Book Title: Samyaktva Shalyoddhara
Author(s): Atmaramji Maharaj, Punyapalsuri
Publisher: Parshwabhyudaya Prakashan Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003206/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddhijayAnandasUri-svargArohaNazalAdismArakAgraMtha-saMskaraNa- zreNi tapAgacchagaganadimaNi nyAyAMbhonidhi zrImadvijayAnandasUrIzvarajI mhaaraaj| (prasaddhinAma pUjya AtmArAmajI ma. viracita) samyaktva zalyoddhAra :: zubhAzIrvAda 'tapAgacchAdhirAja pUjyapAda AvAryadivaza zrImad vijaya rAmacandra sUrIzvarajI mahArAjA saMpAdaka vAtsalyamahodadhi pUjya AcAryadava zrImada vijaya mahAbalasUrIzvarajI mahArAjA ke ziSyaratna pravacanApradIpa pUjya AcAryadava zrImad vijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjA 19161 : prakAzaka: pAzvata laadl| ekajazana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sakalavAJchitapradAyaka zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH / / // paramArAdhyapAda zrImadAtma-kamala-vIra-dAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo namaH / / * zrImadvijayAnandasUri-svargArohaNazatAbdismAraka grantha-saMskaraNa zreNi * tapAgacchagaganadinamaNi-pAJcAladezoddhAraka-nyAyAMbhonidhi-jainAcArya zrImadvijayAnandasUrIzvarajI (prasiddha nAma AtmArAmajI) mahArAja viracita samyaktvazalyoddhAra : zubhAzIrvAda : suvizAlagacchAdhipati-vyAkhyAnavAcaspati-paramazAsanaprabhAvaka devAMzImahAmAnava saMghasthavira pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA _: saMpAdaka : vAtsalyanidhi pU. AcAryadeva zrImad vijaya mahAbala sUrIzvarajI mahArAja ke ziSyaratna pravacanapradIpa pU. AcAryadeva zrImad vijaya puNyapAla sUrIzvarajI mahArAja : saujanya : zrI jhAlAvADa jaina zve.mU.pU. TrasTa-saMgha- surendranagara ArAdhanA bhuvana jaina upAzraya surendranagara- 363001 lya Vidoy SKIN Obedie : prakAzaka : pAzrvAbhyudaya prakAzana - ahamadAbAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna rasikabhAI candulAla zAha 47, caMdrAlaya, svastika sosAyaTI, navaraMgapurA, ahamadAbAda-9 phona : 4413 79 jyotindrabhAI je. zAha 3, kaMcanatArA epArTamenTa, jainanagara, pAlar3I, ahamadAbAda phona : 41 0283 zrIpAlanagara jaina zve. mU. pU. TrasTa peDhI 12, je. mahetA roDa, vAlakezvara, muMbaI-6 phona : 8121682 : prakAzana dina: jyeSTha zukla 8 di. 26-5-1996 ravivAra vI.saM. 2522 : svargArohaNa zatAbdi dina : vi.saM. 2052 mUlya : rU. 100-00 pratiyA~ : 1000 prathamAvRtti: 1941 . dvitIyAvRtti: 1943 tRtIyAvRtti : 19490 caturyAvRtti : 2052 sUcanA yaha pustaka jJAnadravya se prakAzita huA hai isalie gRhasthoM se vinaMti hai ki jJAnakhAte meM yogya mUlya dekara hI isa pustaka kA upayoga kreN| TAipaseTiMga devarAja grAphiksa 54, meghadUta phleTsa, Azrama roDa, ahamadAbAda-9 phona : 40 41 86 mudraka padya prakAzana prakAza hAIskUla rilipha roDa, ahamadAbAda-1 phona : 410283 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya jinazAsana ke javAhIra, bhAratavarSa ke bhUSaNa, gujarAta ke gaurava aura mahArASTra ke jo muguTamaNi the aise suvizAlagacchAdhipati - vyAkhyAnavAcaspati- svargIya - pUjyapAda | AcAryadeva zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA kI apratima kRpA aura zubhAzISa se sajjJAna kI ArAdhanA meM Age bar3hate hue hamAre pArzvAbhyudaya prakAzana nAmaka TrasTa dvArA, jinakI Aja jinazAsana meM svargArohaNazatAbdi manAI jA rahI hai aise sUripuraMdara | pUjyapAda zrI AtmArAmajI mahArAja viracita 'samyaktvazalyoddhAra' graMtha kI caturtha | AvRtti prakAzita kI jA rahI hai vaha hamAre lie paramasaubhAgya kI bAta hai / isa grantha ke racayitA mahApuruSa pUjya AtmArAmajI mahArAja kA jIvana - kavana bahuta hI rocaka aura romAMcaka thA / 'tapAgaccha ke Adya AcAryadeva' ke nAte vIsavIM | sadI meM bahuta hI khyAtanAma the / 'satya zodha ke lie utkaMThA aura dhyeyaprApti taka saMgharSa kA avirata sAmanA' unakI ye do cIjeM hama saba ke lie anupama Adarza haiM / sAdhu-jIvana kI maryAdA ke akhaMDa upAsaka hone para bhI unheM prApta AMtararASTrIya khyAti yaha unakI adbhUta vizeSatA thii| jinazAsana ke virodhiyoM ko cunautI dekara unake mu~ha | baMda karane kI ajIbagajIba zakti ke dhanI pUjyazrI ne aneka tAttvika granthoM kA nirmANa kiyA thA jo unhIM kI 'paramavidvattA' ke sAkSIrUpa haiM / vIsavIM sadI ke yugapuruSa samAna isa pavitra AtmA kI isa sAla (saM. 2052) jyeSTha zukla di. 26-5-96 ravivAra ke dina svargArohaNa - zatAbdi A rahI hai, isa prasaMga kI smRti ke lie eka mahAmUlya kartavyarUpa ' zrImadvijayAnandasUrisvargArohaNa zatAbdi smAraka grantha saMskaraNa zreNi' ke aMtargata unake dvArA racita pratyeka granthoM ko oNphaseTa mudraNa meM punaH prakAzita karane kA zubha nirNaya hamAre TrasTa ne kiyA hai, usI ke anusaMdhAna meM pahalA pustaka 'jainatattvAdarza' tIna barasa pahale prakAzita ho gayA / Aja | 'samyaktvazalyoddhAra' yaha dUsare grantharatna kA prakAzana karate hue hameM bahuta hI AnaMda kI anubhUti ho rahI hai / hamAre isa kArya ke preraka bala yadi koI hai to ve jinazAsana ke jyotirdhara sva. pU. A.bha. zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA hai| unhoMne hI ekabAra bAtacIta daramyAna pU. A.bha. zrImadvijaya puNyapAlasUrIzvarajI ma. ko kahA thA ki 'pUjya Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmArAmajI mahArAja ke sabhI grantha punaH prakAzita karane lAyaka haiM, usase bahuta bar3A upakAra hogA' inhIM vacana ke phalasvarUpa Aja pUjyapAdazrIjI ke zubhAzISa se pU. AcAryadeva zrImadvijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAja ke kAbila saMpAdana kI nigarAnI meM taiyAra kiyA gayA 'samyaktvazalyoddhAra' graMtha Apake karakamaloM ko zobhita kara rahA hai / pUjyazrI kI icchA ko mUrta karane ke lie isa prakAra hama bhI nimitta bane inake AnaMda ke sAtha zeSa sabhI graMtha bhI jaldI se prakAzita ho, aisI kAmanA isa samaya para hama rakhate haiM / vAcaka ko nivedana hai ki isa grantha ko par3hane ke pahale graMthakAra aura graMtha ke bAre meM jAnakArI prApta karane hetu 'saMpAdakIya aura prastAvanA' par3hane ke lie khAsa anurodha karate haiM, jisase vAcaka svayaM graMtha kI vizvasanIyatA se paricita hokara kisI amUlya cIja kI prApti kA AnaMda aura anubhava kara sakegA / jinake AdhAra para isa caturtha AvRtti kA saMpAdana-prakAzana zakya banA hai ve sabhI AvRttiyA~ prakAzita karanevAlI saMsthA aura saMpAdakoM kA hama hArdika AbhAra mAnate haiN| isa anupama AvRtti kA cittAkarSaka saMpAdana karanevAle, dharmatIrthaprabhAvaka pU.A.bha. zrImadvijaya mitrAnandasUrIzvarajI mahArAja ke prabhAvakaziSyaratna vAtsalyanidhi pU.A.bha. zrImadvijaya mahAbalasUrIzvarajI mahArAja ke ziSyaratna pravacanapradIpa pU.A.bha. zrImadvijaya | puNyapAlasUrIzvarajI mahArAja ke hama atyaMta RNI haiN| zrI jhAlAvADa jaina zve.mU.pU.TrasTa saMgha - surendranagara ne apane jJAnadravya ke nidhi meM se isa graMtha kA prakAzana karake jo anumodanIya lAbha liyA hai, inakA anumodana va abhinandana karane ke sAtha apekSA rakhate haiM ki bhaviSya meM bhI zrIsaMgha aise lAbha lete rhegaa| aMta meM isa graMtha ke adhyayana dvArA bhavyAtmAe~ jainazAsana ko yathArtha rIti se samajhe, usake tattvoM para aDiga zraddhA banAye rakheM aura yathAzakti unakA AcaraNa karake sabhI mukti ko prApta kareM yahI maMgala manokAmanA ! - pArvAbhyudaya prakAzana - ahamadAbAda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AcArya pada-1943, pAlItANA (kAThIyAvADa) svargavAsa 1952, gujarAMvAlA (paMjAba) suprasiddha zAsanaprabhAvaka sva-parazAstraniSNAta nyAyAmbhonidhi jainAcArya zrI 1008 zrImad vijayAnandasUrIzvarajI mahArAja zrI 1008 zrImad AtmArAmajI mahArAjajI janma : vikrama saMvata - 1893, caitra zudi-1, leharA (paMjAba) OM DhUMDhaka dIkSA-1910 (paMjAba) mAlerakoTalA saMvegI dIkSA-1932, amadAvAda (gujarAta) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinake hRdayakamala kI adamya icchA, aMtaHkaraNa ke anahada AzIrvAda aura lagAtAra barasatI kRpA-varSA ke jisa triveNI saMgama se isa graMtha kA sampAdana-prakAzana zakya banA, aise suvizAlagacchAdhipati, vyAkhyAna-vAcaspati, sanmArgadarzaka, pU. A. bha. zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodana-abhinandana tapagacchagaganadinapati pUjyapAda AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA kI divyAziSa va suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjA kI AjJA se prazAMtamUrti pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya nityAnandasUrIzvarajI mahArAjA vAtsalya mahodadhi pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya mahAbalasUrIzvarajI mahArAjA pravacana pradIpa pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijaya puNyapAlasUrIzvarajI mahArAjA tathA ___tapasvIratna pUjya munirAja zrI kamalaratnavijayajI mahArAja Adi pUjya vizAla (ThA. 12) munigaNa kA saM. 2050 kI sAla meM anekavidha dharmAnuSThAna-anumodanIya tapazcaryA aura mokSAmArgAnusAri pravacanoM se sabhara jo aitihAsika va avismaraNIya cAturmAsa, zrI surendranagara jaina zve.mU.pU. saMgha - ArAdhanA bhuvana | ke AMgaNa meM huA, inakI anumodanArtha apane saMgha ke jJAnadravya kI Aya meM se isa grantha kA samuddhAra karane ke lie Arthika saMpUrNa sahayoga dekara zrutabhakti kA amUlya lAbha lenevAle zrI jhAlAvADa jaina zve.mU.pU. TrasTa saMgha- surendranagara kA hArdika anumodana aura abhinandana !!! pArdhAbhyudaya prakAzana - ahamadAbAda Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ananda-vANI 'zuddha mArga gaveSaka aura samyaktvAbhilASI prANiyoM kA mukhya lakSaNa yahI hai ki : zuddha deva, guru aura dharma ko pahacAna ke unako aMgIkAra karanA aura azuddha deva, guru, dharma kA tyAga karanA / parantu citta meM daMbha rakha ke apanA kakkA kharA mAna baiThake satyAsatya kA vicAra nahIM karanA athavA vicAra karane se satya kI pahacAna hone se apanA grahaNa kiyA mArga asatya mAlUma hone se bhI usako nahIM chor3anA aura satya mArga ko grahaNa nahIM karanA yaha lakSaNa samyaktva prApti kI utkaMThAvAle jIvoM kA nahIM haiN| aura jo aise ho to hamArA yaha prayatna bhI niSphala ginA jAvegA, isa vAste pratyeka bhavya prANI ko haTha chor3a ke satya mArga ke dhAraNa karane meM udyata honA cAhiye / ' (sa. za. pR. naM. 174) 'cauTe ke cora to vahI haiM jo sUtroM meM kahI huI bAtoM ko utthApate hai, sUtroM ko utthApate haiM artha phirA lete haiM, zAstrokta veza ko chor3ake viparIta veza meM phirate haiM / itanA hI nahIM parantu zAsana ke adhipati zrI jinarAja ke bhI cora haiM aura isa se inako nizcaya daMDa (anaMta saMsAra) prApta honevAlA haiN|' (sa. za. pR. naM. 76) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (tubhyaM samarpayAmi ) mere anantopakArI he sUripurandara gurudeva ! AtmArAmajI mahArAja kI satyaniSThA, saMyamaniSThA aura zAstraniSThA ApakI dhamaniyoM meM rakta kI taraha lagAtAra pravAhamAna rahI thI / pajya AtmArAmajI mahArAja kI tarapha se milI suvizuddha virAsata ko Apane yathArtha rIti se jI jAna se jIvanaparyaMta saMbhala rakhI thI, itanA hI nahIM usakI vRddhi karake usameM cAra cA~da lagA diye the / pUjya AtmArAmajI mahArAja kI taraha hI Apa dhanADhayoM kI zehazarama meM na Akara sirpha ekamAtra jinAjJA aura zAstra ko kendra banAkara hamezA sanmArga kA nirUpaNa karate the| unhIM kI taraha Apako bhI AMtararASTrIya khyAti prApta huI thI / vyaktitva aura kRtitva se Apa svayaM 'laghu AtmArAma' the| satyapatha pradarzaka-- saMgha paramahitaciMtaka - saMgha sthavira - jinazAsana ke jyotirdhara -- hajAroM, lAkhoM aura karor3oM hRdayoM ke zRMgAra - merI jIvana naukA ke tAraNahAra - parama kRpAvatAra - prAtaHsmaraNIya he parama gurudeva pUjyAcArya deva zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA ! jahA~ kucha bhI merA nahIM haiM, sabhI ApakA hI hai, vahA~ Apako maiM kisakA samarpaNa karUM? phira bhI eka ziSTAcAra ke rUpa meM ApakI icchA aura AzIrvAda ke phalasvarUpa punaH saMpAdita yaha grantharala ApakI pavitra AtmA ko samarpita karake divyAnanda kI anubhUti karatA huuN| - bAla puNyapAla Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya kahA jAtA hai : mahApuruSa jitane prasiddha hote haiM, utane hI aprasiddha hote haiM / nyAyAMbhonidhi - pAMcAladezoddhAraka - zrImad vijayAnandasUrIzvarajI mahArAjA eka aisA hI vyaktitva thA / unhIM ke dvArA viracita jaina tattvAdarza Adi graMtha kA saMpAdana karane kI jimmedArI mujha para Ane se unhIM ke bAre meM bahuta kucha jAnane va anubhava karane ko milA / phira bhI unheM samajhane kA dAvA to kara hI nahIM sakatA / unheM pahicAnane kA aura jAnane kA dAvA taba hI aura ve hI kara sake ki unhIM ke dvArA racA gayA sAhitya jIvana meM kucha samajhane kI icchA se par3hA ho, usa para zraddhA paidA kI ho| sirpha unake guNagAna se yA unake bhakta kahalAne se unakI sahI pahacAna nahIM ho sakatI lekina unheM sahI rUpa meM pahicAnane ke lie unakA vizAla sAhitya hI hamAre lie pramANa bana sake yaha niHzaMka bAta haiN| lekina duHkha ke sAtha batAnA par3atA hai ki unake bhakta aura ziSya gine jAnevAle varga meM se bhI bahuta bar3A varga aisA hogA ki- jinhoMne pUjyazrI ke sAhitya kA adhyayana to dUra rahA, usa sAhitya ko dekhA bhI nahIM hogA !!! apane sabake tAraNahAra-suvizAlagacchAdhipati-saMgha paramahitaciMtaka-paramakRpAvatArakaruNAsAgara-mahAmanISIpravara-saMghasthavira pU. AcAryadeva zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAja ke hRdaya meM yaha bAta khaTakatI thii| ve apane saMbhASaNameM kabhI-kabhI isake saMdarbha meM aMgulInirdeza karate the / unhoMne eka bAra mujhe kahA ki 'puNyapAla ! AtmArAmajI ma. ke graMtha bahuta hI upayogI haiM / inakA adhyayana-ciMtana-manana bahutoM ko upakAraka siddha huA hai isalie unakA racA huA sabhI sAhitya punaH prakAzita karane jaisA hai, jisase usake dvArA loga sanmArga ko samajhe aura prApta kare' mahApuruSoM kA aMgulInirdeza hI paryApta hotA hai / pUjyazrI kI isa bAta ko usI samaya hI maiMne 'tahatti kI / isake lie pUjyazrI ne aMtaHkaraNa se AzIrvAda bhI diye / ina sabake pariNAmasvarUpa tIna barasa pahale 'jaina tattvAdarza' saMpAdita karake prakAzita kiyA, isa ke bAda meM Aja samyaktva zalyoddhAra kA prakAzana ho rahA hai yaha eka AnaMda kI bAta hai| __ varSoM pUrva prakAzita pUjyazrI kA vizAla aura samRddha sAhitya Aja anupalabdha haiN| kucha purAne bhaMDAroM meM unakA sAhitya dekhane ko milatA hai / loka bhogya se lekara vidvadbhogya bana sake aisA vipula sAhitya pUjyazrI ne alpa samaya meM hameM diyA hai, yaha hamArA parama saubhAgya hai / 59 sAla kI choTI-sI jindagI meM pUjyazrI kA saMyamaparyAya zvetAMbara mUrtipUjaka ke nAte sirpha 20 sAla kA thA jaba ki graMtha sarjana kA paryAya 26 varSa kA hI thA / isa samayAvadhi meM navatattva se prAraMbhita pUjyazrI kI zruta gaMgA kA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravAha gati karate karate nAtrapUjA taka pahu~cA hai / jaina tattvAdarza, ajJAnatimirabhAskara, caturthastutinirNaya(bhA. 1-2) tattvanirNayaprAsAda, samyaktvazalyoddhAra, IsAI mata samIkSA Adi aneka surucipUrNa graMthoM kA navasarjana karake pUjyazrI ne sirpha bhArata ke hI nahIM lekina videza ke bhI diggaja paMDita aura vidvAnoM ko apanI buddhi-pratibhA se prabhAvita kiyA thaa| isIlie to isa deza kI sImA ko pAra karake paradeza meM pahu~cI huI inakI kIrti ne paradeziyoM dvArA bhI unhIM ko 'jaina dharma aura jaina sAhitya ke vidvAnoM ne mAnya kiye nihAyata nidvAna aura sabase bar3e vyaktittva dhAraka puruSa haiN| aisA sanmAna dilavAyA thA / zAyada jaina zAsana meM yaha prathama hI prasaMga thA ki videza meM bhI eka jaina muni ne yaha sanmAna prApta kiyA ho / paMjAba jaise dUra pradeza meM bhI sikkha jAti ke kapUra kSatriya kula meM paidA hone para bhI kisI nimitta ke kAraNa sthAnakavAsI paMtha kI pravrajyA prApta karane para bhI ve jainadarzana ko yathArtha rUpa meM samajha sake, sahI mArga ko prApta kara sake isakA kAraNa unakI vidvattA ke sAtha-sAtha 'satya hI prApta karanA' yaha unakA asivrata thA / satya ko prApta karane kI utkaMThA thii| satya kA dUsarA nAma pUjya AtmArAmajI ma. thA / satya unakA jIvana nahIM kiMtu prANa thA / satya unakA zarIra nahIM kiMtu unakI AtmA thI / satya unakA preya hI nahIM, dhyeya thA / 'satya ke binA saba kucha vyartha' aisA vaha mAnate the / yadi jIvana meM satya prApta nahIM kiyA aura use AcaraNa meM nahIM lAyA gayA to mAnava janma bhI asaphala rahegA, aisI unakI spaSTa mAnyatA thI / isIlie hI to jaba sthAnakavAsI saMpradAya ke variSTha amarasIMghajI pajya AtmArAmajI mahArAja ko ekAMta meM bulAkara samajhAne lage ki 'tuma to apane dharma meM rala jaise paidA hue ho, isalie apane meM matabheda paidA ho aisA tumheM nahIM karanA cAhie' taba pUjya AtmArAmajI ma. ne jo kahA thA vaha yAda rakhane yogya hai / 'zAstroM meM pUrvAcArya mahAtmAeM jo kaha gaye haiN| usase ulaTI prarupaNA to maiM kadApi nahIM kruuN| maiM to Apako bhI yahI vinatI karatA hU~ ki satyAsatya kA nirNaya Apa avazya kara leM aura mithyA Agraha chor3a deM ! kyoMki yaha manuSyAvatAra bArabAra milatA nahIM hai' pUjyazrI kI isa satyaniSThA ne hI unhIM ko sanmArga kI ora prerita kiyA aura satya kI upalabdhi ke bAda ve bhI isake sAtha dRDhatA se lage rahe ! ___'satya kisI bhI samaya asatya premI ko kaDuA pratIta hotA hai| isalie satya dveSI aise loga satya kA galA ghoMTane kA prayAsa karate haiN| isI prakAra unake samaya meM bhI aise logoM kI kamI nahIM thii| satya ke saMvardhana-saMrakSaNa ke lie pUjyazrI ko bharasaka prayatna karanA par3A / satya prApta karanA AsAna hai, use saMbhAlanA kaThina hai / sAdhanA kA prathama sopAna satya hai to bAda kA sopAna hai sattva / pUjyazrI ke pAsa yaha sattva guNa bhI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jabaradasta thaa| pUjyazrI ko aneka avarodha, saMgharSa aura cunautiyoM kA sAmanA karanA par3A thaa| isake lie jAna kI bAjI lagAkara bahAdura sainika kI taraha unheM sAmanA karanA par3A thaa| aise pratikUla samaya meM bhI hatAza-nirAza na hokara pUjyazrI ne akele hI satya kA samarthana, saMrakSaNa, saMvardhana pUrI tAkata se aura adhika parizrama uThAkara kiyA thA / phalasvarUpa sAta hajAra zrAvaka mUrti pUjaka bane the| aura solaha sAdhuoM ke sAtha pUjyazrI sthAnakavAsI mata ko tilAMjalI dekara zvetAMbara mUrtipUjaka sAdhu bane the| ___ 'samyaktvazalyoddhAra' graMtha kA sarjana bhI pUjyazrI kI isa satyaniSThA kA hI pariNAma haiM / isa graMtha kI racanA huI inameM kAraNa eka jeThamala nAmaka DhUMDhaka sAdhu kI asatya - kUTa upadeza aura nirAdhAra yukti se pUrNa samyaktvasAra nAmaka eka kitAba thI / mUrti-pUjA ke viruddha jinAjJA aura zAstra nirapekSa kaI bAtoM se kUTa-kUTa kara bhare hue isa graMtha kA tIvra niSedha karane kI jaba AvazyakatA mahasUsa huI taba unake pratikAra ke lie pUjyapAda zrI AtmArAmajI ma. ne apanI kalama uThAI aura sthala-sthala para Agama aura AgamamAnya prakaraNa graMthoM ko sAkSI dekara jisa graMtha kA navasarjana kiyA vo hI 'samyaktvazalyoddhAra' nAma se prasiddha huA / pUjyazrI ne jeThamala sAdhu kI bAtoM kA itanA tarka zuddha aura zraddhApUrNa khaMDana kiyA ki Aja bhI yaha graMtha taTastha jijJAsu prANioM ke lie anokhA rAhabara banatA hai aura jinazAsana kA gaurava bar3hAtA hai| caturtha AvRtti ke rUpa meM prakAzita ho rahe isa graMtha kI racanA kI zurUAta pUjyazrIne vi.saM. 1940 (I.saM. 1883) meM bikAnera ke cAturmAsa meM kI aura vi.sa. 1940 (I.saM. 1884) meM isa graMtha kI pUrNAhUti ahamadAbAda ke cAturmAsa meM kii| isa cAturmAsa meM 'isa graMtha kI pUrNAhUti aura zAMtisAgara yati se vAda' yaha donoM mahattvapUrNa jinazAsana kI prabhAvanA ke kArya pUjyazrI ne kiye the| yaha graMtha pUjyazrI ne gujarAtI bhASA meM likhA aura sabase pahale zrI jaina dharmaprasAraka sabhA - bhAvanagara kI ora se prakAzita huA / isa graMtha ko hindI bhASI janatA bhI par3ha sake va satya ko pA sake isalie vaDodarA ke zrI gokulabhAI ne hindI bhASA meM chpvaayaa| isake bAda bhASA ke alpa taphAvata ke sAtha AtmAnanda jaina sabhA - paMjAba kI ora se punaHprakAzita kiyA gayA / Aja yaha bar3I |AnaMda kI bAta hai ki graMthakartA pUjyazrI kI svargagamana zatAbdi ke smRti prasaMga para yaha graMtha kI caturthAvRtti prakAzita ho rahI hai / isa graMtha ke vizeSa paricaya ke lie isameM samAviSTa 'pUrvAvRtti kI prastAvanA' kA paThana kare aisA pAThakoM ko anurodha hai| punaH prakAzana kI kucha bAta : vi.saM. 2052 kA varSa yAnI graMthakartA pU. AtmArAmajI ma. kI svargArohaNa zatAbdi parva manAne kA eka anokhA avasara ! yaha avasara jaina saMgha ke lie gauravapUrNa bAta hai| samasta jaina zAsana kI Ana-mAna aura zAna ko bar3hAnevAle tapAgaccha ke sUripurandara pUjyazrI ke race gaye sabhI graMthoM kA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana / saMpAdana, jina zrImad kI parama icchA- kRpA aura AzIrvAda se AraMbha kiyA gayA hai aise zAsana ke agraNI - saMgha sthavira pUjyapAda AcAryadeveza zrImadvijaya | rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA kI upasthiti meM hI mujhe yaha kArya pUrNa karanA thA, lekina kucha saMyogavaza maiM zurU bhI nahIM kara sakA to pUrNa karane kI bAta kyA rahI ? inakA atIva duHkha hone para bhI pUjyazrIjI ke ve vacana Aja sAkAra svarUpa dhAraNa kara rahe haiM, isakA AnaMda bhI avarNanIya hai / pUjyazrI kI upasthiti meM yaha kArya huA hotA to pUjyazrI bahuta hI harSAnvita hote yaha nizcita bAta hai / saMpAdana kArya kA samagra yaza, mere dIkSA dAtA parama gurudeva siddhAMta | mahodadhi-saccAritryacUDAmaNi- karmasAhitya niSNAta pUjyapAda AcAryadeveza zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA, preraNA dAtA pUjyazrI tathA suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya mahodaya sUrIzvarajI mahArAjA aura dharma tIrtha prabhAvaka pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya mitrAnandasUrIzvarajI mahArAjA aura unake | ziSyaratna mere paramatAraka pitA gurudeva vAtsalyamahodadhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad | vijaya mahAbalasUrIzvarajI mahArAjA kI mujha para lagAtAra barasatI kRpA ko hI diyA jA sakatA hai / isa mahAkIya graMtha kA saMpUrNa prupha rIDIMga Adi karanevAle antevAsI | munizrI bhuvanabhUSaNavijayajI tathA munizrI vajrabhUSaNavijayajI bhI zrutabhakti ke sAtha-sAtha parama nirjarA ke bhAgI bane hai to prakAzana kArya kI jimmedArI apane sira para lenevAle | zrI jhAlAvADa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka TrasTa- surendranagara saMgha ne apane jJAnadravya meM se | isa graMtha kA prakAzana kArya karake anumodanIya lAbha lene ke sAtha-sAtha zruta rakSA kA eka sundara kArya kiyA hai / prakAzana saMsthA pArzvAbhyudaya prakAzana kA bhI yaha stutya prayAsa abhinandanIya hai / nAstika ko bhI Astika banAne vAle isa graMtha ke saMpAdana meM | jo svAdhyAya kA paramAnanda milA hai isakA varNana maiM kaise karU~ ? bhagavadbhakti kI siddhi-zuddhi aura vRddhi ke lie anupama Adarza rUpa isa graMtha kA | paThana samyagdarzana prApta karane kA apUrva sAdhana hai / dalIla dRSTAMta aura Agama pramANoM se samRddha isa graMtha kI pUjya zrI dvArA jaina zAsana ko milI bheTa eka amUlya najarAnA | hai / isa graMtha ko ciMtana-manana-nididhyAsana se sabhI bhavyAtmAe~ yathArtha tatva samajhakara, | yathAzakti AcaraNa karake ve paramatatva svarUpa mokSa ko zIghra prApta kare yahI zubhecchA zrI jaina upAzraya saM. 2052 cai.su. 9, guruvAra, di. 28-3-1996 svargArohaNa zatAbdi varSa - saMgamanera - vijaya puNyapAlasUri Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nityAnaMdapadaprayANasaraNI zreyo'vanisAriNI / saMsArArNavatAraNaikataraNI vizvarddhivistAriNI // puNyAGkabhara prarohadharaNI vyAmohasaMhAriNI / prItyaistAjina te'khilArttiharaNI mUrttirmanohAriNI / / 1 / / anaMta jJAnadarzanamaya zrIsiddha paramAtmA ko tathA cAra nikSepAyukta zrIarihaMta bhagavaMta ko aura zAzvatI azAzvatI asaMkhya jinapratimA ko trikaraNa zuddhi se namaskAra kara ke isa graMtha ke prAraMbha meM mAlUma kiyA jAtA hai ki prathama praznottara meM likhe anusAra DhUMDhakamata aDhAIsau varSa se nikalA hai jisa meM adyApi paryaMta koI bhI samyakjJAnavAn sAdhu athavA zrAvaka huA ho aise mAlUma nahIM hotA hai, kahAM se hove ? jainazAstra se viruddha mata meM samyakjJAna hone kA saMbhava hI nahIM hai, utpatti samaya meM isa mata kI kadApi kitaneka varSa taka acchI sthiti calI ho to Azcarya nahIM paraMtu jaise iMdrajAla kI vastu bahuta kAla taka nahIM rahatI hai vaise isa kalpita mata kA bhI bahuta varSa se dinapratidina kSaya hotA dekhane meM AtA hai, kyoMki anajAnapana se isa mata meM sAdhu athavA zrAvaka bane hue bahuta prANI jaba | jaina zAstra ke sacce rahasya ke jJAtA hote haiM, to jaise sarpa kuMja ko tyAga ke calA jAtA hai | aise isa mata ko tyAga dete haiM aura jainamata jo tapAgaccha meM zuddha rIti dezakAlAnusAra pravarttatA hai usa ko aMgIkAra karate haiM, isI prakAra isa graMtha ke kartA mahAmunirAja 1008 | zrImadvijayAnaMdasUri ( AtmArAmajI ) mahArAja bhI jainasiddhAMta ko paDhakara DhUMDhakamata ko | asatya jAnakara kitane hI sAdhuoM ke sAtha DhUMDhakapaMtha ko tyAga kara pUrvokta zuddha jainamata ke anuyAyI bane, jina ke sadupadeza se paMjAba, mAravADa, gujarAta Adi dezoM meM bahuta DhUMDhiyoM ne DhUMDhakamata ko choDakara tapAgaccha zuddha jainamata aMgIkAra kiyA hai| prastAvanA [ pUrvAvRtti meM se sAbhAra ] tapAgaccha yaha banAvaTI nAma nahIM hai paraMtu guNaniSpanna hai kyoMki zrIsudharmAsvAmI se paraMparAgata jainamata ke jo 6 nAma paDe haiM una meM se yaha 6 (chaThA) nAma hai jina 6 nAmoM kI savistara hakIkata tapAgaccha kI paTTAvali meM hai ? jisa se mAlUma hotA hai ki tapAgaccha nAma mUla zuddha paraMparAgata hai aura DhUMDhakamata binAguru ke nikalA huA paraMparA se viruddha hai / / 1 isa DhUMDhakamata meM jeThamala nAmaka eka rikha sAdhu huA hai usane mahA kumati ke prabhAva se tathA gADha mithyAtva ke udaya se svapara ko arthAt racanevAle aura usa para zraddhA karanevAle donoM ko bhavasamudra meM DubAnevAlA samakitasAra (zalya) nAmaka graMtha 1865 meM banAyA thA paraMtu vaha graMtha aura graMtha kA kartA donoM hI aprAmANika hone se dekho jaina tattvAdarzakA bArahavAM pariccheda / 1 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kucha varSa taka vaha graMtha jaisA kA taisA hI par3A rahA, saMvat 1938 meM goMDala | (kAThiyAvADa) nivAsI koThArI nemacaMda hIrAcaMda ne apanI durgati kI prApti meM anya ko | sAthI banAne ke vAste rAjakoTa (kAThiyAvADa) meM chapavA kara prasiddha kiyA / pUrvokta graMtha ko dekha kara zuddha jainamatAbhilASI bhavyajIvoM ke uddhAra ke nimitta pUrvokta graMtha ke khaMDanarUpa samyaktvazalyoddhAra nAma yaha grantha zrItapagacchAcArya zrI 1008 zrImadvijayAnaMdasUri prasiddha nAma AtmArAmajI mahArAja ne saMvat 1940 meM banAyA jisa ko saMvat 1941 meM bhAvanagara (kAThiyAvADa) kI zrIjainadharma prasAraka sabhA ne ahamadAvAda meM gujarAtI bolI meM aura gujarAtI hI akSaroM meM chapavA kara prasiddha kiyA, paraMtu paMjAba mAravADAdi anya dezoM meM usa kA pracAra na hone se baDaudA sTeTanivAsI paramadharmI zeTha | gokala bhAI ne prayAsa kara zAstrI akSaroM meM saMvat 1943 meM chapavA kara jaisA kA vaisA hI prasiddha kiyA, tathApi bolI kA pharaka hone se anya dezoM ke premI bhAIyoM ko yathAyogya | lAbha nahIM milA isa vAste zeTha gokalabhAI kI khAsa preraNA se zrIAtmAnaMda jainasabhA paMjAba kI AjJAnusAra apane premI zuddhajainamatAbhilASI bhAIyoM ke liye yathAzakti | yathAmati isa graMtha ko sarala bhASA meM chapavAne kA sAhasa uThAyA hai, aura isa se nizcaya | hotA hai ki Apa loga isa graMtha ko saMpUrNa paDha kara mere utsAha kI vRddhi jarUra hI kareMge / / yadyapi pUrve bahuta buddhimAna AcAryoM ne isa DhUMDhakamata kA savistara khaMDana pRthak 2 graMthoM meM likhA hai / zrIsamyaktvaparIkSA nAmaka graMtha anumAna daza hajAra zloka pramANa hai usa meM DhUMDhakamatI kI banAI 58 bola kI huMDI kA savistara uttara diyA hai / | zrIpracanaparIkSA nAmaka graMtha anumAna vIsa hajAra zloka haiM usa meM DhUMDhakamata kI utpatti | sahita una ke kiye praznoM ke uttara diye haiM / zrImad yazovijayopAdhyAyajI ne lIMbaDI (kAThiyAvADa) nivAsI meghajI dosI jo DhUMDhiye the unake pratibodha nimitta | zrIvIrastutirUpa huMDIstavana banAyA hai, jisa kA bAlAvabodha sUtrapATha sahita savistara paMDita ziromaNi zrIpadmavijayajI mahArAja ne banAyA hai / jisakI zloka saMkhyA | anumAna tIna hajAra hai usa meM bhI saMpUrNa prakAra DhUMDhakamata kA hI khaMDana hai / DhUMDhakamatakhaMDananATaka isa nAma kA graMtha gujarAtI meM chapA prasiddha hai jisa meM bhI battIsa sUtroM ke pAThoM se DhUMThakapakSa kA hAsya rasa yukta khaMDana kiyA hai / ityAdi aneka graMtha DhUMDhakamata ke khaMDana viSayaka vidyamAna haiM to usI matalaba ke | anya graMtha banAne kA vRthA prayAsa karanA yogya nahIM hai aisA vicAra ke kevala samakitasAra ke karttA jeThamala kI svamati kalpanA kI kuyuktiyoM ke uttara likha ne vAste hI graMthakAra ne isa graMtha ko banAne kA prayAsa kiyA hai / DhUMDhiyoM ke sAtha kaI bAra carcA huI aura DhUMDhiyoMkI hI parAjaya hotI rahI / paMDitavarya zrIvIravijayajI ke samaya meM zrIrAjanagara ( ahamadAvAda) meM sarakArI adAlata meM vivAda huA thA jisa meM DhUMDhiye hAra gaye the / isa vivAda kA savistara vRttAMta Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | "DhUMDhiyAno rAsaDo" isa nAma se kitAba chapI hai usa meM hai / pUrvoktacarcA ke samaya samakitasAra ke kartA jeThamala bhI hAjara the paraMtu parAjayakoTi meM Akara vaha bhI ho gaye the isa taraha vAraMvAra nigraha koTi meM Akara apane hadaya meM apanI asatyatA ko jAna kara bhI nija durmatikalpanA se kuyuktiyoM kA saMgraha karake samakitasAra jaisA graMtha banAnA yaha kevala apanI mUrkhatA hI prakaTa karanI hai| Adhunika samaya meM bhI kitane hI ThikAne jainI aura DhUMDhiyoM kI carcA hotI hai vahAM bhI DhUMDhiye nigrahakoTi meM Akara parAjayako hI prApta hote haiM tathApi apane haTha ko nahIM choDate haiM, yahI ina kI saMpUrNa mUrkhatA kA cihna hai / DhUMDhakamata ke Adi puruSa kA mUla Azaya jinapratimA ke niSedha kA hI thA, aura isI vAste usa ne jinapratimA saMbaMdhI paripUrNa hakIkatavAle jo jo sUtra the una kA niSedha kiyA, isa taraha niSedha karane se una sUtroM kI anya bAtoM kA bhI niSedha ho gayA aura isa se ina DhUMDhiyoM ko | bahuta bAteM jainamata viruddha aMgIkAra karanI pdd'ii| mahaA (kAThiyAvADa meM zrImahAvIra svAmI ke samayakI zrImahAvIra svAmI kI mUrti hai jo ki adyApi paryaMta zrIjIvatsvAmI kI pratimA kahAtI hai| auraMgAbAda meM anumAna 2400 varSa se pahale kA zrIpadmaprabha svAmI kA maMdira hai| | jisa ke vAste aMgreja graMthakAra bhI sAkSI dete haiN| zrIzatrujaya tIrthoM para hajAroM hI varSoM ke maMdira vidyamAna haiM / zrIsaMpratirAjA jo ki zrImahAvIra svAmI ke pIche 290 varSa huA hai usa ne savAlAkha jinaprAsAda aura savAkoTi jinabiMba karAye haiM, jina meM se hajAroM jinacaitya tathA jina-pratimA ThikAne 2 dekhane meM AtI haiN| portugAla ke haMgarI prAMta meM budApesta zahara meM zrImahAvIra svAmI kI bahuta prAcIna mUrti jamIna meM se eka aMgreja ko milI, jisa ko aMgreja bahAdura ne bAga ke bIca chatrI banavA kara sthApana kiyA hai| mUrti bahuta hI adbhuta hai jisa kA phoTo lAhaura ke rajisTAra sTAIna sAhiba kA diyA huA hamAre pAse hai / isa se sApha jAhira hotA hai ki eka |samaya vahAM jaina dharma jarUra thA aura jaina dharma meM marti kA mAnanA prathama se hI hai| Ajakala mUrti ke khaMDana meM kaTibaddha AryasamAja ke AcArya svAmI dayAnaMda sarasvatI bhI apane graMthoM meM maMjUra kara cuke haiM ki saba se pahale mUrti kA mAnanA jainiyoM se hI zurU huA hai aura bAkI sarva matoM vAloMne una kI dekhAdekhI nakala kI hai| __ mathurA ke TIle meM se zrI mahAvIra svAmI kI mUrti nikalI hai jo bahuta prAcIna hai amRtasara, hozyArapura, phagavADA, bagIyA, jese pramukha sthAnoM meM jo jo kAravAI huI thI prAyaH paMjAba ke sarva jainI aura DhUMDhiye jAnate haiM, kaI kSatrI brAhmaNa vagairaha bhI jAnate haiM ki sabhA maMjUra kara ke sabhA ke samaya DhUMDhiye hAjara nahIM hue / / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisa ke lekha ko dekha kara aMgreja vidvAn jo ki kalpasUtra ko banAvaTI mAnate the vaha | yathArtha mAnane lage haiM? paraMtu aphasosa hai DhUMDhiyoM para, ki jo jainI kahA ke phera jainasUtra ko nahIM mAnate haiM ' san 1884 meM paMDita bhagavAnlAla iMdrajI ne eka rasAlA chapavAyA thA usa meM | likhA hai ki udayagiri guphA meM hAthI guphA ke zire para eka lekha khudA huA hai usa hAthI guphA ke lekha se siddha hotA hai ki naMdarAjA jo ki zrImahAvIra svAmI ke nirvANa se thoDe hI kAla pIche huA hai vaha, tathA khArAvelA nAmaka rAjA jo IsA se | 127 varSa pahale janmA thA aura IsA ke pahale 103 varSa gaddI para baiThA thA vaha, jaina dharmI the aura zrIRSabhadeva kI mUrti kI pUjA karate the / ityAdi aneka pramANoM se jinapratimA kA mAnanA pUjanA jaina dharma kI sanAtana rIti siddha hotI hai aura isa graMthameM bhI prAyaH jina pratimA saMbaMdhI hI savistara vivecana | zAstrAnusAra kiyA hai / isa vAste sthAnakavAsI DhUMDhaka logoM ko bahuta namratA se vinati kI jAtI hai ki he priya mitro ! jainazAstroM ke pramANoM se, prAcIna lekhoM ke pramANoM se, prAcIna jinamaMdira aura jinapratimAoM ke pramANoM se, anyamatiyoM ke pramANoM se tathA aMgreja vidvAnoM ke pramANoM se ityAdi aneka pramANoM se siddha hotA hai ki pratyeka jainI jinapratimA ko mAnate aura vaMdanA, namaskAra, pUjana, sevA, bhakti karate the / to phira tuma loga kisa vAste haTha pakaDa ke jinapratimA kA niSedha karate ho ? | isavAste haTha ko choDa kara zrAvakoM ko zrIjinapratimA pUjane kA niSedha mata karo jisa se tumhArA aura tumhAre zrAvakoM kA kalyANa hove // yadyapi satya ke vAste marajI meM Ave vaisA likhane meM koI harakata nahIM hai tathApi isa pustaka meM jo koI kaThina zabda likhA gayA hai to usa meM samakitasAra hI kAraNabhUta hai kyoMki yAdRze tAdRzamAcaret isa nyAya se samakitasAra meM likhI bAtoM kA yathAyogya hI uttara diyA gayA hogA / na kisI ke sAtha dveSa hai aura na kaThina zabdoM | se koI adhika lAbha hai yahI vicAra ke samakitasAra kI apekSA isa grantha meM koI | kaThina zabda rahane nahIM diyA hai, yadi koI hogA bhI, to vaha phakta samakitasAra ke mAnane vAloM ko hita zikSArUpa hI hogA / isa graMtha ke chapAne kA uddezya mAtra yahI hai ki jo ajJAnatA ke prasaMga se unmArgagAmI hue ho vaha bhavyajIva isako paDhake heyopAdeya ko samajhakara sUtrAnusAra zrItIrthaMkaragaNadhara pUrvAcAryapradarzita satya mArga ko grahaNa kareM aura ajJAnIpradarzita unmArga kA tyAga kara deveM, paraMtu kisI kI vRthA niMdA karane kA abhiprAya nahIM hai isa vAste isa pustaka ko paDhanevAloMne sajjanatA dhArana kara ke aura dveSa bhAva ko tyAga ke, 1 dekho prophesara vulhara kI rIporTa athavA jainapraznottara tathA tattvanirNaya prAsAdagraMtha / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |Adi se aMta paryaMta paDha ke haMsacaMcU ho kara sAramAtra grahaNa karanA, manuSyajanmaprApti kA yahI phala hai jo satya ko aMgIkAra karanA paraMtu pakSapAta kara ke jhUThA haTha nahIM karanA yahI aMtima prArthanA hai| aphasosa hai ki granthakartA ke hAtha kI likhI isa grantha kI khAsa saMpUrNa prati hama ko talAza karane se bhI nahIM milI tathApi jitanI milI usa ke anusAra jo prathamAvatti meM azaddhatA raha gaI thI isa meM prAyaH zuddha kI gaI hai aura bAkI kA hissA jaisA kA vaisA gujarAtI prati ke Upara se yathAzakti ulathA kiyA gayA hai / isa bAta meM khAsa kara ke munizrIvallabhavijayajI kI madada lI gaI hai| isa liye isa jagaha munizrI kA upakAra mAnA jAtA hai / sAtha meM zrIbhAvanagara kI zrIjainadharmaprasAraka sabhA kA bhI upakAra mAnA jAtA hai ki jisa ne gujarAtI meM chapavAkara isa grantha ko hayAta banA rakhA jisa se Aja yaha dina bhI A gayA jo nijabhASA meM chapA kara anya premI bhAIyoM ko isa kA lAbha diyA gayA / / dRSTidoSAnmatermAdyA-dyadazuddhaM bhavediha / tanmithyAduSkRtaM mestu, zodhyamAryairanugrahAt / / vIra saM. 2429 / vi.saM. 1959 / I.sa. 1903 Atma saM. 7 / zrIsaMgha kA dAsa jasavaMtarAya jainI, lAhaura zrIAtmAnaMda jainasabhA paMjAba ke hukama se / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvijayAnanda-sUrIzvarASTakam tattvajJAnasamiddhabodhavibudhavyUhAvRto'nArataM hRdyaM jainazaraNyacArucaraNadvandvaM dadhAno hRdi uddIcyajjagadekaraJjanavidhAvudyogavidyotitaH sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH / / / // 1 // zAstrasyAbhyasanaM vinA zrutidharo yaH sUriranyairalaM / nyAyAmbhodhimupAdhimAdhitatarAM rAjabahuvrIhikam // bhUyo jIvanadAnamAnavidito jImUtavad yaH svayaM / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH // 2 // saddharmAcaraNapracAraNaparo vizvambharAbhUSaNaM / vairAgyaikanidhividhiH suyazasAM kAruNyavArAMnidhiH // lokAnAM hitakAmanAparatayA tIrthATane vyApRtaH / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH // 3 // utsAhena samAkalayya vibudhavAtaM samantAtpuna3bandhaM nivahaM nivadhya sakalaM zAstraM sadopaididhat / / so'yaM satkulajaH samastajanatAsaujanyavittiMgataH / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH / / 4 / / sArAsAravicAracArucaturo divyatpratIcI sphurad / bauddhavrAtavipakSapakSadalanaprekSApratItaH param // jainAcAryapadapraphullakusumaiH saMpUjitaH sarvataH / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH // 5 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaM prAptA pRthunA guNAtizayitA lokAnavantI yatastatpRthvIti bhuvo'vanIti ca varaM nAmArthavattAM gatam / / lokAlocanayaSTitAmupagato jainIyadharmadhvajaH / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH // 6 // caJcaccandramarIcisaMcayasudhAdhArAkarIndrasphuratkundAmandavikAzakaikhalasanmuktAhimAnIsamaH // yasyAsmin bhuvane yazaH samudayo vidyotate so'nizaM / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH // 7 // vandyAnAmanRtena vandanavacovRndena saMvandanAdAdeyAni sugRhNate'navarataM diGmaNDale kovidAH // nAsatyAstutivAgamuSya bata tatsatyastutervAdine / sammodaM dizatAdamandavijayAnandaH sadAnandanaH // 8 // nyAyAMbhonidhizrImadavijayAnandASTakaM sahRdayasamudayamanasaH pramudanidAnaM pUrNam sadodayatAm / // 9 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThAMkAH our MP3 w9 viSayAnukramaNikA naM0 viSayAH maMgalAcaraNam DhUMDhakamata kI utpatti vagairaha 3 DhUMDhakamata kI paTTAvalI DhUMDhiyoM ke 52 praznoM ke uttara DhUMDhiyoM ke prati 128 prazna battIsa sUtroM ke bAhara ke 204 bola DhUMDhiye mAnate haiM 7 battIsa sUtroM meM se kucha bola DhUMDhiye nahIM mAnate haiM 8 niyukti vagairaha mAnanA zAstroM meM kahA hai AryakSetra kI maryAdA pratimAkI sthiti kA adhikAra AdhAkarmI AhAra kI bAbata muhapattI bAMdhane se sanmUcchima jIva kI hiMsA hotI hai 13 yAtrA tIrtha kahe haiM isa bAbata zrIzatrujaya zAzvatA hai kayabalikammA zabda kA artha siddhAyatana zabda kA artha gautamasvAmI aSTApada para caDhe namutthuNaM ke pATha kI bAbata cAroM nikSepe arihaMta vaMdanIya hai namUnA dekha ke nAma yAda AtA hai namo baMbhIe livIe isa pATha kA artha jaMdhAcAraNavidyAcAraNa sAdhuoM ne jinapratimA vAMdI hai AnaMda zrAvaka ne jinapratimA vAMdI hai aMbaDa zrAvaka ne jinapratimA vAMdI hai 25 sAta kSetra meM dhana kharacanA kahA hai draupadI ne jinapratimA pUjI hai sUryAbha ne tathA vijayapolIe ne jinapratimA pUjI hai 28 devatA jinezvara kI dADhA pUjate haiN| 29 citrAma kI mUrti nahIM dekhanI cAhiye isa bAbata hai 1952 PMMMMMMM 82 83 23 3 86,338 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 32 34 35 36 37 38 41 jinamaMdira karA ne se tathA jinapratimA bharA ne se 12 veM devaloka jAve 110 zrInaMdisUtra meM sarva sUtroM kI noMdha hai sAdhu yA zrAvaka zrIjinamaMdira na jAve to daMDa Ave isa bAbata zrImahAkalpasUtra ke pATha sahita varNana 116 jeThamalla ke likhe 85 praznoM ke uttara 120 DhUMDhiyoM ko kucha prazna 131 sUtroM meM zrAvakoM ne jinapUjAkarI kahA hai isa bAbata 133 sAvadha karaNI bAbata 136 dravyanikSepA vaMdanIya hai 139 sthApanA nikSepA vaMdanIya hai 140 zAsana ke pratyanIka ko zikSA denI 141 vIsa viharamAna ke nAma 142 caitya zabda kA artha sAdhu tathA jJAna nahIM 143 jinapratimA pUja ne ke phala sUtroMmeM kahe haiM 147 mahiyA zabda kA artha 148 chIkAyA ke AraMbha bAbata 149 jIvadayA ke nimitta sAdhu ke vacana 151 AjJA so dharma hai isa bAbata 153 pUjA so dayA hai isa bAbata 154 pravacana ke pratyanIka ko zikSA kara ne bAbata 157 devaguru kI yathAyogya bhakti kara ne bAbata 158 jinapratimA jinasarIkhI hai isa bAbata 159 DhUMDhakamati kA gozAlAmatI tathA musalamAnoM ke sAtha mukAbalA 161 muMha para muhapattI baMdhI rakhanI so kuliMga hai 164 devatA jinapratimA pUjate haiM so mokSa ke vAste hai 166 zrAvaka sUtra na paDhe isa bAbata 166 DhUMDhiye hiMsAdharmI haiM isa bAbata 170 graMtha kI pUrNAhuti 173 DhUMDhaka paMcavizI 175 savaiye 177 sumatiprakAza bAraha mAsa 178 saMdarbha graMtha kI sUci 186 46 54 55 56 57 60 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sarnavAJchita pradAyaka zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / / // paramArAdhyapAda zrImadAtma-kamala-vIra-dAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo namaH / / samyaktva-zalyoddhAra graMtha-pAraMbha mUrti nidhAya jainendrIM sayuktizAstrakoTibhiH / bhavyAnAM hRdvihAreSu lumpan DhuNDhakakilviSam // 1 // samyaktva-gAtrazalyAnAM vyApyAnAM vizvadurgateH / kadaGkanaka uddhAraM natvA syAdvAda Izvaram / / 2 / / yugmam / / DhUMDhaka mata kI utpatti vagairaha : ___prathama prazna meM DhUMDhakamatI kahate haiM " bhasmagraha utarA aura dayA dharma prasarA" arthAt bhasmagraha utare bAda hamArA dayA dharma prakaTa huA, isa kathana para prazna paidA hotA hai ki kyA pahile dayA dharma nahIM thA ? uttara - thA hI paraMtu zrIkalpasUtra meM kahA hai ki zrI mahAvIra svAmI ke nirvANa bAda do hajAra varSa kI sthitivAlA tIsavA~ bhasmagraha prabhu ke janma nakSatra para baiThegA / jisa se do hajAra varSa taka sAdhu sAdhvI kI udita udita | pUjA nahIM hogI, aura bhasmagraha utare bAda sAdhu sAdhvI kI udita udita pUjA hogii| bhasmagraha ke prabhAva se jina kI pUjA maMda hogI una kI pUjA prabhAvanA bhasmagraha ke utare bAda vizeSa hogI / isa mUtAbika zrIAnaMdavimalasUri, zrIhemavimalasUri, zrIvijayadAnasUri, zrIhIravijayasUri aura kharatara gacchIya zrIjinacaMdrasUri vagairaha ne kriyoddhAra kiyA / taba se le ke Aja taka tyAgI saMvegI sAdhu sAdhvI kI pUjA prabhAvanA dinapratidina adhika adhikatara hotI jAtI hai aura pAkhaMDiyoM kI mahimA dinapratidina ghaTatI jAtI hai| yaha bAta isa vakta pratyakSa dikhAI detI hai / isa vAste zrIkalpasUtra kA pATha akSara akSara satya hai / paraMtu jeThamalla DhUMDhaka ke kathanAnusAra zrIkalpasUtra meM aise nahIM likhA hai ki guru binA kA eka mukha baMdhoM kA paMtha nikalegA jisa kA AcAra vyavahAra zrIjainamata ke sidhdAntoM se viparIta hogA / usa patha vAle Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra kI pUjA hogI aura usakA calAyA dayAmArga dIpegA ! isa vAste jeThamalla kA kathana satya kA pratipakSI hai| laukika dRSTAMta bhI dekhoH 1. jina AdamI ko roga huA ho usa roga kI sthiti ke paripakka hue roga ke nAza hone para vahI AdamI nIrogI ho yA dUsarA ? 2. jisa strI ko garbha rahA ho, garbha kI sthiti paripUrNa hue vahI strI putra prasUta kare yA dUsarI ? 