiDakudukamarahaTTayA ee pazcaMtiyA, saMpaikAlAo Arabbha suhavihArA jAyA / saMpaiNA sAhU bhaNiyA-gacchaha ee paJcaMtavisara bohitA hiMDaha, tao sAhUhiM bhaNiyaM-ee na kiMci kappAkappaM vA esaNaM vA jANaMti kahaM viharAmo? tAhe teNa saMpaiNA 'samaNagAhe' ityAdi / pratiSThAvicAra: ssoddshoddeshe| rahagao pupphaphale khajage ya kavaDagavatthamAI ukkhiraNe karei / takaMtaparaMparao paloTTachinne ya bheya kAyavaho / himusalAlavicchuga saMcayadosA pasaMgI ya // 5766 // asthAnamukte bhktaado| AhAra uvahidehaM guruNo saMghaTTiyANa pAehiM / je bhikkhU na khAmei so pAvaha ANamAINi // 5781 // gurusaMstArakasthAne na pAdo moktavyaH, yataH - kamareNu abahumANo aviNaya pariyAvaNA ya hatthAI / saMthAraggahaNamato ucchavaNasseva vaha rakkhA // 5783 // yathA vRtirakSAyAM ikSuvanaM rakSitameva / evaM gurusaMstArake rakSite guravopi rakSitA ityrthH| kappA AyapamANA aDAijA ya vitthaDA hatthA / eyaM majjhimamANaM ukosaM huMti cattAri // 5794 // ukkoseNa cattAri hatthA dIhattaNeNa, eyaM pamANaM aNumgahatthaM therANa bhavai, puhutte vi cha aMgulA samahiyA kajaMti / daDho jo colapaTTo so dIhattaNe do hatthA vitthAreNa hattho so duguNo kao samacauraMso bhavai / jo daDhadubbalo so dIhattaNeNa cauro hatthA so vi cauguNo kaa hatthametto cauraMso bhavaha colapaTTa ityarthaH / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye vArattapuraM nagaraM tattha abhaggaseNI rAyA, tassa amaJcago pArattago nAma so gharasAraM nisiuM pavvaio, tassa putteNa piubhattIe devakulaM kArAviyaM, rayaharaNamuhapottiyapariggahadhArI piupaDimA tattha ThAviyA / iti sthaapnaacaaryvicaarH| . paDhamusseimamudayaM akappakappaM ca hoi kesiMci / taM tu na jujai jamhA usiNaM mIsaM tu jA daMDo // 5971 // mareja saha vijAe kAleNaM Agae viU / apattaM ca na vAejjA pattaM ca na vimANae // 6230 // gihi annapAsaMDi vA pavaMjAbhimuhaM sAvagaM vA chanjIvaNIya tti jAva suttao, asthao jAva piMDesaNA, epta nihatthAisu avvaao| paMcaviho mAso-nakkhatto, caMdo, uU, Aicyo, abhivaDio y| tathAhi - ahoratte sattavIsaM tisatta sanTubhAga nakkhano / caMdo auNattIsaM bisaTTi bhAgA u battIsaM // 6284 / / uumAso tIsadiNo Aico hoi tIsa addhaM ca / abhivaDio bi mAso pagataM puNa kammamAseNaM // 6285 // ekkatIsaM ca diNA diNabhAgasayaM tahekkavIsA ya / mabhivaDio u mAso cauvIsasaeNa cheeNaM // 6286 // cUrNiyathA-nakkhattamAso sattAvIsaM ahoratto / 'tisatta'tti ekkavIsaM ca satasaTTi bhAgA, esa lakkhaNao parimANao ya nakkhattamAso / caMdamAso auNattIsaM ahoratte battIsaM ca bisttibhaagaa| uumAso tIsaM ceva punnA dinnaa| AiccamAso tIsaM diNA diNaddhaM ca / abhivaDio ahimAsago bhaNNai / epasiM paMcaNha mAsANaM iha 'pagati mahigAro kammamAseNaM, kammamAso tti uumAsI / abhivADayassa imaM pamANaM-ekatIsaM divasA divasassa ya cauvI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 nizItha-vicArA: masayakhaMDiyassa egavIsuttaraM 31-121/124 ca bhAgasayaM ahimAsagappamANati / kAlamAseNa ahigAro tattha vi uumAseNa, sesA sIsassa vikovaNaTThA bhaNiyA / kammamAsA sAvanamAso uumAso ityekArthAH / pakkhiya cau saMvacchara ukosaM bArasaNha varisANaM / samaNunnA AyariyA phaDDagavaiyA vi vigaDaMti // 6313 // ityAlocanAdinAni / jIhAe vi lahato Na bhaddao jantha sAraNA nasthi / daMDeNa vi tADitI sa bhaddao sAraNA jattha // 6614 // jaha saraNamuvagayANaM jIviyavavarovaNaM naro kuNaha / pavaM sAraNiyANaM Ayario acAio gacche // 6615 // duggavimame vina khalai jI paMthe so same kahaM khalai / kajje vi'vajavajI sa kahaM seveja dappeNaM? // 6698 // amhe vi eya dhammA AsI vaTTati jattha soyArA / ii gAravala hukaraNaM kahae na ya sAvae lajjA // 6699 // iti nizIthavicArA: samarthitA: / subhASitagAthA nizIthe - sUIpayappamANANi parachiddANi pAsasi / appaNo bilamettANi pAsaMto vi na pAsasi // sirie maimaM tusse aisiriM no u patthae / atisirimicchaMtIe therIe viNAsio appA / uttaraguNA imepiMDassa jA visohi samiio bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahA vi ya uttaraguNamo viyANAhi // 6534 // paJca baddhAnta kaunteya ! sevyamAnAni nityazaH / AlasyaM maithunaM nidrA kSudhA krodhazca paJcamaH // dazanaviSapesulamA amUDhadiTThI seNiya uvavUha thirakaraNa sADho / vacchallaMmi ya vairA pabhAvagA aTTa puNa huMti // 32 // aisesa iDi dhammakahi kavi vAi Ayariya khamaga nemitti| vijA rAyA gaNasaMbhayA ya titthaM pabhAviti // 33 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye puvvaM apAsiUNaM chuDhe pAyaMmi jaM puNo pAse / na ya taraha niyatteuM pAyaM sahasAkaraNameyaM / / 27 / jaMghaddhA saMghaTTo nAbhI levo pareNa lekhuvari / ego jale thalego nippagalaNatIramusaggo / / 195 / / ego jale thalego-gagane ityarthaH / bhASyagAthAkajiya AyAmAsaha saMsaTTasuNodagesu vA asaI / phAsugamudagaM tasajaDhaM tassAsai tasehi jaM rahiyaM // 200 / / kaMjiyaM desIbhAsAe AranAlaM, AyAma-avassAmaNaM, saMsaTrodagaMgorasAdibhAjanadhAvanaM / jA ceTTA sA savvA saMjamaheuM tu hoi samaNANaM / saMsattuvassae puNa paJcakkhamasaMjamakarIo // -62 / / tadivasakaya ANa u sattuyANa gahiyANa cakkhupaDilehA / teNa paraM navavAre asuddhe nisiratara bhuMne // 280 / / prathamadinAdanantaradineSu nava vArA: pratyupekSaNIyAH ityarthaH / uDDAharakkhaNaTThA saMjamaheuM va bohige teNe / khettami va paDiNIe sehe vA khippaloe vA / / 321 / / rUpagata-rUpasahagatamaithunasya lakSaNaM yathAjIvarahio u deho paDimAo bhUsaNehiM vAvi juyaM / svamii sahagayaM puNa jIvajuyaM bhUsaNehiM vA // 354 // kAraNapaDisevA vi ya sAvajA nicchae akaraNijA / bahuso viyArahattA adhAraNijjesu atthesu // 459 // asivAikAraNesu uppaNNesu jai aNNo natthi nANAisaMdhaNovAo to viyAreUNa appabahutaM adhAraNijjesu artheSu pravartitavyamityarthaH / kAmopazamArtha gAhAnimvimA nibbale ome tava uTThANameva umbhAme / veyAvazcApiMDaNa maMDali kappaDiyAharaNaM / / 574 / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasya vicArAH nibalaM caNakAdItyarthaH / oma-Unodaratetyartha: / ubbhAme-grAmAdau / maMDAla-sUtrasyetyarthaH / cilimilIgAthA yathA chatthapaNagaM tu dIhA tihAtha-ruMdonniyA asaI khomA / __ eyapamANaM gaNaNekamekagaccha ca jA veDhe // 6.2 // sUcI gAthA uvaggahiyA sUyAiyA tu ekakae gurusseva / ___ gacchaM va samAsajA aNAyasesekkasesesu // 663 // sUI pippalau nahacheyaNa kannasohaNa uvaha ovagaraNa ee ya ekke.kakA gurussa bhavaMti / sesA tehiM ceva kaja karaMti / mahallagaccha va samAsaja aNAyasA-alohamayA vasasiMgamaI vA sesasAhUNa ekkakkA bhavai / tiNNi u hatthA daMDA doNNi u hatthe vidaMDA hoi / laTThI AyapamANA vilaTTi cauraMguleNUNA // 700 / / tiNhupari phAliyANa vatthaM jo phAliyatu saMsIve / paMcaNha egayare sA pAvai ANamAINi // 787 // velumao vettamao dArumao vAvi daMDao tassa / rayANappamANamettA tassa dasA hu~ti bhaiyavvA / / 830 // rajoharaNagAtheyam / eseva gamo niyamA samaNINa pAyapucchaNe duvihe / navara puNa NANattaM cappaDau daMDao tAsi // 855 // etA api nishiithgaathaa:| jnr'ir'aar'| ythaa sammatte puNa laddhe pAlayapuhutteNa sAvao hoi / caraNovasamakhayA puNa sAgarasaMkhaMtarA huMti // 106 / / evaM appariDie sammatte devamaNuyajammelu / aNNayaraseDhivaja egabhaveNa va savAI // 107 / / uvasAmagasAsAthaNa khayovasamiyaca veyayaM khaiya / sammattaM paMcavihaM jaha lanbhai taM tahA vocch|| 90 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye 'desakulajAirUvI' tyAdigAthAsu aNAsaMsI-na soyAreditA patthAINi AsaMsaha / AsannaladdhapaibhI-paravAiNA AbhaTTho. lahu~ uttaraM dAhii / sivo-akohaNo somo-aghoradiTTI / tapuNa ceiyanAse taddavaviNAsaNe duvihabhee / bhattovahivocchee abhivAyaNa-badhaghAyAI // 389 // * artho yathA-taM zRGgakArya ceiyanAsatti / louttaragharapaDimaviNAse ceiyadavvaviNAse / duvihabheya tti / mAraNe u paJcAvaNe ya jo vA bhattaM ti-bhikkhaM vArei, uhi vA vAgi, jahA vA koi bhaNejA baMbhaNe abhivAeha, jo vA baMdhai, jo vA pahArehiM piTTAveha / AiggahaNeNaM jo vA nivisae ANavei / , paTTivaMsI do dhAraNA ya cattAri muulveliio| mUlaguNehi uvahayA jA sA u ahAkaDA vasahI // 582 // vaMsagakaDaNukkaMbaNa chAyaNA levaNa duvArabhUmI ya / sapparikammA vamahI esA mUluttaraguNelu // 583 // dRmiya dhUmiya vAsiya ujoiya bali kaDA avattA ya / sittA saMmaTTA vi ya visohikoDigayA ghasahI // 584 // kAlAikaMtIvaTThANA abhikaMta aNabhikatA ya / ghajA ya mahAvajjA sAvaja mahappakiriyA ya // 59 // uuvAsAsamaIyA kAlAIyA u sA bhave sejaa| sA ceva uvaTTANA duguNAduguNaM ajittA // 595 // jAvaMtiyA u sejA annehiM niseviyA abhiktaa| annehiM aparibhuttA aNabhikaMtA u pavisaMte // 596 // mattaTTakaDaM dAuM jaINa annaM kariti vajA u / jamhA ta puvvakarDa vajati tao bhave vajA // 597 // pAsaMDakAraNA khalu AraMbho ahiNavo mahAvajA / samaNaTThA sAvajA mahasAvajA ya sAhUNa // 598 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasya vicArAH jA khalu jahuttadosehi pajiyA kAriyA sayaTTAe / parikammavippamukkA sA vasahI appakiriyA u|| 599 // uubaddhe mAso vAsAvAsAsu cattAri mAsA / eyaM duguNAduguNa apariharaMtA jattha puNA paMti sA uvaTThANasejjA bhavai / yaduktaMuubaddha do mAse vAsAsu aTTamAse ajitA ei / anne bhaNaMtijantha ghAsAvAsaM ThiyA tIe do vAsAratte aNNattha kAuM jai ei to uvaTTANA na bhavaH / / devida-rAya-gahavai uggahI sAgArie ya sAhammi / pacavihaMmi pavie mAyabvo jo ahiM kamai // 669 // aNuNNAe vi savvami uggahe gharasAmiNA / tahA vi sImaM chiMdati sAhU tappiyakAriNo // 679 // gIyattho ya vihAro bIo gIyatthanissio bhnnio| pattA taiyavihArI nANuNNAo jiNavarehiM // 688 // AyArapakappadharA caudasapuvvI ya je ya ta majjhA / tannissAe vihAro sabAlavuDDhassa gacchassa // 693 // egami vA dosu vA jattiehi vA kappehi beTTau suha vAyaNaM dei tettiehi kappehi. nisajA kIrai / iti nissdyaavicaarH| ete pIThikAyA: / nakkhatto khalu mAsI sattAvIsaM bhavaMta'horattA / bhAgA ya ekkavIsa sattaTTikaraNa cheeNaM // 1128 // auNattIsa caMdo bisaTTi bhAgA ya huMti bttiis| kammo tIsaha divaso tIsA addhaM ca Aicco // 1129 // abhirvADa ekatIsA cauvIsa bhAgasaya ca tigahINaM / bhAve mUlAijuo pagayaM puNa kammamAseNaM // 1130 // cUrNiyathA-pattha kAlamAseNaM ahigAro / tattha vi uumAseNa sa eva kammamAso bhaNNai / esa so mAso jo saparikkhevaMsi abAhiriyasi kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA mAsaM patthae / iti mAsavicAraH / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye AhAvasI pahAvasI mama cAvi nirikkhasi / lakkhio te mae bhAvo javaM patthesi gaddabhA! / / 1157 // iu gayA iu gayA maggijaMtI na dIsaI / . .. ahameyaM vijANAmi agaDe chUDhA aDoliyA / / 1158 / / sukumAlaga bhaddalayA rati hiMDaNasIlayA / bhayaMte nasthi maMmUlA dIhapaTTAo te bhayaM // 1159 // sikkhiyavaM maNusseNa avi jArisa taarsN| peccha muddhasilogehiM jIviya parirakkhiya / / 1160 // ujeNI javarAyA, gaddabhillo nuvarAyA, dIpiTTho amaccA, aDIliyA bhagiNI / bhamarehiM mahuyarIhiM ya sUtijai appaNI ya gaMdhenaM / pAusakAlakalaMbo jati vi NigUDho varNAnaguje // 1144 // kattha va na jalai aggI kattha va caMdo na pAgaDI hoi / kattha varalakkhaNadharA na pAgaDA hoti sappurisA / / 1245 / vAsAvAse aikkate aTThasu uuddhiesu mAsesu cArI bhavai / mAse mAse'nyatra gama matyarthaH / iti mAsaH / devakula ceIyAI vaMdittA gharaceiyAI vNdiyvaaii| tattha kahi vi jaNehi saddhi AyArI vaMdamao jAi / iyare bhikkha ceva hiMDaMtA vaMdihiti / tattha jai phAsupaNaM Ayario nimaMtijA tA ghettavvaM / emeva ya sannINa vi jiNANa paDimAsu paDhamapaTTavaNe / mA paravAI vigdhaM kareja vAI ao visai / / 1792 / / cUrNiyathA-sAvao koi paDhamaM jiNapaDimAe pahaTThavaNa karei / iti kalpe prtisstthaavicaarH| nissakaDamanissakaDe vAvi ceie savvahiM thuI tinni / velaM va ceiyANi ya nAu~ ekke kkiyA vAvi // 1804 / / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasya vicArA: nissakaDe ThAi gurU kaivayasahieyarA vae vasahi / jattha puNa anissakaDaM pUriti tahiM samosaraNaM // 1805 / / saMviggehi ya kahaNA iyarehiM apaccI na ovasamo / pavajAbhimuhA vi ya tesu vae sehamAI vA // 1806 // prarita samosaraNa annAsai nissceiemuNpi| iharA logaviruddha saddhAbhaMgo ya saDDhANaM / / 1807 / / eseva kamo niyamA saparikkheve sabAhirIyaMmi / navara puNa nANattaM ato mAso bahiM mAso // 2034 // bahirvasamAnaloke kSetre mAsadvaya kriyate iti / koTasahite mAsadvayavicAra: kalpe // purao ya maggao yA therIo majjha hu~ti trunniio| aigamaNe nigamaNe esa vihI hoi kAyacI / / 2089 // cUrNiH- purao therIo, maggao vi therIo, majjha taruNIo, evaM bahuINaM / jahaNNeNaM puNa tiSiNa niggacchati / ettha egA therI purao, egA maggao, taruNI majjhe / masAipesisarisI. vasahikhettaM ca dullabha joga / epaNa kAraNeNaM do do mAsA avarisAsu // 2904 // vatinIlAmiti zeSaH / kalpa: / . olI nivesaNe vA vaji-tu aTaMti jattha va paviTThA / na ya vadaNa na namaNa na ya saMbhoso na vi yditttthii|| 2216 // olIprabhRtiSu gRheSu yatra sAdhaghaH praviSTA: teSu na saMyatyaH aTanti ityartha: / 'so rAyAvaMtivai samaNANa' // 3283 // ityAdi kalpabhASye'pi / iti kalpanathamAddezakavicArA: / / dvitIyasya uvasagapaDisagasejjA AlayavasahI nisIhiyA ThANe / egaTThavaMjaNAI ........... // 3295 // upAzrayasyetyarthaH / / 'sAgAriu tti ko puNa kAhe vA kaiviho va se piMDo' 3519 // ityAdi kalpadvitIyoddezake'pi asti / jo taruNo balavaMto tassa kappA AyapamANA, jo puNa thero so rakhINabalona sakkei saMkuMciu suviuM tAhe tassa AyapamANAu cha aMgulANi abbhahiyaM kIrai / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye pehalleNa vi aDDhAijje hatthehiMto cha aMgulANi anbhahiyANi kiirNti| iti kalpavicAraH // kappA AyapamANA aDDhAijA u vitthaDA hatthA / eyaM majjhimamANa ukkosaM huMti cattAri // 3969 // saMthAruttarapaTTA aDDhAijA u AyayA hatthA / tesiM vikkhaMbho puNa hatthaM cauraMgula ceva // 3980 // tiNi kasiNe jahaNNe paMca ya daDha dubalAI gennhejaa| satta ya parijuNNAI eya ukosaga gahaNa // 3986 // vastrANIti zeSaH / akkhA saMthAro yA duviho egaMgieyaro ceva / potthagapaNagauM phalaga biiyapae hoi ukkoso // 4099 // iti sAmAnyena utkRSTa upadhirbhaNita: kalpe / bhAgyasya cUrNI tuakkhA saMthAramo duviho egaMgio aNegaMgiyo ya / jauM vA aNihisittA kIyaMtaM jai kIyaM saMta bhaNai imANi mama hohiMti, imANi sesANa sAhUNaM demi tti dalamANassa kappai / aha niddiTuMja sAhUNaM aNuvaTThA biyagassa diti asai sehe aNicchamANe vA prittttaaveynvo| iti pravajyAgrahIturupakaraNavicAraH / / samaNINa nANatta nijogA tAsi appaNo cauro / cauro paMca va sesA AyariyAINa aDhAe // 4234 // pravajitukAmAyA vatinyA upakaraNasaGyeyaM jJeyA // paryuSaNAdivicAraH - ASADhapuNNimAe vAsAvAsAsu hoi atigamaNa / maggasirabahuladasamIu jAva egaMmi khettami // 4280 // 'maggasirabahuladasamIu' ityAdyoM yathA cUNau~ uktaH - tAhe AsADhapuNNimAe aigaMtu paMcahi divasehi pajosavaNAkappa kahittA sAvaNabahulapakkhassa paMcamIe pajosavitI, pajjosavittA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 bRhatkalpasya vicArA: ukkoseNa maggasirabahuladasamIu jAva tattha acchiyavva, kiM kAraNa eJciraM kAlaM pasaMti ? jai cikkhallo vAsa vA paDai teNa iJcira, iharI kattiyapuNNimAe ceva nigaMtavva // ettha u paNagapaNaga kAraNigaM jA svisiimaaso| suddhadasamIThiyANa va AsADhIpuNNimosaraNaM // 4284 // kAUNa mAsakappa tattheva ThiyANa'tIte maggasire / sAlaMbaNANa chammAsio u jeTrogagaho hoi // 4286 / / aha asthi payavicAro cau pADivayaMmi hoi niggamaNa / ahavA vi aNitANaM ArovaNa putvanihiTThA // 4287 // tathA 'savIsaharAe mAse pajosavittA kattiyapuNNimAe paDikkamittA biiyadivase niggayANaM paMcasattari' ityAdi paryuSaNAdiko vicAraH // varSAtikrame upadhigrahaNa-vicAraH - puNami niggayANa sAhammiyakhettavajie gahaNa / saMviggANa sakosa iyare gahiyaMmi gehati // 4288 // cUrNiyathA-jattha sAhammiehiM na kao vAsAratto tattha gehaMti vtthaaii| jattha puNa kao vAsAratto tattha sakose joyaNa pariharittA geNhati / 'iyare'tti-pAsasthAItehi jattha ko vAsAratto tattha tehiM gahie geNhati / kiM kAraNam ? ucyate vAsAtu vi geNhaMtI neva ca niyameNa iyare viharatI / tehi u suddhamasuddhe gahie geNhaMti ja sesaM // 4289 // sakkhette parakhette vA mAsA parihari-tu geNhaMti / jakAraNa na niggaya taMpi bahiM jhosiyauM jANa // 4290 // iti varSAtikame upadhigrahaNavicAraH // mAsakalpAnantaropadhigrahaNavicAra: - biiyaMmi samosaraNe mAsA ukkosagA duve hu~ti / omatthaga parihANiya paMca paMceva ya jahaNNe // 4297 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye cUrNistu-jattha mAsakappa kariti tattha uvahiM uppAyaMti, tao niggaehi do mAse pariharittA geNhiyavaM AgaMtavaM vA / iti mAsakalpAnantaropadhigrahaNavicAraH // prAvaraNavicAraH - pANadayAnimitta masagAiNaM jayaNA bhavau tti pAuNai sIe vi pAuNai / iti prAvaraNavicAraH / / Ayariyassa AyariyaM pAhuNayamAgaya aNabbhuTTitassa, Ayariyassa vasabhaM pAhuNayamAgayaM aNabbhuTTitassa eka / bhikkhu aNabhudvitassa khuDyaM bhinnamAso // jahi natthi sAraNA vAraNA ya paDicoyaNA ya gacchami / so u agaccho gacchoM saMjamakAmIhi mottvo|| // asaDheNa samAiNNaM jaM katthai kAraNe asAvaja / na nivAriyamannehi ya bahumaNumaya meyamAiNNa // 4499 // thuimaMgalaMmi guruNA uccArie sesagA thuI beti / pamhuTThamerasAraNa viNao ya na pheDio evaM // 4501 // uppannakAraNami kiikamma jo na kuja duvihaM pi / pAsatthAIyANaM ugghAyA tassa cattAri // 4540 // aNavaTriyA tahi hu~ti uggahA rAyamAiNo curo| pAsANaMmi va lehA jA tittha tAva sakkassa // 4778 // deviMdarAya-uggaha gahavai sAgArie ya sAhammI / paMcavihaMmi parUvie nAyavvaM jaM jahiM kamai // 4784 // akkhettaM kerisaM? ityAha bhASyakAra: - iMdakkhIlamaNuggaho jattha ya rAyA ahiM va paMca ime / seTTi amaJca purohiya seNAvai satthavAho ya // 4853 // Ayario appabiio [appabiio] gaNAvaccheio ya appataio gaccho parisA tinni gacchA, ete paNNarasa uubaddha jahaNNeNaM jattha saMtaraMti / vAsAsu sattau gaccho Ayario appataio gaNAvaccheio appacauttho esa sattau gaccho / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * bRhatkalpasya vicArA: appataio gaNAvaccheio appacauttho esa sattau gaccho / uggamAdi asuddhaM jai AuTTiyAe geNhai, appaNA bhokkhAmi sehassa cA dAhAmi :jeNa doseNa asuddhaM tamAvajai / eya:jattha aNAbhAgeNa gahiya, taM jai ajayaNAe dei to ime dosA / iti sehaM prati vicaarH| khamaNe ya asajjhAe rANiya mahAninAya nithae vA / sesesu masthi khamaNaM neva asajjhAiya hoi // 5550 // divaMgateviti zeSaH / dIhAimAisu u vijabaMdhaM kuvaMti ulloya karDa ca poti| kappAsaIe khalu sesagANaM mAtta jahanneNa gurussa kujA // 5681 // ullAcI baddhyate iti zeSaH / ete kalpacaturthIddezakavicArA: / paJcamasya yathA AvassiggA nisIhiya akariti asAraNe tamAvajje / paraloiyaM ca na kayaM sahAyagattaM uvehAe // 5695 // ja vA bhukkhattassa u saMkamamANassa dei assAya / savvA so AhAro akAma'niTuM caNAhAro // 6083 // jaM vA tami cavihe aIi annaM loNAI esa aahaaro| paJcamoddezake / SaSThe yathA sAmAie ya chee nivisamANe taheva niviTe / jiNakappe theresu ya chabdhiha kappaTTii hoi / / 6257 // sesA veDhiyapAttaM nai uyarAma naggaya beti / juNNehiM naggiyA mI tura sAliya ! dehi me pottaM // 6366 // juNNehi khaMDiehi ya asavvataNupAuehiM na ya nicca / saMtehiM vi niggaMthA acelagA huMti celesu // 6367 // savAhiM saMjaIhiM kiikamma saMjayANa kAyavvaM / purisuttario dhammo sarvAjaNANaM pi titthesu // 6299 // tao pAraMciA vuttA aNavaTTappA ya tiNi u / dasaNami ya vaMtami caritami ya kevale // 6410 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye aduvA ciyattakicce jIvakAe samArabhe / sehe dasame vutte jassuvaTThAvaNA bhaNiyA // 6411 // apavAdapade kRtvA tataH punaH karotItyarthaH / kevalagahaNA kasiNaM jai vamaI dasaNa carittaM vA / to tassa uvaTavaNA dese vaMtami bhayaNA u // 6415 // appacchitte pacchittaM pacchitte aimattayA / dhammassAsAyaNA tivvA maggassa ya virAhaNA // 6422 // sapaDikkamaNo dhammo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / majjhimayANa jiNANaM kAraNajAe paDikkamaNaM // 6425 // gamaNAgamaNaviyAre sAyaM pAo ya purimacarimANaM / niyameNa paDikamaNaM aiAro hou vA mA vA // 6426 // ThavaNAkappo duviho akappaThavaNA ya sehaThavaNA ya / paDhamo akappieNaM AhArAI na geNhAve // 6442 // akalpikena AhArAdikaM na grAhaNIyam ityekaH / aTAraseva purise vIsaM itthIo dasa napuMsA ya / dikkhei jo na ee sehaThavaNAe so kappo // 6443 / / dvitIyo'yam / khettakappo jahA-siMdhuvisara pAupahiM hiMDijai, vAsAvAse mAsakappeNa vA pAuehiM hiMDijA, abhAvio seho so pAue hiMDai Ava bhAvijai, asahU sIyaM nAhiyAsei uhaM vA kAle paccUse pavisaMto bhikkhAisu aTTAe addhANa daMDaparihAreNa pAuyA jai sAgAriyapaDibaddha vi yA teNa pae pAuyA niggacchati / iti kalpacUrNI SaSThoddezake / samAptA: kalpavicArA iti / vyavahAravicArA yathA jaM jassa va pacchittaM mAyariyaparaMparAe aviruddhaM / jogA ya bahuvigappA eso khalu jIyakappo u // 12 // HELHI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasya vicArA: cUrNiyathA-jahA apaJcakkhANe anne niviiya, anne AyaMbilamicchati / jogA ya bahuvihA ya tti / jahA nAilakulaviyaNa AyArAo ADhavettA jAva dasAo tAva natthi AyaMbilaM, ninvigaIeNa paDhaMti, vihIe AyariyANuNNAyakAussagaM kAuM paribhujaMti vigaI, tahA kappavavahArANaM kesiMci AgADhaM joga kesiMci aNAgADhaM ityarthaH / paMcaviho vavahAro-Agame, sue, ANA, dhAraNA, jIe / paDisevaNApacchittassa ime bheyaa| AloyaNapaDikkamaNe mIsavivege tahA viussagge / tava cheya mUla aNavaTTayA ya pAraMcie ceva // 53 // a-yAvAn kazcidaticAra: AlocanayA zuddhyati sa AlocanAriha ityucyate, parasya prakaTIkaraNamityarthaH / guttIsu ya samiIsu ya paDirUvajoge tahA pasatthe ya / vaikkame'NAbhoge pAyacchittaM paDikamaNaM // 60 // . mIsapAyacchittaM itthaM kRtaM navetyAdikaM / pakkhiyAisu ceiyavaMdao gaMtu iriyAvahiyAe paDikkamittA vissamai avissamaMtassa gamaNAgamaNaM / gamaNAgamarNAvayAre sutte vA sumiNadasaNe raamo| nAvAnaisaMtAre pAyacchittaM viussaggo // 111 // cazabdena eesu ceva aTTamIpamuhesu itizeSaH / ceiyAI sAhuNo vA je annoe vasahIe ThiyA te na vaMdai mAsalahu, jai ceiyaghare ThiyA veyAliyaM kAla paDikaMtA akae Avassae gose ya kae Avassae ceie na vaMdati to mAsalahu iti / tapasaH kramo yathA nivvIe purimaDDhe ekkAsaNayaMvile cautthe ca / paNagaM dasa paNNarasA vIsA taha paNNavIsA y||164|| mAso lahuo guruo cauro mAsA havaMti lhugurugaa| chammAsA lahugurugA cheo mUlaM taha dugaM ca // 165 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye saMbhoiyo AyariyA pakkhie AloyaMti, umo rAyaNissa Aloei, rAyaNio vi umarAyaNiyassa Aloei, jai so rAyaNio natthi asai cAumAsie (tatthavi ) asai saMvaccharie ukkoseNaM bArasahiM varisehiM durAo vi AgaMtu Aloeyava / phUDDAvaiyA vi AgaMtu pakkhiyAisu mUlAyariyassa Aloyati / -sacchaMdatti / so bhaNai-sannAbhUmi pi aigANiyassa gamaNaM paDisehati taM asahamANo Agao haM / vivarIya nAma para rayaharaNaM nipacchimaM paDilehei, avaraNhe paDhama rayaharaNaM pddilehei| piMDassa jA visohI samitio bhAvaNA tavo duviho / pauimA abhiggahA vi ya uttagguNamo biyANAhi // 289 // bAyAlA aTTeva ya paNavIsA bAra bArasa ya ceva / / davAica uramigaha bheyA khalu uttaraguNANa / / 290 // kAigAibhUmipi na paDilehaMti, sajjhAyaM vA na kariti, apavie vA pariyaTTati, AvassayaM vA na kariti, pAuyA vA karita, daMDagAINaM gahaNa-nikkhevesu na paDilehaNapamajaNAI duppaDilehiyAI vA kariti, viprAya vA ahA-vatthu na kariti, rAya niggacchamANaM itthiM vA sualaMkiya ejamANiM paloeMti, nahaM vA AghasaMti, nahavINiya vA kariti, kaMdappakokuiyattaNaM kariti, eesu vaTTamANA paDiseheyavvA / yathA-AuttA lehagA savvaM lihaMti avissaraNanimitta, evaM so nAyao hiyae savve 'avarAhe lihittA AyariyANAM kahei, AyariA, taM souM taM nipphannaM pacchittaM dei / garbhASTamavicAra:- 'gihatthapariyAo jahanneNa paguNatIsaM varisANi / kahaM puNa? g2abbhaTTamo pavaio' ityakSararANi garbhASTamaviSaye / - ahAchaMdasvarUpaM yathA- sacceva muhapottiyA sacceva paDilehaNiyA bhavai, dohi airego bhavai, jo ceva mattao so ceva paDigAhI hou ki dohi ? so ceva colapaTTao so ceva uttarapaTTA hAu ityAdikam / khettao vimaggejA jAva u cha satta joynnsyaaii| bArasa samAu kAlao ukoseNa vimaggejA / / AlocanAdAtA nirIkSaNIyaH iti zeSaH / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasya vicArA: evaM pi vimaggaMto jai na labhijA u gIyasaMvigaM / pAsatthAisu to viyaDe aNabbhuTTiesuM pi|| // tassa'sai siddhaputte pacchakaDe ceva hoi. gIyatthe / AvakahAe vi liMge gehAviya aNiccharuttariyaM // // tesi piya asaIe tAhe Aloe devayasagAse / kiikamma nisejavihI taheva sAmAiyaM nathi // // arahaMtaDimANaM Aloei so pAyacchittaM jANao AloettA sayameva pAyacchittaM paDivajai / asai pAinnAi abhimuho arahaMtasiddhArNa aMtie Aloei / gIyatyo ya vihAro bIo gIyatthanissio bhaNio / etto taiyavihArI nANuNNAo jiNavarehiM // 20 // vAyaparAyaNa kuvijho ceiya-taddavva-saMjaiggahaNe / / pubuttANa cauNDa vi kajANa haveja aNNayaraM // 252 / / 'taddavva' ityanena devadravyavicAraH / vyavahAradvitIyoddezake / tRtIyoddezake yathA gaNahArissAhAro uvagaraNaM saMthavo ya ukkoso / sakAro sIsapaDicchaehiM gihi-aNNatitthIhiM // 46 // gaNabhRtaH AhArAdi utkRSTaM deyaM, tatazca satkAra: syAt ziSyAdibhirityarthaH / hatthe pAye kaNNe nAsAuTehiM vajiyaM jANe / vAmaNagamaDabhakoDhiya kANA taha paMgulA ceva // 94 // dikkhiu pi na kappaMti juMgiyA kAraNe vi dosA vA / aNNAyadikkhie vA nAu na kariti Ayarie // 95 // pacchA vi DaMti vigalA AyariyattaM na kappara tesiM / sIso ThAviyavo kANagamahiso vva ninnaMmi // 96 // puvvaM caudasapuvI iNhiM jahaNNo pakappadhArI u / majjhimaga pakappadhArI kiM so u na hoi gIyatyo ? // 173 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye prakalpo-nizIthaH taddhArI jaghanyagItArthaH / kalpadharo madhyama ityarthaH / puvvaM satthapariNNA ahIyapaDhiyAi hou uvaTTavaNA / iNhi chajjIvaNiyA kiM sA u na hou uvtttthvnnaa?