Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 06
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
શત્તિ-વિજ-પતિ-પતિ-શત્તિ-સહિ-યખિ-મહિ-પવર્ગાત્ મારા
શદ્ ત વત્ (૮૬૬) ત્ શત્ સ ્ યન્ મનું અને પ વર્ગીય વર્ણ છે અન્તમાં જેને એવા ધાતુને કર્મમાં અથવા ભાવમાં યથાસંભવ ય પ્રત્યય થાય છે. વળ૦ ૬-૧-૧૭' નું આ અપવાદસૂત્ર છે. રાળ વગેરે ધાતુને (મન્ સુધીના) તેમજ પ વર્ગાન્ત તપૂ અને 7મ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ય પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી શક્યમ્, તવયમ્;. નૃત્યમ્, યત્વમ્; શસ્યમ્; સદ્યમ્ યખ્યમ્ મુખ્યમ્ તત્ત્વમ્ અને યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ શક્ય છે. હસવું જોઈએ. યાચના કરવી જોઈએ. પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. હિંસા કરવા યોગ્ય. સહન કરવા યોગ્ય. પૂજા કરવા યોગ્ય. સેવા કરવી જોઈએ. તપ કરવો જોઈએ. જવા યોગ્ય. ।।૨૬।।
-
यमि-मंदि - गदोऽनुपसर्गात् ५|१|३०||
ઉપસર્ગરહિત વમ્ મણ્ અને નવું ધાતુને હૈં પ્રત્યય (કર્મ અથવા ભાવમાં) થાય છે. યમ્ ધાતુ 7 વર્ષીય મૈં વર્ણાન્ત હોવાથી પૂર્વ (૧-૧૨૧) સૂત્રથી જ તેને ય પ્રત્યય સિદ્ધ હોવા છતાં ઉપસર્ગરહિત જ યમ્ ધાતુને ય પ્રત્યય થાય - એ પ્રમાણે નિયમ માટે આ સૂત્રમાં યમ્ ધાતુનું ગ્રહણ છે. થમ્ મણ્ અને નવું ધાતુને આ સૂત્રથી ય પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી યશ્ર્વનું મઘમ્ અને ઘમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃનિયમન કરવું જોઈએ. દર્પ કરવો જોઈએ. સ્પષ્ટ બોલવું જોઈએ. अनुपसर्गादिति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉપસર્ગથી રહિત જ યમ્ મળ્યું અને વ્ ધાતુને ય પ્રત્યય થાય છે. તેથી યમ્ ધાતુને આ સૂત્રથી ય પ્રત્યય ન થવાથી ઋવર્ણ૦ ૬-૧-૧૭' થી ગ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી બાયામ્યમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થફેલાવવું જોઈએ. ॥૩૦॥
૨૦
."