3. jisa bAlaka kI kuDamAI (mAMganI) huI ho vivAha ke vakta vahI bAlaka pANigrahaNa kare yA dUsarA ? ina dRSTAMto ke mutAbika bhasmagraha ke prabhAva se jina sAdhu sAdhvI kI udaya udaya pUjA nahIM hotI thI, bhasmagraha ke utare bAda unakI hI udita udita pUjA hotI hai, paraMtu DhUMDhaka pahile nahIM the ki bhasmagraha ke utare bAda una kI udita pUjA ho| isa vAste jeThamalla kA likhanA satya nahIM hai| tathA zrIvaggaculiyAsUtra meM kahA hai ki bAIsa 22. goThille puruSa kAla kara ke saMsAra meM nIca gati meM aura bahuta nIca kula meM paribhramaNa kara ke manuSya bhava pAveMge aura sidhdAnta se viruddha unmArga ko sthApana kareMge, jaina dharma ke aura jina pratimA ke utthApaka niMdaka hoveMge aura jagat niMdanIya kArya ke karane vAle hoveMge, isa mutAbika DhUMDhaka paMtha bAIsa puruSoM kA nikAlA huA hai aura isa samaya yaha bAIsa Tole ke nAma se prasiddha hai| zrIvaggacUliyAsUtra kA pATha : tesaThime bhave majhavisaesu sAvayavANIyakulesu puDho puDho samuppajissaMtitaeNaM te duvIsa vANIyagA ummukka bAlavatthA viNNAya pariNaya mittA duThThA dhiTThA kusIlA paravaMcanA khaluMkA putvabhavamicchattabhAvao jiNamaggapaDiNIyA devaguruniMdaNayA tahArUvANaM samaNANaM mAhaNANaM paDiduchakAriNA jiNapaNNattaM tattamannahAparuviNo bahUNaM naranArI sahassANaM purao niyagappA niyakappiyaM kumaggaM AdhavemANA paNNavemANA jiNapaDimANaM bhaMjaNayANaM hIlaMtA khisaMtA niMdatA garihaMtA parihavaMtA ceiyatItthANi sAhu sAhUNIya uThAvaissaMti // bhAvArtha - trayasaThaveM 63. bhave madhyakhaMDa ke viSe zrAvaka baniye ke kula meM bhinna bhinna utpanna hoMge,, bAda ve bAIsa baniye bAlyAvasthA ko choDa ke vijJAnasahita, duSTa, dhITha, kuzIliye, parakoM ThaganevAleM, avinIta, pUrva bhava ke mithyAtva bhAva se 'jina mArga ke pratyanIka (zatru), deva guru ke niMdaka, tathArUpa je zramaNa mAhaNa sAdhu una ke sAtha duSTatA ke karane vAle, jina prarUpita dharma ke anajAna, hajAroM naranAriyoM ke Age apane Apa kalpanA kara ke kumArga ko sAmAnya prakAra kahate hue, vizeSa prakAre kahate hue, hetu dRSTAMta prarUpate hue, jina pratimA ke toDane vAle hIlanA karate hue, khIMsanA karate hue, niMdA karate hue, garahA karate hue, parAbhava karate hue, caitya (jina pratimA) tIrtha aura sAdhu sAdhvI ko utthaapeNge| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA isI sUtra meM kahA hai, ki zrIsaMgha kI rAzi Upara 333 varSa kI sthiti vAlA dhUmaketu nAmaka graha baiThegA, aura usake prabhAva se kumata paMtha prakaTa hogA, isa mutAbika DhUMDhakoM kA kumata paMtha prakaTa huA hai, aura usa graha kI sthiti aba pUrI ho gaI hai, jisa se dinapratidina isa paMtha kA nikaMdana hotA jAtA hai ! AtmArthI puruSoM ne yaha bAta vaggacUliyAsUtra meM dekha lenI / samakitasAra (zalya) nAmaka pustaka ke dUsare pRSTha kI 19vIM paMkti meM jeThamallane likhA hai ki " siddhAMta dekha ke saMvat (1531) meM dayA dharma pravRtta huA" yaha bilakula jhUTha hai kyoMki zrIbhagavatIsUtra ke 20veM zataka ke 8veM uddeza meM kahA hai ki bhagavAn mahAvIra svAmI kA zAsana eka bIsa hajAra (21000) varSa taka rahegA so pATha yaha hai| goyamA ! jaMbuddIve dIve bhArahevAse imIse ussappiNIe mamaM ekavIsaM vAsasahassAiM tiththe aNusijissati // [bha0 za020u08] bhAvArtha - he gautama ! isa jambUdvIpa ke viSe bharatakSetra ke viSe isa utsappiNI meM | merA tIrtha ekabIsa hajAra (21000)varSa taka pravartegA / isa se siddha hotA hai ki kumatiyoM ne dayA mArga nAma rakha ke mukha baMdhoM kA jo paMtha calAyA hai, so vezyA-putra ke samAna hai, jaise vezyA-putra ke pitA kA nizcaya nahIM hotA hai, aise hI isa paMtha ke deva guru kA bhI nizcaya nahIM hai| isa se siddha hotA hai ki | yaha saMmUrchima paMtha huMDA avasappiNI kA putra hai| zrIbhagavatIsUtra ke 25veM zataka ke 6 chaThe uddeza meM kahA hai ki vyAvahArika chedopasthApanIya cAritra binA guru ke diye AtA nahIM hai aura isa paMtha kA cAritra denevAlA Adi guru koI hai nahIM kyoMki DhUMDhaka paMtha sUrata ke rahanevAle lavajI jIvAjI tathA dharmadAsa chIMbe kA calAyA huA hai tathA isa kA AcAra aura veSa batIsa sUtra ke kathana se bhI viparIta hai, kyoMki zrIpraznavyAkaraNasUtra ke pAMcaveM saMvara dvAra meM jaina sAdhu ke yaha upakaraNa likhe haiM, tathA ca tatpAThaH - paDiggaho pAyabaMdhaNaM pAya kesarIyA pAyaThavaNaM ca paDalAiM tinnina rayattANaM gocchao tinniya pacchAgA raoharaNa cola-padraka mahaNaMtagamAiyaM eyaM piya saMjamassa uvavahaTThayAe / bhAnArtha - (1) pAtra (2) pAtrabaMdhana (3) pAtra ke zarikA (4) pAtrasthApana (5) paDale tIna (6) rajastrANa (7) gocchA (10) tIna pracchAdaka (11) rajoharaNa (12) colapaTTA (13) mukhavastrikA vagairaha upakaraNa saMjama kI vRddhi ke vAste jAnane / Upara likhe upakaraNoM meM Una ke kitane, sUta ke kitane, laMbAI vagairaha kA pramANa kitanA, kisa kisa prayojana ke vAste aura kisa rIti se varttane, vagairaha koI bhI DhUMDhaka jAnatA nahIM hai, aura na yaha sarva upakaraNa ina ke pAsa hai, tathA sAmAyika, pratikamaNa dIkSA, zrAvaka vrata, loca karaNa, chedopasthApanIya cAritra, vagairaha jisa vidhi se karate haiM, so bhI svakapolakalpita hai, laMbA rajoharaNa, binA pramANa kA colapaTTA aura kuliMga kI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra nizAnI rUpa dinarAta mukha bAMdhanA bhI jainazAstrAnusAra nahIM hai, matalaba prAyaH koI bhI kriyA isa paMtha kI jaina zAstrAnusAra nahIM hai, isa vAste yaha dAsI-putra tulya haiM, ina meM seThAI kA koI bhI cihna nahIM hai, anaMta tIrthaMkaroM ke anaMta zAstroM kI AjJA se viruddha ina kA paMtha hai, isa vAste kisI bhI jainamatAnuyAyI ko mAnanA na caahiye| aura jo saMghapaTTe kA tIsarA kAvya likhA hai, usa meM teraha (13) khoTa haiM, aura usake artha meM jo likhA hai "navA navA kumata pragaTa thAze" so satya hai / vaha navIna kumatapaMtha tumhArA hI hai, kyoMki jaina siddhAnta se viruddha hai, aura jo isa kAvya ke artha meM likhA hai "cha kAyanA jIva haNIne dharma prarUpase" ityAdi yaha sarva mahAmithyA hai kyoMki kAvyAkSaroM meM se yaha artha nahIM nikalatA hai| isa vAste jeThA DhUMDhaka mahAmaSAvAdI thA, aura usa ko jhUTha likhane kA bilakula bhaya nahIM thA / isa vAste isa kA likhA pratIti karane yogya nahIM hai| tathA cauthA kAvya likhA usa meM teIsa (23) khoTa hai, isa kAvya ke artha meM jo likhA hai "hiMsA dharma ko rAja sUra maMtradhArInI dIpatI" ityAdi sampUrNa kAvya kA jo artha likhA hai so mahAmithyA aura kisI kI samajha meM na Ave aisA hai, kyoMki kAvyAkSaroM meM se yaha artha nikalatA nahIM hai| isI vAste muMhabaMdhe mahAmRSAvAdI ajJAnI pazu tulya haiM / buddhimAnoM ko ina kA likhanA kadApi mAnanA na caahiye| satrahavA~ kAvya likhA usameM (17) khoTa haiM aura isa ke artha meM jo likhA hai "cha| kAya jIva haNIne hIsyAyeM dharma kahe che sUtra vANI DhAMkIne kupaMtha prakaraNa dekhI kAraNa thApI cetya posAla karAvI adho mArge ghAle che kIhAMi sUtra madhye deharA karAvyA nathI kahyA" yaha artha mahA mithyA hai kyoMki kAvyAkSaroM meM nahIM hai isa vAste muMhabaMndhoM kA paMtha niHkevala mRSAvAdiyoM kA calAyA huA hai| . tathA vIsaveM kAvya meM sAta (7) khoTa hai aura isa kA jo artha likhA hai so sarva hI mahA mithyA likhA hai / eka akSara bhI saJcA nahIM / aise mRSAvAdiyoM ke dharma ko dayA dharma kahate haiM ? aisA jhUTha to mlecha (anArya) bhaMgI bhI likhate bolate nahIM haiN| tathA ikkIsaveM (21) kAvya meM bAraha (12) khoTa hai usa meM aisA adhikAra hai, veSa dhArI jina pratimA kA caDhAvA khAne vAste sAvadha kAma kA Adeza dete haiM / yaha to ThIka hai paraMtu jeThe DhUMDhaka ne jo artha isa kAvya kA likhA hai, so jhUThA niHkevala svakapolakalpita hai| ___ tathA tIsavA kAvya likhA hai usa meM (13) teraha khoTa haiM isa kA artha jeThe ne sarva jUTha hI likhA hai saMzaya hove to vaiyAkaraNa paMDitoM ko dikhA ke nizcaya kara lenaa|| / pUrvokta che kAvya ke likhe arthoM ko dekhane se siddha hotA hai ki samakita sAra (zalya) ke kartA ne apanA nAma jeThamalla nahIM kiMtu jhUTha malla aisA sArthaka nAma Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha kara diyA hai / aba vicAra karanA cAhiye ki jisa ko pada padameM jhUTha bolane kA, ulaTe rAste calane kA, jhUThe arthakarane kA aura jhUThe artha likhane kA, bhaya nahIM usa ke calAe paMtha ko dayA dharma kahanA aura usa dharma ko saJcA mAnanA yaha binA bhArI karmI jIvoM ke anya kisI kA kAma hai ? / jo DhUMDhaka paMtha kI utpatti jeThamalla ne likhI hai so sarva jhUThI mithyA buddhi ke prabhAva se likhI hai / aura bhole bhavya jIvoM ko phaMsAne vAste binA prayojana, usa meM sUtra kI gAthA likha mArI hai| paraMtu isa DhUMDhaka paMtha kI kharI utpatti zrIhIrakalaza muni viracita kumati vidhvaMsana caupAI tathA amarasiMha DhUMDhaka ke paDadAde amolaka caMda ke hAtha kI likhI huI DhUMDhaka paTTAvalI ke anusAra nIce mUtAbika hai| DhUMDhakamata kI paTTAvalI : __gujarAta deza ke ahamadAvAda nagara meM eka luMkA nAmaka likhArI jJAnajI yati ke upAzraya meM pustaka likha ke AjIvikA karatA thaa| eka dina usa ke mana meM beImAnI Ane se eka pustaka ke sAta patre bIcameM se likhane choDa diye / jaba pustaka ke mAlika ne pustaka adhUrA dekhA, taba luMke likhArI kI bahuta bhaMDI kara ke upAzraya meM se nikAla diyA / aura saba ko kaha diyA ki isa beImAna se koI bhI pustaka na likhavAveM / isa taraha laMkA AjIvikA bhaMga hone se bahuta duHkhI ho gayA aura isa se vaha jainamata kA dvaiSI bana gayA / jaba ahamadAvAda meM luMke kA jora na calA taba vaha vahAM se cala ke lIMbaDI gAMva meM gyaa| vahA~ laMke kA saMbaMdhI lakhamazI vANIyA rAjya kA kArabhArI thaa| usa ko jA ke kahA, bhagavaMta kA dharma lupta ho gayA hai / maiMne ahamadAvAda meM saccA upadeza kiyaa| paraMtu merA kahanA na mAna ke ulaTA mujha ko mArapITa ke vahAM se nikAla diyaa| taba maiM tere tarapha se sahAyatA milegI aisA dhAra ke yahAM AyA huuN| isa vAste yadi tU mujha ko sahAyatA kare to maiM sacce dayA dharma kI prarUpaNA karUM / isa taraha halAhala viSaprAyaH asatya bhASaNa kara ke bicAre kalejA vinA ke mUDhamati lakhamazI ko samajhA A taba usane usakI bAta saJcI mAna ke laMke ko kahA ki ta lIMbaDI ke rAjya meM bedhaDaka prarUpaNA kara / maiM tere khAnapAna kI khabara rakhUgA, isa taraha sahAyatA milane se luMke ne saMvata 1508 meM jaina mArga kI nindA karanI zurU kI / paraMtu anumAna chabbIsa varSa taka to usakA unmArga kisI ne aMgIkAra nahIM kiyaa| saMvata 1534 meM eka akala kA aMdhA bhUNA nAmaka vANIyA luMke ko milaa| usane mahA mithyAtva ke udaya se luMke kA mRSA upadeza mAnA / aura luMke ke kahane se vinA guru ke veSa pahana ke mUDha ajJAnI jIvoM ko jaina mArga se bhraSTa karanA zarU kiyaa| __ luMke ne ikatIsa sUtra sacce mAne aura vyavahArasUtra saccA nahIM mAnA aura jahAM jahAM mUla sUtra kA pATha jina pratimA ke adhikAra kA thA, vahAM vahAM manaHkalpita artha lagA ke logoM ko samajhAne lagA / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra bhUNe (bhANajI) kA ziSya rUpajI saMvata 1568 meM huA / usa kA ziSya saMvata 1578 mahA sadi paMcamI ke dina jIvAjI nAmaka haA / usa kA ziSya saMvata 1587 caitravadi cautha ko vRddhavarasiMhajI huA / usa kA ziSya saMvata 1606 meM varasiMhajI huA / usa kA ziSya saMvata 1649 meM jasavaMta huA / isa ke pIche saMvata 1709 meM bajaraMgajI nAmaka luMpakAcArya huA / usa bajaraMgajI ke pAsa sUrata ke vAsI voharA vIrajI kI beTI phUlAM bAI ke goda liye beTe lavajI nAmaka ne dIkSA lI / dIkSA liye pIche jaba do varSa hue taba dazavaikAlika sUtra kA TabA paDhA / paDha kara guru ko kahane lagA ki tuma to sAdhu ke AcAra se bhraSTa ho / isa taraha kahane se jaba garu ke sAtha laDAI huI taba lavajI ne luMpakamata aura guru ko tyAga ke thobhaNarikha vagairaha ko sAtha lekara svayameva dIkSA lii| aura muMha ke pATI bAMdhI / usa lavajI kA ziSya somajI tathA kAnajI huA / kAnajI ke pAsa gujarAta kA rahane vAlA dharmadAsa chIMbA dIkSA lene ko AyA / paraMtu vaha kAnajI ko AcArabhraSTa jAnakara svayameMva sAdhu bana gayA / aura muMha ke pATI bAMdha lii| inake (DhUMDhako ke) rahane kA makAna DhUMDha arthAt phUTA huA thA / isa vAste logoM ne DhUMDhaka nAma diyA, aura luMpakamati kuMvarajI ke cele dharmasI, zrIpAla aura amIpAla ne bhI guru ko choDa ke svayameva dIkSA lI una meM dharmasIne ATha koTI paJcakkhANa kA paMtha calAyA / so gujarAta deza meM prasiddha hai| / dharmadAsa chIpI kA celA dhanAjI huA / usa kA celA bhudarajI huA aura usa ke cele raghunAtha, jaimalajI aura gumAnajI hue / ina kA parivAra mAravADa deza meM vicaratA hai tathA gujarAta mAlave meM bhI hai| raghunAtha ke cele bhIkhama ne terApaMthI muMha baMdho kA paMtha calAyA / lavajI DhUMDhakamata kA Adi guru (1) usa kA celA somajI (2) usa kA haridAsa (3) usa kA vRMdAvana (4) usa kA bhuvAnIdAsa (5) usa kA malUkacaMda (6) usa kA mahAsiMha (7) usa kA khuzAlarAya (8) usa kA chajamalla (9) usa kA rAmalAla (10) usa kA celA amarasiMha (11)vIM pIDhI meM haa| amarasiMha ke cele paMjAba deza meM muMhabAMdhe phirate haiN| kAnajI ke cele mAlavA aura gujarAta deza meM hai| samakitasAra jisake javAba meM yaha pustaka likhI jAtI hai usa kA kartA jeThamalla dharmadAsa chIMbe ke celoM meM se thA aura vaha DhUMDhaka ke AcaraNa se bhI bhraSTa thA / isa vAste usa ke cele devIcaMda aura motIcaMda donoM usa ko choDake dillI meM jogarAja ke cele hajArImalla ke pAsa A rahe the| dillI ke zrAvaka kesaramalla jo ki hajArImalla kA sevaka thA / usa ke muMha se hamane devIcaMda motIcaMda ke kathanAnusAra sunA hai ki jeThamalla ko jhUTha bolane kA vicAra nahIM thaa| itanA hI nahIM kiMtu usa ke brahmacarya kA bhI ThikAnA nahIM thA / isa vAste jeThamalla ne jo luMpakamata 1 isa kA dUsarA nAma bhUNA hai / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI utpatti likhI hai bilakula jhUThI aura svakapolakalpita hai / aura hamane jo utpatti likhI vaha pUrvokta granthAnusAra likhI haiM isa meM jo kisI DhUMDhaka yA luMpaka ko asat mAlUma ho to usa ko hamAre pAsa se pUrvokta graMtha dekha lenA cAhiye 11meM pRSTa meM jeThamalla ne 52 prazna likhe haiM unake uttara : pahile aura dUsare prazna meM likhA hai ki celA mola lete ho (1), choTe laDakoM ko binA AcAra vyavahAra sikhAe dIkSA dete ho (2), javAba-hamAre jaina zAstroM meM yaha donoM kAma karane kI manAI likhI hai aura hama karate bhI nahIM haiM / pUjya (DeredArayati) karate haiM to ve apane Apa meM sAdhutA kA abhimAna bhI nahIM rakhate haiN| paraMtu DhUMDhaka ke guru luMkAgaccha meM to prAyaH hara eka pATa mola ke cele se hI calA AyA hai| aura DhUMDhaka bhI yaha donoM kAma karate haiN| unake dRSTAMta - jeThamalla ke Tole ke rAmacandra ne tIna laDake isa rIti se liye / (1) manoharadAsa ke Tole ke caturbhuja ne bhartAnAmA lar3akA liyA yA hai (2) dhanIrAma ne goradhana nAmaka laDakA liyA hai (3) maMgalasena ne do lar3ake liye haiM (4) amarasiMha ke cele ne amIcaMda nAmaka lar3akA liyA hai (5). rUpADhUMDhakaNI ne pAMca varSa kI durgI nAmaka laDakI lI hai (6) rAjAM DhUMDhaNI ne tIna varSa kI jIyA nAmaka laDakI (7) yazodA DhUMDhaNI ne mohanI aura suMdarI laDakI sAta varSa kI (8) hIrAM DhUMDhaNI ne chaH varSa kI pArvatI nAmaka laDakI (9) amarasiMha ke sAdhu ne rAmacaMda nAmaka lar3akA phirojapura meM liyA jisa ke badale meM usa ke bApa ko 250) rupaye diye (10) bAlakarAma ne ATha varSa kA lAlacaMda nAmaka lar3akA (11) baladeva ne pAMca varSa kA lar3akA (12) rUpacaMda ne ATha varSa kA pAlInAmA DakauMta kA laDakA 13. bhAvanagara meM bhImajI rikha ke ziSya cUnIlAla usa ke ziSya umedacaMda ne eka darajI kA laDakA liyA thA / jisa kI mAtA ne zrIjinamaMdira meM A ke apanA duHkha jAhira kiyA thA / AkhIra meM adAlata kI mAraphata vaha laDakA usa kI mAtA ko supUrda kiyA gayA thA 14. ityAdi saiMkaDo DhUMDhiyoM ne aise kAma kiye haiM aura saiMkaDoM karate haiM / isa vAste saMvegI jaina muniyoM ko kalaMka dene vAste jeThamalla ne jo asatya lekha likhA hai, so apane hAtha se apanA mukha syAhI se ujjvala kiyA hai ! tIsare prazna kA uttara - paMcavastuka nAmA zAstra meM likhA haiM ki dIkSA vakta mUla isa DhUMDhaka mata kI paTTAvalI kA vistArapUrvaka varNana graMthakartAne zrIjainatattvAdarza meM kiyA hai isa vAste yahAM saMkSepa se matalaba jitanA hI likhA hai| saMvat 1951 caitravadi 11 bahaspativAra ke roja jaba sohanalAla ko yuvarAja padavI dI taba saMvat 1952 caitrasUdi 1 ke roja ludhiyAnA nagara meM DhUMDhiyoM ne 62 bola banAye haiM unameM 35 meM bola meM likhA hai ki : AjJA binA celA celI karanA nahIM vArasoM ko khabara kara denI binA khabara mUMDanA nahIM tathA dAma divA ke tathA beparatIte ko karanA nahIM dIkSA mahotsava meM salAha denI nahIM dIkSA vAle ko UTha, baiTha, khAnA dAnA, denA, divAnA zAstrI harapha sikhAne nahIM / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra nAma badalakara dUsarA acchA nAma rakhanA' (4) cauthe prazna meM likhA hai ki "kAna par3avAte ho" uttara yaha lekha mithyA hai kyoMki hama kAna paDavAte nahIM haiM kAna to kAna phaTe yogI par3avAte haiM / (5) khamAsamaNe vahorate ho (6) ghoDA ratha baihalI DolI meM baiThate ho (7) gRhastha ke ghara meM baiTha ke vahorate ho (8) gharoM meM jAke kalpasUtra bAMcate ho (9) nityaprati usa hI ghara vahorate ho (10) aMghola karate ho (11) jyotiSa nimitta prayuMjate ho (12) kalavANI kara ke dete ho (13) maMtra, yaMtra, jhADA, davAI, karate ho| ina nava praznoM ke uttara meM likha ne kA ki jaina muniyoM ko yaha sarva prazna kalaMka rUpa haiM / kyoMki jaina saMvegI sAdhu aise karate nahIM haiM, paraMtu aMta ke prazna meM likhe mutAbika maMtra, yaMtra jhADA, davAI vagairaha DhUMDhaka sAdha karate haiM. yathA 1. bhAvanagara meM bhImajI rikha tathA canIlAla 2. baravAlA meM rAmajI rikhA 3. boTAdameM amarasI rikhA 4. dhrAMgadhrA meM zAmajI rikha vagairaha maMtra yaMtra karate hai| yaMtra likha ke dhulAke pilAte haiN| kacce pAnIkI gaDaviyAM maMtra kara dete haiM / apane tarapha se davAI kI puDiyAM dete haiN| baccoM ke zira para rajoharaNa phirAte hai vagairaha saba kAma karate haiN| isa vAste yaha kalaMka to DhUMDhakoM ke hI mastakoM para hai (14) meM prazna meM jo likhA hai, so satya hai kyoMki vyavahArabhASya zrAddhavidhikaumudi Adi graMtho meM guru ko samelA kara ke lAnA likhA hai aura DhUMDhaka loga bhI lAne vakta aura pahuMcAne vakta vAjiMtra bajavAte haiM / / bhAvanagara meM gobara rikha ke padhArane meM aura rAmajI RSa ke vihAra meM vAjiMtra bajavAye the aura isa taraha anyatra bhI hotA hai / __(15) meM prazna meM " laGkapratiSThA te ho" likhA hai so asatya hai| (16) sAta kSetroM nimitta dhana kaDhAte ho (17) pustaka pUjAte ho (18) saMgha pUjA karAte ho aura saMgha kaDhAte ho (19) maMdira kI pratiSThA karAte ho (20) pardUSaNA meM pustaka de ke rAtrijAgA karAte ho yaha pAMca prazna satya haiM kyoMki hamAre zAstroM meM isa rIti se karanA likhA hai| jaise DhUMDhakadIkSA DhUMDhakamaraNa meM tuma mahotsava karate ho aise hI hamAre zrAvaka devaguru saMgha zruta kI bhakti karate haiM / aura isa karane se tIrthaMkara gotra bAMdhatA hai. yaha kathana zrIjJAtAsUtra bagairaha zAstroM meM hai| isa ko dekhA ke tumhAre peTa meM kyoM zUla uThatA hai ? ina kAmoM meM muni kA to upadeza hai, Adeza nhiiN| zrIuttarAdhyayanasUtra ke nava meM adhyayana meM likhA hai ki namirAjarSi pratyeka buddha kI mAtA madanarekhA ne jaba dIkSA dhAraNa karI taba usa kA nAma suvratA sthApana kiyA so pATha yaha hai : tIevi tAsi sAhuNINaM samIve gahiyA dikkhA kayasuvvayanAmA tavasaMjamaM kuNamANI viharai ityAdi / 2 savalapiMDI zahara meM pArvatI DhUMDhanI ke caumAse meM darzanArtha Ae bAharale bhAiyoM ko mahotsavapUrvaka nagara meM zahara vAle lAye the tathA huziyArapura meM sohanalAla DhUMDhaka ke caumAse meM bhonI ke parivAra meM putrotpatti ke harSa meM mahotsavapUrvaka svAmIjI ke darzanArtha Ae the putra ko 'caraNoM para lagA ke laGa bAMTa ke baDI khuzI manAI thii| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) meM prazna meM likhA hai " pustaka pAtra becate ho" isa kA uttara hamArA koI bhI sAdhu yaha kAma nahIM karatA hai, kare to vaha sAdhu nahIM, paraMtu muMha | baMdhe DhUMDhaka aura DhUMDhakaniyAM karatI haiM, dRSTAMta 1. ajamera meM DhUMDhaniyAM roTiyAM becatI haiN| 2. jayapura meM carakhA kAMtatI haiM 3. baladeva gulAba naMdarAma aura uttamacaMda pramukha rikha kapaDe becate haiM 4. bhiyANI meM navanidha DhUMDhaka dukAna karatA hai 5. dillI meM gopAla DhUMDhaka hukke kA tamAku banA ke becatA hai 6. bIkAnera aura dillI meM DhUMDhaniyAM akArya karatI haiM 7. kanIrAma ke cele rAjamala ne kitane hI akArya kiye sune haiM / 8. kanIrAma kA celA jayacaMda do DhUMDhaka zrAvikAoM ko le ke bhAga gayA aura kukarma karatA rhaa| 9. boTAda meM kezavajI rikha pachama gAma kI banIyAnI ko le ke bhAga gayA / yaha tumhAre ( DhUMDhaka ke ) dayA dharma kI udita udita pUjA ho rahI hai ? (22) mAla ulaTAvate ho (23) AdhAkarmI posAla meM rahate ho (24) mAMDavI (vimAna) karAte ho (25) TIpaNI (caMdA) karA ke rUpaye lete ho (26) gautama paDhaghA karAte ho yaha pAMcoM prazna asatya haiM, kyoMki saMvegI muni aise nahIM karate haiM, paraMtu 23 meM | tathA 24 meM prazna mujaba DhUMDhakoM ke rikha karate haiM / (27) saMsAra tAraNa telA karAte ho (28) caMdana bAlA kA tapa karAte ho, yaha donoM prazna ThIka haiM; jaise zAstroM meM muktAvali, kanakAvali, siMhaniHkrIDitAdi tapa likhe hai : | vaise yaha bhI tapa hai, aura isa se karma kA kSaya aura AtmA kA kalyANa hotA hai / (29) tapasyA karA ke paisA lete ho (30) sonA rUpA kI nizreNI (sIDhI) lete ho (31) lAkhA par3avA karAte ho, yaha tInoM hI prazna mithyA haiM / - (32) ujamaNA karAte ho likhA hai, so satya hai, yaha kArya uttama hai, kyoMki yaha | zrAvaka kA dharma hai, aura isa se zAsana kI unnati hotI hai, tathA zrAddhavidhi, saMdehadolAvali vagairaha graMthoM meM likhA hai / (33) pUja DhovarAte ho so zrAvaka kI karaNI hai aura zrIjina maMdira kI bhakti nimitta karate haiM / (34) zrAvaka ke pAsa muMDakA dilA ke DuMgara para caDhate ho / yaha asatya hai, kyoMki adyApi paryaMta kisI bhI jainatIrtha para sAdhu kA muMDakA nahIM liyA gayA hai / (35) mAlA ropaNa karAte ho / yaha satya hai mAlAropaNa karAnA zrImahAnizIthasUtra meM kahA hai / 1 jagarAMvA jilA ludhiyAnA meM rUpacaMda ke do sAdhu aura amarasiMha kI sAdhvI kA saMyoga huA aura AdhAna raha gayA sunA hai, tathA banUDa meM eka sAdhu ne apanA akArya gopane ke vAste chappara ko Aga lagA dI aise sunA hai aura samANeM meM eka DhUMDhaka sAdhu ko akArya kI zaMkA se zrAvako ne bArI meM baiThane se roka diyA paTTI meM eka paramAnaMda ke cele ke akArya se DhUMDhaka zrAvaka rAtri ke vakta thAnaka ko tAlA lagAte the / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 samyaktvazalyoddhAra (36) azoka vRkSa banAte ho, yaha zrAvaka kA dharma hai| (37) aSTottarI nAtra karAte ho / yaha zrAvaka kI karaNI hai, aura isa se arihaMta pada kA ArAdhana hotA hai, yAvat mokSa sukha kI prApti hotI hai, zrIrAyapaseNIsUtra pramukha siddhAMtoM meM sataraha bheda se yAvat aSTottarazata bheda taka pUjA karanI kahI hai| (38) pratimA ke Age naivedya dharAte ho yaha uttama hai, isa se anAhAra pada kI prApti hotI hai| zrIharibhadrasUri kRta pUjApaMcAzaka tathA zrAddha-dina-kRtya vagairaha graMthoM meM yaha kathana hai| (39) zrAvaka aura sAdhu ke mastakopari vAsakSepa karate ho, yaha satya hai| kalpasUtravRtti vagaireha zAstroM meM kahA hai paraMtu tuma (DhUMDhaka) dIkSA ke samaya meM rAkha DAlate ho so ThIka nahIM hai, kyoMki jaina zAstroM me rAkha DAlanI nahIM kahI hai| (40) nAMda maMDAte ho likhA hai, so ThIka hai, nAMda mAMDanI zAstroM meM likhI hai / / zrI aMgacUliyAsUtra meM kahA hai ki vrata tathA dIkSA zrIjinamandira meM denI - yataH tihi nakhatta muhutta ravijogAiya pasanna divase appA vosirAmi / jiNabhavaNaipahANakhitte gurU vaMdittA bhaNai icchakAri tumhe amhaM paMcamahavvayAiM rAibhoyaNaveramaNachaThAI ArovAvaNiyA / / bhAvArtha - tithi, nakSatra, muhUrta, ravijoga Adi joga, aise prazasta dina meM, AtmA ko pApa se vosirAve, so jinabhavana Adi pradhAna kSetra meM guru ko vaMdanA kara ke kahe-prasAda kara ke Apa hama ko pAMca mahA vrata aura chaThThA rAtri bhojana viramaNa AropaNa karo (do)| (41) padIkacAka bAMdhate ho likhA hai, so mithyA hai| (42) vaMdanA karavAte ho, vaMdanA karanI so zrAvakoM kA mukhya dharma hai / (43) logoM ke sira para rajoharaNa phirAte ho, yaha kAma hamAre saMvegI muni nahIM karate haiM, paraMtu tumhAre rikha yaha kAma karate haiM, so prathama likha Ae haiN| (44) gAMTha meM garatha rakhate ho arthAt dhana rakhate ho, yaha mahA asatya hai / isa taraha likhane se jeThe ne terahaveM pApasthAnaka kA baMdhana kiyA hai / (45) daMDAsana rakhate ho likhA, so ThIka hai, zrImahAnizIthasUtra meM kahA hai| (46) strI kA saMghaTTA karate ho likhA hai, so mithyA hai| (47) pagoM taka nIcI pachevaDI oDhate ho likhA hai, so mithyA hai, kyoMki saMvegI muni aise nahIM auDhate hai, parantu tumhAre rikha paga kI pAnI (aDDiyoM) taka laMbA ghaghare jaisA colapaTTA pahinate haiN| (48) sUrimaMtra lete ho likhA hai, so gaNadhara mahArAja kI paraMparA se hai, isa vAste satya hai| (49) kapaDe dhulavAte ho likhA hai, so asatya hai| 1 zrIvyavahArasUtra bhASyAdika meM bhI daMDAsaNa rakhanA likhA hai| Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 (50) AMbila kI olI karAte ho likhA hai, so satya hai, mahA uttama hai, zrIpAlacaritrAdi zAstroM meM kahA hai, aura isa se nava pada kA ArAdhana hotA hai, yAvat mokSa sukha kI prApti hotI hai| (51) yati mare bAda laDU lAhate ho likhA hai, so asatya hai, hamane to aisA sunA bhI nahIM hai, kadApi tumhAre DhUMDhaka karate hoM, aura isa se yAda A gayA ho aisai bhAsatA hai ? _(52) yati ke mare bAda thUbha karAte ho - yaha zrAvaka kI karaNI haiM, guru bhakti nimitta karanA yaha zrAvaka kA dharma hai| zrIAvazyaka, AcAradinakarAdi sUtromeM likhA hai aura isameM sAdhukA upadeza hai, Adeza nhiiN| Upara mutAbika 52. prazna jeThamala ne likhe haiM, so mahA mithyAtva ke udayase likhe hai, paraMtu hamane inake yathArtha uttara zAstrAnusAra diye haiM, so sujJa puruSoM ne dhyAna dekara paDha lene| aba ajJAnI DhUMDhiye zAstroM ke AdhAra binA kitane kitaneka mithyA AcAra sevate haiM unakA varNana praznoM kI rIti se karate haiM: 1. sArA dina muMha bAMdhe phirate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 2. baila kI pUMcha jaisA laMbA rajoharaNa laTakA kara calate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 3. bhIloM ke samAna gilatI bAMdhate ho, so kisa zA0 ? 4. celA celI mola kA lete ho, so kisa zA0 ? 5. jUThe baratanoM kA dhovaNa saMmUcchima manuSyotpatti yukta lete ho aura pIte ho, so kisa zAstrAnusAra ? 6. pUjya padavI kI cAdara oDhate ho, so kisa zA0 ? / 7. pezAba se gudA dhote ho, so kisa zA0 ? 8. loca kara ke pezAba se zira dhote ho, so kisa zA0 ? 9. pezAba se muhapattI dhote ho, so kisa zA0 ? 10. bhaMgI camAra vagairaha ko dIkSA dete ho, so kisa zA0 ? dRSTAMta-hAMsI gAma meM lAlacanda rikha huA thA, jo jAti kA camAra thA, jisane aMbAle zahara meM kAla kiyA thA, jisa kI samAdhi banI huI aba usa jagaha vidyamAna hai| 11. chIMbA, bharavADa (gaDariyA), kahAra (jhIMbara), kalAla, kuMbhAra, nAI vagairaha 1 sunane meM AyA hai ki amRtasara meM eka DhUMDhanI ke mare bAda sevakoMne piMDa bharAye the tathA paMjAba meM jaba kisI DhUMDhIye yA DhUMDhanI ke marane para loka ekatra hote haiM to khUba miThAIyoM para hAtha pherate haiN| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 1 ko dIkSA dete ho, so kisa zAstrAnusAra ? 12. kalAla, chIMbA bharavADa, kuMbhAra vagairaha ke gharakA khAte ho, so kisa zAstrAnusAra ? samyaktvazalyoddhAra 13. zayyAtara ke gharakA AhAra pAnI jAte Ate lete ho, so kisa zAstrAnusAra ? 14. vihAra karate hue IriyAvahi paDikkamate ho so kisa0 ? 15. kAusagga ko dhyAna kahate ho, so kisa zA0 ? 16. nadI meM Apa to utaranA paraMtu AhAra pAnI nahIM le jAnA so kisa zAstrAnusAra ? 17. pratikramaNa kara cuke pIche khamAte ho, so kisa zA0 ? 18. do sAdhuoM ke bIca sAta' pAtra rakhate ho, so kisa zA0 ? 19. jisa ke ghara kI eka cIja asUjhatI ho jAve usakA ghara sArA dina asUjhatA giNanA, so kisa zAstrAnusAra ? dRSTAMta kAThiyAvAr3a ke goMDala nAmA zahara meM saMghANI phalIye ( mahalle ) meM eka DhUMDhiyA sAdhu gaucarI jAtA thA, usa ko eka DhUMDhiye kI khir3akI meM praveza karate hue kuttA bhauMkA, DhUMDhaka ne sAdhu ko bulAyA taba sAdhu ne kahA ki nahIM ! nahI ! Aja terI khiDakI asUjhatI ho gaI, hama nahIM AveMge yaha suna ke DhUMDhiye ne kahA ki svAmIjI ! kyA kAraNa ? DhUMDhiye sAdhu ne kahA "kuttA khule muMha se bhaukA DhUMDhiye zrAvaka kahA svAmIjI ! svAmI becarajI to kuttA bhauMkatA hai to bhI Ate hai, sAdhu ne javAba diyA "vaha to aisA hI hai, hama Ane vAle nahIM" aise kaha ke sAdhu calatA huA usa vakta eka mazkarA pAsa khaDA huA pUrvokta vArtAlApa suna ke bolA ki svAmIjI ! kisI gAma meM praveza karate hue ApakA veSa dekha kara kuttA bhauMke to Apa ko vaha sArA gAMva hI asUjhatA ho jAtA hogA ! 20. vastra leke badale kA paccakkhANa karAte ho, so kisa0 ? 21. jo vaMdanA kare usako "dayA pAlo jI" kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 22. eka aMka se arthAt nava rupaiye kI kimata se uparAMta ke vastra nahIM lene, so kisa zAstrAnusAra ? 23. dhAraNA mutAbika tyAga karAte ho, so kisa zAstrAnusAra ? 24. bAraha pahara kA garama pAnI lete ho, so kisa zA0 ? matalaba eka eka sAdhu ke tIna tIna pAtre aura eka donoM kA ikkaThA jisa meM pezAba karate ho aura jisako mAtarIyA kahate ho / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. jaba dIkSA dete ho taba pahile IriyAvahi paDikkamA ke saba zrAvakoM ke pAsa vaMdanA karA ke pIche dIkSA dete ho, so kisa ? 26. cAdara sapheda to colapaTTA malina aura colapaTTA sapheda to cAdara malina, so kisa zAstrAnusAra ? 27. kisI sAdhu ke kAla kiye kI khabara Ave athavA koI DhUMDhiyA sAdhu kAla kara jAve to cAra logassa kA kAusagga karate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 28. khaDe ho kara kAusagga karate ho taba do hAtha laMbe kara ke aura baiTha ke karate ho to donoM hAtha ikaTThe kara ke, karate ho, so kisa0 ? 29. potIyA bandha banAnA aura usa kA odhA binA kapaDe rakhanA, sAdhu ke veSameM phiranA aura mAMga kara khAnA, so kisa0 ? 20. pUjyajI mahArAja jI kahanA, kisa zAstrAnusAra ? 31. pUjya padavI ke vakta cAdara denI, kisa zAstrAnusAra ? 32. colapaTTe ke donoM lar3a (kinAre) ghaghare kI taraha sI kara agale pAse cina kara, pahirate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 33. baDI dIkSA denI taba dazavaikAlika kA chajivaNiyA adhyayana sunAnA, kisa zAstrAnusAra ? 34. jaba pUjya padavI dete ho taba cAdara ke kinAre pakar3ane vAle cAroM janoM ko eka eka vigaya kA yA cIja kA tyAga karAte ho, so kisa0 ? jaMgala jAte hue jisa meM pAtrA rakhate ho, so pallA rakhanA, kisa zAstrAnusAra ? 36. rAtri ko zira Dhaka ke bAhira nikalanA aura dina meM prabhAta se hI khule zira phiranA, so kisa zAstrAnusAra ? 37. dhovaNa vagairaha pAnImeM se pUre vagairaha jIva nikaleM, to usa ko kUpavagairaha ke najadIka gillI miTTI meM DAlate ho ki jahAM kaccI miTTI tathA nigoda vagairaha kA bhI saMbhava hotA hai, so kisa0 ? 38. jaba gRhasthI ke ghara gaucarI jAnA to cora kI taraha ghara meM praveza karanA aura nikalanA taba zAhukAra kI taraha nikalanA kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 39. ATha pahara kA posaha kare to 25. vrata kA phala kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 40. dayA pAle to daza vrata kA phala batAte ho, so kisa0 ? Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 samyaktvazalyoddhAra Ho ? ' 41. samyaktva dete ho taba 25. vrata karAte ho, so kisa0 ? 42. bar3I samyaktva dete ho taba (108) vrata karAte ho, so ki0 ? 43. vrata belA ityAdi ke pAraNe porasI kare to dUnA phala kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 44. bele se le kara Age pAMca gune vrata phala kI saMkhyA kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 44. cAra cAra mahine AloyaNA karate ho, so kisa0 ? 46. posaha kare to 11 gyAravA~ baDA brata kahate uccarAte ho, so kisa zAstrAnusAra ? 11 gyAravA~ choTA brata kahate posaha pAranA kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 48. sAmAyika kare to navamA vrata kaha ke uccAranA kahate ho, so kisa zAstrAnusAra 2 49. sAmAyika karate vakta eka do muhUrta tathA do cAra ghaDiyAM aise kahanA, so kisa zAstrAnusAra ? 50. sAmAyika pArane vakta navamA sAmAyika vrata kaha ke pAranA, so kisa zAstrAnusAra ? 51. vrata kara ke pAnI pInA ho to posaha na kare, saMvara kare, kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 52. jaba koI dIkSA lene vAlA ho taba usa ke nAma se pustaka tathA vastra pAtra lete ho, so kisa zAstrAnusAra ? 53. jaba AhAra karate ho taba pAtroM ke nIce kapar3A bichAte ho, jisa kA nAma mAMDalA kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 54. sAmAyika jisa vidhi se karate ho, so kisa0 ? 55. sAmAyika pArane kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 56. posaha karane kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 57. posaha pArane kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? isa praznakA matalaba yaha hai ki lagAtAra do vrata kare to pAMcavrata kA phala hove, tIna kare to paJcIsa, cAra kare to savAsau, pAMca kare to savAchaiso, chai vrata kare to savA ikatIsa sau 3125 vratakA phala hove ityAdi / gujarAta mAravAr3a ke kitaneka DhUMDhiyoM meM yaha rivAja hai| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. dIkSA dene kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 59. saMthArA karane kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 60. zrAvaka ko vrata dene kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 61. devasI par3ikamaNe kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 62. rAI par3ikamaNe kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 63. pakkhI par3ikamaNe kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 64. caumAsI par3ikamaNe kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 65. saMvaccharI par3ikamaNe kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 66. caumAse pahile eka mahinA Age AnA kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 67. sAMjha ko paMcamI lagane bAda saMvaccharI karanI, so kisa zAstrAnusAra ? 68. pUjya padavI dene kA vidhi kisa zAstrAnusAra ? 69. ananta caubIsI par3ikamaNe meM paDhanI kisa zAstrAnusAra ? 70. DhAlAM tathA caupaiyAM bAMcanIyAM aura theiyA 2 mAnanA, so kisa zAstrAnusAra ? 71. zrAvaNa do hoveM to dUsare zrAvaNa meM paryuSaNa karane kisa0 ? 72. bhAdoM do hoveM to pahile bhAdoM meM pardUSaNa karane kisa0 ? 73. nAvoM meM baiTha ke utare tele kA daNDa kahate ho, so kisa0 ? 74. lassI (chAsa) aura zarabata (mIThA pAnI) pI kara eka do mAsa taka rahanA aura kahanA ki mahine do mahine ke vrata kiye hai, so kisa zAstrAnusAra ? 75. eka sAdhu ko mahine se jyAdA tapasyA karA ke saba sAdhu eka ThikAne kalpa se jyAdA rahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 76. jaba loca karate ho, taba gRhasthI ko vrata vagairaha karA ke car3hAvA lete ho, so loca Apa karanA aura daMDa gRhasthI ko denA, so kisa zAstrAnusAra ? 77. rajoharaNa kI DaMDI para kapaDA lapeTanA so jIvarakSA ke nimitta kahate ho, so kisa zAstrAnusAra ? 78. sapheda navIna kapaDe pahane kisa zAstrAnusAra ? 79. hamezAM sUrya udaya ho taba AjJA lete ho, aura paJcakkhANa karAte ho so| kisa zAstrAnusAra ? 80. bUDhe ko DaMDA rakhanA, aura ko nahIM rakhanA kahate ho, so kisa0 ? Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 samyaktvazalyoddhAra 81. muhapattI bAMdhane se vAyukAya kI rakSA hotI hai aise kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 82. hAtha meM laTakA ke gaucarI lAte ho, so kisa zA0 ? 83. anya tIrtho ke vAste bhojana karA ho usa ko kahanA ki tuma ko zaMkA na ho to de do, so kisa zAstrAnusAra ? 84. rAtri ko sUI rakho to eka vratakA daMDa kahate ho, so zA0 ? 85. sUI TUTa jAve to bele (do vrata) kA daMDa kahate ho, so kisa0 ? 86. sUI khoI jAve to tele (3 vrata) kA daMDa kahate ho, so kisa0 ? 87. pAMca pada kI tathA ATha pada kI khamAvaNA kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 88. zAstroM meM sAdhuoM ke samUha ko kula gaNa saMgha kahe haiM aura tuma TolA kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 89. muhapattI meM DorA DAlanA aura muMha ke sAtha bAMdhanA so kisa zAstrAnusAra ? 90. odhe kI DaNDI maryAdA binA kI laMbI rakhanI so kisa0 ? 91. baDe bAraha vrata baiTha ke bolane so kisa zAstrAnusAra ? 92. choTe bAraha vrata khaDe ho ke bolane so kisa zAstrAnusAra ? 93. jaba namutthuNaM kahanA taba pahile thai thUI tathA namaskAra namutthuNaM kahanA so kisa zAstrAnusAra ? 94. nadI utara ke bele tele kA daMDa lenA so kisa zAstrAnusAra ? 95. rAste meM nadI AtI ho to do cAra kosa ke phera meM jAnA / paraMtu nadI nahIM utaranI so kisa zAstrAnusAra ? 96. jaMgala jAnA taba khaMDiye (kapaDe ke TukaDe) se gudA pochanI so kisa zAstrAnusAra ? 97. sAmAyika meM sohAgaNa strI paMcaraMgI muhapattI bAMdhe, aura vidhavA ekaraMgI bAMdhe, so kisa zAstrAnusAra ? 98. dIvAlI ke dinoMmeM uttarAdhyayana sunAnA so kisa zAstrAnusAra ? 99. bhagavAn mahAvIra svAmIne dIvAlI ke dina uttarAdhyayana kahA kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 100. ogheke Upara Dore ke tIna baMdhana dene so kisa0 ? 101. oghekI daziyoM meM jaMjIrI pAvanA so kisa0 ? 102. rajoharaNa moMDhe(kaMdhe) para DAla ke vihAra karanA so kisa0 ? Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103. prathama bar3A sAdhu pAMcapada kI kSamApanA kare pIche choTe sAdhu kare so kisa zAstrAnusAra ? 104. kaMDarIka ne eka hajAra varSa taka bele bele pAraNA kiyA kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 105. gozAle ke 11 lAkha zrAvaka kahate ho so kisa0 ? 106. sAdhu colI samAna aura gRhasthI dAmana samAna so kisa0 ? 107. paDikamaNA AyA pIche baDI dIkSA denI so kisa0 ? 108. solaha dina kI athavA teraha dina kI pAkhI nahIM karanI so kisa zAstrAnusAra ? 109. pAMcaveM Are ke aMta meM cAra adhyayana dazavaikAlika ke raheMge aise kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 110. pUnIyA zrAvaka kI sAmAyika kahate ho so kisa0 ? 111. bele se uparAMta pAriThThAvanIyA AhAra nahIM denA so kisa zAstrAnusAra ? 112. sUtroM kA tyAga kara denA, apanI nizrAya nahIM rakhane, so kisa zAstrAnusAra ? 113. choTI pUMjaNI rakhanI so kisa zAstrAnusAra ? 114. pothI para raMgadAra DorA nahIM rakhanA kahate ho so kisa0 ? 115. Apa ciThThI nahIM likhanI, gRhasthI se likhAnA so kisa zAstrAnusAra ? 116. kapaDe sajI se nahIM dhone, pAnI se dhone so kisa0 ? 117. dhyAna pAra kara mana calA, vacana calA, kAyA calI, kahate ho so kisa zAstrAnusAra ? 118. pazama kA kapar3A nahIM lenA so kisa zAstrAnusAra ? 119. kaI jagaha zrAvaka paDikamaNe meM zramaNasUtra kahate haiM so kisa zAstrAnusAra, kyoMki zramaNasUtra meM to sAdhu ke pAMca mahAvrata aura gaucarI vagairaha kI AloyaNA hai| 120. kaI jagaha DhUMDhaka zrAvaka sAmAyika bAMdhU aise kahate haiM so kisa zAstrAnusAra ? 121. vihAra karane ke badale uThe kahate ho so kisa0 ? 122. eka janA logassa paDha leve aura saba kA kAusagga ho jAve so kisa zAstrAnusAra ? 123. paryuSaNAparva meM aMtagaDadazAMgasUtra paDhanA kisa0 ? 1 ludhiyAnA nagara meM nikAle DhUMDhiyoM ke nUtana dara boloM meM likhA hai ki : pazama kA kapaDA dina meM nahIM oDhanA rAtakI bAta nyArIH / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 124. kaI jagaha kalpasUtra paDhate ho aura mAnate nahIM ho so kisa zAstrAnusAra ? 125. kaI jagaha paryuSaNA meM gozAle kA adhyayana paDhate ho so kisa zAstrAnusAra ? 126. koI rikha mara jAve to pustaka vagairaha gRhastha kI taraha hisse kara ke bAMTa lete ho so kisa zAstrAnusAra ? dRSTAnta-lIMbaDI meM devajI rikha ke bahuta jhagaDe ke bAda bAraha hisse meM bAMTA gayA hai| 127. dholerA tathA lIMbaDI vagairaha meM paisA vagairaha DAlane ke bhaMDAre banAye haiM so kisa zAstrAnusAra ?' 128. dholerA meM vAr3I banAI hai so ? Upara ke prazna DhUMDhakoM ke AcAra vagairaha ke saMbaMdha meM likhe haiM ina para vicAra karane se pragaTapaNe mAlUma hogA ki ina kA AcAra vyavahAra jaina zAstroMseM viruddha hai| sujJajanoM ! saMvegI jaina muni deza videza meM vicarate haiM, una ke upakaraNa aura kriyA vagairaha prAyaH eka sadRza hI hotI hai; aura DhUMDhakoM ke mAravAr3a, mevAr3a, paMjAba, mAlavA, gujarAta, tathA kAThiyAvAr3a vagairaha dezoM meM rahane vAle rikhoM (DhUMDhaka sAdhuoM) ke upakaraNa, posaha, pratikramaNa vagairaha kA vidhi aura kriyA vagairaha prAyaH pRthak pRthak hI hote haiM, isase siddha hotA hai ki ina kI kriyA vagairaha svakapolakalpita hai, parantu zAstrAnusAra nahIM hai| DhUMDhaka loka mithyAtva ke udaya se battIsa hI sUtra mAna ke zeSa sUtra paMcAMgI tathA dharmadhuraMdhara pUrvadhArI pUrvocAryoM ke banAye grantha prakaraNa vagairaha mAnate nahIM haiM to hama una (DhUMDhakoM) ko pUchate haiM ki nIce likhe adhikAroM ko tuma mAnate ho, aura tumhAre mAne battIsa sUtroM ke mUla pATha meM to kisI bhI ThikAne nahIM hai to tuma kisa ke AdhAra se yaha adhikAra mAnate ho ? battIsa sUtroM ke bAhira ke jo jo bola DhUMDhiye mAnate haiM ve bola yaha haiM : 1. jaMbU svAmI kI ATha strii| 2. pAMcasau sattAIsa kI dIkSA / 3. mahAvIra svAmI ke sattAIsa bhava / 4. caMdanabAlA ne ur3ada ke bAkule vahorAe / paMjAba deza zahara huziyArapurameM saMvat 1948 ke mAhi mahine meM pustakoM ke bhaMDAre ke nAma se rupaiye ekatra kiye the jisa meM kitaneka bAhira nagara ke loga pIche se bhejane ko kaha gaye the, kitanekane usI vakta de diye the, aba sunate haiM ki de jAne vAle pazcAttApa karate haiM, aura bhejane vAle maunakara beThe haiM aura lene vAle nAI aura bhAI donoM ko hajama kara gaye haiN| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. caMdanabAlA dadhivAhana rAjA kI beTI / 6. caMdanabAlA dhannA zeTha ke ghara rahI / 7. caMdanabAlAne chai mahIne kA pAraNA karAyA / 8. saMgama devatA kA upasarga / 9. zrImahAvIrasvAmI ke kAna meM kIle Thoke / 10. zrImahAvIrasvAmI ne14. caumAse nAlaMde ke pAr3e kiye / 11. zrImahAvIrasvAmI ko pUraNa zeThane ur3ada ke bAkule diye / 12. zrImahAvIrasvAmI se gautama ne vAda kiyA / 13. zrImahAvIrasvAmI ne caMDakosIyA ko samajhAyA / 14. zrImahAvIrasvAmI ne meruparvata kaMpAyA / 15. cer3A rAjA kI sAtoM beTI satI / 16. abhayakumAra ne mahila jalAe / 17. zreNika rAjA cAra bola kare to naraka meM na jAve / 18. zreNika ke samajhA ne ko agar3abaMba banAyA / 19. prasannacaMdra rAjA kA adhikAra / 20. dIvAlI ke dina aThAraha deza ke rAjAoM ne posaha kiyA / 21. zrImahAvIrasvAmI kA kula tapa / 22. zrImahAvIrasvAmI kA jamAlI bhANajA / 23. zrImahAvIrasvAmIkA jamAlI jamAI / 24. trizalA rAnI ceDA rAjA kI bahina | 25. karakaMDu padmAvatI kA beTA / 26. namirAjA madanarekhA aura yugabAhU kA caritra / 27. brahmadatta cakravartI kI kathA / 28. sagara cakravartI kI kathA / 29. subhUma cakravattI sAtavAM khaMDa sAdhane gayA / 20. megharatha rAjA ne pArevaDA (kabUtara ) bacAyA / 31. zrIneminAtha rAjImatI ke nava bhava / 32. rAjImatI ke bApa kA nAma ugrasena / 33. zrIpArzvanAthasvAmI ne nAga nAgana bacAye / 34. zrIpArzvanAthasvAmI ko kamaTha ne upasarga kiyA / 19 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 35. zrIpArzvanAthasvAmI ke daza bhava / 36. zrIRSabhadeva ke jIva ne dhannAzeTha ke bhava meM ghRta kA dAna diyA / 37. zrIDhaMDhaNa muni kA adhikAra / 38. zrIbalabhadra muni ne vana meM mRga ko pratibodha kiyA / 39. zrImetAraja muni kA adhikAra / 40. subhadrA satI kA adhikAra / 41. solaha satiyoM ke nAma / 42. zrIdhannA zAlibhadra kA adhikAra / 43. zrIthUlabhadra kA adhikAra / 44. niramohI rAjA kA adhikAra / 44. guNaThANA dvAra / 46. udayAdhikAra 122 prakRti kA / 47. baMdhAdhikAra 120 prakRti kA / 48. sattAdhikAra 148 prakRti kA / 49. daza prANa / 50. jIva ke 563 bheda kI baDI gatAgatI / 51. bAsaThiye kI racanA / 52. bhRgupurohitAdi ke pUrvajanma kA vRttAnta / 53. bhRgupurohita ne apane beToM ko bahakAyA / 54. rAmAyaNa kA adhikAra / 55. zrIgautamasvAmI deva zarmA ko pratibodha ne vAste gaye / 56. paiMtIsa vANI nyArI nyArI / 57. arihaMta ke bAraha guNa / 58. AcArya ke chattIsa guNa / 59. upAdhyAya ke paJcIsa guNa / 60. sAmAyika ke 32 doSa / 61. kAusagga ke 19 doSa / 62. zrAvaka ke 21 guNa / 63. loka 14 rajjU pramANa / 64. pahalI naraka 1 rajjU kI / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. dUsarI naraka se eka eka rajjU kI vRddhi / 66. samyaktva ke 67 bola / 67. pAkhI paDikamaNe meM bAraha logassa kA kAusagga karanA / 68. caumAsI paDikamaNe meM bIsa logassa kA kAusagga karanA / 69. saMvaccharI ko 40 logassa kA kAusagga karanA / 70. saMvaccharI ko paiMTha kA telA / 71. pAtare lAla kAle sapheda raMga ne / 72. roja paDikamaNemeM cAra logassa kA kAusagga karanA / 73. marudevI mAtA hAthI ke haude para mokSa gaI / 74. brAhmIsuMdarI kumArI rahI / 75. bharata bAhubala kA yuddha / 76. daza cakravattI mokSa gaye / 77. naMdiSeNa kA adhikAra / 78. sanatakumAra cakravartI kA rUpa dekhane ko devatA Aye / 79. chaTThe mahine loca karanA / 80. bharatajI ke daza lAkha maNa lUNa nitya lage / 81. bAhubali ko brAhmIsuMdarI ne kahA "vIrA morA gaja thakI utaro" 82. bAhubali 1 varSa kAusagga rahA / 83. sagara cakravarttI ke sATha hajAra beTo / 84. bhagIratha gaMgA lAyA / 85. bAraha cakravarttI kI sthiti / 88. 86. bAraha cakravarttI kI avagAhanA / 87. nava vAsudeva baladevoM kI sthiti / nava bAsudeva baladevoM kI avagAhanA / 89. nava prativAsudevoM kI sthiti / 90. nava prativAsudevoM kI avagAhanA / 91. nava nArada ke nAma / 92. cauvIsa tIrthaMkara ke aMtare / 93. ekAdaza rudra / 94. skaMdaka muni kI khAla utArI / 21 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 95. skaMdaka muni ke 499 cele ghANI meM pIDe / 96. araNika muni kA adhikAra / 97. ASADhabhUti muni kA adhikAra / 98. ASADhabhUti naTanI vAle kA adhikAra | 99. sudarzana zeTha abhayA rAnI kA adhikAra / 100. ATha dina ke paryUSaNA karane / 101. celaNA rAnI chala karake zreNika ne vyAhI / 102. chappanakor3a yAdava / 103. dvArakA meM 72 koDa ghara / 104. dvArakA ke bAhira 60 kor3a ghara / 105. revatI ne kolApAka boharAyA / 106. zrIpArzvanAtha kI strI kA nAma prabhAvatI / 107. zrImahAvIrasvAmI kI beTI ko DhaMka nAmA zrAvaka ne samajhAyA / 108. bhagavAna kI janmarAzi Upara do hajAra varSa kA bhasmagraha | 109. bhagavAna ke nirvANa se dIvAlI calI / 110. hastapAla rAjA vInatI kare carama caumAsA yahAM karo / 111. zAlibhadra ne pUrva janma meM khIra kA dAna diyA / 112. kayavannA kumAra kI kathA / 113. abhayakumAra kI kathA / 114. jaMbUsvAmI kI ATha striyoM ke nAma / 115. jaMbUkumAra kA pUrvabhava meM bhavadeva nAma aura strI kA nAgIlA nAma / 116. jaMbUkumAra ke mAtApitA kA nAma dhAraNI tathA RSabhadatta / 117. aThAraha nAte eka bhava meM hue usa kI kathA / 118. jaMbUkumAra kI striyoM ne ATha kathA kahIM / 119. jaMbUkumAra ne ATha kathA kahIM / 120. prabhava pAMcasau coroM sahita AyA / 121. jaMbUkumAra ke dAyaje meM 99 kror3a sonaiye Aye / 122. sItA satI ko rAvaNa harake le gayA / 123. rAvaNa ke bhAIyoM kA nAma kuMbhakaraNa vibhISaNa thA / 124. rAvaNa kI bahina kA nAma sUrpanakhA / samyaktvazalyoddhAra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 125. rAvaNa kA bahanoI kharadUSaNa / 126. rAvaNa kI rAnI kA nAma maMdodarI / 127. rAvaNa ke putra kA nAma iMdrajita / 128. rAvaNa kI laMkA sone kii| 129. pavanaMjaya tathA aMjanA satI kA putra hanumAna aura ina kA caritra / 130. lakSmaNajI kI mAtA kA nAma sumitrA / 131. sItA ne dhIja kI / 132. jarAsaMgha kI beTI jIvajasA / 133. jarAvidyA neminAtha ke carNa jala se (snAtrAjala) bhAga gii| 134. kuMtI kA beTA karNa / 135. pAMDavoM ne jUe meM draupadI hArI / 136. vasudeva kI 72000 strI / 137. vasudeva pUrvabhava meM naMdiSeNa thA aura usane sAdhu kI vaiyAvacca kii| 138. harakezI muni kA pUrvabhava / 139. pAMcaveM Are meM sau sau varSe 6 mahine Ayu ghaTe / 140. pAMcaveM Are kA java (jau)kA AkAra / 141. pAMcaveM Are lagate 120 varSa kA aayu| 142. saMpUrNa padavI dvAra / 143. bharatajI kI ArI se bhavana meM aMgUThI girI / 144. bharatajI ko devatA ne sAdhu kA veSa diyA / 145. sAdhu kA bheSa dekha kara rAniyAM ha~sane lgii| 146. zrIRSabhadevajI ne pAraNe meM 108 ghar3e ikSu rasa ke pIe / 147 marudevI mAtA ne 65000 pIDhiyAM dekhiiN| 148. marudevI mAtA ko rote rote AMkhoM meM paDala A gaye / 149. zrIRSabhadeva tathA zreyAMsa kumAra kA pUrvabhava / 150. bharatajI ne pUrvabhava meM pAMca sau muniyoM ko AhAra lA kara diyaa| 151. bAhubalI ne pUrvabhava meM pAMcasau muniyoM kI vaiyAvacca kI 152. zrIRSabhadevajI ne pUrvabhava meM bailoM ko aMtarAya diyA / isa vAste eka. varSa taka bhUkhe rhe| 153. pradyumna kumAra harA gayA / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 154. zAMbakumAra kA caritra / 155. jarAsaMdha ke kAlI kumArAdi pAMcasau beTe yAdavoM ke pIche Aye / 156. yAdavoM kI kuladevI ne kAlI kumAra chalA / 157. rAvaNa cauthI naraka meM gayA / 158. kuMbhakarNa tathA iMdrajita mokSa gaye / 159. kauravapAMDavoM kA yuddha / 160. rahanemine 50 striyAM tyAgI' / 161. ceDArAjA kI putrI celaNA ne jogiyoM ko jUttiyAM katara ke khilAI / 162. zAlibhadra kI 32 striyAM / 163. zAlibhadra kI mAtA kA nAma bhadrA / 164. zAlibhadra ke pitA kA nAma gobhadra / 165. zAlibhadra kI bahina subhadrA / 166. zAlibhadra kA bahanoI dhannA / 167. zAlibhadra roja eka eka strI chor3atA thA / 168. dhannAjI kI ATha striyAM / 169. dhannAjI ne eka hI dina meM ATha striyAM tyAgI / 170. dhannA aura zAlibhadra ne saMthArA kiyA / 171. saMthAre kI jagaha para zAlibhadra kI mAtA gaI / 172. dhannAjI ne AMkha nahIM TamakAI so mokSa gayA / 173. zAlibhadrane AMkha TamakAI so mokSa nahIM gayA / 174 avaMtI sukumAla kA caritra / 175. vijaya zeTha aura vijayA zeThAnI kA adhikAra / 176. prabhu ke nirvANa bAda 980 varSa sUtra likhe gaye / 177. bAraha varasI kAla par3A / 178. caMdraguptarAja ko solaha svapna Ae / duppasaha sAdhu / 179. pAMcaveM Are ke aMta meM 180. pAMcaveM Are ke aMta meM 181. pAMcaveM Are ke aMta meM 182. pAMcaveM Are ke aMta meM phalguzrI sAdhvI / nAgIla zrAvaka / satyazrI zrAvikA / kitaneka 500 bhI kahate haiM / 1 samyaktvazalyoddhAra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 183. eka AryA (sAdhvI) mahAvideha se muhapattI le aaii| 184. thUlibhadra vezyA ke ghara rahA / 185. siMha guphAvAsI sAdhu naipAla deza se ratnakaMbala lAyA / 186. digaMbara mata niklaa| 187. viSNu kumAra kA saMbaMdha / 188. salAkA, pratisalAkA, mahAsalAkA aura anavasthita ina cAra pyAloM kA adhikAra / 189. vIsa viharamAna kA adhikAra / 190. daza prakAra kA kalpa / 191. jaMbUsvAmI ke nirvANa pIche daza bola vyavaccheda hue| 192. gautamasvAmI tathA anya gaNadharoM kA parivAra / 193. aThAvIsa labdhiyoM ke nAma tathA guNa / 194. asajhAiyoM kA kAla pramANa / 195. bAraha cakrI, nava baladeva, nava vAsudeva, nava prativasudeva, kisa kisa. prabhu ke vakta meM aura kisa kisa prabhu ke aMtara meM hue| 196. sarva nArakiyoM ke pAthaDe, aMtare, avagAhanA tathA sthiti / 197. sIjhanA dvAra baDA / 198. naraka kI 99 paDatalA (pratara) / 199. jaMbUsvAmI kI Ayu / 200, devaloka kI 62 paDatalAM / 201. pakkhI ko paiMThakA vrata / 202. loca karA ke sarva-sAdhuko vandanA karanI / 203. dIkSA dete coTI ukhADanA / 204. adhika mAsa hove to pAMca mahine kA caumAsA karanA aba battIsa sUtroM meM jo jo bola kahe haiM aura DhUMDhaka mAnateM nahIM haiM, una meM se thoDe bola niSpakSapAtI, nyAyavAna, bhagavAna kI vANI satya mAnane vAle aura sugati meM jAne vAle bhavya jIvoM ke jJAna ke vAste likhate haiN| 1. zrIpraznavyAkaraNa sUtra ke pAMcaveM saMvaradvAra meM sAdhu ke upakaraNa bhagavAn ne kahe haiM jisa kA mUla pATha arthasahita prathama likha cuke haiM, aba vicAranA cAhiye ki yadi DhUMDhaka svaliMgI haiM, to pUrvokta bhagavatpraNIta upakaraNa kyoM nahIM rakhate haiM ? yadi anyaliMgI haiM to geru ke raMge kapaDe rakhane cAhiye, jisase bhole loga phaMde meM phaMse nahIM aura yadi gRhastha haiN| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 samyaktvazalyoddhAra to TopI pagaDI Adi rakhanI cAhiye / 2. zrInizIthasUtra ke pAMcaveM uddeza meM kahA hai ki vinA pramANa rajoharaNa rakhe, athavA rakhane vAle ko sahAyatA deve, to prAyazcitta Ave, aura DhUMDhiyoM kA rajoharaNa zAstrokta pramANa sahita nahIM hai| zrInizIthasUtra kA pATha yaha hai je bhikkhu airega pamANarayaharaNaM dharei dharataM vA sAijaitaM sevamANe Avajai mAsiya parihAraThThANaM ugghAiyaM / / 3. zrInizIthasUtra ke 18 veM uddeza meM naye kapaDe ko tIna pasalI raMga denA kahA hai, DhUMDhaka nahIM dete haiM / pATho yathA je bhikkhu Navaemevatthe laDve tikaTTha bahudiva sipaNaM logheNa vA kakkeNa vA NhANavApauma cuNeNNa vA vaNeNNa vA ullo leja vA uvaTTeja vA ullolaMtaM vA uvahRtaM vA sAIjai 4. zrIuttarAdhyayanasUtra ke 26 veM adhyayana meM paDilehaNA kA vidhi kahA hai| usa mutAbika DhUMDhaka nahIM kahate haiM, zrIbhagavatI, AcArAMga, daza vaikAlika Adi sUtroM meM DaMDA rakhanA kahA hai, DhUMDhaka rakhate nahIM haiN| zrIbhagavatIsUtra zataka 8 uddeza 6 meM kahA hai - 5. yataH evaM gocchaga rayaharaNaM colapaTTaga kaMbala laThThI saMthAraga vattavvA bhANiyavvA / 6. zrIAvazyaka pramukha sUtroM meM paJcakkhANa ke AgAra kahe haiM, DhUMDhiye AgAra sahita paccakhANa nahIM karAte haiM? 7. zrIbhagavatIsUtra meM nirvizeSa mAnanA kahA hai, DhUMDhaka nahIM mAnate haiN| 8. zrIbhagavatIsUtra meM niyukti mAnanI kahI hai, DhUMDhaka nahIM mAnate haiM / 9. sUtroM meM sAdhu ke rahane ke makAnakA nAma upAzraya kahA hai, aura DhUMDhakoM ne manaHkalpita thAnaka nAma rakhA liyA hai / 10. zrIanuyogadvArasUtra meM ujjvala vastra pahana ne vAle ko bhraSTAcArI dravya Avazyaka karane vAlA kahA hai, aura DhUMDhaka ujjvala vastra pahanate haiN| 11. sUtra meM gRhastha ko AhAra dikhAnA manA kiyA hai aura DhUMDhaka ghara ghara meM dikhAte phirate haiN| 12. zrIAvazyakasUtra meM apbhuThThiumikI paTTI paDhanI kahI haiM, DhUMDhaka nahIM paDhate haiN| zrIThANAMtrasUtra ke dazaveM ThANe meM bhI AgAra sahita paJcakvANa likhA hai| 1 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 13. zrIsamavAyAMgasUtra meM 25. bola vaMdanA meM karane kahe haiM, DhUMDhaka nahIM karate haiN| 14. zrInaMdIsUtra meM 14000 sUtra kahe haiM, DhUMDhiye nahIM mAnate haiM, Upara likhe mutAbika adhikAra sUtroM meM kahe haiM, ina kI bhI DhUMDhakoM ko khabara nahIM mAlUma detI hai, to phira inako zAstroM ke jANakAra kaise mAnIe ? aba kitaneka ajJAnI DhUMDhaka aise kahate haiM, ki hama to sUtra mAnate haiM niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA nahIM mAnate haiM / isakA uttara : 1. sUtra meM kahA hai ki- "atthaM bhAsei arahA suttaM gutthaMti gaNaharA niunnaa"| ___ artha- sUtra to gaNadharoM ke race haiM aura artha arihaMta ke kahe haiM to sUtra mAnanA, aura artha batAne vAlI niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA nahIM mAnanI yaha pratyakSa jinAjJA viruddha nahIM haiM ? jarUra hai| 2. zrIpraznavyAkaraNasUtra meM kahA hai ki vyAkaraNa paDhe binA sUtra vAMce usako mRSA bolane vAlA jAnanA so pATha yaha hai, nAmakkhAya nivAya uvasagga taDviya samAsa saMdhi paya heu jogiya uNAi kiriyA vihANa dhAusara vibhittivannajuttaM tikAlaM dasavihaM pi saJcajaha bhaNiyaM taha kammuNA hoi duvAlasa vihAya hoi bhAsA vayaNaMpiya hoi solasavihaM evaM arihaMta maNunnAyaM samikkhiyaM saMjaeNaM kAlaMmiya vattavvaM // ___artha- nAma, AkhyAta, nipAta, upasarga, taddhita, samAsa, saMdhi, pada, hetu, yaugika, uNAdi, kriyA vidhAna, dhAtu, svara, vibhakti, varNa yukta, tIna kAla, daza prakAra kA satya, bAraha prakAra kI bhASA, solaha prakAra kA vacana jAnanA, isa prakAra arihaMta ne AjJA kI hai, aise samyak prakAra se jAnake, buddhi dvArA vicAra ke sAdhu ko avasara anusAra bolanA caahiye| ___isa prakAra sUtra meM kahA hai, to bhI DhUMr3hiye vyAkaraNa par3he binA sUtra par3hate haiM, to aba vicAranA cAhiye, ki pUrvokta vastuoM kA jJAna vinA vyAkaraNa ke paDhe kadApi nahIM ho sakatA hai, aura vyAkaraNa kA paDhana DhUMr3hiye acchA nahIM samajhate haiM, to pUrvokta pATha kA anAdara karane se jinAjJAke utthApaka inako samajhanA cAhiye ki nahIM jarUra samajhanA caahiye| 3. zrIsamavAyAMgasUtra tathA naMdisUtra meM kahA hai kiAyAreNaM parittA vAyaNA saMkkhijA aNuogadArA saMkkhijjA veDhA saMkkhijA silogA saMkrUiAjAo nijuttio saMkkhijAo paDivattio saMkkhijAo saMghayaNIo ityAdi / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 samyaktvazalyoddhAra / yadyapi sUtroM meM kahA hai to bhI DhUMDhaka niyukti pramukha ko nahIM mAnate haiM, isa vAste ye sUtroM ke virAdhaka haiN| 4. zrIThANAMgasUtra ke tIsare ThANe ke cauthe uddeza meM sUtra pratyanIka, artha pratyanIka _aura tadubhaya pratyanIka evaM tIna prakAra ke pratyanIka kahe haiM-yata - suyaM paDucca tao paDiNIyA paNNattA sutta paDiNIe atthapaDiNIe tadubhayapaDiNIe / DhUMDhaka isa prakAra nahIM mAnate haiM isa vAste ye jina zAsana ke pratyanIka haiM / 5. zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai ki jo niyukti na mAne, usako artha pratyanIka ___ jAnanA DhUMDhaka nahIM mAnate haiM, isa vAste ye artha pratyanIka haiM / 6. zrIanuyogadvArasUtra meM do prakAra kA anugama kahA hai - yata - suttANugame nijutti aNugameya-tathA-nijutti aNugame tivihe paNNatte uvadhAyanijutti aNugame ityAdi-tathA-uddese niddeseniggamekhittakAla pUriseya / ityAdi do gAthA haiM / DhUMDhiye paMcAMgI ko nahIM mAnate haiM to isa sUtra pATha kA artha kyA kareMge ? 