|| 174 // AyArassa u uvariM uttarajjhayaNAu Asi puTviM tu / dasaveyAliya uvari iyANi kiM te na huMtI u ? // 176 // vyavahAratRtIyoddezake / AcAryAdipadavicAra:- . tivAsapariyAgassa uvajjhAyattaM kappai, tasta appapariyAgassa natthi kheyabahuo jeNa AyariyattaM pi kAhii paMcavAsapariyAgassa uvajjhAyattaM AyariyattaM pi kappar3a, bahutaravAsarariyAgattega kheyasahatarAu teNa tassa do ThANANi kappaMti, chaha vAsANaM pareNa vi ya duvAsapariyAo bhavai, tassa savvANi vi saTTANANi kappati / uvajjhAyattaM AyariyattaM gaNitaM pattittaM theratta gaNAvaccheiyatta (183) ityaacaaryaadipdvicaar:| rAitthIe jAe tAe agamahisIe kulakaNNagAe vA payAsu tisu vi pAraMcio, amaccIe aNavaTTho, vihavAe avisesiyAe pAgaitthIe ya [avasesiyAe] mUlaM, tamhA eyAo prihriyvaao| (249-250) iti utthApanAviSayaH / saMgho guNasaMghAo saMghAyavimoyao ya kammANaM / / rAgaddosavimuko hoi samo savvajIvANaM // 322 // pariNAmiyabuddhIe uvaveo hoi samaNasaMgho u / kajje nicchiyakArI suparicchiyakArao saMgho // 323 // dukkheNa labhai bAhiM buddho vi ya na labhai carittaM tu / ummaggadesaNAe titthayarAsAyaNAe ya // 335 // caturthoddezake yathAAo ya ajAo vA duviho kappo u hoi nAyavo / ekeko vi ya duviho samattakappo ya asamatto // 15 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasya vicArAH gIyattho jAyakappo agIo khalu bhave majAo u / paNagaM samattakappo tadRNago hoi asamatto // 16 // mahai viyArabhUmI vihArabhUmI ya sulabhavittI ya / sulabhA vasahI ya jahiM jahaNNataM vAsakhettaM tu // 40 // cikkhalla-pANa-thaMDila-yasahI-gorasa jaNAulo vejjo / osaha-nicayA'hivaI pAsaMDA bhikkha sajjhAe // 41 // ete trayodaza guNA varSAkSetre / taruNe vasahIpAle kappaTTisaliMgamAi AubhayA / mA u pasajjati akappie dosime aNNe // 60 // akalpike ca sAdhau dossaa:| aha na saMtharaMti tAhe Ayario hiMDai tami vADae vasahiM paloeMto hiMDai / parimiyaM nAma iyare sAhU jAvaiyaM uddhaDAu UNaM ANiti tAvaiyaM ajjhApUraM hiMDittA Ayario khippaM saMniyaTTai / vAsAvAse vIsuMti pihappihaM ThiyA asamattakappiyA ya te 'amaNunnatti / na paroppara uvasaMpannA natthi tesiM uggaho samaM jai doNNisamattakappiyA enja tesiM sAhAraNaM khettaM / ego egasta pAse AvassayaM ahijai, AvassagavAyaNAyario puNa AvassagapaDipucchagasta sagAse dasaveyAliyaM ahijai, dasaveyAliyavAyaNAyario harai / evaM jAva ditttthivaao| evaM sutte atthe vi evaM ceva, navaraM uvarima atthAyariyANaM cheyasuyaatthAyario harai / iti varSAkSetre AbhAvyavyavahAraH / gAthAzca bhASyasya yathA vAsAsu amaNuNNA asabhattA je ThiyA bhave viisu| tesiM na hoi khenaM mha puNa samaNuNNA ya kariti // 91 // tA tesi hoi khetaM / u pahU tesi jo u raaynnio| lAbho puNa jo tatthA sA samvesiM tu sAmaNNo // 92 // ahava jai vIsu vIsuThiyAo asamattakappiyA hojaa| aNNo samattakappI ejjAhI tassa taM khettaM // 93 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye ahavA doNNi va tiNNi va samaga pattA smttkppiio| savvesiM tu tesiM taM khettaM hoi sAhAraNaM // 94 // paDibhaggesu maesa va asivAikAraNesu phiDiyA vA / eeNa u egAgI asamattA vA bhave the| / / 71 / / iMdakIlamaNoggAho jattha va rAyA ahiM va paMca ime / amacca purohiya seTTI seNAvai satthavAho ya // 78 // yatrendrakIlaH tatrAnavagraha ityarthaH / sArUvI jA jIvaM puvAyariyassa je ya pavAve / apavvAvie sa chaMdo icchAe jassa so dei // 140 / / jo puNa gihatthamuMDA ahavA muNdde| u tiNha varisANaM / AreNaM pavAve sayaM ca puvAyariye savvaM // 141 // apagvAvie sachaMdA tiNhaM uvariM tu jANi pavAve / apavAviyANi jANi ya so vi ya jassicchae tassa // 142 // tao vattava eyassa gaNaharatta aNuNNAya, vAyAe na ske| vottuM tAhe tassa uvari cunnAni cchubhaMti esa gaNaharo Thavio tti / ega va do va divase saMghADaTTAe so paDicchejjA / asaI egANI u jayaNA uvahI na uvahamme / / 193 / / saighATakArtha ega dve vA dine pratIkSeta, asati yatanayA ekAkino'pi nopahanyate iti tAtparyArthaH / tAo. saMjaIo duvihAo-kAlacAriNIo akAlacAriNIo y| tatthaM kAlacAriNIo jAoM pakkhiyAsu paMti, eyavairittesu ejamANIo akAlacAriNIA, tAo puNa akAlacAriNIo sajjhAyaTTAe vA paMti, bhattaM pANaM vA dAuM geNhiu vA iMti, kaMdappaTTAe vA iMti, akAlacAriNIsu bahudosA vasahI / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. vyavahArasya vicArA: saMmisejAgayaM dissa sissehiM parivAriyaM / komuIjogajuttaM vA tArApariSuDa sasi // 273 // gihatthaparatitthIhiM saMsayatthIhi niccaso / sevijaMtaM vihaMgehi sara va kamalujjala // 274 // khaggUDe aNusAsaMta saddhAvaMta samujjae / gaNassa agilA kubvaMtaM saMgaha visae sae // 275 // AcAryamiti zeSaH / ahavA guruNo AvajIva phAsua-aphAsupaNa teicchaM / vasabhe bArasa vAsA aTThArasa bhikkhuNo mAsA // 303 // cikitsA iyam / phAsuya AhArI se ahiMDato u gAhae sikkha / tAhe u uvaTTAvaNa "chajIvaNiyaM tu pattassa // 310 // . SaDjIvanikAdhyayana jJeyam / apatte akahittA arNAhagaya apariccha aikkame vA se / pakeke caugurugA coyagasuttaM tu kAraNiyaM // 311 // ii khalu ANAbaliyA ANAsAro ya gacchavAso u / mottu ANApANu sA kanjA sabahiM joge // 347 // gimhAisu je aNAgADhajogapaDivanA tesiM jogo nikkhippai mA pamattaM devayA chaleja teNa nikkhippai, tehiM divasehiM vigaio labhaMti, te AhArittA dubbalA appAjaMti paeNa kAraNeNaM nikkhippaDa jogo / itare nAma AgADhajogavAhI tesi na nikkhippar3a jogo na puNa uddisaI na vA paDhaMti / 410 / osannANa bahUNa vi gIyamagiyANa uggaho natthi / / sacchaMdIya gIyANa asamatta aNIsagIe ci // 490 // . tiviho uggahakAlo-uubaddha vAsAratte vuDDhavAse, uubaddhe eka pAsa ussaggeNa vAsAsu cattAri mAsA gelannaM paDuzca solasa varisA mAsA vaa| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye khetteNa addhajoyaNa kAleNaM jAva bhikkhavelAo / khetteNa ya kAleNa ya jANatu saparakama thera // 537 / / . jo gAuya samattho sUrAdArabha bhikkhavelAo / viharau eso saparakkamo u no vihare teNa prN|| 538 // bhAge bhAge mAsa kAle vI Ava ekahiM savvaM / purisesu vi sattaNha asaIe Ava pakAu [shaao]||558 // thiramauyassa u asaI appaDahAriyamsa ceva vaccaMti / battIsa joyaNANi vi AreNa alabbhamANani // 557 // * kASThasaMsthArake itizeSaH / Asaja khettakAle bahupAuggA na saMti khettA vA / nicca va vibhattANaM sacchaMdAi bahUdosA // 570 // cUrNiryathA- Asaja tti paDucca aNNesu * khettesu asivAINi kAlo jahA-saMpayaM natthi aNNANi khettANa jesu saMtharaMti, mahAyaNapAoggANi vA natthi khettANi pihappihaM ca jATuMta sacchadAI dosA bhavaMti / eehiM kAraNehi uu-vAsAiyaMmi egakhette jayaNAe accheja, iti vyavahArAkSaraiH kecinnityavAsa samarthayanti / valpacatuddeizakasyaite / paJcame yathA avi ya viNA sutteNaM vavahAre U apaccao hoi / teNaM ubhayadharo u gaNahArI so aNuNNAo // 31 // tA jAva ajarakkhiya AgamavavahAriNo viyANittA / na bhavissai dosu tti to vAyaMtI u cheyasuyaM // 62 // AryikAH chedazruta pAThayantItyarthaH / SaSThoddezake yathAcaraNakaraNassa sAro bhikkhAyariyA taheva sajjhAo / esthau ujayamANaM taM jANasu tivvasaMvigaM // 39 // Ayariya-uvajjhAyagaNaMsi paMca aisesA paNNattA, taM AyariyauvajjhAyassa uccArapAsavaNaM aMto uvassayassa ya niggijjhiya niggajhiya papphoDemANe vA pamajjemANe vA nAikamai, Ayariya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyavahArasya vicArA: uvajjhAe aMto 'uvassayassa uccAra pAsavaNaM vA vigiMcamANe vA visohamANe vA nAikkamai, AcAryazvAsAvupAdhyAyazca AyariyauvajjhAe paso kesiMci Ario kesiMci uvajjhAo niyameNa puNa so Ayario kulAikajjeNaM niggao paDiyAgao ussaggeNa tAva vasahIe pAhi ceva pAe papphoDei, nikAraNe pAe bAhiM na papphoDei, paMca rAIdiyANi / jai bAhiM sAgAriya hoja to vasahiM pavisittA papphoDaNA, tattha vihIe papphoDeyadhvaM paDilAbhittA pamajittA / so abhingahio AyariyasaMtieNa rayaharaNeNa Ayariyassa pAyA pamajai / U hava unniko pAyapuMchaNo teNa vA / suSavaMtami pariyAravaM ca vaNiyaMtarAvaNuTTANe / duTTAnaggamaMmI ya hANi ya paramuhAvanno // 97 // ityAcAryeNa bahibhUmau na gantavyam / uppaNNanANA jaha no aDaMtI cottIsabuddhAisayA jiNiMdA / evaM gaNI aTTaguNovaveo satyA va no hiMDai iDhimaM tu // 125 // ityAcAryeNa na bhikSaNIyam / / suttassa maMDalIe niyamA uTuMti AyariyamAI / mAttUNa pavAyaMtaM na u atthe dikavaNa gurupi // 198 // ' anuyoga iti zeSaH / bhatte pANe dhovaNa pasaMsaNA hatthapAyasoe ya / Ayarie aisesA aNAisesA aNAyarie // 229 // kAlasabhAvANumayaM bhattaM pANaM acittaM khette / maliNA mali ya jAyA colAi tassa dhovaMti // 230 // paravAINa agammo neva avaNaM karati suysehaa| jai akahiu vi najai esa gaNI ojaparihINo // 231 // ee puNa aisese uvajIveyAvi kovi dddhdeho| nirisaNaMpatthabhave ajasamuddA ya maMgU ya / / 239 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye karacaraNanayaNadasaNAi-dhovaNaM paMcamo u aiseso| Ayariyassa u sayayaM kAyavo hoi niyameNa // 236 // aivi ya niggayabhAvo tahavi ya rakkhijae sa aNNehiM / vaMsakaDille chinno vi veNuo pAvae na. mahiM // 249 // vijANa parivADI pavve pavve ya diti AyariyA / mAsaddhamAsiyANa pavvaM puNa hoi majjhaM tu // 251 // pakkhassa aTTamI khalu mAsassa ya pakkhiyaM muNeyava / aNNaM pi hoi pavva uvarAgo caMdasUrANa // 252 // cUNiryathA- 'pakkha pavvassa majjhaM ami, bahulAiyA mAsa tti kAu mAsassa majjhe pakkhiyaM kiNhapakkhassa cauhasIe vijAsAhaNovayAro' iti pAkSikavicAraH / ai ugghADaporisIe iMtavavvaMtANa . porisIbhaMgo bhavai to AyarieNa ceca akayasuyANa sagAsaM gaMtavvaM, aha bhAyario buDDhattaNeNaM gelaNNeNa vA na sakei gaMtuM tAhe akaDasuttA majjhe AyariyasagAsamAgaMtuM AloiMti' iti anyatra uSitAnAM prabhAtAdau AloyaNakasya vicaarH| / jahA ya aMbunAhami aNubaMdhaparaMparA / vII uppajae evaM pariNAmo subhAsubho // 316 // SaSThasyaite samAptAH / saptame tu yathA dhammakahanimittehi ya vijAmaMtehiM cuNNajogehiM / inbhAi josiyANa saMthavadANe jiNAyayaNa // 3 // . saMbohaNaTTayAe vihAravattI va jiNavaramahe vaa| mahayariyA tattha gayA nijaraNaM bhattavatthANaM // 4 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 vyavahArasya vicArA: aNusaTTaujjamaMtI ya vivajjate ceiyANa sAravae / paDivajjati avijjaMtae u guruyA abhattIe // 5 // cUrNiyathA--- kastai Ayariyassa sissiNI sA suttatthANi ghettu dhammakahAo ya paDhittA nimittANi ya ghetta AiggahaNeNa ghijAo maMtANi cuNNajogA ya jANittA niggayA gacchAo tAhe sA inbhaiNaM itthiyAo AuTTAvettA saMthaveNa jiNAyayaNa kAritA viulaM sakArasamudayaM aNubhavai / ahaNNayA sA mahattariyA se tIse saMbohaNaTTAe vA vihArapattiyaM vA ceiyamahe vA tattha gyaa| tao sA sissiNI tIse parituhA mathahariyAe virUvarUva asaNAi vatthANi ya mahArihANi. nijarAvei ibhAigharelu / aNusaTTagAhA / tAhe sA mahattariyAe aNusaTrA / kiM auje! pAsatthattaNeNaM acchasi ? ujjamAhi ahavA appaNA ceva ujamiukAmA evaM tIra uvaTTiyAe jai ceiyANa aNNo sussUsao asthi to paDikamAvijai tassa tthaannss| aha aNNo navi ceiMyANaM sussUsao to jaI tAo paDikAmittA thiti to cauguruya tAsiM ceiyANa abhattinimittaM / iti pratiSThAvicAraH liMgikAritAdijinacaityavaMdanAdivicArazceti / aha navarauM pakkhiyAisu ajAo ceiyavaMdiyAo paTTiyAo iti / tiNi diNe pAhuNNaM savvesi asai bAlavuDDhANaM / je taruNA saggAme vatthavvA bAhi hiMDaMti // 86 // aTumi pakkhie mottu bAyaNAkAlameva ya / puvyutte kAraNe vAvi gamaNaM hoi akAraNe // 229 // vyavahAre saptamasya samarthitAH / aSTame tu yathAuccAra pAsavaNa, aNupaMthe ceva aayrtss| laDao ya hoi mAso, cAummAso ya vitthaaro|| (vyava0 bhA0 177) navame yathA cehayadavva vibhayA kareja koI naro sayaTTAe / samaNa vA sovahiyaM, vikejA saMjayaTAe // 62 // cUNiryathA-. 'cezyadavvaM hatvA corA vibhaeja / tattha koi appaNaga' bhAga Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye samaNoNa deja jo vA saMjaya sovahiya vikiNittA taM phAsugaM samaNANa deja taM kiM kappai na kappara vA? ucyate ityAha yathA ceiyavva vibhayA kareja koI naro sytttthaae| .. samaNa vA sovahiya, vikejA saMjayaTAe // eyArisaMmi dave samaNANa kiNNu kappA ghettu? / ceiyatveNa kayaM bholega bajja muvihiyANa // teNapaDicchA loe vi gahiyA uttare kimaMga punn| ceiya jai paDiNIe jo geNhai sAvi hu taheba // (63, 64) jA titthayarANa kayA vaMdaNa AyarisaNAi pAhuDiyA / bhattIe suravarehiM samaNANa tahiM kahaM bhaNiya ? // (66 cUrNiyathA'ucyate (bhagavataH) pravacana tItatvAt kalpate / kiM cAnyat jai samaNANa na kapa, vayaM egANinA jinnvridaa| gaNaharamAI samaNA mapae va ciTThati // 67 // tamhA kappai Tha jaha siddha ayaNami hoi aviruddhaM / jamhA u ma sAhamI satthA amha tao kappe // 68 // cUya'kSarANi yathA jattha nissA nasthi tattha kappai siddhAyathaNe ThAiu, kiM kAraNa ? ucyate sAhammiyANa aTrI caudhiho liMgI jaha kuTaMbI / maMgalasAsayabhattIe jakaya tattha aaeso|| 69 / / pUrvoktA klpe| aisA jattha nissA nasthi tattha vi ceyaghare na kalpate ThAuM, imeNa kAraNeNa jaivi na AhAkamma bhattikayauM taha vi vajayaMtehiM / bhattI khalu hoi kayA jiNANa loge vi diTuM tu // bAMdhattA kAsavao vayaNa ApuDasuddhapottIe / patthivamuvAsae khala vittinimitta bhayA ceva // (70, 71) cUrNistu evaM-rAyatthANIyassa titthagarapaDimAbhattinimitta / mA vAunisaggo ussAsanissAsa niyA (niggamA),vissaMti teNa na Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasya vicArA: kappai ceiyaghare tthaauN| atra kAraNaM dunbhigaMdhaparissAvI taNurappesa'NhANiyA / duhA vAuvaho veva teNa Trati na ceie // tiNi vA kaDhDhae jAva thuio tisiloiyA / tAva tattha aNuNNAyaM kAraNami paraNa vi ( 72, 73) iti vyavahAre devadravyasya tIrthazaranimitta kRte samavasaraNe sAdhUnAM kalpate ityasya ca jinagRhanivAsaniSedhasya stutitrayasya ca vicAraH nvmoddeshke| (varSApravezAdivicAra) caugguNovaveyaM tu khetta hoi jahaNNaya / terasaguNamukkosaM doNha majjhami majjhimaga // 67 // mahaI vihArabhUmI vidhArabhUmI ya sulabhavittI ya / sulabhA vasahI ya jahi jahaNNagaM vAsakhettaM tu // 68 // cikhalla 1 pANa 2 thaMDila 3 vatahI 4 gorasa 5 jaNAule 6 vejje 7 / osaha 8 nicayA9hivaI 10 pAsaMDA 11 bhikkha 12 sajjhAe // 69 // khettANa aNuNNavaNA jeTTA mUlassa suddhapAMDavae / ahigaraNo mANo mA maNasaMtAvA na hohiti // 71 // jayaNAe samaNANa aNuNNavittA vasaMti khettabahiM / vAsAvAsaTToNa AsADhe suddhadasamIe // 93 // saMviggabahulakAle esA merA, purAu AsI ya / iyarabahule u saMpai pavisaMti aNAgayaceva // 98 // // vyavahAre dazamoddezake varSApravezAdivicAraH // aSTavidhA gaNisaMpad aTTavihA gaNisaMpaya ekekA cauvihA u boddhavvA / esA khalu battIsA te puNa ThANA ime huMti // 252 // yAra 1 suya 2 sarIre 3 vayaNe 4 vAyaNa 5 maI 6 paogamaI 7 / eesu saMpayA khalu aTumigA 8 saMgahapariNNA // 253 // AyArasaMpayAe saMjamadhuvajogajuttayA paDhamA 1 / / biiya asaMpaggahiyA 2 aniyayavittI bhave taiyA 3 // 255 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye tatto ya vuDDhasIle AyAre saMpayA cauddhesA 4 / / caraNaM tu saMjamo U tasyiM nicca tu uvaogo // 2566 bahusuya 1 parijiyasutte 2 vivittasutte ya hAI boddhavve / ghosavisuddhikare yA 4 cauhA suyasaMpayA hoi // 259 / / ghosA udAttamAI tehiM visuddha tu ghosprituddh| esA suovasaMpaya sarIrasaMpayamao voccha // 262 // Aroha-parINAhI 1 taha ya aNuttappayA sarIrami 2 / paDipuNNamidiehi ya 3 thirasaMghayaNo ya boddhavvo 4 // 263 // tapu lajAe dhAU alajaNImo ahINasavaMgo / hoi aNuttappeso avigalaiMdI u paDipuNNo // 265 // vacanasaMpat yathA Adeja 1 mahuravayaNe 2 anisiyavayaNa) 3 tahA asaMdicha / Adeja gajjhavako atthavagADha bhave mhur|| 267 // vAyaNabheyA cauro vijiodisaNA 1 saM disaNao a 2 / parinivvayanivAyAe 3 nijavaNA ceva atthassa // 270 // 'vijiya'tti priikssyetyrthH|| nijavao atthassa jo u viyANAi asthattasta / attheNa vi nivvahaI atthaM pi kahei ja bhaNiyaM // 275 / / maisaMpaya caubheyA uggaha 1 IhA 2 avAya 3 dhAraNayA 4 / uggahamai chabbheyA tattha imA hoi nAyavvA // 276 // khippa 1 bahu 2 bahuviha' ca 3 dhuva 4 aNissiya 5 taha ya hoi asaMdiddha 6 / ogiNhai evIhA avAyamavidhAraNA ceva // 277 / / etto u paogamaI cauvihA hoi ANupunvIe / Aya 1purisaM ca 2 khettaM 3 vatthu vi ya pauMjae vAyaM // 283 // bahujaNajogaM khettaM 1 pehe taha phalagapIDhamAiNNaM 2 / pAsAsu ee 3 doNNi vi kAle ya samANae kAlaM 4 // // iti dvAtriMzat sthAnAni / tatazca A bhaNiyA battIsA taM choDhUNa viNayapaDivati / caubheyaM to hoi chattIsA esa ThANANaM // 301 / / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahArasya vicArA: 73 vinayazcaturdA yathA mAyAre 1 sutaviNae 2 vikkhevaNa ceva hoi bodhavve 3 / dosassa ya nigghAe 4 viNae cauhesa pddivttii||303|| AyAre viNao khalu cauviho hoi ANupubbIe / saMjamasAmAyArI 1 tave ya ra gaNaviharaNA 3 ceva // 304 // sutta / attha 2 ca tahA hiya nissesa 4 tahA pavAecha / eso caunviho khalu suyaviNao hoi nAyavo // 312 // vikkhevaNA-viNao jahA adiTuM diTuM khalu 1 diTuM sAhammiyattaviNaeNa 2 / cuyadhamma dhamme ThAve 3 tasseva hiyaTTamabhuTTe 4 // 315 // doSanirghAtavinayo yathAkuddhassa kohaviNayaNa 1 duTThassa dosaviNayaNaM jaM tu 2 / kaMkhie kaMkhacheo3 AyappaNihANa cauheso 4 // 323 // ____ iti aTTavihA gaNisaMpayA // ___ iti vyAkhyAta vyavahAre dazamoddezake // (tapovicAraH) pakkhiyaposahiesu kArei tavaM sayaM kAraviya / bhikkhAyarie tahA niyuMjai para sayaM vAvi // 1 // arthastu pAkSika pAkSikameva, posahiya tu posahadiNaM aTTamIcauhasIlakkhaNaM / ityakSarANi paakssikvissye| dazavidha pAyazcittaM yathA AloyaNa 1 paDikamaNe 2 mIsa.3 vivege 4 tahA viussagge 5 / tava 6 cheya 7 mUla 8 aNavaTThayA ya 9 pAraMcie 10 ceva // 352 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye dasa jA aNusajjati cauddasapubie paDhamasaMghayaNaM / teNa pareNa'TTavihIM jA tittha tAva hohitI ( bodhavvaM ) // 353 // egAhaM nAma abhattaTTho tammi sevie paMcarAiMdiyANi deja bahutara' vA / paMcAI vA sevittA egAha deja AyaMbilaM vA purimaidaM vA egAsaNaM vA nimviyaM vA porisi vA namokAra vA, sA puNa buDDhI vA hANI vA rAgadosaveragabhAvaNAIhiM puvabhaNiehi bhavati / // iti tapovicAraH // na viNA tittha niyaMDhehiM niyaMTThA va atitthyaa| chakkAyasaMjamo jAva tAva aNusajaNA doNha // 389 // tassa ya carimAhAro iTTho dAyavo taNhacheyaTThA / savvassa carimakAle aIva taNhA samuppajje // 496 // sarIramujjhiyaM jeNa ko saMgI tassa bhoyaNe ? / samAhisaMdhaNAhe dijae so u aMtae // 544 // kappassaya nijjutti vavahArassa ya paramaniuNassa / jo atthao vijANai vavahArI so annunnnnaao|| 607 // kulAikajavavahAre joe ja bhagavayA bhaddabAhuNA suttaM nijjUDhaM kappavavahArA taM suttaM uccArittA tassa attha bhANiUNaM nihisai / vattaNuvattapavatto bahuso aNuvattio mahANeNa / eso u jIyakappo paMcamao hoi nAyavo // 693 // vatto nAma ekkasi aNuvatto jo puNo bitiyavAra / taiyavAra pavatto pariggahio mahANeNaM // 694 / / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . vyavahArasya vicArA: 75 cUNistu vattaM nAma ekasiM teNa vavahariya, aNuvatto duNNi vArAo. teNa vavahAreNa vavahariyaM, pavatto tti tiNi vArA teNa vavahAreNa vvhriy| 'bahuso bahussuehiM jo vatto na ya nivArio hoi / vattaNuvattapamANaM jIeNa kaya havai eyN|| jaM jIya sAvaja na teNa jIeNa hoi vvhaaro| jaM jIyamasAvaja teNa u jIeNa vvhaaro|| 715 // jaM jIyamasohikara' pAsatthapamattasaMjayAINaM / jai vi mahAjaNAiNNa ma teNa jIeNa vavahAro // 720 // jaM jIya sohikara saMviggaparAyaNeNa daMteNaM / egeNa vi AiNNaM teNa * u jIpaNa vvhaaro|| 721 // // iti jiitvicaarH|| maNaparamohipulAe 3 AhAraga 4 khavaga. 5 uvasame 6 kappe 7 / saMjamatiya 8 kevali 9 sijhaNA ya 10 jaMbummi vucchiNNA // 699 // 'khavaga'tti / uvasAmagaseDhidugaM, 'kmptti| jiNakappo, 'saMjamatiyaM' ti / suddhaparihAriyasaMjamo suhumasaMparAyasaMjamo ahakkhAyasaMjamo / saMghayaNa saMThANaM ca paDhamagaca 2 jo ya puvvauvaogI 3 / ee tiNi vi atthA caudasapusvimmi vocchiNNA // 700 / / saMghayaNasaMThANANi paDhamANi puvvuvogo| ee tiNNa vi (atthA) bhahabAhummi vocchiNNA // // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye vyavahArasUtraM (10) yathA no kappai nigaMthANa vA nigaMthINa vA UNaTTavAsajAya khuDuya vA khuDDiyaM vA uvaTThAvittae / bhASyaM tu UNaTTae carittana ciTTae cAlaNIe udayava / bAlassa ya je dosA bhaNiyA ArovaNAe sA // 9 // // uddezake dazame // // iti vyavahAravicArAH samAptA: // paJcakalpavicArA yathA-. bhadrabAhunA dazAkalpavyavahAranizIthamahAkalpasUtrAdyA: pravacanAbhihitA nirjUDhA: / jamhA teNa bhagavayo AyArapakappo dasAkappavavahArA ya navamapuvvanIsaMdabhUyA nirjUDhAH / sAmAiya cheovaTThAvaNaM ca parihArasuddhiya ceva / tatto ya sahamarAgaM ahakhAyaM ceva bodhavvaM // 79 // kasseya cAritta niyaMTha taha saMjayANa te kaihA ? / / paMca niyaMThA paMceva saMjayA hu~time kamaso // 83 // pulae bausa kusIle hoi niyaMThe tahA siNAe ya / eesiM ekeko paMcaviho hoi bodhvo| // 84 // noNapulAe taha dasaNe ya cArittaliMga ahasuhume / / eso paMcaviho khalu pulaganiyaMTho muNeyavA / / 85 / / AbhogamaNAbhoge taha saMvuDamasaMyuDe ahAsuhume / esA paMcaviho U busniyNtthe| muNeyavvA // 86 // duviho hoi kusIlo paDisevaNayA tahA kasAe ya / ekeko paMcavihI parUvaNA tassimA hAi // 87 // nANapaDisevaNAe dasaNacaraNe ya liMga ahasuhume / paDisevaNAkusIlA paMcavihI esa nAyavvA / / 88 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 paJcakalpasya vicArA: nANakasAyakusIle daMsaNacaraNe ya liMga ahasuhume / esa kasAyakusIle paMcaviho U muNeyanvo // 89 // paDhamagasamayaniyaMThe 1 apaDhama 2 carime ya 3 acarimae cev4| tatto ahAsuhume paMcamae hoi nAyavo // 90 // paMcavihasiNAe U acchavi taha asavale akammaMse / saMsuddhanANadaMsaNadhare ya hoI cautthe u // 91 // arahA jiNe u kevali aparissAI ya hoi paMcamae / ee paMca vigappA siNAyassa to hu~ti nAyavvA // 9 // paMcaviha saMjayA vI sAmAiyacheuvaTThaparihAre / suhume ya ahakkhAe ekeke te puNo duvihA // 93 // ittarie AvakahI sAmAiyasaMjae bhave duvihe / duvihe ya cheuvaDhe saiyAre niraiyAre ya // 94 // parihAraviluddhIe nivisamANe taheva nibiDe / duvihe ya suhumarAge saMkissaMte visujhaMte // 95 // ahakhAo vi ya duviho chaumattho ceva kevalI ceva / eso u saMjao khalu paMcaviho hAi nAyavbo // 96 // sAmAiyammi u kapa cAujAma aNuttara dhamma / tiviheNa vi phAsiMto sAmAiyasaMjao sa khalu // 97 // chettaNa u pariyAgaM porANaM to Thavei appANaM / dhammammi paMcajAme cheovaTTAvaNo sa khalu // 98 // pari harai jo visuddha paMcajAma aNuttaraM dhamma / tiviheNa phAsayaMto parihAriyasaMjao sa khalu // 99 // lobhamaNuM veyaMto jo khalu uvasAmao va khamao vA / so suhamasaMparoo ahakkhAyA UNao kiMci // 10 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye upasaMte khINami va jo khalu kammami mohaNijjami / chaumattho va jiNo vA ahakhAo saMjaosa khlu||101|| iti pulAkAdivicAragAthAH // . .. AhAre uvahimi ya uvassae taha ya passavaNae ya / sejAnisejaThANe daMDe camme cilimiNI ya // 723 // avalehaNiyA kaNNANa sohaNe daMtadhovaNe ceva / pippalagasUinakhANa cheyaNe ceva solasame // 724 // iti SoDazaka updhiH|| puttaM jaNeja koI Ayario majjha aparivAro ti|| tesi sahAo hohii pavAveu tu so kappe // 782 // emeva ya pacchAyA purisaM khettaM ca kAlamAsajja / tiNNAdI jA satta tu parijuNNA pAuNejAhi // 880 // narimo asaha kAlo sisiro khettaM va uttarapahAI / gimhe vi pAuNijAtArisayaM / desamAsajja // 801 // . iti prAvaraNavicAraH paJcakalpe / kappA dubbalasaMghayaNa NaM sIyaparImahavAranimittaM / hiripacchAyaNanimittaM vatthagahaNaM aNupNAyaM // // ajANaM puNa paMca vasahIo ghettvaao| kamhA? jamhA tAsiM dumAso kappo, navagagahaNaM tu setANaM saMjayANa vuiDhAvAse aikaMte uuvaddhe mAse aie vAsAvAse caummAse aie oggaho tiviho na bhavai / nikkAraNiyANa sacittAcittamIsao / aha puNa visuddhesu AlaMbaNesu aithie vi kAle acchaMti tAhe oggaho bhavai / kANi puNa tANi AlaMbaNANi ? nANadaMsaNacArittANi jAva taM kajjaM na vocchinjara tAva oggaho na labbhai / vocchiNNe tammi kajje asivAsu vA virahie nasthi oggaho / iti avgrhvicaarH| lIhAleDhugamAI jo ya paDhaMto na karai vakkheva / / avvakvitto eso Autto aNaNNamaNaso // 1246 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcakalpasya vicArA: dasaThANaThio kappo purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / kayare dasa ThANA U ? bhaNNai AcelagAi ime // 1270 // Acelukaddesiya 2 sejAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / Saya 6 jeTTa7 paDikamaNe 8 mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 1271 // epahiM dAha Thio Thiyakappo hoi u muNeyavyo / (daar)| cauhi Thio chahiM AThao aThiyakappo puNa imehi // 1272 / / senjAyarapiMDe yA 1 kikamme 2 ceva cAujAme ya 3 / rAyaNiyapurisajeTTo 4 causu vi eesu hoti Thiyo / / 1273 // Acelukaddesiya 2 nivapiMDe ceva 3 taha paDikkamaNe 4 / mAsaM 5 pajjosavaNA 6 chappee aNavaTTiyA kappA // 1274 // duvihA hoMti acelA saMtAcelA asaMtacelA ya / titthayara asaMtacelA saMtAcelA bhave sesA // 1275 / / etto sAvajAI celAI saMjamovaghAINi / vajittA viharaMto hoi acelo aparijuNNo // 1281 // niggahiyarAgadoso aNavajjehiM ahAparittehiM / appehi vi viharaMto hoi acelo u prijunnnno||1282 / / iti sthitAsthita-kalpavicAraH // saMkhettA vivapavahe jaha vaDhai vitthareNa vccNtii| udahiteNa varanaI taha taha sIlaguNehi vaDDhAhi / / 1406 // sussUsagA gurUNaM ceiyabhattA ya viNayajuttA ya / sajjhAe AuttA sAhUNa ya vacchalA niccaM // 14.9 / / esa akhaMDiyasIlo bahussuo ya aparovatAvI ya / . ' caraNaguNasuTio ttiya dhaNNA NayarIi ghosaNayaM // 1410 // iti anushaastiH|| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye te bhagavaMto