7. zrIbhagavatIsUtra ke 25 meM zataka ke tIsare uddeza meM kahA hai-kisuttattho khalu paDhamo bIo nijutti missio bhnnio| taioya niraviseso / esa vihI hoi aNu ogo 1 // 1 / / artha- prathama nizcaya sUtrArtha denA, dUsarA niryukta sahita denA aura tIsarA nirvizeSa (saMpUrNa) denA yaha vidhi anuyoga arthAt artha kathana kI hai-isa sUtra pATha meM tIsare prakAra kI vyAkhyA meM bhASya cUrNi aura TIkA inakA samAveza hotA hai aura DhUMDhiye nahIM mAnate haiM to pUrvokta pATha ko kaise satya kara dikhAveMge ? 8. zrIsUyagaDAMgasUtra ke 21 meM adhyayana meM kahA hai- kiahAgaDAI bhuMjaMti aNNa maNNe sakammuNA uvalitte viyANijjA aNuvalittetivA / / 1 / / puNo eehiM dohiMThANehiM vavahAro na vijai eehiM dohiM ThANehiM aNAyAraM tu jANae / / 2 / / DhUMDhiye TIkAko nahIM mAnate haiM to ina donoM gAthAoM kA artha kyA kareMge ? kitaneka kahate haiM ki TIkA meM paraspara virodha hai / isa vAste hama nahIM mAnate haiM / isakA uttara-yadi zuddha paraMparAgata guru kI sevA kara ke unake samIpa adhyayana kareM to koI bhI virodha na paDe, aura yadi virodha ke kAraNa se hI nahIM mAnanA kahate ho, to battIsa sUtroM ke mUla pAThameM bhI paraspara bahuta virodha paDate haiM-jaise kiH 1 zrInaMdisUtra meM bhI yaha pATha hai / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 1. zrIjaMbUdvIpa pannatti sUtra meM RSabha kUTa kA vistAra mUla meM ATha yojana, madhyameM che yojana, aura Upara cAra yojana kahA hai / phira usI meM hI kahA hai ki RSabha kUTa kA vistAra mUla meM bAraha yojana, madhya meM ATha yojana, aura Upara cAra yojana hai / batAiye eka hI sUtra meM do bAteM kyoM ? 2. zrIsamavAyAMgasUtra meM zrImallinAtha prabhu ke (5700) mana paryavajJAnI kahe haiM, ___aura zrIjJAtAsUtra meM (800) kahe haiM, yaha kyA ? 3. zrIsamavAyAMgasUtra meM zrImallInAthajI ke (5900) avadhi jJAnI kahe haiM aura | zrIjJAtAsUtra meM (2000) kahe haiM so kyA ? 4. zrIjJAtAsUtra meM zrImallinAthajI kI dIkSA ke pIche 6 mitroM kI dIkSA likhI hai, aura zrIThANAMgasUtra meM zrImallinAthajI ke sAtha hI likhI hai so kyA ? .. 5. zrIuttarAdhyayana sUtra ke 33 meM adhyayanameM vedanIya karmakI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta kI kahI hai, aura zrIpannavaNAsUtra ke 33 meM pada meM bAraha muhUrta kI kahI haiM, so kyA ? isa taraha aneka pharaka haiM, jinameM se anumAna 90. zrImadyazovijayajI kRta vIrastutirUpa huMDI ke stavana ke bAlAvabodha meM paMDita zrIpadamavijayajI ne dikhalAe haiM, paraMtu yaha pharaka to alpa buddhi vAle jIvoM ke vAste hai / kyoMki koI pAThAMtara, koI apekSA, koI utsarga, koI apavAda, koI nayavAda, koI vidhivAda, koI caritAnuvAda, aura koI vAcanAbheda hai, so gItArtha hI jAnate haiM, jinameM se bahuta se pharaka to niyukti, TIkA pramukha se miTa jAte haiM / kyoMki niyukti ke kartA caturdaza pUrvadhara samudra sarikhI buddhi ke dhanI the, DhUMDhakoM jaise mUDhamati nahIM the| aise pUrvokta prakAra ke anAcArI, bhraSTa, durAcArI, kuliMgiyoM ko, jainamata ke, caturvidha saMgha ke tathA deva guru zAstra ke niMdakoM ko, tathA daitya sarikhe rUpa dhArane vAle svacchaMdamatiyoM ko, sAdhu mAnane aura inake dharma kI udaya udaya pUjA kahanI tathA likhanI mahAmithyA dRSTiyoM kA kAma hai / aura jo sUyagaDAMgasUtra kI gAthA likha ke jeThe ne apanI paraMparAya bAMdhI hai so asatya hai, kyoMki ina gAthAoM meM siddhAMtakAra ne aisA nahIM likhA hai ki paMcama kAla meM muhabaMdhe DhUMDhaka merI paMraparA meM hoNge| isa vAste ina gAthAoM ke likhane se DhUMDhaka paMtha saccA nahIM siddha hotA hai| paraMtu DhUMDhaka paMtha vezyAputra tulya hai yaha to isa graMthameM prathama hI sAbita kara cuke hai| // iti prathama praznottara khaMDanam / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 samyaktvazalyoddhAra 2. AryakSetra kI maryAdA viSaya : dUsare praznottara meM jeThA rikha likhatA hai ki "tArAtaMbola meM jainI jainamata ke maMdira mAnate haiM" usa para zrIbRhatkalpasUtra kA pATha likha ke AryakSetra kI maryAdA batA ke pUrvokta kathana kA khaMDana kiyA hai / parantu jeThe kA yaha pUrvokta likhanA mahA mithyA hai, kyoMki jainazAstroM meM tArAtaMbola meM jainamata, vA jainamandira likhe nahIM hai, aura hama isa taraha mAnate bhI nahIM hai| yaha to jeThe ke zira meM binA hI prayojana khujalI utpanna huI hai| isa vAste yaha praznottara hI jhUThA hai / aura zrIbRhatkalpasUtra kA pATha tathA artha likhA hai so bhI jhUThA hai| kyoMki prathama to jo pATha likhA hai so khoToM se bharA huA hai, aura | usakA jo artha likhA hai so mahA bhraSTa svakapolakalpita jhaThA likhA hai| usane likhA hai ki " dakSiNa meM kosaMbI nagarI taka so to dakSiNa dizA meM samudra najadIka hai| Age samudra jagatI taka hai to samudra kA kyA kAraNa rahA," aba dekhiye jeThe kI mUrkhatA ! ki kosaMbI nagarI prayAgake pAsa thI, jisa jagaha aba kosama grAma basatA hai aura AvazyakasUtra meM likhA hai ki kosaMbI nagarI yamunA nadI ke kinAre para hai / jeThA mUDhamati likhatA hai ki kozAMbI dakSiNa deza meM samudra ke kinAre para hai| yaha kosaMbI kauna se DhUMDhaka ne vasAI hai ? isa se to aMgreja sarakAra kI hI samajha ThIka hai ki jinhoM ne bhI kosaMbI prayAga ke pAsa hI likhI hai| isa vAste jeThe kA likhanA sarva jhUTha hai, zeSa artha bhI isI taraha jhUThe he / / // iti / / 3. pratimA kI sthiti kA adhikAra : tIsare praznottara meM jeThe ne "pratimA asaMkhyAte kAla taka nahIM raha sakatI hai / " usa para zrIbhagavatIsUtra kA pATha likhA hai, parantu usa pATha tathA artha meM bahuta bhUla haiM ; tathA isa lekha meM mAlUma hotA hai ki jeThA mahA ajJAnI thA, aura dahI ke bhulAve kapAsa khAtA thA / kyoMki hama to pratimA kA asaMkhyAte kAla taka rahanA deva sAhAyya se mAnate haiM / aura zrIbhagavatIsUtra meM jo sthiti likhI hai so deva sAhAyya binA svAbhAvika sthiti kahI hai| aura devazakti to agAdha hai|| aura DhUMDhiye bhI kahate haiM ki cakravartI che khaMDa sAdha ke ahaMkAra yukta ho ke RSabhakUTa parvata upara nAma likhane ke vAste jAtA hai, vahAM usa parvata para bahuta se nAma dRSTigocara hone meM apanA ahaMkAra utara jAtA hai| pIche eka nAma miTA ke apanA nAma likhatA hai / aba vicAra karo, ki bharata cakrI huA taba aThAraha koTAkoTi sAgaroMpama kA to bharatakSetra meM dharma viraha thaa| to itane asaMkhyAte kAla pahile hae cakravartIyoM ke kRtrima nAma asaMkhyAte kAla taka rahe to deva sAMnidhya se zrIzaMkhezvara pArzvanAtha kI pratimA tathA zrI aSTApada tIrtha vagairaha rahe isameM kucha bhI asaMbhava nahIM hai, tathA zrI jaMbUdvIpa pannattisUtra meM prathama Are bharatakSetra kA varNana nIce mutAbika hai, - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 tIseNaM samae bhArahevAse tattha tattha bahave baNarAio paNNattAo kihAo kiNhAbhAsAo jAvamaNoharAo yamattachappaya koraga bhiMgAraga koDalaga jIva jIvagaNaMdimuhakavila piMgala lakhaga kAraMDaka cakkavAya kalahaMsa sArasa aNega sauNagaNa mihuNa viriyAo saduNaNattie mahura saraNAditAu saMpiMDiya NANAvihA gUcchavAvI purakariNI dIhiyAsu ityAdi / / artha - usa samaya bharatakSetra meM vahAM vahAM bahuta banarAja haiM, kRSNa kRSNavarNazobhAvat yAvat manohara hai / mada kara ke rakta aise bhramara, koraka bhIMgAraka, koDalaka, jIva jIvaka, naMdimukha, kapila, piMgala, lakhaga, kAraMDaka, cakravAka, kalahaMsa, sArasa aneka pakSiyoM ke mithuna (joDe) unase sahita hai| vRkSa madhura svara kara ke ikaTThe hue haiM / nAnAprakAra ke gucche vauDiyAM puSkAriNI, dIrdhikA vagairaha meM pakSI vicarate haiN| Upara likhe sUtrapATha meM prathama Are bharatakSetra meM bauDI, puSkariNI Adi kA varNana kiyA he / to vicAro ki vauDI kisane karAI ? zAzvatI to hai nahIM, kyoMki sUtroM meM ve vauDiyAM zAzvatI kahI nahIM haiN| aura usa kAla meM to yugaliye nava koTAkoTi sAgaropama se bharatakSetra meM the / unako to yaha bauDI Adi kA karanA hai nahIM / to usase pahile kI arthAt nava koTAkoTI sAgaropama jitane asaMkhyAtekAla kI ve nauDiyAM rahI / to zrIzaMkhezvara pArzvanAtha kI pratimA tathA aSTApada tIrthopari zrIjinamaMdira deva sAMnidhyase asaMkhyAta kAla taka rahe isameM kyA Azcarya hai ? __ prazna ke aMtameM jeThA likhatA hai ki "pRthivIkAya kI sthiti to bAIsa hajAra (22000)varSa kI utkRSTI hai, aura devatAoM kI zakti koI AyuSya badhAne kI nhiiN| isa taraha likhane se likhane vAle ne niHkevala apanI mUrkhatA dikhalAI hai| kyoMki pratimA koI pRthivIkAya ke jIvayukta nahIM hai| kiMtu pRthvIkAya kA dala hai / tathA jeThA likhatA hai ki "pahADa to pRthvI ke sAtha lage rahate haiM / isa vAste adhika varSa rahate haiM / paraMtu usameM se patthara kA TukaDA alaga kiyA ho to bAisa hajAra varSa uparAMta rahe nahIM" isa lekhA se to vaha patthara nAza ho jAne arthAt pudgala bhI rahe nahIM aisA siddha hotA hai, aura isase jeThe kI zraddhA aisI mAlUma hotI hai ki kisI DhUMDhakakA sau (100)varSa kA AyuSya ho to vaha pUrNa hoe / usa kA pudagala bhI svayaM hI nAza ho jAtA hai| usa ko agnidAha karanA hI nahIM paDatA ! aise ajJAnI ke lekha para bharosA rakhanA yaha saMsArabhramaNakA hI hetu hai / / iti tRtIya praznottara khaMDanam / / 4. AdhAkarmI AhAra viSayaka : cauthai praznottara meM likhA hai ki "devaguru dharma ke vAste AdhAkarmI AhAra dene meM lAbha hai" jeThe DhUMDhaka kA yaha likhanA niHkevala jhUTha hai, kyoMki hamAre jainazAstroM meM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 samyaktvazalyoddhAra aisA ekAMta kisI bhI ThikAne likhA nahIM hai, aura na hama isa taraha mAnate haiN| _ aura jeThe ne likhA hai ki "zrIbhagavatIsUtra ke pAMcaveM zataka ke chaThe uddeza meM kahA hai ki jIva hane, jhUTha bole, sAdhu ko aneSaNIya AhAra deve, to alpa AyuSya bAMdhe" yaha pATha satya hai, paraMtu isa pATha meM jIva hane, jhUTha bole, yaha likhA hai / so AhAra nimitta samajhanA / arthAt sAdhu nimitta AhAra banAte jo hiMsA hove so hiMsA aura sAdhu nimitta banA ke apane nimitta kahanA so asatya samajhanA / tathA isa hI uddeza ke isa se agale Alave meM likhA hai ki jIvadayA pAle, asatya na bole, sAdhu ko zuddha AhAra deve, to dIrdha AyuSya baaNdhe| isa AlAve kI apekSA alpa AyuSya bhI zubha bAMdhe, azubha nahI kyoMki isa hI sUtra ke AThaveM zataka ke chaThe uddeza meM likhA hai ki samaNovAsagassa NaM bhaMte tahArUvaM samaNaM vA mAhaNa vA aphAsuNNaM aNesaNijeNaM asaNaM pANaM jAvapaDilAbhemANe kiM kanjai ? goyamA ! bahutariyA se nijarA kajai appatarAe se pAve kamme kajai ___ artha - he bhagavan ! tathArUpa zramaNa mAhana ko aprAzUka aneSaNIya azana pAna vagairaha dene se zramaNopAsakako kyA hove ? ___ he gautama ! pUrvokta kAma karane se usakA bahutara nirjarA ho, aura alpatara pApakarma hogA, aba vicAro ki sAdhu ko aprAzUka aneSaNIya AhArAdi dene se alpatara arthAt bahuta hI thoDA pApa, aura bahutara arthAt bahuta jyAdA nirjarA ho to bahunirjarA vAlA aisA azubha AyuSya jIva kaise bAMdhe ? kadApi na bAMdhe / paraMtu jJAnAvaraNIya karma ke prabhAvase yaha pATha jeThe ko dikhAI diyA mAlUma nahIM hotA hai| kyoMki utsUtra prarUpaka ziromaNi, kumatisaradAra jeThA isa praznottara ke aMtameM "mAMsa ke bhogI aura mAMsa ke dAtA, donoM kI narakagAmI hote haiM, vaise hI AdhAkarmIkA bhI jAna lenA isa taraha likhatA hai| paraMtu pUrvokta pATha meM to aprAzUka aneSaNIya dAtA ko bahuta nirjarA karanevAlA likhA hai, pRSTa 18. paMkti 13. meM jeThe ne aprAzUka aneSaNIya kA artha AdhAkarmI likhA hai, paraMtu AdhAkarmI to aneSaNIya AhAra ke 42. dUSaNoM meM se eka dUSaNa hai| kyA kare ? akala ThikAne na hone se yaha bAta jeThe kI samajha meM AI nahIM mAlUma hotI hai| tathA DhUMDhiye pATa, pAtare, thAnaka vagairaha prAyaH hamezA AdhAkarmI hI varatate haiM, kyoMki inake thAnaka prAyaH rikhoM ke vAste hI hote haiM / zrAvaka una meM rahate nahI hai, pATa bhI rikhoM ke vAste hI hote hai| zrAvaka una para sote nahIM hai aura pAtare bhI rikhoM ke vAste hI banAne meM Ate haiN| kyoMki zrAvaka unameM khAte nahIM hai, tathA DhUMDhiye ahIra, chIMbe, kalAla, kuMbhAra, nAI, vagairaha jAtiyoMkA prAyaH AhAra lA ke khAte haiM / so bhI doSayukta AhAra kA hI bhakSaNa karate haiM, kyoMki zrAvaka loga to prasaMga se dUSaNoM ke jAnakAra prAyaH hote haiN| paraMtu ve ajJAnI to isa bAta ko prAyaH svapna meM bhI nahIM jAnate haiN| isavAste jeThe ke diye mAMsake Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 dRSTAMta mujiba DhUMDhiyoM ke rikhoM ko aura una ko AhAra pAnI vagairaha dene vAloM ko anaMtA saMsAra paribhramaNa karanA paDegA hAya ! aphasosa ! bicAre anajAna loka tumhAre jaise kupAtra ko AhAra pAnI vagairaha de, aura usameM puNya samajheM, unakI sthiti to ulaTI anaMta saMsAra paribhramaNa kI hotI hai| to usase to behatara hai ki una rikhoM ko apane ghara meM Ane hI na de ki jisase anaMta saMsAra paribhramaNa karanA na pdd'e| aura zrIsUyagaDAMgasUtra ke adhyayana 21. meM tathA zrIbhagavatIsUtra ke zataka 8. meM rogAdi kAraNa meM AdhAkarmI AhAra kI AjJA hai, kAraNa vinA nahIM, so pATha prathama likha Ae haiM / jeThe DhUMDhaka ne yaha pATha kyoM nahIM dekhA ? bhAva netra to nahIM the, paraMtu kyA dravya bhI nahIM the ? __ tathA zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai ki revatI zrAvikA ne prabhu kA dAhajvara miTAne nimitta bIjorApAka karAyA, aura ghoDe ke vAste kolApAka karAyA, prabhu kevalajJAna ke dhanI the to apane vAste banAyA bIjorApAka lenA niSedha kiyA aura kolApAka lAne kI siMha aNagAra ko AjJA karI, vo le AyA / aura prabhu ne rAgadveSa rahita aMgIkAra kara liyA / paraMtu bIjorApAka prabhu nimitta banA ke revatI zrAvikA bhAve to "karemANe kare" kI apekSA viharAya cukI thii| to usa ne koI alpa AyuSya bAMdhA mAlUma nahIM hotA hai, kiMtu tIrthaMkara gotra bAMdhA mAlUma hotA hai? __ isa vAste zrIjainadharmakI syAdvAdazailI samajhe vinA ekAMta pakSa kheMcanA yaha samyagdRSTi jIvakA lakSaNa nahIM hai| // iti / / 5. muhapattI bAMdhane se saMmUrchima jIva kI hiMsA hotI hai isa bAbata : ___ pAMcaveM praznottara meM jeThene "vAyukAya ke jIva kI rakSA vAste muhapattI muMha ko bAMdhanI" aise likhA hai, paraMtu yaha likhanA ThIka nahIM hai / kyoMki muMha se nikalate bhASA ke pudgala se to vAyukAya ke jIva hane nahIM jAte haiM, aura yadi mukha se nikale pavana se ve hane jAte haiM, to tuma DhUMDhiye kASThakI, pASANa kI, yA lohe kI, cAhe kaisI muMhapattI bAMdhoM, to bhI vAyukAyake jIva hane binA raheMge nahIM / kyoMki mukha kA pavana bAhira nikale vinA rahatA nahIM hai / yadi mukha kA pavana bAhira na nikale, pIchA mukha meM hI jAve to AdamI mara jAve / isa vAste yaha nizcaya samajhanA, ki muMhapattI jo hai so trasa jIva kI yatnA vAste hai / so jaba kAma paDe taba mukhavastri kA mukha Age de ke bolanA / zrIoghaniyukti meM kahA hai yata - saMpAimarayareNupamajaNaThThAvayaMti muhapottiM ityAdi __ artha - saMpAtima arthAt mAMkhI macharAditrasa jIvoM kI rakSA vAste jaba bole, taba 1 dekho ThANAMgasUtra tathA samavAyAMga sUtra / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 samyaktvazalyoddhAra mukhavastrikA mukha Age de kara bole ityAdi / tathA jeThe ne pUrvokta apane lekhako siddha karane ke vAste zrIbhagavatIsUtra kA pATha tathA TIkA likhI hai, so niHkevala jhUTha hai| kyoMki zrIbhagavatIsUtra ke pATha tathA TIkA meM vAyukAya kA nAma bhI nahIM hai, to phira jeThamala mRSAvAdI ne vAyukAya kA nAma kahAM se nikAlA ? tathA yaha adhikAra to zakeMdra kA hai / aura tuma DhUMDhiye to devatA ko adharmI mAnate ho, to phira usakI niravadyabhASA dharmarUpa kyoM kara mAnI ? jaba devatA ko tumane dharma karane vAlA samajhA, to zrIjina pratimA pUjane se devatA ko mokSaphala jo zrIrAyapaseNIsUtra meM kahA hai, so kyoM nahIM mAnate ? tathA DhUMDhakoM kI taraha muhapattI sArA dina muMha ko bAMdha choDanI kisI bhI jainazAstra meM likhI nahIM hai / prathama to sArA dina muhapATI bAMdhanI kuliMga hai| dekhane meM daitya kA rUpa dIkhatA hai, gauyAM, bhaisAM, bAlaka, striyAM prAyaH dekha ke Darate haiM, kutte bhauMkate hai, loga mazkarI karate haiM, aisA beDhaMgA bheSa dekha ke kaI hiMdu, musalamAna, phiraMgI, baDe baDe buddhimAna hairAna hote, aura socate haiM ki yaha kyA svAMga hai ? tAtparya jitanI jainadharma kI niMdA jagat meM loga prAyaH Ajakala karate haiM, so DhUMDhakoM ne mukhapATI bAMdha ke hI karAI hai, tathA DhUMDhakoM ne muMha ke to pATI bAMdhI, paraMtu nAka, kAna, gudA, inake Upara pATI kyoM nahIM bAMdhI ? ina dvArA bhI to vAyukAya ke jIva bhAva se marate hoMge ? tathA zAstra meM likhA hai ki jo strI hiMsA karatI ho, usa ke hAtha se sAdhu bhikSA leve nahIM / taba to DhUMDhakoM kI jina zrAvikA ne mukha, nAka, kAna gudA ke pATI bAMdhI ho, una ke hI hAtha se DhUMDhiyoM ko bhikSA lenI cAhiye, kyoMki nA bAMdhane se DhUMDhiye hiMsA mAnate hai aura mukha se nikale thUka ke sparza se do ghaDI bAda sanmUrcchima jIva kI utpattizAstra meM kahI hai / taba to mahA ajJAnI DhUMDhaka muMhapattI bAMdha ke asaMkhyAta sanmUrchima jIvoM kI hiMsA karate hai; so pratyakSa hai| tathA zrIAcArAMgasUtra ke dUsare zrutaskaMdhake dUsare adhyayanake tIsare uddezameM kahA hai yataH se bhikkhu vA bhikkhuNI vA UsAsamANe vA nisAsamANe vA kAsamANe vA chIyamANe vA jaMbhAyamANe vA ujae vA vAyaNisagge vA karemANe vA puvvAmeva AsayaM vA posayaM vA pANiNA paripehittA tato saMjayAmeva ausAsejA jAva vAyaNisagge vA karejA // bhAnArtha - ucchvAsa nizvAsa lete, khAMsI lete, chIMka lete, uvAsI lete, DakAra lete, hue sAdhune hasta se muMha DhAMkanA / aba vicAro ki muMha bAMdhA huA ho to DhAMkanA kyA ? tathA jeThe ne likhA hai, ki "nAka DhAMkanA kisI bhI jagaha kahA nahIM hai" to mukha bAMdhanA bhI kahAM kahA hai, so btaao| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 tathA zAstra meM muMhapattI aura rajoharaNa trasa jIva kI yatnA vAste kahe haiM, aura tuma to mu~hapattI vAyukAya kI rakSA vAste kahate ho to kyA rajoharaNa vAyukAya kI hiMsA vAste rakhate ho ? kyoMki rajoharaNa to prAyaH sArA dina vAraMvAra phirAnA hI par3atA hai / prazna ke aMta meM jeThA likhatA hai ki "pustaka kI AzAtanA TAlane vAste muMhapatI kahate hai, ve jhuTha kahate haiM "jeThe kA yaha pUrvokta likhanA asatya hai, kyoMki khule muMha bolane se pustakoM para thUka par3ane se AzAtanA hotI hai, yaha pratyakSa siddha hai / tathA jeThene likhA hai ki "pustaka to mahAvIra svAmI ke nirvANa bAda likhI gayI haiM to pahile to kucha pustaka kI AzAtanA hotI nahIM thI" yaha likhanA bhI jeThekA ajJAnayukta hai, kyoMki aThAraha lipi to zrIRSabhadeva ke samaya se pragaTa huI hai tathA tumhAre kisa zAstra meM likhA hai ki mahAvIra ke nirvANa bAda amuka saMvata meM pustaka likhe gae haiN| aura isase pahile koI bhI pustaka likhI huI nahIM the ? aura yadi isase pahile bilakula likhata hI nahIM thI, to zrIThANAMgasUtra meM pAMca prakAra kI pustaka lene kI sAdhu ko manA kI hai, so kyA bAta hai ? jarA AMkheM mITa ke soca kro| // iti // 6. yAtrAtIrtha kahe haiM tadviSayika : chaThe praznottara meM jeThe ne bhagavatIsUtra meM se sAdhu kI yAtrA jo likhI hai, so ThIka hai, kyoMki sAdhu jaba zatrujaya giranAra Adi tIrthoM kI yAtrA karatA hai, taba tIrthabhUmi ke dekhane se tapa, niyama, saMyama, svAdhyAya, dhyAnAdi adhika vRddhimAn hote haiM / zrIjJAtAsUtra tathA aMtagaDadazAMgasUtra meM kahA hai ki-jAva sittuMje siddhA-isa pATha se siddha hai ki tIrthabhUmi kA zubha dharma kA nimitta hai| nahIM to kyA anya jagaha muniyoM ko anazana karane ke vAste nahIM milatI thI ? __ tathA zrIAcArAMgasUtra kI niyukti meM aneka tIrthoM kI yAtrA karanA likhA hai aura niyukti mAnanI zrIsamavAyAMgasUtra tathA zrInaMdisUtra ke mUlapATha meM kahI hai, paraMtu DhUMDhiye niyukti mAnate nahIM hai, isa vAste yaha mahA mithyAdRSTi anaMta saMsArI haiN| pArvatI DhUMDhakanI bhI apanI banAI jJAnadIpikA meM likhatI hai ki pAThaka logoM ko vidita ho ki isa paramopakArI graMtha ko mukha ke Age vastra rakha kara arthAt mukha DhAMka kara paDhanA cAhiye kyoMki khule mukha se bolane meM sUkSma jIvoM kI hiMsA ho jAtI hai, aura zAstrA para (pustaka para) thUka paDa jAtI hai| zrIAcArAMgasUtra kI niyukti kA pATha yaha hai yataH dasaNa NANa carite tava veraggeya hoi pasatthA / jAya jahA tAya tahA lakkhaNa vocchaM salakkhaNao / / 46 / / titthagarANa bhagavao pavayaNa pAvayaNi aisaDhDhINaM ahigamaNa NamaNa darisaNa kittaNao pUyaNA thuNaNA / / 47 / / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra do prakAra ke tIrtha zAstra meM kahe haiM 1. jaMgamatIrtha aura 2. sthAvaratIrtha / jaMgamatIrtha sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikA caturvidha saMgha ko kahate haiM aura sthAvaratIrtha jammAbhiseya NikkhamaNa caraNa NANappattIya NivvANe / diyaloya bhavaNamaMdara NaMdIsara bhoma NagaresuM // 48 // aThThAvaya mujate gayaggapaeya dhammacakkeya / pAsa rahAvattaNayaM camairupyAyaM ca vaMdAmi // 49 / / gaNiyaM Nimitta juttI saMdiThI avitahaM imaM NANaM / iya egaMta muvagayA guNapaJcaiyA ime atthA // 50 // guNamAhappaM isiNAma kittaNaM suraNariMda pUyAya / porANa ceiyANiyaii esA daMsaNe hoi // 51 / / bhAvArtha-bhAvanA do prakAra kI hai, prazasta bhAvanA aura aprazasta bhAvanA; unameM prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna aura parigraha tathA krodha, mAna, mAyA aura lobha meM aprazasta bhAvanA jaannii| yaduktaM - "pANavaha musAvAe adattamehuNa pariggahe ceva / kohemANe mAyA lobheya havaMti apasatthA / / " aura darzana, jJAna, cAritra, tapa, vairAgyAdika me prazastabhAvanA jAnanI unameM prathama darzanabhAvanA jisase darzana (samyaktva) kI zuddhi hotI hai, usakA varNana zAstrakAra karate haiN| titthagarANa bhagavao ityAdi - tIrthakara bhagavaMta, pravacana, AcAryAdi yugapradhAna, atizaya RddhimaMta-kevalajJAnI manaHparyavajJAnI, avadhijJAnI, caudahapUrvadhArI, tathA AmarpoSadhyAdi Rddhi vAle, ina ke sanmukha jAnA, namaskAra karanA, darzana karanA, guNetkIrtana karanA, gaMdhAdika se pUjana karanA, stotrAdika se stavana karanA ityAdi darzanabhAvanA jAnanI; niraMtara isa darzanabhAvanA ke bhAvanese darzanazuddhi hotI hai, tathA tIrthaMkaroM kI janmabhUmi meM tathA niHkramaNa, dIkSA, jJAnotpatti aura nirvANa bhUmi meM tathA devaloka bhavanoM meM maMdira (meru parvata) Upara, tathA naMdIzvara Adi dvIpo meM pAtAla bhavanoM meM jo zAzvata caitya hai, unako maiM vaMdanA karatA hUM tathA isI taraha aSTApada ujjayaMtagiri (zatrujaya tathA giranAra) jAgrapada (dazArNakUTa) dharmacakra takSazilA nagarI meM, tathA ahicchatrA nagarI jahAM dharaNendrane zrIpArzvanAtha svAmI kI mahimA kI thI, rathAvarta parvata jahAM zrIvajasvAmIne pAdapopagamana anazana kiyA thA, aura jahAM zrImahAvIrasvAmI kI zaraNa lekara camarendrane utpatana kiyA thA, ityAdi sthAnoM meM yathA saMbhava abhigamana, vaMdana, pUjana, guNotkIrtanAdi kriyA karane se darzanazuddhi hotI hai, tathA yaha gaNita viSaya meM bIjagaNitAdi (gaNitAnuyoga) kA pAragAmI hai, aSTAMga nimitta kA pAragAmI hai, dRSTipAto nAnAvidha yukti dravya saMyoga kA jAnakAra hai, tathA isako samyaktvase devatA bhI calAyamAna nahIM kara sakate hai / isakA jJAna yathArtha he jaise kathana kare haiM vaise hI hotA hai ityAdi prakAra prAvacanika yarthAt AcAryAdika kI prazaMsA karane se darzanazuddhi hotI hai| isa taraha aura bhI AcAryAdi ke guNa mahAtmya ke varNana karane se, tathA pUrva maharSiyoM ke nAmotkIrtana karane se, tathA suranarendrAdikI kA unakI pUjA kA varNana karane se, tathA ciraMtana caityoM kI pUjA karane se ityAdi pUrvokta kriyA karane vAle jIva kI tathA pUrvokta kriyA kI vAsanA se vAsita hai aMtaHkaraNa jisakA usa prANI kI samyattkva zuddhi hotI hai yaha prazasta darzana (samyattkava) sabaMdhI bhAvanA jAnanI, iti / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatrujaya, giranAra, Abu, aSTApada, sammetazikhara, meru parvata, mAnuSottara parvata, naMdIzvaradvIpa, rucakadvIpa vagairaha haiM / aura unakI yAtrA jaMghAcAraNa vidyAcAraNamuni bhI karate hai, aura tIrthayAtrA kA phala zrImahAkalpAdi zAstroM meM likhA hai| paraMtu jisake hRdaya kI AMkha na ho usako kahAM se dikhe aura kauna dikhalAve ? jeThA likhatA hai ki "parvata to haTTIsamAna hai| vahAM huMDI svIkArane vAlA koI nahIM hai" vAha ! isa lekha se to mAlUma hotA hai ki anya matAvalaMbI mithyAdRSTiyoM kI taraha jeThA bhI apane mAne bhagavAna ko phala pradAtA mAnatA hogA ! anyathA aisA lekha kadApi na likhatA, jainazAstra | meM to likhA hai ki jahAM jahAM tIrthaMkaro ke janmAdi kalpANaka hue haiM so so bhUmi zrAvaka ko pariNAmazuddhi kA kAraNa hone se sparzanI cAhiye-yaduktaM / nikkhamaNa nANa nivvANa jammabhUmIo vaMdai jiNANaM / na ya vasaI sAhujaNavirahiyammi dese bahuguNevi / / 235 / / artha - zrAvaka jinezvara saMbaMdhI dIkSA, jJAna, nirvANa aura janma kalyANaka kI bhUmi ko vaMdana kare; tathA sAdhu ke vihAra rahita deza meM anya bahuta guNoM ke hoe bhI vase nhiiN| yaha gAthA zrImahAvIrasvAmI ke hasta dIkSita ziSya zrIdharmadAsa gaNi kI kahI huI hai|| __ aura jeThA likhatA hai ki "saMgha kADhane meM kucha lAbha nahIM hai, aura saMgha kADhanA kisI jagaha kahA nahIM hai"| isake uttara meM likhate haiM, ki jainazAstroM meM to saMgha nikAlanA bahuta ThikAne kahA hai / pUrvakAla meM zrIbharatacakravartI, daMDavIryarAjA, sagara-cakravartI zrIzAMti jinaputra cakrAyudha, rAmacandra tathA pAMDavoM vagairahane aura pAMcaveM Are meM bhI jAvaDazAha, kumArapAla, vastupAla, tejapAla, bAhaDamaMtri vagairahane baDe ADaMbara se saMgha nikAla ke tIrthayAtrA kI haiN| aura so kalyANakAriNI zaddha paraMparA aba taka pravartatI hai| tIrtha nimitta saMgha nikalate hai, zrIjainazAsana kI prabhAvanA hotI hai, zIzA AMkhoM vAle ko upayogI hotA hai, AMdhe ko nahIM / pAlaNapura aura pAlI meM dahI, chAcha, khA pI ke tapasvI nAma dhArana karana hAre, RkhoM kI yAtrA karane vAste hajAroM AdamI caumAse ke dinoM meM hari sabajI nigoda vagairaha ke anaMta jIvoM kI hAni karate gaye the| aura adyApi paryaMta bahuta ThikAne loga DhUMDhiye aura DhUMDhaniyoM ke darzanArtha jAte haiN| tathA lIMbaDI meM devajI rikha ko vaMdanA karane vAste kaccha mAMDavI se jAnakIbAI saMgha nikAla ke AI thii| usa vakta usako chaiNe bajAte hue, gulAla uDAte hue, baDI dhUmadhAma se sAmelA kara ke nagara meM le Aye the| isa taraha kitane hI DhUMDhiye zrAvaka saMgha nikAla nikAla ke jAte hai| isameM to tuma puNya mAnate ho ki jisakI gatikA bhI kucha ThikAnA nahIM (prAyaH to durgati hI honI cAhiye) aura zrIvItarAga bhagavAn to nizcaya mokSa hI gaye haiN| jinakA adhikAra zAstroM meM ThikAne ThikAne hai, unakA saMgha vagairaha nikAla ke yAtrA karane meM pApa kahate ho so tumhArA pApa karma kA hI udaya mAlUma hotA hai| // iti / / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 7. zrIzatruMjaya zAzvatA hai : sAtaveM praznottara meM jeThene likhA hai ki "jambUdvIpapannatti sUtra meM kahA hai ki bharatakhaMDa meM vaitADhya parvata aura gaMgAsindhu nadI varjake sarva chaTThe Are meM viralA jAyeMge, | to zatruMjaya tIrtha zAzvatA kisa taraha rahegA" isa kA uttara yaha pATha to upalakSaNa mAtra | hai kyoMki gaMgAsindhu ke kuMDa, RSabhakUTa parvata (72) bila, gaMgAsiMdhu kI vedikA pramukha | raheMge vaise zatruMjaya bhI rahegA ! jeThA likhatA hai ki "ki parvata nahIM rahegA, RSabhakUTa rahegA / vAha re dina meM AMdhe jeThe ! sUtra meM to likhA hai usabhakUDa pavvaya arthAt RSabhakUTa parvata ! aura jeThA likhatA hai, RSabhakUTa parvata nahIM ! vAha ! dhanya hai DhUMDhiyo, tumhArI buddhi ko ! aura jo jeThe ne likhA hai "zAzvatI vastu ghaTatI baDhatI nahIM hai so bhI jhUTha hai / kyoMki gaMgAsiMdhu kA pATa, bharatakhaMDa kI bhUmikA, gaMgAsiMdhu kI vedikA, lavaNa samudra | kA jala vagairaha baDhate ghaTate haiM / parantu zAzvate haiM / vaise zatruMjaya bhI zAzvatA hai / jarA mithyAtva kI nIMda chor3a ke jAgo aura dekho / phira jeThA likhatA hai "saba jagaha siddha hue haiM to zatruMjaya kI kyA vizeSatA hai" | isakA uttara tuma guru ke caraNoM kI raja mastaka ko lagAte ho aura sarva jagat kI ghUla (rAkha) tumhAre guru ke caraNoM se raja ho ke laga cukI hai / isa vAste tumhAre mAnane mutAbika | sarva dhUla khAka TokarI bhara bhara ke tuma ko apane sira meM DAlanI cAhiye / kyoM nahIM DAlate ho ? hama to jisa jagaha siddha hue haiM, aura jina ke nAmaThAma jAnate haiM, unako | tIrtha rUpa mAnate haiM / aura zrIzatruMjaya Upara siddha hone ke adhikAra zrIjJAtAsUtra tathA antagaDa dazAMgasUtrAdi aneka jainazAstro meM haiM / tathA zrIjJAtAsUtra meM giranAra aura sammetazikhara Upara siddha hone ke adhikAra haiM / | isa caubIsa ke bIsa tIrthaMkara sammetazikhara Upara mokSa pada ko prApta hue haiM / zrI jambUdvIpapannatti meM zrIRSabhadevajI kA aSTApada Upara siddha hone kA adhikAra hai / zrI vAsupUjya svAmI caMpAnagarI meM aura zrImahAvIra svAmI pAvApurI meM mokSa padhAre haiN| ityAdi sarva bhUmikA ko hama tIrtha rUpa mAnate haiM / 1 samyaktvazalyoddhAra - tathA tuma bhI jisa jagaha jo muni siddha hune ho unake nAma vagairaha kA kathana batAo' hama usa jagaha ko tIrtha rUpa mAneMge kyoMki hama to tIrtha mAnate haiM, nahIM mAnane vAle ko mithyAtva lagatA hai / bicAre kahAM se batAveM jina caubIsa tIrthaMkaro ko mAnate haiM, unakA hI sArA varNana inake mAneM battIsa zAstro meM nahIM hai to anya kA to kyA hI kahanA ? Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. kayabalikammA zabdakA artha : AThaveM praznottara meM jeThemUDhamati ne 'kayabalikammAM' zabda jo devapUjA kA vAcaka hai, usakA artha phirAne ke vAste jaise koI AdamI samudra meM gire bAda nikala ne ko hAthapaira mAratA hai vaise niSphala hAthapaira mAre haiM aura anajAna jIvoM ko apane phaMde meM phaMsAne ke vAste binA prayojana sUtroM ke pATha likha likha kara kAgaja kAle kiye hai| tathApi isase isa kI kucha bhI siddhi hotI nahIM hai, kyoMki usa ke likhe 11. praznoM ke uttara nIce mUtAbika haiN| prathama prazna meM likhA hai ki "bhadrA sArthavAhI ne bauDI meM kisa kI pratimA pUjI" isakA uttara-bauDI meM tAka AlA gokha vagairaha meM anya deva kI mUrtiyAM hoNgii| usa kI pUjA kI hai, aura bAhira nikala ke nAga bhUtAdi kI pUjA kI hai; isa meM kucha bhI virodha nahIM hai / Ajakala bhI aneka bauDiyoM meM tAka vagairaha meM anya devoM kI mUrtiyAM vagairaha hotI haiN| tathA vaiSNava brAhmaNa vagairaha anyamatAvalaMbI snAna kara ke usI ThikAne khaDe ho ke aMjali kara ke deva ko jala arpaNa karate haiM, so bAta prasiddha hai, aura yaha bhI bali karma hai| dUsare tIsare prazna meM likhA hai ki "arihaMta ne kisa kI pratimA pUjI" are mUDha DhUMDhako! netra khola ke dekhoge, to dikhegA, ki sUtroM meM arihaMta ne siddha ko namaskAra kiye kA adhikAra hai, aura gRhasthAvasthA meM tIrthaMkara siddha kI pratimA pUjate hai| isI taraha yahAM bhI zrImallinAtha svAmI ne kayabalikammA zabda se siddha kI pratimA kI pUjA kI hai| 4 - 5 - 6 - 7 meM prazna ke adhikAra meM likhA hai ki "majana ghara meM kisa kI pUjA karI" isakA uttara - jahAM majana ghara hai vahAM hI deva gRha hai, aura usa meM rahI deva kI pratimA pUjI hai / deharAsara (maMdira) do prakAra ke hote haiM / ghara deharAsara (ghara caityAlaya) aura baDA maMdira, unameM draupadI ne prathama ghara caityAlaya kI pUjA kara ke pIche baDe mandira meM vizeSa rIti se satraha prakAra kI pUjA kI hai / Ajakala bhI yahI rIti pracalita hai / bahuta zrAvaka Apane ghara deharAsara meM pUjA kara ke pIche baDe maMdira meM vandanA pUjA karane ko jAte haiM / draupadI ke adhikAra meM vastra pahinane kI bAbata to pIche se likhA hai so baDe maMdira meM jAne yogya vizeSa sundara vastra pahine haiM / parantu " prathama vastra pahine hI nahIM the, nagna hI snAna karane ko baiThI thI" aisA jeThe ne kalpanA kara ke siddha kiyA hai| so aisI mahA vivekavatI rAjaputrI ko saMbhave hI nahIM hai| yaha rUDhi to prAyaH Ajakala kI nirvivekinI striyoM meM vizeSataH hai| 1 kaI vivekavatI striyAM Ajakala bhI nagnapaNe snAna nahIM karatI haiM, vizeSa kara ke pUjA karana vAlI striyoM ko to isa bAta kA prAyaH jarUra hI khyAla rakhanA paDatA hai; aura zrAddha vidhi viveka vilAsAdi zAstro meM nagnapaNe snAna karane kI manAI bhI likhI hai| dakSiNI lokoM kI aurateM prAyaH kapaDe sahita hI snAna karatI hai, adhika bepaDada honA to prAyaH paMjAba deza meM hI mAlUma hotA hai| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 8 veM prazna meM likhA hai ki "lakaDahAre ne kisa kI pUjA kI" isa kA uttara sApha hai ki bana meM apanA mAnanIya jo deva hogA usa kI usa ne pUjA kii| 9 meM prazna meM likhA hai ki "kezI gaNadhara ne paradezI rAjA ko snAna kara ke balikarma kara ke devapajA karane ko jAve isa taraha kahA to vahAM prathama kisa kI pUjA kI" / isakA uttara - prathama apane ghara meM (jaise bahute vaiSNava loga aba bhI devasevA rakhate haiM vaise) rakhe hue deva kI pUjA kara ke pIche bAhira nikala kara baDe devasthAna meM pUjA kara ne kA kahA hai| 10-11 meM prazna meM "koNika rAjA aura bharata cakracartI ke adhikAra meM kayabalikammA zabda nahIM hai to unhoM ne devapUjA kyoM nahIM kii"| isa kA uttara-are devAnAM priyo ! itanA to samajho ki vandanA nimitta jAne kI ati utsukatA ke liye unhoM ne devapUjA usa vakta na kI ho to usa meM kyA Azcarya hai ? tathA isa tumhAre kathana se hI kayabalikammA zabda kA artha devapUjA siddha hotA hai / kyoMki kayabalikammA zabda kA artha tuma DhUMDhiye "pANI kI kuraliMyA karI" jaisA karate ho to kyA snAna karate hue unhoM ne kuraliyA na kI hogI ? nahIM kuraliyAM to jarUra kI hoMgI, parantu pUrvokta kAraNa se devapUjA na kI hogii| isI vAste pUrvokta adhikAra meM kayabalikammA zabda zAstrakAra ne nahI likhA hai / isa taraha hara eka prazna meM kayabalikammA zabda kA artha devapUjA aisA siddha hotA hai / tathA TIkA meM aura prAcIna likhata ke Tavve meM bhI kayabalikammA zabda kA artha devapUjA hI likhA hai / tathA anya dRSTAntoM se bhI yahI artha siddha hotA hai - yathA - 1. zrIrAyapaseNI sUtra meM sUryAbha ke adhikAra meM jaba sUryAbha devatA pUjA kara ke pIche haTA taba bacA huA pUjA kA sAmAna usa ne balipITha Upara rakkhA / aisA sUtra- pATha hai, usa jagaha bhI pUjopahAra kI pIThikA, aisA artha hotA hai| 2. yati prati-kamaNasUtra (pagAma sijjhAya) meM maMDi pAhuDiyAe bali pAhuDiyAe yaha pATha hai, isa kA artha bhikhAriyoM ke vAste cappaNI vagairaha meM rakhA huA anna sAdhu ko nahIM lenA / tathA deva ke Age dharAyA naivedya, athavA usa ke nimitta nikalA anna sAdhu ko nahIM lenA aise hotA hai| 3. nAmamAlA vagairaha koza grantho meM bhI bali zabda kA artha pUjA kahA hai - yata: pUjArhaNA saparyAeM upahAra balI samau / 4. nizItha cUrNi tathA Avazyaka niyukti meM bhI bali zabda se deva ke Age dharane kA naivaidya kahA hai| 5. vAstuka zAstra meM tathA jyotiH zAstra meM bhI ghara devatA kI pUjA kara ke bhUtabali de ke ghara meM praveza karanA kahA hai - yata : Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRha-pravezaM suvinIta-veSaH, saumyAyane vAsara - pUrva-bhAge / kuryAd vidhAyAlaya devatAca, kalyANadhI bhUtabalikriyAM ca // 1 // isa pATha meM bhI bali zabda se naivedya pUjA hotI hai / upara likhe dRSTAntoM se 'kayabalikammA' (kRta bali karmmA) zabda kA artha devapUjA | siddha hotA hai / parantu mUrkha ziromaNi jeThe ne kaya balikammA arthAt 'pANI kI kuraliyAM karI aisA artha kiyA hai so mahA mithyA hai / tathA kaya ko uya maMgala arthAt "kautukamaMgalika pANI kI aMjali bhara ke kuraliyAM karI" aisA artha kiyA hai / | so bhI mahA mithyA hai / kisI bhI koSa meM aisA artha kiyA nahIM hai aura na koI paMDita | aisA artha karatA bhI hai / parantu mahA mithyAdRSTi DhUMDhiye vyAkaraNa, koSa, kAvya, | alaMkAra, nyAya, Adi ke jJAna binA artha kA anartha kara ke utsUtra prarUpa ke ananta saMsArI hote haiM / 41 tathA nAmamAlA meM kaue ko balibhUk kahA hai, to kyA DhUMDhiyoM ke kahane mutAbika kaue pAnI kI kuraliyAM khAte haiM ? yA pIThI khAte haiM ? nahIM, aise nahIM hai, kintu ve | deva ke Age dharI huI vastu ke khAne vAle hai / isa vAste isakA nAma balibhuk hai / | aura isa se bhI balikammA zabda kA artha devapUjA siddha hotA hai / tathA jeThe ne draupadI ke adhikAra meM likhA hai ki "snAna kara ke pIche baTaNA malA" dekho kitanI mUrkhatA ! snAna kara ke vaTaNA malanA, yaha to ucita hI nahIM, aisI | kalpanA to ajJa bAlaka bhI nahIM kara sakatA hai; parantu jaise koI AdamI eka bAra jhUTha bolatA hai, usako usa jhUTha ke lopane vAste bAraMbAra jhUTha bolanA paDatA hai / vaise | kevala eka artha ke phirAne vAste jaise mana meM AyA vaise likhate hue jeThe ne saMsAra baMdhanakA jarA sA bhI Dara nahIM rakhA / tathA jeThe ne likhA hai ki "samyagdRSTi anya deva ko pUjate haiM" so mithyA hai, kyoMki | anya deva ko zrAvaka pUjate nahIM hai, mithyAdRSTi pUjate haiM / aura jisa zrAvaka ne gurumahArAja ke mukhase SaT AgAra samyaktva uccAraNa karA ho, so zAsana devatA pramukha samyagdaSTi kI bhakti karatA hai, vaha sAdharmI ke saMbaMdha kara ke karatA hai; aura vaha anya deva nahIM kahAtA hai, aura jo koI samyagdRSTi kisI anya deva ko mAnegA to vaha yA to | samyagdRSTi hI devatA hogA yA koI upadrava karane vAlA devatA hogA / aura usa upadrava | karane vAle devatA nimitta zrAvakakoM devAbhiogeNaM yaha AgAra hai / paraMtu tuMgIyA nagarI ke | zrAvakoM ko kyA kaSTa A paDA thA, jo unhoMne anya deva kI pUjA kI ? jeThA kahatA hai| | "gotra devatA kI pUjA kI " so yaha kisa pATha kA artha hai ? gotra devatA kI kisI bhI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra zrAvaka ne pUjA kI ho, to sUtrapATha dikhAo, matalaba yaha ki jeThe ne tuMgIyA nagarI ke zrAvaka ne ghara ke deva kI pUjA kI, isa viSaya meM jo kutarka kiyA haiM, so sarva usakI | mUDhatA kI nizAnI hai / tuMgIyA nagarI ke zrAvaka ne apane ghara meM rahe jinabhavana meM arihaMtadeva kI pUjA kI / yaha to niHsaMdeha hai, zrI upAsaka dazAMgasUtra meM AnaMda zrAvaka ke adhikAra meM jaisA pATha hai, vaisA sarva zrAvakoM ke vAste jAnalenA / isa vAste | mUDhamati jeThe ne jo gotradevatA kI pUjA to zrAvaka ke vAste siddha kI, aura jina - pratimA kI pUjA niSedha kI, so usakA mahA mithyAdRSTitva kA cihna hai / 1 // iti // 42 9. siddhAyatana zabda kA artha : nava meM praznottara meM jeThe mUDhamati `siddhAyatana' zabda ke artha ko phirA ne vAste aneka yuktiyAM kI haiM, paraMtu ve sarva jhUThI haiM kyoMki 'siddhAyatana yaha guNa niSpanna nAma hai / siddha kahiye zAzvatI arihaMta kI pratimA, usakA Ayatana kahiye ghara, so siddhAyatana | yaha isakA yathArtha artha hai / jeThe ne siddhAyatana nAmaguNa niSpanna nahIM hai, | isakI siddhi ke vAste RSabhadatta aura saMjati rAjA pramukha kA dRSTAMta diyA hai, ki jaise | yaha nAmaguNa niSpanna mAlUma nahIM hote haiM, vaise siddhAyatana bhI guNa niSpanna nAma nahIM hai / yaha usakA likhanA asatya hai, kyoMki zAstrakAro ne siddhAMto meM vastu nirUpaNa | jo nAma kahe haiM ve sarva nAma guNa niSpanna hI haiM, yathA - 1. arihaMta 2. siddha, 3. AcArya, 4 upAdhyAya, 5. sAdhu, 6. sAmAyika cAritra, 7. chedopasthApanIya cAritra, 8. parihAra vizuddhi cAritra, 9. sUkSmasaMparAya cAritra, 10. yathAkhyAta cAritra, 19. jaMbUdvIpa, 12. lavaNasamudra, 13. dhAtakIkhaMDa, 14. kAlodadhisamudra, 15. dhRtavarasamudra, 16. dadhivarasamudra, 17. kSIravarasamudra, 18. vAruNIsamudra, 19 zrAvaka ke bAraha vrata, 31. zrAvaka kI ekAdaza paDimA 42. ekAdaza aMga ke nAma, 53. bAraha upAMga ke nAma, 65. cullahimavAn parvata, 66. mahAhimavAn parvata, 67. rUpIparvata, 68. niSadhaparvata, 69. nIlavaMtaparvata, 70. nammukkAra | sahitaM ityAdi daza paJcakkhANa, 80. chailezyA, 86. ATha karma ityAdi vastuoMke nAma jaise guNaniSpanna hai, vaise siddhAyatana bhI guNaniSpanna hI nAma hai / dUsare laukika nAma kathA nirUpaNameM RSabhadatta, saMjatirAjA Adi kahe haiM, ve guNaniSpanna hove bhI aura nA bhI hove, kyoMki ve nAma to una ke mAtApitAke sthApana kiye hue hote hai / mahApuruSa bAbata likhA hai so ve mahA pApa ke karane vAle the, isa vAste mahApuruSa kahe haiM / usa meM kucha bAdhA nahIM hai, paraMtu isa bAta kA jJAna jo jainazailI ke jAnakAra ho aura apekSA ko samajhane vAle ho, unako hotA hai / jeThamala sarikhe mRSAvAdI aura | svamati kalpanA se likhane vAle ko nahIM hotA hai / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 anuttara vimAna ke nAma guNa niSpanna hI haiM / aura unakA dvIpa samudra ke nAmoM | sAtha saMbaMdha hone kA koI kAraNa nahIM hai / zrIanuyogadvArasUtra meM kahe guNaniSpanna nAma ke bheda meM siddhAyatana nAma kA samAveza hotA hai / bharatAdi vijayoM meM mAgadha 1 varadAma 2 aura prabhAsa 3 yaha tIrtha kahe haiM, so to laukika tIrtha hai / inako mAnane kA samyag dRSTi ko kyA kAraNa hai ? are mUDha DhUMDhiyo ! kucha to vicAra karo ki jaise anyadarzaniyoM meM AcArya, upAdhyAya, sAdhu, brahmacArI Adi kahate haiM; aura zAstrakAra bhI unako sAdhu kaha kara bulAtA hai, to kyA isa se ve jaina darzana ke sAdhu kahAveMge ? aura ve vaMdanA karane yogya hoMge ? nahIM, vaise hI mAgadhAdi tIrtha jAna lene / zrIRSabhAnana, 1. caMdrAnana, 2. vAriSeNa, aura 3. varddhamAna 4. yaha cAra hI nAma | zAzvatI jina pratimA ke haiM, kyoMki pratyeka cauvIsI meM paMdraha kSetroM meM milA ke yaha cAra nAma jarUra hI pAye jAte haiM, isa vAste isa bAbata kA jeThe kA kathana jUThA hai / tathA jeThA likhatA hai ki "draupadI ke maMdira meM pratimA thI to usako siddhAyatana na kahA aura jina ghara kyoM kahA " / uttara - are mUDha ! jinagRha to arihaMta Azrita nAma hai, aura siddhAyatana siddha Azrita nAma hai; isameM bAdhA kyA hai ? phira jeThA likhatA hai "dharmAsti-adharmAsti vagairaha anAdi siddha ke nAma kaha kara unako siddha ThaharA ke tuma vaMdanA kyoM nahIM karate ho" uttara - siddhAyatana zabda ke artha | ke sAtha inakA kucha bhI saMbaMdha nahIM hai / to unako vaMdanA kyoM kara hogI ? kadApi nA | hogI; paraMtu tuma DhUMDhiye 'namo siddhANaM' kahate ho tabato tuma dharmAsti - adharmAsti ko hI | namaskAra karate hoge ! aisA tumhAre mata mutAbika siddha hotA hai / phira jeThe ne likhA hai ki "anaMte kAla kI sthiti hai, aura svayaM siddha, vinA kare hue, isa vAste siddhAyatana kahiye" uttara anAdikAla kI sthitivAlI aura svayaMsiddha aisI to aneka vastu yathA vimAna, narakAvAsa, parvata, dvIpa, samudra, kSetra, inako to kisI jagaha bhI siddhAyatana nahIM kahA hai; isa vAste jeThe kA likhA artha sarvathA hI jhUThA hai / yadi DhUMDhiye hRdaya cakSu ko khola ke dekheMge, to mAlUma ho jAvegA, ki kevala zAzvatI jina pratimA ke bhuvana ko hI zAstroM meM siddhAyatana kahA huA hai, aura isI vAste siddhAyatana zabda kA jo artha TIkAkAroM ne kiyA hai, so satya hai; aura jeThe kA kiyA artha satya nahIM hai / aura jeThe ne likhA hai ki "vaitADhya parvata ke Upara ke nava kUToM meM se eka ko hI siddhAyatana kahA hai, zeSa ATha ko nahIM; usakA kAraNa yaha hai ki zeSa kUTa devadevI 1 zAkhatI azAkhatI jina pratimA Azrita nAmAMtara meda hai paraMtu prayojana eka hI hai / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 samyaktvazalyoddhAra adhiSThita haiM, isa liye inake nAma aura aura kahe haiM; aura isa kUTa Upara kucha nahIM hai / isa vAste isako siddhAyatana kUTa kahA hai, "isakA uttara-are kumatio ! batAo to sahI, kahA~ kahA hai ki dUsare kUToM para devadeviyAM haiM / aura isa kUTa Upara nahIM hai, manaHkalpita bAte banA ke asatya sthApana karanA cAhate ho; so to kabhI bhI honA nahIM hai, paraMtu Upara ke lekha se to siddhAyatana nAma ko puSTi milatI hai / kyoMki jisa kUTa ke Upara siddhAyatana hotA hai, usI kUTa ko zAstrakAra ne siddhAyatana kUTa kahA hai| tathA zrIjIvAbhigamasUtra meM siddhAyatana ko vistArapUrvaka adhikAra hai, so jarA dhyAna lagA ki paDhoge to spaSTa mAlUma ho jAvegA ki usameM .108. zAzvata jinabiMba hai, aura anya bhI chatradhAra cAmaradhAra vagairaha bahuta devatAoM kI mUrtiyAM haiM / isa se yahI nizcita hotA hai ki siddha pratimA ke bhavana ko hI siddhAyatana kahA hai| tathA kaI DhUMDhiye siddhAyatana meM zAzvatI jina pratimA mAnate haiM, aura usa ko siddhAyatana hI kahate hai| paraMtu jeThe ne to isa bAta kA bhI sarvathA niSedha kiyA hai / / isa se yahI mAlUma hotA hai ki bezaka jeThamalla mahA bhArI karmI thA / iti / 10. gautama svAmI aSTApada para caDhe. : dazaveM prazna meM jeThA kumati likhatA hai ki "bhagavaMta ne gautamasvAmI ko kahA ki | tuma aSTApada kI yAtrA karo to tumako kevalajJAna hogA" yaha likhanA mahA asatya hai zAstroM meM to aise likhA hai ki "ekadA zrIgautamasvAmI bhagavaMta se judA kisI sthAna meM gaye the, vahAM se jaba bhagavaMta ke pAsa Ae taba devatA paraspara bAteM karate the ki bhagavaMta ne Aja vyAkhyAnAvasara para aise kahA hai ki jo bhUcara apanI labdhi se zrIaSTApada parvata kI yAtrA kare so usI bhava meM muktigAmI hogA' yaha bAta suna kara zrIgautamasvAmI ne aSTApada jAne kI bhagavaMta ke pAsa AjJA maaNgii| taba bhagavaMtane bahuta lAbhakA kAraNa jAna kara AjJA dI / jaba yAtrA kara ke tApasoM ko pratibodha ke bhagavaMta samIpa Ae taba (1500) tApasoM ko kevalajJAna prApta haA jAna kara zrIgautamasvAmI udAsa hue ki mujhe kevalajJAna kaba hogA ? taba zrIbhagavaMta ne drumapatrikA adhyayana tathA zrIbhagavatIsUtra meM cirasaMsiThThosi meM goyamA ityAdi pAThokta kaha ke gautama ko svastha kiyA / yaha adhikAra zrIAvazyaka, uttarAdhyayana niyukti, tathA bhagavatIvRtti meM kahA hai| paraMtu bhAgyahIna jeThe ko kaise dikhe ? kaue kA svabhAva hI hotA hai ki drAkSA ko choDa kara gaMdagI meM coMca denA / jeThA likhatA hai ki "bhagavaMta ne pAMca mahAvrata aura paMcavIsa bhAvanArUpa dharma zreNika, koNika, zAlibhadra, Adi ke Age kahA hai paraMtu jinamaMdira banavAne kA upadeza diyA nahIM hai"| yaha likhanA mUrkhatA kA hai / kyA inake pAsa se maMdira banavAne kA inako hI upadeza denA bhagavaMta kA koI jarUrI kAma thA ? tathApi una ke banAye jinamaMdiroM kA adhikAra sUtroM meM bahuta jagaha hai tathA hi - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAvazyakasUtra tathA yogazAstra meM zreNikarAjA ke banAye jinamaMdiroM kA adhikAra hai| zrImahAnizIthasUtra meM kahA hai ki jinamaMdira banavAne vAlA bArahaveM devaloka taka jAtA hai, yataH - kAuMpi jiNAyayaNehiM, maMDiyaM savvameyaNIvarTa / dANAicaukkeNa saDho gaccheja aJcayaM jAva na paraM / / bhAvArtha - jinamaMdiroM se pRthivI paTTako maMDita kara ke aura dAnAdika cAroM (dAna, zIla, tapa, bhAvanA) se zrAvaka acyuta (bArahaveM) devaloka taka jAve, isase uparAMta na jaave| zrIAvazyakasUtra meM vaggura zrAvakane zrIpurimatAlanagara meM zrImallinAthajI jinamaMdira banavA ke bahuta parivAra sahita jinapUjA kI aisA adhikAra hai, yataH - tattIyapurimatAle, vagguraisANaaJcaepaDimaM / mallijiNAyayaNapaDimA, annaaevNsibhugotthii| zrIAvazyaka meM bharatacakravartI ke banavAye jinamaMdira kA adhikAra hai, yataH - thubhasayabhAugANaM, cauvIsaM ceva jiNaghare kAsi / / savvajiNANaM paDimA, vaNNa-pamANehiM niyaehiM / bhAvArtha - ekasau bhAI ke ekasau stUpa aura cauvIsa tIrthaMkara ke jinamaMdira usa meM sarva tIrthaMkara kI pratimA apane apane varNa tathA zarIra ke pramANasahita bharatacakravartI ne zrIaSTApadaparvata Upara bnaaii| isI sUtra meM udAyanarAjA kI prabhAvatI rAnI ne jinamaMdira banavAyA aura nATakAdi jinapUjA kI aisA adhikAra hai, yata - ___ aMteuraceiyaharaM kAriyaMprabhAvatieNhAtA tisaMjhaM aJceiannayAdevINaJcai rAyA vINaM vAyei bhAvArtha - prabhAvatI rAnI ne aMtepura (apane rahane ke mahala) meM caityaghara arthAt jinamaMdira karAyA / prabhAvatI rAnI snAna kara ke prabhAta madhyAhna sAyaMkAla tIna vakta usa maMdira meM arcA (pUjA) karatI hai / ekadA rAnI nRtya karatI hai aura rAjA Apa vINA vajAtA hai| __ prathamAnuyoga meM aneka zrAvaka zrAvikAoM kA jinamaMdira banAne kA tathA pUjA karane kA adhikAra hai| isI sUtra meM dvArikA nagarI meM zrIjinapratimA pUjane kA bhI adhikAra hai| zAlibhadra ke ghara meM jinamaMdira tathA ratnoM kI pratimA thIM aura vaha maMdira