rAgadosaniggahaparA mA ya paDimAe vA pAuyANa vA rAgahosA na bhavati / iti prAvaraNavicAraH // . .. rasapariccAgaM na karei niccameva vigaipaDibaddho kAyakilesana karei ThANAsaNamoNAINi pAyacchittaM visaMbhogo vA / iti rasatyAgavicAraH / / coei ceiANaM khettahiraNNAi gaamgaavaaii| laggaMtassa va jaiNo tigaraNasohI kahaM nu bhave ? // 1569 // bhaNNai ettha vibhAsA jo eyAI sayaM vimggejaa| na hu tassa hoi sohI aha koi hareja eyAI // 1570 / / tattha karita uvehaM jA sA bhaNiyA tu tigrnnvisaahii| sA ya na hoi abhattI ya tassa tamhA nivArejA / / 1571 / / upekSAM kurvANe trikaraNazuddhirna bhavati abhaktizca kRtA syAt tasmAnivArayedityartho jnyeyH| samvatthAmeNa tahiM saMgheNaM hoi laggiyavvaM tu / sacaritta'carittANa u samvesiM eya kaja tu||1572 / / cUSNistu-ruppahiraNNa uvaNNAi sAhuNA AyaThiraNa tavaniyama jutteNa ceyanimitta rupahiraNNavaNaM apuvaM uppAei, tassa mANadarisaNacarittamaNokaraNAiyA tigaraNasohI na bhayaha / jayA puNa puvapavattANi khettahiraNNa-dupayacauppayAI jai bhaMDa vA ceiANaM liMgatthA vA ceiyadavvaM rAulabaleNa khAyaMti, rAyabhaDAi vA acchidejA, tayA tavaniyamasaMpautto vi sAhU jai na moei vAvAra vA na karei, tayA tassa nANAisuddhI na bhavai, AsAyaNA ya bhavai / evaM samuppanne kajje rAyAINaM puvvaM aNusaTTI karei, dhammo vA se kahijai, aNicchaMtassa aMtaddhANeNa vA avaharati / iti devadravyavicAraH paJcakalpe // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcakalpasya vicArA: carittamaNokaraNAiyA tigaraNasohI na bhavai / jayA puNa pubbapavattANi khetahiraNNa-dupayacauppayAI jai bhaMDaM vA ceimANa liMgatthA vA ceiyadavaM rAulabaleNa khAyaMti, rAyabhaDAi vA acchidejA, tayA taniyamasaMpautto vi sAha jai na moei vAvAra vA na karei, tayA tassa nANAi suddhI na bhavai, AsAyaNA ya bhavai / aivaM samuppanne kabje rAgAINaM putra aNusahI karei, dhammo vA se kahijaI aNiuchaMtassa aMtaddhANega vA avaharati / ___ iti devadravyavicAraH paJcakalpe // tatdhegapaDigAhae bhattaM levArDa pi geNhaMti / pagattha va mattaga doNha pI rittagapakappo // 1593 // mAtrakaM dvAbhyAmapi rikta kArya ityarthaH / cUrNiNastu - doNha vi hiMDaMtANa egapaDiggahe kUra, egapaDigahe pANaya mattayA rittayA / kAlapamANAikkame kujA pAuraNaga akAle vi / daar| vasaI kAlAIya asivAdaNuvAsaNaM ey|| 1625 // iti prAvaraNavicAra: // gambhANaM AyANaM karei taha sADaNaca gmbhaannN| abhijogavasIkaraNe vijAjogAihiM kuNai // 1654 // vicchigarmAcchagabhamare maMDukke macchae tahA pakkhI / saMmucchA vemAI jo joNIpAhuDeNa ca // 1655 // pamAi akaraNijjaM nikAraNe jo karei U bhikkhU / savo so ukkappo / dAraM / eto'kappaM tu vocchAmi / iti // 1657 // gaccho sakAraNo ttI gilANa dhuDhe ya bAlamasahAI / tesaTTA airegaM gheppaDa mA hoja dulabhaM ti / / 1882 // jasseva abhimuhattI jaM ceva ya kAu viharae puro| Ayariya uvajhAyA tasseva ya taM tu Aloe / / 1930 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye ussageNa vihAro saMtharamANoNa nava u hettesu / to sabyugghAduvahI na ville Ava dagA / / .009 / teSu eva utpAdayet upadhiM na tu kSetre aSTau RtubaddhAH vrssaakaalaashcetyrth:| dulabhaMmi vatthapAe UNahiesu vi navasu gacchejA / . emeva vihAro vi hu khettANa'saI muNeyavo // 6011 // egattha u gAmAilu jahiyaM saMtharaMti tahi acche / / samvesiM tahiM uggaho sAhAraNa hoi jaha nagare // 2457 // jai puNa bahiyA hANI tahiM vaDhi guNANa tattha acchti| ke puNa guNAi bhaNiyA bhaNNai nANAiyA huMti // 2473 // kAlAIe dosA vyakkhao hoi acchamANANa / tamhA u na DheijA rittaM duvihakAlammi // * 474 / / mA hoja caraNabhemo puNNAiyaMmi saMvasaMtANa / aicirasaMvAseNa siNehamAIhi / dosehiM // 2479 // ___ iti kAlAtikamavasanavicAraH // aihimadele ya tahA kAraNiyagayANa sisirakAlammi / paribhujaMtANa ya kA vivAda caraNe aNuvaghAo // 2499 // iti prAvaraNavicAraH // saMbhutaNA viru ddhA uvaggahaM kuNai naanncrnnaann| saMbhuMjaNA asuddhA carittabheyaM viyANAhi // 2.06 // iti saMbhogavicAraH // ahalaMdiyANa gacche appaDibaddhANa jaha jinnaanntu| navaraM kAlaviseso uDuvAse paNaga caumAsI / / 2758 / / cUrNiNastu-navari kAle chanbhAge gAmA kIrai / egege bhAge paMca divasa bhikkha hiMDaMti tattheva vasaMti / vAsAsu egattha cAummAso ityarthaH / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazA zrutaskAdhasya vicArAH gacche paDibaddhANa ahalaMdINaM tu aha puNa viseso / uggahI jo tesiM tU so AyariyANa Abhavai // 2559 // egavasahIe paNagaM chanvIhIo va gAma kuvaMti / divase divase aNNa aDaMti vIhIya niyameNa // 2560 // parihAvisuddhINaM jaheca jiNakappiyANa navaratu / AyaMbila tu bhatta geNhaMtI vAsakappaM ca // 2569 // cUNiryathA-parihAriyANa vi jahA jiNANaM navaraM AyaMbileNa mAsI so sacco vi hoi ti / jiNakappi-ahAlaMdI-parihAravisuddhiyANa jiNakappo / therANaM ajANa ya bodhavo therakappo u // 2564 // iti ahAlaMdagAdivicAraH // iti paJcakalpavicArA: samAptA : // daza zrutaskandhavicArA yathAattheNa vA vicittaM suyaM, ahavo saptamayaparasamayehi ussaggAvavAehi pA, uktaM ca - 'citraM bahvarthayuktam' iti stutiyugalasUcA caturthadazAyAm / 'pakkhiyaposahiesu' iti / cUrNiNayathA-pakkhiyaM pakkhiyameva, pakkhie posaho pakkhiyaposaho cAuddasiaTTamIsu y| iti pAkSikavicAraH paJcamadazAyAm / uhiTTA-amAvAsA paJcamadazAyAm / tattha NaM je se pAvAe majjhimAe hasthipAlaraNNo rajjuyasabhAe mapacchimaM aMtarAvAsa vAsAvAsa uvAgae, tassa NaM aMtarAvAsassa ne se vAsANaM cautthe mAse sattame pakkhe kattiyaba hule, tassa NaM kattiyabahulassa paNNarasI pakkheNa jA sA carimA rayaNI, taM rayaNiM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye va Na samaNe bhayavaM mahAbIre kAlagae vIrakate samujAe chiNNajAijarAmaraNabaMdhaNe siddha buddhe mutte parinindhue' ityAdi / tathA, ja rayaNi ca Na samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae jAva sabaMdukkhapahINe sA Na rayaNI bahUhiM devehiM devIhi ya ovayamANehi ya uppayamANehi ya ujjoviyA Avi hotthA / tathA jarayaNiM ca Na samaNe bhagavaM mahAvIre kAlagae ta rayaNi jeTussa aMtevAsissa goyamasta iMdabhUissa aNagArassa aMtevAsissa nAyae pejabAMdhaNe vAcchiNNe aNaMte aNuttare jAva samuppaNNe / ja rayaNi ca Na samage bhagavaM mahAvIre kAlagae taM rayaNi nava malaI nava lecchaI kAsIkAsalagA aTThArasa gaNarAyANo amAvAsAe pArAbhoe pAsahopavAsa pahAvaiMsu / gae se bhAyujjAe dAjjAyaM karissAmI / jaM rayaNi ca NaM samaNe bhayava mahAvIre kAlagae taM rayANi ca Na khuddAe bhAsarAsI nAma mahamgahe dovAsasahassaThiI bhagavao jammanakkhatta saMkaMte / jappabhiI caNaM se khuddAe bhAsarAsI mahamgahe dovAsasahassAThaI samaNassa bhagavao mahAvIrassa jammanakkhattaM saMkaMte tappamidaM ca Na samaNANaM nigaMthANa nigaMthINa ya uie pUyAsakAra no pavattai / jayA NaM se khuddAe bhAsarAsI mahagahe dovAsasahassaThiI bhagavao jammanakalattAo bIikaMte bhavissai tayA Na samaNANaM niggaMthANa uie pUyAsakkAre pavattissai / jaM rayaNi ca Na samaNe bhayavaM mahAvIre kAlagae jAva ta rayaNi kuMthU aNuddharI nAmaM samuppannA jA ThiyA acalamANA chaumatthANa niggaMthANa vA niggaMthINa no cakkhuphAsa hvymaagcchd| jA aThiyA calamANA chaumatthANa niggaMthANa vA niggaMthINa vA cakkhuphAsa havvamAgacchai, ja pAsittA bahUhiM niggaMthehi ya niggaMdhIhi ya bhattAI paJcakkhAyAI, kimAhu bhaMte ! ajappabhiI durArAhae sAmaNNe bhvissh| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskandhasya vicArA: cUpaNA tu-tammi nAyae pejavaMdhaNaM neho taM vocchiNNa / goyano bhagavayA paTTavio amugaggAme amuga bohehi / tahi gao viyAlo ya jAo tattheva buccho navari pecchA ratti devasaMnivArya uvautto nAya jahA bhayava kAlagao / tAhe ciMteha-aho ! bhayava nispivAsI kahaM vA vIyarAgANa neho bhavai neharAgeNa ya jIvA saMsAra aDaMti / patthaMtare nANa uppannaM / bArasa vAsANi kevalI vihagi jaheva bhayava / navara aisayahiA dhammakahaNA parivAro ya taheva pacchA ajasuhammassa nisirai gaNa dIhAu tti kAuM, pacchA ajasuhammassa kevalanANa samuppannaM / sA vi avAse viharittA kevaLalapariyApaNa ajajaMbunAmassa gaNa dAuM siddhi gao iti / vIrassa pakkArasa gaNaharA nava gaNA, doNha doNha pacchimANa ekkA gaNA, jIvaMte ceva bhaTTArae nava gaNaharehi ajasuhammassa gaNA nikkhittI dIhAugotti nAu / imIle AsappiNIe dUsamasusamAe samAe bahuvIikaMtAe tihiM vAsehi addhanavamehi ya mAsehiM sesehiM pAyAe majjhimAe hatthipAlaraNo rajjugasabhAe ege abIe cha?Na bhatteNa apANaeNa sAiNA nakavatteNa jogamuvAgaraNa paccUsakAlasamayaMsi saMpaliyaMkanisapaNe paNapaNNa ajhayaNAI kallANaphalavivAgAI paNapaNNa' ajjhayaNAI pAvaphalavivAgAI chattIsaM ca apuTThavAgaraNAI vAgarittA pahANa nAma ajjhayaNaM vibhAvemANe vibhAvemANe kAlagae jAva savvadukkhappahINe iti| : aTTameNa bhatteNa apANaeNa visAhanakkhatteNa jogamuvAgaeNa ega devadUsamAdAya tihiM purisasarahiM saddhi muMDe bhavittA agArAo maNagAriya pamvaie pAseNa arahA iti 'sopadhitva jinAnAm' / sayameva paMcamuTTiyaM loya karei 2 cha?Na bhatteNa apANaeNa cittAhi nakkhatteNa jogamuvAgaraNa pagaM devadUsaM gahAya egeNaM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye purisasahasseNa saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavAra arahA NaM ariTThanemI iti 'sopadhitva jinAnAm' / / teNa kAleNa teNa samaeNa bhagavao mahAvIrassa ekkArasa vi gaNaharA rAyagihe nagare mAsipaNa bhattega apANapaNa kAlagayA / je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharate samve viNa ettA ajamuhammassa AvaccejA avaselA gaNaharA niravaccA pasinavyuyA / samaNe bhayavaM mahAvIre kAsavagAtteNaM bhagavo mahAvIrassa kAsavagottassa aMtevAsI there ajasuhamme agivesAyaNe gAteNa / therassa ajasuhammassa atevAsI there ajajaMbunAme kAsavagotteNa / ajajabunAmassa kAsavagottassa aMtevAsI there ajapabhave kaccAyaNagAte Na / therassa gaM ajapabhavassa aMtevAsI there ajalejaMbhave magagapiyA pcchpsgaattennN| therassaNa ajasejjabhavassa aMtevAsI there ajajasabhadde tuMgiyAyaNagotteNa / therassa Na ajajasabhahasta aMtevAsI duve there ajabhahabAhU pAINasagotta there ajasaMbhUyavijae mADharasagAtteNa / therassa NaM ajasaMbhUyavijayassa aMtevAsI there ajathUlabhadde gAyamagIte nnN| therasta gaM ajathUlabhahassa duve there, there ajjamahAgirI palAvabasagAttai gaM ajasuhasthI vAsiTTasagotte Na ityaavlii| bhagavao mahAvIrassa nava gaNA ekArasa gaNaharA hotthA : se kegaTTe Na bhaMte ! evaM vuccai0 jeTTe iMdabhUI goyamagette paMca samasayAI bAei, majhime aggibhUI goyamagatte Na paMva samasayAI vAera / there vAu nUI kANaTe paMca samasayAI vAei, prayo'pi sodarA: ityarthazeSaH / there ajaviyatte bhAradAe gotte Na paMca samasayAI bApaD / there ajanuhamme aggivesAyaNe geotte Na paMca samaNasayAI vAei, there maMDiyapune vAsiTe gAte Na aTThAIsamaNasayAI vAei / there moriyayutte kAsave gautte Na addhaTThAIsamaNasayAI vAei / there akaMpie goyame gotteNa there ayalabhoyA hAriyaNe gotte NaM ee Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskandhasya vicArAH donivi thega tinni tini samaNasayAI vAti, there ajameijjethere ajapabhAse ee duNNi vi therA kADinnAgotteNaM tini 2 samaNamayAI vAeMna / se eeNaTreNa evaM vuzcai samaNassa bhagavao mahAvIrassa navagaNA ekArasa gaNaharA heAtthA iti gaNavicAraH / therassa Na ajasuhatthissa vAsiTTasagottassa aMtevAsI duve therA suTTiyasuppaDibuddhA koDiyakAkaMnagA vgghaavnycsgottaa| therANa suTTiyasuppaDibuddhANaM kADiyakAkaMdagANaM vagyAvaccasagAttANa aMtevAsI there ajaiMdinne kosira geotteNaM / therassa gaM ajaiMdadinnassa kosiyasagottassa aMtevAsI there ajAdane gAyamagotteNa / therassa NaM ajadinnassa goyamasagottassa aMtevAsIthere ajsiihgirii| ajasIhagirissa aMtevAsI there ajavAire, ajavairassa aMtevAsI cattAri therA-there ajanAile, there ajAmile, there ajajayaMte, there ajatAvase / therAo gaM ajanAilAo nAilasAhA niggayA / therAo Na ajapAmilAo pomilasAhA niggyaa| therAo Na ajajayaMtAo jayaMtIsAhA niggayo / therAo NaM ajatAvAsAA tAvasIsAhA niggyaa| iti zAkhAsvarUpam / bhUmIe aNaMtare saMthArae kae avehAse pivIligAisattavahI dIhajAIo vA DaMseja tamhA ucco kAyavvA / varSAsu saMstAraka iti zeSaH / jo paraM pajosavaNotro ahigaraNaM vayaha so akappA mamerA nijjUhiyavvo gaNAo taMbolapatranAyavat / no kappara nigaMthANa vA niggaMdhINa vA golomamettA vi kesA taM rayaNi uvAiNAvettae / aSTamadazAyAmete / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye dazamyAM tu-tapaNaM seNie rAjA jAva sIhAsaNAo abbhuTTe i pAyapIDhAo paJcoruhai 2 jAva karayalasirasAvattaM dasaNahamatthae aMjali kaTTa evaM vayAsI-namotthu Na arahatANaM jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM / namotthu NaM samaNassa bhagavA mahAvIrassa Aigarassa nAva saMpAviukAmassa mama dhammAyariyassa dhammobaesagassa / tae Na sA cellaNAdevI jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvApacchai 2 samaNa bhagavaM paMcaviheNa abhigameNaM abhigacchai / seNiyarAyaM paro kaTTa ThiyA ceva tivihAe panjuvAsaNAe pajjuvAsA / // iti dazAzrutaskandha vicArA: samarthitAH // snAto liptazca gandhI dhRtasadazayugo vidyayA kluptarakSo mudrAvAn dikpatibhyaH pracuratarabali saMyata: sampradAya / nandAvattasya pUjAM tadanu vitanute devatAkaGkaNArcA paJcAgo mantrapATho malayajatilakaH puSpamAlAdhiropaH // 1 // saptadhAnyakaratnAmbu paJcadhAtvaM'gagharSaNam / mRtkaSAyAmbumAgalyamUlIvASNakamajanam // 2 // pratiSThAdevatAhavAna snAnaM jAtiphalAdibhiH / snAna saSidhi snAnI vAsacandanakuGkumaiH // 3 // kapUrasnAnamudrAsurabhikarayugAlepyagAtrAnulepa: puSpAropa: sapuSpa: pratisarakaraNa vAsanikSepaNa ca / vedInyAso'tha kRtyaH sadazayugadhRtAsarpirApUrNadIpA: deyAH sAdrI yavArAstadanu balisarAvANi pUrNA balizca // 4 // deyo digdevatAbhyo balirudakayuto bhUtasAthai sadhUpaH .. vastracchAdastadante'Jjalibhiratha tathA saptazasyAbhiSekaH / puSpAropo vidheyastadanu punarihAratrikaM vandanaM syAtyAnAM cAdhivAsya pratikRtiviSayaH syAttathotsargamArgaH // 5 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiSThAvidhiH zrutadevyAdi devInAM kAyotsargAn vidhAya ca / tata: pAtAlamityAdi paThan puSpAJjaliM kSipet // 6 // ayaM adhivAsanA-vidhiH / / kRtvA zAntibaliM praNamya ca jinAn dhUpaM kSipedAdarAdAMptAdastadanantaraM calajine darbhAdyadhaH sthApayet / anyasyAstu kulAlacakrakamRdA yuktaM ca ratnAsana sthApya mantrayuta sthirIkRtikRte mantraM nyasedAdarAt // 7 // sauvIramadhusarpiI rUpyakaJcAlakasthitaiH / netronmIlana kuryAt sUriH svarNazalAkayA // 8 // ghRtapUritakaJcolakadadhibhANDAdarzadarzana caiva / saubhAgyamantrapavana mudrAsaubhAgyapadapUrvA // 9 // kapUracandanasamAlabhana pratiSThA / mantrAbhimantriMtamathApi ca puSparopa: / vAsAn kSipet tadanu dhUpavidhi vidadhyAn mantra nyaset punariya khalu cakramudrA // 10 // dhUpodgrAhaNabahubarbAlacandanatilakA bhavanti kartavyAH / dadhyakSatAvamiNane kArya caturAdibhiH strIbhiH // 11 // kartavyA lavaNAvatAraNavidhiH pazcAttathA''ratrika bhUtebhyaH pracuro bali: punaradho ratnAsanasthApanam / asmiMzyopavizantu tIrthapatayo jAta pratiSThAM paThan / puSpANAmiha cAjaliM pratikSipedevaM paThaMzcAdarAt // 12 // idaM puSpaM gRhNantu jinA idaM puSpaM gRhNantu jinA iti / zrutadevyAdidevInAM kAyotsargAn kuryAt / jaha siddhANaM paiTThA tiloyacUDAmaNimi siddhipapa / ... AcaMdasUriya taha heAu imA supaiTTa tti // . // ayaM pratiSThAvidhiH samarthitaH / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye 'je chee sAgAriyaM na sevai, kaTTa evamavi jANo biiyA maMdassa bAlayA' iti / vRttistu-rahasi maithuna kRtvA punarguvA dinA pRSTaH sannapalapati, tasya caivamakAryamapalapato'vijJApayato vA dvitIyA mandasya-abuddhimata: ekamakAryAsevanamiyaM bAlatA-ajJatA, dvitIyA tadapahnavana mRSAvAdaH / AcArapaJcamAdhyayanaprathamoddezake / ... jANiya ta TaNapaNa hui visuttarusau maithuni pAvaiyA mUlu zrAvAparAyai AravaNajA taha uvadhAsu / paradAri avadhUtiyaha jAtA ekavAra dasa ubavAsA / kulavahu paradAriyaha sau uvavAsu / jANiu leki vittarupsau / pradhAna kulaputrIrAjaputrImahattamaputrIsArthavAhazreSThiputrI loki ajANiyauM asiu sau uvavAsaha / loki TagapaNa uhUyau mUlu / parigAha navahi ThAhehi jANaMtara atikramu karai navahi ThAehi uva0 10 / samvo vibhaMjai uva. 120 / rAtribhojana asaNakhAima jANatau nikAraNi karaI. paribhegu uva0 3 pAvaIyA mukkasaMnihi chaTu / AIsaMnidhi kAMThau daurau muhatItrepaNai pAtrAbaMdhi pAtraha kharaDiyai vAsiyai uva0 1 / selihi pArisihi upavAsu / aTuhi purimaDDhehi uva0 1 / iti prAyazciro / ( sampradAyalikhitamidam ) paJcavastukasya yathAciivaMdaNa 1 rayaharaNaM 2 aTTA 3 sAmAiyassa ussaggA 4 / sAmAiyatiyakaDDhaNa 5 payAhiNaM ceva tikkhutto // 15 // muhapottiya 1 rayaharaNe 2 dANi nisenjAu 4 cAlapaTTo ya 5 / saMthAruttarapaTTo 7 tiNi ya kappA muNeyavvA 10 // keI bhaNati ekArasamo daMDao / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcavastukasya vicArAH appaDilehiya dausA ANAI avihiNA vi te ceva / / tamhA u sikkhiyavvA paDilehA seviyavvA ya // 262 // 'dravyaparicchedapUrvaka' miti dravyaM-vAsA: / mA hAsiSTa 'ohAka tyAge' mA yoge siAMca adyatanyAM prayogaH / 'galapravajitA'vidhiparipAlanAdinA' iti / miSTAnnAdinA galapravrajitasya avidhipAlanAdinA / nayUhaka:-gavAkSa: 'pahavaMte' prabhavati vidyamAne / 'tAna'nviSato' tAna'ntAn / kikisiMghANa-jIvavizeSa: / 'amhaM puNa nasthi' etanmatamiti zeSaH / bhANakANA:-pAtrabandhakANA: / 'tAhe uvaogaM baccai paMcahi' iti / paJcabhiH-pUrvoktaiH sthAnaiH / 'muhaNaMtapaNaM aMto tiNi vAre pamajada' tti / muhataNaMpaNaM-kesariyAe / tiNNi pAre-triguNAn / dhAraNa pAtrasyeti aatmprtyaasnniikrnn| 'rayattANaM ca viTaNayaM saMlittA dhArija' AtmasamIpe dhriyate / 'na nikkhippar3a' tti na nikkhippa dure vyvsthaapyte| Rtubaddhe kole / 'varSAlu punaH abandhana upadheH sthApanA ca pAtrasya' dUre virAdhanAdi tacca prApnoti nikSiptena dure vyavasthApitena / bAhirakapa-kambalam / 'jasta ya jogA' tti jaI na bhaNaMti na kappaI tao aNNa / jogga pi vatthamAI uvagahakara pi gacchaMmi // 295 // kAlocitAnukUlAnapAyitvAt yasya ca yoga iti / yasya ca ghanAdeyoga:- pravacaneoktena vidhinA sambandhaH-prAptalakSaNaH / hiDaMti tao pacchA amucchiyA esaNAe uvauttA / davAdabhiggahajuyA makkhiTTA savabhAveNa // 297 // 'AvazyikyA yasya ca yoga' iti bhaNitvA tato nirgacchanti / pasatipraveze / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye pAyapamajaNa 1 nisIhiya 2 aMjali 3 daMDuvahimokkhaNa 4 vihiNA / seAhiM ca kariti tao uvauttA jAyasaMvegA // 311 // . evaM ca paDuppaNNe pavisao ya tiNNi u nisIhiyA huti / aggahAre majjhe pavesaNe pAya'sAMgarie // 312 // elugA-uMbara / toDAmA-ThANAo / yatere kasmin pAtre bhaktaM dvitIye pAtre jalaM grAhya, tRtIye tu mAtrake saMsaktabhaktAdizuddhiH / olaMbayaM-mAtrakaM / ogAhaNaya-pAtraM / pratisevanA-laghavaH prathama Alecyante, tte| gurava iti lakSaNA / punarakaraNarUpA vikaTanA tu AlocanA / kArikAdIpithikA-yogAtsargAdikA / akArakadoSaH apariNatideoSaH aprAvRtopaghAta iti pazcAd bhAga: aprAvRto yata iti pRSThAvalokanaM kAryam / 'cauraMgu umappata jANu heDA'chivAvariM nAbhi / unao kopparadhariya kareja paTTa va paDalaM vA' // 318 // bhikSAkAyotsarge namaskAraH / 'jaha me agugAI kuje' tyAdi gAthA vA / iccheja ma iccheja va taha vi ya payao nimaMtae sAha / pariNAmaviyudvIpa nijarA hai|aghir ghi' // 346 // lATapanjikA-vacanamAtram / dhamma kahaNNa kujjaM saMjamagAha ca niyamamo sake / padahamettaM va'Na siddhaM jajami timi // 352 // bhAvA''saNNA-asahatvaM / 'ogAhittA pANayaM giNhai' tti / mAtrakam avagRhya / mahati vaikiye indriye-liGgalakSaNe / tatrAnyatra vA puJchetadhaH sthAnikA nirlegnaM kuryAt / mattA vilohAvaganimitta lUhevaM iti zeSaH / tRtIyapaurUSyAM 'ghrANAzAsi' nAsikAyAM syurityarthaH // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlo gAyaracariyA thaDillA patthapattapaDilehA / saMbharaU so sAhU jassa va ja kiMci guvauttaM // 445 // yat kizcidanupayuktaM tat smarantu ityarthaH / vigicaNayApAriTrAvaNiyA / upasthApanA gAthA yathA ahigaya NAussaga vAmagapAsaMmi vaya tigekakaM / pAyAhiNaM niveyaNa gurugurNAdasi duviha tivihA vA // 667 // abhigataM jJAtvA ziSyaM kAyotsarga kurvanti guravaH vAmapArzva ziSya sthApayitvA trIn vArAn ekaikaM paThanti, puna: prAkSiNya namaskArapAThena, nivedanaM-yuSmAbhirapi mahAvratAnyAropitAni ityAdilakSaNaM, guruguNaiH varddhasvati sUravacaH, dik dvidhA tridhA vA / anyakaraNopapatte:pArzvasthAnamittakaraNopapatteH // 'sAraNamAiviuttaM gacchaM pi hu guNagaNega parihINaM / paricattanAvaggo caraMja taM suvihiNA u' // 700 // sparzanAnupaghAtAt - vastrasparzena livikAralakSaNasya upaghAtasyAbhAvAt / 'veTavedhAdinA vAtike ca ucchane' iti kvApi deze viNTakena vidhyate liga / mAtRgrAma:-strIjana: / 'sadA'prayoge sukhazIlatayA, asamyag yogazcAyogatopi apara:-pApIyAni' ti asamyaganuyogo'nanuyogAdapi pApIyAnityarthaH / AvazyakAdisUtrasya yAvat sUtrakRta dvitIyamaGgaM tAdi' ti sUtrakRtaM yAvat sAmAnyo'pi pAThyate ityarthaH / nAlabaddhavaliH-svajanavargaH / niruddhasya-nirodhasya tapAvizeSasya / prajJApakakathana bhAvayoriti / vyAkhyAtRvyAkhyeyayAM: lakSaNamityartha / kAyotsagai kurvayanuyogaprArambhArtha tat samAptau ca sarve'pi punarapi gurumeva vandante, anye punaH prAhu: jyeSThAryo'pi pandanIyaH ya: cintanAM kAra yatIti zeSaH / bimbapratiSThA svarUpaM yathAnipphaNNassa ya saMmaM tassa paiTTAvaNe vihI eso| saTANe suhajoge ahivAsaNamuciyapuyAe // 1132 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciivaMdaNa thuivuDDhI ussamgo sAhu sAsaNasurAe / thayasaraNapUyakAle ThavaNA maMgalapuvA u // 1133 // (bhavya.ityarthaH) vivihaniveyaNamArattigAi dhUvathayavaMdaNa vihiNA / jaha satti gIyavAiya naccaNadANAiyaM ceva // 1142 // (naivedyamityarthaH) 'vizeSapUjAyA digAdigatAyA' iti / ekAcAryasya dharmapratibodhakAdeH yA pUjA sA digAdigatA / jaiNo vi hu davatthayabheo aNumoyaNeNa asthitti / payaM ca ittha neyaM iya siddha taMtajuttIe // 1210 // mosaraNe balimAI na ceha jaM bhayavayAvi paDisiddhaM / tA esa aNuNNAo uciyANa gammaI teNa // 1213 // ucitAnAM gamyate tena dravyastaSaH / anena baliruktaH / agrAhAraH dvijagrAma: / 'dhaNNA nivesijai dhaNNA gacchati pArameyassa / gaMtuM imassa pAra pAra dukkhANa vacaMti' // 1348 // iyare vA''NA u ciya gurumAi nimittao paidiNaM pi dosaM apeccchamANA aDaMti majjhatthabhAveNa // 1476 / / / pratidinamiti doSaH // suyabajjhAyaraNarayA pamANayaMtA tahAvihaM loyaM / . bhuvaNaguruNo varAgA'pamANayaM nAvagachati // 1708 // // iti paJcavastukasya gAthA: paryAyAzca samAptA: // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam patto ya lahuyabaMdhU rahanemI nAma neminAhassa / ariSTanemi-carite / tamhA siddha ya na kAravejA aguvaraNamilakA (?) / nizIthacUau~ / vaMdeNa iti nibhI juva marU thera isthijoeNaM / na ya ThaMti nADae je aha ThaMti na pehagAI (1) // prekSaNakadarzanavicAraH / 'saMvacchara vAvi paraM pamANa' ityAdigAthAvyAkhyA yathAsaMvatsara vaa'vi| atra saMvatsarazabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyte| tamapyapizabdAn mAsamapi para pramANa varSARtubaddhayoH utkRSTamekatra nivAsakAlamAnametat / dvitIyaM ca varSa cazabdasya vyAhata upanyAsa: / dvitIya varSa varSAsu cazabdAnmAsaM ca Rtubaddha na tatra kSetre vaset / yatraiko varSAkAlo mAsakalpazca kRtaH / api tu saMgadoSAt dvitIyaM tRtIya ca parihatya varSAdikAla tatastatra vasedityarthaH / dazavaikAlikam / tattha NaM tuMgiyAe nagarIe bahave samaNovAsayA Na dittA jAva aparibhUyA ahigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA jAva bahUhi sIlavayaguNAMvaramaNa-paJcakravANa-pAMsahovavAsehiM cauddasaTTamuTThipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posaha sammaM aNupAlemANA samaNe nigaMthe phAsuyaesaNijje Na jAva paDilAbhemANA viharati / tae gaM pAsAccijA therA bhagavaMto jAva paMcasayaparivArasahiyA tuMgiyAe nayarIe pupphavaie ceie jAva samosaDhA / tae NaM te samaNovAsayA jAva vhAyA jAva suddhapAvesAI maMgalAI vatthAI pavarAI parihiyA jAva sAo sAo gihAo niggacchati niggacchittA egao milAiMti milAittA pAyavihAracAreNa niggacchati jAva therA bhagavaMto paMcaviheNa abhigameNa abhigacchaMti, taM jahA- sacittANa davANaM viusaraNayAe, acittANa aviusaraNayAe, egasADIeNa uttarIsaMgakaraNeNaM, cakkhuphAse aMjalipaggaheNaM, maNaso egttiibhaavkrnnennNH| . aDDhA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam jeNeva therA bhagavaMto teNeva uvAgacchaMti uvAgacchittA tiksutto AyAhiNa payAhiNa kati karittA vaMdati namasaMti jAva tivihAe pajjuvAsaNAe pajjuvAsaMti / bhagavaie bhaNiyaM / evaM uvavAie rAyapaseNae nAyadhammakahAe evamAi bahuehiM gaMthehi bhaNiyaM / dAravaie nayarIe kaNhe vAsudeve jAva bhagava ariTTanemI pucchio aDhArasamaNasAhassIo kayareNa vaMdaNeNaM vaMdAmi / duvAlasAvatteNaM vaMdAhi / AvassagacuNNIe bhaNiya / soyarIe nayarIe paesIrAgA kesi kumArasamaNa paMcaviheNa abhigameNa vaMdai khAmei / evamAi aNNe bahave samaNovAsayA paMcavihaNa abhigameNa vaMdati namasaMti / je bhikkhU sagaNecciyAe vA paragaNecciyAe vA nigaMthIe saddhi gAmANugAma duijjai Avajai caumAsiyaM parihAraTTANaM / sayameva AbharaNAlaMkAra omuyai omuyattA sapameva cauhi aTTAhi loyaM karittA chaTeNa bhatteNa usameNaM arahA saMvacchara sAhiya cIvaradhArI hotthA / teNa para acelae / jaMbUddIvapaNNattI / pacchime tibhAe paNNarasa kulagarA-- saMmuI, paDiluI, sImaMkare sImaMdhare, khemaMkare, khemaMdhare, vimalavAhaNa, jasama,'bhicaMde, caMdAbhe, paseNai, marudevA, nAbhI, usme| hanII mA Thi jaMbuddIvapaNNattIe / ruppa TaMkaM visamAhayakkharaM navi ya rUvao cheo / doNhapi samAoge rUvo cheyattaNamuvei // ussaggeNa jahiM davaliMgaM bhAvaliMgaM ca asthi so vNdnnijjo| jahA-rUvagaM, jattha suddhaM TaMka samakkhara so cheko bhavati / ruppa jattha suddhaM TaMkaM visamAhayakkhara so vi rUvago cheo na bhavai, ruppa jattha asuddhaM TaMkaMpi asuddha sopi sutarAM cheo na bhavai kiMtu jattha duNNi vi suddhANi so cheo / evaM so saMvyavahArya ityarthaH / jattha ubhayamavi asthi / ettha ya Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam ruppa patteyabuhA TaMkaM je liMgadhAriNo samaNA / davvassa ya bhAvassa ya cheo samaNo samAoge // 1139 // ettha ya ruppagatthANIyA patteyabuhA jayA vA davaliMga nathi tti na koi te paNamei / bhaNiyaM ca kiha liMgamappamANaM ? uppaNNe kevale vi jaM nANe / na namati jiNa devA suvihiyanevatthaparihINaM // 'kiha liMgamappamANaM ?' gAhA- ayA vA davaliMgaM gahiyaM tayA mijjati / TaMkatthANIyA niNhagA / sadagaM tevi rayaharaNagocchapaDiggahadhArI tahavi micchaviTThI je pAsatthAi tehiM bhagavao liMgaM gahiyaM na puNa savvaM aNupAliti tti / visamAhayakkharA ahavA saMviggA vi jayA nikAraNe pAuyAhiM hiMDaMti / evamAi to visamAhayakkharA evamAi vibhAsA / AvassagacuNNa / divasau pAuo hiMDai / pacakalpacUrNiH / gihatthavese mUlaM pakkoe vA rAai gihtthliNge| kalpe / addhaMsakA pakaM saMjaipAuekaM sIsaduvAriyAe.......mAso bhaNNA ega ahoratta buddhIe bAvaTThibhAge chettA tassa egasaTibhAgA caMdagaie tihIsamattIpa? bhavai / zahaM puNa evaM ucyate jai aTThArasahi ahoratta sapahi sphi| ........yA tIuttarA labhaMti to ekena ahoratteNa kiM labhAmo ? / evaM samIyakammae kae AgayaM / egasaTTi bAvaTibhAgA ahorattassa ya / sA egasaTTI tIsAra tihIhi mAso bhavaitti tIsAe guNeyavvA tAhe imo rAsI jAo / 1830 / eyassa egasaTTIe bhAgo hAyavo laddhA tIsa tihI / evaM eso uumAso niSphanno / esa ceva kammamAso sAvanamAso ya labbhai / esa ceva rAsI bAvaTThIhie caMdamAso vi lagabhai / nizIthagraMthe / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam nirayAvalIzrutaskandhaparyAyA yathA- viharai-Aste / adRrasAmaMtena ca dure na ca samIpe / uDDha jANu-utkuTukAsanaH / 'vaMdai namasai'tti / vandate stutyA, namasyati praNAmata: / 'caMdagassa raNNo sapakkha' iti / samAnapakSa samAnapArzva samavAmetarapArzvatayA / sapaDidisiM-sapratidik / abhimukhAgamena hi parasparasya samAveva dakSiNavAmapAvoM bhavataH / 'egAha kUDAhazca' iti / akaiva AhatyA hananaM-prahAro yatra tat akAhatyaM kUTasyeva-pASANamayamahAmAraNayantrasyeva AhatyA hananaM yatra / solliehi ya pakkaiH / taliohi ya-snehena pakvaiH / jiahi ya-bhRSTaiH / pasanna-drAkSAdijanyAsava-prasattihetuH / olaggAavarugNA-- bhagnamanovRtti: ulaggasarIrA-bhagnadehA, nitteyA-gatakAntiH / dINavimaNavayaNAdInA vimanovadanA / paMDulluyamuhI-pAMDulitamukhI / omathiya-adhomukhIkRtaM, ruhiraM appakappiyaMti-AtmasamIpastha / dAragassa aNupunviNaM ThiipaDiyaM ceti| sthitipatitaM-kulakramAgataM putrjnmaanusstthaan| ghAteukAmeNa ammo iti / hatukAmaH / pII alovemANA alopyntH| khaMDayAvihUNo-chAtrarahitaH / mittanAiniyayAdao viuleNaM ti / mitrANisuhRdaH, sAtayaH-samAnajAtaya, nijakA:-pitRvyAdayaH sambandhinaHzvasurapAkSikA: / bhogabhogAI bhuNjmaanniitti| atizayavanta:zabdAdIn / ajAhi aNAhahiyA iti / yo balAt hastAdau gRhItvA pravarttamAna nivArayati so'paghaTTakaH tadabhAvAt anpghttttkH| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH / paryAyA likhyante yathA- AcAre zastraparijJAyAH udde0 4muktakaM-mutkalam / udde0 5-jyotissmtii-kaaNgunnii| 'maraNadukkhamAbhA' iti abhayamityarthaH udde0 6-'saMvartitalokapratarAsaGkhyeyabhAgavarti prdeshraashiprimaannaaHtrspryaaptaa:'| etacca mAnaM svAvagAhanayA draSTavyam anyathA virodhaprasaGgAt / gudakIlikA-harisa / zItikA-UTikA / sAmidagdhanagaram - arddhadagdham / kesarANi - kuGkumakesaravyatiriktaM haTTadravyaM samAptaM prathamAdhyyanam / dvitIye'dhyayane pra0 udde0-smAtpadarUpaM yatsayaM (yadavyayaM) tena lAJchitAH / jAtirasaH-sahajarasaH / hRSIkAni - indriyANi / kalambukApuSpaMkAhalikA / na tAva rikI-na nirAkulaH / udde0 2-muktolI-moTTA / u0 5-sitA-zarkarA / avaskandAdinA-dhATIprabhRtinA / tRtIyAdhyayane udde0 2-kAlapraSThAdaya:-mlecchAdaya: / trapuSIphalanibandhanaM-kaTukakakaTIviNTam / adhyayane 50 u0 1- deze AmravRkSaH veNurvA' tvaka sAratvAdanayoH / kurukucAdibhi:-gaNDUSaiH / kalkatapasA-zaThatapasA / u02-pasya vatvaM-pakArasya vatvam / cakati-bibheti / stenakuliGgAdInAM-caurakuliGgAdInAM / u04-jAmbAla.-mUtrapurISodbhavaM kadamam / gadAgadakalpasya-mAndyauSadhIkalpasya / 'jahA diyApAyamapakkhajAyaM' ityAdi-gAthArtho yathA-diyApAyaM-dvijapAtam, ajAtapakSa svAzrayAt utpatitukAmaM taM pakSiNaM, acAiyA-azaknuvanta, taruNaM-bAlam / aviil:-tmbolH| anapAcInamArga:-uttamamArgaH / adhItAnvikSikIkasya adhItatarkAdividyAtrayasya / SaSThAdhyayane udde0 1-ekAntarite-ekena 'uyariM ce' tyanena padenAntarite mUI (yaM cetyasmin pade mUka iti zeyam / vicyuzabdena kRkalAsAkRtayaH jIvA ucyante / ambarISAbhANDaH / u02-'aparimANAye' tyavyayaM dIrghakAlAthai yathA cirAyeti / dIptajihvAdaya:-zRgAlyAdayaH / u0 3 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye 'nimmANei parI cciya appANau na veyaNaM sarIrANaM / appANucciya hiyayassa na uNa dukkha paro dei' // 1 // asyA artho yathA-nirmApayati vedanAM paraH sarIrANaM-zarIrasyaiva Atmanastu na vedanAM paraH ka-tuM samartha: / hRdayasya tu ' appANucciya Atmaiva duHkhaM dadAti na tu para iti gAthArtha: / sputt-vissmonntm| 'A~' iti evaMparyAyaH / avarugNavAhanAnAM-bhagnavAhanAnAm / mImAMsAavicAraNA / u0.4-kRtsnaM vAGmayamita' iti / itA-mAsakAzAta nirgatamiti jalpati / 'krIDanakamIzvarANAM' garvAdhmAtajalpakaH krIDanakaM jAyate / 'gantu tattha'caya to' azaknuvan / u0. 5kSIbA iva-mattA iva / aSTamAdhyayane u01 aitihym-anaadivaartaa| 'athavA aloko'sti na ca leokA bhavati, loko'pi nAmAsti, naca lokA lokAbhAva ityevaM syAdaniSTaM caidi'tyatrArtho yathA-athaveti pravektiAdviparya yeNAyojyate-pUrva hi 'loko'ratI'tyuktaM atra 'valokA. 'stI' (yucyate / tatazcAtrApi astinA saha sAmAnAdhikaraNyAt yadasti tatsarvamaleokaH syAt 'na ca loka bhavatIti kazcanApi na praapnotiityrthH| athavA aleokapratipakSabhUto 'lokA'pi nAmAsti' paraM na sa lokaH prApnoti kiM tarhi lokAbhAva aloka eva syAdityartha: / athavA 'na ceti pAzcAtyena padena saha sambadhyate, tadyathA-loko'pi nAmAsti paraM na bhavatIti tahi kiM syAdityAha-' leokA leokAbhAva' iti / lokaH sannaloka eva syAdityartha: tasyApyastitvena vyAptatvAdityarthaH / kizcAsya vyApyasya vyApakatve sati lokasyetyarthaH / dvivacanabahuvacane aNyAyojye vakSyamANasUtrajAte iti zeSaH / adhyayane 9- kimiya.kasyAyaM kimiyaH / upapati:-pAradArika : / .. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dvitIyaH khaNDaH gaI bhadRSTAnto'pi yathA suzrAnto'pi vahed bhAraM zItoSNaM ca na vindati / santuSTazca bhavennitya - mAcarettrINi gardabhAt // 1 // paTavAsA-devagandhavizeSAH / niHzreotram-auSadhavizeSaH / mathuH-badaracUrNAdikam / dvitIyazrutaskandhakadazamoddezake-'taM no vi (hi) tti vaejjA nA haM daha (aNihi) tti vaejjA' ityetau zabdo paruSArthoM ' annaM vA pharusaM na vaijja' tti cUNNivacanAt / upcrH-caursmiipsthH| saMstArakamapavartakam uTakaM ityekArthAH / dUmiyavasahI-dhavalitA / aMteNa vA-ante ityartha: / majjheNa vA-madhye / tRtIye saptaikakesecanapatho nikkA kulhI ityekArthA: / pralehyA gavAdanI khANasthAnamityekArthAH / pAtraM samAdhisthAnaM viSThAmUtrabhAjanamityekArthAH / 'cariyANi' - gRhaprAkArAntarANi 'DiMbANi' - DamaravizeSAH / 'saMtasAvaegja'-sat svApateyaM saMvalakamityarthaH / // ityAcArAGgasya paryAyA: samAptA: // sUtrakRtAGgaparyAyA yathA-savvAmagaMdhaM-AdhArmikam / pudgalA: saMskArA: kSetrazA AtmAna ityekArthA: / jahabbhapaDalassa-abbhoDiGgakasyetyarthaH / 'satta'ddhatarU visame na mehayA tANa cha? nahajalayA / gAhAe pacchaddhe bheo chaTTotti ekkakalo' // etad gAthAlakSaNam azanyasanena jJeyam, arthastu yathA-sapta mAtrA gaNA jJeyAH, arddha tarugurucyate, sa ca bhavati, viSame na medhakAguravaH SaSThe sthAne kintu nabhojaladA: laghuguravaH ityarthaH / vAmamAgoMdarzanavizeSaH / sUryasambhedino'nye-sUryAdupari svarga yAntItyarthaH / trairAzikA-gozAlakamatAnusAriNa evocyante / adhyayane dvitIye vaitAlIyam Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye vaitAlIyaM rlaganaidhanA: SaDa'yupAdeSTau same cala: / ' na samo'tra pareNa yujyate netaH SaT ca nirantarA yujo: // aMzakAn nyasya tato mAtrAbhirvaitAlIyalakSaNaM jJeyam / arthastu-lagaragaNa-laghuguravaH sarvatra nidhane kAryA: SaT ca kalA: ayukpAdeviSamapAde, aSTau tu mAtrA: same pAde kAryA: / tathA la-laghuH samaHsamapAdodarbhabo na pareNa yujyate laghunA saha, na ito hetoH SaT nirantarA laghavaH kAryA yujo.-samapAdayoriti vaitaaliiylkssnnaarth:| samItarupatra:-samItarupatravat stokamupAya'te puNyaM zAkatarupatravanca bahutaraM pAtaM gacchati / utprotka(kSa)Na:-AbhASakaH / kukkaTasAdhyaHmAyAsAdhyaH 'daMDakaliyaM karitA' ityAdigAthArtho yathA-daMDakaliyadaNDarItiM kurvANA: / yathA kolikadaNDe sUtraM udveSTayate nikhilamapi tathA AyurudveSTayanta: vAsarA prayAntItyartha: / kaNhassa piucchApitRSvasA / piyaputtabhAyakiDagA-kRtakacAtrAdivyapadezataH pate praccha-' napataya ityartha: / 'na ya tuppijjai ghayaM va telaM vA' na tuppijaina copaDijai / Takavastula iti nAma / 'lohikuMthurUvAI' ti / lohikunthavo-jantuvizeSAH samavayaramANA-AzliSyamANA: |kssaadrnncuurnnvishessenn / sauMDIyam-Apadya'viSaNNatA / dvitIyazrutaskandheDiba:- parAnIkazRgAlikA bhayamityekArthA: / Damara-svagaSTrakSobhaH / puSkariNI-taDAgarUpA / dharmalAbhAdikaM drammAdikam / thUriyATakA: khulukA iti jaGghAdyavayavavizeSAH / dazaddhi gujo mASaH / (khaDga) kheTako-asipharako / kharrAvazadamabhyavahArya-sukumArikA modakAdi / arbhaka:-bAlaH / kuhaNakakandukAdayaH-pratyekavanaspativizeSA: varSAchatrAdayaH / gaMDI-ahiraNi kASTham / abbhavAluya-abhrakamizravAlukA / adhyayane 4-apUrvAyA abhAvAt-apUrvajIvotpattarabhAvAt / adhyayane 6-atyaGgAni-pradhAnAni / 'saMsAramocakAdInAmapi' iti / ye Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH mArito'yaM vRddhAdiH sukhI bhaviSyatIti buddhyA vyApAdayanti teSAM mlecchAdInAm / AtatAyinazabdena goghAtakAdayaH Sada ucyante / 'akalkakuhakAjIvanaM' kalkaH-pApaM kuhakaH-mAyAgolakAdikaH tAbhyAm AjIvanaM yatra nAstItyarthaH / 'vratezvarayAgavidhAnene 'ti / vratArtham Izvarasya yAgavidhAnaM tena / adhyayane 7-'gataM na gamyate tAvadagataM naiva gamyate' ityAdizlokArthastu yathA-atItagamanakriyaM vastu na vartamAnakriyAyuktaM bhavati, agatam anAgatakriyaM na vartamAnakriyaM bhavatItyarthaH / iti suutraakRtaanggpryaayaa:|| sthAnaparyAyA yathA-vaizA-jADyam / AzravaNakledane lAlAnirgamArdratAkRt amla ityrthH| riSabhasena:poNDarIkaH / ThANe 2-khaNDaH saNDaH kalhoDakaH / ukSA-sambandhanam / atthavAvarNa-arthavyApanam / 'gaNaharatherAikayaM' ityAdigAthAyAM yathAsaGkhyaM, yathA gaNadharakRtaM dhruvaM 1 therakRtaM calaM.2, tathA AdezAt kRtaM dhruvaM 1 muktavyAkaraNakRtaM clmiti| tathA dhruvam-aGgapraviSTaM 1 calam-anaGgapraviSTam 2 / 'karmakartRprayogo'yaM' karmavabhAvAdityarthaH / tato 'bhavati sampadyate' ityarthaH / 'asajJinazca nArakAdiSu vyantarAvasAneSUtpadyante, na jyotiSkavaimAnikeSviti teSAmasajJitvAbhAvAdihAgrahaNaM' ityasya vAkyasya tAtparyArtho yathA-asajJina: jyotiSkavaimAnikeSu notpadyante iti teSAM jyotiSkavaimAnikAnAm asajJitvAbhAvAdagrahaNaM / trisopAnapratirUpakA:-yatra diktraye sopAnAni pratidvAraM syuH / pUSA cetIzvarA bhAnAM' bhAnAmiti nakSatrANAM / geMdukaH-daNDakaH / 'dRSTigocarAtisUkSmadravyAsaGkhyeyabhAgamAtrasUkSmapanake ' tyAderartho yathA-yat dRSTigocaram atisUkSmadravyaM tasyA'saGkhyeyabhAgamAtre panakajIvo yaH taccharIrAsaGkhyAtaguNakhaNDIkRtavAlAgrabhRta ityarthaH / 'etto addhAi Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye niyameNa' miti dvAdazavarSasaMlekhanAyA arddhAdiniyamato vidheymityrthH| 'tatra nArakA: kati kati-saGkhyAtA: saGkhyAtA ekaikasamaye ye utpannAH santa: sazcitA: katyutpattisAdhAt buddhyA rAzIkRtA: te katisaJcitA' ityasya tAtparya-yathA kati kati ityasya paryAyo'yaM saGkhyAtA: saGkhyAtA ekasmin ekasmin samaye ye utpannAH te bhinnabhinnasthAnotpannA api saGkhyAtotpattisAdhAt katisazcitA ucyante-saGkhyAtasaJcita ucyante ityarthaH / mehanaM-puskhaliGga / bhattIsaha-bhakttauSadhaM / 'gutto samiyattaNami bhaiyavvA' yata: saMvRtakAyatvena gupto'pi manasA duSTa cintayan na samita: / ' tavajaNavAvAraparo' tapaHsamupArjane vyApRta ityarthaH / zuddhacAtuthikAdayaH- caturthabhAgagrahItAra: karmakarAdayaH / nAlikabaddhakusumAni - vRntayuktAni / lekhAcAryA: - pAThayitAraH / tristhAnakadvitIyoddezake tu 'purAvaTThapurANe' pUrvazikSito yaH purANa: bhraSTaH jAta ityartha: / 'saMviggo ujjuo ya teyasI 'ti / sAMvaggaAdeyavacanaH / tejasvItyartha: / 'bahuso payAso ya' durAcArasya bahuprakAzaka ityarthaH / 'aNaisesI se' anatizAyItyartha: / 'AsayaposayasevI-mukhApAnayo: sevakaH / 'vaTTai nayAvi AvAe' na copakAre vartate ityartha: / hastikalpanaM-hastipraguNIkRtiH / catuHsthAnakeSu - 'aisaMghaNaparassa-vaJcanAparasya / 'suhadukkhabahusaIyaM' sukhaduHkhabahuutpattikam / 'mottaNa sagamabAhaM' svakaM-nijaM / tamhA sa kAlakAlo' sa maraNakAla ityarthaH / 'oyariyAvAA'-audarikavAdaH / 'klnii'-daalii| 'asthitaamrphlaani'-aathiitaaniityrthH| * SaTprajJakagAthAdirUpa' iti / SaTpranako granthavizeSaH / adhyaya0 5'desaviraI paDuca doNhavi paDisehaNaM kujje 'ti / dezaviratiM pratItya dvayoH sarvadravyaparyAyayoH pratiSedhanaM kuryAdityarthaH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H .. dvitIyaH khaNDaH 'tadahigadAsanivattIphalaM'ti / aNuvratAdikadoSanivRtti: phalaM mahAvatakathane phalamityarthaH / 'doSAnnabhugi'ti / rAtriparyuSitabhojItyarthaH / 'omaMthiya' tti / adhomukhaM / 'pAsa' tti pArzvana / tRtIyaM tUttAnaM / AhArA-tantukA: / ettha pasiddhI' uttaraM / oghasaNaM (osagaNa) buDDanaM mANusse AbhiAge ya' mAnuSopasargA: balAt karma kAyaMte ityAdayaH / kAlAMtarasabIjA paDisiddho visai-pravizati / 'bhAjanaM saMmArTi' bhavyarItyA karoti / 'ajAghare '-cAmuNDAgRhe / pratyaigirAM skhalitAdirUpAm / vgghaaddiy-muhmkkddiyaa| paDisiddhesu ya dose-dveSe / 'dahanAdyaM RkSasaptaka' miti / kRttikAdyamityarthaH / 'maicyAdikam'- azvinyAdikam / 'yAturAzAyAM' gacchato dizItyarthaH / 'parighAkhyAmaniladahanadig rekhAM' ityasyArtho yathA-iyaM pUrvokttA nakSatrapaddhatiH parighAkhyA bhaNyate, tata imAM parighAkhyAM nakSatrapaddhatimatItya-ullaGghya kiMviziSTAm ? anilena-vAtena prajvAlitadahanA dig rekheva tAM / adhya0 8-'paumuttaro ttha paDhamo pusvimasIuttare kUle' iti / pUrva digvatinyA: sItAyA uttare kUle ityarthaH / adhya0 9'sAjINe bhujyate yattu, tada'dhyasanamucyate' iti / saha ajINena bhujyate yat tat sAjINa m-ajINa mityarthaH, adhyasanaM cocyate / iDA dakSiNA nADI vAmA tu nADI pingglaa| vaidyakRSTaka:-vaidyasevakaH / cilAtakSetre-mlecchakSetre / cAturvarNya-brAhmaNAdikaM / 'samuhAi samussio va jo navao' iti / svamukhAni-dvAdazAGgulapramANanijamukhAni yasya dehe navaguNAni syuH, aSTottarazatAGgulocchyadeha ityarthaH / prativezikarAja:-pratyAsannA raajaa| omavayabhikkhaviyaraNaM 'ti / duHkAlAtyaye / punarnavA-sATaDI / AgneyaM-kRttikA, AdityaM nakSatrapunarvasurucyate / brAhamyaM-abhijit bhRguH-zukraH 'bharaNI svAtyAgneyaM' ityAdizlokeSu trINi trINi nakSatrANi prAyaH ekaikasyAM vIthyAM yojanIyAni, yata: kvApi catvAri nakSatrANi ekavIthyAM santi / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye adhya0 10 - 'satantrIkakaraTikA' iti / karaTikAyAM hi tantryo bhavanti / 'pariNAmo hyarthAntaragamana' mityAdizlokaH dravyArthanayasya matena / satparya yeNa nAzaH ityAdizlokastu paryAyanayamatena / 'vemAya' vimAtrayA / 'jahaNNavajo visamo samo vatti / jaghanyaguNavarja: jaghanyasnigdhavarja: viSamaH samo vA bandho bhvtyevetyrthH| acapaTalasyeva' abbhoDiMgasyevetyarthaH / 'saikaraNaM'ti smRtikaraNaM / 'jammaNaviNIya ujjhA' ityAdi-gAthArtha: yathAsaGkhyena jJeyo vRttiM paribhAvya agrataH pazcAcca dvAdazacakriNAM vRttAvuktatvAt / 'silanicao rAyahANi' tti silanicayaH parvataH / 'paDhamabIyaduo' iti / prathamadrataH kSudhAdrutaH, dvitIyadrutaH pipAsAdrutaH / anAmikA-vRhadagulikAyA laghutarA / madhumukhAH-bhaTTAH / 'mAvalA:'-prakRtivizeSAH / 'ege bhavaM duve bhavaM' bhavAnityarthaH / sthAnAGgaparyAyAH samAptA: / samavAyaparyAyA yathA-'vANamaMtarANaM sohammAo sabhAo' teSAmapi sabhAnAmatannAma / 'zarIrAvayavapramANaspanditAdi-vikAraphalodbhAvakamiti - zarIrAvayavapramANasya spanditAdivikArasya ca spanditaM-calanaM / chadai:-patraiH / 'saMto hAi alogo' iti-sAnto'lokaH praapnoti| 'vimANAvAsasayasahassA' iti-vimAnAvAsazatasahasrANItyartha: / prakIrNaka:-cAmaraH / 'joyaNasahassa paDhamaM vAhalleNaM ca' iti-bAhalyam uccatvamatra jJeyam / 'puDhavovalavairasakarA paDhamaMtipRthvIupalavajrazarkarAmayaH prathama ityarthaH / vibhAjitaM-vibhAga: vyavasthitaM samAMzaM-samavibhAga yojanabhyekaSaSTibhAgAnAM madhyAt SaTpaJcAzat bhAgapramANaM candramaNDalamityartha: / 'paNNarasabhAgeNa ya' candraM kRtvA rAhuH panarasameva paJcadazabhirbhAgaH taM candraM carati / 'kAlo vA joNhA vA' iti-kRSNo varNa: jyotsnA vA / 'sarveSAM nakSatrANAM sImAviSkambhaH saptaSaSTyA bhAgaiH bhAjitaH samAMza: Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH samacchedaH prApta' iti-samAMzatA tu uktavyatiriktabhAgAbhAvAt samAMzatA na tu bhAgasamatayaiva / 'sattadi khaMDie ahoratte bhAgAo ekavIsati - saptaSaSTyA khaNDite'horAtre ekaviMzatirbhAgA bhavantItyartha: / 'etadeva dviguNaM SaTpaJcAzato nakSatrANA' mitidviguNatvaM ca nakSatrayoIyatvAt / 'na bAdhate' iti-abAdhA-karmaNo'nudaya ityarthaH / tadeSa caturazItyA lakSairguNitaM pUrvamucyate' iti-pUrvamiti sngkhyaavishessH| 'tacca sthAnam' ityatra padachedaH kArya: / 'sthAnAntaramityevam' iti svasthAna-sthAnaM iti prAg vyAkhyAtaM, sthAnAntaraM tu pavaM vakSyamANanyAyena, tathAhi-pUrva svasthAnaM tadeva caturazItyA lakSaiguNitam anantarasthAnaM truTitAgaM bhavatIti / 'caudasa nAmA o aMgasaMjutA' iti 'pubbatuDiyA'DaDa' ityAdIni caturdaza nAmAni aGgasaMyuktAni kAryANi / tato'STAviMzatiH saGkhyAvizeSA: sthAnalakSaNA labhyante / zIrSaprahelikAyAM caturnavatyadhikaM sthAnazatam aGkasthAnazataM syAdityartha: / 'chedena aSTAdazalakSaNena' iti / chedenaaMzena / 'egUNapannAsaime maMDalagae aTTANaui egasadvibhAe muhuttassa divasakhettassa nivuiDettA' iti / ekonapaJcAzattame maNDale tiSThan gaviH rekaSaSTibha gaiH muhUrto bhavati teSAM bhAgAnAM aSTAnavati bhAgAna dinakSetrasya hAni nayatItyarthaH / dhaNUvi aMgulAni 96 / nAliyA-daNDApakaraNavizeSaH jugaM-yUpaM akSaH-zakaTasambandhI, muzalam etAni sarvANi hastacatuSTayam iti tAtparyam / 'dravyAdibhedAt vA vizatirvA' iti-dravyakSetrakAlabhAvAH paJcasu indriyeSu catvAraH pratyeka yojyante, tato viMzatirindriyANItyarthaH / 'ettha ya samalakkhaNAiyA jamhA / navanAyayasaMbaddhA akkhAiyamAjhyA teNaM // to sohijjaMti phuDaM' ityasya gAthAzakalasya vyAkhyA yathA-samalakSaNA:-samasvarUpA: navajJAtasambaddhA AkhyAyikAdyA: tena kAraNena zodhyante tato 'vegalAnAM' uddharitAnAM 'punarukttavarjitAnAM' arddhacaturthA eva Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye. kathAnakakoTyo bhavantIti tAtparyArtha: / 'anazaninAM bhaktadvayachedo bhavatI' ti vyAsanakApekSayA / 'tRtIyakapraNAyakabheda' iti / tRtIyapratipAdakabhedasya sUcanArtha ityarthaH / bodhanaM-prajvAlanaM / 'zeSamUlaguNA:' prANAtipAtAdipUrvoktamUlaguNApekSayA zeSAH mUlaguNAH / 'eko ya hoi sanvaTe' lakSa iti zeSaH / 'dardareNa capeTAbhighAtena' iti / capeTAbhiH bhittiSu dattapazcAgulyaH / 'ogAhittA' avagAhya-'dho gatvetyarthaH / manuSyANAM AvAsA: zarIralakSaNA eva / 'Urdhvam acyutaM yAvat' ityAdivAkye'rtho yathA-iha manujaloke utpadyamAnasya acyutAditi tAtparyArtha / tata: acyutamanuSyalokayoH antaram Urdhvaloka ihoktaH / narake sAmAnyApekSayA dvAdaza muhUrtA: sarvanarakApekSayA, yataH dvAdazamuhUrttAnantaraM saptAnAmekatrApazyaM naarkotpttiH| // samavAyaparyAyA: samAptA: // bhagavatIparyAyA yathA-zate 7 u02-'tiriyANaM cAritta' ityAdigAthArtho yathA-tirazcAM pazcamahAvratAropaNaM syAt aSTAdazapApasthAnoccAraNe sati ityarthaH / u0 9-tRNazUka-tRNasilUH / samutpanne prayojane ye gaNaM kurvanti te gaNapradhAnA rAjAno gaNarAjA:-sAmantA: / zate 25. u0 3. sthApanA saGkhyAta- brahmalokatiryagu- | 'tiNhaM sahassapahattaM' iti / trayANAM pradezAH madhyaprAntazreNayaH / | samyaktva-thutadezaviratisAmAyialoka- adholokako- | kAnAM / 'tadadvayasya bhAvAta zreNaya: pazreNayaH / / sAdhusAdhvIdvayasya bhAvAt 'viza tireva teSAM' sAdhusAdhvInAM zrUyate // iti bhagavatIparyAyAH samAptAH // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH praznavyAkaraNaparyAyA yathA - ' sUtra byavasthApyamato vimRzya vyAkhyAnakalpAdita eva naiva' iti vyAravyAnakalpAt-prajJAzAstrapustakAdilakSaNAt itaH-pUrvoktAt naiva sUtraM vyavasthApyamityarthaH / 'saMsAramocakAH' iti / vRddho'yaM andho'yaM iti bhaNitvA ye mArayanti te saMsAramocakA: / 'vraNe zvayathurAyAsAt' zvayathuHzophaH / iti praznabyAkaraNaparyAyAH // jIvAbhigamasya yathA-'sataH sambhUtabhAvasya cAru rUpaM phalaM ca yad' iti, sata:-AptAt sambhUtabhAvasya-zAstrasyatyarthaH, cAru rUpaM phalam-abhidheyamityarthaH / 'vacanAjinasaMsiddhaH tannararthakyamanyathA / tannararthakyaM-vacananararthakyam / 'sarvazAdapi hi zrotuH tadanyasyArthadezane' iti / zrotu:, kiMviziSTasya ? tadanyasyA'sarvajJasyetyartha: / 'tadAdhipatyAdAbhAsaH sattvArtheSapajAyate' iti, sattvArtheSu-puruSArtheSu ityarthaH / jIvAbhigamaparyAyA: samAptA: // prajJApanA'STAdazapade-'dezato'pi svAvagAhanAtatapradezo'yamanAhAraka:' ayaM kevalI svAvagAhanayA kRtvA vistRtapradezo'nAhArakaH syAdityartha: / vizatitamapada-'muhatUrae ceva'tti / mukhavAdyAni DimbhAnAmiva / goviso-govRSa: |"ghynnuvv chale' iti / ghayaNobhANDa ucyate / dhATi-bhaizyopajIvi (na:) tridaNDina: dhADIvAhA bhaNyante / trayoviMzatitamapade-'sa sarvajJatvAzca bhavati' iti / sa vyAbAdhAbhAvaH / vyAbAdhAbhAvo nuH svasthasya jJasya nanu sa sukhaM' iti / vyAkhyA yathA-sukhaM ki bhaNyate ? sa vyAbAdhA'bhAvaH, kasya 1 nu:puruSasya, kiviziSTasya ? svasthasya punaH jJasya ahA? | zarIrasambandhAt 'agurulaghu AtmAnaM namati zarIraM na guru nApi ladhviti' zarIraM kartR AtmAnaM karmatApanna namayatIti tAtparyam / 'khadyotabudhnAdiSu' iti / budhnaM-gudapradezAdi / 'beiMdiyajAinAmeNaM pucchA / go01 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye jahaNNeNaM sAgarovamassa nava paNatIsatibhAgA paliovamassa asaMkhejahabhAgeNaM UNagA' / arthastu-yaiH paJcatriMzadAbhirbhAga: sAgarIpamaM syAt teSAM bhAgAnAM madhyAt nava bhAgA ityarthaH / 'vangukosaThiINaM micchattukkosaeNa aM laddhaM' ityAdigAthA vyAkhyA-bargotkRSTasthitinAM triMzatsAgaropamakoTIkoTipramukhAnAM mithyAtvotkRSTasthitinA saprtAtasAgaropamakoDAkoDilakSaNayA guNane yat labdhaM zeSANAma ayaM jadhanyaH sthitikAla: palyopamAsaGkhyeyabhAgona itigAthArthaH / 'jahaNNeNaM sAgarovama paNavIsAe tinni satta bhAgA' iti / asya vRtti:-ee ceva satta bhAgA beiMdiyaThiibaMdhe SaNabIsAe guNijanti / dvayorapi bhAvArtho yathA-sAgaropamasaptabhAgA: paJcaviMzatyA guNyante, tata: saptabhAgAnAM paJcaviMzatyA guNitAnAM ye trayo bhAgA: te gRhyante, palyopamAsaGkhyeyabhAgAnA: prAktanasaptamAgebhyaH ete sthUlatarA ityartha: / 'darisaNAvaraNijjAdI' darzanAvaraNIyAdo ityarthaH / 'asaMkheppa'ddhapaviTTe' asakSepyakAlapraviSTa iyartha: / 'go0 ? jeNaM jIve asaMkhe'ddhapakTrei savaniruddha sese Aue sese' iti sUtrAnantaraM padacchedo jJeyaH tadanantaraM sabbamahaMtIe AuyabaMdha'ddhAe ityAdi sUtraM jJeyam / 'kammabhUmaga-palibhAgI-gambhiNiyA'vahiyakammabhUmithijAo jAissaraNAiNA bhAvaligaM paDivajjaitti / artho yathA-karmabhUmijAyA: apahRtAyA:striyo jAtaH puruSaH bhAvaliGgaM pratipadyate yaH sa kammabhUmagapalibhAgI puruSa ucyate / pade 28-'cukkakhalitanyAyAdavirahitaH yannirantara-manAbhogAjjAyate AhArAdi tat cukkhaliya'ti bhaNyate / pade 33-javanAliyA-kanyAcolakaH / 'neraiyANaM bhaMte ! ohissa kiM aMto bAhiM' iti / kiM anta:-avicchinnaH santataH, bAhiM ti vicchinna ityarthaH / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH * 'kRtvetthametAM yadavAptamatra, puNyaM mayA tena bhavantu bhavyA: / prajJApanArthAvagamAna pta)zuddha-bhAvAnvitAH sattvahitAya nityam // ' // iti prajJApanAparyAyAH samAptAH / / nizIthacUNiprabhRtiparyAyA yathA - 'attheNa kAraNaM pappa' attheNa-bhASyena / kArati ruci: / 'lomasiyANa'ti-cinbhaDI / osanna-prAyaH / gothumo-vAyavizeSo meSo vA / ugghADAporasIdvitIya praharaH / 'kokArasaddabhihANeNa ya'tti kozabdenetyartha: / samAvattIe-samIpe / ANakheUNa-vijJAya / vAhittA-AkArya / 'tao uThieNa'tti-rogAdutthitena / saijjhiyatherI-prAtivezikastherI / kuDiyA-zarIraM / aMbamgahaNaparicchaDo-AmragocchakAdi / gojo-naTa: / paDhiumAvAhei-vidyAM parAvartayati / na vahai-na bhavati / 'goyAriyA' etatpratyantena / 'vaMjaNasaMjogA vyakta' iti / paJcamI jJeyA / 'dosu mAo dumatti, dosu puDhavIe AgAseM ca / 'kalidAvaraNe bhaMgANa'tti / prathamadvitIyayorityarthaH / 'ghaDassa daMDAdao'tti / vaidharmyadRSTAntaH / 'mAsakaNaphoDiya'tti / vagghAriyA kaNa kuMDagA tiuDerA / moya-mUtraM / sahoDhaH-saloDaH / vallikaraMtumbaM / samAhisu-mattapasu / 'bukkannaehiti ghATikayA / 'aNukkarisaNavakaM daTThavaM'ti / ajaghanyamityarthaH, utkRSTaM pArAJcitaM / 'ca: aNukkarisaNe'ti / amUDhadiTTIyatti yazcakAraH / 'pAhaDiya (vADahiya) saMjai'tti garbhavatI / nikkeiyA-prasUtA / appAhei yabhaNati ca / kAliyAe-rAtrau / IlaeNa-dAtreNa / 'maNohiya aisaya