zAlibhadra ke pitA ne aneka dvAro se suzobhita deva vimAna kara ke sadRzya banAyA thaa| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 "yataH zAlibhadra caritreH pradhAnAnekadhAratna- mayArhadvimbahetave / devAlayaM ca cakre'sau nijacaitya- gRhopamam // 50 // upara mutAbika kathana hai to kyA jeThe mUDhamati ne zAlibhadra kA caritra nahIM | dekhA hogA ? kadApi DhUMDhiye kaheM ki hama zAlibhadra kA caritra nahIM mAnate haiM to | battIsasUtra meM zAlibhadra kA adhikAra kisI jagaha nahIM hai / tathApi jeThe mUDhamati ne | zAlibhadra kA adhikAra isa prazna ke cauthe prazna meM likhA hai to kyA jeThe ke bApa ke pustaka meM zAlibhadra kA adhikAra hai ki jisa meM likhA hai ki zAlibhadra ne jinamaMdira nahIM banAyA hai / jeThA kumati likhatA hai ki "bhagavaMta ne zreNika ko kahA ki tU cAra bola kare to naraka meM na jAve / paraMtu aise nahIM kahA hai ki jinamaMdira banAne, yAtrA kare to naraka meM na jAve" isa kA uttara tIrthaMkaramahArAja kI bhakti baMdanA kara, caudaha hajAra sAdhuoM kI | bhakti vaMdanA kara, jisase tU naraka meM na jAve, aise bhI to bhagavaMta ne nahIM kahA hai / aba vicAranA cAhiye, ki bhagavaMta kI tathA sAdhuoM kI bhakti vaMdanA naraka dUra karane | samartha nahIM huI, to yAtrA karane se naraka dUra kaise hogA ? isa vAste bhagavaMta ne yaha kArya nahIM kahA hai / samyaktvazalyoddhAra aura jeThe mUDhamati ke likhane mutAbika to bhagavaMta kI tathA sAdhuoM kI baMdanA bhakti se bhI kucha phala nahIM hotA hai, kyoMki yaha kArya bhI bhagavaMta ne zreNika rAjA ko nahIM kahA hai / to are DhUMDhiyo ! muMha bAMdha kara loggasa, namutthuNaM, navakAramaMtra kisa vAste paDhate ho ? isa se kucha tumhAre mata mutAbika tumhArI (nizcaya huI ) narakagati dUra hone vAlI nahIM hai ! tathA yaha bAta battIsasUtroM meM nahIM hai, tathApi jeThe ne kyoM likhI hai ? | kyoMki anya sUtragraMtha tathA prakaraNAdi ko to DhUMDhiye mAnate hI nahIM haiM / jeThamala DhUMDhaka likhatA hai ki "sUryakiraNa ke pudgala hAtha meM nahIM Ate haiM to | unako pakaDa kara gautamasvAmI kisa taraha caDhe ? " usako hama pUchate haiM ki jo jIva calatA hai usako dharmAstikAya sahAyatA dete hai, aisA jainazAstroM meM kahA hai, to kyA jIva dharmAstikAya ko pakar3a ke calatA hai ? nahIM, isI taraha jaMghAcAraNAdi labdhi | vAle sUryakiraNoM kI nizrAya avalaMbana kara utpatate haiM, arthAt Urdhvagamana karate haiM / | usI taraha gautamasvAmI bhI aSTApada parvata para caDhe haiM / aura zrIbhagavatIsUtra meM to jaMghAcAraNa vidyAcAraNa donoM kA hI adhikAra hai / paraMtu | upalakSaNa se anya bhI bahuta se cAraNamuni jainazAstroM meM kahe haiM, unake nAma - vyomacAraNa, jalacAraNa, puSpacAraNa, zreNicAraNa, agnizikhAcAraNa, dhUmracAraNa, bahuta se DhUMDhiye zAlibhadra kA adhikAra mAnateM haiM / 1 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ markaTataMtucAraNa, cakramaNajyotirazmicAraNa, vAyucAraNa, nihAracAraNa, meghacAraNa, | osacAraNa, phalacAraNa, ityAdi inameM tiryak athavA Urdhvagamana karane vAste dhUma ko AlaMbana kara ke jo askhalita gamana kare una ko dhUmacAraNa kahate haiM / caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArAdika kI tathA anya kisI bhI jyotiH kI kiraNoM kA Azraya karake gamanAgamana kare unako cakramaNa jyotirazmicAraNa kahate haiM / sanmukha athavA parAGmukha jisa dizA meM vAyu (pavana) jAtA ho usa dizA meM usI AkAza | pradeza kI zreNi ko Azraya kara ke usa ke sAtha hI cale una ko vAyucAraNa kahate haiM / isI taraha jaMghAcAraNa sUrya ke kiraNoM kI nizrAya kara ke avalaMbana kara ke utpatate / haiM, zrIbhagavatIsUtra ke tIsare zataka ke pAMcaveM uddeza meM kahA hai ki saMgha ke kArya vAste | sAdhulabdhi phore to prAyazcitta nahIM lagatA hai, yata 47 - se jahA nAmae keti purise asicammapAyaggahAya gacchejjA evameva aNagArovi bhAviappA asicammapAya hatthakiJcaeNaM appANeNaM uDhavehAsaM uppaijA ? haMtA uppaijjA / / artha - jaise koI puruSa asi (talavAra) aura carmapAtra (DhAla ) grahaNa kara ke jAve vaise bhAvitAtmA anagAra asi carmapAtra hAtha meM hai jisake aisA, saMghAdika ke kArya | vAste Urdhva AkAza meM utpate jAve ? hAM gautama ! jAve / isa taraha bhagavaMta ne kahA hai tathApi jeThA matihIna likhatA hai ki labdhi phorane se | sarvatra prAyazcitta lagatA hai, isa vAste jeThe kA likhanA sarvathA jhUTha hai I isa prazna ke aMtameM 1500 tApasakevalI hue haiM / isa bAta ko jhUThI ThaharAne vAste jeThamala likhatA hai ki "mahAvIrasvAmI kI to sAtasau kevalI kI saMpadA hai aura jo gautamasvAmI ke ziSya kahoge to usake bhI siddhAMta meM jagaha jagaha pAMcasau ziSya kahe haiM / " uttara mahAvIrasvAmI ke ziSya sAtasau kevalImokSa gaye haiM so satya hai / paraMtu gautamasvAmI ke ziSya unase judA haiM, yaha bAta samajha meM nahIM AI so mithyAtva kA udaya hai / aura gautamasvAmI ke pAMcasau ziSya siddhAMta meM jagaha jagaha kahe haiM aise jeThamala ne likhA hai so asatya hai / kyoMki kisI bhI sUtra meM gautamasvAmI ke pAMcasau ziSya nahIM kahe haiM / 1 aura 'zrIkalpasUtra meM gautamasvAmI kA jo pAMcasau ziSya kA parivAra kahA hai so | to dIkSA samaya kA hai paraMtu graMtho meM 50000 kevalI kI kula saMpadA gautamasvAmI kI varNana kI I kitaneka DhUMDhiye kalpasUtra ko vAMcate haiM paraMtu mAnate nahIM hai / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 11. namutthuNaM ke pichale pATha kI bAbata : jeThA mUDhamati 11 veM prazna meM likhatA hai ki, " namutthuNaM meM adhika pada DAle haiM " yaha likhanA jeThamala kA asatya hai, kyoMki hamane namutthuNaM meM koI bhI pada baDhAyA nahIM hai, namutthuNaM to bhAva arihaMta kI stuti hai, aura jo aMta kI gAthA hai so dravya arihaMta kI stuti hai| DhUMDhiye dravya arihaMta ko vaMdanA karanI niSedha karate haiM, kyoMki DhUMDhiye una ko asaMjatI samajhate haiN| isa se mAlUma hotA hai ki DhUMDhiyoM kI buddhi hI bhraSTa hoI huI hai| zrInaMdisUtra meM 26 AcArya jinameM 24 svarga meM devatA hue haiM unako namaskAra kiyA hai to namutthuNaM ke pichale pATha meM kyA mithyA hai ? yadi DhUMDhiye isI kAraNa se naMdisUtra ko bhI jhUThA kaheMge to jarUra unhoMne mithyAtva rUpa madirApAna kara ke jhUThA bakavAda karanA zurU kiyA hai aise mAlUma hovegA / tathA apane guru ko jo mara gae haiN| thApakaninhava hone se hamArI samajha mutAbika to naraka tiryNcaadi| gati meM gaye hoge| mUrkha DhUMDhiye una ko devagati meM gaye samajha kara unako vaMdanA kyo karate haiM ? kyoMki vaha to asaMyatI, avirati, apaJcakravANI haiM ! kadApi DhUMDhiye kaheM, ki hama to gurupada ko namaskAra karate haiM, to are mUDhoM, hamArI vaMdanA bhI to tIrthaMkara pada ko hI hai aura so satya hai tathA isIse dravya nikSepA bhI baMdanIya siddha hotA hai| zrIAvazyakasUtra meM namutthuNaM kI pichalI gAthA sahita pATha hai, aura usI mutAbika hama kahate haiM, isavAste jeThekumati kA likhanA bilakula mithyA hai / prazna ke aMta meM namutthuNaM iMdrane kahA hai, isa bAbata niHprayojana lekha likha kara jeThamala ne apanI mUDhatA jAhira kI hai| prazna ke aMtargata dravya nikSepA vaMdanIya nahIM hai aise jeThene ThaharAyA hai so pratyakSa mithyA hai kyoMki zrIThANAMgasUtra ke cauthe ThANe meM cAra prakAra ke satya kahe haiM, yata - cauvvihe sacce paNNatte / nAmasacce, ThavaNA saJce, davvasacce bhAvasaJce / / artha - cAra prakAra ke satya kahe haiM: 1. nAmasatya, 2. sthApanAsatya, 3. dravyasatya 4. bhAvasatya / isa sUtrapATha meM dravyasatya kahA hai aura isase dravya nikSepA satya hai aise siddha hotA hai jeThamala ne likhA he ki "AgAmI kAla ke tIrthaMkara aba taka avirati, apaJcakkhANoM cAroM gati meM ho unako vaMdanA kaise ho ?" uttara - zrIRSabhadevajI ke samaya meM Avazyaka meM cauvisatthA thA yA nahIM ? yadi thA, to usameM anya 23 tIrthaMkaroMko zrIRSabhadevajI ke samaya ke sAdhu zrAvaka namaskAra karate the ki nahIM ? DhUMDhiyoM ke kathanAnusAra to vaha anya 23 tIrthakara vaMdanIya nahIM hai aise ThaharatA hai aura zrIRSabhadeva bhagavAna ke samaya ke sAdhu zrAvaka to cauvisatthA kahate the aura hone vAle 23 tIrthaMkaroM ko namaskAra karate the, yaha pratyakSa hai / isa vAste are mUDha DhUMDhiyo ! Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 | zAstrakAra ne dravya nikSepA vaMdanIya kahA hai isameM koI zaka nahIM hai / jarA aMtardhyAna ho kara vicAra karo aura kumatajAla ko tajo / 12. cAroM nikSepase arihaMta vaMdanIya hai isa bAbata : bArahaveM prazna kI Adi meM mUDhamati jeThamala ne arihaMta AcArya aura dharma ke Upara | cAra nikSepe utAre haiM so bilakula jhUThe haiM, isa taraha zAstroM meM kisI jagaha bhI nahIM utAre haiM / aura nAma arihaMta kI bAbata " RSabhozAMto nemovIro" ityAdi nAma likha kara jeThe | ne zrIvItarAga bhagavaMta kI mahA avajJA kI hai / so usa kI mahA mUr3hatA kI nizAnI hai aura isI vAste hamane usa ko mUr3hamati kA upanAma diyA hai / jeThamala ne likhA hai, ki " kevala bhAva nikSepA hI vaMdanIya hai, anya tIna nikSepa vaMdanIya nahIM haiM" paraMtu yaha usa kA likhanA siddhAMtoM se viparIta hai, kyoMki siddhAMtoM meM cAroM nikSepa vaMdanIya kahA hai / jeThe ninhavane likhA hai ki " tIrthaMkaro ke jo nAma haiM so nAma saMjJA haiM, nAma nikSepA nahIM, nAma nikSepA to tIrthaMkaroM ke nAma jisa anya vastu meM ho so hai / " isa | lekha se yahI nizcaya hotA hai ki jeThe ajJAnI ko jainazAstro kA kiMcita mAtra bhI bodha nahIM thA / kyoMki zrIanuyogaddhArasUtra meM kahA hai, yata jattha ya jaM jANejjA, nikkhevaM nikkhive niravasesaM / - jatthaviya na jANejjA, caukkayaM nikkhive tattha ||9|| artha - jahAM jisa vastu meM jitane nikSepa jAne vahAM usa vastu meM utane nikSepa kare, aura | jisa vastu meM adhika nikSepa nahIM jAna sake to usa vastu meM cAra nikSepa to avazya kare / aba vicAranA cAhiye ki zAstrakAra ne to vastu meM nAma nikSepA kahA hai aura jeThA mUDhamati likhatA hai ki jo vastu kA nAma hai so nAma nikSepA nahIM, nAma saMjJA hai / | to ina maMdamati ko itanI bhI samajha nahIM thI, ki nAma saMjJA meM aura nAma nikSepe meM kucha pharaka nahIM hai ? zrIThANAMgasUtra ke cauthe ThANe meM nAma, sthApanA, dravya aura bhAva yaha cAra prakAra kI | satyabhASA kahI hai jo prathama likha Ae hai / zrI ThANAMgasUtra ke daza meM ThANe meM daza prakAra kA satya kahA haiM tathA zrIpannavaNAjIsUtra ke bhASA pada meM bhI daza prakAra ke satya kahe haiM / unameM sthApanA sacca kahA hai so pATha yaha hai / jaNavaya-sammaya-ThavaNA, - nAme-rUve dasavihe sacce paNNatte taMjahA 1 | paDuccasacceya / vavahArabhAvajoe, dasame uvammasacceya / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra artha daza prakAra ke satya kahe haiM, tadyathA / 1. janapadasatya, 2. sammatasatya, 3. sthApanAsatya, 4. nAmasatya, 5. rUpasatya, 6. pratItasatya, 7. vyavahArasatya, 8. bhAvasatya, 9. yogasatya, aura 10. dazavA~ upamAsatya / isa sUtra pATha se sthApanA nikSepA satya aura vaMdanIya ThaharatA hai / tathA cauvIsa | jina kI stavanA rUpa logassakA pATha uccAraNa karate hue RSabhAdi cauvIsa prabhu ke nAma prakaTapane kahate haiM aura vaMdanA karate haiM so vaMdanA nAma nikSepa ko hai / tathA zrI RSabhadeva bhagavAn ke samaya meM cauvIsatthA par3hate hue anya 23 jinako dravya nikSepa vaMdanA hotI thI aura kAusagga karane ke AlAve meM "arihaMta ceiyANaM karemi kAusaggaM | gaMdaNavattiAe" ityAdi pATha paDhate hue sthApanA nikSepA vaMdanIya siddha hotA hai / aura | yaha pATha zrIAvazyakasUtra meM hai / isa AlAve ko DhUMDhiye nahIM mAnate hai / isa vAste | una ke mastaka para AjJAbhaMga rUpa vajradaMDa kA prahAra hotA hai / 50 - zrIbhagavatIsUtra kI Adi meM zrIgaNadharadeva ne brAhmI lipi ko namaskAra kiyA hai so | jaise jJAna kA sthApanA nikSepA vaMdanIya hai vaise hI zrItIrthaMkaradeva kA sthApanA nikSepA bhI vaMdanA karane yogya hai / tathA are DhUMDhiyo ! tuma jaba 'logassaujjoagare' paDhate ho taba "arihaMte kittaissaM " / isa pATha se cauvIsa arihaMta kI kIrtanA karate ho, so cauvIsa arihaMta to isa | vartamAnakAla meM nahIM hai to tuma vaMdanA kina ko karate ho ? yadi tuma kahoge ki jo | cauvIsa prabhu mokSa meM haiM una kI hama kIrtanA karate haiM to vaha arihaMta to aba siddha haiM / | isavAste 'siddhe kittaissa' kahanA cAhiye / paraMtu tuma aise kahate nahIM ho ? kadApi kahoge ki atIta kAla meM jo cauvIsa tIrthaMkara the una ko vaMdanA karate haiM to atIta kAla meM jo vastu ho gaI so dravya nikSepA hai; aura dravyanikSepe ko to tuma vaMdanIya nahIM mAnate ho / to batAvo tuma vaMdanA kina ko karate ho ? yadi aise kahoge ki atIta kAlameM jaise arihaMta the vaise apane mana meM kalpanA kara ke vaMdanA karate haiM, to vaha sthApanA nikSepA hai / aura sthApanA nikSepA to tuma mAnate nahIM ho, to batAo tuma baMdanA kina ko karate ho ? aMta meM | isa bAta kA tAtparya itanA hI hai ki DhUMDhiye ajJAna ke udaya se aura dveSabuddhi se bhAva nikSepe binA anya nikSepe vaMdanIya nahIM mAnate haiM paraMtu una ko vaMdanA jarUra karanI par3atI haiM aura sthApanA arihaMta ko AnaMda zrAvaka, aMbaDa tApasa, mahAsatI draupadI, vaggura zrAvaka, tathA prabhAvatI pramukha aneka zrAvaka zrAvikAoM ne aura zrIgautamasvAmI, | jaMghAcAraNa, vidyAcAraNAdi aneka muniyoM ne, tathA sUryAbha, vijayAdi aneka devatAoM ne vaMdanA kI hai, una ke adhikAra sUtroM meM prasiddha haiM / zrImahAnizIthasUtra meM kahA hai| ki sAdhu pratimA ko vaMdanA na kare to prAyazcitta Ave / isa taraha nAma aura sthApanA vaMdanIya haiM, to dravya aura bhAva vaMdanIya haiM isa meM kyA Azcarya ! Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeThamala likhatA hai ki "kRSNa tathA zreNika ko AgAmI cauvIsI meM tIrthaMkara hone kA jaba bhagavaMta ne kahA taba una ko dravya jina, jAna kara kisI ne vaMdanA kyoM nahIM kI ?" -yaha likhanA bilakula viparIta hai| kyoMki usa ThikAne vaMdanA karane vA na karane kA adhikAra nahIM hai / tathApi jeThe ne svamati kalpanA se likhA hai, ki kisI ne vaMdanA nahIM kI hai to batAoM aise kahAM likhA hai ?* aura mallikumArI strI veSa meM thI / isa vAste vaMdanIya nahIM vaise hI usakI strIveSa kI pratimA bhI vaMdanIya nahIM tathA strI tIrthaMkarI kA honA Azcarya meM ginA jAtA hai| isa vAste so vidhyanuvAda meM nahIM A sakatA hai| * zrIprathamAnuyogaH zAstra jisameM itanI bAtoM kA honA zrIsamavAyAMgasUtra tathA 'zrInaMdisUtra meM pharamAyA hai| tathA hi :se ki taM mUlaDhamANuoge etthaNaM arahatANaM bhagavaMtANaM pUvvabhavA devalogagamaNANi AucavaNANi jammaNANia-abhiseya-rAyavarasirIo sIAo pavvajAotavoyabhattAkevalaNANuppAotitthapavattaNANiya saMghayaNa saMThANa uccatta Au vanna vibhAgo sIsA gaNA gaNaharA ajA pavattaNIo saMghassa cauvihassa jaM vAvi parimANaM jiNAmaNa pajava ohinANi sammattasuyanANiNoya vAI aNuttara gaiya jattiyA siddhA pAvovagaoya jo jahiM jattiyAI bhattAI cheittA aMtagaDo muNivaruttamo tamaraogha vippamukkA siddhi paha maNuttaraM ca pattA ee anneya evamAiyA bhAvA mUla paDhamANuoge kahiA Adya vijaMti paNNavijaMti se taM mUlapaDhamANuoge bhAvArtha - mUlapaDhamAnuyoga meM arihaMta bhagavaMta ke pUrvabhava deva loka gamana AukhAcyavana janma abhiSeka rAjya lakSmI dIkSA kI pAla kI dIkSA tapa kevalajJAna tIrtha kI pravRtti saMghayaNa saMThANa UMcAI AukhA varNa ziSya gaccha gaNadhara AryA baDI sAdhvI cAra prakAra ke saMgha kA AcAravicAra kevalI manaHparyaMta jJAnI avadhi jJAnI mati jJAni zruta jJAnI vAdI anuttara vimAna meM jAne vAle jitane sAdhu, jitane sAdhu karma kSaya kara ke mokSa gaye, pAdapopagamana anazana kA adhikAra jo jahAM jitane bhakta kara ke antakRt kevalI hue munivara uttama ajJAna raja rahita pradhAna mokSamArga ko prApta hue ityAdi aura bhI bahuta bhAva mUla prathamAnuyogazAstra meM kahe haiN| usameM tathA triSaSTi zalAkA puruSa caritrAdi zAstroM meM likhA hai ki : "ekadA bharatacakravartI ne zrI RSabhadeva ko pUchA ki hai bhagavan ! isa samavasaraNa meM koI aisA bhI jIva hai, jo ki isa avasarpiNI meM tIrthakara hogA taba bhagavanta ne kahA ki he bharata ! tere putra marici kA jIva isa bharatakSetra meM tripRSTha nAmA prathama vAsudeva hogA / mUkA rAjadhAnI meM cakravartI hogA, aura isI bharatakSetra meM isI avasarpiNI meM mahAvIra nAmA cauvIsavA~ tIrthaMkara hogA / yaha suna kara bhagavanta ko namaskAra karake marici ke pAsa jA kara kahA ki he marici maiM tere vAsudevapane ko namaskara nahIM karatA hUM, cakravartIpane ko namaskAra nahIM karatA hUM, parantu tU isa avasarpiNI meM mahAvIra nAmA caubIsavA~ tIrthakara hogaa| meM terI usa avasthA ko namaskAra karatA huuN| aise kaha kara marici ko tIna pradakSiNApUrvaka bharata cakrI ne namaskAra kiyA / aneka DhUMDhiye yaha bAta mAnate haiM, aura parSadA meM sunAte bhI haiM / tathApi yadi dU~Dhiye yaha bAta nahIM mAnate haiM, to hama una se pUchate haiM ki batAo zrImahAvIrasvAmI ke jIvane kisa jagaha kisa samaya kisa kAraNa se aisA karma upArjana kiyA ki jisa ke prabhAva se zrImahAvIrasvAmI ke bhava meM brAhmaNI kI kUkha meM paidA honA paDA ? jaba aise 2 pratyakSa pATha haiM to phira maMda mati'jeThe ke likhane se dravya nikSepA vaMdanIya nahIM hai aise mAnane vAloM ko mahA mithyA dRSTi kahane meM kyA kucha atyukti hai ? nahIM / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra tathA jeThe ne bhadrika jIvoM ko bhulAne vAste likhA hai, ki " zrI samavAyAMgasUtra meM vartamAna cauvIsa jina ke nAma kahe haiM, vahAM vaMde zabda kahA hai / kyoMki ve bhAva nikSepe vaMdanIya haiM, aura anAgata cauvIsa jina ke nAma kahe haiM, vahAM vaMde zabda kahA nahIM hai / | kyoMki ve dravya nikSepe haiM / isa vAste vaMdanIya nahIM hai" yaha likhanA bilakula jhUThA hai 1 kyoMki zrIsamavAyAMgasUtra meM vartamAna tathA anAgata donoM hI caubIsa jina ke nAmoM me vaMde zabda nahIM hai / tathA jeThe mUr3hane itanA bhI vicAra nahIM kiyA hai ki kadApi vartamAna | caubIsa jina ke nAma meM vaMde zabda ho, to bhI usa se to nAma nikSepe ko vaMdanA hai; paraMtu bhAva nikSepA to vahAM hai hI kahAM ? 52 tathA gAMgeya anagAra kI bAbata jeThene jo likhA hai, so bhI usa kI naya nikSepe | kI ajJatA kA sUcaka hai, kyoMki gAMgeya anagAra bhAva arihaMta kI zaMkA hone se | pahile vaMdanA nahIM kI aura parIkSA kara ke zaMkA dUra ho gaI taba vaMdanA kI / isa se tumhArA paMtha kyA siddha hotA hai ? kyoMki vahAM to dravya nikSepe ko vaMdanA karane kA kucha kAraNa hI nahIM hai / 11 tathA jeThe ne likhA hai, ki zrItIrthaMkara deva gRhavAsa meM vaMdanIya nahIM haiM" yaha | likhanA bhI jeThe kA jainazAstroM kI anabhijJatA kA sUcaka hai / kyoMki prabhu ko garbhavAsa | se le ke iMdrane vAraMvAra namaskAra kiyA / aisA adhikArasUtroM meM ThikAne ThikAne AtA hai, aura zAstrakAroM ne devatAoM ko mahAvivekI ginA hai / zrIdazavaikAlikasUtra kI prathama gAthA meM hI likhA hai ki isa gAthA meM aise kahA hai ki jisa kA mana sadA dharma meM vartatA hai, usa ko | devatA bhI namaskAra karate haiM / api zabda kara ke yaha sUcanA kI hai, ki manuSya kare | isa meM to kahanA hI kyA ? isa lekha ke anusAra manuSya se adhika vivekI devatA Thaharate haiM / isa vAste devatAoM ke svAmI iMdra ne garbhavAsa se le ke namaskAra kiyA hai, to manuSya ko karane yogya hai isa meM kyA Azcarya ? dhammo maMgala mukki ahiMsA saMjamo tavo / devAvi taM namasaMti jassa dhamme sayA maNo || 1 || tathA jeThA likhatA hai ki " jamAlI ko tathA gozAlA Adi ko jina mArga ke pratyanIka jAna ke una ke ziSya una ko choDa ke bhagavaMta ke pAsa Ae, paraMtu kisI ne bhI una | ko dravyaguru jAnake namaskAra nahIM kiyA / isa vAste dravya nikSepA vaMdanIya nahIM hai" uttara - vAha re akala ke duzmana ! tuma ko itanA bhI jJAna nahIM hai, ki jisakA bhAva 1 pradyumnakumAracaritra meM nAradajI ne zrInemanAtha bhagavAna ko gRhavAsa meM namaskAra karane kA adhikAra AtA hai, paraMtu gRhavAsa meM tIrthaMkara ko koI bhI namaskAra nahIM karatA hai yaha pATha kisa DhUMDhaka purANa kA hai ? Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikSepA zuddha hai, usa kA nAma, sthApanA, tathA dravya vaMdane pUjane yogya haiM / paraMtu jisa kA bhAva azuddha hai usa kA nAma, sthApanA tathA dravya nikSepA bhI azuddha hai / isa vAste so vaMdane pUjane yogya nahIM hai / aura isI vAste jamAlI gozAlA Adi vaMdanIya nahIM hai / kyoMki una kA bhAva nikSepA azuddha hai / jaise tuma DhUMDhiye jaina sAdhu kA nAma dharAte ho aura thoDA sA jaina sAdhu ke sadRza upakaraNAdi veSa rakhate ho, paraMtu zuddha | paraMparA vAle samyagdRSTi zrAvaka tumako mAnate nahIM hai / vaise hI jamAlI gozAlA Adi kA bhI jAna lenA / tathA tumhAre kupaMtha meM bhI jo phaMse hue hai, jaba una ko yathArtha zuddha | jainadharma kA jJAna hotA hai, usI samaya jamAlI ke ziSyoM ki taraha tuma ko choDa ke zuddha jaina mArga ko aMgIkAra kara lete haiM, aura phira vaha tumhAre sanmukha dekhanA bhI pasaMda | nahIM karate haiM / phira jeThA likhatA hai, ki " jaise mare bharatAra kI pratimA se strI kI kucha bhI garaja nahIM saratI hai, vaise jina pratimA se bhI kucha garaja nahIM saratI hai / isa vAste sthApanA nikSepA vaMdanIya nahIM hai" isa kA uttara jisa strI kA bharatAra mara gayA ho, vaha strI | yadi Asana bichA kara apane pati kA nAma le to kyA usakI bhoga vA putrotpatti Adi kI garaja sare ? kadApi nahIM, taba to tuma DhUMDhakoM ko caubIsa tIrthaMkaroM kA jApa bhI nahIM karanA cAhiye, kyoMki isa se tumhAre mata mutAbika tumhArI kucha bhI garaja nahIM | saregI / vAha re jeThe mUDhamate ! tUne to apane hI Apa apane paga meM kuhADA mArA itanA hI nahIM paraMtu terA diyA daSTAMta jina pratimA ko lagatA hI nahIM hai / phira jeThamalajI kahate haiM, ki " ajIva rUpa sthApanA se kyA phAyadA hove ? " uttara jaise saMyama ke sAdhana vastra pAtrAdika ajIva haiM, paraMtu usa se cAritra sAdhA jAtA hai / | vaise hI jina pratimA kI sthApanA jJAnazuddhi tathA darzanazuddhi AdikA hetu hai / jisakA anubhava samyagdRSTi jIvoM ko pratyakSa hai, tathA jainazAstroM meM kahA hai ki lar3ake rAste meM | lakaDI kA ghoDA banA ke khelate ho, vahA~ sAdhu jA nikaleM to "terA ghoDA haTA leM aise usa ko ghoDA kahe, paraMtu lakaDI nA kahe / yadi lakaDI kahe to sAdhu ko asatya lage, | isa bAta ko prAyaH DhUMDhiye bhI mAnate haiM to vicAranA cAhiye ki isa meM ghoDApana kyA hai ? | parantu ghoDe kI sthApanA kI hai; to usako ghoDA hI kahanA cAhiye, isa vAste sthApanA satya samajhanI / tathA tuma DhUMDhiye khaMDa ke kutte, gau, bhaiMsa, baila, hAthI, ghoDe, suara, AdamI, vagairaha khilone khAte nahIM ho, unameM jIvapanA to kucha bhI nahIM hai, paraMtu jIvapane kI sthApanA hai, isa vAste khAne yogya nahIM hai / 'kyoMki isa se paMceMdrI jIva kI ghAta 1 53 kitaneka ajJAnI DhUMDhiye jina pratimA ke dveSa se Ajakala isa bAta ko bhI mAnane se inakArI hote haiM, yathA jilA lAhaura mukAma mAjhA paTTI meM sirIcaMda nAmA DhUMDhaka sAdhu ko eka mugala ne pUchA ki Apa kutte, gau, bhaiMsa, baila, vagairaha khaMDa ke khilaune khAte haiM ? javAba milA ki baDI khuzI se vAha ! aphasosa !!! Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 samyaktvazalyoddhAra jitanA pApa lagatA hai, aise tuma kahate ho / to isa kathanAnusAra tumhAre mAnane mutAbika hI sthApanA nikSepA siddha hotA hai / tathA zrI samavAyAMgasUtra, dazAzrutaskaMdhasUtra, dazavaikAlikAdi aneka sUtroM meM taiMtIsa AzAtanA meM guru saMbaMdhI pATa, pITha, saMthArA Adi ko paira laga jAve, to guru kI AzAtanA hove, aise kahA hai / isa pATha se bhI sthApanA nikSepA vaMdanIya siddha hotA hai, kyoMki yaha vastu bhI to ajIva hai| jaise pUrvokta vastuoM meM guru kI sthApanA hone se avinaya karane se ziSya ko AzAtanA lagatI hai, aura vinaya karane se ziSya ko zubhaphala hotA hai| aise hI zrIjina pratimA kI sthApanA se bhI jAna lenA / tathA devatAoM ne prabhu kI vaMdanA pUjA kI usa ko jIta AcAra meM gina ke usase devatA ko kucha bhI puNya baMdha nahIM hotA hai aisA siddha kiyA hai, paraMtu are mUrkha ziromaNi DhUMDhako ! jIta AcAra kisa ko kahate hai ? so bhI tuma samajhate nahIM ho, aura kucha bhI na bana Ave to itanA to avazyameva karanA / usa kA nAma " jIta AcAra" jaise zrAvakoM kA jIta AcAra hai ki madirA kA pAna nahIM karanA, do vakta pratikramaNa karanA vagairaha avazyakaraNIya hai / to usa se puNya baMdha nahIM hotA hai, aise kisa zAstrAmeM hai ? isa se to adhika puNya kA baMdha hotA hai| yaha bAta niHsaMzaya hai / tathA zrIjaMbUdvIpapannatti meM tIrtha kara ke janmamahotsava karane ko iMdrAdika devatA Ae haiM, vahAM akelA jIta zabda nahIM hai, kiMtu vaMdanA, pUjanA, bhakti, dharmAdi ko jAnake Ae likhA hai| aura uvavAisUtra meM jaba bhagavAn caMpAnagarI meM padhAre the vahAM bhI isI taraha kA pATha hai| paraMtu jeThe mUDhamati ko dRSTidoSa se yaha pATha dikhA mAlUma nahIM hotA hai| tathA mUrkha ziromaNi jeThA likhatA hai, ki " baniye loga apanA kulAcAra samajha ke mAMsabhakSaNa nahIM karate haiM / isa vAste una ko puNya baMdha nahIM hotA hai / " isa lekha se jeThe ne apanI kaisI mUrkhatA dikhalAI hai so thoDe se thoDI buddhi vAle ko bhI samajha meM A jAve aisI hai / are DhUMDhiyoM ! tumhAre mana se tuma ko usa vastu ke tyAga ne se puNya kA baMdha nahIM hotA hogA, paraMtu hama to aise samajhate haiM ki jitane sumArga aura puNya ke rAste hai, ve sarva dharmazAstrAnusAra hI haiM / isa vAste dharmazAstrAnusAra hI mAMsamadirA ke bhakSaNa meM pApa hai, yaha spaSTa mAlUma hotA hai / aura isa vAste sarva zrAvaka unakA tyAga karate haiM, aura pUrvokta abhakSya vastu ke tyAgane se mahA puNya bAMdhate haiN| tathA namutthuNaM kahane se iMdra tathA devatAoMne puNya kA baMdha kiyA hai yaha bAta bhI niHsaMzaya hai tathA iMdra ne bhI thUbha karA ke mahA puNya upArjana kiyA hai, aura anya zrAvakoM ne tathA rAjAoM ne bhI jinamaMdira karAye haiM, aura usa se sugatiprApta karI hai; jisa kA varNana prathama likha cUke haiN| phira jeThA likhatA hai ki " jina pratimA dekha ke zubha dhyAna paidA hotA hai, to mallinAthajI ko tathA una kI strIrUpa kI pratimA ko dekha ke rAjA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmAtura kyoM hue ? isa vAste sthApanA nikSepA vaMdanIya nahIM" uttara - mahAsatI rUpavaMtI sAdhvI ko dekha ke kitane hI duSTa puruSoM ke hRdaya meM kAmavikAra utpanna hotA hai, to isa se jeThe kI zraddhA ke anusAra to sAdhvI bhI vaMdanIya na ThaharegI ? tathA rUpavAn sAdhu ko dekha ke kitanIka striyoM kA mana Asakta ho jAtA hai balabhadrAdimunivat, to phira jeThe ke mAne mutAbika to sAdhu bhI vaMdanIya na ThaharegA ? aura bhagavAn ne to sAdhusAdhvI ko vaMdanA namaskAra karanA zrAvaka zrAvikAoM ko pharamAyA hai; isa vAste pUrvokta lekha se jeThA jinAjJA kA utthApaka siddha hotA hai| paraMtu isa bAta meM samajhane kA to itanA hI hai ki jina duSTa puruSoM ko sAdhvI ko dekha ke tathA jina duSTa striyoM ko sAdhu ko dekha ke kAma utpanna hotA hai, so una ko mohanI karma kA udaya aura khoTI gati kA baMdhana hai| paraMtu isa se kucha sAdhu, sAdhvI avaMdanIya siddha nahIM hote haiM, vaise hI mallinAthajI ko tathA una kI strIrUpa kI pratimA ko dekha ke 6 rAjA kAmAtura hue, so una ko mohanI karma kA udaya hai| paraMtu isa se kucha dravya nikSepA tathA sthApanA nikSepA avaMdanIya siddha nahIM hotA hai / tathA anArya logoM ko pratimA dekha ke zubha dhyAna kyoM nahIM hotA hai ? aise jeThe ne likhA hai, paraMtu usakA kAraNa to yaha hai ki usane pratimA ko apane zuddha devarUpa se jAnI nahIM hai / yadi jAna le to unako zubha dhyAna paidA ho, aura ve AzAtanA bhI kare nahIM sAdhuvat / tathA zrIuvavAisUtrameM kahA hai ki - taM mahAphalaM khalu arihaMtANaM bhagavaMtANaM nAma goyassavi savaNayAe / artha - arihaMta bhagavaMta ke nAma gotra ke bhI sunane se nizcaya mahAphala hotA hai| ityAdi sUtrapATha se bhI nAma nikSepA mahAphaladAyaka siddha hotA hai| are DhUMDhako ! Upara likhI bAtoM ko dhyAna dekara paDhoge, aura vicAra karoge to spaSTa mAlUma ho jAvegA ki cAroM hI nikSepe vaMdanIya hai; isa vAste jeThamala jaise kumatiyoM ke phaMdemeM na phaMsa ke zuddha mArga ko pahacAna ke aMgIkAra karo, jisase tumhArI AtmA kA kalyANa hogaa| // iti / 13. namUnA dekha ke nAma yAda AtA hai : jeThA mUDhamati terahaveM praznottara meM likhatA hai ki " bhagavaMta kI pratimA ko dekha ke bhagavAn yAda Ate hai| isa vAste tuma jinapratimA ko pUjate ho to karakaMDu Adi baila pramukha ko dekha ke pratibodha hue hai, to una baila Adi ko vaMdanIya kyoM nahIM mAnate ho ?" usakA uttara - are DhUMDhako ! hama jisake bhAva nikSepe ko vAMdate pUjate haiM, usa ke hI nAmAdi ko pUjate hai; aura zAstrakAroM ne bhI aise hI kahA hai| hama bhAva bailAdi ko pUjate nahIM hai; aura na pUjane yogya mAnate haiM / isI vAste una ke nAmAdi ko bhI nahIM 1 zrI rAyapaseNIsUtra tathA zrIbhagavatIsUtra meM bhI aise hI kahA hai / / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra pUjate haiM; paraMtu tumhAre mAne battIsa sUtroM meM to karakaMDu, dumukha, namirAjA, aura nagaI rAjA, kyA kyA dekha ke pratibodha huA; so hai nahIM aura anya sUtra tathA graMthoM ko to tuma mAnate nahIM ho to yaha adhikAra kahAM se lA ke jeThe ne likhA hai so dikhAo ? 56 tathA jeThA likhatA hai, ki " sUtroM meM caMpA pramukha nagariyoM kI sarva vastuoM kA varNana kiyA, paraMtu jinamaMdira kA varNana kyo nahIM kiyA ? yadi hotA to karate, isa | vAste usa vakta jinamaMdira hI nahIM" usa kA uttara- - zrIuvavAisUtra meM likhA hai ki caMpAnagarImeM "bahulA arihaMta ceiAiM" arthAt caMpAnagarI meM bahuta arihaMta ke maMdira haiM / | tathA zrIsamavAyAMgasUtra meM AnaMdAdika dazazrAvakoM ke jinamaMdira kahe haiM, aura | AnaMdAdine vAMde pUje haiM ityAdi aneka sUtrapATha haiM / tathApi mithyAtva ke udaya se jeThe ko dIkhA nahIM hai to hama kyA kareM ? uttara phira jeThA likhatA hai "Aja kala pratimA ko vaMdane vAste saMgha nikAlate ho to sAkSAt bhagavaMta ko vaMdane vAste kisI zrAvaka ne saMgha kyoM nahIM nikAlA" ? usa kA bhagavaMta ko vaMdanA karane pUjA karane ko ikaTThe ho kara jAnA usa kA nAma saMgha hai, so jaba bhagavaMta vicarate the taba jahAM jahAM samavasare the, vahAM vahAM usa usa nagara ke rAjA, rAjaputra, seTha, sArthavAha Adi baDe AMDabara se caturaMgiNI senA saja ke prabhu | ko vaMdanA karane vAste Aye the / so bhI saMgha hI hai jinake aneka dRSTAMta siddhAMtoM meM prasiddha haiM tathA bhagavaMta zrImahAvIrasvAmI pAvApurI meM padhAre taba nava malecchI jAti ke aura navalecchI jAti ke evaM aThAraha deza ke rAjA ikaThThe ho kara prabhu ko vaMdanA karane | vAste Aye haiM una ko bhI saMgha hI kahate haiM / paraMtu jeThe ko saMgha zabda ke artha kI bhI khabara nahI mAlUma detI hai / tathA prabhu jaMgama tIrtha the, grAmAnugrAma vihAra karate the, eka | ThikAne sthAyI rahanA nahIM thA / isa se una ko dUra vaMdanA karane vAste vizeSataH na gaye ho to isa meM kyA virodha hai ? - aura cauthe Are meM bhI sthAvaratIrtha ko vaMdanA karane vAste baDe 2 saMgha nikAlake | baDe ADaMbara se bharata cakravarttI Adi gaye haiM / vaise Ajakala bhI samyagdRSTi jIva saMgha nikAla ke yAtrA ke vAste jAte haiM, so prathama likha Aye haiM / phira jeThamala likhatA hai " siddhAMtoM meM sthavira bhagavaMta ko vItarAga samAna kahA hai, paraMtu pratimAko vItarAga samAna nahIM kahA hai / " usakA uttara - zrIrAyapaseNIsUtra meM suriyAbha ke adhikAra meM jahAM suriyAbha ne jinapratimA ke Age dhUpa kiyA hai, vahA~ | sUtrapATha meM kahA hai ki "dhuvaM dAuNa jiNavarANaM / artha-jinezvara ko dhUpa kara ke" to are kumatiyo ! vicAra karo isa ThikAne jinapratimA ko jinavara tulya ginI hai, tathA zrIuvavAisUtra meM bhI jinapratimA ko jinavara tulya kahA hai / so netra khola ke dekhoge to dIkhegA / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 phira jeThA likhatA hai " bhagavaMta ke samavasaraNa meM jaba devAnaMdA AI taba prabhu ne kahA hai ki "mama ammA" arthAt merI mAtA, paraMtu kahIM bhI merI pratimA aise nahIM kahA hai|" uttara-are mUrkha ! prabhu ko kAraNa vinA bolane kI kyA jarUrata thI ? devAnaMdA to apane pAsa AI taba zrIgotamasvAmI ke pUchane se merI mAtA aise kahA hai, vaise hI bhagavaMta kI pratimA ko prabhu ke pAsa koI lAyA hotA to prabhu " mama paDimA" aise bhI kahate isa meM kyA Azcarya hai ? phira jeThA likhatA hai " namUnA to bahuta vastuoM meM se thoDI dikhAnI usa kA nAma hai" paraMtu mUDha jeThe ne vicAra nahIM kiyA hai ki usa ko to lokabhASA meM 'banagI' kahate haiM, aura namUnA to mUla vastu jaisI ho vaisI dikhAnI usa ko kahate haiM, jaise vItarAga bhagavaMta zAMtamudrA sahita paryaMka Asane virAjate the, vaise zAMtamudrA sahita jo pratimA usa ko namUnA kahate haiM, aura so zAstrokta vidhi se vaMdanA pUjA karane yogya hai, aura kahA bhI hai ki "jiNa-paDimA-jinaM pratimAtIti jinapratimA" arthAt jo jinezvara deba ke AkAra ko dikhalAve usa kA nAma jina pratimA hai / aura pratimA zabda tulyavAcI hai, | paraMtu DhUMDhakoM ko vyAkaraNa ke jJAnarahita hone se usakI khabara kaise hove ? maDhane likhA hai ki " strI kA namanA strI. paraMta patalI nahIM usakA uttara - zrIdazavaikAlikasUtra meM kahA hai ki jisa makAna meM strI kA citrAma ho usa makAna meM sAdhu nahIM rahe to jeThamala ke likhane mutAbika so strI kA namUnA nahIM hai / usa meM kAmAdi gaNa nahIM hai to phira sAdhu ko na rahane kA kyA kAraNa hai ? paraMtu are DhuMDhako ! pUtalI hai so strI kA namUnA hI hai, aura usa ko dekhane se kAmAdika doSa utpanna hote haiM, isa vAste usa makAna meM rahane kI sAdhu ko zAstrakAra kI AjJA nahIM hai| isa vAste jeThamala kA likhanA bilakula jhUTha hai yadi namUnA dekha ke nAma yAda na AtA ho to apane pitA ke viraha meM usa kI mUrti se vaha yAda kyoM AtA hai ? tathA tuma DhUMDhiye loga naraka ke, devalokoM ke, jaMbUdvIpa ke, aDhAIdvIpa ke, loka nAlikA vagaireha ke citra logoM ko dikhAte ho, so dekha ke dekhane vAle ko trAsa kyoM paidA hotA hai ? sukha kI icchA kyoM hotI hai ? jaMbUdvIpAdi padArthoM kA jJAna kyoM hotA hai ? paraMtu tumhArA likhanA svakapolakalpita hai, ta to kharI hai ki prabha kI zAMta madrA vAlI pratimA ko dekha ke bhavya jIvoM ke viSayakaSAya upazama bhAva ko prApta ho jAte haiM; aura usako praNAma, namaskAra, pUjAdi karane se bhArI sukRta kA saMcaya hotA hai / ___tathA jeThA likhatA hai ki " vItarAgadeva kA namUnA sAdhu, paraMtu pratimA nahIM / " uttara-are mUr3ha DhUMDhako ! vItarAgadeva kA namUnA sAdhu nahIM ho sakatA hai, kyoMki vItarAga deva rAgadveSarahita hai, aura sAdhu rAgadveSasahita hai| sAdhu rajoharaNa, muhapattI, pAtre, jholI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra | paDale Adi upakaraNa sahita hai / aura prabhu ke pAsa inameM se koI bhI upakaraNa nahIM hai, tathA prabhu ko cAmara hote haiM, mastakoM para chatra hote haiM, pIche bhAmaMDala hotA hai, dharmadhvaja, dharmacakra prabhu ke Age calatA hai, ratnajaDita siMhAsanoM para prabhu virAjate hai, deva duMdubhi bajatI hai, devatA jalathala ke utpanna hue pAMca varNa ke puSpoM kI varSA karate haiM, dhvani | pUrate haiM, azokavRkSa se chAyA karate haiM, calane vakta prabhu ke Age nava kamala kI racanA karate haiM, ityAdi aneka atizayoM sahita tIrthaMkara bhagavAn haiM / aura sAdhuoM ke pAsa to inameM se kucha bhI nahIM hotA hai| to jeThamala ne sAdhu ko vItarAga kA namUnA kaise ThaharAyA ? nahIM sAdhu vItarAga kA namUnA kadApi nahIM ho sakatA hai / paraMtu padmAsanayukta jinamudrA | zAMta dRSTi sahita vItarAga sadRza jo arihaMta kI pratimA hai, so to usakA namUnA siddha ho sakatA hai / aura sAdhu kA namUnA sAdhu, paraMtu jamAlimatI gozAlakamatI Adi nahIM, yaha bAta to satya hai / jaise vartamAna samaya meM sAdhu kA namUnA paraMparAgata sAdhu hote haiM, so to kharA, paraMtu jinAjJA ke utthApaka, jamAli gozAlakamatI sadRza DhUMDhaka kuliMgI hai, so nahIM / tathA vItarAga kI pratimA ArAdhane se vItarAga ArAdhya hotA hai, jaise | aMtagaDadazAMgasUtra meM sulasA ke adhikAra kahA hai ki hariNaigameSI kI pratimA kI | ArAdhanA karane se hariNaigameSIdeva ArAdhya huA, vaise hI jinapratimA ko vaMdana pUjanAdi | se ArAdhane se so bhI samyagdRSTi jIvoM ko ArAdhya hotA hai / 58 tathA jeThamala likhatA hai ki pratimA ko vaMdanA karane vAste saMgha nikAlanA kisI jagaha bhI nahIM kahA hai" usakA uttara to hama prathama likha cUke hai; paraMtu jaba tumhAre sAdhu sAdhvI Ate haiM taba tuma ikaTThe hoke lene ko jAte ho aura jaba jAte haiN| taba chor3ane ko jAte ho / tathA marate haiM taba vimAna vagairaha banA ke aneka AdamI | ikaTThe hokara dusAle DAlate ho / jalAne jAte ho tathA kaI jagaha pUjya kI tithi para ikaTThe ho kara posaha karate ho / isa taraha AnaMda kAmadevAdi zrAvakoM ne siddhAMtoM meM kisI jagaha kiyA kahA ho to batAo ? aura hamAre zrAvaka jo karate haiM, so to sUtrapaMcAMgI tathA suvihitAcAryakRta graMthoM ke anusAra karate haiM / // iti // 14. namo gaMbhIe linIe isa pATha kA artha : 11 caudaha meM praznottara meM jeThe mUDhamati ne likhA hai ki " bhagavatI sUtra kI Adi meM ( namo baMbhIe livIe) isa pATha se gaNadharadeva ne brAhmIlipi ke jAnakAra zrIRSabhadeva ko namaskAra kiyA hai, paraMtu akSaroM ko namaskAra nahIM kiyA hai; isa bAta Upara anuyogadvArasUtra kI sAkha dI hai ki jaise anuyogadvAra meM pAthekA jAnane vAlA puruSa so hI pAthA, aise kahA hai vaise hI isa ThikAne bhI lipi kA jAnakAra puruSa, so lipi kahiye, aura usa ko namaskAra kiyA hai|" uttara- jo lipi ke jAnakAra ko namaskAra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA ho taba to bhaMgI, camAra, phiraMgI, musalamAnAdika sarva DhUMDhakoM ke vaMdanIya ThahareMge, kyoMki vaha sarva brAhmIlipi ko jAnate haiM / yadi naigamanayakI apekSA kahoge ki brAhmIlipi ke banAne vAloM ko namaskAra kiyA hai to zuddha naigamanaya ke mata se sarva likhArI tuma ko vaMdanIya hoNge| yadi kahoge isa avasarpiNI meM brAhmIlipi ke Adi kartA ko namaskAra kiyA hai / taba to jisa vakta zrIRSabhadevajI ne brAhmIlipi banAI thI, usa vakta to vaha asaMyatI the| aura asaMyatipane meM to tuma vaMdanIya mAnate nahIM ho / to phira 'namo baMbhIe livIe' isa pATha kA tuma kyA artha karoge so batAo ? aura hama to akSararupa brAhmIlipi ko namaskAra karate haiM jisa se kucha bhI hama ko bAdhaka nahIM hai, tathA tuma brAhmIlipi ke Adi kartA ko namaskAra hai aise kahate ho so to mithyA hI hai, kyoMki 'baMbhIe livIe' isa pada kA aisA artha nahIM hai / yaha to upacAra kara ke khIMca ke artha nikAlate ho, paraMtu binA prayojana upacAra karane se sUtradoSa hotA hai, tathA tumhAre kathanAnusAra brAhmIlipi ke kartA ko isa ThikAne namaskAra kiyA he to prabhu kevala eka brAhmIlipi ke hI kartA nahIM hai| kiMtu kula zilpa ke Adi kartA haiM / aura yaha adhikAra zrIsamavAyAMgasUtra meM hai to vahAM namo 'sippasayassa' arthAta zilpa ke kartA ko namaskAra ho aisA bhrAntirahita pada gaNadhara mahArAja ne kyoM na kahA ? isa vAste isa se yahI nizcaya hotA hai ki tuma jo kahate ho, so sUtraviruddha hI hai / tathA 'namo arihaMtANaM' isa pada meM kyA RSabhadeva na Aye jo phira se baMbhIe lIvIe' yaha pada kaha ke pRthak dikhalAe ? kadApi tuma kahoge ki brAhmIlipi kI kriyA inhoM ne hI dikhAlAI hai / isa vAste kriyA guNa kara ke vaMdanIya hai; taba to RSabhadeva jI ko baMdanA karane se brAhmIlipi ko to vaMdanA avazyameva ho gaI, kyoMki kriyA kA kartA vaMdya to kriyA bhI vaMdya huii| phira jeThA likhatA hai ki "akSarasthApanA to sudharmAsvAmI ke vakta meM nahIM thA, so to zrIvIra nirvANa ke navasau assI (980) varSa pIche pustaka likhI gae taba huA hai|" uttara-are mUDha ! sudharmAsvAmI ke vakta meM akSarasthApanA hI nahIM thI to kyA zrIRSabhadevajI ne aThAraha lipi dikhalAI thI unakA vyavaccheda hI ho gayA thA ? aura vaise thA to gRhasthoM kA laina, dena, huNDI, patrI, ugAtrI, patralekhana, vyAja vagairaha laukika vyavahAra kaise calatA hogA ? jarA vicAra kara ke bolo ! paraMtu isa se hama ko to aise hI mAlUma hotA hai ki jeThamala ko aura usa ke DhUMDhakoM ko sUtrArtha kA jJAna hI nahIM hai; kyoMki zrI anuyogadvArasUtra meM kahA hai ki-davvasuaM jaM pattaya-potthaya-lihiyaM artha-dravya zruta so jo patra pustaka meM likhA huA ho to are kumatiyo ! yadi una dinoM meM jJAna likhA huA, aura likhA jAtA na hotA to gaNadhara mahArAja aise kyoM kahate ? isa vAste matalaba yahI samajhane kA hai ki una dinoM meM pustaka thI aThAraha lipi thI; Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 samyaktvazalyoddhAra paraMtu phakta samagra sUtra likhe hue nahIM the, so vIra nirvANa ke 980 varSa pIche likhe gae / Akhira meM hama tuma ko itanA hI pUchate haiM ki tuma jo kahate ho ki zrI vIra nirvANa ke bAda (980) varSa sUtra pustakArUDha hue haiM, so kisa AdhAra se kahate ho ? kyoMki tumhAre mAne battIsa sUtroM meM to yaha bAta hI nahIM hai| tathA jeThamala likhatA hai ki " aThAraha lipi akSara rUpa vaMdanIya mAnoge to tuma ko purANa kurAna vagairaha sarva zAstra vaMdanIya hoMge / " uttara-zrInaMdisUtra meM akSara ko zrutajJAna kahA hai, aura jJAna namaskAra karane yogya hai; paraMtu usa meM kahA bhAvArtha - vaMdanIya nahIM hai / zrInaMdisUtra meM kahA hai ki anya darzaniyoM ke kula zAstra jo mithyA zruta kahAte haiM, ve yadi samyagdRSTi ke hAtha meM haiM to samyakazAstrahI haiN| aura jainadarzana ke zAstra yadi mithyAdRSTi ke hAtha meM hai to ve mithyAzruta hI haiM / isa vAste akSaravaMdanA karane meM kucha bhI bAdhaka nahIM hai / aura jeThamala ne likhA hai ki - " jinavANI bhAvazruta hai|" paraMtu yaha likhanA mithyA hai, kyoMki jinavANI ko zrInaMdisUtra meM dravyazruta kahA hai aura zrIbhagavatI sUtra meM " namo suadevayAe" isa pATha kara ke gaNadharadeva ne jinavANI ko namaskAra kiyA hai| vaise hI brAhmIlipi namaskAra karane yogya hai, jaise jinavANI bhASA vargaNA ke pudgala rUpa se dravya hai, vaise brAhmIlipi bhI akSararUpa se dravya hai| ___are DhUMDhako ! jaba tuma AdikartA ko namaskAra karane kI rIti svIkAra karate ho, to tIrthaMkaroM ke AdikartA unake mAtApitA haiM, una ko namaskAra kyoM nahIM karate ho ? are bhAiyo ! jarA dhyAna de kara dekho to Upara kula dRSTAMtoM se "namo baMbhIe lIvIe" kA artha brAhmIlipi ko namaskAra ho aisA hI hotA hai / isa vAste jarA netra khola ke dekho, jisa se tIrthaMkara gaNadhara kI AjJA ke lopaka na bno| iti / 15. jaMghAcAraNa vidyAcAraNa sAdhuoM ne jinapratimA vAMdI hai : paMdarahaveM praznottara meM jeThamala likhatA hai ki " jaMghAcAraNa tathA vidyAcAraNa muniyoM ne jinapratimA nahIM vAMdI hai" yaha likhanA sarvathA asatya hai, kyoMki zrIbhagavatIsUtra zataka 20 uddeze 9meM jaMghAcAraNa tathA vidyAcAraNamuniyoM kA adhikAra hai, usameM unhoM ne jinapratimA vAMdI hai / aise pratyakSa rIti se kahA hai usameM se thoDAsA sUtrapATha isa ThikAne likhate haiM, yata --- ___ jaMghAcArassa NaM bhaMte tiriyaM kevaie gati visae pannattA goyamA se NaM itto egeNaM uppAraNaM ruagavare dIve samosaraNaM karei karaittA tahiM ceiAI vaMdai vaMdaittA tao paDiniyattamANe bIieNaM uppaeNaM NaMdIsare dIve samosaraNaM karei tahiM ceiAI vaMdai vaMdaittA ihamAgacchai iha ceiyAI vaMdai jaMghAcArassa NaM goyamA tiriyaM evaie gativisae pannattA / jaMghAcArassa NaM bhaMte uDhDhaM kevaie gaI visae pannattA goyamA se Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 NaM itto egeNaM uppAraNaM paMDagavaNe samosaraNaM karei karaittA tahiM ceiAI vaMdai vaMdaittA tao paDiniyattamANe bitieNaM uppAeNaM NaMdaNavaNe samosaraNaM karei karaittA tahiM ceiAI vaMdai vaMdaittA ihamAgacchara ihamAgacchaitA iha ceiAI vaMdai | jaMghAcArassa NaM goyamA uddhaM evai Nagativisae pannattA / artha - hai bhagavan ! jaMghAcAraNa muni kA tirachI gati kA viSaya kitanA hai ? gautama ! so eka Digale rucakavara jo terahavA~ dvIpa hai usa samavasaraNa kare, kara ke vahAM ke caitya arthAt zAzvate jinamaMdira (siddhAyatana) meM zAzvatI jinapratimA ko vAMde; vAMda ke vahAM se pIche nivartatA huA dUsare Digale naMdIzvaradvIpa meM samavasaraNa kare, kara ke vahAM ke caityoM ko vAMde; vAMdake yahAM arthAt bharatakSetrameM Ave, A kara ke yahAM ke caitya | arthAt azAzvatI jinapratimA ko vAMde, jaMghAcAraNakA tirachI gati kA viSaya itanA hai / to bhagavana | jaMghAcAraNa muni kA Urdhva gati kA viSaya kitanA hai ? gautama ! so | eka Digale meM pAMDuka vana meM samavasaraNa kare, kara ke vahAM ke caityoM ko vAMde, vAMda ke vahAM se pIche phiratA huA dUsare Digale meM naMdana vana meM samavasaraNa kare, kara ke vahAM | ke caitya vAMde, vAMda ke yahA~ Ave, Akara ke yahAM ke caitya vAMde; he gautama! jaMdhAcAraNa kI Urdhvagati kA viSaya itanA hai / jaise jaMghAcAraNa kI gati kA viSaya pUrvokta pATha meM kahA hai vaise vidyAcAraNa muni kI gati kA viSaya bhI isI uddeza meM kahA hai / vidyAcAraNa yahAM se eka Digale meM mAnuSottara parvata para jA ke vahAM ke caitya vAMdate hai, aura dUsare Digale meM naMdIzvara dvIpa meM jA ke vahAM ke caitya vAMdate haiM; pIche phirate hue | eka hI Digale meM yahAM A kara ke yahAM ke caitya vAMdate haiM / isa mutAbika vidyAcAraNa kI tirachI gatikA viSaya hai / Urdhvagati meM eka Digale meM naMdanavana meM jAke vahAM ke caitya vAMde haiM; aura dUsare kadama meM pAMDukavana meM jA ke vahAM ke caitya vAMde haiM, pIche phirate hue eka hI Digale meM yahAM Akara ke yahAM ke caitya vAMde haiM / isa mutAbika vidyAcAraNa kI Urdhvagati kA viSaya hai, so pATha yaha hai - vijAcAraNassa NaM bhante tirayaM kevaie gaivisae pannatte goyamA se NaM itto egeNa | uppAraNa mANusuttare pavvae samosaraNaM karei karaittA tahiM ceiAI vaMdana vaMdaittA bIeNaM uppAeNaM NaMdisaravaradIve samosaraNaM karei karaittA tahiM ceiAI vaMdana vaMdaittA tao | paDiniyattai ihamAgacchai ihamAgacchaittA iha ceiAI naMdai vijAcAraNassa NaM goyamA tiriyaM evaie gaivisae pannatte vijjAcAraNassa NaM bhaMte uDhDhaM kevaie gaivisae pannate / goyamA seNaM itto egeNaM uppAraNaM NaMdaNavaNe samosaraNaM karei karaittA tahiM | ceiAI naMda vaMdaittA bitieNaM uppAraNaM paMDagavaNe samosaraNa karei karaittA tahiM | ceiAI vaMdaI vaMdaittA tao paDiniyattai ihamAgacchai ihamAgacchaittA iha ceiAiM vaMdai vijjA- cAraNassa NaM goyamA uDhaM evaie gaivisae pannatte / // iti // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 samyaktvazalyoddhAra jeThamala likhatA hai ki " jaMghAcAraNa tathA vidyAcAraNamuniyoMne zrIrucakadvIpa tathA mAnuSottara parvata para siddhAyatana vAMde kahate ho / paraMtu donoM ThikAne to siddhAyatana | bilakula hai nahIM to kahA~ se vAMde ? uttara - zrImAnuSottara parvata para cAra siddhAyatana haiM aise zrIdvIpasAgara pannattisUtra meM kahA hai tathA zrIratnazekharasasUri jo ki mahA dhuraMdhara paMDita the unhoMne zrIkSetrasamAsa nAmA graMtha meM aise kahA hai - yataH causuvi isuyAresu ikkIkaM nara, nagami cattAri / kUDovari jiNabhavaNA kulagiri jiNabhavaNa parimANA / / 257 / / artha-cAra iSukAra meM eka eka aura mAnuSottara parvata meM cAra kUTa para cAra | jinabhavana haiM so kulagiri ke jina bhavana pramANa hai| tatto duguNapamANA caudArAthutta vaNNiya suruvA / naMdIsara bAvaNNA cau kuMDali rUyagi cattAri / / 258 // artha - pUrvokta jinabhavana se dugune pramANa ke cAra dvAra vAle aura pUrvAcAryoM ne varNana kiyA hai svarUpa jina kA aise naMdIzvara meM (52) kuMDalagiri meM cAra (4) aura rucaka parvata para cAra (4) evaM kula sATha (60) jinabhavana haiM / ityAdi aneka jainazAstroM meM kathana hai, isa vAste mAnuSottara tathA rucakadvIpa para jinabhavana nahIM hai aisA jeThamala kA lekha bilakula asatya hai / punaH jeThA likhatA hai ki - " naMdIzvaradvIpa meM saMbhUtalA Upara to jinabhavana kahe nahIM haiM, aura aMjanagiri to caurAsI (84) hajAra yojana UMcA hai| usa para cAra siddhAyatana haiM, vahAM to jaMghAcAraNa vidyAcAraNa gaye nahIM hai|" isakA uttara-siddhAyatana ko vaMdanA karane vAste hI cAraNamuni vahAM gaye haiN| to jisa kArya ke vAste vahAM gaye haiM, so kArya nahIM kiyA aise kahA hI nahIM jAtA hai / kyoMki zrIbhagavatIsUtra meM vahA~ ke caitya vAMde aise kahA hai; tathA unakI Urdhvagati pAMDukavana jo samabhUtalA se ninAnave (99) hajAra yojana UMcA hai vahA~ taka jAne kI hai aise bhI usIhI satra meM kahA hai aura yaha aMjanagiri to caurAsI (84) hajAra yojana UMcA hai, to vahA~ gaye haiM / usameM koI bhI bAdhaka nahIM hai aura jeThamala ne naMdIzvaradvIpa meM cAra siddhAyatana likhe hai, paraMtu aMjanagiri cArake Upara cAra haiM, aura dadhimukha tathA ratikara Upara milA ke 52 haiM, aura pUrvokta pATha meM bhI 52 hI kahe haiM, isa vAste jeThamala kA likhanA bilakula asatya hai / tathA jeThamala ne likhA hai - " pratimA vAMdI hai vahA~ (ceiAI vaMdittae) aisA pATha hai paraMtu (namassai) aisA zabda nahIM hai / isa vAste pratimA ko pratyakSa dekhI ho to namassaI zabda kyoM nahIM kahA ? " usakA uttara-vaMdai aura namassai donoM zabdoM kA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 bhAvArtha eka hI hai / isa vAste kevala vaMdara zabda kahA hai / usameM koI virodha nahIM haiM paraMtu vaMdai eka zabda hai vAste vahAM pratimA vAMdI hI nahIM hai, aise kathana se jeThamala | zrIbhagavatIsUtra ke pATha ko virAdhane vAlA siddha hotA hai / punaH jeThamala likhatA hai ki- " vahA~ ceiAI zabda kara ke cAraNamuni ne pratimA vAMdI nahIM hai kiMtu iriyAvahI paDikamane vakta logassa kaha kara arihaMta ko vAMdA hai| | so caityavaMdanA kI hai / "uttara are bhAI caitya zabda kA artha arihaMta aisA kisI bhI zAstra meM kahA~ nahIM hai / caitya zabda kA to jinamaMdira, jinabiMba, aura cabUtarA baddha vRkSa yaha tIna artha anekArthasaMgrahAdi graMthoM meM kiye haiM aura iriyAvahI paDikamane meM | logassa kahA so caitya vaMdanA kI aise tuma kahate ho to sUtroM meM jahAM jahAM iriyAvahI | paDikamane kA adhikAra hai vahAM vahAM iriyAvahI paDikameM aise to kahA hai, paraMtu kisI | jagaha bhI