ajhayaNA yatti / manaHparyavajJAnAvadhI / 'vAcAcAvallapharusapisuNe'tyAdi / vAcazcApalyAdiSu pravartananigrahakaraNaM / moNeNa vAsati / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye AsaNamiti jJeyam / nasaNaM-nyasanaM / 'taNugaikiriya samiI' tanugatikriyA IryAsamitirbhavati / 'mAyApavayaNatti / pravacanamAtaraH / vIriyaM pi tadaMtaggayameva' tapazcaraNAntargatameva / 'bhaTTha'tti-bhaDatraM / 'veyaNodIraNevi aviyalattaM' avicalatvaM ityarthaH / appajattagotti / appajjattaga' iti pAThe aparyAptAGgo'paripUrNAGga ityarthaH / 'sIaggi'tti / ISada vidhyAto'gniH koU vaa| knnsN-cettaaNgulii| sattaTANe-zatrasthAne / pittrimo-pshcimH| 'uvacAreNeva paMcama aggaM ti bhASye / upacAreNa-pAThakrameNetyarthaH / prakarSAdvA kalpanaMviracanamityartha: / 'suryAjayakaraNa'tti / kRtaabhyaasaa:| gaMDI-kApTavizeSaM / 'sIhakaNNapAsAya'tti / prAsAdavizeSaH / 'paTukaraNathaMti / spaSTIkaraNArtha / udakacalaNI-gaDulakadamaH / kammagaMThI vigayaighidrAti / 'AyArAi-nikkhevadAragAhA gaya'tti 'AyAre nikkhevA' ityAdikA . / 'bIyagAhAe ya AyAramAiyAiMti gayaM' 'navabaMbhacera' ityAdigAthApekSayA dvitIyagAthayetyarthaH / 'sa kattA takaraNehi payattaM kuvvANo tadatthaM kajamabhiniSphAeitti / sa kartA kumbhakArAdiH. takaraNehi-mRddaNDacakrAdibhiH, tayAtha-ghaTAdhartha, karja ghaTAdikaM / paNNavaga Aha-prajJApaka Ahetyartha: / 'paDisevaNaM paDisevayatIni pratisevyaM vastu ityartha: / sevatthe-zrayaNIyArthe / bhayaM-bhaja / 'aghavAyasahie kappe dtthiytti| sthavirakalpe ityrth:| 'aTThamosaMghayaNabheo' tattvArthasUtrApekSayA / 'aNegavAyAmajogga'ti / ekasyaiva vyAyAmasya yogyAM kriyAM / ja jattha khette acciyaM-utkRSTamityartha: / 'kamovaNNatthANaM' kramopanyastAnAm / 'kahaM ? darpikAyA' ityAdi / etadavyAkhyAnAyAha-'kahami'tyAdi / 'puvaM jayaNapaDisevaNa bhaNaMti'tti / kalpikapratisevanaM / 'jaiNA asaNAikiriyapavatteNaM' Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH sAdhunA ' azanAdya kriyApravRttene yartha: / taM ca kiM asaMjamo' nirvAhaH / aggaddhassa-prathamArddhasya / saamte(somle)raann-deshvishessodbhvaanaam| 'cheyamUladuga' mitibhAdhye, durga anavasthApyapArAzcitalakSaNaM / 'gehIo sAijaNA' abhivaGgaH / 'daharacArA' ghAyagA ityartha: / 'cAriyA-bhaNDiyA'herikA ekArthA: / 'vigiccamANo' utkartyamAnaH / 'saMjhAvAsaNaM' pratikramaNa / 'viyaDaNa carimAe bhAyaNANitti / pAdonapraharapratyupekSaNAyAmityartha: / 'egatthapativAyagodAharaNANati / ekArthasya prativAcakodAharaNAnAm / 'hatthiNA pakkhitto' grahItumArabdhaH / 'tahavi se liMga na dijai tassa vA annassa vA' iti / tasya gRhItavratasya, anyasya-agRhItavratasya / 'saNhataMdula'tti / zlakSNataMdulA: / 'evaciraM thAvidhaNa'ti / iyanmAtram / bohigA-mAnuSApahAriNaH caurA: / 'chagaNachippolI varisovaTThAviyA' iti / chippolI-chANI, varisovaTTAviyA-vRSTayavRSTa-1 khittAdinimittaM-prathilAdinimittaM / bhUdharovvaro-bhUmigRhApavarakaH / 'esa Adisaddo vakkhAo'tti, 'dIhAiya' ityatra 'kuDDamAI' ityatra vA yH| 'uhinipphannaM saThANAo'tti / laghupaNakAdeH / 'udasimAviyapottayA vA' iti, udasvitA-takreNa bhAvitAni / vrnno-setubndhH| saMDevagA-pASANa: / ArapAramAgamaNaM-arvAg pArAgamanam / gavaMgarasabhAyaNanikkeyaNa-gorasabhAjanadhAvanam / slloynno-shaalyodnH| 'dhammakaragAi paripUrya'ti / mukhaniviDabaddhagalanakena adhazchidritaghaTena yat galyate tasya dhammakaragaparipUyamiti sajJA / 'paDiNIyAuMTaNaM kAukAmo. karaNaM'ti, vAullagAdi / viSopayuktetarabhuktemodakAdo bhukte / - 'joI-uditaM'ti / jAjvalyamAno vahniH / 'agaNIe cheyaNagA nivaDaMti' vastrapakSmavizeSAH / 'asaMpatto vA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye jANukopparehiti / vAzabdAt prAptajAnukUparAbhyAM jA dharae jAItti bhavati / 'sUlAi tAveu'ti / zUlAdikAM vyAdhi tApayitvA / vilevI-javAgUH / 'teNa vA appamANe' apUryamANe iti bhAvaH / khaddhangiNA-pracurAgninA / 'te puNa loe cuMpA(coppA)layA bhaNaMti' jAlikAyuktA bhitti: / tu murulI vasulIti prasiddhA / 'siya abhippAo' syAd ityarthaH / savarivAyassa-rAtrivAtasya / phiDiyA-cyutAH / 'eyassa cirAyaNagAhApAyassa' cirantana-- gAthApAdasyetyarthaH / 'agIesu vikaraNANi kAUNaM'ti / vikaraNAnichedanAnItyarthaH / 'prayAta: paMthetti / 'prayAtumArabdhaH / palUgassathalahI / 'sii(mitti)phalagANa'tti / nizreNIphalakAnAm / 'ajayaM pariharaMto' bhujaan:| bhattaTThAikaraNanimittaM-bhaktArthAdinimittaM / nivajAti-zerate / bhui dadati / / bhasma ityarthaH / 'dhannakAritti / bhramarikA yAsAM gRhANi bhittyAdiSu dRzyante / 'na rayattANa vikappaNA'vasthApyeti / na rajastrANe nikSipya nirIkSaNIyAH / 'sahiNA sattugA'zlakSNA: / UraNIyA-IlikAH / 'jai uuvAsAsu saMsattAvi vasahI puvAbhihiyapamANeNeva asaMsattA bhavai tti / yadi RtubaddhavarSAsu saMsaktA vasati: pUrvAbhi hatapramANenaiva pramArjitA satI asaMsaktA bhavati tadA tAvanmAtraiva vasatiH pramArjanIyA / 'aNaMtarIyaM pAuNi tahiM saMkAmeti'-a(nvaM) taravastraM prAvRtya vAhyasatkA: caTantItyarthaH / 'piuDaM puNaM ujjha' kilviSaM kacabarI gavAdInAmudarodabhavaH / 'majjhatthapurisadhannamavaNaM'mIyate dhAnyamityarthaH / sarisavAvaNaM-yugapadvapalam / 'paripUya parisohiya' sarvamalApanItAnItyartha: / vAlugaM-koTIbhiDakaM / Dovehi-miThilehi / godahA-naTAH / 'payaMgaseNA iva bhUbilAo' yathA pataGgasenA bhUvilAt nirgacchati / teNamhi ucchittI-tenAsmi utrAsita: / tilacalaNI-tilapaGkaH / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dvitIyaH khaNDaH mAsapAyave-mAsapAdape / dhArAdharaNaTyAe-gagAMdhArAdharaNArtham / sAmiAgaha-skandakagRham / 'vAlagAMte kuDiyagIvAe'tti bAlagaMpucchaM tadante / mahaseNaM-skandakaM / 'olaMpiyaM' siMTitaM hAritaM 'jaMbupahi chAehi' bubhukSitaiH / mahisichippA puMcha / 'udaggabhoyaNamaM DaoNlatti udagrA-saMpUrNA parivesa pariciyaM rAhuNA grasyamAnaM / 'sahoDhapaccuttappayANaM'ti, salodracaurasyeya uttarapradAnaM / AmaMti ityAdikaM / disAvahAra vA-ziSyApahAraM / bhUmiyaM-thaviyaM / kuDamuho-kaMThao / 'na khettiesu' parakSetrikasAdhuSu / 'sAmachaNa kobhatta'miti bhASyavacane sAmacchaNa-paryAlocanaM / siddhaputto-muktavata: / 'devadroNI jAya'tti yasyAM pArzvasthAdayaH arhatAmAdAnAni bhuJjate sA devadroNI / jogacchitti / gihatthehi-adhikArigRhasthaiH / AsukAriNa:vinAzakA: / 'nakuladyAdi auSadhaM' nakulA-auSadhI mahiSyAdInAM vAtApaharaNArtha dIyate / 'tacaNigi rattapaDI' parivAjikA / 'sApajjhiyA samosaiyA' prAtivezikA ityekArthA: / taio napuMsagaveo-strIpuruSAbhilASalakSaNa: / aNuThobhago-oSThahInaH / 'puvaNiyaM tu kAragagAhA' iti, uktagAtheyaM jnyeyaa| kammivi nioeAvasathe / 'na suTuppagAse' alpaprakAze ityartha: / 'sago tAo pAraMcievi karijA' ni:sArayatItyartha: / 'nIe vAse seveja' svajanAnityarthaH / 'khaDDAkumA(sA)ro' iti / jattha pollArabhUbhIe pAo khuppai esa kumAraH / akAlaghAyago gara: / 'jharaNe takitaparaMparao'tti, bindupAte makSikA yAti, tasyAM ghirolikA, tasyAM tu mArjArI ityAdikA jJeyA / 'saJjakkhayAo' sadya: kSatAni / 'ukkoDuyaM sUla' kAdAcitkaM / 'aggie vA vAhimi'tti, bhasmaka: 'uddaddare subhikkhe' dhAnyasaMbhRta kuzUle subhikSe ApivanaM / 'aIyattIpahivA' Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAya iti, vAhanataptikArakA mUlasArthavAhena niyuktAH / / ettheveda gAhApucaddhaM bhAveyavvaM' iti, 'esa go vaMjaNamIsapaNa' ityAdikaH / 'ajjhapUrayaM giNhau'tti, AtmapUraka / 'bhattamIsovakAvarDa' phacariprabhRti / 'nimmIsobakkhaDa' kevala mannaM / 'addhANakappamAyaNa' rAtribhojana / * uddAiyAe' mArIe / 'jahA gaMDa pilAgavA' ityAdigAthAvyAkhyA - pilAga- phoDiyA viNNavaNa thI-vijJA-. panAstrISu / ' hA duDu kayaM kAragagAhA' uktagAthetyarthaH / 'mUlaM bhavatIti cAritrazuddhamityarthaH / suddhA paDisevaNA ajayaNAe nipphanaM pacchittaM bhavatIti zuddhaH pATha; / 'culiyaM va (culi) vaMdaNAgAreNe'ti, ullukabhivetyarthaH / kayalaganAdI-kadalIphalAdInItyartha: / bADena-vegena / pazyataMbUlaM-zaditatAmbUla: / entha pavyayao apavayaM telu ya iti pAThaH / viddhi lakkhaNaM-jAnIhi / "taMtugAra-lohagArAi' iti / taMtugArA:-kuvindagA: / omajagAisaujaNAdiSu / bibayaM-bIbakAmAMta rUDham / nillevagAi kAyaM nibattei' iti / nillevagA-chipagAiNA te kArya-prattolakAdika visbena nirvartayantItyarthaH / 'lAunAlo' boMDI tuvakanAlamityekArthA: / 'saMjaI vA mA hatthakamma'-viTastha yonipravezarUpam AvarisaMtA-- chaTakAdidAnena varSanta zvetyartha: / uDDaMcago-vaJcakaH / koTTIyaMhAsyAdi / vihiAnaggayA-araNyanirgatA / sAhINabhattArA-svAdhInabhartRkA / mAuladuhiyA AbhavA-AbhajaijA ityarthaH / apphunnAvyAptA / 'vavahAro vi teNati / rAjakulAdo vyavahAraH kArya: / 'vAiyajIeNati / vAcaM vaktItyarthaH / 'abhisegAriya'tti, abhisego-uvjjhaao| 'aMtapae dovi gurugA'tapaHkAlAbhyAM / doddhiyanAliyaM-tubakabiTaM / mAisalAgA-trAkuprati / parisADanimittaM-paDaNanimittaM / 'omuttitalayaM vA' sAdimUtreNa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH kharaNTitaM / 'khayaM vA'-kSataM vA' / gaMdha-vAsalakSaNaM / 'asaMnihiya'parigahe'-aparigraheSu / 'aDDhokaMtIe' gRhItamuktanyAyena / 'pAyAvaJcapariggahe' paatiprigrhe| 'dharaNiputto'-kumbhakAraH uDDo vaa| 'mAyagunguliyANaM bhautA:-bhasmikA: / sehAsiheti lokarUDhA / kAraNa-kAuDIe / 'AimA cauro' dNddaadyH| 'macchiyaDolAi'ti, DolA:-tiDDAH / uka (ujjhaM) khaNI-sajalavAulI / 'aMtobahi kasiNa iyaraM vA' iti, kasiNaM-pradhAnam antaH, itaram-apradhAnaM vAhaH / pAsagaM vilaM-nakayaM / 'dhuyAvaNaM' dayAvei' mollaM / 'parighaTTaNaM namAyaNa' bahirgatAntargatatvakamalAdyapasAraNam / 'ekaikavacanaM nigamanavAkyamAhu' riti / dAdikamekaika na tu jaghanyAdi / suttaddhati / catuH-sUtrebhyaH sUtradvayaM vyAkhyAtamityartha: / kintu apajattiyaM-laghu / muddiyAvandhasthApanA yathA xxxxxxxxxxxxx / nAvAbandhasthApanAwv / kuyavA-gharakou jaTilakaMvala: / 'ojhAiyayA parihariyA'durvarNatvaM parihataM bhavatItyarthaH / svakhAignu' rava:-kaNikA tasyA akSa:-cAlanikA / 'payAlaNI kasA' tasyA: sevanI / nibhaMga:paTTiyA uTTaNI / dukkhIlA-pANahaseraNI / egakhIlA-vahaMtasevaNI / gomuttA-kaMthAiSu / jhasaDA-khajUrI / 'visariyA saraDo bhannaI' gANa sIvaNI bhannai / atajAeNaM gaMjA-sIvayet / 'gharadhUme sunibaMdho tajjAiyasUyaNaTThA kao' iti sUtre gRhadhUmagrahaNaM tajAiyassa-kuSThasya sUcanArtha kRtam / 'pANagapurIsaM'ti, surApAyiviSThA / paDiyANiyA-thIgalaM / phuDayaM saMThavei-culyekAdazaH / 'eSa eva gatArtho randhanakalpeSu' iti, evaM sthitArthA pratitivyA / kAle vAsati-varSati / 'vagdhAriyavuThikAyaMmi' pracuravRSTikAle / uttaNesu-ut Urdhva tRNeSu / osAe-avazyAyena, visuyAveiumgavei / 'puve avaraMmi yatti bhASye, utsargapade apavAdapade ca / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye bhASye-sinhAe UsAe / bhASye-uDAya pamajjaMtetti, rajoharaNAgreSu malagranthayaH / uggamiyaM-labdhaM / payaDimayaM-nAlikerichallI / 'sayaNasamosigAi' samosigA-prAtinivezikA: / 'vakSyamANaSoDazabhaMgamadhyAt amI aSTau ghaTamAnA: zeSA aghaTamAnAH' / 'Ainna lahusaeNaM' gAhA ityAdikaH sarvo'pi granthaH, etad bhaGgASTakaM SoDazabhagamadhyAt likhitvA jJeyaM, tathAhi - (AcIrNa-laghusa-kAraNa-deza: prathamaH) 'tRtIya A0 la0 kA0 de0 zuddha: / / caturthapaJcama- / / / / 1 | | 7 | 0 SaSThabhaga- ' / 3 | 0555| 15 | . viparyAsa: 5 | 5 | 11 | 0555516 | 4 pradarzitaH' ' / ' ' 12 | 4| zUnyAdiprAya: ityasyArtho / ' / 50 cittAni yathA-aSTAnAM ghaTamAnAnAM bhaGgAnAM madhye tRtIyaH ekAdazAkayukta: / caturtha: dvAdazAkasaMyutaH / paJcamaH paJcakAGkasaMyuta: / SaSThaH saptakAGkayukta: jJeyaH / evagrahaNena ca tRtIyAdibhaGgAnAM viparyAsaH sUcitaH / yata: tRtIyAdayo bhaGgA: SoDazabhaGgAnAM madhyAt vyatikrameNA'tra likhitA: / lahusani:pannau dvau ekAdaza-dvAdazau lahusaniHpannabhaGgakasamIpe draSTavyau / paJcamapaSThabhaGgako bahutvaniHpannau bahutvaniHpannaghaTamAnapaJcadazaSoDazasamIpe draSTavyau iti sarvagarbhArtha: pratipAditaH / 'aMte vA' iti, rogAvasAne / 'kiDhiyAdi saDhiyA' vRddhA / 'khapusA padANi cakkapAtikA ca' iti, khapusAzabdena padAni bhaNyante, cakapAtikA ca' upAnavizeSa ucyate / anye tu sarve'pi bhedAH, vyAkhyA punaggre jJeyA / iyANi pAyacchittaM bhaNNai / 'sagalakasiNaM gAha'tti,. cUrNiNa; bhASye' Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH pIyamitthaM na dRzyate, etadarthasaMvAdinI tu 'lahugo' ityAdigAthA dRzyate ityarthaH / kamaNI-upAnat / padakaraH-carmakAraH / teNehi odubbhati-upadrayate / 'samaM masiNaM kalaM moDiyaM vA' kalaM manoramamucyate, moDiyaM-moTitaM, sarve'pi amI samazabdaparyAyA: / bhASye-'bhAvao vaNNamAuka' varNamRdutve ityarthaH / bhASye- 'addhaMgulaja punvaM' ityAdikA prAktanagAthAlliGganA jJeyA / 'jahanne ya mullakasiNe tivihe mAsaTahu 'ti, mUlyakiaM kila vidhA tatrApi jaghanya ke mAsalaghu ityartha: / 'sakalakasiNe pamANAiritte' iti / dravyakiaM kila dvidhoktaM prAka / 'uvAdANaM bhavaitti, AjIvikopAyaH / bhASye-'ghaTTayasaMviyANaM pusviM jamiyANa'tti / ghaTTiyaM nimmoyaNasaMdaviyANa muhakaraNaM jamiyANa samakaraNaM / bhASyeniyaeNa paaylehnnii| 'cIrAyariyAe'-vastracaryayA / 'jA na niyattaI' yAvadvasato nAgamyate tAvaddazA na chidyante / 'omAisu kevaDiyaheu" ruupkhetoH| 'jo gihattho pAya gavesAbijjai' sa nijatvenAnviSyate sAdhoyasya ca tat pAtramasti gRhiNa' iti, na kevalaM sAdhonijatvena anviSyate yasya tan pAtramasti gRhiNaH tasyA'pi nijatvena anviSyate ityartha: / bhattaTTho-paripUrNa bhojanam / prathamapAdottaraM 'dAhAmitti ya bhaNie' jJeyam / 'dvitIyapAdottaramAhe'ti. 'taM kevaiyaM ca kevacira vA vittilakSaNa / 'nekaMtiutti kAu' nikAcitamiti kRtvA / 'kAladuge tItANi' mAsakalpavarSAkAlarUpe / 'ne vaTTai' no'smAkam / 'prathama vayasi niviTTho' pariNItaH / 'ninvisamANo vA'. pariNayanayogyaH / kuthu bharI-vesaNa / saMtANa ThyA vA-saMtrANAya / saNNINa dasaNatha zrAvakadarzanArtha / 'svatantra aviruddha' svasiddhAntAviruddha / 'joga'-mAMsAdirahitaM 'khulakhettaM'-ghRSTakSetra / 'puiyagharAo' prAtivezikagRhAt / 'samiime' raMDakAn / AjIvakA:-gozAlakaziSyA: / vRddhazrAvakA:-tApasA: / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye 'dAramapatyAdisamudAyo kula' miti, kulazabdasya vyAkhyAnamidam / bhoI-bhAryA / sattuya oyaNakao kraya: / 'aha saMjao va'laddhio' alabdhikaH / 'aha bhaddevi esa kamo' abhaDe ityarthaH / uDDacakAdaya:-UghaTA: / 'bhAraduMduo' bharAkrAntaH / 'mAyAmaDalI' maatRmNddlii-bhojnmNddlii| sarIramahimAe' zarIrasatkAre / 'omacchagaparihANIhiMDiyANa' aTTamachaTTetyAdi-krameNa hiMDiyANa ityarthaH / tAhe 'sakhette krozaprazvakamadhyarUpe / 'avocca thaM' krameNa / 'mUlabhedo gaNo' prthmaacaaryvishlessH| 'kalladiNe suttaporisiM kAu'tti prabhAtasamaye / 'je suviu mayA' svapanAya gatAH / 'lADAcAryAbhiprAyAt' mathurAcAryAbhiprAyeNa / 'parao rAIe ciMtA' asmAkaM acintetyartha: / 'ee sabve evaM vAI' rAdhyacintAvAdinI draSTavyAH / je puNa paDhamAipaharavibhAgeNa asejjAyaramichati tesiM suratthamaNaviNiggayANa' iti, kaha' asejjAyaro bhavatIti yogaH rAtrAvagrahaNAditi bhAvaH / 'rayaNIe cauro jAma tti, sejjAyarI jJeyaH / 'olajAyako' zyenaH / 'nisajjaNasaMghasaNabhayA' putasagharSaNabhayAt / 'saikAlaM devakhati' satkAla vIkSyante / 'mAriya kaja' guru ityarthaH / 'egami vA aNegahA Thie'tti, gRhe putrAdayo vibhaktA: sthitA ityarthaH / nigaDAgaNi mAyA'gnI bhASye / bhASye 'jeThAi va jai va' iti, yAvantaH / samANA-militAH / 'piyaputtatherae vA' sarachoDagAhA anatikramaNIyavacaneSvityarthaH / 'kiM vo'subhehiM'ti, akAro jJeyaH / 'to vi se so vajjo'tti, tathApi se tassa so': varjanIyaH / 'ghara paDiNIyaM '-gRha prati nItam / paTTiA-dattaprayANA: / 'kacchapuDao-jassa kakkhApaese puDo sa kacchapuDo' | ega kappAgaM Thavittu' nAyaka svAminam / 'bhaddo nissAe chubheja'tti, aNesaNIya dadyAt / uncAo-parizrAntaH Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH khaNDaH san / paJcareNa-khIliyAe / 'suttAimagAhA gatArthA ravakeNa dadhimaMthanavaditi, manthAna: catu:koNaH, ravakazcASTakoNaH, yathA ravakeNa dadhi mathyate yena anayA vyutpattyA manthAnako gatArtha evameSApi gAthA gatArthA / 'attheNa nisiddha 'tti, niyukyetyarthaH / 'jassa dAlio na phiDiya'tti, rAjayaH / 'ao vuccatthaM'viparyastam / 'uvAiNAvei' svAmine na samarpayati / uvarisejatimija / bhASye-'dhammakahA paNiyalobhiyaMti, dharmakathaiva paNitaMpaNyaM / bhASye-' seou hiMDaNakahaNa 'ti, vippariNAmaNa pi jJeyam / 'pajosavaNAkAle ghecchAmo' varSAkAle ityarthaH / attho u kAraNe' iti bhASye ityrthH| 'sattI yava so viha na tena na nivisaha' iti bhASye, na nivArayati api tu prasthApayatItyartha: / 'saparikkheve ThiyANaM' prAkArAdiveSTite sthAne / 'uDDAhavirubhaNe' hastAdikarttane / 'yathA tatra tenAhaDa'tti-evaM ityarthaH / 'mIrA-merAkaDaNaM' kuJjakaraNaM / 'sahINe vA paDicariu' hariu / 'erisIe kaDAe' maryAdayA / 'saMthAre gheppamANe egANegavayaNe aTTaviha bhaMgabhayaNA kAyavvA' | ekasA0 ekagRha ekasaMthAra ityasyArthI-bhaGgarUpe tathAhi'sattamabhaMge taiyabhaMge vA' iti, bahugRhasthasvAdhIno yataH / 'ohArakaM bIo' bahugRhebhyo mIlitA: / 'aNappiNaNaM saMbhavai' bahugRhasatkatvAt tAsAM vika- S raNaM kariti baMdhAdichoTanaM / tassa niveei svAminaH / 'aho akayannU' akAro jnyeyH| / ityaSTau bhaMgA jJeyAH / - --.- -- - -- - " " Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye 'vihAi niggayANa' addhANe niggayANa / 'chevaio vA' iti, caurH| 'nAsA'risAo' hariso nAsikAyAM / nikkeyaNaM' pasavaNaM / 'davao vaMjaNajAo' jAtAni vyaJjanAni kUrcAdIni yasya / vaTTami Thavijae vaTTo' iti, golakasyopari kathaM golakaH sthApyate? / bhUNagassa-puttassa / 'ahavA uuvaM ugihaIti, AttavaM / tacca 'tanuparyante' paryante tanu-sUkSmaM kArya / 'mA umbhUyA jaNahAsa'tti, vAtena utikSaptA / 'khalugo' saMkhor3ao / 'ubhayavecchinikAiyAe' iti, vaikakSamuttarAsaingaH, ubhayapAce uttarAsaganibaddhayA / 'savvA vesa uvahI' veSa iti sambhAvyate / 'gaNaM pIThaMgati, trehavatyAM bhUmoM varSAkAle vA dhriyate saMyatIbhizcAbhyAgatasAdhunimittaM / nisejA oniyA khomiyA ya' niSIdanArtha / daMDapamajaNIya' daNDakapuchanAbhidhAnA / 'vAle'tti, vAla: kambalalakSaNa: / 'sUI' tAlapatrANAM palAzapatrANAM chatraM vaMzamayaM / 'kuDasIsagachattayaM sikhinnikhupkN'| 'saMnAhaNaTTo' doriyA jnyeyaa| 'uDDAhapacchAyaNavArao' jalavArakaH / 'aha'bhattaTThI' akAro jJeyaH / 'vatthaM aMtAo'tti, vastrAzcalAn / 'tao aMto nisejA' sUtramayI 'bAhiranisejA' pAdaproJchanarUpA / 'carimAe paDiggahaM'ti, prathamapauruSyA: caramA iti saJjJA / 'dAtrasaMdhI' kArtikamAsa: / 'dosu vi mIsesu paraMpare lahuguruM paNagaM' iti / dosu vi mIsesu paraMpare lahu aNaMtaresu dosu vi gurupaNagaM' / 'aTThasu joyaNesu mUlaM bhikkhuNo sapayaM' mUlalakSaNaM sapadamityarthaH / 'uvajjhAyassa caugurugAo aTThasu aNadhaTTho' iti, upAdhyAyasya catugurukAdArabhya aTThame sthAne aNavaTTho bhavatItyarthaH / 'Ayariyassa chalahugAo aTusu carimaMti, AcAryasya SaDlaghukAdArabhyASTame carime ityarthaH / 'kAvoDI saMkAi' ekArtho / 'arthaDilAo vA' athaMDile iti jJeyaH / 'ubvAyassa'-zrAntasya / mayadaMtiyA metI / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthacUrNiparyAyAH 'apanavao' azaktasya / 'tikkhasaMhiNadhAraM' ti, tIkSNazlakSNadhAraM / 'candrArddha' iti pAdayoH / 'suka tuMDe' iti hastayo: / pomegavAM rome| 'paume' kusuMbhakiTTikAyAM / 'maMsUcibuge' zmazrUyute oSThe / 'uttaramANo acchI reNU vA akAro jJeyaH / 'saMjaza na taDaphaDeja' iti nakAro'yaM / 'sIyANaM' mazAnaM / girivaDe chappare / 'muttasakarAe ya' kakarAbhiryutaM sunna / 'mahAsaddiyA'-gaIbhI / 'visuvAvei vA iti uvavei iti bhaNiyaM hoi / 'tattheva uttati, pIThoktamaya / khAratelaM-tilatailaM / khADAhaDo-piNDikArUpa: / 'jami joge taNA' niyantraNA / 'takAi egaMgiyaM' AyaMbilaM / 'paNiya vilevI' jaauliyaa| 'paccakkhANe' ti, saMvaraNaM / 'thUlaM bhe' bhulaabhe| 'tasya pUrva na bhavatItyartha' iti praveza ityadhyAhAraH / 'pahANiyA sohagA' veDhA sohagA' pdkraa-crmkraa:| 'nilevaa'rjkaaH| annattha ajuMgiyA' akAro jJeyaH / 'moruttiyA' yadhriyakakAriNaH / 'siggA' zrAntA / 'jAvasiyA' cArivAhakA: / 'moyagamAiyaM' ti kdlii| 'evaM AsAhapicche' ti, haritaM / kaDapUreNa udrpuurnn| hiMgudaddariya-hiMgumissAI ddrii| 'ulloeNa' saamaanyen| 'appAyaNaTThA' sphAIopyAyI ApyAyanAya / 'nekatio" nitypinnddH| 'samiimA' maNDakA: / 'bhattaTTassa avaDhaI' bhaktAddhamityartha: / eka dijA zAveta / 'vivakarAidosA' vipatkarA doSA: / sasavattiyaM-sasaUkaM ityarthaH / DiDimaheugarbhahetuH / 'pamhuTTAiyANa bhAyaNaM' samarpaNaM / ahigaraNaM-bhaNDI / 'saMjamasAraM Thaveu' saMthilIkRtya / 'vasahIe purohaDe' pacchA / gaNiNImahattarA / abhiijaa-ayogyaa| 'pAttIeMteNa potI'-cilimilisamIpena / 'evaM sabvesu' puttazabdo yojyaH / imaM cintanti saMyatyaH / 'pannappai'nIrogI kroti| kiriyAsajjhAe-kriyAsAdhyAyA: / samosiyagoprAtivezikaH / 'govAlakaMcuko' gAyatrI / jo oto-yat ojaH Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye sAmarthya / 'sAgAriyAsevaNA' liGgAsevanA / 'ghor3iya'tti, mitrANi / kaNayaM-nArAcaM / 'ahaM pi te kiM na bhaNiu' kAkvA / 'vinADikAkAravat' vikRtAnADyo yatra bhavanti sA vinaaddikaa-avgaayikaa| nivesnnssghrss| 'teNa gahiyaM' ti, tena hetunA sUtre gRhItaM pAsavaNagrahaNaM / 'jahA uccAre' jahA uccAre AyamaNaM na tahA pAsavaNe / 'viTTalehi' uJciddhehi / 'savvasAhUhiM (sahu) samANa' ti, sarvasahasya samANaM yathoktaM / 'sa celao' pRthak kRtaH / bhASye-'aligAe sohikaraNeNa vA vi' tti likAnyAyena pApaM kssiinnmityrth:| bhASye-daivaya-daivaH / bhASye 'ddivasitevi'NA' aNaTTA akAro jJeyaH / paJcamoddezakasya-yathA-paDachoDagA-granthabhedakA: / 'vilieNa desasavaNhANaM' ti khaMlie jugupsaadike| 'pariyAsi-vAsayitvA / siNhe-siNbhe| 'pavahaNaM' vAvaraNaM / 'uDaDhoragI' sthUlajayaH / paiddhaM patakauM / maMgayAlIe darbhatoraNaM / 'vikaraNamapi' acetanaM / vicittA muSitA: / bhASye 'uddaddare' iMti, koSThAdigataM dhAnya pracuramasti na ca teSAM sthaganamasti / bhASye 'pucche avaraMmi ya payaMmi' tti, utsargapade apavAdapade cetyarthaH / 'kalmASikA vaMzadaNDabadi' ti / kalmASikA sthAnavizeSaH / kAyamANamaMDavo-kavAiNa maNDapa iti khyAtaH / 'puvaNhe apaTThavie' svAdhyAye / bahukArA vohaarii| ulloiyaM-dhavalitaM / 'kuliyA kuDaDa' mityekArthe / 'sItabharosAya ujhaM kkhaNI bhannai' tti / sItabharo-jalakaNA: UsAya tataH jalakaNikA Usayukto vAta: loke ujjhaMkkhaNI bhannai / bhASye 'ahava'visuddha' akAro jJeyaH / aNisejjaM-yo niSadyAM gurorna kroti| 'ega? bhoyaNaM' ti, saha bhojanaM egaTThA ityucyate / osavaNA-upazamanaM / pariyatisUtraM parAvartayanti / bhASye bArasa ya caubbIsA' ityAdigAthAyAM dvAdaza dvAbhyAM guNitA: caturvizatiH, dvAdaza tribhirguNitAH SaTtriMzat Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthacUrNiparyAyA: ityAdikA bhAvanA kAryA / duTTAI dudAtA siMsavAdi ziMzapA / 'rayaNaharaNaM daMDiyaM' vRttAM, 'sabiTa vA lAuyaM' savRntaM tumbakaM / 'saDDhIyaro' bhAgineya: mahAgireH / 'kosaMbAhAra' kosaMbadesaM / 'sAihi vi siTuM' kathitam / 'aMdhA milA ya' dezavizeSA: / 'oyaviyA' saadhitaa:| 'rahA gujAge' rathayAtrAyAt / vaidisA ujjegI / 'pUiyA' kaMdoiyA / bhanu' bhajiUNaM / 'porappamANa' aMguSThaparvaNi aGgulikAyAM dattAyAM yatsyAt / 'uMDayA' mlgrnthyH| aNAyacajjAe-ajJAtacaryayA / 'jalahara palaMbaNe' ti, dobhAvA / bAhiranisenjAe' ti, upavizan pAdapuJchanena / 'avasabAi' ti, apasavyAdi vAmAvartAdItyarthaH / 'muMjapicca' mityekaM padam / aMciyaM-pUjitam 'AuggahAu pareNa' yat hastena na prApyate / valavA-vesarI 'aDDhokaMtIe' gRhItamuktanyAyena / sijjhiliyaa-gurubhginii| pabhAyavarise prabhAte varSe varSAvirame / saMjogamavekkhai mukhauSThAdim / 'ussaddha savAu-vIsaibhAga sahiya' ti / sarvAyuSoviMzatitamabhAgena sahitam / "pANAiNAmalassa'tti, pANaM / 'taMtumgayaM' abhinavavastram / 'gomiyA' ArakSakA: / no paliMdhai prihi| 'AcUlA' avacUlA: / 'kAyANi' maNiprabhAratnataDAgajalaraktAni 'drate vA kAe' kAce / 'dugullAu abhaMtarahite' iti, pUrvoktAt vRkSavizeSAt pradhAnapaTTasUtre ityarthaH / 'koyavovakkhoo' vakkhA rUDhA / pArasAsaMjJA: kambalA: / 'vagyAiNaM cittagacamma' ekArthe / bhASye 'AhAramaMtabhUsa' tti, antarbhUSA ityrthH| 'bhalI-gharakahaNaM' yathA viSNumallinA hata: tAdRzaM ca tIrthamasti somanAthe / 'kUracArago' nAma rAyA saMvaThaMtami uccAle / saMvaTTe-navAvAse / 'kappuvari' kmblopri| 'vAravArageNa' velayA vaaryaa| 'caDDagA' kmddhgaa| 'omeNa' ksslken| 'tayA visAiNA' tvcaa| 'udittagAdi' palIvaNAi / 'paDAlIe' ptraaddiie| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye vikaraNa-lavanam / 'IsatthaM' dhanuHzAstram / 'ukkhaMdo' dhaaddii| sapaccavAyamAgAse' yata ityadhyAhAraH / dAriTuM-dvArasthaM / ataTThiyAbhuktAH / 'nitthara' niraMtaram / 'jAuppannA' jAtyutpannA: / 'egayarIvie' ektrbhdrke| 'aNuppae' anuprage prabhAte / 'kappaTa Thagassa niyaMsei' kappaTThage uvagaraNaparihaNavihiM iMsei / 'purohaDA' liMDI / 'loyakarA' pahAviyA / 'AujjovaNa vaNiyAi' tti apa udyota vaNijAdayaH / 'muio' jAtisuddho / 'nibhamettaM' nimmaM / bhASye 'pariNIyau gihINaM malliyai gihiM va ANai' tti, pratyanIkasaMbhave gRhiSu saMzlipyate gRhastho vA AnIyate / 'dive dehajue' manuSyAdizarIra mRtaM vyantarAdhiSThitam / bhASye-'nivasaMsI' nRpasyAMzo bhAgaH / nivanIsasAmanno-nRpanizrAsAmAnyaH / 'ucchuDDha' tti, kSiptAni / raNNo vA'viie-avidite / ujjhAio mi-malino'smi / 'vilevA virohi' rabbAyA: virodhi / poggalaM-pisitaM / bhASye 'uvvA (ccA) U paDhamadiNe biiyA egesi to paMca' iti, ekeSAM mate paDhamadiNe udhAo-zrAntaH tena dvitIyAdIni dinAni gRhyante tataH paJca jAyante ityrthH| uikkhaMti-paDikkhaMti / 'akayadArasaMggahA'-(a) kRtadArasaMgrahA: / 'bRhattarA raktapAdA-vaTTA' mArgAt bRhadantarA raktapAdAH vahA jantavaH bhaNyante / mArgAt alpAntarA: (alpatarA) lAvagA ucyante / siloka:-zlAghA : 'varamama eyAo AyaTThA bhAviyAo' iti, AtmArthamadyApi abhAvitA atastAsAM vizvAsArtha malinavastrA vrajati / 'bhoiya ghADiya' tti, bhogikA-ThakkurA: ghADiyA-tanmitrANi / 'ghaTTamI nizca uvari' dIrghA vayaM ityarthaH / akarNazrutena-azrutenetyarthaH / 'hi (tAdi) kti na yANasi tumaM hiyamahiyaM vA ityarthaH / bhASye 'amhe khamaNA na gaNI' ti, kSapakA vayaM na gnnyH| 'allagaphalAi vA kubhAripatrANi |'dvvaahaa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthacUrNiparyAyA: dhaNu AhiyaM jIvA AroviyA' iti pATha: / bhASye 'tajAieNa' tasAtadoSeNa / abbhuccao-atisaMskaraH / amaNuggaiyA paJcoNI nigamaNaM ekArthA:' / 'AsiyAvio' hRtaH / 'AnmAntena' aatmsmmukhm| vacchao vivAheMDalo' bhayAluH / spccvo-saarvjnyH| 'tahAvi sAhU-bhavyam / 'je paDhamille tu titu bhaMgesu avvattA tiNi bhaNiyA' iti, AzrayaNIyacaturbhagya'kSayA eSAM prAthamyaM na tu svasthAnApekSayA ityarthaH / 'AhAiyaM tyaktaliGgam / 'tamhA asaM viggesu na nikkhive' akAro jJeyaH / 'muyamAbhiyaM' ti, mA mRtamAtRDambhaka iva / bhASye 'na me gurU so u' ityullekhena svayamapahAraH syAt / caMDio-herika: / viphaalie-pRssttH| hijo- prabhAte / 'evaMkuNaM koTTi' pakAthA / vizuM-vedayitum / apohaMtaM-apahuvaMtaM / 'jAisaraNaM' jAti: kimiti na smAritetyarthaH / bhASye 'samIkhallaehi' khIjaDipatra: |...mcchiyN Alocya / 'avahaDo' asAraH / atra 'gaNa asaMbhAiya' tti, akAro jJeyaH / bArasAhAe' dvArazAkhAyAm / 'paccAose' pratyAkrozet 'sAhANusAhI' mahArAjaH / 'AkApyamANaM' Akopyamazo (mAna) / pahiMdugadesaM-pAdacAradeza |lttaahi ya-paTTayAhi / 'gIomahaM' ti, gItArtho'haM / aruhA jogyAH / 'vaTTamANi' vArtAm / dharitesi tribhiH / 'nAe' jJAte / 'aMciyakAle' dubhede / 'majiyakUra' sikkharaNi kuuro| 'paNAveI' Dhokayati / 'tevattheNa' pAdreNa / tisu lahugo gurugo' tti gatArthamiti, etat gAthApadaM vyaakhyaatpraaymityrthH| aha uDDheNa aTa gharaya tiriyaM cauro ityAdikAyA granthapaddhaterbhAvanArtha yantrakamidaM likhitaM jhayam / tisu lahuo guru ego tIsu ya guruo ya' ityAdigAthArtho yantrake bhAvanIyaH / 'lahugo gurugo mAso cauro lahugA ya huMti' ityAdigAthApi yantrakAt jJeyA 'AyANassa' AdrahaNa Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye | jagga. 1 | vigi03 AiyaNa 27 // | 27 // 27 // 7 // 4aa jayaNa ajayaNa pattabhU apattabhU dujAyaNa caujA0 ajI0 bArajI0 8 ' 'nava0 pA0 sya Aeja na ya pacchittaM' Apibet na ca prAyazcittaM / 'nivvesavuddhIe ni:kAzanabuddhyA / anyeSAmarthapauruSyAM ziSyaM vyApArayati ityarthaH / 'atthaporasIe sIsaM vAvAritA' ityasyAvi hi / kappAgo-anuSThAnakArApakaH / 'mAyANuyavodasaricchA' ajJAH / 'aNobhaTTha' amaggiyaM / 'uccauNhe' ucce dine / ahahe.........yage vA addhsiisii| bhASye 'mailakucele' ityAdi gAthAyAM sANo-mandapAdo naraH zuSka(kla)pAdo baa| kANiTTaghare vA...vite ityrthH| coppagasamIvAo-herikAt / 'tavassiNo vi gavvaM' tapasvino'pi garvan / kevagA-rUpakA: / 'bhai bhattaM' mUlyama / 'sUyagehiM' pizunaiH / ahinnavasA khalI vaMjhA vA' iti, khalIva khaDIparyAyaH tataH ahinnavasAzabdena ca khaDI caMjhA vA ucyate / 'palAlakhelA' ni:sArapalAlam / 'kaiya' krayikaH / saMgacchAvaNedravyeNa samAdhikaraNe / kaMTAmadAvaNiyaM-dhUlichaDDAvaNaM / cIreNa badariya-baMdhitvA / vamalA-drammA: / vittaa-devkulikaaH| thalI-devadroNI / AsADho-paDhamapAuso matAntareNa bhaNyate / bhomodagaM-bhauma jalam / 'ubhija-bIya-sAvaehiM' ti kodraviyA cUDaillA: tAsAM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizIthacUrNiparyAyA: cayaiH / uvaigauddehiyA / 'paDoyAro' parigrahaH / 'savIsairAimAsadivasesu' tti, savIsatirAtrikadineSu ityartha: / sAhagaM nakkhattaM' bhavyaM / 'caMdavarisaM' anabhivarddhitamAsaM varSam / 'ahigamAsago paDaI' caTatItyartha: / 'gAho' naraH / 'bhANago' bhNbhio| sasse-dhAnyAni / 'hatthappalAvIbhUo' vyAkula: / 'saMbhaTTho' sambhASitaH / 'avaja' tti, avajJA / 'Avakappe' Apatkalpe ! bhASye 'avigaDiyaphalaM' anAlocitaphalam / sarasarassa-atizIghram / asieNa-dAtreNa / DAlIorAjikA: / bhASye 'navi siMgapaMchavAlA' ityAdi gAthAyAM siMgAdIni saMsthAnAni / 'sujavasanIrogAyA:' sucAritAyA nIrogAyAzca goH tAni romANi na dRSyAni 'sesaMgaruhANi hANIe' tti, zeSAGgaruhANAM hAni: ghoTanaM kAryamiti gAthArtha: / vanbhAmagA-hiNDakA: / 'paduppAiMti' pazyanti / vAsakappaM-galaikambala ityartha: / 'samappAvaNiyaM' samAptyartham / 'chinnAcchinnaddhANa' tti, chinnaH-parimitaH, acchinno-mahIyAn / 'bhaTTimAiyAsu' bhaTi: rajjakadravyavizeSaH / 'vAlibhaddagaMDiyAe' tti, vRkSadhizeSaH / 'kAraNe na niggayA'.na / 'umaMtthaga paNaga' tti, pazcAt / lalakaM-ghoram / kAhAvaNA-drammA: / 'unbhAmagakhettaM tami' tti, vihArakSetre / 'viharate ceva bhAyaNa' tti, vihAraM kurvANaH / puvvadAriya' pUrvadikadvArakam / 'asiva avaNayaNeNa' azivApanayena / kuvosahAiyA -kupoSadhAdi / thalIsu-devadroNISu / 'khAusayAe' baliSThayA / 'koveNayabiijA' kaupInadvitIyA:-kacchoTakadvitIyA ityarthaH / 'pajAliya vijjhAvaNe' ujjhavaNe / 'hAritigarAiNo' apaharartRrAjJaH / 'lolageM kAuM' nigolakAn piNDakAn / mattagA vaTThAviyA bhRtaaH| 'aTakulavamettasamiyAe' kuDavamAtrakaNikkayA / bhASye-'ubhayapagAso paThamo AI aMte ya savvatamo' iti-pazcArddhavyAkhyA-ubhayapagAso Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAya HITAHATA paDhamo, yata: divA gRhItaM divA bhuktaM, dvitIyA divA nuktatvAt Adau prakAzaH, tRtIyo ante prakAzaH, caturthaH sarvatamaH sarcAndhakAraH rAtrI gRhItabhuktatvAt / 'vivittA' muSitA: / cakAya(dha)rA' darzanavizeSa: / "addhANakappAi" mArgApakaraNAni / 'palaMvAivikaraNA' phalakarttanAni / kevayAdiDammA / 'AittiyANa' tti, jesiM sattho Aitto te AittiyA / 'naMdI-hariso' yena bhakSitena zakti: syAt / 'luMTAgA' luusskaa:| bhASye-'kar3avAlA' gRhrksskaa:| bhASye-ghaDAgoThI / bhASye-athAriyA lhAsiyA 'takiMtaparaMparA' bhakSakajantuparamparA yathA-makSikAyA gRhakokilA tasyA mArjAra ityAdikA / 'karuDugAI kArakhyaM / 'niveyaNacasvavaeseNaM' ti, caru:-pAka: muktavyAkaraNavat -tathAvidhocchakhalavAkyavat / 'jahA. nito jIvadayatthaM pamajai jAva channaM' ti, yAvat channam-AcchAditaM, upari syAt tAvat pramArjayadabhirgantavyamiti sthiti: / 'gihimattasevaNe' gRhibhAja sevne| 'IdRzapramANasya dRSaNe na doSa' miti, naJ / 'pIhagAi' stanyAdi / AvassagakaraNaM-paDikkamaNaM / 'ajA saMkArmito natthi buDDho asaMko to saMkAmissai tti, aA padhAviti' agre azakaH AryAsaGkrAmako vRddho nAstIti to-tata: pravrAjayanti / 'samAuka' coravaM / 'bhUNiyA' putrii| 'uvagaraNovaghAe' jaladharopaghAte / thivuyehi yabindubhiH / kcicco-npupto| vddNvgo-vddhNddH| 'aparihatthoadakkho / pariyaTRti-dhArayanti / 'kaggisaMnikarise vilayai' agnisamIpe vilIyate / bhASye-chevagA asivaM / mahurakuMDailA-jAtivizeSaH / bhASye 'koTTibaM' simnam / annahA vi cArija te uktavyatyAyana / bhASye 'kaNhavaNNiyA' mahisI / doccaviruddhaM'-dautyaviruddham / sellayaMbhajiyA / 'airuddo rasavIriya' atiraudro rasavIryam / 'sijjhiyAisu' Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 nizIthacUrNiparyAyA: paaddosinnii| 'so vi paDibaddho' ghaaio| karaNIva-karakasya grIvA / ckiyaadi-ghNcio| jhaMjhaDiye adIyamAne riNe vaNiehiM ityarthaH / avaMjaNajAyaM-ajAtakUrcam / asAvie' azrAvite / 'phAsugAhAraM dharAMti sAdhumiti shessH| 'sAhUNa niveyAvijai'-paveyAvijai / 'mahavvayaM aikkA' uccarai / 'mahatvae sagi kaDhittA' sakRt / saMcikkhAvijaI' paDikkhAvijai / 'pavajAe alo'-samattho / piMDAi kappio'-bhaktAdeganathitA / 'aMbAiesu phalesu sutaM' AcAmlaM AchaNaM / suMThIe gulA-guDasuMThirityartha: / 'bihelayaharitakI' baheDaka harItakI / 'sahasaruyA'-sahasAtkArarogeNa / 'vijjuukhaayN'-vidyutkRtgaa| esakAlaM paDuccA' eSyatkAla-bhaviSyantam / bhASye nissaTragaladharaNa tailasya / 'paDhamabiipahiM chaDaDe' kSudhApipAsAbhyAm / kallANayaM-cakravartibhojanam / 'jogaM karemI' yogyaM bhojanam / bhASye 'samAhie' samAdhinimittam / 'parikoso ya jAyaNe' yAcane klezaH / bhASye 'parichiyA' priikssaa| bhASye 'mA tura' mA tvaro bhava / hiMDiu baile kAe' balIbaI kopotI ca / bhASye 'majjhe dave' medhArha dravyam / 'samAhikAmANa uvahaNiuM' daukitvaa| bhASye-ujhusio sevita: / 'jhosijai' dIyate / 'navatagajINaM saMvaraMti' pratyAkhyApayanti / virugio-kRtahastAdivinAza: / bhASye-'paDhame pagayaM siyA bidae~-prathame bhakte kadAcit dvitIye paane| bhASye nidesAnidese' kaDhi vikddddhii| bhASye aNulomA pAMDalomA dugaM tu ubhayasahiyA tigaM hoi' anulomapratilomopasagA dvayaM ubhayasaMyoge nikSipte trayaM syAt / bhASye 'purisahesiNi kannA rAyavinnA geNhejjA' pAdapopagataM prakaTazarIraM salakSaNaM dhIkSya puruSadveSiNI kanyA rAjavitIrNA na gRhNItetyarthaH / kAlAsagavesio nAma moggallo' nAma shailu| 'khaio Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye tiratteNaM' praharatrayeNa rAtrerityarthaH / 'bAvIsamANuputviM' upasargA iti zeSaH / battIsa ghaDA' gotthiityrthH| tannAIhi-vasAdibhiH / 'migena, ya' agItArtheSu / sAei AsvAdayati / 'tassovari gaMDapaese' galle / suimANabheyA-sakumArabhedA: mehAyugahaNa tti, medhAyuH / 'pramANapramANena tipamANA' vakSyamANenetyartha: / 'uphosaNAi' abbhogii| ukkaimAiNA' ukuhiyaainnaa| 'AhArei-paMDurogAi saMbhave' khauiyAipuDhavi AhAra paMDurogAdikaM syAt / 'ghaMTikaraDAi' karoDiyA / 'pakkabhIma' bhANDam / bhASye 'satve vi lohapAyA, tasaniphanaM' puruSarlohasya utpAdyamAnatvAta trasaniHpannatvaM, pakvabhaume'pi trasani. pannaM puruSairyApAryamANatvAt / bhASye 'vakhure ya' turalagamaH / darabhutte-ISadabhukte / avahe pANiNaM ti-avahate gRhiNo'nyAsanagrahaNe praannivdhH| 'dAreNa vA' dvaarenn| vaI vA-vADI vRtiH| 'aTThApadaM dei' paramArthavRttyA vaidymupdishtiityrthH| tassaMdiTTho-sAmisaMdiTTo / 'celavaMtI o' hasantyaH / 'uddikAvai' paDikkhai tato gRhNAtItyarthaH tRtIyAdiSu na pratIkSagI-nava prAhyamityarthaH / muhakANuyAe-mukhakANinA / 'viyarDa' prakAzaH maMDavaH / nikkA-kUlhaH / karaTa:-kAkaH / dhAvevAhiyAlIe 'bhaMsuralAai dhUlahaDI / 'giDugAisu' daDAisu / bahuvarapariyANaM' vadhUvaragamanam / 'AsayaMte' ityAdi vyAkhyAnaM 'sAijjaI' ityasya / 'bhAgaviyAvaDo' bhAravyApRtaH / 'vaDachallimAI tuvarA' tAhituvarA: syuH / 'lAupannIhi' tuMbakaiH tRNavizeSazca / thaame-sthaane| 'ghADieNa' mitteNa / 'tarapannaM' taraNapaNyam / 'pAsANajalaM' pASANajalam / 'saMDe vA' uttArapASANAdayaH / gArAgArisarisagANi' tti, yakAbhirguhaM lipyate tatsadRzAni / 'pADipahiya' prAtipathikaH / taM veThAvei-paribhAvayati / 'egAbhogeNa' ekatramIlanena / 'sagaDamAdeseNa' zakaTAdivyUhAdezena / 'chidraguDoM' drvyguddH| suttaM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 nizIthacUrNiparyAyAH majje' AcAmlam / 'amaNumgaiyAi' tti, paccoNIzabdasyAyaM paryAya: saMmukhagamanam / 'yusiu-samosio' pADosiu ityrthH| 'paNNatto' nIrogIbhUta: / 'kaNhaveNNA' iti vA bhIma bhImasenavat / 'saMkarajaDamauDe' ti, bhAvArthA'yaM-candrasutena kRteyaM cUrNiNaH / 'aisa' tti, sArthataptikArakaH / 'ohAragasaMkhaDIe' mIlanasaMkhaDIe / 'ulaMvagapAyaM' uddharitapAtram / 'jAlAgaddaho' luutaa| 'maMdakkheNaM' lajAe / kulAlaM kuMI / diTTAbhaTThoM-paricitaH / gaMmuNigAiphalA-grAmaNI-tRNavizeSaphalAni / 'mAyassa muhassa avaNayaNaM tuMvagagirassa / naTuM vA aDADAe aDDamaDeNa / 'mIgae' cullIe / 'soyA taM karIsakhaiMmi miliyA' zrotrA: pratigartA: tAM karISakhaDDAM militA: / 'vaccaMtassa bhaMgarayaNabheyA ime-diyA gacchai paMtheNa uvautto sAlaMvo / eehi cauhi paehi' ityAdigranthasya 'aDhagacaukkadugaekagaM ca lahugA ya huAte gurugA ya' iti bhASyagAthApUrvArddhasya ca bhAvanA ebhirbhauvidheyA-'evaM bitIya . di. paM. u. sA . aTTagevi egaMtarA suddhA' iti 1 / / |9| | ssoddshmdhyaat| dvitIyASTakepye2 || 10||. vamityarthaH / 'biiyatajhyapaMcamanava3] | 5 | 117 | 5 | | 55 127 55 mesu ekaM saMThANa pachittaM bhavaI' | | | 13s 5 | | tti, SoDazAnAM madhye dvitIyaissss 45 tRtiiypnycmnvmessvityrthH| 'chaddi7 | 55 | 15'ss | 8| sss 16s sss siyA' iti, UrvAdhaH prarvAdiSu gamanasambhavAt vidizigamanasyA'sambhavAt ekaparamANutvAt / pacchAkaDo jio' parAjita ityarthaH / 'vAjogapautteNa' vAgyogaprayuktena / 'DiMgarA-pAyamUliyA' pAula NItyartha: / 'vilaMkeNa' mAMsena / soNddomdypaayii| vAulaNA-vyAvarttanA / 'dhidhiko nichuDhI' dhik dhika catulatAbhirbhagA: SoDaza .Cw - - Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye kRtaH / 'dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM' rajoharaNaM dArudaNDayuktam / 'ciyattAo' rocakAH / visappiyaM' vikopitam / 'samiyA' kaNakA / 'susiyappaesiyaM' kaNakA suSitA satI apradezikA jAtA / 'ciMdhiyaM' cihnitam / 'ubbhAmagaM' paardaarikm| bhASye 'ANAdirasatti, AjJAdayaH rasagRddhizca syAt / itvarAbhiSekena AcAryapade abhiSikta: yaH sa i. tvarAbhiSekaH kiyat kAlaM yAvat / 'ajjhavapUrayaM' udarapUraNam / ugdhAiyaM-prAsukam / kusIlayANa te-tava satkavAdayitRNAm asamANIasamIpasthaH / bhioeja-maMtAhiTTiyaM kareja / 'kappaM kAUNa' jaleneti zeSaH / bhASye 'annaduvaNa? junnA' anyAyA: sthApanArtha jIrNA / paJcadazaM.ddeze paryantagAthAyA artho-bhAvAsuMtena kRtA cUrNiNaH / yataH ravikiraNanAma bhA:, akacaTatapayasA iti varga: saptamavargAntAkSaro 'vA' iti nAma gRhyate / 'paMcasayabhoi agiNI' bhAi-bhAryA / saptadhArA nAma tIrthan / bhASye 'pucchaacchINi' mardaya / nikAeinikAvayati / 'daliyaM' ti, ziSyalakSaNaM dravyam / 'suhadukkhAyasaMpanno' asmin grAmAdau sukhena duHkhena vA sthAsyAmaH iti yo vadati / phegao-jhAvakaH / 'magotra saMpanno' mArga yAvat sukhaduHkhayuktaH bhavadubhiH saha yAsyAmaH / 'gurusajjhilae sajjhatie ya' ityAdigAthA-vyAkhyA-gurusajjhilao-pitRvyaH, sajjhaMtio-ghAtA, gurugurU-pitAmahaH gurussa nattU-potrakaH / 'mAumAyA' ityAdau mAtuHsatkA mAtA, pitA, dhAtA, bhaginItyartha: / vaMTago-bhAgaH / 'AyariyaM abhidhArau' citte katvetyarthaH / 'khalugo'-saMkhoDao / guligamAIhi-guTikAdibhiH / 'pattha chattIluttarasayadivase pAraMciyaM pAvaI' tti / tathAhi-sattadiNe paMcalahu, tata: paJcaguru, dazalaghu, dazaguru, laghupaJcaza, guruviMzati, laghuvizati, gurupaJcaviMzati, laghupaJcaviMzati, guru, laghumAsu, gurumAsu, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 nizIthacUrNiparyAyA: caulahu. cauguru, challahu, chagguru tataH caugurUcheo, challahUcheo, chaggurUcheo eteSu ekonaviMzatipadeSu pratyekaM sapta sapta dinAni, tataH trayastriMzaduttaraM zataM, mUlA'navasthApyapArazcitAnAM ca ekai dina tataH SaTtriMzaduttaraM zataM jAtamityarthaH / pinAo-khalaH / 'aNAgaomAsiyasuttattheNa' 'anAgata omakAlAzritasUtrArthena sUtrasya tatkAlaprAktanavAt / moraMDANi-kakarigANi / bhASye 'samaNi sattaTTa' saptama prAyazcittam aSTamaM cetyrthH| dupuyaM-calam / kuriTo-muMDahastaH / bAhusIsaM-skandhaH / kalAINa-kalAcikAbhiH / sotthiyaagaaro-svstikaakaarH| bhASye 'tini kasiNe jahanne' ityAdigAthAyAM jaghanyena kalpA: trayaH, madhyamAH paJca, sapta puna: utkRSTA ityarthaH / vosaNaM ti / TakArapATha: / 'paDhamadocaMgAI' prathamazAlanakAni / vAhateNavyAdhA: caurAzca / 'sapaDiggahamAyAe' supratigrahakamAtrayA / 'agaNikAiyANi' daDDhANi / 'vagdhAriyavAsaM' ativRSTiH / 'abbogaDo' avizeSitaH / 'daDhasohieNa' dRDhasauhRdena / vaataahraa(ddaa)-aagntukaa:| bhiphoddaa-bhubhksskaaH| parisaMthiya(padasaMdhiyaM)-zItalIkRtam / diivigaa-aahaarvishessH| DiMDakA-jattakAH / laMgheUNuttavihiM' uktavidhim / ujjhimiyA-parisATi: / nAyamAiNA-zAtAdharmakathAdinA / ekkA nisenjA-Asanam / uvAiNAvei-ladhati 'kappe vA ujjhiyaM' ti, vastre / paMca ussAsakAliyaM-namaskArapadapaJcakaM cintayatItyarthaH / 'bhAso' tti sakuMtI-pakSivizeSa: / 'ome na pucchai' laghuH / palikuMcai-anyathA kathayati / 'dinAe gArasthigabhAsAe' agArabhASayA tIrthakRbhiradattayApi / 'varlDa voraM khujjA abiliyA' ityAdi asambaddhavacanAni, na kizcit siddhAntamadhye ityarthaH / mAsathaMbo-mASastambaH / 'satasaTTi cuNNiyAoya' cUNitA ityartha: / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye tIsAe tihIhiM' atra tithizabdena vAro abhipretaH / 'tIsaM tihI' vArA: / vasatullA iti, balivaItulyA: / 'mUluttarAgAhe' tyatra 'mUluttara taha ceva ya AloyaNa navari vigaDie imaM tu' cUrNiNa anusAreNAyaM pAThaH sambhAvyate / chuDakikaMTakaM-riMgINIkaNTakam / 'isiyA kaMDakaM' saravanisaraH / bhASye-'so heU atto jeNAliyaM bUyA' iti, Apto yena alIkaM na vadet / saI nAma viziSTA zasyasamRddhi: / ticaupaNaaTramavagge tipaNagatitigakkharA va te tesiM' iti, tRtIyaH cavargaH, caturtha: Tavarga:, paJcamaH tavargaH, aSTamaH zaSasaheti, eteSu yathAsa GkhyaM tRtIyapazcamatRtIyatRtIyAkSarANi gRhyante jaNadasarUpANi, etAni ca 'tidusarajuehiM' ti, tRtIyasvara ikAraH, dvitIyasvara AkAraH, mAbhyAM yutAni kriyante / tato jiNadAsa iti nAmAyAtam / / iti nizIthaparyAyA: samAptAH / kalpaparyAyA yathA-nirna(Na)ya ityarthaH etat vibhASA ityetasya paryAyaH / athavA'sminneva gcchaadhivaase| asmin kalpAdhyayanavedini / taM egavihameva bhaNNai na vi iti Adau pRcchato [tA] navIti pratiSedhaH / kuvikannassa tatkathAyAmityarthaH / vayogayaM-bacogatam / 'sAhuNo vi pavacaMti' tti / maMsAyA mAMsAdA ityarthaH / Aodesassa-AhozvidityarthaH / kapposiyaM-laukika zAstram / mAyAraehi-indrajAlikaiH / uttarajjhayaNANaM taNagANi-satkAni / zuktaM-tImanaM / aNiciTuManupArjitam / uMDIyA-mudrA / 'navavihavavahAreNaM' ti vyAkhyA-gimhI lukkho kAlo / sAhAraNo hemantI / vAsAratto niddho / gimhe tivihI tavo jahaNNAi cautthaM, majjhimo chaTuM, ukkAMso aTThamaM / hemaMte vi jahaNNamajjhimukkose chaTTaTTamadasamAI / vAsAratte vi jahaNNamajjhimukkose Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa-paryAyAH utili aTThamadasamabArasamAiM / ii navaviho vvhaaro| suyavavahAro vA navavihI-guruo gurutaro ahAguru, lahugo lahutaro, ahAlahu, lahuso lahusataro ahAlahuso / lao-saMkuzcitAGgopAGgaH / kiNhu hu-ki ityarthaH / bhASye 'toradare' tyatra alaGkAre / bhASye 'AvAyaM puriseyara' tti| npuNskH| bhASye 'mahajaNaNAe'tti, mahAjanaH bahavaHsAdhavaH yAntItyarthaH / uMDiyAe ceva-mudrikaiva lekhaH / lahuM ca usmArei-parAvarttayati / asthicarmazilApRSThaM vRddhA-iyaM vRddhA asthicarmaNo: zilApRSThamiva / niddesadosI-parapavittidoso / tokhAi-tahi / ohArapaNaM paramanaMsAdhAraNam / saMjUho-grantharacanA / na maMdakkhaM karei lajAm / oggAhaNapAu-yatra tajjalamAnIyate / jAva na tAva ugAhai-nAyAti / to ogAhAe vi-AyAtAyAmapi gacchati / avvakAliyalevo-akkiAlikaH / sadravanikSepaparihAraM icchanto-sadravaM-sAI tasya bhUmau nikSepo na kArya: / 'parikhutthae tti kAuM' junnamiti kRtvaa| atichaDANaM- atrichaTitAnAm / bhigUhi rAIhiM amio-bahuH / bhASye 'chAreNa akkamittANaM' ti / rakSA upari dIyate jIvapAtaniSedhAya / bhASye 'omatthiyassa bhANassa kAuM cIraM uri' ityAdau adhomukhasya bhAjanasya upari vastraM dattvA vasnopari karpAsatUlaM dattvA tato lepapuTTalikA kriyate / 'aliMpiUNa bhANaM' ti lepapuTTalikayA rasaM kSarantyA lipyate, pASANena ca velAdvayaM trayaM vA gharSNate, 'annonna aMkami u' utsaGge 'raeuM abhattaTThI' lepayitvA jalaM gRhyate / 'abbhattaTTiyANa dAuM annesiM vA' iti lepitam anyeSAM samarpayitvA AtmanA hiNDati / uviSTasAdhorabhAve araiyaM-alepitaM gRhItvA hinnddti| sNjmbhuuinimittN-vrtsphaatinimittm| chANiya chArochANANAM chAro cIreNa baMdhiUNaM tato uNhe tApe udvartanAdi vidhIyate / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye . 'pattAbaMdhaM abaMdhagaM kujjA' tisuNahAiNA gaMThIe kaDDhIyAe jeNa patta sarisaM ceva jAi teNa vajaNijjA gaMThI / aTTagaheuM levAhigaM tu-lepAdhikaM tUlAdikam aTTakArtha kuTTanIyam / vAsAisANarakkhaTTA-vRSTyAdirakSArtha sANaka(zva)rakSArtha ca / 'juttilevo' kaTTakuTTane / khaMjaNalevo sagaDe / ciraM AyAraggapiDesaNAe-pUrva AcArapiNDeSaNA: pachyamAnA AsIran iyANiM dasAliyapiMDesaNAo paThyante / ukkuTTakaraNaM aNaMteNaM-kuTTitena / riMkhAo-rekhA: / mAlavateNA-manuSyApahAriNaH / saMnire zAkapatre / kesi ci natthi tIe ohanijjuttIe-zayyAsUtraM nAstItyarthaH / uDuMga-ghaTA / Aesa-prAghUrNakAH / nikkeyaNaM-prasavanam / 'vihAi pAvae annaM' vihAi mArge / 'iti va nIya' tti, nijakAH / 'saMsartami ya chaka' ityAdyuttarAddhasya vyAkhyAmatanagAthayA krissyti| bhASye 'Aujito parikahei' upakaraNe upayogaM kurvan / bhASye 'acchulluDhe jalaNe' atirUDhe / bhASye 'bhaya sevaNAe dhAu' tti, bhaja bhiMga sevAyAM dhAtuH / vIrANa pi nADhAi-nAdriyate / ANakkheyadhAupari bhAvanIyA: / avikUDattehi-avikuTTabhiH / pAkaTTittaNaMagresaratvam / mNdkkhennN-ljjyaa| tataM vitataM ca-tataM tANao. vitataM vANau / uphoseja-romANi kuryAt / caDuo ptrddikaa| olaMbiyA mAtrakam / nAma''iDhayaM-vAcaka iti nAmnA ADhayaM pussAlaM vanaprAyamaitat cintya etat / saMbhAijejA na pahuccejA tAhe nijarAvehaloko ddaatiityrthH| ukkelayaM-Uhiyam / abilabIyANi-abilasya kAraNAni DhuMDhaNakaNAdIni / 'bhadrabAhorapIti' bhadrabAhusambandhI sUtrAnayogaH / nAmaniSpanna nikSepopodghAte'bhihitaM paJcakakalpe ityarthaH / ussArakappio-yasya utkrameNa chedazAstrabhAvAH kathyante / bhASye 'turiya pAijjate neva ciraM jogalujiyA Iti' tti, tvarite vAcya Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa-paryAyAH mAne naiva yogatapa: prayuktaM syAt, mahAzabdazca labdha:, ki pazcAt paThitena / davamio saMviggo-dravye mRgaH saMvigna ucyate / pAraNavAuTavei-paThati / garuDapakkhiyaM-paMguraNavizeSa: / naMdIe kaDhiyAenamaskAra / 'nayA vi te sAvahiMpaMhe' teSAmupadhiM na pratyupekSate / 'bhUyAvAyaM na anneNa' tti. bhUyAvAdo-dRSTivAdaH / bhAgye 'gurumAiNaM cauNha' tti, sUrivRSabhabhikSukSulukAnAm / bhASye 'suttaM vila' tti, suttaM takram / 'Ame tAle tahA palaMbe ya' tti, tAlaM agrapralambaM palaMbe mUlapralambam / mIra maggai sakkhI doNi ucchinna: / ghADiya ssa-mitrasya / nivasaNe-gRhe / sAhI-gRhapaktiH / bhAIe-bhAryAyAH / bhaMDI-gantrI / dADhoruvaTTAha-dAtrIbhiH / AsiyAijjai-apahiyate / agi saTThANe-yatra svato. jvalatyagni: nijAmeNa paDai-nighAtena / akkheve|h-hstpaadnikssepaiH / saMcikha'ttagavesara' tti-saMcikkhasaheta | bhASye 'aTugacaukkaduyaekkagaM ce' tyAdigAthArtho-aTTagacaukkAdayo militA: paJcakza SoDazastu prathamo jJeyaH / prathamarahitAH zeSA: trayo jJeyA: prathamastu shuddhH| 'bhaMgapamANAyAmo' ityAdigAthAyAM bhAgapramANamaGkagaNanAta: kArya, tato bhUmau akSanikSepa: guruH laghuriti nyAyena tataH Arao-pazcAnupUrvyA dviguNa: prastAre nikSepaH kAryaH ityarthaH / 'payasamadugama'mbhAso' itigAthAyAmapyukta: / kuvaNao-laguDaH / bhASye 'pareNa balasAhie' balAtkAreNa AhRte / paccoMgarAkaro-pratyuta apakArakartA / gaMDI-gaMThamAlA / 'iyarattha ya niddao suddhe' suddhe ityasya chuDhe paryAyaH / bhAgye 'panvAyasaraDUya' tti pramlAnaM abaddhAsthikaM cetyarthaH / paliukhAyati-agninA dagdhvA / AdukkiyaM-chinnam / suttaAsurimAIhi' tti, suttaM khAyaM / AsurIrAjikA / 'bharatarSabhavadidamapadiSTaM' iti / yathA bhArate bharatarSabha iti Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye. padaM sthAne sthAne prayojanAbhAvAdapi prayujyate tathAtrApi rAga iti, rAgadveSayo: saMtulitatvAt / gAjUiMgayANaM cAhaM / 'suMDao' suMDA-surA peyamasyAstIti sauDikaH / vilaMko-sAlanakam / cibhiDacanniyAkAcarIcanakAzca / khAriyagAiNi-lavaNakarIrANi / 'paMcagavyaM vA dinnaM' ti, mutrachagaNadugdhadadhighanAni / sIsaI veva-kathyate / uThavettA taM paesaM / zeSAdinA zalyasthAnaM jJAtvA / attheNa na kappar3a bhASyeNa / suddhajjhavappUro dravaH / tassa suddhassa ajjhavapurayaM geNhai-kevalodanasya nyUnapUrakam / asaisaggAme mizropaskRtasya / Ali sNdyaa-cvlaa| harIyagA-mudgA: / haMsAhApa tenaahddN| bhASye 'aNuvAsapa' anupAsakaH / bhASye 'havai jao' prytnprH| titthss-pddhmgnnhrss| atiriyaM-aniyantritam / paraMgiyao ceDarUvo-pracakramaNazaktiyuktaH / niuyaMichai-nijaukaH / pAsANehiM jahA bAgvaIesu-varNadhAtupASANaiH / 'jai titthayaro rUvavaM' ti, jai-kiM ityarthaH / AraM duguNeNaM-saMsAraM rAgadveSAbhyAM, pAraM egaguNeNaM-mokSaM saMyamena / 'AyarittA'bhavie bhayaNA' abhAvini / 'kahayai ya'bhAsiyANavi' akAro jnyeyH| 'hoi jao' paricayaH / vAsAvajavihArI-varSAvarja viharatIti / 'hANAisamosaraNe' ityAdigAthAyAM aTTetti AcAryo'nyaM sAdhuM 'aTThe loe parajunne' ityAdi kUTaM sUtraM paThantaM zrutvA preritavAn 'aTTe loe' iti pATha bhaNa ityarthaH / sirapagriyAya-zirotiH / iMdiyajogAyario-indriyasamAdhizikSAcAryaH / 'pubbi nisi niggamelu' ityAdigAthAyAM pubbi gRhavAse visahiMsu-visoDhavantaH 'ghore ya saMgAme' ye ca saMgrAme praviSTavantaste'pi sahante iti zeSaH / bhAgajaDhe-nirjane / dvArakoSThAbhyAM bAharbhUto deza: alindakaH / taNusAyi-alpazAyI / romaM cunbheya-udvega: / 'khAme agaNI u kevalaM' ti, agaNinaM-anA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa-paryAyAH cAryam / majArarasiyaM-prathamaM bRhat tato laghu / 'uvasaMpayaM ca gihiesu' gRhiSu upasampat-vasatigrahaNalakSaNA / ucyate tadavasthameveti, mama vacana miti zeSaH / svaviSaye zaktyaparijJAnAt, pUrvapakSavAdina iti shessH| 'saMviggA tiNhaTu' tti vakSyamANAyAH AyaparobhayagAthAyAH pazcAddhe'vayave saMsparza: / nikkhuro nikiTTho moheNa ya mujhai tti vAkyazeSaH / asyArthI ummaggadesaNetyAdidvAragAthApAtte pade ayamadhyAhAraH kArya: / keSu muhyate ? ityAha-jJAnAntarAdiSu / saMpihaNaMsaprAvaraNam / kAyaM dIhA mattA lakkhaNagAhA iti aggahai ti-hasvamapi angahaI ti dIrghamAtrayA vyAkhyAtamanena prAkRtalakSaNenetyarthaH / 'pRzyaM kappae chaTTe bhaktavat asya vyAkhyA draSTavyA iti zeSaH / 'zaradAdirbhavata' iti zarat-mArgazIrSAdiriti bhgvtyaam| 'visaM garo vA dijai' viSaM svAbhAvikaM, garaH sAMyogikaH / 'hariyapattI' bhinnaM padam / pikachAyaM pannaM-ApAMDuram / 'sattavaiyaM palAvamittaM bhavai' ziSTI yena sArddha saptapadAnyapi gacchati, tena saha mitratvaM kurute etadasatyaM jAtamityarthaH / 'vaiyaM'NAe gae divase' vyayitaM anayA / bhASye 'dhammeNa u paDivajai' dharmadhyAnena pratipadyate, pacchA iyaresu vi jhANesu / 'annenu vi vaTuMto'tIyanayaM yucaI pappa' atItanayaM prApya / 'tumaMtumA ya kalahe ya' tti, tvaM tvamiti kRtvA raTanti / 'vakkaiya' bhATakena dttaa| vikaeNa-vikrINIte / 'paDicchAhigaraNa teNe' tti, paDicchA-pratIkSaNaM kArya yatInAm / 'tavasosiya uvAyA' ityAdo uvvAyA-zrAntA: 'khula lukkhAhAra dubbalA' khila-kSetrarUkSAhAra kRzA / appAiyA-ANyAyitA: / 'viTiyaukkhevaNayA' ohikAsu-U/kRtAsu / no ossappiNi no usappiNikAlo mahAvidehe ca utthapalibhAmazca tatra dUsamasUsamalakSaNaH / veo tivihI vi Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye paDivajamANae ityatra chedaH / puvapaDibanne / aveoM vi iti chedaH / avikkito hiDai-avakrayan / jayA uvaggANi-nikaTIbhUtA na / 'suhuH makAiyA' ekaika puSpANi / 'tigamAIyA gacchA' ityAdau jyAdayo gacchA: puNDarIkasya AsIran / 'saMkhunnA jeNaMtA' iti, saMkSuNNAni iilatAni antrANi yena / 'adAgaM pecchaha' tti putalakSaNaM gRhasthA maNantIti / ubbhajI vijau kAthilI ekArthAH / vilaMbisUre-astamane / oviyabhojanaM-saMsaTThaM / piha soyaanni-pRthkshaucaani| piuDaMujhaM / 'sesaesuM ca' tti / ghae mami maMse ye avyvaaH| ghayaghaTTItApitaghRtakiTTam / sUmAliya-sANhI / khA nu-vitarke / muDDuyarebRhadudaraH bahubhakSako vA 'paDiNIe na te jiNe' na te sAdhuM jayanti / sajjaNaM-maSTIkaraNam / 'jattha sAhunissA natthi' nizrA-yathA-ayaM pradezo gurUpavizanArthamityAdi / piThaMtataMtUhi-apAnatantubhi: / phAsuNa vipajio-prAsukena pAyita: / satthunimittaM-zAstRnimittam / jIyamaNuyattI jItaM-Acaritam / bhASye 'so purisA taM vanaM' tAM vA paMkti anyAM vA / nikvesagabuddhIe-niHsAraNabudhyA / baddhapalAlio-bahubhASakaH / atthaboddo-AgamArthamUrkhaH / aha hiriyA nAmaMta mo-hiyA saman 'pannatte samANe praguNIbhUte sati / vAhijjati kaMTagamaddAvaNaM dhUlijhADAvaNaM / bhaie bhaNiyA vRttiH / asaivekaNA kaNikA / gilApanimittaM to sannaM-saMketam / logappAyaNaM-lAgapratyAyanam / 'rogavihi' tti, rogavidhiM vAcayan / kevaDie-rUpakAn / bhASye 'sUyagA vA herikA vA bhaveyuH / aMtarapallI-paryantapATakaH / vasabhagAmI-mukhyagrAmaH, paDivasabhA-AsannavattilaghugrAmA: / bhASye 'paccaMgiro' salodracora / bhASye 'NatanimaMtaNa' tti, naMtaM vastram / dukkhaNao-vyAkulaH / so ya aMtolitto mAtrakaH / jmlmaaisrisii-putryuglmaatRsdRshii| chuddhaM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yu kalpa-paryAyAH kamaDhae bhAgasuddham / bhASye 'pulaeja' pralokayet / sAmatthaM kareparyAlAMcayati / parivaccheda-upadhiM praguNIkagati / bhASye 'pAlaMka laTTasAgA mugakayaM ca' iAne, pAlaMka phalavizeSaH, laTTA prasiddhA yacca mudgakRtaM / etAni gorasonmizrANi sNsjynte| bhASye 'avihArDa' asamartha siMham / sddlpoiyaao-traasitaa:| taNNagAI-vatsAn / sajjaMti vAhio-bandhyA: / 'talapanaviya' tti, cappuDiyAkAleNa pannaviyA cakariyA bhaNyate / bhASye 'kassai virAhaNA' kUra(la)vAlakrasyeva / dunnae abheu vA yau kAsasaMnidhAnepi 'sagaDAlimaNo' thUlabhadrasya mana: dhImAn / 'taha vIo ki na rubhisu' kUra(la)vAlaka: iti gAthArtha: / 'saikAla' tti, bhikSAkAlaH / AvAyabhaddao-AgantukAn prati bhadrakaH / bhASye 'seNANumANeNa' svena anumAnena / ave. yavacANa-apagatavAcyAnAma / sabhAvao ucco-thalo / khaMDio chiddio| khuDDiyAo rayeNa ThAyati, arvAg dizi / 'AvaNa racchagihe vA' ityAdigAthAnA: 'savvesu vicaugurugA' ityAdigAthAyAzca sthApaneyaM-yathA-artho yathA-savvesu .vi caugurugaM avisesiyaM / ApaNa rathyA. trika. zUnya. udyA. | ahavA bhikkhuNimAINa imA sohI00 00 00 00 6bhi | bhikkhuNIe epasu ThANesu cauhI hI hI hI gurugaM tavakAlavisesiyaM / challaha00 00 00 00 dii|ge ThAi / gaNAvaccheiNIe changurue 6 6 6 6 ThAi / pavittiNIe chae ThAi 00 00 00 . 