caityavaMdanA kare aise nahIM kahA hai; to isa ThikAne artha phirAne ke vAste mana meM Ave vese kutarka karate ho so tumhAre mithyAtva kA udaya hai / phira "ceiAI vaMdittae isa zabda kA artha phirAne vAste jeThamala ne likhA hai ki "usa vAkya kA artha jo pratimA vAMdI aisA hai to naMdIzvaradvIpa meM to yaha artha milegA / paraMtu mAnuSottara parvata para aura rUcakadvIpa meM pratimA nahIM hai / vahAM kaise milegA ?" | usa kA uttara- hamane prathama vahAM jinabhavana aura jinapratimA haiM aisA siddha kara diyA hai / | isa vAste cAraNamuniyoM ne pratimA hI vAMdI hai aise siddha hotA hai, aura isa se DhUMDhakoM kI dhArI kuyuktiyAM nirarthaka hai / tathA jeThamala ne likhA hai ki jaMghAcAraNa vidyAcAraNa muni pratimA vAMdane ko bilakula gaye nahIM hai kyoMki jo pratimA vAMdane ko gaye ho to pIche Ate hue mAnuSottara | parvata para siddhAyatana hai unako vaMdanA kyoM nahIM kI ?" isakA uttara - cAraNamuni pratimA vAMdane ko hI gaye haiM, paraMtu pIche Ate hue jo mAnuSottara ke caitya nahIM vAMde hai so una kI gati kA svabhAva hai; kyoMki bIca meM dUsarA visAmA le nahIM sakate haiM, yaha bAta | zrIbhagavatIsUtra meM prasiddha hai, paraMtu pUrvokta lekha se jeThamala mahAmRSAvAdI utsUtra prarUpaka thA aise pratyakSa siddha hotA hai, kyoMki pUrvokta praznottara meM vaha Apa hI likhatA hai ki mAnuSottara parvata para caitya nahIM haiM aura prazna meM likhatA hai ki mAnuSottara parvata para caitya kyoM nahIM vAMde ? isase siddha hotA hai ki mAnuSottara parvata para caitya jarUra haiM / paraMtu | jahA~ jaisA apane Apako acchA lagA vaisA jeThamalane likha diyA hai| kiMtu sUtraviruddha | likhane kA bhaya bilakula rakkhA mAlUma nahIM hotA hai / punaH jeThamala ne likhA hai ki "cAraNamuniyoM ko cAritramohanI kA udaya hai isa vAste una ko jAnA paDA hai paraMtu are 1 || kisI ThikAne caitya zabda kA pratimA mAtra artha bhI hotA hai, anya kaI koSoM meM devasthAna devAvAsAdi artha bhI likhe haiM, parantu caitya zabda kA artha arihaMta to kahIM bhI nahIM mAlUma hotA hai / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 64 | mUDha ! yaha to pratyakSa hai ki una ko to isa kArya se ulaTI darzanazuddhi hai / paraMtu | cAritra mohanI kA udaya to tuma DhUMDhakoM ko hai, aise pratyakSa mAlUma hotA hai / phira jeThamala likhatA hai ki " cAraNamuniyoM ne apane sthAna meM A ke kauna se | caitya vAMde / " uttara - sUtrapATha meM cAraNamuni "iha mAgacchai" arthAt yahAM Ave aise kahA hai / usa kA bhAvArtha yaha hai ki jisa kSetra se gaye ho usa kSetra meM Ave, A ke |" iha ceIAI vaMdai arthAt isa kSetra ke caitya arthAt azAzvatI jina pratimA una ko paraMtu apane upAzraye Ave aise nahIM kahA hai / isa bAbata meM ke likhatA hai ki " upAzraya meM to caitya hove nahIM / isa vAste vahAM kauna se caitya vAMde ?" yaha kevala jeThamala kI buddhi kA ajIrNa hai, anya nahIM, aura zrI | bhagavatIsUtra ke pATha se to zAzvatI, azAzvatI jina pratimA sarIkhI hI hai, aura ina | donoM meM aMzamAtra bhI phera nahIM hai, aise siddha hotA hai / / vAMde aise kahA hai | jeThamala kuyukti kara 11 - jeThamala ne likhA hai ki " cAraNamuni vaha kArya kara ke A ke Aloye paDikame vinA, | kAla kare to virAdhaka ho aise kahA hai, so cakSu iMdriya ke viSaya kI preraNA se dvIpasamudra | dekhane ko gaye haiM isa vAste samajhanA " yaha likhanA jeThamala kA bilakula mithyA hai kyoMki | una ko jo AlocanA pratikramaNA karanA hai so jinavaMdanA kA nahIM hai, kiMtu usa meM hoe | pramAda kA hai; jaise sAdhu gocarI kara ke A ke AlocanA karatA hai so gocarI kI nahIM / kiMtu usa meM pramAdavaza se lage dUSaNoM kI AlocanA karatA hai| vaise hI cAraNamuniyoM ko bhI labdhyupajIvana pramAda gati hai / aura dUsarA pramAdakA sthAnaka yaha hai ki jo labdhi ke | bala se tIra ke vega kI taraha zIghragati se calate hue rAste meM tIrthayAtrA Adi zAzvata | azAzvata jinamaMdira vinA vAMde raha jAte haiM, tatsaMbaMdhI citta meM bahuta kheda utpanna hotA hai, isa taraha tIra ke vega kI taraha gaye so bhI AlocanA sthAnaka kahiye / phira jeThamala ne arihaMta ko caitya ThaharAne vAste sUtrapATha likhA hai usa meM "devayaM ceIya" isa zabda kA artha " dharmadeva ke samAna jJAnavaMta kI " aise kiyA hai so jUThA hai / | kyoMki devayaM ceIyaM daivataM caityaM iva-artha- devarUpa caitya arthAt jina pratimA kI jaise pajjuvAsAmi-sevA karatA hUM, yaha artha ArA hai / jaiThA aura usa ke DhUMDhaka ina donoM | zabdoM ko dvitIyAvibhakti kA vacana mAtra hI samajhate hai, paraMtu vyAkaraNajJAna vinA zuddha vibhakti, aura usa ke artha kA bhAna kahAM se ho ? kevala apanI asatya bAta ko | siddha karane ke vAste jo artha ThIka lage so lagA denA aisA una kA durAzaya hai, aisA isa bAta se pratyakSa siddha hotA hai / phira samavAyAMgasUtra kA caitya vRkSa saMbaMdhI pATha likhA hai so isa ThikAne vinA prasaMga hai / vaise hI usa pATha ke likhane kA prayojana bhI nahIM hai / paraMtu phakta pothI baDI karanI, aura hamane bahuta sUtrapATha likhe haiM, aise dikhA ke bhadrika jIvoM ko apane phaMde meM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phaMsAnA yahI mukhya hetu mAlUma hotA hai| aura usa jagaha caityavRkSa kahe haiM so jJAna kI nizrAya nahIM kahe hai, kiMtu cautarabaMdha vRkSa ke nAma hI caityavRkSa hai, aura so hama isI adhikAra meM prathama likhA Aye haiN| bhagavAn jisa vRkSa nIce kevalajJAna pAye hai, so vRkSa cautarA sahita the, aura isI vAste unako caityavRkSa kahA hai, aise samajhanA / paraMtu caitya zabda kA artha jJAna nahIM samajhanA / tathA tuma DhUMDhaka battIsa sUtroM ke vinA anya koI sUtra to mAnate nahIM ho, to artha karate ho so kisa ke AdhAra se karate ho so batAo, kayoMki kula koSoM meM prAyaH hamAre kahe mutAbika hI caitya zabda kA artha kathana kiyA hai, paraMtu tuma caitya zabda kA artha sAdhu tathA jJAna vagairaha karate ho, so kevala svakapolakalpita hai| aura isa se spaSTa mAlUma hotA hai ki niHkevala asatya bola ke | tathA asatya prarUpaNA karake becAre bhole logoM ko apane kupaMtha meM phaMsAte ho| iti / 19. AnaMda zrAvaka ne jinapratimA vAMdI hai : solahaveM praznottara meM AnaMda zrAvaka ne jinapratimA vAMdI nahIM hai, aise ThaharAne ke vAste jeThamala ne upAsaka dazAMgasUtra kA pATha likha ke usa kA artha phirAyA hai / isa vAste so hI sUtrapATha sacce yathArtha artha sahita nIce likhate haiM, zrIupAsaka dazAMga sUtra prathamAdhyayane, yata - no khalu me bhaMte kappai ajappabhiyaM ca NaM annautthiyA vA annautthiyadevayANi vA annautthiya pariggahiyAI arihaMtaceiyAI vA vaMdittae vA namaMsittae vA puvviM aNA latteNaM Alavittae vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM nA dAuM vA aNuppadAuM vA NaNNattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM denayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittikaMtAreNaM kappai me samaNe niggaMthe phAsueNaM esaNijjeNaM asaNa-pANa-rUAima-sAimeNaM vatthapaDiggaha-kaMbalapAyapucchaNeNaM pADihAriya pIDhaphalaga-sejAsaMthAraeNaM osahabhesajjeNa ya paDilAbhemANassa viharittae ti kaTTa imaM eyANurUvaM abhiggahaM abhigiNhai // ___artha - he bhagavan ! mujhako na kalpe kyA na kalpe so kahate haiM, Aja se le ke anya tIrthI carakAdi, anya tIrthI ke deva hari harAdika, aura anya tIrthI ke grahaNa kiye arihaMta ke caitya-jinapratimA ina ko baMdanA karanA, namaskAra karanA, tathA prathama se vinA bulAye bulAnA, vAraMvAra bulAnA, yaha sarva na kalpe, tathA una ko azana, pAna, khAdima, aura svAdima, yaha cAra prakAra kA AhAra denA, vAraMvAra denA, na kalpe; paraMtu itane kAraNa vinA so kahate haiM, rAjA kI AjJA se, loga ke samudAya kI AjJA se, balavAna ke Agraha se kSadradevatA ke Agraha se garu-mAtA pitA kalAcArya vagairaha ke Agraha se, ina 6 chiMDI (AgAra) se pUrva kahe una ko vaMdanAdi karane se doSa na lage; yaha na kalpe so kahA / aba kalpe so kahate haiM, mujha ko kalpe, jaina zramaNa nigraMtha ko | phAsu arthAt jIva rahita, aura eSaNIya arthAt doSa rahita, azana, pAna Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra svAdima, vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa aura varata ke pIche dene aise bAjoTha (caukI) paTTAdi paTaDA vasatI tRNAdika saMthArA tathA auSadha bheSaja se pratilAbhatA thakA vicaranA ese kaha ke etadrUpa abhigraha grahaNa kare / TIkAkAra zrI abhayadevasUri mahArAjane yahI artha karA hai - tathAhi - no khalu ityAdi no khalu mama bhadaMta bhagavan kalpate yujyate adya prabhRti itaH samyaktva-patipatti dinAdArabhya niraticArasamyaktvaparipAlanArthaM tadyatanAmAzritya annautthietti jainayUthAdyadanyadyUthaM saMghAntaraM tIrthAntaramityarthastadastiyeSAM te'nyayUthikAzcarakAdikutIrthikA stAnanyayUthika-daivatA ni vA hariharAdIni anyayUthikaparigRhItAni vA arhacaityAni arhatpratimAlakSaNAni yathAbhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdinI vandituM vA abhivAdanaM kartuM namasyatuM vA pramANa pUrvaka prazastadhvanibhirguNotkIrtanaM kartuM tadbhaktAnAM mithyAtva-sthirIkaraNAdidoSa-prasaGgAdityabhiprAyaH tathA pUrva prathamamanAlaptena satA anyatIrthikaistAnevAlapituM vAsakRtsambhASituM saMlapituM nA punaHpunaH saMlApaM kartuM yataste taptanatarAyogolakakalpAHkhalvAsanAdikriyAyAM niyuktA bhavanti tatpratyayazcakarmabandhaHsyAt tathAlApAdessakAzAtparicayena tasyaiva tatparijanasya vA mithyAtva-prAptiritiprathamAlaptena tvasaMbhramaM lokApavAdabhayAtkIdazastvamityAdi vAcyamiti tathA tebhyonyayUthikebhyo'zanAdi dAtuM vA sakRt anupradAtuM vA punaH punarityarthaH aJca niSedho dharma budhyaiva karuNayA tu dadyAdapi kiM sarvathA na kalpate ityAha nannattha rAyAbhiogeNaMti tRtIyAyAH paJcamyarthatvAt rAjAbhiyogaM varjayitvetyarthaH rAjAbhiyogastu rAjaparatantratA gaNaH samudAyastadabhiyogo-vazyatA gaNAbhiyogaH tasmAt balAbhiyogo nAma rAjagaNa vyatiriktasya balavataH pArataMtryaM devatAbhiyogo devaparataMtratA guruniggaho mAtApitRpAravazyaM gurUNAM vA caityasAdhUnAM nigrahaH pratyanIkakRtopadravo gurunigraha statropasthite tadrakSArthamanyayUthikAdibhyo dadadApi nAtikrAmati samyaktvamiti vittIkatAreNaMti vRttirjIvikA tasyAH kAntAramaraNyaM tadiva kAntAra kSetra kAlo vA vRtti kAntAraM nirvAhAbhAva ityarthaH tasmAdanyattanniSedho dAnapraNAmAderiti prakRtamiti paDiggahaMtipAtraM pIDhaMti paTTAdikaM phalagaMti avaSTaMbhAdikaM phalakaM bhesajaMti pathyamityAdi / / tathA baMgAlakI rAyala esIyATika susAiTIke sekreTarI DAkTara e epha, rUDaoNlpha hArnalasAhibane bhI yahI artha likhA hai, tathAhi :58. Then the householder Ananda, in the presence of the Samana, the blessed Mahavira, took on himself the twelve fold law of a house holder, consisting of the five lesser vows and the seven disciplinary vows; and having done so, he praise and worshipped the Samana, the blessed Mahavira, and then spoke to him thus: " Truly, Reverend Sir, it does not befit me, from this day forward, to praise and worship any man of a heterdox community, or any of the devas of a heterodox community, or any of the objects of reverence of a heterodox community; or with out being first addressed by them, to address them or convesre with them; or to give them or supply them with food or drink or delicacies or relishes except it be by the command of the king, or by the command of the priesthood, or by the command of any powerful man, or by the exigencies of living. On the other hand it behoves me, to devote my self providing the Samaas of the naggantha faith with pure and acceptale food, drink, delicacies and relishcies and clothes, blankets, alms-bowls, and brooms, with stool, plank and bedding, and with spices and medicines. Such as the charaka Charkadi-Kutirthikah, comm); see Bhag, PP. 163,214 2. Such as Hari (Vishnu) and Hara (Shiva), (comm) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 upara likhe sUtrapATha ke artha meM jeThamala DhUMDhaka likhatA hai ki "AnaMdazrAvaka ne na ya tIrthI ke grahaNa kiye caitya arthAt bhraSTAcArI sAdhu ko vosarAyA hai paraMtu anya tIrthI kI grahaNa kI jinapratimA nahIM vosarAI hai, kyoMki anya tIrthI kI grahaNa kI pratimA vosarAI hotI to svamategRhIta jina pratimA vAMdanI rahI so kalpe ke pATha meM kahatA" | isa kA uttara-are bhAI ! kalpe ke pATha meM to arihaMta deva aura sA e ko vaMdanA nA bhI nahIM kahA hai kevala sAdha ko hI AhAra denA kahA hai to vaha bhI kyA usa ko vAMdane yogya nahIM the ? paraMtu jaba anya tIrthI ko vaMdanA karane kA niSedha kiyA, taba muni ko vaMdanA karanI yaha bhAvArtha nikale hI haiN| tathA anya tIrthI ke deva kI pratimA ko vaMdanA kA niSedha kiyA taba jina pratimA ko vaMdanA karanI aisA nizcaya hotA hai| aura aMbaDa ke AlAve anya tIrthI kA niSedha, aura svatIrthI ko vaMdanA vagairaha karanI aisI Dabala AlAvA kahA hai, tathA jisa muni ne paratIrthI ko grahaNa kiyA arthAt anya tIrthI meM gayA so muni to paratIrthI hI khiye| isa vAste anya tIrthI ko vaMdanA na karUM isameM so A gyaa| phira kahane kI koI jarUrata na thI, aura caitya zabda kA artha sAdhu karate ho so niHkevala khoTA hai / kyoMki zrIbhagavatIsUtra meM asura kumAra devatA saudharma devaloka meM jAte haiM, taba eka arihaMta, dUsarA caitya arthAt jina pratimA, aura tIsarA anagAra arthAt sAdhu, ina tInoM kA zaraNa karate hai, aise kahA hai, yata - nannattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA bhAvIappaNo aNagArassa vANissAe uDhDhaM uppayaMti jAva sohammo kappo / isa pAThameM (1) arihaMta, (2) caitya, aura (3) anagAra, yaha tIna kahe haiM, yadi caitya zabda kA artha sAdhu ho to anagAra pRthak kyoM kahA, jarA dhyAna de ke vicAra dekho ! isa vAste caitya zabda kA artha muni karate ho so khoTA hai, zrIupAsaka dazAMga ke pATha kA saccA artha pUrvAcArya jo ki mahAdhuraMdhara kevalI nahIM paraMtu kevalI sarikhe the, ve kara gaye haiN| so prathama hamane likha diyA hai; paraMtu jeThamala bhAgyahIna thA, jisa se saccA artha usako nahIM bhAna huaa| aura caitya sAdhu kA nAma kahate ho so to jaineMdravyAkaraNa, haimIkoSa, anya vyAkaraNa, koSa, tathA siddhAMta vagairaha kisI bhI graMtha meM caitya zabda kA artha sAdhu nahIM hai / aisA dhAtu bhI koI nahIM hai ki jisase caitya zabda sAdhu vAcaka ho| to jeThamala ne yaha artha kisa AdhAra se kiyA ? paraMtu isase kyA ! jaise koI kuMbhAra, athavA hajAma (nAI) javAhira ke parIkSaka jauharI ko jhUThA kahe,to kyA buddhimAna puruSa usa kuMbhAra, vA hajAma ko jauharI mAna leMge ? kadApi nahIM, vaise hI jJAnavAn pUrvAcAryoM ke kiye gaye artha ko asatya ThaharA ke akSarajJAna se bhI bhraSTa jeThamala ke kiye artha ko samyak dRSTi puruSa satya nahIM maaneNge| isa 1 pUrvAcAryoM ne jainasiddhAto meM caitya zabda kA artha aise pratipAdana kiyA hai-tathA hiH - arihaMtaceiyANaMti azokAdyaSTamahAprAtihAryarUpAM pUjAmahantItyarhantastIrthakarAsteSAM caityAni pratimAlakSaNAni arhacaityAni iyamatra bhAvanA cittamantaHkaraNaM tasya bhAve karmaNi vA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 samyaktvazalyoddhAra vAste bhole logoM ko apane phaMde meM phaMsAne ke vAste jitanA udyama karate ho usa se anya to kucha nahIM paraMtu anaMta saMsAra rulane kA phala milegaa| tathA DhUMDhakoM ko hama pUchate haiM ki AnaMda zrAvaka ne anya tIrthI ke deva ke cAroM nikSepe ko baMdanA tyAgI hai ki kevala bhAva nikSepA hI tyAgA hai ? yadi kahoge ki anya tIrthI ke deva ke cAroM nikSepe ko vaMdanA karanI tyAgI hai to arihaMta deva ke cAroM nikSepe vaMdanIya Thahare, yadi kahoge ki anya tIrthI ke deva ke bhAvanikSepe ko hI vaMdane kA tyAga kiyA hai to una ke anya tIna nikSepa arthAt anya tIrthI ke deva kI mUrti vagairaha AnaMda zrAvaka ko vaMdanIya ThahareMge / isa vAste socavicAra ke kAma karanA / jeThamala likhatA haiM" jina pratimA kA AkAra judI taraha kA hai isa vAste anya tIrthI usa ko apanA deva kisa taraha mAne ? "uttara-zrIpArzvanAtha kI pratimA ko anya darzanI badrInAtha kara ke mAnate haiM, zAMtinAtha kI pratimA ko anya darzanI jagannAtha kara ke mAnate haiM, kAMgaDe ke kile meM RSabhadeva kI pratimA ko kitaneka loga bhairava kara ke mAnate haiM; tathA pahile kI pratimA hove jo ki kAlAnusAra kisI kAraNa se kisI ThikAne jamIna meM bhaMDArI ho vaha jagaha koI anya darzanI mola le aura jaba vaha pratimA usa jagaha meM se usa ko milatI hai to apane gharameM se pratimA ke nikAla ne se vaha apane hI deva kI samajha kara Apa anya darzanI hote hue bhI usa pratimA kI arcA-pUjA karatA hai, aura apane deva tarIke mAnatA hai, isa vAste jeThamala kA likhanA ki anya darzanI jina pratimA ko apanA deva kara ke nahIM mAna sakate haiM so bilakula asatya hai| phira likhA hai ki " caitya kA artha pratimA karoge to usa pATha meM AnaMda zrAvaka ne kahA ki anya tIrthI ko, anya tIrthI ke deva ko aura anya tIrthI kI grahaNa kI jina pratimA ko bAMdUM nahIM, bulAUM nahIM, dAna deUM nahIM, so kaise milegA ? kyoMki jina pratimA ko bulAnA aura dAna denA hI kyA ? " uttara-are DhUMDhako ! siddhAMta kI zailI aisI hai ki jisako jo saMbhave usake sAtha so joDanA, anyathA bahuta ThikAne artha kA anartha ho jAve, isa vAste vaMdanA namaskAra to anya tIrthI Adi saba ke sAtha joDanA, aura dAnAdika anya tIrthI ke sAtha joDanA, paraMtu pratimA ke sAtha nahIM joDanA, jaise varNadRDhAdilakSaNe ghaji kRte caityaM bhavati tatrArhatA pratimAH prazastasamAdhicittotpAdanAdarhacchatyAni bhaNyate ityAvazakasUtrapaMcamakAyotsargAdhyayane / / tathA arihaMtaceiyANi tesiM ceva paDimAo tathA citi saMjJAne saMjJAnamutpAdyate kASThakarmAdiSu pratikRtiM dRSTvA jahA arihaMta paDimA esA ityAvazyakasUtracUrNI / / citerlepyAdicayanasya bhAvaH karma vA caityaM taJcasaMjJAzabdatvAt devatApratibimbe prAsa tatastadAzrayabhRtaM yaddevatAyA gRhaM tadapyapacArAJcaitya-miti sUryaprajJaptivRttau dvitIyadale / cittasya bhAvAH karmANi vA varNadRDhAdibhyaH SyaNveti SyaGgi caityAni jinapratimAstA hi candrakAnta sUryakAnta-marakata-muktA-zailAdi-dalanirmitA api cittasya bhAvena karmaNA vA sAkSAttIrthakarabuddhiM janayantIti caityAnyabhidhIyante iti pravacanasAroddhAravRttau / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprazna vyAkaraNasUtra meM tIsare mahAvrata ke ArAdhane nimitta AcArya, upAdhyAya, pramukha kI vastra, pAtra, AhArAdika se vaiyAvRtya karane kA kahA hai / so jaise sarva kI eka sarikhI rIti se nahIM paraMtu jaise jisakI ucita ho aura jaisA saMbhava ho vaise usakI vaiyAvacca samajhane kI hai| vaise isa pATha meM bhI bulAUM nahIM, annAdika deU nahIM, yaha pATha anya tIrthI ke guru ke hI vAste hai / yadi tInoM pATha kI apekSA mAnoge to zrImahAvIrasvAmI ke samaya meM anya tIrthI ke deva hari, hara, brahmA vagairaha koI sAkSAt nahIM the| unakI mUrtiyAM hI thI; to tumhAre kare arthAnusAra AnaMda zrAvaka kA kahanA kaise milegA ? so vicAra lenA ! kadApi tuma kahoge ki kucha deviyAM annAdika letI haiN| unakI apekSA yaha pATha hai to yaha bhI ThIka nahIM hai| kyoMki devI kI bhI sthApanA arthAt mUrti ke pAsa hI annAdika caDhAte hai| to bhI kadAcit sAkSAt devI devatA ko zrAvaka zrAvikA yA jeThamala vagairaha DhUMDhakoM ke mAtApitAne annAdika caDhAyA ho athavA sAkSAt bulAyA ho to batAo ? phira jeThamala likhatA hai ki " jinapratimA ko anyamatine apane maMdira meM sthApana kara liyA, to usase jinapratimA kA kyA bigar3a gayA ki jisase tuma usako mAnane yogya nahIM kahate ho" uttara- yadi koI DhUMDhakanI yA kisI DhUMDhaka kI beTI yA koI DhUMDhaka kA sAdhu madirA pIne vAlI, mAMsa khAne vAlI, kuzIla sevane vAlI vezyA ke ghara meM athavA mAMsAdi becane vAle kasAI ke ghara meM jAra he, to tuma DhUMDhaka usako jA ke vaMdanA karo ki nahIM ? athavA nyAta meM loge ki nahIM ? yadi kahoge ki na vaMdanA kareMge aura na nyAta meM leMge to aise hI jinapratimA saMbaMdhita samajha lenA / phira jeThamala ne likhA hai ki " tumhAre sAdhu anya tIrthI ke maTha meM utare ho to tumhAre guru khare yA nahIM? " uttara - are buddhi ke duzmano ! aise dRSTAMta likha ke becAre bhole bhadrika jIvoM ko phaMsAne kA kyoM karate ho ? anya tIrthI ke Azrama meM utarane se vaha sAdhu avaMdanIya nahIM ho jAte haiN| kyoMki vaha svecchA se vahA~ utare haiM, aura svecchA se hI vahA~ se vihAra karate haiN| aura una sAdhuoM ko anya darzaniyoM ne apane guru rUpa nahIM mAnA hai| vaise hI anya tIrthayoM kI grahaNa kI jinapratimA meM se jinapratimAtva cala jAtA hai, paraMtu usa sthAna meM vaha vaMdane pUjane yogya nahIM hai aise samajhanA / __punaH jeThamalane likhA hai ki "dravya liMgI pAsatthA veSadhArI ninhava pramukha ko kisa bola meM AnaMdane vosarAyA hai ? "uttara - sAdhu dIkSA letA hai taba 'karemi bhaMte' kahatA hai, aura pAMca mahAvrata ucaratA hai usa ko bhI pAsatthA, veSadhArI, ninhava Adi ko vaMdanA namaskAra karane kA tyAga honA cAhiye so pAMca mahAvrata lene samaya usane unakA tyAga kisa bola meM kiyA hai so batAo ? paraMtu are akkala ke duzmano ! samyagdRSTi zrAvakoM ko jinAjJA se bAhira aise Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 samyaktvazalyoddhAra pAsatthe, veSadhArI, ninhava Adi ko vaMdanA namaskAra karane kA tyAga to hai hI / yaha bAbata pATha meM nahIM kahA to isa meM kyA virodha hai ? prazna ke aMta meM jeThamala ne likhA hai ki "AnaMda zrAvaka ne arihaMta ke caitya tathA pratimA ko vaMdanA kI ho to batAo" isa kA uttara-prathama to pUrvokta pATha se hI usane arihaMta kI pratimA kI vaMdanA pUjA kI hai, aise siddha hotA haiM, tathA zrIsamavAyAMgasUtra meM sUtroM kI huMDI hai usa meM zrIupAsakadazAMga sUtra kI huMDI meM kahA hai ki - se kiM taM uvAsagadasAo uvAsagadasAsUNaM uvAsayANaM nagarAI ujANAiM ceiyAI vaNakhaMDA rAyANo ammApiyaro samosaraNAdhammAyariyA / / ___ artha - upAsakadazAMga meM kyA kathana hai ? uttara-upAsakadazAMga meM zrAvakoM ke nagara, udyAna, 'ceiAI' caitya arthAt maMdira, vanakhaMDa, rAjA, mAtA, pitA, samosaraNa, dharmAcAryAdikoM kA kathana hai / isase samajhanA ki AnaMdAdi daza zrAvakoM ke ghara meM jinamaMdira the aura unho ne jinamaMdira karAye bhI the, aura vaha pUjA vaMdanA Adi karate the, yadyapi upAsaka dazAMga meM yaha pATha nahIM hai| kyoMki pUrvAcAryoM ne sUtroM ko saMkSipta kara diyA hai| tathApi samavAyAMgajI meM to yaha bAta pratyakSa hai| isa vAste jarA dhyAna de kara zuddha aMtaHkaraNa se khoja karoge to mAlUma ho jAvegA ki AnaMdAdi aneka zrAvakoM ne jina pratimA pUjI hai so satya hai| iti / 17. aMbaDa zrAvaka ne jinapratimA vAMdI hai : 17veM praznottara meM jeThamalane aMbaDa tApasa ke adhikAra kA pATha AnaMda zrAvaka ke pATha ke sadRza ThaharAyA hai so asatya hai isa liye zrIuvavAisUtra kA pATha arthasahita likhate haiM - tathAhiH - ___ aMbaDassaNaM parivAyagassa no kappai aNNautthie nA aNNautthiyadevayANI nA aNNautthiyapariggahiyAiM arihaMta ceiyAiM vA vaMdittae vA namaMsittae vA NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiANi vA / / artha - aMbaDa parivrAjaka ko na kalpe anya tIrthI, anya tIrthI ke deva aura anya tIrthI ke grahaNa kiye arihaMta caitya jinapratimA ko vaMdanA, namaskAra karanA, paraMtu arihaMta ora arihaMta kI pratimA ko vaMdanA namaskAra karanA kalpe / ___ isa pUrvokta pATha ko AnaMda ke pATha ke sadRza jeThamala ThaharAtA hai paraMtu AnaMda gRhasthI thA aura aMbaDa saMnyAsI arthAt parivrAjaka thA, isa vAste ina donoM kA pATha eka sarikhanA nahIM ho sakatA / tathA AnaMda kA pATha hamane pUrva likhA diyA hai / 1 TIkA - annautthievatti anyayUthikA arhatsaMghApekSayA anye zAkyAdayaH ceiyAiMti arhacaityAni jinapratimA ityartha NaNNattha arihaMtevatti na kalpate iha yo yaM neti pratiSedhaH sonyatrAhabhyaH arhato varjayitvetyarthaH sa hi kila parivrAjaka veSadhArako'to'nyayUthika devatA vandanAdiniSedhe arhatAmapi vandanAdi niSedho mAbhUditikRtvA NaNNatthe tyAdyadhItam // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usake sAtha isa pATha ko milAne se mAlUma ho jAyegA ki AnaMda ke pATha meM anya darzanI ko azana, pAna, khAdama, svAdama denA nahIM, vAraMvAra denA nahIM, binA bulAye bulAnA nahIM, vAraMvAra bulAnA nahIM, yaha pATha hai; aura isa meM vaha pATha nahIM hai kyoMki aMbaDa parivrAjaka thA, aura anya tIrthI aMbaDa ko guru kara ke mAnate the, isa vAste usa se anyadarzanI ko bulAne vagairaha kA tyAga nahIM ho sake, tathA AnaMda ke pATha meM zramaNa nigraMtha ko azanAdika dene kA pATha hai, so isa pATha meM bilakula nahIM hai, kyoMki aMbaDa parivrAjaka thA / so paraghara meM bhikSAvRtti se jImatA thA, to azana, pAna, khAdama, svAdama vagairaha zramaNa nigraMtha ko kahAM se deve ? tathA AnaMda ke pATha meM kisa ko vaMdanA namaskAra karanA so pATha bilakula nahIM hai, aura isa pATha meM arihaMta, aura arihaMta kI pratimA ko vaMdanA namaskAra karane kA pATha hai| itanA bar3A phera hai to jeThamala donoM pAThoM ko eka sarIkhA ThaharAtA hai so mithyAtva kA udaya hai, tathA caitya zabda kA artha akala ke duzmana jeThamala ne sAdhu kiyA hai, so bilakula asatya hai, yaha bAta dRSTAMta pUrvaka AnaMda ke pATha meM hamane siddha kara dI hai| phira jeThamala likhatA hai ki "caitya kA artha pratimA mAnoge to guru ko vaMdanA kA pATha kahAM hai so dikhAo" uttara - anya tIrthI ke guru kA jaba tyAga kiyA taba jainamata ke sAdhu vAMdane yogya rahe, yaha arthApatti se hI siddha hotA hai| jaise kisI zrAvaka ne rAtrIbhojana kA tyAga kiyA to usako dina meM bhojana karane kA khulA rahA ki nahIM? kisI yogI ne vastI meM rahane kA tyAga kiyA to usako vana meM rahane kA khulA rahA ki nahIM ? kisI samyagdRSTi puruSa ne jinAjJA ke utthApaka jAnake DhUMDhakoM kA tyAga kiyA to usako jinAjJA meM vartane vAle susAdhu vaMdanA karane yogya rahe ki nahIM ? jarUra hI rahe / aise hI anya darzanI ke guru kA tyAga kiyA taba jainadarzana ke guru to vaMdane yogya hI rahe / isa vAste aisI kutarka karanA so niSphala hI hai / phira jeThamala ne likhA hai ki "abaMDa sAdhu ko vAMdatA thA "so asatya hai, yadyapi aMbaDa zuddha zraddhAvAn zrAvaka hone se jainamata ke sAdhuko vAMdane yogya zraddhatA thA / tathApi Apa saMnyAsI tApasoM kA veSadhArI parivrAjakAcArya thA, aura anyamatI usako gurubuddhi se pUjate the / isa vAste kSamAzramaNapUrvaka sAdhu ko vaMdanA nahIM karatA thA / aura isI vAste sUtra meM `NaNittha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA' yaha pATha dobArA likhA hai, aura AnaMda gRhasthI thA / usa ko pUrvokta tInoM vastuoM ke pratipakSI ko vaMdanA karanI ucita thii| isa vAste dobArA pATha sUtra meM nahIM likhA hai| jeThamala ne likhA hai ki "aMbaDa sAdhu ko azanAdika detA thA" so bhI asatya hai, kyoMki yaha bAta usa ke pATha meM likhI nahIM hai| tathA vaha Apa hI para ghara meM jImatA thA to sAdhu ko azanAdi kahAM se deve ? jaise DhUMDhaka loga Apa hI jinAjJA ke Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 samyaktvazalyAddhAra utthApaka hone se bhavasamudra meM DUbane bAle haiM, to vaha dUsaroM ko kaise tAra sakeM ? yaha dRSTAMta samajha lenaa| phira jeThamala likhatA hai ki "aMbaDa ke bAraha vrata sUtrapATha meM kahe haiM" so bhI asatya hai / jaise AnaMda ke bAraha vrata kahe haiM, vaise aMbaDa ke vrata kisI jagaha bhI sUtra meM nahIM kahe haiM, yadi kahe haiM to sUtrapATha dikhAoM / prazna ke aMta meM jeThamala jaina darzaniyoM ko mithyAtva mohanI karma kA udaya likhatA hai, so Apa usa ko hI hai, aura isI vAste usane pUrvokta asatya likhA hai aise siddha hotA hai / jaise koI eka puruSa zIghratA meM ghRta kharIdane ko jAtA thA, calate hue usa ko tRSA lagI, itane meM kisI aurata ke pAsa rAste meM usa ne pAnI dekhA, taba vaha volA ki mujhe 'ghRta' pilA / yadyapi usa ko pInA to pAnI thA paraMtu aMtaHkaraNa meM ghRta hI ghRta kA khyAla hone se vaise bolA gayA / aise hI jeThamala ko bhI mithyAtva mohanI kA udaya thA, jisa se usane aise likha diyA hai, aise nizcaya smjhnaa| iti / 18. sAta kSetra meM dhana kharacanA kahA hai : (18) veM praznottara meM jeThamala ne likhA hai ki "sAta kSetra kisI ThikAne sUtra meM nahIM kahe haiM" uttara - bhattapaJcakkhANa painnA sUtra ke mUlapATha meM (1) jinabiMba, (2) jinabhavana, (3) zAstra, (4) sAdhu, (5) sAdhvI, (6) zrAvaka, (7) zrAvikA, ye sAta kSetra kahe haiM / so kyA DhUMDhaka nahIM jAnate haiM ? yadi kahoge ki hama yaha sUtra nahIM mAnate haiM, to naMdisUtra kyoM mAnate ho ? kyoMki zrInaMdisUtra meM isa sUtra kA nAma likhA haiN| isa vAste bhattapaJcakkhAra painnA sUtrAnusAra sAta kSetra meM gRhasthI ko dhana kharacanA so hI phaladAyaka hai / 1 AnaMda zrAvaka ke bhI bAraha vrata upAsakadazAMgasUtrA ke mUlapATha meM khulAyA nahIM haiN| zrIbhattapaJcakkhANa sUtra kA pATha yaha hai :aniyANodAramaNo harisavasavisadakaMbuyakarAlo / pUeI guru saMgha sAhammI amAi bhattIe / / 30 / / niadavvamauvvajiNiMda bhavaNa jiNabiMba varapaiThThAsu / viarai pasattha putthaya sutittha titthayara pUAsu / / 31 / / tathA adhyAtmakalpadruma nAmA zAstra meM dharma meM dhana lagAnA hI saphala kahA hai tathAhiHkSetravAstu dhanadhAnya gavASvairmelitaiH sanidhibhistanubhAjA / klezapApanarakAbhyadhikaH syAt ko guNo yadi na dharmaniyogaH / / kSetreSu no vapasi yatsadapi svameta dyAtAsitatparabhave kimidaM gRhItvA tasyArjanAdijanitAghacayArjitA te bhAvI kathaM narakaduHkhabharAJca mokSaH tathA zrIThANAMgasUtra ke cauthe ThANe ke cauthe uddeza meM zrAvaka zabda kA artha TIkAkAra mahArAjane kiyA hai, usameM bhI sAta kSetra meM dhana lagAne se zrAvaka banatA hai, anyathA nahIM, tathAhi :zrAnti pacanti tattvArtha zraddhAnaM niSThAM nayantIti zrAstathA vapanti guNavatsaptakSetreSu dhanabIjAni nikSipantIti vAstathA kiranti kliSTakarmarajo vikSipantIti kAstataH karmadhAraye zrAvakA iti bhavati / / yadAhaH zraddhAlutAM zrAti padArtha cintanAddhanAni pAtreSu vapatyanArataM / kiratyapuNyAni susAdhu sevanAdathApi taM zrAvakamAhuraMjasA / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeThamala likhatA hai ki "AnaMdAdika zrAvakoM ne vrata ArAdhe, paDimA aMgIkAra kI, saMthArA kiyA, yaha sarva sUtroM meM kathana hai, paraMtu kitanA dhana kharacA aura kisa kSetra meM kharacA so nahIM kahA hai / " uttara are bhAI ! sUtra meM jitanI bAta kI prasaMgopAtta jarUrata thI, utanI kahI hai, aura dUsarI nahIM kahI hai, aura jo tuma binA kahI kula bAtoM kA anAdara karate ho to AnaMdAdika daza hI zrAvakoM ne kisa muni ko dAna diyA, vaha kisa muni ko lene ke vAste sAmane gaye, kisa muni ko choDane vAste gaye, kisa rIti se unhoM ne pratikramaNa | kiyA ityAdi bahuta bAteM jo ki zrAvakoM ke vAste saMbhavita haiM kahI nahIM haiM, to kyA vaha unhoM ne nahIM kI haiM ? nahIM, jarUra kI haiM, vaise hI dhana kharacane saMbaMdhI bAta bhI usameM nahIM kahI hai, paraMtu kharacA to jarUra hI hai, aura hama pUchate haiM ki AnaMdAdi | zrAvakoM ne kitane upAzraya karAye so bAta sUtroM meM kahI nahIM hai, tathApi tuma DhUMDhaka loga upAzraya karAte ho so kisa zAstrAnusAra karAte ho so dikhAo ! aura jeThamala likhatA hai ki "AnaMdAdika zrAvakoM ne saMgha nikAlA, tIrthayAtrA karI, maMdira banavAye, pratimA pratiSThI vagairaha bAteM sUtra meM hove to dikhAo" uttara - AnaMdAdika zrAvakoM ke jinamaMdiroM kA adhikAra zrIsamavAyAMgasUtra meM hai, Avazyaka - sUtra meM tathA yogazAstra meM zreNika rAjA ke banavAye jinamaMdira kA adhikAra hai, vaggura | zrAvaka ne zrI mallinAthajI kA maMdira baMdhAyA so adhikAra zrIAvazyakasUtra meM hai, tathA usI sUtra meM bharatacakravartI ke aSTApada parvata para caubIsa jinabiMbasthApana karAne kA adhikAra hai, ityAdi aneka jainazAstroM meM kathana hai, tathApi jaise netra vinA ke AdamI ko kucha nahIM dikhatA hai / vaise hI jJAnacakSu binA ke jeThamala aura usake DhUMDhakoM ko bhI sUtrapATha nahIM dikhatA hai, tathA jeThamala ne kuyuktiyoM kara ke sAta kSetra uthApe haiM unakA anukrama se uttara 1 2 kSetra jinabiMba tathA jinabhavana isakI bAbata | jeThamala ne likhA hai ki "maMdira pratimA to pahile the hI nahIM aura jo the aise kahoge to kisane karAye vagairaha adhikAra sUtrameM dikhAo" isa kA uttara prathama hamane likha diyA hai, aura usa se donoM kSetra siddha hote haiM / 1 73 3 kSetrazAstra - isakI bAbata jeThamala likhatA hai ki "pustaka to mahAvIrasvAmI ke pIche (980) varSe likhe gaye haiN| isa se pahile to pustaka hI nahIM thI, to pustaka ke - tathA zrIdAnakulaka meM sAta kSetra meM bIjA dhana yAvat mokSaphala kA dene vAlA kahA hai:- tathAhi :freraNabiMba putthaya saMghasarUvesu satta khittesu / vaviaM dhaNapi jAyai sivaphalayamaho anaMtaguNaM ||20|| ityAdi aneka zAstroM meM saptakSetra viSayika varNana hai, paraMtu jJAnadaSTi vinA kaise dikhe ! paMjAba deza meM thAnaka, jainasabhA vagaireha nAma se makAna banAye jAte hai; jina ke nimitta thAnaka, yA jainasabhA, yA dharma ke nAma se car3hAvA bhI logoM se liyA jAtA hai / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 samyakcazalyoddhAra |nimitta dravya nikAlane kA kyA kAraNa ?" uttara - isa bAta kA nirNaya prathama hama Ae haiM, tathA zrIanuyogadvArasUtra meM kahA hai ki "davvasuyaM jaM pattaya putthaya lihiyaM" dravyazruta so jo pAne pustaka meM likhA huA hai, isa se sUtrakAra ke samaya meM pustaka likho hue siddha hote haiM, tathA tumhAre kahe mutAbika usa samaya bilakula pustaka likhe hue the hI nahIM to zrIRSabhadeva svAmI kI sikhalAI aThAraha prakAra kI lipi kA vyavaccheda ho gayA thA aise siddha hogA aura so bilakula jhUTha hai, aura jo akSarajJAna usa samaya ho hI nahIM to laukika vyavahAra kaise cale ? are DhUMDhako ! isa se samajho ki usa samaya meM pustaka to phakta sUtra hI likhe hue nahIM the aura so devaDhDhI gaNi kSamAzramaNa ne likhe haiM paraMtu (980) varSe pustaka likhe gaye haiM / aise tumhAre jeThamala ne likhA hai so kisa zAstrAnusAra likhA hai ? kyoMki tumhAre mAne (32) sUtroM meM to yaha bAta hai hI nhiiN| 4-5mA kSetra sAdhu aura sAdhnI isakI bAbata jeThamala ne likhanA hai| ki "sAdhu ke nimitta dravyanikAla ke usakA AhAra, upadhi, upAzraya, karAve to so sAdhu ko kalpe nahIM, to usa nimitta dhana nikAlane kA kyA kAraNa ? isa bAta para zrIdazavaikAlika, AcArAMga, nizItha vagairaha sUtroM kA pramANa diyA hai" usa kA uttara - sAdhusAdhvI ke nimitta kiyA AhAra, upadhi, upAzraya pramukha unako kalpatA nahI hai, so bAta hama bhI mAnya karate haiM: sAdhu apane nimitta banA nahIM lete haiM aura sujJa zrAvaka dete bhI nahIM hai / paraMtu zrAvaka apanI zuddha kamAI ke dravya meM se sAdhu, sAdhvI ko padhi vastra pAtra Adi se pratilAbhate haiM. paraMta sAdha sAdhvI ke nimitta nikAle dravya meM se pratilAbhate nahIM haiM, aura sAdhu lete bhI nahIM haiM / ina do kSetra ke nimitta nikAlA dravya to kisI muni ko mahAbhArata vyAdhi ho gayA ho| usa ke haTAne vAste kisI hakIma Adi ko denA paDe, athavA kisI sAdhu ne kAla kiyA ho usa meM dravya kharacanA paDe ityAdi aneka kAryo meM kharacA jAtA hai tathA pUrvokta kAma meM bhI jo dhanADhya zrAvaka hote haiM to ve apane pAsa se hI kharacate haiM, paraMtu kisI gAma meM zakti rahita nirdhana zrAvaka rahate ho aura vahAM aisA kArya A paDe to usa meM se kharacA jAtA hai| 6 - 7 mA kSetra zrAvaka, aura zrAvikA inakI bAbata jeThamala likhatA hai ki "puNyavAn ho so khairAta kA dAna le nahIM paraMtu akala ke bAradAna DhUMDhaka bhAI ! samajho anuyogaddhArasUtra ke pATha kI TIkA - tRtIyabheda parijJAnArthamAha se kiM tamityAdi atra nirvacanaM jANagasarIra bhaviyasarIra vairittaM davvasutamityAdi yatra jJazarIra bhavyazarIrayoH saMbaMdhianantaroktasvarUpaM na ghaTate tattAbhyAM vyatirikta bhinnaM dravyazrutaM kiM punastadityAha pattayaputthaya lihiyaMti patrakANi talatAlyAdisaMbaMdhIni tatsaMghAtaniSpannAstu pustakAstatazca patrakANi ca pustakAzca teSu likhitaM patrakapustaka likhitaM athavA potthayaMti potaM vastra patrakANi ca potaMca teSu likhitaM patrakapota likhitaM jJazarIra bhavyazarIra vyatiriktaM dravyazrutaM atra ca patrakAdi likhitazrutasya bhAvazruta kAraNatvAt dravyatvamavaseyamiti / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 to sahI saba jIva eka sarIkhe puNyavAn nahIM hote haiM, koI garIba kaMgAla bhI hote haiM| ki jina ko khAnepIne kI bhI taMgI paDatI hai| to vaise garIba sadharmI ko dravya dekara madada krnii| una ko AjIvikA meM sahAyatA denI yaha dhanADhya zrAvakoM kA pharaja hai| isa vAste dhanI gRhasthI apane sahadharmiyoM ko madada karate haiN| aura jo apane meM zakti na ho to usa kSetra nimitta nikAle dhana meM se sahAyatA karate haiM aura sahadharmI ko sahAyatA kare, yaha kathana zrIuttarAdhyayanasUtra ke aThAIsaveM adhyayana meM hai| jeThamala likhatA hai ki "zrAvaka dIna anAtha ko aMtarAya de nahIM " yaha bAta satya hai, paraMtu pUrvokta lekha ko vicAra ke dekhoge to mAlUma ho jAvegA ki isa se dIna anAtha ko koI aMtarAya nahIM hotI hai, tathA isa rIti se zrAvakoM ko diyA dravya khairAyata kA bhI nahIM kahAtA hai| Upara ke lekha se zAstroM meM sAta kSetra kahe haiN| una meM dravya lagAne se acche phalakI prApti hotI hai, aura suzrAvakoM kA dravya una kSetroM meM kharaca hotA thA, aura ho rahA hai, aise siddha hotA hai| isa prasaMga meM jeThamala ne zrIdazavaikAlikasUtra kI yaha gAthA likhI hai - tathAhiH piMDaM sijaM ca vatthaM ca cautthaM pAyameva ya / akappiyaM na icchijA paDiggAhiM ca kappiyaM / / 48 / / isa zloka kA artha prakaTa rUpa se itanA hI hai ki AhAra, zayyA, vastra aura cauthA pAtra yaha akalpanika lene kI icchA na kare, aura kalpanika le leve / tathApi jeThamala ne daMDe ko akalpanika ThaharAne vAste pUrvokta zloka ke artha meM 'daMDA' yaha zabda likha diyA hai aura usa se bhI jeThamala daMDe ko akalpanika siddha nahIM kara sakA hai| balki jeThamala ke likhane se hI akalpanika daMDe kA niSedha karane se kalpanika 1 zrIuttarAyadhyayana sUtra kA pATha yaha hai : nissaMkiya nikkakhiya nivvitigicchA amRDha diThIya / uvavUha thirIkaraNe vacchalla pabhAvaNe aThTha / / 31 / / TIkA - niHzaMkitaM dezataHsarvatazcazaMkArahitatvaM punarniHkAMkSitatvaM zAkyAdyanyadarzanagrahaNavAJchArahitatvaM nirvicikitsyaM phalaM prati sandehakaraNaM vicikitsA nirgatA vicikitsA nirvicikitsA tasya bhAvo nirvicikitsyaM kimetasya tapaH prabhRtilezasya phalaM vartate naveti lakSaNaM athavA vidantIti vidaH sAdhavasteSAM vijugupsA kimete mala malinadehAH acittapAnIyena dehaM prakSAlayatAM ko doSaH syAdityAdi nindA tadabhAvo nirvijugupsa prAkRtArSatvAtsUtre nirvicikitsyaM iti pAThaH / amUDhA dRSTi ramUDhadRSTi RddhimatkutIrthikAnAM parivrAjakAdinAmRddhiM draSTvA amUDhA kimasmAkaM darzanaM yatsarvathAdaridrAbhibhUtaM ityAdi moharahitA dRSTirbuddhiramUDhadRSTiH / yatparatIrthinAMbhUyasImRddhiM dRSTvApi svakIye'kiJcane dharme mateH sthirIbhAvaH / ayaM caturvidhopyAcAra antaraMga ukto'thabAhyAcAramAha / upabRMhaNA darzanAdiguNavatAM prazaMsA punaH sthirIkaraNaM dharmAnuSThAnaM prati sIdatAM dharmavatAM puruSANAM sAhAyyakaraNena dharmesthirIkaraNaM punarvAtsalyaM sAdharmikANAM bhaktapAnAdyairbhaktikaraNaM punaH prabhAvanA ca svatIrthonnatikaraNamete'STau AcArAH samyakasya jJeyA ityarthaH / / 31 / / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 samyaktvazalyoddhAra daMDA sAdhu ko grahaNa karanA siddha ho gayA / AhAra, zayyA, vastra, pAtravat / to bhI sAdhu ko daMDA rakhanA sUtra anusAra hai, so hI likhate haiM - zrIbhagavatIsUtra meM vidhivAdase daMDA rakhanA kahA hai so pATha prathama praznottara meM likhA hai| zrIoghaniyuktisUtra meM daMDe kI zuddhatA nimitta tIna gAthA kahI haiN| zrIdazavaikAlika sUtra meM vidhivAda se 'daMDagaMsi vA' isa zabda kara ke daMDA paDilehanA kahA hai| zrIpraznavyAkaraNasUtra meM pITha, phalaka, zayyA, saMthArA, vastra, pAtra, kaMbala, daMDA, rajoharaNa, niSadyA, colapaTTA, mukhavastrikA, pAda proMchana ityAdi mAlika ke diye binA adattAdAna, sAdhu grahaNa na kare, aise likhA hai / isase bhI sAdhu ko daMDA grahaNa karanA siddha hotA hai / anyathA binA diye daMDe kA niSedha zAstrakAra kyoM karate ? zrIprazna vyAkaraNasUtra kA pATha yaha hai / ___aviyatta-pIDha-phalaga-sejA-saMthAraga-vattha-pAya-kaMbala-daMDagara-auharaNa-nise jaM colapaTTaga-muhapottiya-pAdapuMchaNAdi bhAyaNaM bhaMDovahiuvagaraNaM / / ___ityAdi aneka jainazAstroM meM daMDe kA kathana hai, to bhI ajJAnI DhUMDhaka binA samajhe bilakula asatya kalpanA kara ke isa bAta kA khaMDana karate haiM / (jo ki kisI prakAra bhI ho nahIM sakatA hai) so kevala unakI mUrkhatA kA hI sUcaka hai| prazna ke aMta meM jeThamala DhaMDhakane "sAta kSetroM meM dhana kharacAte ho / usa se cahaTTe ke cora hote ho" aisA mahA mithyAtva ke udaya se likhA hai| parantu usa kA yaha likhanA Upara ke dRSTAMtoM se asatya siddha ho gayA hai / kyoMki sUtroM meM sAta kSetroM meM dravya kharacanA kahA hai, aura isI mutAbika prasiddha rIte zrAvaka loga dravya kharacate haiM, aura usa se vaha puNyAnubaMdhi puNya bAMdhate haiM, itanA hI nahIM, balki bahuta prazaMsA ke pAtra hote haiM / yaha bAta koI| chipI huI nahIM hai parantu asalI tahakIkAta karane se mAlUma hotA hai ki cauTe ke cora to vahI haiM jo sUtroM meM kahI huI bAtoM ko utthApate haiM / sUtroM ko utthApate haiM, artha phirA lete haiM zAtrokta veza ko choDa ke viparIta veza meM phirate hai| itanA hI nahIM parantu zAsana ke adhipati zrIjinarAja ke bhI cora haiM aura isa se ina ko nizcaya rAjyadaMDa (anaMta saMsAra) prApta honevAlA hai| 19. draupadI ne jinapratimA pUjI hai : 19 veM praznottara meM dropadI ke jinapratimA pUjane kA niSedha karane vAste jeThamala ne bahuta kutarka kiye haiM, parantu ve sarva jhUTha hai| isa vAste krama se una ke uttara likhate haiN| | zrIjJAtAsUtra meM draupadI ne jinamaMdira meM jA kara jina pratimA kI (17) satare bhede | pUjA kI, namotthuNaM kahA, aisA khulAsA pATha hai- yata - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 taeNaM sA dovai rAyavara kannA jeNeva majaNaghare teNeva uvAgacchai majaNaghara maNuppavisai pahAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhapAvesAI vatthAI parihiyAiM majaNagharAo paDiNikkhamai jeNeva jinaghare teNeva uvAgacchai jinagharamaNupavisai pavisaIttA Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM karei lomahatthayaM parAmusai evaM jahA suriyAbho jiNapaDimAo acchei taheva bhANiyavvaM jAva dhuvaM Dahai dhuvaM DahaittA vAmaM jANu aMcei aMceittA dAhiNa jANu dharaNI talaMsi nihaTTa tikhutto muddhANaM dharaNI talaMsi nivesei nivesaittA isiM paJcuNamai karayala jAva kaTTa evaM vayAsi namotthuNaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM vaMdai namasai jina gharAo paDiNikkhamai / / ___ artha - taba lo draupadI rAjavarakanyA jahAM snAna majana karane kA ghara (makAna) hai vahAM Ave, majanaghara meM praveza kare, snAna karake kiyA hai balikarma pUjAkArya arthAt ghara, dehare meM pUjA kara ke kautuka tilakAdi maMgala dadhi dUrvA akSatAdika so hI prAyazcitta duHsvapnAdi ke ghAtaka kiye haiM jisane zuddha aura ujjvala baDe jinamaMdira meM jAne yogya aise vastra pahina ke majanaghara meM se nikale / jahAM jinaghara hai vahAM Ave, jinaghara meM praveza kare, kara ke dekhate hI jinapratimA ko praNAma kare / pIche morapIchI le, lekara jaise sUryAbha devatA jina pratimA ko pUje vaise sarva vidhi jAnanA, so sUryAbhakA adhikAra yAvat dhUpa dene taka kahanA / pIche dhUpa de ke bAmajAnu (khabbA goDA) UMcA rakhe, dAhinA jAnu (sajA goDA) dharatI para sthApana kare, kara ke tIna bAra mastaka pRthvI para sthApe, sthApa ke thoDI sI nIce jhuka ke, hAtha joDa ke, dazoM nakhoM ko milA ke mastaka para aMjali kara ke aise kahe / namaskAra hove arihaMta bhagavaMta prati yAvat siddhigati ko prApta hue haiM, yahA~ yAvat zabda se saMpUrNa zakrastava kahanA, pIche vaMdanA namaskAra kara ke jinaghara se nikale / pUrvokta prakAra ke sUtroM meM kathana haiM to bhI mithyAdRSTi DhUMDhiye jina pratimA kI pUjA nahIM mAnate haiM / so unako mithyAtvakA udaya hai| __ jeThamala ne likhA hai ki "kisIne vItarAga kI pratimA pUjI nahIM hai aura kisI nagarI meM jinacaitya kahe nahIM hai" isakA uttara- zrIunavAIsUtra meM caMpAnagarI meM "bahulA arihaMta ceiyAI" arthAt bahute arihaMta ke caitya haiM aise kahA hai, aura anya saba nagariyoM ke varNana meM caMpAnagarI kI bhalAvaNA sUtrakAra ne dI hai, to isa se aise nirNaya hotA hai ki saba nagariyoM meM mahalle mahalle caMpAnagarI kI taraha jina maMdira the / tathA AnaMda, kAmadeva, zaMkha, puSkalI pramukha zrAvakoM tathA zreNika, mahAbala pramukha rAjAoM kI kI gaI pUjA kA adhikAra sUtromeM bahuta jagaha hai / isa vAste jisa jagaha pUjAkA adhikAra hai usa jagaha jinamaMdira to hai hii| isameM koI zaka nahIM tathA una zrAvakoM ke pUjA ke adhikAra meM "kayabali kammA" zabda khulAsA hai / jisa kA artha svapara saba darzana meM 'devapUjA' hI hotA hai / isa vAste bahuta zrAvakoM ne jina pratimA pUjI hai Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 samyaktvazalyoddhAra aura bahuta ThikAne jinamaMdira the aise khulAsA siddha hotA hai| __ jeThamala ne likhA hai ki "phakata draupadI ne hI pUjA kI hai aura so bhI sArI umara meM| eka hI vAra kI hai" uttara - isa kumati ke kathana kA sAra yaha hai ki pUjA ke adhikAra meM strI kahI to koI zrAvaka kyoM nahIM kahA ? are mUryo ke bhAI ! revatI zrAvikA ne auSadha viharAyA to kisI zrAvaka ne viharAyA kyoM nahIM kahA ? tathA isa avasarpiNI meM prathama siddha marudevI mAtA hii| zrIvIra prabha kA abhigraha pAMca dina kama 6 mahine caMdanabAlA ne pUrNa kiyaa| saMgama ke upasarga se 6 mahine vatsapAlI buDhiyA kSIra se prabhu ko pratilAbhatI huii| tathA isa caubIsI meM zrImallinAthajI anaMtI caubIsiyAM pIche strI rUpase tIrthakara hue, ityAdika bahuta baDe baDe kAma isa caubIsI meM striyoM ne kiye hai / prAyaH puruSa to kArya kare usa meM kayA Azcarya hai| paraMtu striyoM ko karanA durlabha hotA hai| puruSa ko to pUjA kI sAmagrI milanI sugama hai| paraMtu strI ko muzkela hai| isa vAste draupadI kA adhikAra vistAra se kahA hai / yadi strI ne aise pUjA kI to puruSoM ne bahuta kI haiM / isa meM kyA saMdeha hai ? kucha bhI nhiiN| aura jo kahA hai ki eka hI bAra pUjA kI kahI hai| pIche pUjA kI kahI bhI nahIM kahI hai| isa kA uttara-pratimA pUjanI to eka bAra bhI kahI hai| paraMtu draupadI ne bhojana kiyA aise to eka vAra bhI nahIM kahA hai to tumhAre kahe mujiba to usa ne khAyA bhI nahIM hogA ! tathA tuMgIyA nagarI ke zrAvako ne sAdhu ko eka hI samaya vaMdanA kI kahA hai| to kyA dUsare samaya vaMdanA nahIM kI hogI ? jarA vicAra karo ki lagna (vivAha) ke samaya moha kI prabalatA meM bhI aise pUrNollAsa se jina pUjA kI hai to dUsare samaya avazya pUjA kI hI hogI isa meM kyA saMdeha hai ? paraMtu sUtrakAra ko aise adhikAra vAraMvAra kahane kI jarUrata nahIM hai| kyoMki Agama kI zailI aisI hI hai, aura usa ko jAnakAra puruSa hI samajhate hai; paraMtu tumhAre jaise buddhihIna mUrkha nahIM samajhate haiN| so tumhAre mithyAtva kA udaya hai| jeThamala ne likhA hai ki "padyottara rAjA ke yahA~ draupadI ne bele bele ke pAraNe AyaMbila kA tapa kiyA paraMtu pUjA to nahIM kI " uttara - are bhAI ! itanA to samajho ki tapasyA karanI so to svAdhIna bAta hai aura pUjA karane meM jinamaMdira tathA pUjA kI sAmagrI Adi kA yoga milanA cAhiye / so parAdhIna tathA saMkaTa meM par3I huI draupadI usa sthala meM pUjA kaise kara sakatI ? so vicAra ke dekho ! jeThamala ne likhA hai ki "draupadI ne pUrvajanma meM sAta kAma ayogya kare, isa vAste usa kI pUjA pramANa nahIM "uttara - isa se to DhUMDhaka aura buddhihIna DhUMDhaka ziromaNi jeThamala zrImahAvIrasvAmI ko bhI sacce tIrthaMkara nahIM mAnate hoge ! kyoMki zrI mahAvIrasvAmI ke jIvane bhI pUrvajanma meM kitaneka ayogya kAma kiye the- jaise ki (1) marIci ke bhava meM dIkSA virAdhI so ayogya / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) tridaMDI kA bheSa banAyA so ayogya / (3) utsUtra kI prarUpaNA kI so ayogya / (4) niyANA kiyA so ayogya / (5) kitane hI bhavoM meM saMnyAsI ho ke mithyAtva kI prarUpaNA kI so ayogya / (6) kitane hI bhavoM meM brAhmaNa ho ke yajJa kare so ayogya / (7) tIrthaMkara ho ke brAhmaNa ke kula meM utpanna hue so ayogya / ityAdi aneka ayogya kAma kare to kyA pUrvAdi janma meM ina kAmoM ke karane se zrImanmahAvIra arihaMta bhagavaMta ko tIrthaMkara na mAnanA cAhiye ? mAnanA hI cAhiye, kyoMki karmavazavartI jIva aneka prakAra ke nATaka nAcatA hai| paraMtu usase vartamAna meM usa kI uttamatA ko kucha bhI bAdhA nahIM AtI hai| vaise hI draupadI kI kI jinapratimA kI pUjA zrAvaka dhama kI rIti ke anusAra hai, isa vAste so bhI mAnanA hI cAhiye, na mAne so sUtravirAdhaka hai| jeThamala ne likhA hai ki "draupadI kI pUjA meM bhalAmaNa bhI sUryAbhakRta jinapratimA kI pUjA kI dI hai| paraMtu anya kisI kI nahIM dI hai / " uttara-sUryAbha kI bhalAmaNa dene kA kAraNa to pratyakSa hai ki jina pratimA kI pUjA kA vistAra zrIdevardhigaNi kSamAzramaNajI ne rAyapaseNIsUtra meM sUryAbha ke adhikAra meM hI likhA hai / so eka jagaha likhA saba jagaha jAna lenA, kyoMki jagaha jagaha vistArapUrvaka likhane se zAstra bhArI ho jAte haiM / aura AnaMda-kAmadevAdi kI bhalAmaNa nahIM dI, usa kA kAraNa yaha hai ki una ke adhikAra meM pUjA kA pUrA vistAra nahIM likhA hai to phira una kI bhalAmaNa kaise deveM ? tathA yaha bhalAmaNA tIrthaMkara gaNadharoM ne nahIM dI hai, kiMtu zAstra likhane vAle AcArya ne dI hai| tIrthaMkara mahArAja ne to sarva ThikAne vistArapUrvaka hI kahA hogaa| paraMtu sUtra likhane vAlene sUtra bhArI ho jAne ke vicAra se eka jagaha vistAra se likha kara aura jagaha usa kI bhalAmaNA dI hai| tathA AnaMda zrAvaka ko sUtra meM pUrNa bAlatapasvI kI bhalAmaNA dI hai, to isa se kyA AnaMda mithyA dRSTi ho gayA ? nahIM, aise koI bhI nahIM kahegA, aise hI yahAM bhI samajhanA / jaise jJAtAsUtra meM zrImallinAtha svAmI ke janmamahotsava