00 ch| pra| ityartha: / 'muhadaMta vAsi' tti, dI. hI hI hI viziSTo dantacchadaH / dissadRSTvA / ' hoNe' iti, asmAkamabhUvanIdRzAH iti kAzcit cintayanti / 'chinnAibAhirANaM' chinna AdiryAsAM tA: chinnAdayA vezyAH / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye bhASye-docca-dautyam / ptthaaro-kttH| bhASye 'DhakiMta vaMguriM' ti, pidhIyamAne udghATyamAne ca / bhASye 'annatUheNa' anyatIrthena / bhAgye-dabakaraNaM-zUnyakriyA / kajaM paDippahai-pratiprabhavati-sAdhayatItyartha: / 'mA uhuMcaeU ghaTA jattha gaM' gAhA na dRshyte| udae paDijA gartAyAm / jUvao nAma pIDaM viTam / iMdakumAriyAhi-pAdukAbhiH / khddhpettie-hllige| sivihaparigahie taiyAdi pUrvabaditi / artho yathA 'cauguruge' 'tyAdigAthAktatRtIyapadAt SaDgurukalakSaNAdArabhyetyarthaH / ukkAMse vi pUrvavat, artho yathA-aparigRhIte / 6 / 6 / 6 / chedAH, parigRhIte tu 'tavacheo lahu' ityAdigAthoktatRtIyapadAt SaDalaghuchedalakSaNAdArabhyetyarthaH / bhASye-dAraThA-dauvArikA: / bhASye-patthArI-kaTamaInam / jIviyadoccA-jIvitabhayAt / so aNuppehei-cittamadhye parAvartayati / abbhAvAse vi alpavarSe / uvagANaMsamIpAgatAnAmasmAkam / avtaasejaa-aashlissyte| 'therAitie ahavA paMcaga paNNarasa mAsalahuo ya' ityAdigAthAyAH sthApanAta artho jJeyaH / yathA-cheo majjhatthAisu-madhyavaya AbharaNapriyAdiSu chedaH paJcakAdivizeSito jJeyaH / kAthike taruNavizeSite caturlaghu chedasahitamiti madhyava0 | Abha0 | kaMda0 | kAthi0 | gAthArtha: / cautthapayaM tu vithe|che 5/che 5/che 5/che 15 dinnaM-anujJAtam / pumaMsamama che 15/ che 15/ che 15/ che ssiyA je u purussaashritaaH| ta che che che che 5 kayakaraNe' karaNaM-saGgrA. ma: / asAmANio-apratyAsanna: / nirAyaM-atyartham / gummAseDiyagavallivizeSaH / sejAyaracuMNiyA-putrI / ariThA-saMketa: / mamasallIbhAryA / AyaryAThayA-saMyamasthitA: / sAmANie bhoye-snnihite| pariNIyaM ca na paDidejA na pratinItaM ca na pratidadyAt / avesie Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 kalpa-paryAyA: bhaggalAe / uchaddhANi-pracurANi / jahA kaThassa kathAnakam / pAesu vicaJcigA-vigiciyA vAo / karamottIe gurucakkhaDiyA / khayakAI khNpo| migapaccayanimittaM-mUrkhapratyayAya / viyaDakholANi-dhAtrI prbhRtichllyH| kaDapAlae vA-gRharakSakAn / bhASye-samudANaM-bhikSATanam / kappAsakAu-kartayitum / bhASye-bhiMgAreNa na dinnA-bhRGgAreNa jlaanyjlipuurvmityrthH| aritthaa-mryaadaa| aasiyaavei-aasvaadyti| ghaMTikkareSu-bATakeSu / tehi huM kajjaM. bhAjanaiH / cheppo-puNchddii| nIlIrAgakhasadrumAkhyAnaM, yathA-nIlIkharaNTita: zRgAlaH khasadrumanAmAhamiti vadati, tato nAdaM kurvan jJAtaH zRgAlaH iti vinAzitavetyarthaH / davAyariyA-nAmaNa-dhovaNAi-namanadhAvanayogyadravyANi / eyaM aNAgaumAsiyaM bhaNiyaM anAgatA'vazritaM bhaNitaM saMpaikathAnakamityarthaH / ajAvio-Azita: / bhASye 'naMggalipAsaeNaM' mUlAdo veSTanaM kRtvA / bhASye kova jaMtayaM puvaM' ti / kopaH, tato yantre mAM pUrva nikSipa sUrivacaH / 'baMdha cirika' tti baddhaH-zoNena utreDitaH / prathamAMddezakasya samAptA: / dvitIyasya tu-nA paMcakamityarthaH / dasa nA-paMcadasa ityarthaH / athiresuM tha-viMzatirityartha: / "ussaggeNa nisiddhA' gAhA iyaM ita: sthAnAnnavamI jhyaa| bhASye 'teNa'piyara khaNaTTA' aprItirakSaNAya / bhASye-'aveiya hi eva' ityatra 'aveiya' tti ajnyaatpryaay:| 'avvogaDo u bhaNio' avyAkRto'vizeSita ityarthaH / 'kAsa agIyastha suttaM tu' ksyetyrthH| nigroliyaM ca pallaM-riktIkRtam / assAe caulahU pradveSe / kiM puNa jA atoyA' pracurazItalAdakarahitA: / saeUesu-prAtivezikeSu / pubalagaM soTTAviyaM pADijai' soTTAviyaM-upari sthitaM zuSkakASTham / phello jAo daridraH / prisaaddnniyaavliH| bhuttasesaM paDiNIyaM-pratyAnI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye vam / viTTalA jAtyA daza viNshopkaa:| bhASye 'vaNie ghaDA vae caiva' ityatra ghaDAvae goSThyAm / bhASye-kilibo'havAyaM-klIbosthavAyaM / bhASye-'kaDIvalugge' kaTyAM vAtaH pravizati / 'sIyAi jo' sAtheri pUjA / 'jate raso gulo vA' yantrArambhe rasaM guDaM vA dadAti / telu cakkaMmitesu vA jaMtU'-cAkrikeSu tailaM / samAptAH kalpadvitIyoddezakasya / tRtIyasya yathA-bhAdhe 'ghoDehi va dhutte va ghodd:-caattaiH| bhASye-'sejAyara mAmAe paDikududdesie pucchA' eSAM pRcchA kAryA / 'vaTTakkhure saMkA' haye / doccA AyA bhayam / bhASyekarotyA ityakSaraiH vRttaM sUcitam agretanaM, karotyAdau tAvatsaghRNahRdaya ityAdikam / pAo u smaauko-smaardvH| bhASye 'ahicchase jati na te u dura' athecchasi yAnti na te daram 'sAMkhobhiyA te ha'vare vayaMti' tai: saMkSobhitA apare yAnti / DiMDiyA vAiyA ignAcAryA: ekArthAH / bhASye-kasiNA duyA do-catugu va ityarthaH / bhASye-'bhANappamANagaheNe-bhAjanapramANe gelanna'bhuMja' abhAjane / bhASye bosaTuM pi hu' bhRtamityarthaH / bhASye 'pUga-lasigA pUyaM rasikA ca' / bhASye 'bajjhae tehiM' paTTakaiH arugaM-araIyao-niccolA-nityAAH / pade dhigaho-vadet dhig aho ityarthaH / bhASye-'asaI aNaMtagassapraNavaNNuttinnigA va na u giNhe' / paJcavarNAdikaM na grAhyamityarthaH / mASye-jA u vihimmiyA saI savaJcayAmei' sApAyAtAM 'madhumuhe jaNe' miSTabhASiNi / 'aNAgae ceva saikAle' bhikSAkAle / 'vANaoM u parAjio' ityAdau vraNita: parAjita ityAdi jJeyam / ujjhatu cIre' ityAdo muzca cIrANi ityukte 'ucchuriyA naDI'-AcchAditA naTI 'dIsai kuppaasgaaihi'-knycugaadibhiH| 'jA thaNaM piyaI' yAvat stanaM pibati bAlakaH / 'kesi-saccaINaM' ti / kezi: zukrasamanvi Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa-paryAyA: takezebhyaH samutpanna: / 'nAlabaddhakiDhaphAsu' svakRtena prAsukena ca / avaNio-muktastana: / 'biiyapae na geNhejA' viuggahaNaMtakaM / asaIe vtthss| vaahaaddiyaa-grbhvtii| uyaha-pazyata / vaiyaM nIyaM va hasiyaM vA-vyUtaM nItaM vA hasitaM vaa| paDuyAro-upadhiH / bhAgye 'samaNassa vi paMcagaM bhaMDaM' pazcabhiH dINArajaghanyata: zramaNasya bhANDamupakaraNaM syAt / bhASye 'duora Alle ya gellanne' udaravRddhi: glAnizca / 'kAraNiga paMca rattA samvesi mallagAINaM' kAraNAt paJcarAtraM yAvat mallagAdInAM grahaNaM varSAkAle madhye'pi / 'cAraNavAre vaNINaM' ti / cAraNasaghAte / 'asaddahato kuttiyAvaNAo bhUyaM maggai' ityAdi kathAyAM bhUtaM mArgayati vaNijaH samIpe bhRgukacchAyAto naraH / teNa cintiyaM kutrikApaNavaNijA / demi bhUyaM te paMcaratto ko-kutrikApaNavaNijA paJcarAtraM yAcitaM grAhakasamIpe / teNa devo pucchio-kutrikaapnnrvaannjaa| ucchAehii-chalijAsi / jAva nAvaloesi tAva talAgaM bhavaI' tti / bhRgukacchIyanareNa azvamAruhya pazcAdAgamanamavalokayatA dvAdazayojanAnyAkrAntAni bhUtataDAgaM ca tatra jAtamiti kathArthaH / uddaddao-bhRtaH / paribhaTTayA-parivrAjakAH / nikAraNe ghettuM jai geNDai-grahItuM na varttata ityarthaH / ahAlahusaM pacchittaM-bhinnamAsa ityarthaH / 'pacchAaNehi pavaMtehiM piniggaMtavvaM' ti| ebhiH pavamAnarapItyarthaH / 'aNapucchA tiviha sohi navamaM vA' iti / jaghanyamadhyamotkRSTarUpA trividhA zuddhiH navamaM vA prAyazcittamityarthaH / 'aNuehasaMvaiDhiya kakkasaMgA geNhaMti jaM anne na taM sahAmo' iti / na tat sahAmahe yat anuSNavarddhitAH karkazAGgA gRhNanti / bhASye-'jA layAo vAyA layA iva kampante / ubhao pakkhaccao ghoro' saMyatIsaMyatapakSAtyayaH / bhAgye-'bhAviNa'mahiyamasugAo' adhika bhAvi Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .50 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye asmAt vastunaH / 'bhattaTTiga-bosiriyA'-bhaktArthinaH saJjJAM vyutsa jya / bhaTTaNasa jhApa-bhaktArthane bhojane / akaMThagamaNAI azrotaHSugamanaM dhAnyasya / 'phiDiya'nnonnA''gAraNa' tti / naSTAnAm anyo'nyAsskAraNam 'tavovaNaM mUsigA jaM ca' tti / sAdhu tapa ityAdyupahAsaH 'mUsigA ja ca'tti yathA mUSikA bhrAntvA cAntvA svasthAne prayAti tathA ete'pi vezyAdike sthAne yAnti / cilINa sehannahAbhAvA-apavitraM cilINaM tatra zikSakAnyathAbhAvaH syAt / 'gapaNe patte a iMte ya' iti gamane prApte Agacchati c| puvaThiyA'sai-gacchanti pUrvasthitAnAM sAdhUnAmasati-abhAve / 'puMcha cilimilI dore' iti iMDAuMchaNaM ciAlamilI dorakaM gRhItvA gantavyam / 'kaMcuka taha dArudaMDe ya' kaJcakaMgAtrikAM kRtvA dAruDagaM-daMDAu~chaNaM ca gRhItvA / 'asAriyaM ceva kahayaMte' iti / sAgArikavyAkSepaH kRto bhavati / iyare gahiyaMmi geNhanti yataya: / jopaMti pakaM na u pakaleNaM' ti| yojayanti na darpiSThaM darpiSThena sUraha(va)gassa sunhaDassa / 'ha Nu dANi akkhamaMNe' haNu evaM idAnIM akSamaM no'smAkaM / teNa ya te avaNIyA-tena te apniitaaH| duvakkharaeNa-dAsena / nijarA cocca-nirjarA ca uccairgotraM ca / 'phAI doso gacchai' sphAtiM / soyAI mANasA-manogupti: / majjhimavaMdaNaekhAmaNavaMdaNae / 'siMga puNa kuMbhaganivAo' iti zRGgaM hastikumbhanipatanamiva / 'jA ducarima tti tA hAi vaMdaNaM tIriye' ityAdI yAvacarimaM sAdhudvayaM tAvadvandanaM deyam 'AinnaM puNa tiNha' kathaM ? gurA: sAdhudvayasya ceti trayam / 'majhille na karitI so ceva karei tesiM tu' majhille-kSAmaNAvandane ratnAdhikA: na kurvanti vandanam / 'jaba nAma'pUiomitti vajio' ityAdau yadi nAmA'pUjito'smi iti varjito'nyaiH iti vi hu suhazIlajaNA-evamapi sukhazIlajanaH parivarjanI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa-paryAyAH yo'numatirmA bhavatviti / jaha na hoi se mannu-apagadhaH / kulAikajjesu jahA abhivAyaNe' iti / rAjJA dhigjAtIyonAM praNAmakaraNe / pheja(TA)vaMdaNapaNaM-khamAsamaNeNaM / 'vratasamitikaSAyANAM AryA' iti / 'vratasamitikaSAyANAM dhAraNarakSaNavinigrahAH samyak / daNDebhyazcoparamo dharmaH pazcendriyadamazca' ityAryA jnyeyaa| akayamuha! phalayamANaya jA te likkhaMtu paMcaggA' iti / he ! akRtamukha ! murkha phalakaM Anaya yAvatte likhyantAM paMcagA-paJcAkSaNi / 'saMghiyakaDDhaNe' tyAdau saMhitA prathamaM tataH karSaNaM / bhASye-'bhaiNiM avatAsiMtA' iti AzliSyamANa: taM ceva majjha sakkhI' he paJcakkhameva saakssii| koI accA-pratimA, 'sacceva ciIkayA chibiuM' ti / sA caiva pratiSThitA pratimA kRtA mastakenApi spraSTuM zaGkale / na puviputtA-na putrapautrakA: na u viuttAna puna: viyuktAH / 'maMdakkheNaM na tassa' tti / ljyaa| dijjate vi tayA NecchiUNa appemu ya tti neUNaMti / dIyamAnamapi tadA anicchya apIyaSyAma iti jJAtvA / bhacchA-gatA: / 'dinno bhavaviheNeva esa nArihasiNe na dAuM je' iti / Ne'smAkaM nAhasi-na dAtumapi arhasi / ki puNa mannuppaharaNesu manyupraharaNeSu / jatiyakayaM vAyantritakRtaM vA / asAmANiyattaNeNaM na yAti-anyatra gatatvena / asatte-iMdakhIlAie, yatra indrakIlAdikaM bhavati tat kSetraM na kasyApi Abhajane ityakSetramucyate / bhASye-'daTuM va acakkhussaM' apriyaM / 'nihiTThasaMniabbhuvagaeyare aTTa liMgiNo bhaMgA' ityatra nihiTThasaMniabbhuvagaya iti. padatrayasyASTau bhaGgAH / mAummAyA ya piyA bhAyA bhagiNI ya eva piuNAvi / bhAyAi putta-dhUyA solasa chakka ca bAvIsA' // iti gAthAyA artho-yathA mAtuH satkA mAtA, pitA, mAtA, bhaginI ete catvAraH, piturapi catvAraH ityaSTau, tathA dhAtuH Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye putraH, dhUyA iti dvau, bhaginyA apyetau dvo, putrasyApi etau dvo, duhiturapyetau dvau iti sarve'pi SoDaza prarvatanAzca SaT iti dvaaviNshtiH| saMgAra:-saGketaH / aNumoyayai so hiMsaM-saM hiMsAmanumodayati / 'nihiTTamaNi iTuM abbhuvagaliMgi no labhai anno' iti abhyupagataliginaM na labhate'nyaH / nihu~ vA-jazya prtisshH| 'sA ceva umgaho khalu, ciTThai kAle u laMdakkhA' kAle tu landAkhyA bhavatI tyarthaH / sajAlamAlAcIpyAlaM-zobhAyuktaM / sephallA jaayaa-nirddhnaaH| upariyaM gheppai jhupiyaa| teNa ra seNAsutte-tena, hetunA rapUraNe sUtre senAgrahaNaM kRtaM / 'annAe paraliMga uvaogaddhaM tulettu' ityatra upayogAddhAM yAvat avadhiM prayuJjayati prathamamutpanno devaH tAvanna paraliMga kriyate / aNusaTTAINa apaDiseho- apratiSedhaH / 'ohikAle aIte' prathamotpannasyAvadhau / annammi vi pejjaMtA-pAyayanta pAnIyaM / 'sellae parikkhai-sellaya-vAlamayI rajjuH / (caturthasya) 'kuvaNayamAI bheo' kuvaNao-daNDaH / kassa gacchapae vaNayaM laddhaM zAlanakaM / 'paDihArarUvi bhaNa rAyarUvi' ityAdI he pratIhArarUpa-he pratIhAra ! bhaNa rAjarUpiNaM-rAjAnamityarthaH / tvAM saMyamarUpI draSTumicchati / yatra nRpastatra taM pravezayati / ___ 'eko ya donni donni ya mAsA cauvIsa Tuti chnbhaage| desaM doNhavi eyaM vaheja muzceja vA savvaM' gAthArtho yathA-sthApanAta:AzAtanApAraMcI AzAtanA pA0 pratisevanApAraMcI vahet muJcet vepaNmAsebhyo ma. mA. vari. tyekagRhakArthaH / dhyAt SaSThaM mAsaM 6 mA-1 | 1 mA-2 dvitIyagRhakArthavarSamadhyAdA SaSThaM va.. va. stu yathA-pratibhAgaM mAsayala-1mA-2 | 12 mA-24 kSaNaM sevanApAracI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpa-paryAyA: IT gharSasya madhyAt SaSThaM bhAgaM maasdvylkssnnN| dvAdazavarSamadhyAt punaH SaSThaM bhAgaM caturvizatimAsalakSaNaM vahet muzced vA iti gAthArthaH / 'aTTArasa chattIsA divasA chattIsameva varisa ca / bAvatari ca divasA dasabhAga baheja bA biio' // prakArAntareNa anayA gAthayA AzAtanApArazcI pratisevanApAraJco ca yantrakAt jJeyaH / tathAhi-mAsaSaTrakamadhyAt dazamabhAge dinAni assttaadsh| varSamadhyAttu dazamabhAge dinAni patriMzat ityekagRhakArtha: / dvitIyasya yathA-varSamadhyAt AzAtanApAraJcI | pratisevanApAracI | dinAni patriMzat dazama bhAge / dvAdazavarSANAM tu dina 18 1 dina. 36 | madhyAt dazamabhAge varSa | va. vaSamekaM mekaM dinAni ca dvisapta| 1 dina 36 | 12 dina. 72 tiritigAthArtha: / 'taiyassa donni monuM dave bhAve ya' ityAdo sUtrApekSayA tRtIyaH so'pi tridhA tasya dve / pasamaM kerisaM-asmin saMvatsara / 'khaDDe galle vA' khar3ekUrcasthAne / 'na tassa gao saMbhavai' tti / tassa Ayariyassa satthesu natthi kheo-parizrama: / 'khettovasaMpayAe bAdhItaM saMthuyA ya mettA ya' ityatra dvAviMzati: pitrAdayaH pUrvoktA: mitrANi ca / 'ceiyaghare vA uvassae vA' iti / caityagRhaM yadi hastazatamadhye syAdityarthaH / bhASye 'tajAiyare ya saMDevA'iti / sNddevaa:-paassaannaa:| "lattagapahe ya' ityatra alaktakamAtram / jo chevaI tassa chinno vi' iti chevai azivagRhIta: tasya chinno'pi upadhistyajyate / dIhAimAIsu u vijabaMdha ityAdau vidyAbandhI vidhIyate 'ulloyakaDaM vA potti' ulloco badhyate ityarthaH / kalpacaturthaparyAyA:-'aDDhAijA mAsA pakkhe aTTahi mAsA havaMti Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye vIsaM tu' ityAdi vyAkhyA-dine dine paJcakavRddhyA pakSAnte saarddh| dvo mAsau bhavata: / pakSASTake tu paJcakavRddhyA vizatirmAtA bhavanti / dazakavRddhyA dine dine pakSe catvAro mAsA bhavanti / pakSASTake tu dine dine dazakavRddhyA catvAriMzat mAsA bhavanti / ityAdi vibhAvanIyaM gAthAtraye'pi / sUtre-'gaNassa paDinijAyabve siyA' pratyarpaNIyaH syAt / pADiyassa ya pAIhi-upAzrayarakSayitrIbhiH / sacceva hi lAlaggai hevaakH| siviyaM va sukaM siviyaM vastraM, sukaM zuklaM rukkhadugaM kaDillaM bhaNyate / egaporisIe ThaviyaM bhattaM labdhAmatyarthaH / iti kalpaparyAyA: samAptAH / / vyavahAraparyAyA-yathA-appApamANAe dhuklaMbho tti / alpApamAnAyAM / khaliyAisu-apazakunAdiSu sakkhuNio.........nirAkulaH / AisgahaNeNaM gahaNaM gahanamityarthaH / khADabhaMgo-prathamanagarAnevezaH / 'hADahaDA nAma mAsAI' mAhA iti punarapyatrApyAvarttanIyA / tAlapalaMbA gAho nizIthagAtheyaM jnyeyaa| jamhA tehiM AyayA aagaaddhaa:| ohAramuhA-udvaliu mnaaH| bhASye-jA khAyai aTriyAI pi' yAvata asthInyapi bhakSayati / 'nihatthariyAoM jahanneNaM eguNatIsaM varisANi' ityatra gRhasthaparyAyeNa saha ekonaviMzAtervarSANi / valAyamINevyutkrameNa / nikAraNe saMthAraesu kaviesu / rAyArUpavarakkhAya jalArA ityarthaH / ahaeDagaM kAuM bhAjanaM / aTuccAlA abhyutraataa| bhASye'dasudese' anAryadeze battIsa sahassAI havaMti ukkosao esa-utkRTo'yaM gacchaH / taddAgaNA virAgo-taddarzanAt / alakaiya khaiohaDakkiyasuNaheNa DaMkio / tRtIyoddezake ythaa-plicchnno-prikrit:| kAlaputtIe-kulaputratayA / pannAgAraM thajhyA / 'causu vijaNesu nasthi doso' bAlavRddhaprAmamUrkhaSu / 'jai jaM (jaM jaha) sutte bhaNiya' Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 vyavahAra-paryAyAH ityanena pUrvArddha sUcitam / 'kiM kAliyA' ityanena pazcArddham / ahavA'kulAitherA hiDaMti' kulasthavirAdaya ityarthaH |............viimuNbhiemRte / 'taheva asaMjayaehi jAhi ciTThalu tAhi vA siloge' iti tahevA'saMjayaM dhIro' ityAdau dazakAlikazloke ityarthaH / 'ehi jAhi' ityAdinA zlokatattvArtha: kathitaH / bhASye-'paliyA jA hoI didivAu' tti / paaliyaa-pripaattii| taNaverAIsu-tRNasthAneSu / goviso-govRSa: pradhAnabalIvardaH / sUtre-'egarAiyAe paDimAe' prtijnyyaa| pabhAyasaMvacchara-varSAparyante ityartha: / esa samukkaseyatve-sthApanIya: / so kuTukA-kuDukkadezIyaH / aarogsaalaa-ossdhaadishaalaa| kala hamittA-vArtAparigrahaH / egaMgiyaM-kaTTamUlaM kaTTaulaM / vAyaMtiya vavahAro-vAcanikA vyavahAraH / caturthasyaite-nicchiyaM va vibhaiuM rittha-dravyaM / visuyAviesu mattapasu UgANesu / 'cAuddasIgaho hoi koi ahavA vi solasimgahaNaM / vattaM tu anajjate hAi durAyaM tirAyaM vA // asyA artho yathA-kasyApi mantrasya caturdazyAM grahaNaM bhavati, athavA solasI-pratipat tasyAM grahaNaM kasyApi bhavati, vyaktamajJAyamAne bhavati dviArA vimAnaM vA ityarthaH / 'vA saddeNa ciraMpI mahApA(yA)NAInu nAuM acchejaa| oyavie bharahamI jaha jAyA ckkvttttaaii|| artho yathA-nAuM acchejA jJAtvA / yathA oyavie-prasAdhite bharate yathA rAjA cakravAdi dvAdazavarSANi rAjyAbhiSekaM prApta ityarthaH / 'je jattha ahigayA khalu assaseNasamAsiyA ranno / tesiM bharaM nasiUNaM bhuMjai bhIe aDaDAi' // artho yathA-assaseNasamAsiyA-azvasenApatyAdayo ye teSu bharaM nyasya bhuGkte bhogAn aDaDAI vistarAdinA ityartha: / 'iya puvapayAhIe bAhusanAmo deyaM miNe pacchA / piyaitti va atthapae miNaitti va dovi aviruddhA' // gAthArtho yathA-pUrva Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye padAdhIte bAhusanAmA-bhadrabAhusvAmI etadadhItaM miNe-parAvarttayati, 'miNe' asya vyAkhyA pazcArddhana yathA-'piyai tti va atthapade miNaitti va dovi aviruddhA' arthapadAni pibati miNaitti vA dvau ekA! ityartha: / agddsuuyaa-akRtshrtaaH| bhASye-'siNhAi parittANaM / / ityatra siNhA-osA / 'gAmahisimAINaM vAleha kayaM gAlaNAi aTTAe vAleyaM' ityAdikaM sUtrapAThAntarasya vyAkhyAnamidaM sambhAvyate / bhASye-'aha sA hIramANaM tu vaTTeuM jo u dAvara' ityartho yathA-sA hIramANa-dIyamAnaM baTTeDa-parIseuM parIsavaNArthamityarthaH tato yo dApayet ityarthaH / 'bhattaTTio va khamao iyadiNe tAsi hoi paTTaH vo| carime asaddhavaM puNa hoi abhattaTumujavaNaM' // iti gAthAthA yathA-pUrvadine bhaktArthI bhuktaH khamao-kSapako vA san ita dinedvitIyadine bhavati paTTayako-tapaHprArambhakaH / carimadine punaH azraddhAvAn upoSito bhavati tato abhaktArtha-sopavAsaM udyotnkmetdityrthH| 'paJcakkhAgamasariso hoi parokkho vi Agamo jasse' tyAdI Agama:-paricchedaH / 'navapuvIyagaMdhahatthI ya' ityatra gadhahastina iva gandhahastinaH / 'aMbeva na chubbhaI khIra' ti / yathA ambila madhye kSIraM patitaM vinazyati / na u mailiMti nisejAi pIThAdigrahaNe ityarthaH / niryavakaiH-pratijAgarakaiH / duguMchiyaM vA igAi surApravRtItyarthaH / 'paMcaviho vavahArI duvAlasaMgassa navaNIya' ti sAra iti tAtparyama / 'nakkhatte bhe pIlA caumAsatavaM kuNasu sukke' ityasyArthI yathA-yadi prANAtipAtAdInAM zravaNena-zabdena hastakarmaNA vA pIDA jAtA, tata: caturmAsatapaH zuka-laghu kuru ityartha: / atha ca zravaNaM nakSatramapi hasto'pi nakSatraM / 'titthokkAlI etthaM vattavvA hoi ANupuvIe' iti titthukkA(ggA)lI granthavizeSaH / 'dhIrapurisapannatto Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcakalpa-paryAyA: paMcamao Agamo u pasatyo' ityatra Agamo jItaM jJeyam / bhAgye"muhaNaMtaphiDiyapANage' tyatra phiDiyAU-saMghaTTiyA muhupattI / pANagasaMvaraNa-dinAntapratyAkhyAnam / 'egidigaMta-vajje' ityatra anantakAyavarjitAnAm ekendriyANAM / 'neyavvaM jAva khamaNaM tu' khamaNaM-upavAsaH / bhAgye-'kArahaDihaDmAlA' ityAdau bhAsmikAnAm AcIrNamidaM jJeyaM / bhASye-'ubhayamavalambamANaM kAmaM tu gaMpi praramo' ityatra ubhayaM gaccho dharmazcetyarthaH / 'vaMjaNao patthiromANi' apAnaromANItyarthaH / bhAgye'vejavaJceva' iti vaiyAvRtyaM / iti dazame uddezake vyavahArasya / iti vyavahAraparyAyA: samAptAH / paJcakalpaparyAyA yathA-dazavidho'pyAcAra: AlocanAdiH / mAla. saNANi-mAlAyogyapuSpANi / 'uvaTTaviyAralevapiMDe ya' ityatra uvaTuMupasthApanA / athavA bhaizyaM kalpyaM garhitAdagarhitAdvA 'garhitaM dravya'mityAdi zlokasUcA iyaM / 'vAgae asisaNadukullAI' ityatra chedaH, 'camme atthuraNatalimakosAI' ityatra chedaH, 'paTTe sannAha pallasthi paTTAI' ityatra chedaH, 'pamhae kappAsAI' ityatraM chedaH, kimie malae' ityatra chedaH, 'paTTe aMsugAi' ityatra chedaH / piccai-kuTyate / kicai-kuttiyA / sochii-zroSyati / 'ahavA tiThANAi' trivarSaparyAyasyAticapalatvAt zrutaM na dIyate / jIvapadArtho'padiSTaH-kathitaH / bhASye-'vAgehiM niSphanaM vAgajaM saNakamAiyaM' iti valkalajaM saNaarkAdini:patraM / tirIDovRkSavizeSaH / bhAgye-'makkhaMDiyAIyaM' vastramityarthaH / bhASye-'chevagamAimayammi' ityatra chevagaM-asivaM / 'pIhagAiyA' iti piihko-stndugdhNH| koTTivaM-avAcyasthAnaM / cUNiyA-putrikA / ghoDamAIhiM-sthAnapAlakAdibhiH / ihesa kaccicco-napuMsakaH / 'ghae guruNa savvAiyaM' ti sarvamApItaM / mAuTTho-nivRttaH / 'kAsai dehittha aliyau' ksyaapi| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye . . phellassa-daridrasya / ikSukaraNe-ikSukSetre / 'piTakAdiSu' granthavizeSaH / varaDAi gaMchakAdi 'mahAjaNa-pAumgANi' tti / mahAjanI-gacchaH / DiMdriyabaMdho-garbhAdhAnaM / 'ThANaM gAhei' AsanaM koviM-yoni: / 'bhAMDa chinneNa' liGgena / paDigamaNAi-vratamocanAdikaM / sirimadiri-avAcyasevanaM / diTuM to tUhe paDiseviyAoM tUha-avAcyaM / vadvaoIzvaraputraH / 'karagayA taraMgavaimAI' karagayA-kathAvizeSaH / aha-nArA ei-na prApnoti / aMtaravaI pumaavii-grbhvtii| 'sesaM ca paNayaM aNAyaraNajogaM' SaNNAM madhyAt prathama varjayitvA zeSA: paJca tataH paJcaka / 'puriso ya uggamaMto' iti / vastrotpAdako naraH / bhASye-'pacchAyatigaM umAho' iti uggaho-pAtraM bhASye-'phuDiyaviviccinahaMgulei' iti / vigiciyA-vAtaH / 'levADa araha sAriyarakkhaTTA geNha sohaNa' iti / sAriyarakkhaTTA-sAgArijanarakSArtha / 'sasarakkhAe puDhavIe avesaNiyA