kI bhalAmaNa jaMbUdvIpa pannatti sUtra kI dI hai so pATha yaha hai - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ahologavatthavvAo aThTha disAkumAriya mahattariyAo jahA jaMbUdvIvapaNNattie savvaM jammaNaM bhANiyanvaM NavaraM mihiliyAe NayarIe kuMbharAyassa bhavaNaMsi pabhAvaie devIe abhilAvo joeyavvo jAva gaMdIsaravara dIve mahimA / / ityAdi aneka zAstroM meM aneka zAstroM kI bhalAbhANA dI haiN| zrIjJAtAsUtra meM zrImallinAthasvAmI ke dIkSAnirgamana kI jamAli kI bhalAmaNA dI hai to kyA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lo samyaktvazalyoddhAra jeThamala ne likhA hai ki "draupadI samyagdRSTi hI nahIM thI tathA zrAvikA bhI nahIM thI | kyoMki usane zrAvakavrata liye hote to pAMca bharttAra (pati) kyoM karatI ?" uttara - draupadIne | pUrvakRta karma ke udaya se paMca kI sAkSI se pAMca pati aMgIkAra kiye hai paraMtu usa kI koI pAMca pati karane kI icchA nahIM thI / aura isa taraha pAMca pati karane se bhI usa ke | zIlavrata ko koI prakAra kI bhI bAdhA nahIM huI hai / aura zAstrakAroM ne usa ko mahAsatI kahA hai / tathA bahuta se DhUMDhiye bhI usa ko satI mAnate haiM / paraMtu akala ke duzmana | jeThamala kI hI mati viparIta huI hai / jo usa ne mahAsatI ko kalaMka diyA hai, aura usa se mahA pApa kA baMdhana kiyA hai| kahA hai ki "vinAzakAle viparIta buddhiH / " zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai ki jaghanya se cAhe koI eka vrata kare to bhI vaha zrAvaka kahAtA hai, punaH usI sUtra meM uttara guNa paccakkhANa bhI likhe haiM; tathA zrIdazAzrutaskaMdhasUtra meM "daMsaNa sAvae " arthAt samyaktvadhArI ko bhI zrAvaka kahA hai / zrI praznavyAkaraNasUtravRtti meM bhI draupadI ko zrAvikA kahA hai / zrIjJAtAsUtra meM kahA hai ki taeNaM sA dovai devI kacchullaNArayaM asaMjaya aviraya appasihaya appaccakkhAya pAvakammaM tikaTTu No ADhAI No pariyANAi No abhuTTheI || artha jaba nArada AyA taba draupadI devI kacchulanAmA nava meM nAdara ko asaMjatI, aviratI, nahIM hane, nahIM paJcakhe pApakarma jisane aise jAna ke na Adara kare, AyA bhI na jAne, aura khar3I bhI na hove / aba vicAra karo ki draupadI ne nArada jaise ko asaMjatI jAna ke vaMdanA nahIM kI hai / | to isa se nizcaya hotA hai ki vaha zrAvikA thI, aura usa kA samyaktvavrata AnaMda zrAvaka sarIkhA thA / tathA amarakaMkA nagarI meM padmottara rAjA draupadI ko hara ke le gayA / | usa adhikAra meM zrIjJAtAsUtra meM kahA hai ki taNaM sA dovai devI chaThThe chaThTheNaM aNikhitteNaM AyaMbila pariggahieNaM | tavokammeNaM appANaM bhAvemANI viharai || artha padmottara rAjAne draupadI ko kanyA ke aMte pura meM rakhA, taba vaha draupadI devI | chaThTha chaThTha ke pAraNe niraMtara AyaMbila parigRhIta tapakarma kara ke arthAt bele bele ke pAraNe AyaMbila karatI huI AtmA ko bhAvatI huI vicaratI hai / isa se bhI siddha hotA | hai ki aise jinAjJAyukta tapa karane vAlI draupadI zrAvikA hI thI / zrImallinAthasvAmI jamAli sarIkhe ho gaye ? kadApi nahIM, tathA isI jJAtAsUtra ke pATha se sUtroM meM bhalAmaNA, likhane vAle AcAryane dI hai; yaha pratyakSa siddha hotA hai: nahIM to jamAlijI zrImahAvIrasvAmI ke samaya meM huA usake nirgamana kI bhalAmaNA zrImallinAthasvAmI ke adhikAra meM kaise ho sakegI ? zrIjJAtAsUtra kA pATha yaha hai "evaM viNiggamo jahA jamAlIssa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ "draupadI ko pAMca pati kA niyANA thaa| so niyANA pUrA hone se pahile draupadI ne pUjA kI hai| isa vAste mithyAdRSTitva meM pUjA kI hai" aise jeThamala ne likhA hai / usa kA uttara - zrIdazAzrutaskaMdha meM nava prakAra ke niyANe kahe haiM, una meM prathama ke sAta niyANe kAmabhoga ke haiM / so utkRSTa rasa se niyANA kiyA ho to samyaktvaprApti na hove, aura maMda rasa se niyANA kiyA ho to samyaktva kI prApti ho jAve, jaise kRSNavAsudeva niyANA kara ke hue haiM una ko bhI samyaktva kI prApti huI hai / yadi kahoge ki "vAsudeva kI padavI prApta hone para niyANA pUrA ho gayA isa vAste vAsudevakI padavI prApta hue pIche samyaktva kI prApti huI hai| vaise draupadI ko bhI pAMca pati kI prApti se niyANA pUrA ho gayA / pIche vivAha (pANigrahaNa) hone ke pIche draupadI ne samyaktva kI prApti kI" to so asatya hai; kyoMki niyANA to sAre bhava taka pahaMcatA hai| zrIdazAzrutaskaMdha meM hI navamA niyANA dIkSA kA kahA hai| so dIkSA lene se niyANA pUrA ho gayA aise hove to usa hI bhava meM kevalajJAna honA cAhiye / paraMtu niyANe vAle ko kevalajJAna hone kI zAstrakArane nA kahI hai| isa vAste niyANA bhava pUrA hove vahAM taka pahuMce aise samajhanA aura maMda rasa se niyANA kiyA ho to samyaktva Adi guNa prApta ho sakate haiN| eka kevalajJAna prApta na ho, aise kahA hai / to draupadI kA niyANA maMda rasa se hI isa vAste bAlyAvasthA meM samyaktva pAnA saMbhava hai| jaise zrIkRSNajIne pUrva bhava meM niyANA kiyA thA to vAsudeva kI padavI sAre bhava | paryaMta bhoge binA chuTakArA nahIM, paraMtu samyaktva ko bAdhA nhiiN| vaise hI draupadI ne pAMca pati kA niyANA kiyA thA / usase pAMca pati hoe binA chuTakArA nahIM, paraMtu so niyANA samyaktva ko bAdhA nahIM karatA hai| isa prasaMga meM jeThamala ne niyANeke do prakAra (1) dravyapratyaya, (2) bhavapratyaya kahai haiM so jhUTha hai, kyoMki dazAzrutaskaMdhasUtra meM aisA kathana nahIM hai / dazAzrutaskaMdha ke niyANe mutAbika to draupadI ko sAre janma meM kevalI prarUpita dharma bhI sunanA na cAhiye aura draupadI ne to saMyama liyA hai| isa vAste draupadI kA niyANA dharma kA ghAtaka nahIM thA / aura cakravartI tathA vAsudeva ko bhavapratyaya niyANA jeThamala ne kahA hai / aura jaba taka niyANe kA udaya ho taba taka samyaktva kI prApti na ho aise bhI kahA hai| to kRSNa vAsudeva ko samyaktva kI prApti kaise huI so jarA vicAra kara dekho ! isa se siddha hotA hai ki jeThamala kA likhanA svakapolakalpita hai| yadi AmnAya binA aura gurugama binA kevala sUtrAkSara mAtra ko hI dekha ke aise artha karoge to isI dazAzrutaskaMdha meM usa sthAna ke mahAmohanI karma bAMdhe aise kahA hai / aura mahAmohanI karma kI utkRSTa sthiti (70) koTA koTI sAgaropama kI hai / to paradezI rAjA ne ghane paMcedrI jIvoM kI hiMsA kI, aise zrIrAyapaseNIsUtra meM kahA hai| to usako aNuvrata kI prApti na honI caahiye| tathA mahAmohanI karma bAMdha ke saMsAra meM bhaTakanA cAhiye / paraMtu Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra so to ekAvatArI hai / to sUtra kI yaha bAta kaise milegI ? isa vAste sUtra vAMcanA aura usakA artha karanA so gurugama se hI karanA cAhiye / paraMtu tuma DhUMDhakoM ko to gurugama hai hI nhiiN| jisase aneka jagaha ulaTA artha kara ke mahA pApa bAMdhate ho| aura sUtra meM draupadI ne pUjA kI / vahAM sUryAbha kI bhalAmaNA dI hai / isa se bhI draupadI avazyameva samyaktvavaMtI siddha hai / tathA vivAha kI mahAmoha kA giradI dhUmadhAma meM jinapratimA kI pUjA yAda AI, so pakkI zraddhAvaMtI zrAvikA hI kA lakSaNa hai, isa vAste draupadI sulabha bodhinI hI thI aise siddha hotA hai| jeThamala ne likhA hai ki "draupadI ke mAtApitA bhI samyagdRSTi nahIM the kyoMki unhoM ne mAMsamadirA kA AhAra banavAyA thA / usa kA uttara-jeThamala kA yaha likhanA bilakula behUdA hai, kyoMki kRSNa vAsudeva Adi bahuta rAjA usameM zAmila the| pAMDava bhI una ke bIca meM the / isase to kRSNa pAMDavAdi koI bhI samyagdraSTi na hue| vAha re jeThamala ! tumane itanA bhI nahIM samajhA ki naukaracAkara jo kAma karate haiM so rAjA hI kA kiyA kahA jAtA hai| isa vAste draupadI ke pitA ne mAMsa nahIM diyA / yadi usa kA pATha mAnoge to kRSNa vAsudeva, pAMDava vagairaha sarva rAjAoM ne mAMsa khAyA tuma ko mAnanA paDegA ? tathA zrIugrasena rAjA ke ghara meM kRSNa vAsudeva, Adi bahuta rAjAoM ke vAste mAMsamadirA kA AhAra banavAyA gayA thA / usameM pAMDava bhI the, to kyA usa se una kA samyaktva nAza ho jAvegA ? nahIM, zreNika rAjA, kRSNa vAsudeva Adi samyaktvadraSTi the, paraMtu una ko eka bhI aNuvrata nahIM thA / to usa se kyA unako samyaktva vinA kahanA cAhiye ? nahIM, kadApi nhiiN| isa vAste isa meM samajhane kA itanA hI hai ki usa samaya vivAhAdi mahotsava gaurI Adi meM usa vastu ke banAne kA prAyaH kitaneka kSatriyoM ke kula kA rivAja thaa| isa vAste yaha kahanA mithyA hai, ki draupadI ke mAtApitA samyagdRSTi nahIM the| tathA isa ThikAne jeThamalane likhA hai ki "prakAra kA AhAra banAyA / " paraMtu jJAtAsUtra meM 6 AhAra kA sUtrapATha hai nahIM / usa sUtrapATha meM cAra AhAra se atirikta jo kathana hai so cAra AhAra kA vizeSaNa hai| paraMtu 6 AhAra nahIM kahe haiM, isa se yahI siddha hotA hai ki jeThamala ko sUtra kA upayoga hI nahIM thA / aura usa ne jo jo bAte likhI hai so sarva svamati kalpita likhI hai| jeThamala likhatA hai ki "draupadI ne pratimA pUjI so tIrthaMkara kI pratimA nahIM thii| kyoMki usa ne to pratimA ko vastra pahinAe the aura tuma hAla kI jinapratimA ko vastra nahIM pahinAte ho" usakA uttara-jisa samaya draupadI ne jinapratimA kI pUjA kI usa samaya meM jinapratimA ko vastra yugala pahinAne kA rivAja thA / so hama maMjUra karate haiM / paraMtu vastra pahinAne kA rivAja anyadarzaniyoM meM dinapratidina adhika hone se jinapratimA |bhI vastrayukta hogI to pichAna meM na AvegI aise samajha ke sUta Adi ke vastrA pahinAne Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 kA rivAja bahuta varSoM se baMda ho gayA hai| paraMtu hAla meM vastra ke badale jinapratimA ko sonA, cAMdI, hIrA, mANika pramukha kI aMgIyAM pahinAI jAtI haiM / tathA jAmA aura kabajA - phatuI kamIja - pramukha ke AkAra kI aMgIyAM hotI haiN| jina ko dekha ke samyagdaSTi jIva jinako ki jinadarzana kI prApti hotI hai, una ko sAkSAt vastra pahinAye hI pratIta hote haiM / paraMtu mahA mithyAdRSTi DhUMDhiye jina ko ki pUrvakarma ke AvaraNa se jinadarzana honA mahA durlabha hai| una ko isa bAta kI kyA khabara ho !! una ko khoTe dUSaNa nikAlane kI hI samajha hai, tathA hAla meM satrahabhedI pUjA meM bhI vastra yugala prabhu ke samIpa rakhane meM Ate haiM / hamezA zuddha vasA se prabhu kA aMga pUjA jAtA hai / ityAdi kAryoM meM jinapratimA ke upabhoga meM vastra bhI Ate haiM / tathA isa prasaMga meM jeThamala ne likhA hai ki "jisa rIti se sUryAbha ne pUjA kI hai usa rIti se draupadI ne kI" to isa se siddha hotA hai ki jaise sUryAbha ne siddhAyatana meM zAzvatI jinapratimA pUjI hai vaise isa ThikAne draupadI kI kI pUjA bhI jinapratimA kI hI hai| aura jaiThamala ne bhadrA sArthavAhI kI kI anya deva kI pUjA ko draupadI kI kI pUjA ke sadRza hone se draupadI kI pUjA bhI anya deva kI ThaharAI hai| paraMtu vaha mUrkha saradAra itanA bhI nahIM samajatA hai ki kucha bAtoM meM eka sarIkhI pUjA ho to bhI usameM bAdhA nahIM hai| jaise hAla meM bhI anya darzanI zrAvaka kI kitanIka rIti anasAra apane deva kI pUjA karate haiN| vaise isa ThikAne bhadrA sArthavAhI ne bhI draupadI kI taraha pUjA kI hai to bhI pratyakSa mAlUma hotA hai ki draupadIne 'namutthuNaM' kahA hai / isa vAste usa kI pUjA jinapratimA kI hI hai, aura bhadrA sArthavAhI ne `namutthuNaM' nahIM kahA hai / / isa vAste una kI kI pUjA anya deva kI hai| tathA draupadI ne 'namutthuNaM' jinapratimA ke sanmukha kahA hai yaha bAta sUtra meM hai, aura jeThamala yaha bAta maMjUra karatA hai, paraMtu yaha pratimA arihaMta kI nahIM aisA apanA kumata sthApana karane ke vAste likhatA hai ki "arihaMta ke sivAya dUsaroM ke pAsa bhI 'namutthuNaM' kahA jAtA hai / gozAle ke ziSya gozAle ko namutthuNaM kahate the; tathA gozAle ke zrAvaka SaDAvazyaka karate the| taba gozAle ko namutthuNaM kahate the" yaha saba jhUTha hai, kyoMki namutthuNaM ke guNa kisI bhI anya deva meM nahIM hai, aura na kisI anya deva ke Age namatthaNaM kahA jAtA hai| tathA na kisI ne anyadeva ke Age namatthaNaM kahA hai / / to bhI jeThamala ne likhA hai ki "arihaMta ke sivAya dUsare (anya devoM) ke pAsa bhI namutthuNaM kahA jAtA hai / " to isa lekha se jeThamala ne vItarAga deva kI avajJA kI hai, kyoMki yaha likhane se jeThamalane anya deva aura vItarAga deva ko eka sarIkhe ThaharAyA hai| hA kaisI mUrkhatA ! anya deva aura vItarAga jina meM akathanIya pharaka hai / apanA mata sthApana karane ke vAste una ko eka sarIkhe ThaharAtA hai aura likhatA hai ki 'namutthuNaM' Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra I arihaMta ke sivAya anya devoM ke pAsa bhI kahA jAtA hai / so yaha lekha jainazailI se | sarvathA viparIta hai / jainamata ke kisI bhI zAstra meM arihaMta aura arihaMta kI pratimA | sivAya anya deva ke Age namutthuNaM kahanA, yA kisI ne kahA likhA nahIM hai / jeThamala isa saMbaMdha meM jo jo dRSTAMta likhe haiM aura jo jo pATha likhe haiM unameM arihaMta yA arihaMta kI pratimA ke sivAya kisI anya deva ke Age kisIne namutthuNaM kahA ho aisA pATha to hai hI nahIM, paraMtu bhole logoM ko phaMsAne aura apane kumata ko sthApana karane ke liye vinA hI prayojana sUtrapATha likha ke pothI baDI kI hai| isa se mAlUma hotA hai ki jeThamala mahAmithyA dRSTi, aura mRSAvAdI thA / aura usa ne draupadIkRta arihaMta kI pratimA kI pUjA lopane ke vAste jitanI kuyuktiyAM likhI haiM so sarva ayukta aura mithyA hai / 84 tathA jeThamala jinapratimA ko avadhijina kI pratimA ThaharAne vAste kahatA hai ki "sUtra meM avadhijJAnI ko bhI jina kahA hai / isa vAste yaha pratimA avadhi jina kI saMbhava hotI hai" uttara- sUtra meM avadhi jina kahA hai so satya hai paraMtu 'namutthuNaM' kevalI arihaMta | yA arihaMta kI pratimA sivAya anya kisI devatA ke Age kahe kA kathana sUtra meM kisI | jagaha bhI nahIM hai / aura draupadI ne to 'namutthuNaM kahA hai / isa vAste vaha pratimA kevalI arihaMta kI hI thI, aura usa kI hI pUjA mahAsatI draupadI zrAvikA ne kI hai / phira jeThamala kahatA hai ki "arihaMta ne dIkSA lI taba ghara kA tyAga kiyA hai / isa liye usa kA ghara hogA nahIM" uttara - mAlUma hotA hai ki mUrkhoM kA saradAra jeThamala | itanA bhI nahIM samajhatA hai ki bhAvatIrthaMkara kA ghara nahIM hotA hai / paraMtu yaha to sthApanA | tIrthaMkara kI bhakti nimitta niSpanna kiyA huA ghara hai / jaise sUtroM meM siddha pratimA kA | Ayatana yAni ghara arthAt siddhAyatana kahA hai vaise hI yaha bhI jina ghara hai, tathA sUtroM meM devachaMdA kahA hai / isa vAste jeThamala kI saba kuyuktiyAM jhUThI haiM / tathA isa prasaMga meM jeThamala ne vijaya cora kA adhikAra likha ke batAyA hai ki | "vijaya cora rAjagRhI nagarI meM praveza karane ke mArga, nikalane ke mArga, madyapAna karane ke makAna, vezyA ke makAna, coroM ke ThikAne, do, tIna tathA cAra rAste milane vAle makAna, nAgadevatA ke, bhUta ke tathA yakSa ke maMdira itane ThikAne jAnatA hai / aise sUtra meM kahA hai to rAjagRhI meM tIrthaMkara ke maMdira hoveM to kyoM na jAne ?" uttara prathama to yaha dRSTAMta hI nirupayogI hai, paraMtu jaise mUrkha apanI mUrkhatA dikhAye vinA nA rahe vaise jeThamalane bhI nirupayogI lekha se apanI pUrNa mUrkhatA dikhAI hai / kyoMki yaha dRSTAMta | bilakula usa ke mata ko lagatA nahIM hai / eka alpamati vAlA bhI samajha sakatA hai, ki isa adhikAra meM cora ke rahane ke, chipane ke, praveza karane ke, nikalane ke, jo jo ThikAne tathA rAste haiM so sarva vijaya cora jAnatA thA aise kahA hai / satya hai kyoMki Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aise ThikAne jAnatA na ho to corI karanI muzkila ho jAve, so jaise seThazAhukAroM kI haveliyAM, rAjyamaMdira, hastizAlA, azvazAlA, aura poSadhazAlA(upAzraya) vagairaha nahIM kahe haiM, aise hI jinamandira bhI nahIM kahe haiN| kyoMki aise ThikAne prAyaH coroM ke rahane lAyaka nahIM hote hai / isa se ina ke jAnane kA usako koI prayojana nahIM thA / paraMtu isa se yaha nahIM samajhanA ki usa nagaroM meM usa samaya jinamaMdira, upAzraya vagairaha nahIM the| paraMtu isa nagarI meM rahane vAle zrAvaka hamezA jinapratimA kI pUjA karate the| isa vAste bahuta jinamaMdira the aisA siddha hotA hai| koNika rAjA ne bhagavaMta ko vaMdanA kI usa kA pramANa de ke jeThamala aise ThaharAtA hai ki "usa ne draupadI kI taraha pUjA kyoM nahIM kI ? kyoMki pratimA se to bhagavAn adhika the" uttara-bhagavAn bhAva tIrthaMkara the, isa vAste unakI vaMdanA, stuti vagairaha hI hotI hai, aura una ke samIpa satraha prakArI pUjA meM se vAjiMtrapUjA, gItapUjA tathA nRtyapUjA vagairaha bhI hotI hai, cAmara hote haiM, ityAdi jitane prakAra kI bhakti bhAvatIrthaMkara kI karanI ucita hai utanI hI hotI hai| aura jinapratimA sthApanA tIrthaMkara hai isa vAste una kI satraha prakAra Adi pUjA hotI hai, tathA bhAvatIrthaMkara ko namutthuNaM kahA jAtA hai / usa meM "ThANaM saMpAviuM kAme" aisA pATha hai arthAt siddhagati nAma sthAna kI prApti ke kAmI ho aise kahA jAtA hai / aura sthApanA tIrthaMkara arthAt jina pratimA ke Age draupadI vagairaha ne jahA~ jahA~ namutthuNaM kahA hai vahA~ vahA~ sUtra meM "ThANaM saMpattANaM" arthAt siddhagati nAma sthAna ko prApta hue ho aise jinapratimA ko siddha ginA hai| isa apekSA se bhAvatIrthaMkara se bhI jinapratimA kI adhikatA hai, durmati DhUMDhiye usa ko utthApate haiM / usa se vaha mahAmithyAtvI haiM aise siddha hotA hai / tathA 'jina' kisa kisa ko kahate haiM isa bAbata jeThamala ne zrIhemacaMdrAcAryakRta anekArthIya haimI nAmamAlA kA pramANa diyA hai, paraMtu yadi vaha graMtha tuma DhUMDhiye mAnya karate ho to usI graMtha meM kahA hai ki "caityaM jinauka stadvimbaM caityo jinasabhAtaruH" so kyoM nahIM mAnate ho ? tathA bali zabda kA artha bhI usa hI nAmamAlA meM 'devapUjA' kiyA hai to vaha bhI kyoM nahIM mAnate ho ? yadi ThIka ThIka mAnya karoge to kisI bhI zabda ke artha meM koI bhI bAdhA na AvegI / DhUMDhiye sArA graMtha mAnanA choDa ke phakta eka zabda ki, jisa ke bahuta se artha hote ho, usameM se apane mana mAnA eka hI artha nikAla ke jahA~ tahA~ lagAnA cAhate haiM paraMtu aise hAtha paira mArane se khoTA mata saJcA hone vAlA nahIM haiN| ___tathA jeThamala aura usa ke kumati DhUMDhiye kahate haiM, ki draupadI ne vivAha ke samaya niyANe ke tIvra udaya se pati kI vAMchAse viSayArtha pUjA kI hai" uttara- are mUDho ! yadi pati kI vAMchA se pUjA kI hotI, to pUjA karane samaya acchA khUbasUrata pati Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 samyaktvazalyoddhAra mAMganA cAhiye thaa| paraMtu usa ne so to mAMgA hI nahIM hai / usa ne to zakrastavana paDhA hai jisa meM" tinnANaM tArayANaM" arthAt Apa tare ho mujha ko tAro ityAdi padoM se zuddha bhAvanA se mokSa mAMgA hai; paraMtu jaise mithyAtvI yogya pati pAUMgI, to tuma Age yAga bhoga karUMgI ityAdi stuti meM kahatI haiM, vaise usa ne nahIM kahA hai / isa vAste phakta apane kumata ko sthApana karane vAste aisI samyagdRSTinI zrAvikA ke zira khoTA kalaMka caDhAte ho / so tuma ko saMsAra baDhAne kA hetu haiM / aura isa taraha mahAsatI draupadI ke zira aNahoyA kalaMka caDhAne se tathA usa samyaktvavatI zrAvikA ke avarNavAda bolane se tuma baDe bhArI duHkha ke bhAgA hoge| jaise usa mahAsatI draupadI ko ati duHkha diyA / bharI sabhA ke bIca nirlajja ho ke usa kI lajA lene kI manasA kI, ityAdi aneka prakAra kA usa ke Upara julama kiyaa| jisa se kauravoM kA sahakuTuMba nAza huaa| kaiyAkcika bhI usa mutAbika karane se apane eka so bhAIyoM ke mRtyu kA hetu huaa| padyottara rAjA ne usa ko kudRSTi se haraNa kiyaa| jisa se Akhira usa ko usa kI zaraNa jAnA pdd'aa| aura taba hI vaha baMdhana se mukta huA / vaise tuma bhI usa mahAsatI ke avarNavAda bolane se isa bhava meM to jainabAhya hue ho, itanA hI nahIM paraMtu parabhava meM anaMta bhava rUlane rUpa zikSA ke pAtra hoMge isa meM kucha hI saMdeha nahIM hai| isa vAste kucha samajho aura pApa ke kuomeM na DUba maro, kiMtu kumatako tyAga ke sumata ko aMgIkAra kro| ___ "arihaMta kA saMghaTTA strI nahIM karatI hai to pratimA kA saMghaTTA strI kaise kare" usa kA uttara-pratimA jo hai so sthApanA rUpa hai / isa vAste usake strI saMghaTTe meM kucha bhI doSa nahIM hai| kyoMki vaha koI bhAva arihaMta nahIM hai| kiMtu arihaMta kI pratimA hai / yadi jeThamala sthApanA aura bhAva donoM ko eka sarIkhe hI mAnatA hai to sUtroM meM sonA, rUpA, strI, napuMsakAdi aneka vastu likhI haiN| aura sUtro meM jo akSara haiM ve sarva sonA, rUpA strI, napuMsakAdi kI sthApanA haiN| isa liye ina ke paDhane se to kisI bhI DhUMDhaka DhUMDhakanI kA zIla mahAvrata rahegA nhiiN| tathA devaloka kI mUrtiyAM, aura naraka ke citra, vagairaha daMDhakoM ke sAdha tathA sAdhvI apane pAsa rakhate haiN| aura DhaMDhakoM ko pratibodha karane vAste dikhAte haiM / una citroM meM devAMganAoM ke svarUpa, zAlibhadra kA, dhannekA tathA una kI striyoM vagairaha ke citra bhI hote haiM; isa vAste jaise una citroM meM strI tathA puruSatva kI sthApanA hai| vaise hI jinapratimA bhI arihaMta kI sthApanA hai, sthApanA ko strI kA saMghaTTA honA na caahiye| aise jo jeThamala aura usake kumati DhUMDhaka mAnate haiM to pUrvokta kAryoM se DhUMDhakoM ke sAdhu sAdhviyoM kA zIlavrata (brahmacarya) kaise rahegA ? so vicAra kara lenA / aura jeThamala ne likhA hai ki "gautamAdika muni tathA AnaMdAdika zrAvaka prabhu se dUra baiThe paraMtu prabhu ko sparza karanA na pAye" uttara-mUrkha jeThamala itanA bhI nahIM samajhatA ki 1 sohanalAla, gaiMDerAya pArvatI, vagairaha kI phoTo paMjAba ke DhUMDhiye apane pAsa rakhate haiM isase to sohanalAla pArvatI vagairaha ke brahmacarya kA phakkA bhI na rahA hogA ! ! Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 bahuta logoM ke samakSa dharma dezanA zravaNa karane ko baiThanA maryAdApUrvaka hI hotA hai| paraMtu so isa meM jeThamala kI bhUla nahIM hai, kyoMki DhUMDhiye maryAdA ke bAhira hI haiN| isavAste yaha nahIM kahA jA sakatA hai ki gautamAdi prabhu ko sparza nahIM karate the| aura una ko sparza karane kI AjJA hI nahIM thI / kyoMki zrIupAsakadazAMgasUtra meM AnaMda zrAvaka ne gautamasvAmI ke caraNakamala ko sparza kiye kA adhikAra hai / aura tuma DhUMDhiye puruSoMkA saMghaTTA bhI karanA varjate ho to usa kA zAstrokta kAraNa dikhAo ? tathA tuma jo puruSoM kA saMghaTTA karate ho so tyAga do / tathA jeThamalane likhA hai ki "pAMca abhigama meM sacitta vastu tyAga ke jAnA likhA hai" so satya hai, paraMtu yaha sacitta vastu apane zarIra ke bhoga kI tyAganI kahI hai / pUjA kI sAmagrI tyAganI nahIM likhI hai / kyoMki zrInaMdisUtra, anuyogadvArasUtra, tathA | upAsakadazAMgasUtra meM kahA hai ki tIna lokavAsI jIva "mahiya pUiya" arthAt phUloM se bhagavAn kI pUjA karate haiN| jeThamala likhatA hai ki "abhogI deva kI pUjA bhogI deva kI taraha karate haiM" uttara-bhagavAn abhogI the to kyA AhAra nahIM karate the ? pAnI nahIM pIte the ? baiThate nahIM the ? ityAdi kArya karate the, yA nahIM? karate hI the paraMtu una kA yaha karanA nirjarA kA hetu hai. aura dasare ajJAniyoM kA karanA karmabaMdhana kA heta hai. tathA prabha jaba sAkSAta vicarate the taba una kI sevA, pUjA, devatA AdikoMne kI hai so bhogI kI taraha yA abhogI kI taraha ra lenA ? prabhu ko cAmara hote the, prabhu ratnajaDita siMhAsanoM para birAjate the| prabha ke samavasaraNa meM jalathala ke paidA bhaye phUloM kI goDe pramANa devatA vRSTi karate the| devatA tathA devAMganA bhagavaMta ke samIpa aneka prakAra ke nATaka tathA gItagAna karate the| isa vAste pyAre DhUMDhiyoM ! vicAra karo ki yaha bhakti bhogI deva kI nahIM thii| kiMtu vItarAgadeva kI thI aura usa bhakti ke karane vAle mahApaNyarAzi baMdhana ke vAste hI isa rIti se the aura vaise hI Aja bhI hotI hai| pyAre DhUMDhiyo ! tuma bhogIabhogI kI bhakti judI judI ThaharAte ho| paraMtu jisa rIti se abhogI kI bhakti, vaMdanA, namaskArAdi hotI hai usa hI rIti se bhogI rAjA pramukha kI bhI karane meM AtI hai| jaba rAjA Ave taba khaDA honA paDatA hai| AdarasatkAra diyA jAtA hai ityAdi bahuta prakAra kI bhakti abhogI kI taraha hI hotI hai| aura usahI rIti se tuma bhI apane RSi-sAdhuoMkI bhakti karate ho to ve tumhAre rikha bhogI haiM ki abhogI ? so vicAra lenA ! phira jeThamala likhatA hai ki "jaise pitA ko bhUkha lagane se putra kA bhakSaNa kare yaha ayukta karma hai| vaise tIrthaMkara ke putra samAna SaTkAya ke jIvoM ko tIrthaMkara kI bhakti nimitta hanate ho so bhI ayukta hai" uttara-tIrthaMkara bhagavaMta apane mukha ta karate DhUMDhiye zrAvaka, zrAvikA, apane guru guraNI ke caraNoM ko hAtha lagA ke vaMdanA karate haiM so bhI jeThamala kI akala mutAbika AjJA bAhira aura beakala mAlUma hote haiM !! Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 samyaktvazalyoddhAra se aise nahIM kahate haiM ki mujhako vaMdanA, namaskAra karo, snAna karAo, aura merI pUjA karo / isa vAste ve to SaTakAyA ke rakSaka hI hai, paraMtu gaNadhara mahArAjA kI batAI zAstrokta vidhi mutAbika sevakajana unakI bhakti karate haiM to AjJAyukta kArya meM jo hiMsA hai so svarUpa se hiMsA hai| paraMtu anubaMdha se dayA hai aise sUtroM meM kahA hai| isa vAste so kArya kadApi ayukta nahIM kahA jAtA hai / tathA hama tumako pUchate haiM ki tumhAre rikha-sAdhu, tathA sAdhvI, trividha trividha jIva hiMsA kA paJcakkhANa kara ke nadiyAM utarate haiM, gocarI kara ke le Ate haiN| AhAra, nihAra, vihArAdi aneka kArya karate haiM jina meM prAyaH SaTakAyA kI hiMsA hotI hai to ve tumhAre sAdhu sAdhvI SaTakAyA ke rakSaka haiM ki bhakSaka haiM ? so vicAra ke dekho ! jeThamala ke likhane mutAbika aura zAstrokta rIti anusAra vicAra karane se tumhAre sAdhu sAdhvI jinAjJA ke utthApaka hone se SaTakAyA ke rakSaka to nahIM haiM paraMtu bhakSaka hI haiN| aise mAlUma hotA hai aura usa se ve saMsAra meM bhaTakane vAle haiM aisA bhI nizcaya hotA hai| prazna ke aMtameM mUrkhaziromaNi jeThamala ne oghaniyukti kI TIkA kA pATha likhA hai| so bilakula jhUThA hai, kyoMki jeThamala ke likhe pATha meM se eka bhI vAkya oghaniyukti kI TIkA meM nahIM hai / jeThamala kA yaha likhanA aisA hai ki jaise koI svecchA se likha deve ki "jeThamala DhUMDhaka kisI nIca kula meM paidA huA thaa| isa vAste jinapratimA kA niMdaka thA aisA prAcIna DhUMDhaka niyukti meM likhA hai / " // iti // 20. sUryAbha ne tathA vijayapolIe ne jinapratimA pUjI hai : vIsa meM praznottara meM jeThamala ne sUryAbha devatA aura vijayapolIe kI kI jinapratimA kI pUjA kA niSedha karane vAste aneka kuyuktiyAM kI haiN| una sarva kA pratyuttara anukrama se likhate haiN| 1. Adi meM sUryAbha devatAne zrImahAvIrasvAmI ko Amala kalpA nagarI ke bAhira aMbasAla vana meM dekhA taba sanmukha jA ke namutthuNaM kahA / usa meM sUtrakArane "ThANaM saMpattANaM " taka pATha likhA hai / isa vAste jeThamala pichale pada kalpita ThaharAtA hai, paraMtu yaha jeThamala kA likhanA mithyA hai, kyoMki ve pada kalpita nahIM hai / kiMtu zAstrokta hai / isa bAbata 11meM praznottara meM khulAsA likha Ae haiN| 2. pIche saryAbhane kahA ki prabha ko vaMdanA namaskAra karane kA mahAphala hai| isa prasaMga meM jeThamala ne jo sUtrapATha likhA hai so saMpUrNa nahIM hai| kyoMki usa sUtrapATha ke pichale padoM meM devatA saMbaMdhI caitya kI taraha bhagavaMta kI paryupAsanA karUMgA aise sUryAbhane 1 svarUpa se jina meM hiMsA aura anubaMdha se dayA aise aneka kArya-karane kI sAdhu-sAdhvIyoM ko zAstromeM AjJA dI he / dekho zrI AcArAMga-ThANAMga-uttarAdhyayana dazavaikAlikapramukhA jainazAstrA tathA ATha prakArakI dayAkA svarupa bhASAmeM dekhAnA ho to jaina tatvAdarza kA saptama pariccheda Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 kahA hai / satyAsatya ke nirNaya vAste vaha sUtrapATha zrIrAyapaseNI sUtra se artha sahita likhate haiM, - yataH zrIrAjapraznIyasUtre - | taM mahAphalaM khalu tahAruvANaM arahatANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassavi savaNayAe kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajuvAsaNayAe egassavi Ayariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayAe kimaMga puNa viulassa aTThassagahaNayAe taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi namasAmi sakkAremi sammANemi kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajuvAsAmi eyaM me peJcA hiyAe suhAe khamAe |nissesAe aNugAmiyattAe bhavissai / / artha- nizcaya usa kA mahAphala hai, kisakA so kahate haiM, tathArUpa arihaMta bhagavaMta ke nAmagotra ke bhI sunane kA paraMtu usakA to kyA hI kahanA ? jo sanmukha jAnA, vaMdanA karanI, namaskAra karanA, pratipRcchA karanI, paryupAsanA sevA karanI, eka bhI Arya (zreSTha) dhArmika vacana kA sunanA isa kA to mahAphala hogA hI aura vipula artha kA grahaNa karanA usa ke phala kA to kyA hI kahanA ? isa vAste maiM jAUM, zramaNa bhagavaMta mahAvIra ko vaMdanA karUM, namaskAra karUM, satkAra karUM, sanmAna karUM, kalyANakArI, maMgalakArI devasaMbaMdhi caitya (jinapratimA) usakI taraha sevA karUM, yaha mujhako parabhava meM hitakArI, sukha ke vAste, kSema ke vAste, niHzreyas jo mokSa usa ke vAste, aura anugamana karane vAlA arthAt paraMparA se zubhAnubaMdhi-bhava bhava meM sAtha jAne vAlA hogaa| pUrvokta pATha meM deva ke caitya kI taraha sevA karUM aise kahA / isa se 'sthApanAjina aura bhAvajina' ina donoM kI pUjA Adi kA samAna phala sUtrakAra ne batalAyA hai| __ jeThamala kahatA hai ki "vaMdanA vagairaha kA moTA lAbha kahA paraMtu nATaka kA moTA (baDA) lAbha sUryAbhane citavana nahIM kiyA, isa vAste nATaka bhagavaMta kI AjJA kA kartavya mAlUma nahIM hotA hai / " uttara-jeThamala kA yaha likhanA asatya hai, kyoMki nATaka karanA arihaMta bhagavaMta kI bhAvapUjA meM hai aura usa kA to zAstrakAroM ne anaMta phala kahA hai, isa vAste so jinAjJA kA hI karttavya hai, zrInaMdisUtra meM bhI aise hI kahA aura saryAbha ne bhI bar3A lAbha ciMtavana kara ke hI prabha ke pAsa nATaka kiyA hai| 3. peJcA zabda kA artha parabhava hai aisA jeThamalane siddha kiyA hai so ThIka hai isa ___vAste isameM koI vivAda nahIM hai| 4. sUryAbhane apane sevaka devatA ko kahA yaha bAta jeThamala ne, adhUrI likhI hai, isa vAste zrIrAyapaseNI sUtrAnusAra yahAM vistAra se likhate haiN| sUryAbha devatAne apane sevaka devatA ko bulA kara kahA ki he devAnupriya ! tuma AmalakalpA nagarI meM aMbasAla vana meM jahAM zrI mahAvIra bhagavaMta samavasare haiM vahAM jaao| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra jA ke bhagavaMta ko vaMdanA namaskAra karo / tumhArA nAmagotra kaha ke sunAo / pIche bhagavaMta ke samIpa eka yojana pramANa jagaha pavana se tRNa, patra, kASTha, kaMDe, kAMkare (roDe) aura azuci vagairaha se rahita (sApha) karo / kara ke gaMdhodaka kI vRSTi karo / jisa se sarva raja zAMta ho jAve arthAt baiTha jAve, ur3e nahIM / pIche jalathala ke paidA bhaye phUloM kI vRSTi, daMDI nIce aura pAMkhaDI Upara rahe vaise jAnu (goDe) pramANa karo / kara ke aneka prakAra kI sugaMdhI vastuoM se dhUpa karo yAvat devatAoM ke abhigamana karane yogya (Ane lAyaka) karo / sUryAbha devatA kA aisA Adeza aMgIkAra kara ke Abhiyogika devatA vaikriyasamudghAta kare, kara ke bhagavaMta ke samIpa Ave, Ayake vaMdanA namaskAra kara ke kahe ki hama sUryAbha ke sevaka haiM aura usa ke Adeza se deva ke caitya kI taraha Apa kI paryupAsanA kareMge aise vacana sunake bhagavaMta ne kahA yataH zrIrAjapraznIyasUtre - porANameyaM devA jIyameyaM devA kiyameyaM devA karaNijameyaM devA AcInnameyaM devA abbhaNunnAyameyaM devA / / artha - ciraMtana devatAoM ne yaha kArya kiyA hai / he devatAoM ke pyAre ! tumhArA yaha AcAra hai, tumhArA yaha karttavya hai, tumhArI yaha karaNI hai| tuma ko yaha AcArane yogya hai aura maiMne tathA sarva tIrthaMkaroMne bhI AjJA dI hai| isa mutAbika bhagavaMta ke kahe pIche ve Abhiyogika devatA prabhu ko vaMdanA namaskAra kara ke pUrvokta sarva kArya karate hue / isa pATha meM jeThamala kahatA hai ki "sUryAbha ne devatA ke abhigamana karane yogya karo aise kahA paraMtu aise nahIM kahA ki bhagavaMta ke rahane yogya karo " usa kA uttara-devatA ke Ane yogya karo aise kahA / usa kA kAraNa yaha hai ki devatA ke abhigamana karane kI jagaha ati suMdara hotI hai| manuSyaloka meM vaisI bhUmi nahIM hotI hai| isa vAste sUryAbha kA vacana to bhUmi kA vizeSaNa rUpa hai aura usa meM bhagavaMtakA hI bahumAna aura bhakti hai aise samajhanA / "jalaya thalayaH" ina donoM zabdo kA artha jala ke paidA bhaye aura thala ke paidA bhaye aisA hai usa ko phirAne ke vAste jeThamala kahatA hai ki "sUryAbha ke sevaka ne puSpa kI vRSTi kI vahAM (pupphavadyAlaM viuvvaI) arthAt phUla kA vAdala vikurve aise kahA hai / isa vAste ve phUla vaikriya Thaharate haiM aura usase acitta bhI haiM" yaha kahanA jeThamala kA mithyA hai / kyoMki phUloM kI vRSTi yogya bAdala vikurvana se hai / paraMtu phUla vikurve nahIM haiM / isa vAste ve phUla yahAM to devatAke yogya kahA, paraMtu cautIsa atizaya meM jo sugaMdha jalavRSTi, puSpavRSTi Adika likhI hai so kisa ke vAste likhI hai ? jahA hRdayanetra khola ke samavAyAMgasUtra ke cautIsa meM samavAya meM cautIsa atizayoM kA varNana dekho ! Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitta hI haiM tathA jeThamala likhatA hai ki "devakRta vaikriya phUla hove to ve sacita nahIM / " so bhI jhUTha hai kyoMki devakRta vaikriya vastu devatA ke Atmapradeza saMyukta hotI hai| isa vAste sacitta hI hai, acitta nahIM, tathA cautIsa atizaya meM puSpavRSTi kA atizaya hai / so jeThamala devakRta nahIM prabhu ke puNya ke prabhAva se hai| "aise kahatA hai so jhUTha hai / kyoMki (34) atizaya meM (4) janma se (11) ghAtikarma ke kSaya se aura (19) devakRta haiM usa meM puSpavRSTi kA atizaya devakRta meM kahA hai / isa mutAbika atizaya kI bAta zrIsamavAyAMgasUtra meM prasiddha hai| kitaneka DhUMDhiye isa jagaha jalayathalaya, ina donoM zabdoM kA artha ghajalathala ke jaise phUla kahate haiM / paraMtu ina donoM zabdoM kA artha sarvazAstroM ke tathA vyAkaraNa kI vyutpatti ke anusAra jala aura thala meM paidA hae hae aisA hI hotA hai| jaise paMkayaM-paMka nAma kIcaDa usameM jo utpanna huA ho so paMkaya (paMkaja) arthAt kamala aura tanayaM tana nAma zarIra usase utpanna huA ho so tanaya arthAt putra aise artha hote haiN| aise (tanuja, Atmaja, aMDaya, poyaya, jarAuya ityAdi) bahuta zabda bhASA meM (aura zAstroM meM) Ate haiM tathA ghaja zabda kA artha bhI utpanna honA yahI hai| to bhI ajJAnI dUDhiye apanA kumata sthApana karane vAste mana ghaDaMta artha karate haiM paraMtu ve sarva mithyA haiM / 6. jeThamala kahatA hai ki "bhagavaMta ke samavasaraNa meM yadi sacitta phUla ho to seTha, zAhukAra, rAjA, senApita Adi ko pAMca abhigama kahe haiM / una meM sacitta bAhira rakhanA aura acitta aMdara le jAnA kahA hai so kaise milegA ?" usa kA uttara-sacitta vastu bAhira rakhanI kahA hai| so apane upabhoga kI samajhanI, paraMtu pUjA kI sAmagrI nahIM samajhanI, jo sacitta bAhira chor3a jAnA aura acitta aMdara le jAnA / aise ekAMta ho to rAjA ke chatra, cAmara, khaDaga, upAnaha aura mugaTa vagairaha acitta haiN| paraMtu aMdara le jAne meM kyoM nahIM Ate haiM ? tathA apane upabhoga kI arthAt khAnepIne kI koI bhI vastu acitta ho to vaha kyA prabhu ke samavasaraNa meM le jAne meM AvegI? nahIM, isa vAste yaha samajhanA ki apane upabhoga kI arthAt khAnepIne Adi kI vastu sacitta ho athavA acitta ho, bAhira rakhanI cAhiye, aura pUjA kI sAmagrI acitta athavA sacitta ho so aMdara hI le jAne kI haiN| 7. jeThamala likhatA hai ki "jo phUla sacitta ho to sAdhu ko usakA saMghaTTA aura usa se jIva virAdhanA ho so kaise bane" usakA uttara-jaise eka yojana mAtra samavasaraNa kI bhUmi meM aparimita surAsurAdikoM kA jo saMmarda usake hue hue bhI paraspara kisI ko koI bAdhA nahIM hotI hai| vaise hI jAnu pramANa vikhare hue maMdAra, macakuMda, kamala, bakula, mAlatI, mogarA vagairaha kusumasamUha unake Upara saMcAra karane vAle, rahane vAle baiThane vAle, uThane vAle, aise munisamUha aura janasamUha ke Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 samyaktvazalyoddhAra hue hue bhI una kusumoM ko koI bAdhA nahIM hotI hai| adhika kyA kahanA, sudhArasa jina ke aMga Upara paDA huA hai, una kI taraha atyaMta aciMtanIya nirupama tIrthaMkara ke prabhAva se prakAzamAna jo prasAra usa ke yoga se ulaTA ullAsa hotA hai arthAt ve ulaTe praphullita hote haiM / 8. jeThamala likhatA hai ki :koNika Adi rAjA bhagavaMta ko vaMdanA karane ko gaye / vahAM mArga meM cha~TakAva karAye, phUla bichavAye, nagara siNagAre - suzobhita kiye ityAdi AraMbha kiye so apane chaMde arthAt apanI marajI se kiye haiM paraMtu usa meM bhagavaMta kI AjJA nahIM haiH usa kA uttara- koNika pramukha ne jo bhagavaMta kI bhakti nimitta pUrvokta prakAra nagara siNagAre usa meM bahumAna bhagavaMta kA hI huvA hai, kyoMki una kI kula dhUmadhAma bhagavaMta ko vaMdanA karane ke vAste hI thI aura isa rIti se prabhu kA samaiyA Agamana mahotsava kara ke unhoM ne bahuta puNya upArjana kiyA hai / usa vAste isa kArya meM bhagavaMta kI AjJA hI hai aise siddha hotA hai I 9. jeThamala DhUMDhaka kahatA hai ki "koNika ne nagara meM cha~TakAva karAyA paraMtu samavasaraNa meM kyoM nahIM karAyA ?" uttara- koNikane jo kiyA hai so kula manuSyakRta haiM aura samavasaraNa meM to devatAoMne mahA sugaMdhI jala chiTakA huA hai / sugaMdhI phUloMkI vRSTi kI huI hai / to usa devakRta ke Age koNika kA karanA kisa ginatI meM ? isa vAste usa samavasaraNa meM cha~TakAva nahIM karAyA hai, to kyA bAdhA hai ? 10. jalaya thalaya zabdake Age (iva) zabda kA anusaMdhAna karane vAste jeThamala ne do yuktiyAM likhI haiM / paraMtu vaha vyartha haiM, kyoMki yadi isa taraha ( iva) zabda jahAM tahAM jor3a deM to artha kA anartha ho jAve, aura sUtrakAra kA kahA bhAvArtha badala jAve / isa vAste aisI navIna manaHkalpanA karanI aura zuddha artha kA khaMDana karanA so mUrkhaziromaNikA kAma hai / : 11. jeThamala likhatA hai ki harikezI muni ko dAna diyA vahAM pAMca divya prakaTe / una meM devatAoM ne gaMdhodaka kI vRSTi kI aise kahA hai to gaMdhodaka vaikriya binA kaise bane ?" uttara - kSIrasamudrAdi samudroM meM tathA hadoM aura kuMDoM meM bahuta jagaha gaMdhodaka arthAt sugaMdhI jala hai / vahAM se lA ke devatAoM ne varasAyA hai isa vAste vaha jala vaikriya nahIM samajhanA / isa jagaha prasaMga se likhanA par3atA hai ki tuma DhUMDhiye pAnI AST aura phUla ko vaikriya arthAt acitta mAnate ho to sUryAbha ke Abhiyogika devatA ne pavana kara ke eka yojana pramANa bhUmi zuddha kI so pavana acitta hogI ki sacitta ? jo sacitta kahoge to usa ke asaMkhyAta jIva hata ho gaye aura jo acitta kahoge to bhI acitta pavana ke sparza se sacitta pavana ke asaMkhyAta jIva hata ho jAte haiM / tathA aise utkaTa pavana se sUryAbha ke Abhiyogika devatAne kAMTe, roDe, ghAsa phUsa vinA kI sApha jamIna kara DAlI / usameM bhI asaMkhyAta vanaspati kAya ke tathA kIDe kIDiyAM Adi sakAya ke jIva vaise hI bahuta Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 sUkSmajIva hata ho gaye aura prabhu ne to una sevaka devatAoM ko jinabhakti jAna ke niSedha nahIM kiyaa| bhagavaMta kevalajJAnI aise jAnate the, ki sUryAbha ke Abhiyogika devatA isa mutAbika karane vAle haiM aura usa meM asaMkhyAta jIvoM kI hAni hai| paraMtu unako nA nahIM khii| isa vAste yaha samajhanA ki jisa kArya ke karane se mahAphala kI prApti ho vaise zubha kArya meM bhagavaMta kI AjJA hai| isa vAste aise aise kutarka karane, sUtrapATha nahIM mAnanA aura artha phirA denA so mahA mithyAdRSTiyoM kA kAma hai| 12. jeThamala likhatA hai ki "saryAbha Apa vaMdanA karane ko AyA taba bhagavaMtane nATaka karane kI AjJA nahIM dI / kyoMki vaha sAvadha karaNI hai aura sAvadha karaNI meM bhagavaMta kI AjJA nahIM hotI haiH usa kA uttara-bhagavaMtane nATaka kI bAbata sUryAbha ke pUchane para mauna dhAraNa kiyA so AjJA hI hai / "nAnuSiddhamanumatamiti nyAyAt" arthAt jisakA niSedha nahIM usakI AjJA hI smjhnii'| laukika meM bhI koI puruSa kisI dhanI gRhastha ko jImane kA AmaMtraNa karane ko jAve aura AmaMtraNa kare taba vaha dhanI nA na kahe arthAt mauna rahe to so AmaMtraNa maMjUra kiyA ginA jAtA hai| vaise hI prabhu ne nATaka karane kA niSedha nahIM kiyA, mauna rahe, to so bhI AjJA hI hai| tathA nATaka karanA so prabhu kI sevAbhakti hai, yataH zrIrAyapaseNI sUtre - ___ahaNNaM bhaMte devANuppiyANaM bhattipuvvayaM goyamAiNAM samaNANaM niggaMthANaM battisaibaddhaM naTTavihiM uvadaMsemi / / artha - sUryAbha ne kahA ki hai bhagavan ! maiM Apa kI bhaktipUrvaka gautamAdika zramaNa nigraMthoM ko battIsa prakAra kA nATaka dikhAUM ? isa mutAbika zrIrAyapaseNI sUtra ke mUlapATha meM kahA hai| isa vAste mAlUma hotA hai ki sUryAbha ko bhaktipradhAna hai aura bhakti kA phala zrIuttarAdhyayanasUtra ke 29 meM adhyayana meM yAvat mokSapadaprApti kahA hai / tathA nATaka ko jinarAja kI bhakti jaba cauthe guNaThANe vAle sUryAbha ne mAnI hai to jeThamala kI kalpanA se kyA ho sakatA hai ? kyoMki cauthe guNaThANe se le ke caudaha meM guNaThANe vAle taka kI eka hI zraddhA hai / jaba sarva samyaktva dhAriyoM kI nATaka meM bhakti kI zraddhA hai, taba to siddha hotA hai ki nATaka meM bhakti nahIM mAnane vAle DhUMDhaka jainamata se bAhira hai, tathA isa ThikAne sUtrapATha meM prabhu kI bhaktipUrvaka aise kahA huA hai to bhI jeThamala ne usa pATha ko lopa diyA hai isase jeThamala kA kapaTa jAhira hotA hai| 13. jeThamala likhatA hai ki "nATaka karane meM prabhune nA na kahI usakA kAraNa yaha hai ki sUryAbha ke sAtha bahuta se devatA haiM, unake nija nija sthAna meM nATaka jude jude hote hai / isa vAste sUryAbha ke nATaka ko yadi bhagavaMta niSedha kareM to sarva ThikAne jude 1 zrIAcArAMgasUtra meM bhagavaMta zrI mahAvIrasvAmI ne paMcamuSThi loMca kiyA taba ratnamayathAla meM loMca ke bAloM ko lekara iMdra ne kahAki "aNujANesi bhaMte arthAt he bhagavan ! Apa kI AjJA hove aise kaha kara kSIrasamudra meM sthApana kare / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra jude nATaka hoveM aura usa se hiMsA baDha jAve" usa kA uttara-jeThamala kI yaha kalpanA bilakula jhUThI hai / jaba sUryAbha prabhu ke pAsa AyA taba kyA devaloka meM zUnyakAra thA ? aura samavasaraNa meM bArahaveM devaloka taka ke devatA aura iMdra the / kyA unhoM ne sUryAbha jaisA nATaka nahIM dekhA thA ? jo ve dekhane vAste baiThe rahe, isa vAste yahAM itanA hI samajhane kA hai ki iMdrAdika devatA baiThate haiM / so phakta bhagavaMta kI bhakti samajha ke hI baiThate haiM / tathA sUryAbha devaloka meM nATayAraMbha baMda kara ke AyA hai aise bhI nahIM kahA hai / isa vAste jeThamala kA pUrvokta likhanA vyartha hai, aura isa para prazna bhI utpanna hotA hai ki jaba DhUMDhika rikha-sAdhu-vyAkhyAna karate haiM taba vinA samajhe "hA~ jI hA~" tahata vacana' karane vAle DhUMDhiye unake Age A baiThate haiM / jaba taka vaha vyAkhyAna par3hate raheMge taba taka to ve sAre baiThe rheNge| paraMtu jaba vaha vyAkhyAna baMda kareMge taba striyA~ jA ke culhe meM Aga pAveMgI, rasoI pakAne lageMgI, pAnI bharane laga jAveMgI, aura AdamI jA ke aneka prakAra ke chalakapaTa kareMge, jhUTha boleMge, harI sabajI lene ko cale jAveMge, SaTkAya kA AraMbha kareMge, ityAdi aneka prakAra ke pApakarma kareMge / to ve sarva pApa vyAkhyAna baMda karane vAle rikhoM (sAdhuoM) ke zira ThahareM yA anya ke ? jeThamalajI ke kathana mutAbika to vyAkhyAna baMda karane vAle rikhiyoM ke hI zira ThaharatA hai! 14. jeThamala likhatA hai ki "AnaMda kAmadeva pramukha zrAvakoM ne bhagavaMta ke Age nATaka kyoM nahIM kiyA ?" uttara-unameM sUryAbhajaisI nATaka karane kI adbhuta zakti nahIM thii| 15. jeThamala likhatA hai ki "rAvaNa ne aSTApadaparvata Upara jinapratimA ke sanmukha nATaka kara ke tIrthaMkaragotra bAMdhA kahate ho / paraMtu zrIjJAtAsUtra meM vIsa sthAnaka ArAdhane se hI jIva tIrthaMkaragotra bAMdhatA hai aise kahA hai / usa meM nATaka karane se tIrthaMkaragotra bAMdhane kA to nahIM kathana hai" uttara-isa lekha se mAlUma hotA hai ki jeThe ninhava ko jainadharma kI zailI kI aura sUtrArtha kI bilakula khabara nahIM thI, kyoMki vIsa sthAnaka meM prathama arihaMta pada hai aura rAvaNa ne nATaka kiyA so arihaMta kI pratimA ke Age hI kiyA hai / isa vAste rAvaNa ne arihaMtapada ArAdha ke tIrthaMkaragotra upArjana kiyA hai| 16. jeThamala likhatA hai ki "saryAbha ke vimAna meM bAraha bola ke devatA utpanna hote haiN| aise sUryAbha ne prabhu ko kiye 6 praznoM se ThaharatA hai / isa vAste jitane sUryAbha vimAna meM devatA hue una sarvane jina pratimA kI pUjA kI hai" uttara-jeThamala kA yaha lekha svamatikalpanA kA hai, kyoMki vaha karaNI samyagdRSTi devatA kI hai| mithyAtvIkI nahIM / zrIrAyapaseNIsUtra meM sUryAbha ke sAmAnika devatA ne sUryAbha ko pUrva aura pazcAt hitakArI vastu kahI hai vahAM kahA hai yata - annesiM ca bahuNaM vemANiyANaM devANayadevINaya accnnijjaao| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 arthAt anya dUsare bahuta devatA aura deviyoM ke pUjA karane lAyaka hai, isa se siddha hotA hai ki samyagdRSTi kI yaha karaNI hai / yadi aise na ho to "savvesiM vemANiyANa" aise pATha hotA, isa vAste vicAra dekho / 17. jeThamala kahatA hai ki "anaMta vijaya devatA hue / una meM samyagdRSTi aura mithyAdRSTi donoM hI prakAra ke the aura una sarva ne siddhAyatana meM jinapUjA kI hai, paraMtu pratimA pUjane se sarva jIva samyagdRSTi hue nahIM aura siddhi bhI nahIM pAye / " uttara apanA mata satya ThaharAne vAle ne sUtra meM kisI bhI mithyAdRSTi devatA ne | siddhAyatana meM jinapratimA kI pUjA kI aisA adhikAra ho to so likha ke apanA pakSa dRr3ha karanA cAhiye / jeThamala ne aisA koI bhI sUtrapATha nahIM likhA hai / kiMtu manaH | kalpita bAteM likha ke pothI bharI hai / isa vAste usakA likhanA bilakula asatya hai, | kyoMki kisI bhI sUtra meM isa matalaba kA sUtrapATha nahIM hai / aura jeThamala ne likhA hai ki "pratimA pUjane se koI abhavya samyagdRSTi na huA / isa | vAste jinapratimA pUjane se phAyadA nahIM hai" uttara - abhavya ke jIva zuddha zraddhAyukta aMtaHkaraNa vinA anaMtI vAra gautamasvAmI sadRza cAritra pAlate haiM aura nava meM graiveyaka taka jAte haiM / paraMtu samyagdRSTi nahIM hote haiM; aise sUtrakAroM kA kathana hai, isa vAste jeThamala ke likhe mutAbika to cAritra pAlane se bhI kisI DhUMDhaka ko kucha bhI phAyadA nahIM hogA / 18. pRSTha (102) meM jeThamala ne siddhAyatana meM pratimA kI pUjA sarva devatA karate haiN| aise siddha karane ke vAste kitanIka kuyuktiyAM likhI haiM / so sarva usa ke prathama ke lekha ke sAtha milatI haiM to bhI bhole logoM ko phaMsAne vAste vAraMvAra eka kI eka hI bAta likha ke nikamme patre kAle kiye haiM / 19. jeThamala likhatA hai ki "sarva jIva anaMtI vAra vijaya polIe paNe upaje hai unhoM ne pratimA kI pUjA kI tathApi anaMte bhava kyoM karane paDe ? kyoMki samyaktvavAn ko anaMta bhava hogA nahIM aisA sUtra kA pramANa hai" uttara - samyaktvavAn ko anaMta bhava hogA nahIM aise jeThamala mUDhamati likhatA hai / so bilakula jaina zailI se viparIta aura asatya hai, aura "aisA sUtrakA pramANa hai" aise jo likhA hai so bhI jaise macchImAra ke pAsa machaliyAM pha~sAne vAste jAla hotA hai vaise bhole logoM ko kumArga meM DAlane kA yaha jAla hai / kyoMki sUtroM meM to cAra jJAnI, caudaha pUrvI, yathAkhyAtacAritrI, ekAdazamaguNaThANe vAle ko bhI anaMte bhava ho / aise likhA hai to samyagdRSTiko ho isa meM kyA Azcarya hai ? tathA samyaktva prApti ke pIche utkRSTa ardhapudgala parAvartta saMsAra rahatA hai aura so anaMtAkAla hone se usa meM anaMta bhava ho sakate haiM? / 1 zrIjIvAbhigama sUtrameM likhA hai yataH - sammadiThThissa aMtaraM sAtiyassa apajavasiyassa Natthi aMtaraM sAtiyassa sapajavasiyassa jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM aNataM kAlaM jAva avaDhDhaM poggalapariyahaM desUNaM / / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 20. jeThamala likhatA hai ki "eka vakta rAjyAbhiSeka ke samaya pratimA pUjate hai paraMtu pIche bhava paryaMta pratimA nahIM pUjate haiM" uttara-sUryAbhane pUrva aura pIche hitakArI kyA hai ? aise pUchA tathA pUrva aura pIche karane yogya kyA hai ? aise bhI pUchA, jisa ke javAba meM usa ke sAmAnika devatAne jinapratimA kI pUjA pUrva aura pIche hitakArI aura karane yogya kahI jo pATha zrIrAyapaseNI sUtra meM prasiddha haiN| isa vAste sUryAbha devatA ne jinapratimA kI pUjA nityakaraNI tathA sadA hitakArI jAna ke hamezA kI aise siddha hotA hai| 21. jeThA likhatA hai ki "sUryAbhane dharmazAstrA paDhe aise sUtro meM kahA hai so kula dharma ke zAstra samajhanA kyoMki jo dharmazAstra ho to mithyAtvI aura abhavya kyoM vAMce ? kaise saddahe ? aura jinavacana sacce kaise jAne ?" uttara-sUryAbha ne vAMce so pustaka dharmazAstra kI hI hai aise sUtrakAra ke kathana se nirNaya hotA hai 'kula' zabda jeThe ne apane gharakA pAyA hai / sUtra meM nahIM hai aura laukika meM bhI kulAcAra kI pustakoM ko dharmazAstra nahIM kahate haiM / dharmazAstra par3hane kA adhikAra samyagdRSTi ko hI hai, kyoMki sarva devatA par3hate haiM aisA kisI jagaha nahIM kahA hai / to abhavya aura mithyA dRSTi ko par3hanA aura una ke Upara zraddhAna karanA kahAM rahA ? kadApi jeThA manaHkalpanA se kahe ki ve vAMcate haiM| parantu zraddhAna nahIM karate haiM / aise to DhUMDhiye bhI jainazAstra vAMcate haiM paraMtu nAjJA matAbika una kI zraddhA nahIM karate haiM / ulaTe paDhane ke bAda apanA kumata sthApana karane vAste bhole logoM ke Age viparIta prarUpaNA kara ke una ko Thagate haiM paraMtu isa se jainazAstra kuladharma ke zAstrA nahIM khaaveNge| 22. jeThamala kahatA hai ki "samyagdRSTi devatA siddhAMta par3ha ke anaMta saMsArI kyoM ho? | zrI rAyapaseNIsUtra kA pATha yaha hai:"taeNaM tassa sUriyAbhassa paMcavihAe pajattie pajattibhAvaM gayassa samANassa Ime eyArUve abbhatthie citie patthie maNogae saMkappe samuppajitthA kiM me puvviM karaNija ki me pacchA karaNijaM ki me puvviM seyaM kime pacchA seyaM kiMme puvviM pacchAvi hiyAe suhAe khamAe NissesAe aNugAmittAe bhavissai taeNaM tassa sUriyAbhassa devassa sAmANiyaparisovavaNNagA devA sUriyAbhassa devassa imeyArUvamabbhatthiyaM jAva samuppaNNaM samabhijANittA jeNeva sUriyAme deve teNeva uvAgacchai uvAgacchittA sUriyAbhaM devaM karayala pariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa jaeNaM vijaeNaM vaddhAveMti rattA evaM vayAsI evaMkhalu devANuppiyANaM sUriyAbhe vimANe siddhAyayaNe aThThasayaM jiNapaDimANaM jiNusseha pamANamettANaM saNNisittaM ciThThati sabhAeNaM suhammAe mANavae ceie khaMbhe vairAmae golavaTTa samuggaebahUo jiNasakkahAo saNNikhittAo ciThThati tAoNa devANuppiyANaM aNNesiM ca bahUNaM vemANiyANaM devANaya devINaya aJcaNijAo jAva vaMdaNijAo NamasaNijjAo pUyaNijAo sammANaNijAo kallANa maMgala devaya ceiyaM pajuvAsaNijAo ta eyaNaM devANuppiyANaM puvvi karaNijaM eyaNaM devANuppiyANaM pacchA karaNijjaM eyaNaM devANappiyANaM puvvi seya eyaNaM devANuppiyANaM pacchA seyaM eyaNaM devANuppiyANaM puvviM pacchAvi hiyAe suhAe khamAe NissesAe aNugAmittAe bhavissaI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 kyoMki tumako zrAvakasUtra vAMce to anaMta saMsArI ho aise kahate ho" uttara - zrAvaka ko siddhAMta nahIM vAMcane so manuSya AzrI hai, devatA AzrI nahIM jo DhUMDhiye samyagdRSTi | devatA aura manuSya ko zrAvaka ke bheda meM eka sarIkhe mAnate haiM to devatA kI kI jina pUjA kyoM nahIM mAnate haiM ? | 23. jeThamala likhatA hai ki sUryAbha ne dharmavyavasAya grahaNa kiye pIche battIsa vastu pUjI haiM / isa vAste jinapratimA pUjane saMbaMdhI dharmavyavasAya kahe haiM aise nahIM samajhanA " / uttara- sUryAbhane jo dharmavyavasAya grahaNa kiye haiM so jinapratimA pUjane nimitta ke hI haiM / jo ki usane prathama jinapratimA tathA jina dADhA pUje / pIche anya vastu pUjI haiM / paraMtu usase kucha bAdhaka nahIM haiM, kyoMki manuSyaloka meM bhI jinapratimA kI pUjA ke bAda isI vyavasAya se anya zAsanAdhiSThAyaka devadevI kI pUjA hotI hai / 24. mUDhamati jeThamala ne siddhAyatana meM jo pratimA haiM so arihaMta kI nahIM aise | siddha karane ko ATha kuyuktiyAM likhI haiN| unake uttara - (1) zrIjIvAbhigama meM "riThThamayA maMsU" yAni riSTaratnamaya dADhI mUcha kahI haiM aura zrIrAyapaseNI meM nahIM kahI to isa se pratimA meM kyA jhagaDA ThaharA ? yaha bhUla to jeThamala ne sUtrakAra kI likhI hai ! paraMtu jeThamala meM itanI vicArazakti nahIM thI ki jisa se vicAra kara letA ki sUtra kI racanA vicitra prakAra kI / kisI meM koI vizeSaNa hotA hai, aura kisI meM nahIM hotA hai / (2) saddhAyatana kI jinapratimA ko "kaNayamayA cucuA" kaMcanamaya stana kahe haiM isa meM jeThamala likhatA hai ki "puruSa ko stana nahIM hote haiM / zrIuvavAIsUtrameM bhagavaMta ke | zarIra kA varNana kiyA hai vahAM stanayugala kA varNana nahIM kiyA hai" uttara- sUtra meM kisI jagaha koI bAta vistAra se hotI hai aura koI bAta vistAra se nahIM hotI | hai, paraMtu isa se koI jhagaDA nahIM paDatA hai / jeThamala ne likhA hai ki "tIrthaMkara, ca kravartI, baladeva, vAsudeva tathA uttama puruSa vagairaha ko stana nahIM hote haiM" jeThamala | kA yaha likhanA bilakula mithyA hai, kyoMki puruSa mAtra hRdaya ke bhAga meM stana | kA dikhAva hotA hai, aura usa se puruSa kA aMga zobhatA hai / jo aise na hove to | sApha takhate sarIkhA hRdaya bahuta hI bUrA dIkhe / isa vAste jeThamala kI yaha kuyukti banAvaTI hai; aura isa se yaha to samajhA jAtA hai ki jeThe kI chAtI sApha / takhate sarIkhI hogI / 1 zrAvaka ko jo sUtra vAMcane kA niSedha hai so AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatI pramukha siddhAMta vAMcane kA hai| paraMtu sarvathA dharmazAstra ke vAMcane kA niSedha nahIM hai zrIvyavahArasUtra meM likhA hai ki itane varSa kI dIkSA paryAya hove to AcArAMga paDhe, itane kI hove to sUyagaDAMga paDhe ityAdi kathana se siddha hotA hai ki AcArAMgAdi sUtroM ke par3hane kA gRhastha ko niSedha hai, anya prakaraNAdi dharmazAstroM ke par3hane kA niSedha nahIM isa vAste devatA ke paDhe dharmazAstroM meM zaMkA karanI vyartha hai / ww Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra | (3) "tIrthaMkara ke pAsa (risiparisAe jaIparisAe) arthAt RSi kI parSadA aura yati kI parSadA hotI hai aise sUtro meM kahA hai paraMtu nAga bhUta aura yakSa kI parSadA nahIM kahI hai aura siddhAyatana meM rahe jina biMba ke pAsa to nAga bhUta tathA yakSa kA parivAra kahA hai / isa vAste so arihaMta kI pratimA nahIM ": aise maMdamati jeThamala kahatA hai / usa kA uttara-phakta dveSabuddhi se aura mithyAtva ke udaya se jeThe ninhavane jarA bhI pApa hone kA bhaya nahIM jAnA hai, kyoMki sUtra meM to prabhu ke pAsa bAraha parSadA kahI haiM / cAra prakAra ke devatA aura devI yaha ATha, sAdhu, sAdhvI, manuSya aura manuSya kI cAra yaha kula bAraha parSadA kahAtI haiM to siddhAyatana meM chatradhArI, cAmaradhArI Adi yakSa tathA nAgadevatA vagairaha kI mUrti haiM / isameM kyA anucita hai ? kyoMki jaba sAkSAt prabhu vicarate the taba bhI yakSadevatA prabhu ko cAmara karate the| phira vaha likhatA hai ki "azAzvatI pratimA ke pAsa kAusagIe kI pratimA hotI hai aura zAzvatI ke pAsa nahIM hotI hai to donoM meM kauna sI saccI aura kauna sI jhUThI ?" uttara-hama ko to donoM hI prakAra kI pratimA saccI aura vaMdanIya pUjanIya haiM, paraMtu jo DhUMDhiye kAusaggIe sahita pratimA to arihaMta kI ho sahI aise kahate haiM to maMjUra kyoM nahIM karate haiM ? paraMtu jaba taka mithyAtvarUpa jarakAna (pIlIyA roga) hRdayarUpa netra meM hai taba taka zuddhamArga kA jJAna inako nahIM hone vAlA hai| (4) sUryAbha ne jinapratimA kI morapIchI se paDilehaNA kI isameM jeThamalane "sAdhu / pAMca prakAra ke rajoharaNa rakhane zAstra meM kahe haiM unameM morapIchI kA rajoharaNa nahIM kahA hai" aise likhA hai, paraMtu usa kA isake sAtha rAtha koI bhI saMbaMdha nahIM hai / kyoMki morapIchI prabhu kA koI upakaraNa nahIM hai, so to jina pratimA ke Upara se bArIka jIvoM kI rakSA ke nimitta tathA raja pramukha pramArjana ke vAste bhaktikAraka zrAvakoM ko rakhane kI hai| (5) sUryAbha ne pratimAko vastra pahinAye isa bAbata jeThamala likhatA hai ki "bhagavaMta to acela haiM / isa vAste unako vastra hone nahIM caahiyeN| yaha likhanA bilakula mithyA hai kyoMki sUtra meM bAIsa tIrthaMkaroM ko yAvat nirvANa prApta hue vahAM taka sacela kahA hai aura vastra pahinAne kA khulAsA draupadI ke adhikAra meM likhA gayA hai / (6) prabhu ko gahane na ho isa bAbata "AbharaNa pahinAye so jude aura caDhAye so jude" aise jeThamala kahatA hai / paraMtu so asatya hai; kyoMki sUtra meM "AbharaNArohaNaM' aisA eka hI pATha hai aura AbharaNa pahinAne to prabha kI bhakti nimitta hI hai| prathama kI aura dUsarI yukti ko ThIka ThIka dekhane se mAlUma hotA hai ki jeThamala ne bhole lokoM ko phasAne ke vAste phakta eka jAla racA hai, kyoMki prathama yuktimeM rAyapaseNI sUtra kA pramANa de ke jIvAbhigamasUtra ke pATha ko asatya karanA cAhA, paraMtu jaba stana kA varNana AyA to rAyapaseNIsUtrako bhUlA baiThA ! kyoMki rAyapaseNIsUtra meM bhI kanakamaya stana likhe haiM - tathAhi - "tavaNija mayAcucuA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) strI ke saMghaTTe bAbata kA pratyuttara draupadI ke adhikAra meM likha Ae haiM / (8) "siddhAyatana meM jinapratimA ke Age dhUpa dhukhAyA aura sAkSAt bhagavaMta ke Age na dhukhAyA " aise jeThamala likhatA hai paraMtu so jhUTha hai; kyoMki prabhu ke sanmukha bhI sUryAbha kI AjJA se usa ke Abhiyogika devatAoM ne aneka sugaMdhI dravyoM se saMyukta dhUpa dhukhAyA hai aise zrIrAyapaseNIsUtra meM kahA hai / 25. jeThamala kahatA hai ki "sarva bhoga meM strI pradhAna hai, isa vAste strI kyoM prabhu ko nahIM caDhAte ho ?" maMdamati jeThamala kA yaha likhanA mahA aviveka kA hai, kyoMki jinapratimA kI bhakti jaise ucita hove vaise hotI hai, anucita nahIM hotI hai; paraMtu sarva bhoga meM strI pradhAna hai aisA jo DhUMDhiye mAnate haiM to una ke beakala zrAvaka azana, pAna, khAdima, svAdima pramukha padArthoM se apane guruoM kI bhakti karate haiM paraMtu una meM se kitaneka DhUMDhiyoM ne apanI kanyA apane rikha-sAdhuoM ke Age dharI haiM aura viharAI haiM to dikhAnA cAhiye ! jeThamala ke likhe mutAbika to aise jarUra honA cAhiye ! ! ! tathA mUrkhaziromaNi jeThe ke pUrvokta lekha se aise bhI nizcaya hotA hai ki usa jeThe ke hRdaya se strI kI lAlasA miTI nahIM thI / isI vAste usa ne sarva bhoga meM strI ko pradhAna mAnA hai| isa bAta kA sabUta DhUMDhaka paTTAvali meM likhA gayA hai / 99 26. jeThamala likhatA hai ki "caitya, devatA ke parigraha meM ginA hai to parigraha ko pUje kyA lAbha hove ?" uttara- sUtrakAra ne sAdhu ke zarIra ko bhI parigraha meM ginA hai to gaNadhara mahArAja ko tathA muniyoM ko vaMdanA namaskAra karane se | tathA unakI sevAbhakti karane se jeThamala ke kahane mutAbika to kucha bhI lAbha na honA cAhiye / aura sUtra meM to baDA bhArI lAbha batAyA hai / isa vAste usakA likhanA mithyA hai / kyoMki jisako apekSA kA jJAna na ho usako | jainazAstra samajhanA bahuta muzkila haiM, aura isI vAste caitya ko devatA ke | parigraha meM ginA hai / usakI apekSA jeThamala ke samajhane meM nahIM AI hai / | isa taraha apekSA samajhe vinA sUtrapATha ke viparIta artha kara ke bhole logoM ko phaMsAte haiM / isI vAste una ko zAstrakAra ninhava kahate haiM / 27. namutthuNaM kI bAbata jeThamalane jo kuyukti likhI haiM aura tIna bheda dikhAye haiM so bilakula khoTe haiM, kyoMki isa prakAra ko tIna bheda kisI jagaha nahIM kahe haiM, tathA kisI bhI mithyAdRSTi ne kisI bhI anya deva ke Age namutthuNaM paDhA aise bhI sUtra meM nahIM kahA hai, kyoMki namutthuNaM meM kahe guNa sivAya tIrthaMkara mahArAja ke anya kisI meM nahIM haiM, isa vAste namutthuNaM kahanA so samyagdRSTi kI hI karaNI hai aise mAlUma hotA hai / 28. jeThamala kahatA hai ki "kisI devatA ne sAkSAt kevalI bhagavaMta ko namutthuNaM nahIM kahA hai" so asatya hai, sUryAbha devatAne vIra prabhu ko namutthuNaM kahA hai | aise zrIrAyapaseNIsUtra meM prakaTa pATha hai / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 samyaktvazalyoddhAra 29. jeThamala jIta AcAra ThaharA ke devatA kI karaNI nikAla detA hai paraMtu are DhUMDhiye! kyA devatA kI karaNI se puNyapApa kA baMdha nahI hotA hai ? jo kahoge hotA hai to sUryAbha ne pUrvokta rIti se zrIvIra prabhu kI bhakti kI usa se usa ko puNya kA baMdha huA yA pApa kA ? jo kahoge ki puNya yA pApa kisI kA bhI baMdha nahIM hotA hai to jIva samayamAtra yAvat sAta karma bAMdhe vinA nahIM rahe aise sUtra meM kahA hai so kaise milAoge ? paraMtu samajhane kA to itanA hI hai, ki sUryAbha tathA anya devatA jo pUrvokta prakAra jinezvara bhagavaMta kI bhakti karate haiM so mahApuNyarAzi saMpAdana karate haiM kyoMki tIrthakara bhagavaMta kI isa kArya meM AjJA hai| 30. jeThamala "puvviM pacchA" kA artha isa loka saMbaMdhI ThaharAtA hai aura "peccA zabda kA artha paraloka ThaharAtA hai / so jeThamala kI mUr3hatA hai, kyoMki puvviM pacchA kA artha 'pUrvajanma' aura 'agalA janma' aisA hotA hai; 'peJcA' aura 'pacchA' paryAyI zabda hai, ina donoM kA eka hI artha hai / jeThe ne khoTA artha likhA hai / isa se nizcaya hotA hai ki jeThalama ko zabdArtha kI samajha hI nahIM thI / / zrIAcArAMgasUtra meM kahA hai ki "jassa natthi puvviM pacchA majjhe tassa kaosiyA' arthAt jisako pUrvabhava aura pazcAt arthAt agale bhava meM kucha nahIM hai usako madhyameM bhI kahAM se hogA ? tAtparya jisa ko pUrva tathA pazcAt hai usa ko madhyameM bhI avazya hai / isa vAste sUryAbha kI jinapUjA usa ko trikAla hitakAriNI hai, aise zrIrAyapaseNIsUtra ke pATha kA artha hotA hai| aura zrI uttarAdhyayanasUtra meM mRgAputra ke saMbaMdha meM kahA hai ki ammattAya mae bhogA bhuttA visaphalovamA / / pacchA kaDuavivAgA aNubaMdha duhAvahA / / 1 / / artha - he mAtApitA ! maiMne viSaphala kI upamA vAle bhoga bhoge haiM, jo bhoga kaise haiM ? 'pacchA' arthAt agale janma meM kaDuvA hai phala jina kA aura paraMparA se duHkha ke dene vAle aise haiM / isa sUtrapATha meM bhI pacchA' zabda kA artha parabhava hI hotA hai| kiM bhunaa| 31. jeThamala sUryAbha ke pATha meM batAye jina pUjA ke phala kI bAbata "nissesAe" arthAt mokSa ke vAste aisA zabda hai / usa zabda kA artha phirAne vAste bhagavatIsUtra meM se jalate ghara se dhana nikAlane kA tathA varamI phor3a ke dravya nikAlane kA adhikAra dikhAtA hai / aura kahatA hai ki "isa saMbaMdhameM bhI"| (nissesAe) aisA pada hai / isa vAste jo isa pada kA artha 'mokSArthe' aisA ho to dhana nikAlane se mokSa kaise ho ? usa kA uttara-dhana se supAtra meM dAna de, jinamaMdira, jinapratimA banavAve, sAtoM kSetroM meM, tIrthayAtrA meM, dayA meM tathA dAna meM dhana kharace to usase yAvat mokSaprApta ho / isa vAste sUtra meM jahAM jahAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 "nissesAe" zabda hai vahAM vahAM usa zabda kA artha mokSa ke vAste aisA hI hotA hai| aura so zabda jinapratimA ke pUjane ke phala meM bhI hai to phakta eka mUThamati jeThamala ke kahane se mahAbuddhimAn pUrvAcAryakRta zAstrArtha kadApi phira nahIM sakatA hai? 32. jeThamala ninhavane oghaniyukti kI TIkA kA pATha likhA hai so bhI asatya hai, kyoMki aisA pATha oghaniyukti meM tathA usa kI TIkA meM kisI jagaha bhI nahIM hai / yaha likhanA jeThamala kA aisA hai ki jaise koI svecchA se likha deve ki "muMhabaMdhoM kA paMtha kisI camAra kA calAyA huA hai kyoMki inakA kucha AcAravyavahAra camAroM se bhI burA hai aisA kathana prAcIna DhUMDhaka niyuktimeM hai" 33. isa praznottara meM Adi se aMta taka jeThamala ne sUryAbha jaise samyagdRSTi devatA kI aura usa kI zubha kriyA kI niMdA kI hai, paraMtu zrIThANAMgasUtra ke pAMcaveM ThANe meM kahA hai ki pAMca prakAra se jIva durlabha bodhi hogA arthAt pAMca kAma karane se jIvoM ko janmAMtara meM dharmakI prApti durlabha hogI yata - ___ paMcahiM ThANehiM jIvA dullahabohiyattAe kammaM pakareMti / taMjahA / arihaMtANaM avaNNaM vayamANe 1 arihaMtapaNNattassa dhammassa avaNNaM vayamANe 2 Ayariya uvajhAyANaM avaNNaM vayamANe 3 cAuvaNNassa saMghassa avaNNaM vayamANe 4 vivikkatavabaMbhacerANaM devANaM avaNNaM vayamANe / / 5 / / ___upara ke sUtrapATha ke pAMcaveM bola meM samyagdRSTi devatA ke avarNavAda bolane se durlabha bodhi ho aise kahA hai / isa vAste are DhUMDhiyo ! yAda rakhanA ki samyagdRSTi devatA ke avarNavAda bolane se mahA nIcagati ke pAtra hoge aura janmAMtara meM dharma pApti durlabha hogii| ||iti|| 21. devatA jinezvara kI dADhA pUjate haiM : ekavIsa veM praznottara meM sUryAbha devatA tathA vijaya poliyA pramukhoM ne jinadADhA pUjI hai| usa kA niSedha karane vAste jeThamala ne kitanIka kuyuktiyAM likhI haiM / paraMtu unameM se bahuta kuyuktiyoM ke pratyuttara vIsaveM praznottara meM likhe gaye haiM / bAkI zeSa kuyuktiyoM ke uttara likhate haiM / zrIbhagavatIsUtra ke dazaveM zataka ke pAMcaveM uddeza meM| kahA hai ki - 1 jo DhUMDhiye "nissesAe" zabda kA artha mokSa ke vAste aisA nahIM mAnate hai to zrIrAyapaseNIsUtra meM arihaMta bhagavaMtako vaMdanA namaskAra karane kA phala sUryAbhane ciMtana kiyA vahAM bhI "nissesAeM" zabda hai jo pATha isI praznottara kI Adi meM likhA huA hai, aura anya zAstroM me bhI hai to DhUMDhiyoMke mAne mutAbika to arihaMta bhagavaMta kI vaMdanA namaskAra kA phala bhI mokSa na hogA ! kyoMki vahAM bhI "nissesAeM phala likhA hai| isa vAste siddha hotA hai ki jinapratimA ke sAtha hI DhUMDhiyoM kA dveSa hai aura isa se artha kA anartha karate hai, paraMtu yaha ina kA udyama apane hAthoM se apanA muMha kAlA karane sarIkhA hai / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 pabhUNaM bhaMte camare asuriMde asurakumArarAyA camara caMcAe rAyahANie sabhAe suhammAe camaraMsi siMhAsaNaMsi tuDiyaNaM sahniM divvAiM bhogabhogAi bhuMjamANe viharittae ? NoiNaThThe samaThThe se keNaThTheNaM bhaMte evaM vuccara No pabhU jAva viharittae ? goyamA ! camarassaNaM asuriMdassaasurakumAraranno camaracaMcAe rAyahANie sabhAe suhammAe mANavara ceiyakhaMbheM vairAmaesa golavaTTasamuggaesu bahuio jiNasakkahAo sannikkhittAo ciThThati jAoNaM camarassa asuriMdassa asurakumAraranno anne siM ca bahuNaM asurakumArANaM devANaM devINaya aJcaNijAo vaMdaNijjAo namasaNijjAo / pUyaNijjAo sakkAraNijjAo sammANaNijjAo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjavAsaNijAo bhavaMti se teNaTheNaM ajo evaM vuccai No pabhU jAva viharittae / pabhUNaM bhaMte camare asuriMde asurarAyA camaracaMcAe rAyahANie | sabhAe suhammAe camaraMsi siMhAsaNaMsi causaThThie sAmANiyasAhassihiM tAya ttisAe jAva annehiM asurakumArehiM devehiM devIhiya sadhdiM saMparivuDe mahayA naTTa jAva bhuMjamANe viharittae ? haMtA kevala pariyAriThThie no ceva NaM | mehuNavattayA / / samyaktvazalyoddhAra artha gautamasvAmI ne mahAvIrasvAmI ko prazna kiyA ki "he bhagavan ! camara | asuradeva kA iMdra asura kumAra kA rAjA, camara caMcAnAmA rAjyadhAnI meM sudharmAnAmA sabhA meM, camaranAmA siMhAsana ke Upara rahA huA tuDiya arthAt iMdrANI kA samUha usa | ke sAtha devatA saMbaMdhI bhogoM ko bhogatA huA vicarane ko samartha hai ?" bhagavaMta kahate haiN| | "yaha artha samartha nahIM arthAt bhoga na bhoge" phira gautamasvAmI pUchate haiM "he bhagavan ! bhoga bhogatA huA vicarane ko samartha nahIM aisA kisa kAraNa se kahate ho ?" prabhu kahate haiM "he gautama ! camara asureMdra asurakumAra rAjA kI camara caMcA rAjyadhAnI meM sudharmA nAmA sabhA | meM mANavaka nAmA caityastaMbha meM vajramaya bahuta gola Dabbe haiM / una meM bahuta jinezvara kI dADhA thApI huI haiM jo dADhA camara asureMdra asurakumAra rAjA ke tathA anya bahuta asura kumAra devatAoM ke aura deviyoM ke arcane yogya, vaMdanA karane yogya, namaskAra karane yogya, pUjane yogya, satkAra karane yogya, sanmAna karane yogya, kalyANakArI maMgalakArI, | deva saMbaMdhI caitya arthAt jina pratimA kI taraha sevA karane yogya haiM / he Arya ! usa kAraNa se aise kahate haiM ki deviyoM ke sAtha bhoga bhogane ko samartha nahIM hai " / phira | gautamasvAmI pUchate hai ki "camara asureMdra asura kumAra kA rAjA, camara caMcA rAjyadhAnI meM sudharmA sabhA meM camara siMhAsanopari baiThA huA causaTha hajAra sAmAnika devatAoM ke sAtha tathA taiMtIsa trAyatriMzaka ke sAtha yAvat anya bhI asura kumAra jAti ke devatAoM | ke tathA deviyoM ke sAtha paravare huA bar3e bhArI nATaka Adiko dekhatA huA vicarane Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko samartha hai ?" bhagavaMta kahate haiM "hAM, kevala strI zabda nATaka Adi meM zravaNAdika | paricAraNa kare paraMtu maithuna saMjJA se sudharmA sabhA meM zabdAdika bhI na seve"| 103 pUrvokta pATha meM jaise camareMdra ke vAste kathana kiyA vese saudharmeMdra taka arthAt bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSi, vaimAnika tathA una ke lokapAla saMbaMdhI kathana ke AlAve (pATha) haiM so tadarthI pATha dekha lenA / pUrvokta sUtrapATha se jeThamala kI kitanIka kuyuktiyoM ke pratyuttara A jAte haiM / jeThamala likhatA hai ki "bhavya, abhavya, samyagdRSTi tathA mithyAdRSTi Adi sarva | devatA jinezvara bhagavaMta kI pratimA siddhAyatana meM haiN| ve tathA jina dADhA pUjate haiM / isa | vAste una kA mokSaphala nahIM" isa kA pratyuttara sUryAbha ke praznottara meM likha diyA hai / paraMtu DhUMDhiye jo karaNI sarva karate haiM, usa kA mokSaphala nahIM samajhate haiM / to saMyama, zrAvaka vrata, sAmAyika aura pratikramaNAdi bhavya, abhavya, samyagadRSTi tathA mithyAdRSTi sarva hI karate hai / isa vAste mUDhamati DhUMDhiyoM ko sAdhutva, zrAvaka vrata, sAmAyikAdi | bhI nahIM karanI cAhiye ! paraMtu beakala DhUMDhiye yaha nahIM samajhate haiM ki jaisA jisa kA bhAva hai vaisA usa ko phala hai / jeThamala likhatA hai ki "jIta AcAra jAnake hI devatA dADhA Adi lete haiM / dharma jAna ke nahIM lete haiM" uttara - zrIjaMbUdvIpa pannattI sUtrameM jahAM jinadADhA lene kA adhikAra batAyA hai vahAM kahA hai ki "cAra iMdra cAra dADhA le, pIche kitaneka devatA aMgopAMga ke asthi pramukha lete haiM / una meM kitaneka jinabhakti jAnake lete haiM, aura kitaneka dharma jAna ke lete haiN"| isa vAste jeThamala kA likhanA mithyA hai, zrIjaMbUdvIpa pannattI kA pATha yaha hai keI jiNabhattie keI jIyameyaMtikaTTu keI dhammottikaTTu giNhaMti / / jeThamala likhatA hai, ki "dADhA lene kA adhikAra to cAra iMdroM kA hai aura dADhA kI pUjA to bahuta devatA karate haiM aise kahA hai / isa vAste zAzvata pudgala dADhA ke | AkAra pariNamate haiM / usa kA uttara - eka palyopama kAla meM asaMkhyAta tIrthaMkaroM kA nirvANa hotA hai / isa vAste sarva sudharmA sabhAoM meM jina dADhA ho sakatI haiM, ora | mahA videha ke tIrthaMkaroM kI dADhA sarva iMdra aura vimAna, bhuvana, nagarAdhipatyAdika lete haiM, paraMtu bharatakhaMDa kI taraha cAra hI iMdra le yaha maryAdA nahIM hai / tathA zrI jaMbUdvIpapannattisUtra kI vRtti meM zrI zAMticaMdropAdhyAyajI ne "jinasakkAhA " zabda kara ke | "jinAsthIni" arthAt jinezvara ke asthi kahe haiM tathA usI sUtra meM cAra iMdroM ke sivAya anya bahuta devatA jinezvara ke dAMta, hADa, pramukhaasthi lete haiM aisA adhikAra hai / zrIrAyapaseNI, jIvAbhigama, jaMbUdvIpaprajJapti pramukha zAstroM meM bhI tIrthaMkaroM kI dADhA pUjanI likhI hai, aura tisa pUjA kA phala yAvat mokSa likhA hai / / 1 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 samyaktvazalyoddhAra isa vAste jeThamala kI kI kuyuktiyAM khoTI haiM ora jeThamala dADhA koM zAzvata pudgala ThaharAtA hai| paraMtu sUtro meM to khulAsA jinezvara kI dADhA kahI haiM / zAzvatI dADhA to kisI jagaha bhI nahIM kahI haiM / isa vAste jeThamala kA likhanA mithyA hai / __ jeThamala likhatA hai ki "jo dharma jAna ke lete ho to anya iMdra le aura acyuteMdra kyoM na le ?" uttara - vIrabhagavAn dIkSA paryAya meM vicarate the usa avasara meM una ko aneka prakAra ke upasarga hue / taba bhagavaMta kI bhakti jAna ke dharma nimitta saudharmeMdra ne vAMravAra A ke upasarga nivAraNa kiye / vese acyuteMdra ne kyoM nahIM kiyA ? kyA vaha jinezvara kI bhakti meM dharma nahIM samajhate the ? samajhate to the tathApi pUrvokta kArya saudharmeMdra ne hI kiyA hai| vaise hI bharatAdi kSetra ke tIrthaMkaroM kI dADhA cAra iMdra lete haiM / aura mahA videha ke tIrthaMkaroM kI sarva lete haiM / isa vAste isameM kucha bhI bAdhaka nahIM hai| jeThamala likhatA hai ki "dADhA sadAkAla nahIM raha sakatI haiM / isa vAste zAzvata pudgala samajhane" isa taraha asatya lekha likhane meM usa ko kucha bhI vicAra nahIM huA hai so usa kI mUDhatA kI nizAnI hai, kyoMki dADhA sadAkAla rahatI haiM aise hama nahIM kahate haiM / paraMtu vAraMvAra tIrthaMkaroM ke nirvANa samaya dADhA tathA anya asthi devatA lete haiM / isa vAste una ko dADhA kI pUjA meM bilakula viraha nahIM par3atA hai| jeThamala kahatA hai ki "jamAli tathA megha kamAra kI mAtA ne una ke keza mohanI karma ke udaya se liye haiM, vese dADhA lene meM mohanI karma kA udaya hai" uttara - prabhu kI dADhA devatA lete haiM so dharmabuddhi se lete haiM usa meM una ko koI mohanI karma kA udaya nahIM hai / jamAli pramukha ke keza lene vAlI to una kI mAtA thI usa meM una ko to moha bhI ho sakatA hai paraMtu iMdrAdi devate dADhA Adi lete haiM / ve koI bhagavaMta ke sakke saMbaMdhI nahIM the| jo ki jamAli pramukha kI mAtA kI taraha mohanI karma ke udaya se dADhA le, ve to prabhu ke sevaka haiM aura dharmabuddhi se hI prabhu kI dADhA pramukha lete haiM aise spaSTa mAlUma hotA hai / jeThamala likhatA hai ki "devatA jo dADhA pramukha dharmabuddhi se lete ho to zrAvaka rakSA bhI kyoM nahIM le ?" uttara - jisa vakta tIrthaMkara kA nirvANa hotA hai usa vakta nirvANa mahotsava karane vAste agaNita devatA Ate haiM aura agnidAha kiye pIche ke dADhA pramukha samagra le jAte haiM / zeSa kucha bhI nahIM rahatA hai to itane sAre devatAoM ke bIca manuSya kisa | ginatI meM haiM jo una ke bIca jA ke rakSA pramukha kucha bhI le sakeM ? | jeThamala kahatA hai ki "kuladharma jAna ke dADhA pUjate haiM" so bhI asatya hai kyoMki Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 sUtroM meM kisI jagaha bhI kuladharma nahIM kahA hai / jeThA isa ko laukika jItavyavahAra kI karaNI ThaharAtA hai, paraMtu yaha karaNI to lokottara mArga kI hai / "jinadADhA kI AzAtanA TAlane vAste iMdrAdika sudharmA sabhA meM bhoga nahIM bhogate haiM / tathA maithuna saMjJA se strI ke zabda kA bhI sevana nahIM karate haiM / " aise pUrvokta sUtrapATha meM kahA hai / tathApi binA akala ke bevakUpha AdamI kI taraha jeThamala ne kitanIka kuyuktiyAM likhI haiM so mithyA haiM, isa prasaMga meM jeThe ne kRSNa kI sabhA kI bAta likhI hai ki "kRSNa kI bhI sudharmA sabhA hai / to usa meM kyA bhoga nahIM bhogate hoMge ?" uttara-sUtroM meM aise nahIM kahA hai ki kRSNakI sabhA meM viSayasevana nahIM hotA hai| isa prakAra likhane se jeThe kA yaha abhiprAya mAlUma hotA hai ki aisI aisI kuyuktiyAM likha ke dADhA kA mahattva ghaTA de paraMtu pUrvokta pATha meM siddhAMtakAra ne khulAsA kahA hai ki dADhA kI AzAtanA TAlane ke nimitta hI iMdrAdika devatA sudharmA sabhA meM bhoga nahIM bhogate haiM / tAmali tApasa IzAneMdra ho ke pahale prathama jinapratimA kI pUjA karatA huA samyaktva ko prApta huA hai| isa bAbata meM jeThA kumati usakI kI pUjA ko mithyAdRSTitva meM ThaharAtA hai so mithyA hai kyoMki usa ne iMdrapaNe paidA ho ke jinapratimA kI pUjA kara ke tatkAla hI bhagavaMta mahAvIra svAmI ke samIpa jA ke prazna kiyA aura bhagavaMtane ArAdhaka kahA / pUrvabhava meM to vaha tApasa thA / isa vAste isa bhava meM utpanna ho ke tatkAla se jinapratimA kI pUjA ke kAraNa se hI ArAdhaka kahA hai aise samajhanA' / ___abhavyakulaka meM kahA hai ki abhavya kA jIva iMdra na ho| isa bAbata jeThamala kahatA hai ki "iMdra se navagraiveyaka vAle adhika Rddhi vAle haiM ahamiMdra aura vahAM taka to abhavya jAtA hai to iMdra na ho usakA kyA kAraNa ?" uttara-yathA koI zAhukAra bahuta dhanADhya arthAt gAma ke rAjA se bhI adhika dhanavAn ho rAjA se nahIM milatA hai / tathaiva abhavya kA jIva iMdra na ho aura graiveyaka meM devatA ho usa meM koI bAdhaka nahIM, aisA spaSTa samajhA jAtA hai| jaise devatA caya ke ekeMdriya hotA hai| paraMtu vikaleMdriya nahIM hotA hai| (jo ki vikaleMdriya ekeMdriya se adhika puNya vAle haiM) tathA ekeMdriya se nikala ke ekAvatArI ho ke mokSa jAte haiN| paraMtu vikaleMdriya ki jisakI puNyAI ekeMdriya se adhika ginI jAtI hai usa meM se nikala ke koI bhI jIva ekAvatArI nahIM hotA hai| isa vAste jaisI jisa kI |sthiti baMdhI huI hai vaisI usa kI gati-agati hotI hai| ___"abhavyakulaka meM iMdra kA sAmAnika devatA abhavya na ho aise kahA hai to saMgama abhavya kA jIva iMdra kA sAmAnika kyoM huA ?" aise jeThamala likhatA hai usa kA uttara-jainazAstra kI racanA vicitra prakAra kI hai, zrIbhagavatIsUtra ke prathama zataka ke dUsare uddeza meM virAdhita saMyamI utkRSTa sudharma devaloka meM jAve aise kahA hai| aura jJAtAsUtra 1 yaha jinapUjA thI ArAdhaka IzAna indra kahAyAjI aisA pUrvamahAtmAoM kA vacana bhI hai / / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 samyaktvazalyoddhAra ke solahaveM adhyadhana meM virAdhita saMyamI sukumAlikA IzAna devaloka meM gaI aise kahA hai| tathA zrIuvavAisUtra meM tApasa utkRSTa jyotiSi taka jAte haiM aise kahA hai| aura bhagavatIsUtra meM tAmali tApasa IzAneMdra huA aise kahA hai, ityAdika bahuta carcA hai / paraMtu graMtha baDha jAne ke kAraNa yahAM nahIM likhI hai, jaba sUtro meM isa taraha hai to graMthoM meM ho isa meM kucha Azcarya nahIM hai / sUryAbha ne prabhu ko 6 bola pUche / isa se bAraha bola vAle sUryAbha vimAna meM jAte haiM aise jeThamalane ThaharAyA hai| paraMtu so jhUTha hai, kyoMki chadyastha jIva ajJAnatA athavA zaMkA se cAho jaisA prazna kare to usa meM koI Azcarya nahIM hai, tathA "devatA saMbaMdhI bAraha bola kI pRcchA sUtra meM hai paraMtu manuSya saMbaMdhI nahIM hai / isa vAste bAraha bola ke devatA hote haiM" aise jeThe ne siddha kiyA hai to manuSya saMbaMdhI bAraha bola kI pRcchA na hone se jeTha ne likho mutAbika kayA manuSya bAraha bola ke nahIM hote haiM ? paraMtu jeThamala ne phakta jinapratimAke utthApana karane vAste tathA maMdamati jIvoM ko apane phaMde meM phaMsAne ke nimitta hI aisI mithyA kuyuktiyAM kI haiN| ___ aura devatA kI karaNI ko jIta AcAra ThaharA ke jeThamala usa karaNI ko ginatI meM se nikAla detA hai / arthAt usa kA kucha bhI phala nahIM aise ThaharAtA hai| paraMtu isa meM itanI bhI samajha nahIM ki iMdra pramukha samyagdRSTi devatAoM kA AcAravyavahAra kaisA hai ? vaha prabhu ke pAMcoM kalyANakoM meM mahotsava karate haiM, jinapratimA aura jina dADhA kI pUjA karate haiM, aThave (8) naMdIzvaradvIpa meM aTThAI mahotsava karate haiM / muni mahArAjA ko vaMdanA karane vAste Ate haiM, ityAdi samyagdRSTi samagra karaNI karate haiM / paraMtu kisI jagaha anya hariharAdika devoM ko tathA mithyAtviyoM ko namaskAra karane vAste gaye, pUjane vAste gaye, unake guruoM ko vaMdanA kI, una kA mahotsava kiyA ityAdi kucha bhI nahIM kahA hai| isa vAste una kI kI sarva karaNI samyagdRSTikI hai, aura mahApuNyaprApti kA kAraNa hai, aura jItaAcAra se puNyabaMdha nahIM hotA hai aise kahAM kahA hai ? | jeThamala kevalakalyANaka kA mahotsava jItaAcAra meM nahIM likhatA hai / isa se mAlUma hotA hai ki usa meM to jeThamala puNya baMdha samajhatA hai, paraMtu zrIjaMbUdvIpapannattIsUtra meM to pAMcoM hI kalyANakoM ke mahotsava karane vAste dharma aura jinabhakti jAna ke Ate haiM aise kahA hai| isa vAste jeThe ne jo apane manapasaMda ke lekha likhe haiM so sarva mithyA hai| zrIjaMbUdvIpapannattIsUtra ke tIsare adhikAra meM kahA hai ki - appegaiyA vaMdaNavattiyaM evaM pUyaNavattiyaM sakkAra-sammANa-dasaNa-kouhalla appe sakkassa vayaNuyattamANA appe aNNamaNNamaNuyattamANA appe jIyametaM evamAdi / __ artha - kitaneka devatA vaMdanA karane vAste, kitaneka pUjA vAste, satkAra vAste, sanmAna vAste, darzana vAste, kutUhala vAste, kitaneka zakeMdra ke kahane se, koI koI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 paraspara ekadUsare ke kahane se aura kitaneka hamArA yaha ucita kAma hai aisA jAna ke Ate haiN| jeThamala likhAtA hai ki "zrIaSTApadajI Upara RSabhadeva svAmI kA nirvANa huA taba iMdra ne eka stUbha karAyA hai" so mithyA hai, kyoMki zrI jaMbUdvIpapannattIsUtra meM arihaMtakA, gaNadhara kA aura zeSa aNagAra kA aise tIna staMbha iMdra ne karAye aise kahA hai| yataH - taeNaM sakke deviMde devarAyA bahave bhavaNavai jAva vemANie deve jahAriyaM evaM vayAsI khiAppAmeva bho devANuppiyA savvarayaNamae mahAlae tao ceiyathUbhe kareha egaM bhagavao titthayarassa ciyagAe egaM gaNahara ciyagAe egaM avasesANaM agArANaM ciyagAe / artha - tada pIche zakra deveMdra devatA kA rAjA bahuta bhuvanapati yAvat vaimAnika devatAoM prati yathAyogya aise kahatA huA ki jaladI he devAnupriyo ! sarva ratnamaya atyaMta vistIrNa aise tIna caityastUbha karo / eka bhagavaMta tIrthaMkara kI citAsthAna Upara, eka gaNadhara kI citA upara, aura eka avazeSa sAdhuoM kI citA Upara / jeThamala "zrAvaka ne caitya nahIM karAye" aise likhatA hai, paraMtu zrAvakoM se caitya karAye gaye kA adhikArasUtro meM bahuta ThikAne hai / jo pUrva likha Ae haiM aura Age likheNge| jeThamala likhatA hai ki "sAkSAt bhagavaMta ko kisIne namutthuNaM nahIM kahA hai"| uttara-sUryAbha ke sAkSAt bhagavaMta ko namutthuNaM kahane kA khulAsA pATha zrIrAyapaseNIsUtra meM hai| isa vAste jeThamalakA yaha likhanA bhI kevala mithyA hai| zrIbhagavatIsUtra meM devatA ko nodhammiA' kahA hai / aise jeThamala likhatA hai / uttara-usa ThikAne devatA ko cAritra kI apekSA nodhammiA kahA hai / jaise isI bhagavatIsUtra ke laddhi udeza meM samyagdRSTi ko cAritra kI apekSA bAla kahA hai, vaise usa sthala meM devatA ko cAritra kI apekSA nodhammiA kahA hai; paraMtu isa se zruta aura / kI apekSA ko nodhamiA nahIM samajhanA kyoMki samyaktva kI apekSA devatA ko saMvarI kahA hai| zrIThANAMgasUtra meM samyaktva ko saMvara dharma rUpa kahA hai| aura jina pratimA kA pUjana karanA so samyaktva kI karaNI hai / DhUMDhiyoM ! jo jeThamala ke likhe mutAbika devatA ko nodhammiA ginake una kI karaNI adharma meM kahoge to koI devatA tIrthaMkara ko sAdhu ko aura zrAvaka ko upasarga aura koI unakI sevA kare, una donoM ko eka sarIkhA phala ho yA judA judA ? judA judA hI ho, tathA koI ziSya kAla kara ke devatA huA ho vaha apane guru ko cAritra se patita huA dekha ke usa ko upadeza de ke zuddha rAste meM le Ave to usa devatA ko dharmI kahoge yA adharmI ? dharmI / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 samyaktvazalyoddhAra isa Upara se yaha prazna utpanna hotA hai ki DhUMDhiyoM ke guru kAla kara ke usa ke mata matAbika devatA to nahIM hone cAhiyeM kyoMki devatA meM samyaktvI aura mithya aisI do jAtiyAM haiM / una meM jo samyaktvI ho to sUryAbha Adi kI taraha jinapratimA aura jina dADhA pUje aura mithyAtvI kahate to una kI jabAna cale nahIM, manuSya bhI na hove, kyoMki DhUMDhiye una ko cAritrI mAnate haiM / aura cAritrI kAla kara ke manuSya ho nahIM, siddhi bhI paMcama kAla meM prApta hogI nahIM, to aba Upara kahI tIna gatiyoM ke sivAya phakta naraka aura tiryaMca ye do gati rhii| ina meM se unako kauna sI gati bhalA pasaMda par3atI hogI ? zrIThANAMgasUtra ke daza meM ThANe meM daza prakAra ke dharma kahe haiM, jeThamala likhatA hai ki ina daza prakAra ke dharma meM se devatA kA kauna sA dharma hai ? usa kA uttara - samyagdRSTi devatA ko zrutadharma bhagavaMta kI AjJA mutAbika hai| ___ aura sUryAbha ne dharmavyavasAya leke prathama jina dADhA tathA jinapratimA pUjI hai, jo ki tad pIche anya cIjoM kI pUjA kI hai| paraMtu vahAM praNAma nahIM kiyA hai| namutthuNaM nahIM kahA hai / isa vAste usa ne jinapratimA tathA jina dADhA kI pUjA kI hai| so samyagdRSTipaNe kI samajhanI / zrIThANAMgasUtra ke pAMcaveM ThANe meM samyagdRSTi devatA ke guNagrAma kare to sulabha bodhi ho aise kahA hai / yata - paMcahiM ThANehiM jIvA sulahabohittAe kammaM pakareMti taM jahA arihaMtANaM vaNNaM vayamANe jAna givikkatanabaMbhacerANaM devANaM vaNNaM vayamANe aba vicAra karanA cAhiye ki jina ke guNagrAma karane se jIva sulabha bodhi hotA hai, una kI kI pUjAdi dharmakaraNI kA mokSaphala kyoM na hove ? jarUra hI hogA / / / iti / / 22. citrAmakI mUrti dekhanI na cAhiye isa bAbata : zrIdazavakAlikasUtra ke AThaveM adhyayana meM kahA hai ki bhIMta (dIvAla) ke Upara strI kI mUrti likhI huI ho so sAdhu nahIM dekhe / kyoMki usa ke dekhane se vikAra utpanna hotA hai- yata - cittabhittiM Na NijjAe, nArI vA sualaMkiyaM / bhakkharaM piva daLUNaM, diThiM paDisamAhare / / 1 / / artha - citrAma kI bhIMta nahIM dekhanI usa para strI Adi hove so vikAra paidA karane kA hetu hai / isa vAste jaise sUrya sanmukha dekhake dRSTi pIche mor3a lete haiM vaise hI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 dekha ke dRSTi mor3a lenI / jisa taraha citrAma kI mUrti dekhane se vikAra utpanna hotA hai / / isI taraha jinapratimA ke darzana karane se vairAgya utpanna hotA hai / kyoMki jina biMbanirvikAra kA hetu hai / isa Upara jeThamala DhUMDhaka zrIpraznavyAkaraNa kA pATha likha ke usa ke artha meM likhatA hai ki "jina mUrti bhI dekhanI nahIM kahI hai" paraMtu yaha usa kA likhanA mithyA hai, kyoMki zrIpraznavyAkaraNa meM jinapratimA dekhane kA niSedha nahIM hai, kiMtu jisa mUrti ke dekhane se vikAra utpanna ho usa ke dekhane kA niSedha hai, pUrvokta sUtrArtha meM jeThamala caitya zabda kA artha jinapratimA kahatA hai aura prathama usa ne likhA hai "caitya zabda kA artha jinapratimA nahIM hotA hai; paraMtu sAdhu athavA jJAna artha hotA hai" are DhUMDhiyo ! vicAra karo ki caitya zabdakA artha jo sAdhu kahoge to tumhAre kahane mutAbika sAdhu ke sanmukhA nahIM dekhAnA, aura jJAna kahoge to jJAna arthAt pustaka athavA jJAnI ke sanmukha nahIM dekhanA aise siddha hogA ! aura pUrvokta pATha meM ghara, toraNa, strI Adi ke dekhane kI nA kahI hai to DhUMDhiye gaucarI karane ko jAte ho vahAM ghara, toraNa strI Adi sarva hote haiN| una ko na dekhane vAste jaise maMha ko paTTI bAMdhate ho vaise A~khoM ko paTTI kyoM nahIM bAMdhate ho ? jeThamala ne pratyeka buddhi Adi kI hakIkata likhI hai| usa kA pratyuttara 13 meM praznottara meM likhA gayA hai| vahAM se dekha lenaa| jeThamala likhatA hai ki "jinapratimA ko dekha ke koI pratibodha nahIM pAyA" uttara-zrIRSabhadeva kI pratimA ko dekhAke Ardra kumAra pratibodha huA aura zrIdazavaikAlikasUtra ke kartA zrIzayyaMbhavasUri zAMtinAthajI kI pratimA ko dekha ke pratibodha hue / yata : sijaMbhavaM gaNaharaM jiNapaDimAdasaNeNa paDibuddhaM yadi mUr3hamati DhUMThiye aise kaheM ki "yaha pATha to niyukti kA hai aura niyukti hama nahIM mAnate haiM" una ko kahanA cAhiye ki zrIsamavAyAMgasUtra, zrIvivAhaprajJapti (bhagavatI) | sUtra, zrInaMdisUtra tathA zrIanuyogadvArasUtra ke mUlapATha meM niyukti mAnanI kahI hai aura tuma nahIM mAnate ho / usakA kyA kAraNa ? yadi jainamata ke zAstroM ko nahIM mAnate ho to phira nIca logo ke paMtha ko mAnoM ! kyoMki tumhArA kucha AcAravyavahAra una ke sAtha milatA aavegaa| / / iti / yaduktaM zrIsUtrakRtAMge dvitIyazrutaskaMdhe SaSThAdhyayane / pItIya doNha dUo pucchaNamabhayassa patthavesou / teNAvi sammadichitti hojapaDimArahaMmigayA / dardU saMbuddho rakkhioya / / vyAkhyA-anyadAIkapitrA janahastena rAjagRhe zreNikarAjJaH prAbhUtaM preSitaM ArdrakakumAreNa zreNikasutAyAbhayakumArAya snehakaraNArthaM prAbhUtaM tasyaiva hastena preSitaM jano rAjagahe gatvA zreNika Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 samyaktvazalyoddhAra 23. jinamaMdira karAne se tathA jinapratimA bharAne se bArameM devaloka jAve isa bAbata : zrImahAnizIthasUtra meM kahA hai ki jinamaMdira banavAne se samyagdaSTi zrAvaka yAvat bArameM devaloka taka jAve-yataH kAuMpi jiNAyayaNehiM maMDiaM savvameyaNIvaTeM dANAicaukkeNaM saDhDho gaccheja aJcuaM jAva / isa ko asatya ThaharAne vAste jeThamala ne likhA hai ki "jinamaMdira jinapratimA karAve so maMdabuddhiyA dakSiNa dizA kA nArakI hogA / " uttara-yaha likhanA mahAmithyA hai / kyoMki aisA pATha jainamata ke kisI bhI zAstra meM nahIM hai / tathApi jeThamala ne utsUtra likhate hue jarA bhI vicAra nahIM kiyA hai| yadi jeThamala DhUMDhaka vartamAna samaya meM hotA to paMDitoM kI sabhA meM carcA kara ke usakA muMha kAlA karA ke usa ke mukha meM jarUra zakkara dete ! kyoMki jhUTha likhane vAle ko yahI daMDa honA caahiye| rAjJaH prAbhUtAni niveditavAn saMmAnitazca rAjJA AIka prahitAni prAbhUtAni cAbhayakumArAya dattavAn kathitAni snehotpAdakAni vacanAni abhayenAciMti nUnamasau bhavyaHsyAdAsannasiddhiko yo mayA sArddha prItimicchatIti tato'bhayena prathama jinapratimA bahaprAbhatayutA''rdrakakumArAya prahitA idaM prAbhUtamekAte nirUpaNIyamityukta janasya sopyAIkapuraM gatvA yathoktaM kathayitvA prAbhRtamArpayat pratimA nirUpayataH kumArasya jAtismaraNamutpanna dharme pratibuddhaM manaH abhayaM smaran vairAgyAtkAmabhogeSvanAsaktastiSThati pitrA jJAtaM mA kvacidasau yAyAditi paMcazatasubhaTairnityaM rakSyate ityAdi / / bhAvArthaH- eka dina ArdrakumAra ke pitA ne dUta ke hAtha rAjagRha nagarI meM zreNika rAjA ko prAbhRta (najara-tosA) bhejA, ArdrakumArane zreNika rAjA ke putra abhayakumAra ke prati sneha karane vAste usI dUta ke hAtha prAbhRta bhejA / dUtane rAjagRha meM jA kara zreNika rAjA ko bheMTa diye| rAjA ne bhI dUta kA yathAyogya sanmAna kiyA / aura ArdrakumAra ke bheje prAbhata abhayakumAra ko diye tathA sneha paidA karane ke vacana kahe, taba abhayakumAra ne socA ki nizcaya yaha bhavya hai / nikaTa mokSagAmI hai / jo mere sAtha prIti icchatA hai / taba abhayakumArane bahuta prAbhRta sahita prathamajina zrIRSabhadeva svAmI kI pratimA ArdrakumAra ke prati bhejI aura dUta ko kahA ki yaha prAbhRta ArdrakumAra ko ekAMta meM dikhAnA / dUta ne Ardrakapura meM jA ke yathokta kathana kara ke prAbhUta de diyaa| pratimA ko dekhate hue ArdrakumAra ko jAtismaraNajJAna utpanna huA / dharma meM mana pratibodha huA; ArdrakumAra ko yAda karatA huA vairAgya se kAmabhogoM meM Asakta nahIM hotA huA ArdrakumAra rahatA hai abhaya / pitA ne jAnA na kahIM yaha yaha kahIM calA jAve isa vAste pAMca sau sumaToM se pitA hamezAM usakI rakSA karatA hai ityAdi / / yaha kathana zrIsUyagaDAMgasUtra ke dUsare zrutaskaMdha ke chaThe adhyayana meM hai / DhUMDhiye isa ThikAne kahate haiM ki abhayakumAra ne ArdrakumAra ko pratimA nahIM bhejI hai / muhapattI bhejI hai to hama pUchate haiM ki yaha pATha kisa DhUMDhaka purANa meM hai ? kyoMki jainamata ke kisI bhI zAstra meM aisA kathana nahIM hai / jainamata ke zAstroM meM to pUrvokta zrIRSabhadeva svAmI kI pratimA bhejane kA hI adhikAra hai / / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 jeThamala likhatA hai ki "zreNika rAjA ko mahAvIra svAmI ne kahA ki kAlakasUriyA bhaiMse na mAre, kapilAdAsI dAna deve, puniyA zrAvaka kI sAmAyika mola le athavA tU navakArasImAtra paJcakkhANa kare to tU naraka meM na jAve / ye cAra bAteM kahIM paraMtu jinapUjA kare to naraka meM na jAve aise nahIM khaa"| uttara-DhUMDhiye jitane zAstra mAnate haiM una meM yaha kathana bilakula nahIM hai to bhI isa bAtakA saMpUrNa khulAsA dazaveM praznottara meM hamane likha diyA hai / jeThamala ne zrIpraznavyAkaraNa kA pATha likhA hai jisa se to jitane DhUMDhiye, DhUMDhaniyAM, aura unake sevaka haiM ve sarva naraka meM jAveMge aise siddha hotA hai / kyoMki zrIpraznavyAkaraNa ke pUrvokta pATha meM likhA hai ki jo ghara, hATa, havelI, cauMtarA, Adi banAve so maMda buddhiyA aura marake naraka meM jAve / so DhUMDhiye aise bahuta kAma karate haiM / tathA DhUMDhaka sAdhu, sAdhvI, dharma ke vAste vihAra karate haiM, rAste meM nadI utarate hue trasa sthAvara kI hiMsA karate haiM / paDilehaNa meM vAyukAya hanate haiM, nAka ke tathA gudA ke pavana se vAyukAya mArate haiM / sadA muMha bAMdhane se asaMkhyAt sanmUrchima jIva mArate haiN| megha barasate meM saJcitta pAnI meM laghu nIti tathA baDI nIti paraThavate haiN| usa se asaMkhyAta apkAya ko mArate haiM, ityAdi saiMkaDoM prakAra se hiMsA karate haiN| isa vAste so maMdabuddhi yahI haiM, aura jeThe ke likhe mutAbika mara ke naraka meM hI jAne vAle haiN| isa apekSA to kyA jAne jeThe kA yaha likhanA satya bhI ho jAve ! kyoMki DhUMDhakamata durgati kA kAraNa to pratyakSa hI dikhAI detA hai| ___ aura jeThamala ne "dakSiNa dizA kA nArakI ho" aise likhA hai / paraMtu sUtrapATha meM dakSiNa dizA kA nAma bhI nahIM hai| to usa ne yaha kahAM se likhA ? mAlama hotA hai| ki kadApi apane hI utsUtra bhASaNa rUpa doSa se apanI vaisI gati hone kA saMbhava usako mAlUma huA hogA / aura isI vAste aisA likhA hogA ! ! aura zuddha mArga gaveSaka AtmArthI jIvoM ko to isa bAta meM itanA hI samajhane kA hai ki zrI praznavyAkaraNasUtra kA pUrvokta pATha mithyAdRSTi anAryoM kI apekSA hai| kyoMki isa pATha ke sAtha hI isa kArya ke adhikArI mAchI, dhIvara, kolI, bhIla, taskara, Adi hI kahe haiM, aura vicAra karo ki jo aise na ho to koI bhI jIva naraka binA anya gati meM na jAve / kyoMki prAyaH gRhasthI sarva jIvoM ko ghara, dukAna vagairaha karanA par3atA hai| zrIupAsakadazAMgasUtra meM AnaMda Adi zrAvakoM ke ghara, hATa, kheta, gaDDe, jahAja, gokula, bhaTThiyAM Adi AraMbha kA adhikAra varNana kiyA hai, tathApi vaha kAla kara ke devaloka meM gaye haiN| isa vAste are mUrkha DhUMDhiyo ! jinamaMdira karAne se naraka meM jAve aise kahate ho so tumhArI duSTabuddhi kA prabhAva hai aura isI vAste sUtrakAra kA gaMbhIra 1 kitaneka jUM lIkha pramukha ko kapaDe kI TAMkI meM bAMdha ke saMthArA paJcakhAte haiM arthAt mArate haiM, tathA kitaneka gUMha ko IMToM se pIsate haiM, unameM cUraNIye mArate haiM / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 samyaktvazalyoddhAra | Azaya tuma begure nahIM samajha sakate ho / jeThamala ne likhA hai ki "jainadharmI AraMbha meM dharma mAnate haiN"| uttara-jainadharmI AraMbha ko dharma nahIM mAnate haiM, paraMtu jinAjJA tathA jinabhakti meM dharma aura usa se mahApuNyaprApti yAvat mokSaphala zrIrAyapaseNIsUtra ke kathanAnusAra mAnate haiN| jeThamala jinamaMdira aura jinapratimA karAne bAbata isa praznottara meM likhatA hai, paraMtu usa kA pratyuttara prathama do tIna vAra likhA cuke haiN| jeThamalane "devakula" zabda kA artha siddhAyatana kiyA hai, paraMtu devakula zabda anya tIrthIdeva ke maMdira meM bolA jAtA hai / jinamaMdira ke badale devakula zabda laukika meM nahIM bolA jAtA hai / aura sUtrakAra ne kisI sthala meM bhI nahIM kahA hai, sUtrakAra ne to sUtroM meM jinamaMdira ke badale siddhAyatana, jinaghara, athavA caitya kahA hai, to bhI jeThe ne khoTI khoTI kuyuktiyAM likhake svamati kalpanA se jo mana meM AyA so likha mArA hai| so usake mithyAtva ke udaya kA prabhAva hai| siddhAyatana zabda siddha pratimA ke ghara AzrI hai / aura jina ghara zabda arihaMta ke maMdira AzrI draupadI ke AlAve meM kahA hai, isa vAste ina donoM zabdoM meM kucha bhI pratikUlabhAva nahIM hai, bhAvArtha meM to donoM eka hI artha ko prakAzate haiM / iti / 24. sAdhu jinapratimA kI veyAvaJca kare : zrIpraznavyAkaraNasUtra ke tIsare saMvara dvAra meM sAdhu paMdraha bola kI veyAvacca kare aisA kathana hai| una meM paMdrahavA~ bola jinapratimA kA hai tathApi jeThe ninhavane caudaha bola ThaharA ke paMdaraveM bola kA artha viparIta kiyA hai / isa vAste so sUtrapATha artha sahita likhate haiM / yataH aha kerisae puNa ArAhae vayamiNaM jese uvahI bhattapANe saMgahadANa kusale aJcaMta bAla, 1. dubbala, 2. gilANa, 3. buDhDha, 4. khavage, 5. pavatta, 6. Ayariya, 7. uvajhAe, 8. sehe, 9. sAhammie, 10. tavassI, 11. kula, 12. | gaNa, 13. saMgha, 14. ceiyaThe, 15, nijaraThI veyAvaJce aNissiyaM dasavihaM bahuvihaM pakarei // artha - ziSya pUchatA hai "he bhagavan ! kaisA sAdhu tIsarA vrata ArAdhe ? " guru kahate haiM "jo sAdhu vastra tathA bhAtapAnI yathokta vidhi se lenA aura yathokta vidhi se AcAryAdika ko denA / una meM kuzala ho so sAdhu tIsarA vrata ArAdhe / (1) atyaMta bAla (2) zaktihIna (3) rogI (4) vRddha (5) mAsa kSapaNAdi karane vAlA pravartaka (6) AcArya (7) upAdhyAya (8) nava dIkSita ziSya (9) sAdharmika (10) tapasvI (11) kulacAMdrAdika (12) gaNakula kA samudAya kauTikAdika (13) saMghakulagaNa kA samudAya caturvidha saMgha (14) aura caitya jinapratimA ina kA jo artha una meM nirjarA kA arthI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahata sAdhu karmakSaya vAMchatA huA yaza mAnAdika kI apekSA binA daza prakAra vi se vaiyAvacca kare so sAdhu tIsarA vrata ArAdhe / isa bAbata jeThamala bhAtapAnI tathA upAdhi denI usa ko hI veyAvacca kahatA hai so mithyA hai / kyoMki bAla, durbala, vRddha, tapasvI Adi meM to bhAtapAnI kA veyAvacca saMbhava ho saphaklatata hai paraMtu kula, gaNa aura sAdhvI zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMgha, tathA caitya jo arihaMta kI pratimA kI bhAtapAnI dene se hI vaiyAvacca nahIM, kiMtu veyAvacca ke anya bahu prakAra haiM / jaise unna gaNa, saMgha tathA arihaMta kI pratimA ina kA koI avarNavAda bole / ina kI AnanA tathA virAdhanA kare / usa ko upadezAdika ke Adi kI virAdhanA ! TAlI aura ina ke (kula gaNa pramukha ko pratyakakA aneka prakAra se nivAraNa kara se hI zAmila hai| vaise anya bhI prakAra hai| zrIsUtra meM harikezI muni ka yavana meM likhA hai ki "jakkhA hu| vADiya kareti matalaba zrIharikezImuni kI vAva karane bAla yakSa devatA ne mani ko upasarga karane vAle brAhmaNoM ke putroM ko jaba mArA aura brAhmaNa harikezI muni ke | samIpa A kara kSamA mAMgane lagA taba zrIharikezI muni ne kahA ki "maiMne kucha nahIM kiyA he paraMtu tarI vaiyAvaca karatA hai / se tumhAre putra mAre gaye haiM 1" dekho ki yakSa ne harikezI nAMna kI vaiyAvacca kisa rAti kI hai ? DhUMDhiyo / jA annapAnI se hI bacAvaca hotI hai aise kahoge to devapiMDa to sAdhu ko akalpanika hai aura isa ThikAne to pratyakSa rIti se harikezana ke prat brAhmaNa ke putroM ko yakSane mArA / usa bAbata harikezImuni ne kahA merI yA vAle yakSa ne kiyA hai to yakSa ne to brAhmaNa ke putroM kI hiMsA kI aura munine zrI vAda hI / aura muni kA vacana asatya hotA nahIM / tathA zAstrakAra bhI asatya na likhega isa vAste annapAnI, | upadhi Adi denA hI vaiyAvaca aise eka hI sI mi / pUrvokta pATha meM | khulAsA paMdraha bola haiM aura baloM ke sAtha jor3ane kA ardhe zabda paMdrahave bAla ke aMta meM hai / tathApi jeThamala ne caudaha bola ThaharAe haiM aura "caIyaTThe" arthAt jJAna ke arthe vegAvacca kare aise likhA hai / so donoM hI mithyA haiM, kyoMki tAna kA nAma caitya kisI bhI zAstra meM yA kisI kA kopa meM nahIM hai / tathA sUtroM meM jahAM jahAM jJAna kA adhikAra hai vahAM vahAM sarvatra "nANa" zabda likhA hai / paraMtu "ceiya" zabda nahIM likhA hai / isa vAste jeThamala kA kiyA artha khoTA hai / aura dharmazI nAmA DhUMDhaka ne | praznavyAkaraNa ke ToM meM isI vetya zabda kA artha sAdhu likhA hai / isa se mAlUma hotA hai ki ina mUDhamati DhUMDhakoM kA Apasa meM bhI mela nahIM hai / paraMtu isa meM kucha Azcarya nahIM / 1 113 mUlasUtrakAra ne bhI "dasaviha bahuviha pakareI" daza prakAra se tathA bahuta vidha se veyAvacca kare, aise pharamAyA hai| isa vAste veyAvacca kucha annapAnI, vastra, pAtrAdi ke dene kA hI nAma nahIM hai. pratyanIka kA nivAraNA bhI hai| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 samyaktvazalyoddhAra tatA mithyAdRSTiyoM kA yahI lakSaNa hai / aura "ceiyaDhe" tathA "nijaraThThI' ina donoM zabdoM kA eka sarIkhA arthAt jJAna ke arthe aura nirjarA ke arthe aisA artha jeThe ne likhA hai| paraMtu sUtrAkSara dekhane se mAlUma hogA ki pATha ke akSara aura lagamAtra [vibhakti pratyaya] alaga alaga aura taraha ke haiM, eka ke aMta meM "aDhe" arthAt artha hai so caturthI vibhakti ke artha meM nipAta hai usa ko atyaMta bAla ke arthe darbala ke arthe glAna ke jina pratimA ke arthe aisA artha hotA hai; dUsare pada ke aMta meM "aThThI" arthAt 'arthI hai so prathamA vibhakti hai / usa kA artha "nirjarA kA arthI" jo sAdhu so veyAvacca kare aisA hotA hai| paraMtu jeThe ne satya artha chor3a ke donoM zabdoM kA eka sarIkhA artha likhA hai / isa liye mAlUma hotA hai ki jeThe ko vyAkaraNa kA jJAna bilakula nahIM thaa| tathA jaisA sUtrapATha hai vaisA usa ko nahIM dikhA hai| isa se yaha bhI mAlUma hotA hai ki usa ke netroM ke bhI kucha AvaraNa thA / zrIThANAMgasUtra tathA vyavahArasUtra Adi sUtroM meM daza prakAra kI veyAvacca kahI hai, jisa kA samAveza pUrvokta paMdaraha boloM meM ho gayA hai / isa vAste una daza bhedoM kI bAbata jeThe kI likhI kuyukti khoTI hai / prazna ke aMta meM jeThe ninhavane likhA hai ki "upAdhi aura annapAnI se hI| veyAvacca karanI" yaha samajha jeThe DhUMDhaka kI akala binA kI hai / kyoMki jo ina tIna bheda se hI veyAvacca karanI hove to caturvidha saMgha kI veyAvacca karane kA bhI pUrvokta pATha meM kahA hai / aura saMgha meM to zrAvaka zrAvikA bhI zAmila hai / to una kI veyAvacca sAdhu kisa taraha kare ? jo AhAra tathA upadhi se kare aise DhUMDhaka kahate haiM to kyA Apa bhikSA lA kara zrAvaka zrAvikA ko deMge ? nahIM, kyoMki aise karanA una kA AcAra nahIM hai / tathA zrAvaka zrAvikA to dene vAle haiM, lenA una kA AcAra hI nahIM hai / isa vAste are DhUMDhako ! javAba do ki tIsare vratako ArAdhane ke utsAha vAle sAdhune caturvidha saMgha kI veyAvacca kisa rIti se karanI ? Akhira likhane kA yaha hai ki veyAvacca ke aneka prakAra haiM / jisa kI jaisI saMbhava ho vaisI usa kI veyAvacca jAnanI / isa liye sAdhu jinapratimA kI veyAvacca kare so bAta saMpUrNa rIti se siddha hotI hai / DhUMDhiye isa mutAbika nahIM mAnate haiM isa se una ko nibiDa mithyAtva kA udaya mAlUma hotA hai / / iti / 25. zrInaMdisUtra meM sarva sUtroM kI noMdha hai / bAraha aMga ke nAma : (1) AcArAMga, (2) sUyagaDAMga, (3) ThANAMga, (4) samavAyAMga, (5) bhagavatI, (6) jJAtA, (7) upAsakadazAMga, (8) aMtagaDa, (9) anuttarovavAi, (10) praznavyAkaraNa, (11) vipAka, (12) dRssttivaad| 1. AvazyakasUtra : Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 29 utkAlikasUtra ke nAma : 1. dazavaikAlika, 2. kappiyAkappiya, 3. cullakalpa 4. mahAkalpa, 5. uvavAi, 6. rAyapaseNI, 7. jIvAbhigama, 8. pannavaNA, 9. mahApannavaNA, 10. pamAyappamAya, 11. naMdi, 12. anuyogaddhAra, 13. deveMdrastava, 14. taMdulaveyAliya, 15. caMdravijaya 16. sUrya prajJapti, 17. pauruSI maMDala, 18. maMDalapraveza, 19. vidyAcAraNa vinizcaya, 20. gaNividyA, 21. dhyAnavibhakti, 22. maraNavibhakti, 23. AyavisohI, 24. vItarAgazruta, 25. saMlekhanAzruta, 26. vihArakalpa, 27. caraNavidhi, 28. AurapaccakkhANa, 29. mahApaccakvANa / __ evamAi zabda se zrIcausaraNasUtra tathA zrIbhaktaparijJAsUtra pramukha caudaha hajAra meM se kitaneka utkAlikasUtra samajhane / 31 kAlikasUtra ke nAma : 1. uttarAdhyayana, 2.)dazAzrutaskaMdha, 3. kalpasUtra, 4. vyavahArasUtra, 5. nizItha, 6. mahAnizItha, 7. RSibhASita, 8. jaMbUdvIpapannatti, 9. dvIpasAgarapannatti, 10. caMdapannatti, 11. khuDDiyAvimANapavibhatti, 12. mahalliyAvimANapavibhatti, 13. aMgacUliyA, 14. vaggacUliyA, 15. vivAhacUliyA, 16. aruNovavAi, 17. varuNovavAi, 18. garuDovavAi, 19. dharaNovavAi, 20. vesamaNovavAi, 21. velaMgharovavAi, 22. deviMdovavAi, 23. utthAnazruta, 24. samutthAnazruta, 25. nAgapariyAvaliyA, 26. niryAvaliyA, 27. kappiyA, 28. kappavaDaMsiyA, 29. puphiyA, 30. pupphaculiyA, 31. vnhiidshaa| __ evamAi zabda se jyotiSkaraMDasUtra Adi caudaha hajAra meM se kitaneka kAlikasUtra samajhane / kala 73 ke nAma likha ke evamAi zabda se Adi le ke 14000 prakIrNana kahe haiM, una meM se jo vyavaccheda ho gaye haiM so to bharatakhaMDa meM nahIM hai / aura zeSa jo haiM so sarva Agama nAma se kahe jAte haiM / unameM se kitaneka pATaNa, khaMbAuta (Cambay), jaisalamera Adi nagaroM ke prAcIna bhaMDAroM meM tADapatroM Upara likhe hue| vidyamAna haiN| jeThamala likhatA hai ki "battIsa uparAMta sarva sUtra vyavaccheda ho gae aura hAla meM jo haiM so naya banAye haiM / " uttara-jeThamala kA yaha likhanA jUTha hai / yadi yaha naye banAye gaye hoMge to battIsa satra mA naye banAye siddha hoMge, kyoMki battIsa sUtra ve hI rahe aura dUsare naye banAye gaye / isa meM koI pramANa nahIM hai, aura jeThe ne isa bAbata koI bhI pramANa nahIM diyA hai / isa vAste usa kA likhanA mithyA hai| battIsa uparAta / 45) sUtrAMtargata : 13 / matoM meM se ATha sUtroM ke nAma pUrvokta naMdisUtra Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 samyaktvazalyoddhAra ke pAThameM haiM tathApi jeTA ko AcArya ke banAye kahatA hai so mithyA hai / tathA zrImahAnizIthasUtra Au AcAryoM ne mila ke racA kahatA hai, so bhI mithyA hai, kyoMki AcAryoMne ekatra ho kara yaha sUtra likhA hai paraMtu nayA racA nahIM hai / 45 bicale pAMca sUtroM ke nAma pUrvokta pATha meM nahIM haiM paraMtu so Adi zabda se jAnane ke haiM / isa vAste isa meM kucha bhI bAdhaka nahIM hai / aura kitaneka sUtra, jinameM se kitaneka DhUMDhiye nahIM mAnate haiM aura kitaneka mAnate haiM una meM bhI AcAryoM ke nAma haiM, so "sUtrakartA ke nAma haiM" aise jeThamala ThaharAtA hai, paraMtu so mithyA hai, kyoMki vaha nAma banAne vAle kA nahIM hai; yadi kisI meM nAma hogA to vaha vIrabhadravat zrImahAvIrasvAmI ke ziSya kA hogA jaise laghunizItha meM vizAkhagaNi kA nAma hai aura zrIpannavaNAsUtra meM zyAmAcArya kA nAma hai / jeThamala likhatA hai ki "naMdisatra cauthe Are kA banA huA hai" sau mithyA hai, kyoMki zrInaMdisUtra to zrIdevaddhimaNikSaH zrimaNa kA banAyA huA hai aura usa ke mUlapATha meM vajaravAmA, sthUlabhadra cANAkyAdika pAMcaveM Are meM hue puruSoM ke nAma haiN| zrIAvazyaka tathA nadisUtra meM kahA hai, ki dvAdazAMgI gaNadhara mahArAjA ne racI so racanA ati kaThina mAlUma hone se bhavya jIvoM ke bodhaprApti ke nimitta zrIAryarakSitasUri tathA skaMdilAcAryane hAla pravartana haiM, isa mutAbika sugama racanAyukta gUMthana kiyA / isa vAsta kula satra dvAdazAMgI ke AdhAra AcAryoM ne gUMthana kiye haiM aise samajhanA / mUDhamati DhUMDhiye mithyAtva ke ya se battIsa sUtra hI mAna kara anya sUtra gaNadharakRta nahIM hai aise ThaharA ke una kA niSedha karate haiM, paraMtu isa mutAbika niSedha karane kA una kA asalI sababa yaha ki anya sUtroM meM jinapratimA saMbaMdhI aise aise khulAsA pATha haiM ki jisa se DhUMDhaka kA jar3amUla se nikaMdana ho jAtA hai / jisa kI siddhi meM dRSTAMta tarIke zrImahAka likhate haiM- yata - se bhayavaM tahArUvaM samaNaM vA mA / 1. 