bharijjaMti' avesaNiyA-vRSaNA: / lADaparIvADIra-lAivAcanAyAm ityarthaH / 'dugacaubhaMgAi cAraNiyA' iti dvikasaMyAMge catvAraH. trikasaMyoge aSTau ityAdikam / bhASye-'vAsAjogaM tu aMga vAsaM' iti vAsaM-kSetraM / 'bAra samAo tattiya' tti dvAdazavarSANi tAvanti / bhASye-'bhaMgapamANAyAmo-vistaraH / ' bhASye-'suttaM bAra samAo tettiyAmettA ya attho vi' iti dvAdazavarSANi sUtram / bhAye'nikkhamaNaM khalu sarae' ityAdau nikkhamaNaM- nirgamaH / bhASye-'iyaraM thIbAlavuDDhAI' iti / itaraM-prAkRtaM / bhASye-'mIsei kolipayasaM vA' kolikapAnaM / 'gajjami ya payasaMkhA' gadhe padasakhyA / 'anto vi hoi bhayaNA ome' ityAdigAthAyAM antaH-madhye gacchasya vasatAmapi bhajanA, yathA-avamasya vandanaM prAyazcittApatrasya ca saMyatyAdha sehasya ca na vandanaM deyaM / 'bAhiM pi hoi' iti / bahirapi gacchAda Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcakalpa-paryAyAH vasatAM bhajanA, yathA-ajApAlakavAcakasya ziSyasya vandanaM dattam / 'heTTaTANaTTio vi hu pAvayaNi' ityAdigAthAyAM adhaHsthAnasthitasya saMyamapatitasya prAvacanikAdharthan / aparapade-apavAde kRtayogI saMnisevate Adyanirgrantha iva pUjyaH saH / bhASye-'saMbhuMjaNA nisiraNA ya' iti / nisiraNA-dAnam / eso vi kAlakappo, kAussagge sAya sayaM gaMmaddhe mo vi kAlakappo' ityAdi prathame eso vi kAlakappo ityatra paricchedaH / tathA kAyotsarge sAyaM saGkhyAyAM zatam ucchvAsakAnAM, yataH jJAna-darzana-cAritrasarvakAyotsargeSu zatam ucchavAsakAnAM bhavati / 'logassa ujjoyagara' catuSTaye eso vi kAlakalpaH jJeyaH / 'gAMsaddhaM' iti prabhAte arddha-zatArddha jJeyam / 'nikAcayatIti apohate ca' iti ekA jJeyo / 'vIrallasauNao parasIyANaM' iti / sIMcANakaH, prsiyaa-aakhettkkrtaarH| addhaM sakar3I yathA-likpriAvagNan / garulapakkhiyaM skandhadvaye vastrAzcala dvayakSepaH / yathA ekatra skandhe eka:, dvitIye dvitIyaH / 'khaMdhapuvatthaM' iti / ekatra skandhe dvayorapi vastrAJcalayonikSepa: / 'AyAmeNaM vaMdai saMbhAgo vAyae ataramANA' iti vacanena bandanAM kurvan azakta: AyAmeNa-zarIrapraNAmena vandate ityarthaH / 'taramANo na vandai' taramANA-zaktaH / 'ussArakappalogANuAMga' ityatra ussArakappA-vyatikrameNa sUtradAnaM / 'sImaTTio vAmayAhA vA' iti sImasthito vA hRtvA vA ityarthaH / bhASye-'mattagabhAMgA aNaTTAe' iti / mAtrakabhogo nirarthako na kaaryH| 'uDiyabhImAi nAha' iti uNDiyA varNakavRtti: / 'cAurakeNa gorakhIreNa' gokSIvizeSA'yaM / 'annatthayagao tAhe kappiyArIo bhaNaI' iti / kappiyArIA-pariveSakaH / bhASye-'bhI khattiya ! sahavarago' iti / bhAkSyAta asahavarga: / bhASye-'paDhamaM ThAgussago teNaM tU navasu Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye hoi ThANesu' iti / prathamam-utsargapadaM tena navasu-aSTau RtubaddhamAsA navamo varSAkAlaH / bhASye-'khettaM kAlAIyaM samaNunnAyaM pakappammi' kAlAtItamapi kSetram anujJAtaM dviguNaM triguNaM caturguNaM vApItyarthaH / bhASye-'te aggIya'bahussuya tiNha samANArao taruNo' iti / agItArtho'bahuzrutazcetyarthaH / taruNastu trayANAM varSANAM ArataH / bhAgye'annaM velaM na sajjaM bhikkhu NhAIhiM saMsattaM' ti / snAnAdi saMsaktam anyasyAM velAyAM na sadyaH smArayanti / 'phuDarukkhe aciyattaM goNe' tuhaH unvamAhu pelejA' iti / sphuTa rUkSavacanaiH aciyattaM-aprItiM karoti prAjanaditagauriva / 'sajja au na bhannai' ata: sadyo na bhaNyate / kallolachagaNahArI na muJcaI jAyamANo vi' iti / agretanagoNAdeH na tasya azuSke'pi chagaNe puna: corya yaH karotItyartha: / bhannai ghaTTijjataM tutthaM duTuM taha tumaMpi' iti / yathA tuttha-auSadhavizeSa: ghaTyamAnaM duSTaM syAttathA tvamapi / bhASye-'pANo so saMyutto airuciya kuMkuma taiyaM' iti / ya: smAryamANo'pi na prapadyate, sa pANa iva-caNDAla ivetyarthaH / yathA cA'tighRSTaM kuGkarma vinazyati tathA so'pi / 'AipaNagaM tu tulaMti jANa sejAi jAva sAhAraMti / zayyA-upadhi-svAdhyAya-AhAra-anukampAlakSaNaM jJeyam / ahavAdipaNagamUlaMguNa paMcee huMti doNha tullAu' iti / pazcAdyAH mUlaguNAH paJcamahAvratarUpA: anusvArastu prAkRtatvAt / vAI puNa uttarAvahAinna / vAI viktt-mdiraa| 'duguNatiguNacaugguNa bahuguNA vA khettakAlAikamA' iti / kAraNe mAsAderuparyapi kalpate ityarthaH / aMtaddhANahaMsAIhi vA uppAiMti haMsAIhiM-hiMsAdibhiH / AlaMbaNavizuddha sattadue parihArejA" iti / 'paTTIvaMso do dhAraNAi' ityekaM saptakaM, 'vaMsagakaDaNukaMvaNe'tyAdi dvitIyaM saptakaM ityarthaH / 'saMlIdAe vosiraNe vosaTTAe vA' iti / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskandha-paryAyA: saMlikhitAyA: vyutsargasamaye vA sarvasya kRtavyutsargAyA vA anuzAstinimittaM ityrthH| cauvaggo tti| asaNAi na ya pavayaNapIlA bhavai-na ca pravacanapIDA bhavati / 'aNAinne puNa viyaDAisu aNuyAisu mailaNA' anuciteSu vikaTAdiSu ityartha: / 'appaNA aNivittA' anivRttA ityartha: / 'gIyatthehAinnA taM desIo na jANAmi' iti / gItAthai rAcIrNA samiti: tAM videzo'haM na jANAmi / sIyagharasamo ya hoi / mAbhAI' iti / mAbhAI-abhayadAtA / khAI-tarhi / bhASye'AyariyappamANA guNappamANaM ca samaNANaM' iti / AyariyappamANAAcAraprakalpaprAmANyAt / bhASye-'niya aNukaMpAe gihiNaM to nAmana vasahA tumbhe' iti / nirdayatvena anukampayA ca gRhiNAM vidhIyamAnayA nAmana vRSabhA bhavanta iti prerakavacanam / 'bhaNNai sarise'higehiM ca' iti / sadRzairadhikaizca ujjuyArei-unnAlayati / 'mAsAIe aNuhi vAsAIe bhave uvahI' iti / mAsAdUrdhva anupadhi:-ja upadhirmAsAdRrva grAhyaH / 'vAsAIe bhave uvahIM' ti / varSAkAle'tIte tu upadhigrAhyaH mAsadvayasyAmityarthaH / 'suttatthatadubhayAiM saMdhi ahavA vi paDipucchee' iti saMdhivismRtasya sandhAna pratipRcchanti vA pate / 'vasaNaM vAjImAI' iti / vAjIkaraNAdikaM-kAmodrekakaraNamityarthaH / kuhNddii-aNbikaa| iti paJcakalpaparyAyAH samAptAH / dazAzrutaskandhaparyAyA-yathA-'dvAbhyAM kalito bAla' iti / bAlatvayuvatvAbhyAmityarthaH / 'bhoyaNadAragarAyadiTuMteNa mA vocchijissaMti' iti / yathA-bhojanAdagrato bAlAnAM vinaSTapUpAdi dIyate ityarthaH tathA rAjadRSTAnto yathA-rAjA durbhikSe lokAnAM dhAnyaM prayacchati ityarthaH / 'na yAhArovahisejaI' iti na ca AhArAdinimittaM nirjUDhAH / missaThANaM samAbhariyANaM-alaGkatanarANAM / khaMdhakhaNiyavAyapaDisehaNatthaM Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHzeSasiddhAntavicAra-paryAye skandhakSaNikavAdapratiSedhArtha / goNasamRgAdi-gonasamRgAdi / cakkaya radaMDago-kumbhakAradaNDo hi mRttikAsavalo bhavati / tRtIyadazAyAMkAliyAe rAtrau / "agAragaM vA bhuMjamANassa' bhaktaruciM vinetyarthaH / 'osanne savapayANi vi' avajJAdIni kAryANi / saMghaTTittA nANujANeha-na annujaannaavei| caturthadazAyAM-yathA upagRhAtIti upagrahaHparipAlanaM 'davapalitthayassa' tti dravya-zarIraM / 'gohi gomio' iti / gobhirgomAn gosaGkhyAM karoti / 'chappannaM paMcasaMjogA savattha battIsaM battIsaM bhaMgA' iti paJcakasaMyogA: SaTpaJcAzat bhavanti ityarthaH / 'ahavA bahussuo abhiMtara-bAhiraehi' iti svasamayasUtraM parasamayasUtraM cetyarthaH / 'citraM bahvarthayukta' ityatra chedaH / 'lihai pahArei gaNeI' tti / pAhADe gaNei ityarthaH / paJcamadazAyAM tu 'jahA tIse kammakAriyAe ghusalatIe mahattaraghUyaM jAyai' ityAdi karmakarauM kAcit ghusalaMtIvirolaMtI pAdAdhI nyastadravyamAhAtmyAt svakIyaputrArtha mahattarasyaThakurasya satkAM putrIM yAcate ityartha: / kabhalle govei kbhl-kuurmkaaraattiH| micchAdasaNasalle AyajogINaM' ti / etannivRttaye Atmano hitAsteSAM / SaSThayAM yathA-sIhapucchijjati-yathA siMhasya maithune liGgacchedaH syAdAkarSata: / thAmiyANaM-baliSThayoH chinnanetrI bhavai-chinnaliGgo bhavati / evaM tassa puttayAchetu potrA ityartha: / saptamyAM tu 'sabhikkhue ya ahigAro' iti / sabhikkhu adhyayanaM dazakAlike / 'veyAvakilaMtA abhinnaromo ya AyAse' iti / avazyakartavye abhinnaroma iva / 'saMkagahaNe icchA ityAdikaM pacchitte AesA saMkiya' ityAdinA vyAkhyAtameva / kA duNu imassa icchA abhitaramahigau jIya-kA icchA asya sAdhA: yayA icchayA madhye praviSTa ityarthaH / 'asuiNA vAgAe kiMci sauNagAiNA' ityAdi zakunigRhakharaNTita: samuddeze ca Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kzAzrutAskandha-paryAyAH jhAlanaM karotItyartha: / aSTamadazAyAM-'jai atthapayaviyAro' gAhA kaMThA 'kuttanihiTThA nisIhe' iti / kutra nirdiSTA gAthA ? nizIthe ityartha: / 'cayaNAINaM chaha vatthUNaM-cyavanAdIni paJca SaSThastu garbhApahAraH / 'paNiyabhUmi vajabhUmi' iti / paNiyabhUmi ityasya paryAyAM vajabhUmiriti / bhUmizabdena kAla ucyate / purisaMtarakAlo yugaMtarakAlazcatyekA / 'paNapannaM pAvA paNapAnaM kallANA' iti / paJcapaJcAzadadhyayanAni pApakarmapratipAdakAni paJcapaJcAzazca kalyANapratipAdakAti adhyynaaniityrthH| tatraikatra marudevIvaktavyatAityAdi jJeyaM / 'vesamaNakuMDadhAriNo tiriyajaMbhagA devA' iti kuNDadhAriNa iti teSAM nAma jJeyam / pAvAe majjhimAe-ekArthe / tataH hastipAlakasya rAjJa: satkAyAM rajjukasabhAyAM lekhakasabhAyAmityarthaH / caMdrasaMvaccharamadhikRtyApadizyate 'jeNa jugAI so' iti / yena kAraNena sa saMvatsaraH yugasyAdau vartate / 'vAsANaM savIsaharAe kiM nimita? pAraNa saya'DhAe kaDiyAI pAsehiMto kaMbiyANi' iti / arthastu varSAkAlasya satke savIsairAesu dineSu gateSu kiMnimittaM paryuSaNA kriyate ? yataH prAyeNa svArtha kRtAni gRhANItyarthaH / 'jahannalaMda uda ulaM-udakA sat yAvatA zuSyati tAvAn kAla ityarthaH / 'bhagavao jammanakkhattaM saMkaMte' iti / bhagavato janmanakSatraM sakrAnta: tatrAdaya ityarthaH / acalamANA-acalaMtI / aNuttarovavAiyasaMpayA hotthA' -ye anuttaravimAneSu utpatsyante ityarthaH / 'samaNassa gaM bhagavao mahAvIrassa nava vAsasayAI vIikaMtAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM teNauime saMvacchare gacchai' ityasyAoM yathA-yadA kila paryuSaNA caturthyA jAtA, tata: pUrva kAlamAnamidamiti vadanti vRddhAH, tasvaM puna: kevalino vidanti iti bhaavaarth:| AhohieNa-abhyanta Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye rAvadhinA / 'pAsassa NaM arahao purisAdANiyassa kAlagayassa duvAlasa vAsasayAI vIikatAI, terasamassaM ya vAsasayassa ayaM teyAlIsaime saMvacchare gacchaI' ityasyArtho yathA-mahAvIra kAlamAnaM pUrvoktaM 993 etanmadhye jinAntaraM pArzvanAthasatkaM prakSipyate idaM 250 tato yathoktaM mAnaM bhavati 1243 aGka-svarUpamiti bhAvArthaH / arahao NaM ariTanemissa kAlagayassa caurAsII vAsasahassAI vIikaMtAI, paMcAsIimayassa vAsasahassassa nava vAsasayAI vIikaMtAI, dasamassa ya vAsasayassa ayaM teNauime saMvacchare gacchai' ityasyAoM yathApArzvanAthamAnaM 1243 asya madhye nemipAvA'ntaraM kSipyate idaM 83720 tato yayoktaM mAnaM bhavati 84993 aGkasvarUpata ityarthaH / bAyAlIsavAsasahassehiM UNiyA gacchai' ityatra RSabhakAlAt prabhRti caturthIpravRttaparyuSaNAdinaM yAvat kAlamAnamityarthaH / koDiyakAkaMdavagyAvaccasagottANaM' ti koDiyakAkandayo: vagyAvaccaM gottaM / 'ajjattApa samaNA niggaMthA' iti / sAmprataM ye viharantItyarthaH / 'aMtarA vi se kappai pajosavittae' paJcabhiH paJcabhi: dinaiH kRtvA ityarthaH / 'atyegaiyANaM evaM vRttapuvvaM bhavai dAe bhaMte' iti sUtrasya vyAkhyA-kenApi bhikSA gacchatA evaM pUrvam uktaM syAt yathA-anyasya dAsyAmi bhaktaM na tu svayaM pratigrahISyAmi ityeko bhaGgaka inyAdikA caturbhaGgI jnyeyaa| cUNa tu-'atthegaiyA AyariyA dAe bhaMte ! dAve gilANassa mA appaNo paDiggAhe cAummAsagAisu' ityasyArtho yathA-santi kecidAcAryA: tata: ziSyaH prAha-tAn prati-dAe bhaMte' iti / asyArthastu glAnasya dAsyAmi na tvAtmanA grahISyAmi caturmAsakAdiSu iti caturbhaGgI jJeyA ityartha: / 'tumaM pittha bhokkhasi oyaNaM davaM pAhisi' iti / tvayA'pi bhoktavya AMdanaH jalaM ca pAtavyaM tato bahutaramapi gRhNA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskandha-paryAyA: Netyukte gRhNAtItyarthaH / 'adakkhu vaittae' iti / kulAni vidyante zrAvakANAM kRtAdivizeSaNopetAni yeSu zramaNAnAM no kalpate 'adakkhu vaittae'(a)dRSTrA kizcanApi bhojanajAtaM udituM yAzcArtham ytH| pUrvakvathite jale odanaM kSipitvA tatkSaNAdeva odanaM ni:pAdya yacchantItyartha: / 'vAsAvAsaM pa0' ityatra pakAre paryuSitasyeti kSayam / sasitthe AhAre dosA aparipUe kaTTAi agalite jale kASThAdi syAt / saMnivattiuM AtmAnaM anyatra carituM cAraei iti 'saMnivattiuM' ityasya vyAkhyAnaM 'anyatra carituM cAraeI' ityetat saptabhyaH abhigrahIkRtagRhebhyo anyatra bhikSAM kRtvA punaH saptasu bhikSAM kartuM na kalpate ityarthaH / bhigupuDiyAlImRttikApuTAnItyartha: / 'pAraNagaM vA saMdhukkhaNAi asthi' saMdhukkhaNaM-yena udarAgni: dRDhaH syAdityartha: / 'ahAsaMnihiyA aNatAvaNe kucchaNaM paNau' iti / sArdra upadhiryadi saMnihite sthAne na tApyate tataH kutsanaM panako vA Uli: syAt / 'aDagehiM baMdhai' bandhavizeSaH / ahigaraNaMkalaha: / valavAuyA-valavyApRtA: / 'jANappavare AiTTa bhaI tava duruhAhi' iti / jAnapravara: AdiSTaM bhadraM tava samAruha ityartha: / vigAhAparivrAjakavat kazcit parivrAjako jJeyaH / 'egaMtaramuppAu annonnAvaraNakkhae jiNANaM' ti / para: prAha-ekatra kSaNe jJAnaM prApnoti dvitIye tu darzanaM anyonyAvaraNakSaye sati ityarthaH / gilANavesaM addei' karotItyarthaH / koDillagamAsurakkhAi kahei' kathAvizeSau / 'sahajAyagA mittAi' sahajAtA: sahajamitrANi bhaNyante / kammaMtA kammaThANAekArthA / pUrvakRtyamiti so yamudyat ityAdau gRhasthAvasthAyAM gRhiNAM kRtyam idaM yathA-ghoraraNamuhaM dArabharaNaM-bhAryApoSaNaM / peyakiJca-zrAddhAdikaM etat svarUpeSu svargaSu kIdRzeSu ? 'dehapUyaNacirajIvaNadANatitthesu' dehapUjanaM raNe ityeke tIrtha, cirajIvanaM bhAryA prati iti dvitIya Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye tIrtha, pretakRtye dAna deyamiti tRtIyam / athavA apatyotpAdanaM kRtyaM / na tasmAt sAMsArikabhAvAt jIvo'rthAntarabhUto mRtasya 'jAtisaraNaM' ti / yato mRtasya jAtijanmadhAraNaM Azraya ityarthaH / 'saMjamaghAimUlA: krameNa uttaraguNA' iti / saMyamaM pnanti mUlaguNA: tatkSaNAt uttaraguNAstu krameNa ghnanti / 'asubhA miyAputte ya gottAse' mRgAputro gotrAsakazca / 'tahAgaesu dasahA niyANANi' tathAprakAravastUnAM viSaye dazadhA nidAnAni brahmadattAdInAM / 'gahatitthAdisu vA vIyAraNe' diti brAhmaNAnAM / 'mAlAnakkhattamAlAdi'-AbharaNavizeSo'yaM / 'buMbhalagAINi' AbharaNavizeSaH / vandhIsamAdiTuM kharIprabhRti / 'nidAne ya bhavaI' nidAnaM tat sthAdityarthaH / 'kaNhai rahassiya' tti / saMjayA tApasavizeSA ityarthaH / 'sisnodarakRte pArtha' ityAdau sisnodaraM-maithunaM / 'jAva puNo putte pArTiti' kecittApasAH bAlatve paJcaSaD vA varSANi yAvat tapaH kRtvA pariNayanti putrakAmamutpAdya tAneva pAThayanti / 'annayassa azyamANassa vA' Agacchata ityarthaH / celapelA iva susaMparimuyAvastrapeTA ivetyarthaH / telakelA iva susaM paDilaveNaM' sukkeNa zulkenamUlyena ityarthaH / saMvalithAliyA iva-siMvalivRkSaphalamiva / 'esa me AyAe pariyAe esa nIhArAe' iti-AtmahitAya paritApAya ca gRhamAMcanAya cetyarthaH / 'pettiyaM dAyaM paDivajaI' paitrikapadamityarthaH / 'savvesipi nayANaM' gAhA jnyeyaa| niryuktau tu kahiyA jiNehiM logappagAsiyA bhAriyA ime baMdhA / sAhugurumittabaMdhavaseTrIseNAvaivahesu' ityatra lokaprakaTA bhArikA ime sAdhugurumitrabAndhavazreSThisenApativadheSu ityarthaH / maMgalaM iti dazAzrutaskandhaparyAyAH samAptA: iti / gurusampradAyata:-'dazvaviNAsaNe duvihabhee' ityasya vyAkhyAnagAthA yathA-joggaM aiyabhAvaM mUluttarabheyao ahava kaTuM / jANAhi duvi Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 jItakalpa-paryAyAH hameyaM sapakkha-parapakkhamAI vA // 1 // yogyaM-navam, atItaM-purANaM, mUlaM-stambhAdikaM / uttaraM-vaMzAdikaM / sapakSadravyaM jinasatkaM, parapakSadravyaM-tIrthAntarIyANAm iti gAthArtha: / kadAlikA hstittgkH| jItakalpaparyAyAH yathA-Adya triSu skandakaM chandaH / 'jassa muhanijharAmayamayavasagaMdhAhivAsiyA iva bhamarA' iti / yanmukhanirjharAmRtamayavazagandhAdhivAsitA: sAdhavo bhramarA iva ityarthaH / 'visesAvisesiyAvassami' tti vizeSAvazyake / 'appattApattavvattatitiNiya' tti / apAtra-aprApta-avyakta-tintiNikAdInAmityarthaH / tahiM vA ahigaraNabhUe iti / pavuccaMti jIvAdao payatthA itizeSaH / 'paDhamaM ThANaM dappI, dappo ciya tassa vI bhave paDhama' ti / darpaH prathama sthAnaM, tasyApi prathamabhedo darpa eva, tataH prathame darpapade vrataSaTka-kAyaSaTka -akalpAdipaTkasaJcAraNena aSTAdaza gAthAH / akalpanirAlambAdipadeSvapi pratyekam aSTAdaza gAthA jJeyA ityarthaH / kalpikAyA: darzanajJAnAdIni caturvizati: padAni; teSu pratyekaM vrataSaTkakAyaSaTka-akalpAdiSaTka saJcAraNAt darzane aSTAdaza gAthA: / evaM jJAne aSTAdaza gAthA: tataH sarve'pi aSTAdazakAH caturvizatisaGkhyA: bhavanti / 'aNumajiya taM suovaeseNa' tti / vicintya / 'nakkhatte bhe pIlA' iti / nakSatre zravaNahastalakSaNe zrutaM hastakRtaM vA kiJcit syAdityarthaH / 'sukke mAse' laghumAse / 'evaM tAvugghAe' iti laghUni, anurAte tu gurUNi / 'chidittu tayaM bhANa' ityAdau tat sthAnaM saJcichadya ityanena chedaH pratipAdita:, gacchaMtu tavassa sAhuNo mUlaM' ityanena mUlaM bhaNitam 'avvAvaDA va gacche' avyAvRtA: gacche santu ityanena anavasthApyam 'abbIyA vAvi viharaMtu advitIyA viharantu ityanena pAraM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye ciyaM bhaNitaM / 'chabbhAgaMgulapaNage' ityAdau mAsasya aGguleti nAma, tatazca dinapaJcake apanIte aGgulAvAntaranAmakasya mAsasya madhyAt SaDbhAgAGgulaM chedo bhaNyate / yata: mAsaH SavibhAgaH kriyate paJcakena paJcakena dinAnAM, tata: mAsamadhye paJcakaSaTkaM bhavati ityanena 'chabbhAgaMgulapaNage' iti vyAkhyAtaM / 'dasarAe tibhAga' iti / dazarAtre chede tribhAgI mAsasyApanIyate ityarthaH / 'addha pannarase' iti / ardhachede paJcadaza dinAni apanIyante / 'vIsAe tibhAgUNaM' ti / viMzatitame chede tribhAgo dinadazakalakSaNo'panIyate ityarthaH / 'chabbhAgUNaM tu paNuvIse' paJcavizatitame chede SaSTho bhAgaH paJcadinalakSaNo'panIyate iti gAthArthaH / 'mAsacaumAsachakke' ityAdau mAsachedaH caturmAsachedaH SaTkachedaH eSAM nAmAni yathAsaGkhyaM aGgalaM mAsa nAma, caturmAsasya cauro iti nAma, chakkasya chakketi nAma, ete sarve'pi chedaparyAyA ityarthaH / 'AuttanamAMkArA' iti / namaskAropayuktairbhAvyaM na kimapi prAyazcitamityartha: / 'avasesA'suyANuyogassa' aniSThitazrutAnuyogasya / 'paliuMciyamapaliuMciyaM vA' iti-AvayaM anAvartya vA ityarthaH / 'dassumilakkhu-vohiyamAlavAi-sakAsAo' iti / dasyumlecchamAnuSApahArakamAlavA: cauravizeSAH, mAlavAstu mAlavakadezapalli vAsicaurA: / 'vihAro-sajjhAyanimittaM jaM annattha gamaNaM' sthaNDilAdau / 'ghaDagolaMkayavAragAiTTiyassa' iti / ghaTaullakavArakasthitasya / egakallANaM' ti / niviya01 pu01egA0 1 AyaM0 1 abha01 dvikalyANAdau tu ni0 2 pu0 2 e02 A0 2 a02 ityAdikrameNa jJeyaM / sukkasaMnihie-zuSkabhaktasannidhau / 'ohuttaM paDhamabhaMgI sesA tinni bhaMgA iti / divA gahiyaM divA bhuttaM ityAdayazcatvAraH / 'piTha Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItakalpaparyAyAH kukkasakukkasI ukkaMThacicAI' iti / kukkasakukkasI sUkSmakaNikA ityarthaH / 'pihie caubhaMgA' iti guruguruNA gurulaghunA laghuguruNA laghulaghunA iti caturbhaGgI ityartha: / 'acitte acitta sAharie' iti doSasambhavAt / 'aha gurusAharie' iti guruguruNi saMhiyate ityartha: / 'uddesiya caramatie' ityAdi gAthA 1 'solasa uggemadAsA' ityAdi gAthA 2 'airaM aNaMta' ityAdi gAthA 3 etasmin gAthAtraye solasa uggamadosA iti saMgrahagAthA jJeyA / anyatta gAthAyugalaM 'eyAo duvi gAhAo' ityanena sUcitam / 'airaM' ti anantaram ityarthaH / karaNapUIupakaraNapUti: / 'pameya' tti pAmicca 'saMthavatiga' tti saMstavatrikaM 'saMnAhapaTTo' upakaraNasyopari hRdaye bdhyte| viccae paDie-vicyutaM patitam ekAau~ / 'uggameuM na niveei' utpAdya vastrAdikaM na gurUNAM nivedati / 'savovahiM vA adinnaM paribhujaI' adattaM gurubhirityartha: / * puri mattae vA carimAe' iti / puri-pauruSyAM, mattae-mAtrake, carimAe-caturthapauruSyAM / paNagaM lahugaM-aiDhAijA diNA / gurugaM-paJca dinAni / dasagaM lahugaM-addhasattamadiNA / gurugaM dazaiva / pannarasagaM lahugaM-saDaDhabArasa diNA / gurugaM paJcadazaiva / vIsagaM lahugaM-saGghasattarasa / gurugaM viMzatireva / paMcavIsaM lahugaM-saDDhabAvIsa / gurugaM paJcaviMzatiH / lahumAso saDUDhasattavIsa / gurumAso triMzadeva / etAni dinAni jJeyAna paramArtha tu prAyazcittasya pavamAde: cirantanA jAnanti / so ya imo ahAgaruyAi tRtIyabhedo'pi AdI kRtaH / 'lahusasuddho vA' ityatra zuddha eva na kiJcihIyate 'lahumAsa bhinnamAso vIsalahu pakkhukosamajjhimajahannA' yathAsaGkhyena tapo zeyam / 'pannarasa dasamaM paNagaM lahusukkosAi tiviheso' iti / lahusapakSe utkRSTamadhyamajaghanyatayA paJcadazadazamapaJcakA niyojyante / 'asahussegegahAsaNathA' asahasya ekaikahAsa: kriyate / ThANakkameNa-sthAnAGgaproktakrameNa / 'aTThamabhattaM aMto nivvIyamAI' iti / yantrakokteSu prAyazcitteSu sarveSu nirvikRtikArya aSTamabhaktAntaM tapo dIyate ityarthaH / LAHHHHHHHI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ni:zeSasiddhAntavicAra-paryAye 'tiriyAyae terasagharae kAuM heTThA hutto jAva nava. gharAI punAI' iti / tirazcInA: trayodazagRhakAtmakA olIrUpeNa nava zreNaMyo likhyante / 'eesiM navaNhaM jAI dAhiNeNa ante TUThiyANi donni gharayAI' iti / trayodazagRhakAtmakanavamazreNeradhaH ekAdazagRhAtmakA zreNI, tato naSagRhAtmakA adhastAt zreNI, evaM gRhadvayaM gRhadvayaM puMvadbhiH vidvabhiH zreNI likhitavyA yAvat ekagRhAtmakA zreNI svahastadakSiNabhAgApekSayA dakSiNaM gRhadvayaM gRhadvaya utsAya te ityarthaH / sthApanA ceya patrAntare likhitA vidyate / 'jaM payaM jahiM avarAhe ThAviya tahiM ceva avarAhe tAe paMtIe purisAvekkhAe savve pacchittapayA cAreyavyA' iti / yatpadaM prAyazcittalakSaNaM yatrAparAdhe nirapekSAdau tasminnaiva aparAdhe tatra tasyAM pazto puruSApekSayA sarvaprAyazcittapadAni cArayitavyAni / yathA nirapekSapade sarvANi prathamapadaprAyazcittAni yojyante ityarthaH / viraie purisavibhAgeNa paNagAI chammAsAvasANe niviiyAI aTThamabhattataM punvabhaNiyameva ' iti sarvaprAyazcittAnAM paNagaM Adau chammAsA avasANe / tata: sarvatra paNagAdau chammAsAnte nirvikRtikAdyam aSTamabhaktAntaM dIyate ityarthaH / 'atthAdANonemitti usannAyariyaruccagaparibhaggavaNiyapesaNarUvagasauNI' iti| avasannAcA naimittikaH tasya ruccago-bhAginevaH bhagnavrata: vaNijAM samIpe preSaNaM vyavaharakeNa ukta-ki rUpakAn zakunikA hagati ? ityeka: / 'biio bhaMDolaganaulagaM' iti / dvitIyena dramma-naulaka: datta: / 'ego ghayagulamaMto anno vasataNakaTTA bAhiM' iti / ekena sUribhaNitena ghatagRDAdikam anta:-madhye grAmastha kSiptam / anyena va satRNakASThAni bahi: kSiptAni grAmadAhe upakRtAni, antastu ghRtAdIni dagdhAni / 'aMto u sauNinimittaM' iti / antardagdhe guDAdau pazcAt sUriNA uktaM-kiM nimittaM zakunikA vyutsRjati / ...........pubbIbhilAsi uvari sutto 'cAvarae' iti / vyApAra karoti ityarthaH / annonnAhiThANasevaNatti bhaNiyaM hoi iti putasevA ityarthaH / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvaNa-pAvanaM / iti jItakalpaparyAyAH samAptAH / __.pAkSikavRttau- pakkhasaMdhI-amAvAsyA / ' to kaha nijjuttIe Numai' iti / AvazyakaniyuktiH / 'utsannavadhAdiliGgagamya ' miti / utsannaM-bAhulyataH / atra vRddhasampradAyaH-hatthuttharaNaM-kharaDaM 1 koyavao-bUraThiyA 2 pAvAro-salomapaDao 3 navao-jANaM 4 DhagAlidhoyapAttI sadasavatthaM ti bhaNiyaM hoi / rAlaga-kaMgU / saMvat 1212 ASADha vadi 12 gurau likhiteyaM siddhAntoddhArapustikA / graMthAna 1670 dvitIyakhaNDaH / prazasti: / ziSyAmbhojavanaprabodhanaraveH zrIdharmaghoSaprabhoH vaktrAmbhojavinirmAtA katipayA: siddhAntasatkA amii| paryAyA gaNicandrakIrtikRtinA saJcintya sampiNDitAH svasya zrIvimalAkhyasUriMgaNabhRcchiSyeNa cintAkRte // 1 // asti zrImadakharvaparvatatibhiH sarvodayaH kSmAtale chAyAchannadigansaraH parilasadbhavyAvalIsaGkulaH / sevAkArinRNAM navInaphalado'dhyazrAntasAndradyutinizchidraH saralatvaketunikaraH prAgvATavaMzaH satAm // 2 // mauktikahArasaGkAza: samA....va nIhilaH / zrAvakaguNasaMyogAnnarANAM hRdaye sthitaH // 3 // samajani dhanadevaH zrAvakastasya sUnuH prathitaguNasamudro'mandavANIvilAsaH / gaganavalayaraGgatkIrticandrodaye'smin lagati na ca kalaGkaH raJjanaM yasya satke // 4 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 . . tasya ca bhAryendu........matI........putraH guNaratnaikarohaNAcala: dharmacaTanagumamalayakIrti-sudhAdhavalitasamastavizvavalayo yazodevazreSThItasya ca 'AmbIti nAmnA janavatsalA'bhUda, bhAryA yazodevagRhAdhipasya / yasyA: satInAM guNavarNanAyA mAdyaiva rekhA kriyate munIndraH // tayozca putrA uddharaNa AmbIgavIradevAkhyA babhUvuH / solIlolIsokhInAmAnazca putrikAH saJjajhire / anyadA ca siddhAntalekhanabaddhAdareNa jinazAsanAnvaraJjitacittena yazodevazrAvakeNa siddhAntavicAraparyAyapustikA lekhayAmAsa / pUjyazrIvimalAkhyasUriMgaNabhRcchiSyasya cAritriNo yogyA'sau gaNicandrakIrtividuSo vidvajjanAnandanI / zAstrArthasmRtihetave parilasajjJAnaprapA pustikA bhaktiprAzcitayatyupAsakayazodevena nirmApitA // 14 // yAvazcandraravInabhastalajuSau yAvaJca devAcalo yAvatsaptasamudramudritamahI yAvannabhomaNDalam / yAvatsvargavimAnasantatiriyaM yAvacca digdantinastAvat pustakametadastu sudhiyAM vyAkhyAyamAnaM mude // 1 // iti prazasti: smaaptaa| Page #182 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: nAmamoddhArakagraMthamAlAnA eka kAryavAhaka zA. ramaNalAla jayacandra kapaDavaMja (ji. kheDA) dravyasahAyaka : ru. 2500-00 zrI zAMtinAthajI jaina deharAsara TrasTa, navAparA surata. mudraka : sahayoga prinTiMga presa, javAhara roDa-bIlImorA. . Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: mAgamoddhArakagraMthamAlAnA eka kAryavAhaka zA. ramaNalAla jayacandra kapaDavaMja (ji. kheDA) dravyasahAyaka: ru. 2500-00 zrI zAMtinAthajI jaina deharAsara TrasTa, navAparA surata. mudraka : sahayoga prinTiMga presa, jabAhera roDa-bIlImorA.