53. ghare gacchejA ? haMtA goyamA ! diNe diNe gacchejjA / se bhayavaM jattha diNe Na gacchejA tao kiM pAyacchittaM havejA ? goyamA ! pamAyaM paDucca tahAruvaM samaNaM vA mAhaNaM vA jo jiNagharaM na gacchejA tao chaThaM ahavA duvAlasamaM pAyacchittaM havejA / se bhayavaM samaNo vAsagassa posahasAlAe posahie posaha baMbhayArI kiM jiNaharaM gacchejA ? haMtA goyamA ! gcchejaa| se bhayavaM keNatuNaM gacchejA ? goyamA 1 NANa-dasaNa-caraNaThyAe gacchejA / je kei posahasAlAe posaha baMbhayArI jao jiNahare na gacchejA tao pAyacchittaM havejA ? goyamA ! jahA sAhU tahA bhANiyavvaM chaThaM ahavA duvAlasamaM pAyacchittaM hvejaa|| artha - "atha he bhagavan ! tathArUpa zramaNa athavA mAhaNa tapasvI caityaghara yAni Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 jinamaMdira jAve ?" bhagavaMta kahate haiM "he gautama ! roja roja arthAt hamezA jAve" gautamasvAmI pachate hai " bhagavan ! jisa dina na jAve to usa dina kyA prAyazcitta ho ? " bhagavaMta kahate haiM "he gautama mAda ke vaza se tathArUpa sAdhu athavA tapasvI jo jinagRhe na jAne to chaTha patrAsa, athavA duvAlasa arthAt pAMca upavAsa (vrata)kA prAyazcitta hove / . . . . . . haiM "he bhagavan ! zramaNopAsaka zrAvaka poSadhazAlA meM poSadha meM rahA huA pAyadha brahmacArI kyA jinamaMdira meM jAve ?" bhagavaMta kahate haiM "hAM, he gautama ! jaave"| gautamasvAmI pachate haiM "he bhagavan ! kisa vAste jAve ? " / bhagavaMta kahate haiM hai gautama / jJAnadarzanacAritrArthe jAve ? gautamasvAmI pUchate haiM "jo koI poSadhazAlA meM rahA huA poSadha brahmacArI zrAvaka jinamaMdira meM na jAve to kyA prAyazcitta hove ? " bhagavaMta kahate haiM he gautama! jaise sAdha ko prAyazcitta vaise zrAvakako prAyazcitta jAnanA chaThTha athavA davAlasakA prAyazcita hove"| pUrvokta pATha zrImahAkalpasUtra meM haiM, aura mahAkalpasUtra kA nAma pUrvokta naMdisatra ke pATha meM hai| jeThe ninhA ne yaha pATha jItakalpasUtra kA hai aise likhA hai paraMtu jeThe kA yaha likhanA mithyA hai, kyoMki jAtakalpasUtra meM aisA pATha nahIM hai / jeThamala likhatA hai ki :zrAvaka pramAda ke vaza se bhagavaMta ko aura sAdhu koM vaMdanA na kara sake to usa kA pazcAttApa kare paraMtu zrAvaka ko prAyazcitta na hove" uttara-pAsaha vAla zrAvaka kI kriyA prAyaH sAdhu sadRza hai / isa vAste jaise sAdhu ko prAyazcitta hove vaise zrAvaka ko bhI hove / __ jeThamala likhatA hai ki "bRhatkalpa, vyavahAra, nizItha, tathA AcArAMga meM prAyazcitta ke adhikAra meM maMdira na jAne kA prAyazcitta nahIM kahA hai" uttara-koI adhikAra eka sUtra meM hotA hai aura koI adhikAra anya satra meM hotA hai sarva adhikAra eka hI satra meM nahIM hote haiM / jaise nizItha, mahAnizItha, bRhatkalpa, vyavahAra, jItakalpa pramukha sUtroM meM prAyazcitta tathA tuMgIyA, sAvatthI, AlaMbhikA pramukha nagariyoM ke jo zaMkhajI, zatakajI, puSkalIjI, AnaMda aura kAmadevAdika jainI zrAvaka the ve sarva pratidina tIna vakta zrIjinapratimA kI pUjA karate the / tathA jo jinapUjA kare so samyakttvI aura jo na kare so mithyAtvI jAnanA ityAdi kathana bhI isI sUtra meM hai-tathAca tatpATha :teNa kAleNaM teNaM samaeNaM jAva tuMgIyA nayarIe bahave samaNovAsagA parivasati saMkhe sayae siyappavAle risIdatte damage pukkhalI nibaddhe suppaiThe bhANudatte somile naravamme ANaMda kAmadevAiNo annatthagAme parivasati aTThA dittA vicchinna vipula vAhaNA jAva laTThA gahiyaTThA cAuddasamudila puNNamAsiNIsu paDipuNNaM posaha pAlemANA niggaMthANa niggaMthiNaya phAsuesaNijeNaM asaNAdi 4 paDilAbhebhANA ceiyAlaesu tisajhaM caMdaNapupphadhUvavatthAihiM aJcaNa kaNamANA jAva jiNahare viharaMti se teNaTeNa goyamA jo jiNa paDima pUei so naro sampadiThi jANiyabyo / jo jiNapaDima na pUei so micchAdiThThi jANiyabvo / micchadiThThissa nANa na havai caraNa na havai mukkhaM na havai / sammadiThuissa nANaM caraNa mukkha ca havai se teNatuNa goyamA sammAdiThisaDhe hiM jiNapaDimANaM sugaMdhapuSpacaMdaNavilevaNehiM pUyA kAyavvA / / iti / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 samyaktvazalyoddhAra kA adhikAra hai, vaise zrImahAkalpasUtra meM bhI prAyazcitta kA adhikAra hai| sarva sUtroM meM judA judA adhikAra hai, isa vAste maMdira na jAne ke prAyazcitta kA adhikAra zrImahAkalpasUtra meM hai aura anya meM nahIM hai itane mAtra se jeThe kI kI kuyukti kucha saccI nahIM ho sakti hai zrIharibhadrasUri jo ki jinazAsana ko dIpAne vAle mahAdhuraMdhara paMDita 1444 graMtha ke kartA the una kI jeThamala ne vyartha niMdyA karI hai so jeThamala kI mUrkhatA kI nizAnI hai| abhavyakulaka meM abhavyajIva jisa jisa ThikAne paidA nahIM ho sakatA hai so dikhAyA hai isa bAbata jeThamala likhatA hai ki "bhavyaabhavya sarva jIva kula ThikAne paidA ho cUke aise sUtra meM kahA hai| isa vAste abhavyakulaka sUtroM se viruddha hai"| jeThe DhUMDhaka kA yaha likhanA mahAmithyAdRSTitva kA sUcaka hai yadyapi zAstroM me aisA kathana hai ki na sA jAi na sA joNI na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muyA jattha savve jIvA aNaMtaso / / 1 / / __paraMtu yaha sAmAnya vacana hai| vicAra karo ki marudevImAtA ne kitane daMDaka bhoge haiM ? so to nigoda meM se nikala ke pratyeka meM A kara manuSya janma pA kara mokSa meM calI gaI hai / aura zAstrakAra to sarva jIva sarva ThikANe sarva jAtirUmeM anaMtIvAra utpanna hue kahate haiM / yadi jeThamala DhUMDhaka isa pATha ko ekAMta mAnatA hai to koI bhI jIva sarvArtha siddha vimAna taka sarvajAti sarvakula bhoge binA mokSa meM nahIM jAnA cAhiye / / aura sUtroM meM to aise bahuta jIvoM kA adhikAra hai jo ki anuttaravimAna meM gaye binA siddhapada ko prApta hue hai| matalaba yaha ki DhUMDhaka sarIkhe ajJAnI jIva vinA gurugama ke sUtrakAra kI zailI ko kaise jAneM ? sUtra kI zailI aura apekSA samajhanI so to gurugama meM hI rahI huI hai / isa vAste abhavyakulakasUtra ke sAtha mukAbalA karane meM kucha bhI birodha nahIM hai / aura isI vAste yaha mAnya karane yogya hai jo jo graMtha adyApi paryanta pUrva zAstrAnusAra bane hue haiM so satya haiM, kyoMki jainamata ke prAmANika AcAryoM ne koI 1 yadi DhUMDhiye abhavyakula kA anAdara karake na sA jAi ityAdi pAThako hI maMjUra karate haiM to una ke prati hama pUchate haiM ki Apa batAie ki-pAMca anuttara vimAna meM devatA, tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, prativAsudeva, baladeva, nArada, kevalajJAnI aura gaNadhara ke hAtha se dIkSA tIrthakara kA vArSika dAna, lokAntika devatA, ityAdi avasthAoM kI prApti abhavya ke jIva ko hotI hai ? kyoMki tuma to bhavyaabhavya sarva ko sarva sthAna jAti kula yoni meM utpanna hue mAnate ho to tumhAre mAne mutAbika to pUrvokta sarva avasthA abhavyajIva kI honI cAhiye parantu hotI kabhI bhI nahIM haiM, aura ya hI varNana abhavyakulaka meM hai, tathA abhavyakulaka kI varNana kI kaI bAteM DhUMDhiye loka mAnate bhI hai to bhI abhavyakulaka kA anAdara karate haiM jisa kA asalI matalaba yaha hai ki abhavyakulaka meM likhA hai ki tIrthaMkara kI pratimA kI pUjAdi sAmagrI meM jo prathivI, pAnI, dhUpa, caMdana, puSpAdi kAma Ate haiM una meM bhI abhavya ke jIva utpanna nahIM ho sakate hai arthAt jisa cIja meM abhavya kA jIva hogA vaha cIja jinapratimA ke nimitta yA jinapratimA kI pUjA ke nimitta kAma meM na AvegI, so yahI pATha ina ko daHkhadAI ho rahA hai| ulana ko sUryavat / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 bhI graMtha pUrva graMthoM kI chAyA vinA nahIM banAyA hai, isa vAste jina ko pUrvAcAryoM ke vacana meM zaMkA ho una ko vartamAna samaya ke jainamuniyoM ko pUcha lenA / vaha usa kA yathAmati nirAkaraNa kara deveMge, kyoMki jo paMDita aura gurugama ke jAnakAra haiM vaha hI sUtra kI zailI ko aura apekSA ko ThIka ThIka samajhate haiN| jeThalama likhatA hai ki "jo kisI vakta bhI upayoga na cUkA ho usa ke kiye zAstra pramANa haiM" jeThe ke isa kathana mutAbika to gaNadhara mahArAjA ke vacana bhI satya nahIM Thahare ! kyoMki jaba zrIgautamasvAmI AnaMda zrAvaka ke Age upayoga cUke to sudharmA svAmI kyoM nahIM cUke hoge ? tathA jeThamala ke likhe mutAbika jaba devarddhigaNikSamAzramaNa ke likhe zAstroM kI pratIti nahIM karanI cAhiye aise siddha hotA hai to phira jeThe ninhava sarIkhe mUrkha nirakSara muMhabaMdhe ke kahe kI pratIti kaise karanI cAhiye ? isa vAste jeThamala kA likhanA beakala, nirvivekI, to maMjUra kara leveMge, paraMtu buddhimAna vivekI aura sujJa puruSa to kadApi maMjUra nahIM kreNge| jeThamala likhatA hai ki "pUrvadhara dharmaghoSamuni, avadhijJAnI sumaMgala sAdhu, cAra jJAnI kezIkumAra tathA gautamasvAmI Adi zrutakevalI bhI bhUle haiM" uttara-jinhoM ne tIrthaMkara kI AjJA se kAma kiyA jeThA una kI bhI jaba bhUla batAtA hai to tIrthakara kevalI bhI bhUla gaye hoMge aisA siddha hogA ! kyoMki mRgAloDhIye ko dekhane vAste gautamasvAmI ne bhagavaMta se AjJA mAMgI / aura bhagavaMtane AjJA dI usa mutAbika karane meM jeThamala gautamasvAmI kI bhUla huI kahatA hai, to sAre jagat meM mUr3ha aura mithyAdRSTi jeThA hI eka satyavAdI bana gayA mAlUma hotA hai; paraMtu usa kA lekha dekhane se hI so mahAdurbhavI bahulasaMsArI aura asatyavAdI thA aise siddha hotA hai, kyoMki apane kumata ko sthApana karane vAste usa ne tIrthaMkara tathA gaNadhara mahArAjA ko bhI bhUla gae likhA hai / isa vAste aise mithyAdRSTi kA eka bhI vacana satya mAnanA so narakagati kA kAraNa hai| zrIdazavaikAlikasUtra kI gAthA likha ke usa kA jo bhAvArtha jeThamalane likhA hai so mithyA hai, kyoMki usa gAthA meM to aise kahA hai ki yadi dRSTivAda kA pAThI bhI koI pATha bhUla jAve to anya sAdhu usa kI ha~sI na kare, yaha upadezavacana hai, paraMtu isa se usa gAthA kA yaha bhAvArtha nahIM samajhanA ki dRSTivAda kA pAThI cUka jAtA hai| jeThamala ko isa kA satyArtha pratIta nahIM huA hai| binA pATha ke TIkA hai isa bAbata jeThamalane jo kuyukti likhI hai so khoTI hai| kyoMki TIkA meM sUtrapATha kI sUcanA kA hI adhikAra hai / arihaMtane prathama artha prarUpyA / usa Upara se gaNadhara ne sUtra race / una meM guptatA rahe / Azaya ko jAnane vAle pUrvAcArya meM mahAbuddhimAn the unhoM ne usa meM se kitanAka Azaya bhavyajIvoM ke upakAra ke vAste paMcAMgI kara ke pragaTa kara dikhalAyA hai| paraMtu kuMbhakAra javAhara kI kImata kyA jAne / javAhara kI kImata to jauharI hI jAne / mUlapATha ke akSarArtha se pATha kI sUcanA kA artha Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra | anaMta guNa hai aura TIkAkAroMne jo artha kiyA hai so niryukti, cUrNi, bhASya aura gurumahArAjA | ke batalAe arthAnusAra likhA hai / aura prAcIna TIkA ke anusAra hI hai / isa vAste sarva satya hai, aura cUrNi, bhASya tathA niryukti caudaha pUrvI aura dazapUrvIyoM kI kI huI haiM / isa vAste | sarva mAnane yogya hai| isa bAbata prathama praznottara meM dRSTAMtapUrvaka savistara likhA gayA hai| bhASya, cUrNi, TIkA, graMtha tathA prakaraNAdi ko sUtraviruddha ThaharAtA hai so usa kI mUDha kI nizAnI hai / isa bAbata usa ne (85) pacAsI prazna likhe haiN| / una ke uttara krama se likhate haiM / jeThamala i 120 1. " zrIThANAMgasUtra meM sanatakumAra cakrI aMtakriyA kara ke mokSa gyaa| aise likhA hai, aura usa kI TIkA meM tIsare devaloka gayA aise likhA hai| uttara- zrIThANAMgasUtra meM sanatakumAra mokSa gayA nahIM, kahA hai paraMtu usa meM usa kA dRSTAMta diyA hai ki | jIva bhArI karma ke udaya se pariSaha vedanA bhoga ke dIrghAyu pAla ke siddha ho, jaise sanatakumAra, yahAM karma pariSaha vedanA aura Ayu ke dRSTAMta meM sanatakumAra kA grahaNa kiyA hai, kyoMki dRSTAMta ekadezI bhI hotA hai, isa vAste sanatakumAra tIsara devaloka gayA, TIkAkAra kA kahanA satya hai| } 2. "bhagavatIsUtra meM pAMcasau dhanuSya se adhika avagAhanA vAlA siddha na ho aisA kahA hai| | aura Avazyaka niryukti meM marudevI (525) savApAMca sau dhanuSya kI avagAhanA vAlI siddha huI aise kahA hai" / uttara - yaha jeThe kA likhanA mithyA hai, kyoMki | Avazyaka niryukti meM marudevI kI savApAMca sau dhanuSya kI avagAhanA nahIM kahI hai| 3. "samavAyAMgasUtra meM RSabhadeva kA tathA bAhubali kA eka sarIkhA AyuSya kahA hai, aura Avazyaka niryukti meM aSTApada parvata Upara zrIRSabhadeva ke sAtha eka hI samaya meM bAhubali bhI siddha huA aise kahA hai" / uttara - bAhubali kA AyuSya 6 lAkha pUrva TUTa gayA / isa Ayu kA TUTanA so Azcarya hai / paMcavastu zAstra meM likhA hai ki daza Azcarya to upalakSaNa mAtra haiM, paraMtu Azcarya bahuta haiM? 4. "jJAtAsUtra meM mallinAtha svAmI ke dIkSA aura kevala kalyANaka poSa sudi 11 ke 1 yadi DhUMDhiye bAhubali kA zrIRSabhadeva ke sAtha eka hI samaya meM siddha honA nahIM mAnate haiM to una ko cAhiye ki apane mAne battIsa sUtroM meM se dikhA deve ki zrIbAhubali ne amuka samaya dIkSA lI aura amuka vakta kevalajJAna huA aura amuka vakta siddha huA tathA zrIThANAMgasUtra ke dazameM ThANe meM daza acchere likhe haiM unakA svarUpa, tathA kisa kisa tIrthakara ke tIrtha meM kaunasA 2 accherA huA isa kA varNana, vinA niyukti, bhASya, cUrNi, TIkA aura prakaraNAdi graMtho ke apane mAne battIsa zAstroM ke mUla pATha meM dikhAnA cAhiye, jaba taka ina kA pUrA 2 svarUpa nahIM dikhAogeM vahAM taka tumhArI koI bhI kuyukti kAma na AvegI / daza accherI kA pATha yaha hai || itthI tItthaM abhAviyA " dasa accheragA paNNattA taMjahA // uvasagga gabbhaharaNa parisA | kaNhassa avarakaMkA uttaraNaM caMda sUrANaM // 1 // camaruppAo ya aThThasayasiddhA' / assaMjaesu pUyA" dasavi aNateNa harivaMsakuluppatti kANaM ||2|| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kahe aura Avazyaka niryukti meM mRgasara sudi 11 ke kahe haiM" uttara - yaha matAMtara hai / 5. "bRhatkalpasUtra meM sAdhu kAla kare to usa ko vAMsa kI jholI kara ke sAdhu vana meM paraTha Ave aise kahA hai / aura Avazyaka niyukti meM sAdhu paMcaka meM kAla kare to pAMca putale DAbha ke kara ke sAdhu ke sAtha jAlanA aise kahA hai" uttara - yaha sarva | jhUTha hai, kyoMki Avazyaka niryukti meM aisA pATha bilakula nahIM hai / bRhatkalpasUtra meM pUrvokta vidhi kahI hai to bhI DhUMDhiye apane sAdhuoM ko vimAna banA kara | lakar3iyoM ke sAtha jalAte haiM so kisa zAstrAnusAra ? aura hamAre zrAvaka jo isa | mutAbika karate haiM so to pUrvAcAryakRta graMthoM ke anusAra karate haiM / 6. "bhagavatI sUtra meM eka puruSa ko utkRSTa pRthaktva lAkha putra ho aise kahA hai aura graMthoM meM bharata ke savAkor3a putra kahe haiM" uttara- - bhagavatI sUtra kA pATha eka strI kI apekSA hai / bahuta striyAM thii| isa vAsI usa ke savAkror3a putra the yaha bAta satya hai bharata ke I 7. "bhagavatIsUtra meM bhagavaMta kA aparAdhI aura bhagavaMta ke do ziSyoM ko jalAne vAlA aisA jo gozAlA usa ko bhagavaMtane kucha nahIM kiyA aise kahA hai, aura saMghAcAra kI TIkA meM pulAka labdhi vAlA cakravartI kI senA ko cUja kara de aise kahA hai " | pulAka labdhi vAlA cakravattI kI senA kA cUrNa kara aisI usa meM zakti hai sau satya hai ? bhagavaMta ne gozAle ko kucha nahIM kiyA aise jeThamala kahatA hai, paraMtu bhagavaMta to kevala jJAnI the, vaha to jaise bhAvibhAva dekheM vaise varte / uttara 8. "sUtra meM nArakI tathA devatA ko asaMghayaNI kahA hai aura prakaraNoM meM saMghayaNa mAnate haiM" uttara devatA meM jo saMghayaNa kahA hai so zaktirUpa hai, hADarUpa nahIM; aura jo asaMghayaNI kahA hai so hADa kI apekSA hai tathA zrIuvavAIsUtra meM devatA ko saMghayaNa kahA hai, paraMtu jeThamala ke hradaya kI AMkha meM kasara hone se dIkhA nahIM hogA / 9. "pannavaNAsUtra meM sthAvara ko eka mithyAtva guNaThANA kahA hai aura karmagraMtha meM do guNaThANe kahe hai" uttara karmagraMtha meM dUsarA gaNaThANA kahA hai so kadAcit hotA hai| aura pannavaNA meM eka hI guNaThANA kahA hai so bahulatA kI apekSA hai / 10. "zrIdazanaikAlikasUtra meM sAdhu ke liye rAtribhojana kA niSedha hai aura bRhatkalpa kI TIkA meM sAdhu ko rAtribhojana karanA kahA hai uttara- bRhatkalpa ke mUlapAThameM bhI yahI bAta hai, paraMtu usa kI apekSA gurugama meM rahI huI hai / - - 121 11. "zrI ThANAMgasUtra meM zIla rakhane vAste sAdhu ApaghAta kara ke mara jAve aise kahA hai aura zrIbRhatkalpa kI cUrNi meM sAdhu ko kuzIla sevanA kahA hai| uttara- jainamata ke kisI bhI zAstra meM kuzIla sevanA nahIM kahA hai, paraMtu jeThe DhUMThaka ne jUTha likhA hai / 1 pulAkalabdhi bAbata prazna likhane se yaha bhI mAlUma hotA hai ki iMDhiye 28 labdhiyoM ko bhI nahIM mAnate hoge agara mAnate haiM to dikhAnA cAhiye ki 28 labdhiyoM kA kyA 2 svarUpa hai aura unameM kyA 2 zaktiyAM hai ? Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra isa se mAlUma hotA hai ki vaha apanI bItI bAta likha gayA hogaa| 12. "zrIbhagavatIsUtra meM chaThe Are lagate vaitADhaya parvata varja ke sarva parvata vyavaccheda hoMge aise kahA hai / aura graMtho meM zatrujaya parvata zAzvatA kahA hai" isa kA uttara sAtaveM praznottara meM likha Ae haiM / 13. "zrIbhagavatIsUtra meM kRtrima vastu kI sthiti saMkhyAte kAla kI kahI hai aura graMthoM meM zaMkhezvara pArzvanAtha kI pratimA asaMkhyAta kAla kI hai, aise kahA hai| | isa kA uttara tIsare praznottara meM diyA gayA hai / 14. "zrIjJAtAsUtra meM zrIzacaMjaya parvata Upara pAMca pAMDavoMne saMthArA kiyA aise kahA aura graMtho meM bIsa kror3a muniyoM ke sAtha pAMDava siddha hue aise kahA" uttara - zrIjJAtAsUtra meM phakta pAMDavoM kI hI vivakSA hai, anya muniyoM kI nahIM isa vAste vahAM parivAra nahIM kahA hai| 15. "zrIbhaganatIsUtra meM mahAvIra svAmI kI 700 kevalI kI saMpadA kahI aura graMthoM meM paMdaraha sau tApasa kevalI bar3hA diyA isa kA utara dazameM praznotara meM likhA diyA hai| 16. "zrIThANAMgasUtra meM mAnuSottara parvata Upara cAra kUTa iMdra ke AvAsa ke kahe aura jainadharmI siddhAyatana kUTa haiM aise kahate haiM, paraMtu vaha to sUtra meM kahe nahIM haiN"| uttara- ThANAMgasUtra ke cauthe ThANe meM cAra bola kI vaktavyatA hai isa vAste vahAM cAra hI kUTa kahe haiM, paraMtu siddhAyatanakUTa zrIdvIpasAgarapannatti meM kahA hai, isa bAbata paMdara meM praznottara meM vizeSa khulAsA kiyA gayA hai| 17. "sUtrameM sAdhusAdhvI ko mola kA AhAra na kalpe aise kahA aura prakaraNoM meM sAta kSetre dhana nikalavAte ho / usa meM sAdhusAdhvI ke nimitta bhI dhana nikalavAte ho" uttara - jainamata ke kisI bhI zAstra meM utsarga kahIM nahIM likhA hai ki sAdhu ke nimitta mola kA liyA AhArAdika zrAvaka deve aura sAdhu leve / isa bAbata jeThamala ne bilakula mithyA likhA hai / tathA isa bAbata aThArahaveM praznottara meM khulAsA likhA gayA hai| 18. "sUtra meM rucakadvIpa paMdrahavA~ kahA aura prakaraNa meM terahavA~ kahA" uttara-zrIanuyogaddhArasUtra meM rucakadvIpa gyArahavA~ aura jIvAbhigamasUtra meM paMdarahavA~ likhA hai| so kese ? 19. "sUtra meM 56 aMtaradvIpa jala se aMtarikSa kahe haiM aura prakaraNa meM cAra dADhA Upara haiM aise kahA hai"| uttara - cAra dADhA Upara jeThe kA yaha likhanA jhUTha hai kyoMki ATha dADhA Upara haiM aise prakaraNa meM kahA hai, aura so satya hai, kyoMki sUtra meM dADhA Upara nahIM haiM aise nahIM kahA hai| 20. "zrIpannavaNAsUtra meM chadmastha AhAraka kI do samaya kI sthiti kahI aura Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 prakaraNa meM tIna samaya AhAraka kahA hai"| uttara - zrIbhagavatIsUtra meM bhI tIna samaya kI AhAraka kI sthiti kahI hai / aura zrIbhagavatIsUtra meM cAra samaya kI vigrahagati kahI aura prakaraNa meM pAMca samaya kI utkRSTa vigrahagati kahI / usa kA uttara - bahulatA se cAra samaya kI vigrahagati hotI hai / isa vAste sUtra meM aise kahA hai / paraMtu kisI vakta pAMca samaya kI bhI vigrahagati hotI hai / isa vAste prakaraNa meM utkRSTI pAMca samaya kI kahI hai| 21. "zrIsamavAyAMgasUtra meM AcArAMga kA mahAparijJA adhyayana navamA kahA aura prakaraNa meM sAtavA~ khaa"| uttara - zrIsamavAyAMgasUtra meM vijayamaharna bArahavA~ kahA hai aura jaMbUdvIpapannatti meM satrahavA~ kahA hai so kaise ? 22. "zrIsamavAyaMgasUtra ke 54 meM samavAya meM 54 uttama puruSa kahe haiM, aura prakaraNa meM vesaTha 63 khe"| uttara - samavAyAMgasUtra meM hI mallinAthajI ke 57 sau manaparyavajJAnI kahe aura jJAtAsUtra meM ATha sau kahe yaha to sUtroM meM paraspara virodha huA so kaise ? 23. "zrIpannavaNAsUtra meM sanmUrchima manuSya ko sarva paryApti se aparyAptA kahA hai aura prakaraNa meM tIna sADhe tIna paryAptiyAM kahI haiN"| uttara - zrIpannavaNAsUtra ke pATha kA artha jeThamala ko AyA nahIM / isa vAste usa ko virodha mAlama huA hai / | paraMtu yathArtha artha vicArane se isa bAta meM bilakula virodha nahIM AtA hai / 24. "zrIbhagavatIsUtra meM jIva ke sarva pradeza meM karmapradeza anaMta kahe haiM aura prakaraNa meM ATha rucakapradeza udhADe kahe haiN"| uttara - zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai ki kaMpamAna pradeza karma bAMdhate haiM aura akaMpamAna pradeza karma nahIM bAMdhate haiM / isa vAste ATha rucakapradeza akaMpamAna haiM aura isa kAraNa se ve ughADe haiM / 25. "zrIuttarAdhyayana meM Atapa udyota Adi virasA pudgala hAtha meM na AveM aise kahA hai / aura prakaraNa meM gautamasvAmI sUryakiraNoM ko avalaMba ke aSTApada para caDhe aise kahA hai " / isa kA uttara - dazameM praznottara meM savistara likhA gayA hai| 26 "zrIThANAMgasatra meM battIsa asajhAi kahI hai aura prakaraNa meM assa tathA caitra ke mahine meM olI rolI ke dina bhI asajhADa ke kahe haiN"| uttara - zrIThANAMgasatra meM aise nahIM kahA hai ki battIsa hI asajhAi haiM aura anya nahIM / isa vAste kahI bAta bhI satya hai| 27. "zrIanuyogaddhAra meM uccheda AMgula se pramANAMgula hajAra gunA kahA hai| usa mutAbika cAra hajAra gAu kA pramANa yojana hotA hai aura prakaraNa meM| solahasau (1600) gAu kA yojana kahA hai"| uttara - zrIanuyogaddhAra meM pramANAMgula kI sUcI hajAraganA kahA hai / aura aMgula to cAraso gunA hai| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 paraMtu gurugama binA sahamatiyoM ko isa bAta kI samajha kahAMse hogI ? 28. "zrIbhagavatIsUtra meM mahAvArasvAmI ne chadyasthatA meM aMta kI rAtri meM daza svapna aise kahA / aura zrIAvazyakasUtra meM prathama caumAse dekhe aise kahA hai"| uttara | zrIbhagavatIsUtra meM jo kahA hai usa kA bhAvArtha yaha hai ki chadyasthatA meM aMta rAtri meM arthAt jisa dina kI rAtri meM dekhe usa rAtri ke aMtima bhAga meM dekhe aise samajhanA / | isa vAste zrIAvazyakasUtra meM prathama caumAse dekhe aise kahA hai so satya hai to bhI isa meM matAMtara hai| 29-30-31. "zrIuttarAdhyayana meM kahA hai ki saMyama lene meM samayamAtra pramAda nahIM | karanA aura gaNivijayapacane meM kahA hai ki tIna nakSatra meM dIkSA nahIM lenI, cAra nakSatra meM loca nahIM karanA / pAMca nakSatra meM guru kI pUjA karanI" / uttara- - zrIuttarAdhyayanasUtra meM jo bAta kahI hai so sAmAnya aura apekSApUrvaka hai paraMtu apekSA se anajAna jeThe kI samajha meM yaha bAta nahIM AI hai / tathA gaNivijaya payanne kI bAta bhI satya hai / | gaNivijayapayanne kI bAta utthApane meM jeThe kA hetu jinapratimA ke utthApana karane kA hai kyoMki Apa hI jeThe ne gaNivijayapayanne kI jo gAthA likhI hai usameM "dhaNiThThAhi sayabhisA sAi savaNoya puNavvasu eesa gurusussusA ceDyANaM ca pUrvaNaM // artha "dhaniSThA, zatabhiSA, svAti, zravaNa, aura punarvasu ina pAMca nakSatroM meM gurumahArAja kI suzrUSA arthAt sevAbhakti karanI aura inhIM nakSatroM meM jinapratimA kA pUjana karanA" aise kathana hai / isa se yaha nahIM samajhanA ki pUrvokta nakSatroM se anya | nakSatroM me gurubhakti aura devapUjA nahIM karanI, paraMtu pUrvokta pAMca nakSatroM meM vizeSa kara ke karanI jisa se bahuta phala kI prApti ho / jaise zrIThANAMgasUtra ke dazava ThANe meM kahA hai ki daza nakSatroM meM jJAna paDhe to vRddhi hogI "dasa NakkhattA NANassa vuDhDhIkarA paNNattA" yahAM bhI aise hI samajhanA / isa vAste jeThamala kI kuyukti khoTI hai| jinavacana syAdvAda hai, ekAMta nhiiN| jo ekAMta mAne una ko zAstrakAra ne mithyAtvI kahA hai 1 samyaktvazalyoddhAra 32-33. "zrIjaMbUdvIpapannatti meM pAMcaveM Are 6 saMghayaNa aura 6 saMsthAna kahe aura | zrItadulaviyAliya payanne meM sAMpratakAla meM saMvArtta saMghayaNa aura daMDaka saMsthAna kahA hai" / uttara- zrIjaMbUdvIpapannatti meM pAMcave Are meM mukti kahI hai pisAMppratakAla meM jaise kisI ko kevalajJAna nahIM hotA hai / vaise pAMcave Are ke prAraMbha meM 6 saMghayaNa aura 6 saMsthAna the / paraMtu hAla eka chevaDA saMghayaNa aura huDaka saMsthAna hai / yadi 6 hI saMghayaNa aura 6 hI saMsthAna hAla haiM, aise kahoge to jaMbUdIpapannatti meM kahe mutAbika | hAla matti bhI prApta honI cAhiye / yadi isa meM apekSA mAnoge to anya bAtoM meM apekSA zrIsamavAyAMgasUtra meM bhI yahI kathana hai / / 1 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM mAnate ho aura mithyA prarUpaNA karate ho usa kA kyA kAraNa ? | 34. "zrIbhagavatIsUtra meM ArAdhanA ke adhikAra meM utkRSTa paMdraha bhava kahe aura | caMdravijayapayanne meM tIna bhava kahe " / uttara caMdravijayapayanne meM jo ArAdhanA likhI hai usa ke to tIna hI bhava haiM aura jo paMdraha bhava hai so anya ArAdhanA ke haiN| 35. "sUtra meM jIva cakravarttItva utkRSTa do vakta pAtA hai, aise kahA aura zrImahApaccakkhANapayanne meM anaMtavAra cakravartI ho aise kahA" / uttara zrImahApaJcavakhANapayannemeM to aise kahA hai ki jIvane iMdratva pAyA, cakravarttItva pAyA, aura uttama bhoga anaMtavAra pAye / to bhI jIva tRpta nahIM huA / paraMtu usa | pATha meM cakravarttItva anaMtavAra pAyA aise nahIM kahA hai / isa se mAlUma hotA hai ki jeThamala ko zAstrArtha kA bodha hI nahIM thA / 36. "zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai ki kevalI ko haMsanA, ragnA, sonA, nAcanA | ityAdi mohanI karma kA udaya nahIM hotA aura prakaraNa kapila kevalIne coroM ke Age nATaka kiyA aise kahA " uttara- kapila kevalIne dhrupada ra pramukha kaha ke cora pratibodhe aura tAlasuMyukta chaMda kahe / usa kA nAma nATaka hai, paraMtu kapila kevalI nAce nahIM haiM / 1 125 37. "zrIdazavaikAlikasUtra meM sAdhu ko vezyA ke pADe (mahalle ) jAnA niSedha kiyA aura prakaraNa meM sthUlabhadrane vezyA ke ghara meM caumAsA kiyA aise kahA " / uttara- sthUlabhadra ke guru caudahapUrvI the / isa vAste sthUlabhadra AgamavyavahArI guru kI AjJA lekara | vezyA ke ghara meM caumAsA rahe the / aura dazavaikAlikasUtra to sUtravyavahAriyoM ke | vAste hai / isa vAste pUrvokta bAta meM koI bhI virodha nahIM haiM? / 38. "zrIAcArAMgasUtra meM mahAvIrasvAmI saMharijamANe jANai aise kahA aura zrIkalpasUtra meM na jANai aise kahA " / uttara jeThA mUDhamati kalpasUtra kA virodha batAtA hai paraMtu zrIkalpasUtra to zrIdazAzrutaskaMdha kA AThavA~ adhyayana hai, isa vAste yadi dazAzrutaskaMdha ko DhUMDhiye mAnate haiM to kalpasUtra bhI una ko mAnanA cAhiye / tathApi kalpasUtra meM kahe vacana kI satyatA vAste mAlUma ho ki kalpasUtra meM prabhu na jAne aise kahA hai so hariNagameSI devatA kI caturAI mAlUma karane vAste, aura prabhu ko kisI prakAra kI bAdhA pIDA nahIM huI isa vAste kahA hai; jaise kisI 2 1 isa se yaha bhI mAlUma hotA hai ki DhUMDhiye sthUlabhadra kA adhikAra mAnate nahIM hoge bezaka ina ke mAne battIsa zAstroM meM zrIsthUlabhadra kA varNana hI nahIM hai to phira yaha bhI logoko sthUlabhadra kA varNana zIla ke Upara sunAra kara kyoM bhArata meM DAlate haiM kara ke apanA galA kyoM sukAte haiM ? tathA jhUThA bakavAda una meM zrI ThANAMgasUtra ke dazave ThANe meM dazAzrutaskaMdha ke daza adhyayana kahe hai / pajjosavaNAkappe arthAt kalpasUtra kA nAma likhA hai tathApi DhUMDhiye nahIM mAnate hai / jisa kA kAraNa yahI hai ki kalpasUtra meM pUjA vagairaha kA varNana AtA hai / / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra AdamA ke pagameM kAMTA lagA ho, usa ko koI nipuNa puruSa caturAI se nikAla deve taba jisa ko kAMTA lagA thA vaha kahe ki bhAI ! tumane mere paira meM se aise kAMTA nikAlA jo ki mujha ko khabara bhI na huI / aise TIkAkAro ne khulAsA kiyA hai to bhI akala DhUMDhiye nahIM samajhate haiM / so una kI bhUla hai| 39. "sUtra meM mAMsa kA AhAra tyAganA kahA hai aura bhagavatI kI TIkA meM mAMsa artha karate ho" uttara - zrIbhagavatIsUtra kI TIkA meM jo artha kiyA hai so mAMsa kA nahIM hai, paraMtu kadApi jeThA abhakSya vastu khAtA ho aura isa vAste aise likhA ho to bana sakatA hai, kyoMki jainamata meM to kisI bhI zAstrameM mAMsa khAne kI AjJA nahIM hai| 40. "zrIAcArAMgasUtra meM "maMsakhalaM vA aura macchakhala vA' isa zabda kA mAMsa | artha karate ho" uttara-jainamata ke sAtha kisI bhI jagaha mAMsabhakSaNa karane kA artha nahIM karate haiM, tathApi jeThe ne isa mutAbika likhA hai so usane apanI mati kalpanA se likhA hai aise mAlUma hotA hai' 41. "sUtra meM jaise mAMsa kA niSedha hai vaise madirA kA bhI niSedha hai / aura zrIjJAtAsUtra meM zelakarAjaRSi ne madyapAna kiyA aise kahate ho"| uttara - jainamata ke muni pUrvokta artha karata hai so satya hI hai, kyoMki zelakarAjarSi ke tIna vakta madyapAna karane kA adhikAra sUtrapATha meM hai to usa artha meM kucha bhI bAdhaka nahIM hai / kyoMki sUtrakAra ne bhI usa vakta zelakarAjarSi ko pAsaththA, usannA aura saMsakta kahA hai / isa vAste sacce artha ko jhUThA artha kahanA so mithyAtvI kA lakSaNa hai| 42. "zrIbhagavatIsUtra meM kahA ki manuSya kA janma ekasAtha eka yoni se utkRSTa pathaktva jIva kA hove; aura prakaraNa meM sagara cakravartI ke sATha hajAra putra eka sAtha janme kahe haiN"| uttara-zrIbhagavatIsatra meM jo kathana hai so svAbhAvika hai, sagara cakravartI ke putra jo ekasAtha janme haiM so devakAraNa se janma haiM / 43. "sUtra meM kahA hai ki zAzvatI pRthivI kA dala utara nahIM aura prakaraNa meM kahA ki sagara cakravartI ke putroM ne zAzvatAdala toddaa"| uttara - sagara cakravartI ke putra zrIaSTApada parvatopari yAtrA nimitta gaye the / unhoMne tIrtharakSA nimitte cAroM tarpha khAI khodane vAste vicAra kiyA / isa se una ke pitA sagara cakravartI ke diye daMDarala se khAI khodI, aura zAzvatA dala toDA; paraMtu daMDarala ke adhiSTAyaka eka hajAra devatA haiN| aura devazakti agAdha hai| isa vAste prakaraNa meM kahI bAta satya hai| 44. "sUtra meM tIrthaMkara kI tatIsa AzAtanA TAlanI kahI / aura prakaraNa meM jina pratimA kI caurAsI AzAtanA kahI hai"| uttara - tIrthaMkara kI tetIsa AzAtanA jainamata ke kisI bhI zAstra meM nahIM kahI haiN| jainazAstroM meM to tIrthaMkara kI caurAsI 1 daMDiyA ! tama TIkA ko mAnate nahIM ho to zrIbhagavatI nayA AcArAgasUtra ke ina pAThoM kA artha kaise karata ho? kyAAkana .. -nana ho / / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 AzAtanA kahI hai / aura usI mutAbika jinapratimA kI caurAsI AzAtanA hai| 45. "upavAsa (vrata) meM pAnI binA anya dravya ke khAne kA niSedha hai aura prakaraNa meM aNAhAra vastu khAnI kahI hai / " uttara - jeThamala AhAra aNAhAra ke svarUpa kA jAnakAra mAlUma nahIM hotA hai / kyoMki vrata meM to AhAra kA tyAga hai, aNAhAra kA nahIM tathA kyA kyA vastu aNAhAra hai, kisa rIti se ora kisa kAraNa se vartanI cAhiye isa kI bhI jeThamala ko khabara nahIM thI aise mAlama DhUMDhiye vrata meM pAnI binA anya dravya ke khAne kI manAI samajhate haiM to kitaneka DhUMDhiye sAdhu tapasyA nAma dharAya ke adhariDa kA tathA gAhaDI maThe sarIkhI chAsa (lassI) Adi azanAhAra kA bhakSaNa karate haiM so kisa zAstrAnusAra ? 46. "siddhAMta meM bhagavaMta ko "sayaMsaMbuddhANaM" kahA aura kalpasUtra meM pAThazAlA meM par3hane vAste bheje aise kahA hai| uttara - bhagavaMta to "sayasaMbuddhANa' arthAt svayaMbuddha hI haiM / ve kisI ke pAsa paDhe nahIM hai, paraMtu prabhu ke mAtApitA ne moha se pAThazAlA meM bhejA to vahAM bhI ulaTe pAThazAlA ke ustAda ke saMzaya miTA ke usako paDhA Ae haiM aise zAstroM meM khulAsA kathana hai / / tathApi jeThamala ne aise khoTe virodha likha ke apanI mUrkhatA jAhira kI hai| 47. "sUtra meM hADa kI asajhAI kahI hai; aura prakaraNa meM hADa ke sthApanAcArya sthApane kahe" / uttara - asajhAI paMceMdrI ke hADa kI hai anya kI nahIM / jaise zaMkha hADa hai to bhI vAjiMtroM meM mukhya ginA jAtA hai, aura sUtra meM bahuta jagaha yaha bAta hai, tathA yadi DhUMDhiye sarva haDDI kI asajhAI ginate haiM to una kI zrAvikA hAtha meM cUDA pahina ke DhUMDhiye sAdhuoM ke pAsa kathAvArtA sunane ko AtI haiM so vaha cUDA bhI hAthIdAMta hAthI ke haDDI kA hI hotA hai / isa vAste DhUMDhaka sAdhu ko cAhiye ki apane DhUMDhaka zrAvakoM kI auratoM ko hAtha | meM se cUDA utAre bAda hI apane pAsa Ane deveM ! 48. "zrIpannavaNAjI meM ATha sau yojana kI pola meM vANavyaMtara rahate haiM aise kahA aura prakaraNa meM assI (80) yojana kI pola anya khiiN"| yaha hAsyarasa saMyukta lekha gujarAta, kAThiyAvADa, mAravADAdi dezoM ke TUDhiyoM AzrI hai, kyoMki usa deza meM raMDI vidhavA ke sivAya koI bhI aurata kabhI bhI hAtha cUr3e se khAlI nahIM rakhatI hai / kitanA hI soga ho paraMtu sohAga kA cUDA to jarUra hI hAtha meM rahatA hai, auratoM ke hAthase cUDA to pati ke paraloka meM sadhAya bAda hI utaratA hai to daliye sAdha ko sohAgana auratoMko apane vyAkhyAnAdi meM kabhI bhI nahIM Ane denA cAhiye ! aura paMjAba deza kI aurato ke bhI nAkakAna vagairaha ke kitane hI gahane haDDI ke hote haiM, dadiye zrAvaka zrAvikAoM ke koTa kamAja phataiyAM vagairaha ko gudAmabhI prAyaH hADa ke hI nA hote haiM. isa vAste una ko bhI pAsa nahIM baiThane denA caahiye| bAhare bhAI diyaa| satya hai / vinA gurugama ke yathArtha bodha kahAM se ho ? Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 samyaktvazalyoddhAra uttara-zrIpannavaNAsatra meM samaccaya vyaMtara kA sthAna kahA hai aura graMtho meM vizeSa khulAsA kiyA hai / 49. "jainamArgI jIva naraka meM jAne ke nAma se bhI DaratA hai, aise sUtra meM kahA hai, aura prakaraNa meM koNika rAjAne sAtavIM naraka meM jAne vAste mahApApa ke kArya kiye aise kahA uttara - jainamArgI jIva naraka meM jAne ke nAma se bhI DaratA hai so bAta sAmAnya hai, ekAMta nahIM / aura koNika ke prazna karane se bhagavaMta ne usa ko chaThI naraka meM jAvegA aise kahA taba chaThI naraka meM to cakravartI kA strIratna | jAtA hai aise samajha ke chaThI se sAtavIM meM jAnA apane mana meM acchA mAna ke usa ne bahuta AraMbha ke kArya kiye hai / tathA DhUMDhiye bhI jainamArgI nAma dharA ke arihaMta ke kahe vacanoM ko utthApate haiM, jina pratimA ko niMdate haiM, sUtravirAdhate haiM / bhagavaMtane to eka vacana ke bhI utthApaka ko anaMta saMsArI kahA hai / yaha bAta DhUMDhiye jAnate haiM tathApi pUrvokta kArya karate haiM aura naraka meM jAne se nahIM Darate haiM, nigoda meM jAne se bhI nahIM Darate haiM, kyoMki zAstrAnusAra dekhane se mAlUma hotA hai ki ina kI prAyaH naraka nigoda ke sivAya anya gati nahIM hai| 50. "kUrmAputra kevalajJAna pAne ke pIche 6 mahine ghara meM rahe kahA hai" uttara-jo gRhasthAvAsa meM kisI jIva ko kevalajJAna ho to usako devatA sAdhu kA bheSa dete haiM aura usa ke pIche ve vicarate tathA upadeza dete haiM / paraMtu kurmAputra ko 6 mahine taka devatAne sAdhu kA bheSa nahIM diyA aura kevalajJAnI jaise jJAna meM dekhe vaise kare paraMtu isa bAta se jeThamala ke peTa meM kyoM zUla huA ? so kucha samajha meM nahIM AtA hai| 51. "sUtra meM sarvadAna meM sAdhu ko dAna denA uttama kahA hai aura prakaraNa meM vijaya seTha tathA vijayA seThAnI ko jimAvane se 84000 sAdhu ko dAna diye jitanA phala khaa"| uttara-vijaya seTha aura vijayA seThAnI gRhasthAvAsa meM the / una kI yuvA avasthA thI, tatkAla kA vivAha huA huA thA, aura kAmabhoga to unhoMne dRSTi se bhI dekhe nahIM the / aise daMpatIne mana-vacana-kAyA trikaraNa zuddhi se eka zayyA meM zayana karake phira bhI akhaMDa dhArA se zIla(brahmacarya)vrata | pAlana kiyA hai / isa vAste zIla kI mahimA nimitta pUrvokta prakAra kathana kiyA hai| aura una kI taraha zIla pAlanA so ati duSkara kRtya hai| 52. "bharatezvara ne RSabhadeva aura 99 bhAiyoM ke milA kara sau sthUbha karAye aise prakaraNa meM kahA hai aura sUtra meM yaha bAta nahIM hai"| uttara-bharatezvara ke sthUla karAne kA adhikAra zrI Avazyaka sUtrameM hai, yataH zubhasaya bhAuyANaM cauvvisaM ceva jiNadhare kAsI / / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 savvajiNANaM paDimA vaNNapamANehiM niyaehiM / / 89 / / aura isI mutAbika zrIzatrujayamahAtmya meM bhI kathana hai? 53. "pAMDavoM ne zrIzatrujaya Upara saMthArA kiyA aise sUtra meM kahA hai| paraMtu pAMDavoM ne uddhAra karAyA yaha bAta sUtra meM nahIM hai"| uttara - sUtra meM pAMDavoM ne saMthArA kiyA yaha adhikAra hai aura uddhAra karAyA yaha nahIM haiM / isa se yaha samajhanA ki itanI bAta sUtrakAra ne kama varNana kI hai paraMtu unhoMne uddhAra nahIM karAyA aise sUtrakAra ne nahIM kahA hai / isa vAste unhoM ne uddhAra karAyA yaha varNana zrIzatrujayamahAtmyAdi graMthoM meM kathana kiyA hai so satya hI hai| 54. "paMcamI chor3a ke cautha ko saMvatsarI karate ho' uttara - hama jo cautha kI saMvatsarI karate haiM so pUrvAcAryoM kI tathA yugapradhAna kI paraMparA se karate haiM / zrInizIthacUrNi meM cautha kI saMvatsarI karanI kahI hai / aura paMcamI kI saMvatsarI karane kA kathana sUtra meM kisI jagaha bhI nahIM haiM / sUtra meM to ASADha caumAse ke AraMbha se eka mahinA aura bIsa dina saMvatsarI karanI, aura eka mahinA bIsa dina ke aMdara saMvatsarI paDikkamanI kalpatI hai| paraMtu uparAMta nahIM kalpatI hai, aMdara paDikkamane vAle ArAdhaka haiM, uparAMta paDikkamane vAle virAdhaka haiM / aise kahA hai to vicAra karo ki jainapaMcAMga vyavaccheda hae haiN| jisa se paMcamI ke sAyaMkAla ko saMvatsarI pratikramaNa karane samaya paMcamI hai ki chaTha ho gaI hai usa kI yathAsthita khabara nahIM paDatI hai / aura jo chaTha meM prati kramaNa kare to pUrvokta jinAjJA kA lopa hotA hai / isa vAste usa kArya meM bAdhaka kA saMbhava hai / paraMtu cautha kI sAyaM ko pratikramaNa ke samaya paMcamI ho jAve to kisI prakAra kA bhI bAdhaka nahIM hai / isa vAste pUrvAcAryoM ne pUrvokta cautha kI saMvatsarI karane kI zuddha rIti pravartana kI hai so satya hI hai / paraMtu DhUMDhiye jo cotha ke dina saMdhyA ko paMcamI lagatI ho to usI dina arthAt cautha ko saMvatsarI karate haiM so na to kisI sUtra ke pATha se karate haiM aura na yugapradhAna kI AjJA se karate haiM, kiMtu kevala svamatikalpanA se karate haiN| 55. "sUtra meM cauvIsa hI tIrthaMkara vaMdanIya kahai haiM aura vivekavilAsa meM kahA hai ki ghara dehare meM 21 ikkIsa tIrthaMkara kI pratimA sthApanI" uttara - jainadharmI ko to cauvIsa hI tIrthakara eka sarIkhe haiM, aura cauvIsa hI tIrthaMkaroM ko vaMdana pUjana karane se yAvat mokSaphala kI prApti hotI hai / paraMtu ghara neho meM 20 kIrthakara hI pratimA sthApanI aise jo vivekavilAsa graMtha meM kahA hai so apekSA vacana hai, 1 je kara DhUMDhiye kaheM ki yaha niyukti Adi kA pATha hai, hama nahIM maMjUra karate haiM to una devAnAM priyoM ko hama yaha pUchate haiM ki tumhAre mAne sUtroM meM to bharatezvara kA saMpUrNa varNana hI nahIM hai to tuma kaise kaha sakate ho ki bharatezvara ke sthUbha karAye kA adhikAra sUtra meM nahIM hai ? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra jaise sarva zAstra eka sarIkhe haiM to bhI kitaneka prathama paharameM hI paDhe jAte haiM, dUsare pahara meM nahIM / vaise yaha bhI samajhanA / tathA ghara deharA aura bar3A maMdira kaisA karanA, kitane pramANa ke UMce jinabiMba sthApana karane, kaise varNa ke sthApane, kisa rIti se pratiSThA karanI, kisa kisa tIrthaMkara kI pratimA sthApana karanI ityAdi jo adhikAra hai so jo jinAjJA meM vartate haiM tathA jinapratimA ke | guNagrAhaka haiM unake samajhane kA hai, paraMtu DhUMDhako sarIkhe mithyA dRSTi, jinAjJA | se parAmukha aura zrIjinapratimA ke niMdakoM ke samajhane kA nahIM hai / 130 56. "zrIAcArAMgasUtra ke mUlapATha meM pAMca mahAvrata kI 25 bhAvanA kahI haiM aura TIkA meM pAMca bhAvanA samyaktva kI adhika kahI" / uttara - zrIAcArAMgasUtra ke mUlapATha meM cAritra kI 25 bhAvanA kahI haiM aura niyukti meM pAMca bhAvanA samyaktva kI adhika kahI haiM so satya haiM / aura niryukti mAnanI naMdisUtra ke mUlapATha meM kahI hai, aura samyaktva sarvavratoM kA hai ! jaise mUla vinA vRkSa nahIM raha sakatA hai, vaise samyaktva vinA vrata nahIM raha sakate haiM / DhUMDhiye vrata kI paccIsa bhAvanA mAnya karate haiM aura samyaktva kI pAMca bhAvanA mAnya nahIM karate haiM / isa se nirNaya hotA hai ki una ko samyaktva kI prApti hI nahIM hai / 57. "karmagraMtha meM nava meM guNaThANe taka mohanI karma kA jo udaya likhA hai so ke sAtha nahIM milatA hai" / uttara karmagrantha meM kahI bAta satya hai / jeThamala ne yaha | bAta sUtra ke sAthe nahIM milatI hai aise likhA hai, paraMtu battIsa sUtroM meM kisI bhI ThikAne caudaha guNaThANe Upara kisI bhI karma prakRti kA baMdha, udaya, udIraNA, sattA Adi guNaThANe kA nAma lekara kahA hI nahIM hai / isa vAste jeThamala kA likhanA mithyA hai / 58. "zrIAcArAMga kI cUrNi meM kaNera kI kAMbI (chaTI) phirAI - aise likhA hai" uttara jeThamala kA yaha likhanA mithyA hai / kyoMki AcArAMga kI cUrNi meM aisA lekha nahIM hai / 59. se 79 paryaMta) ikkIsa bola jeThamala ne nizIthacUrNi kA nAma lekara likhe haiM ve sarva bola mithyA haiM, kyoMki jeThamala ke likhe mutAbika nizIthacUrNi meM nahIM haiM / 80. "zrIAvazyakasUtra ke bhASya meM zrImahAvIrasvAmI ke 27 bhava kahe / una meM manuSya | se kAla karake cakravartI hue aise kahA hai" uttara - manuSya kAla kara ke cakravartI na ho aisA zAstra kA kathana hai tathApi prabhu hue isa se aise samajhanA ki jinavANI anekAMta hai / isa vAste jinamArga meM ekAMta khIMcanA so mithyAdRSTi kA kAma hai / aura DhUMDhiyoM ke mAne battIsa sUtroM meM to vIrabhagavaMta ke 27 bhavoM kA varNana hI nahIM hai to phira jeThamala ko isa bAta ke likhane kA kyA prayojana thA ? 81. siddhAMta meM ariSThanemi ke aThAraha gaNadhara kahe aura bhASya meM gyAraha kahe so - Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 matAMtara hai| 82. sUtra meM pArzvanAtha ke (28) gaNadhara kahe aura niyukti meM (10) kahe aise jeThamala ne likhA hai| paraMtu kisI bhI sUtra yA niyukti Adi meM zrIpArzvanAtha ke (28) gaNadhara nahIM kahe haiM / isa vAste jeThamala ne korI gappa ThokI hai| 83. "gRhasthapane meM rahe tIrthaMkara ko sAdhu vaMdanA kare so sUtra viruddha haiM" / uttara - jaba taka tIrthaMkara gRhasthapane meM ho taba taka sAdhu kA una ke sAtha milApa hotA hI nahIM hai aisI anAdi sthiti hai / paraMtu sAdhu dravya tIrthaMkara ko vaMdanA kare yaha to satya hai| jaise zrIRSabhadeva ke sAdhu cauvisatthA (logassa) kahate hue zrImahAvIra paryaMta ko dravyanikSepe vaMdanA karate the / tathA hAla meM bhI logassa kahate hue usI taraha dravya jinako vaMdanA hotI hai / 84-85. "zrIsaMthArApayannA meM tathA caMdravijayapayannA meM avaMtI sukumAla kA nAma hai aura evaMtI sukumAla to pAMcaveM Are meM huA hai / isa vAste vaha payanne cauthe Are ke nahIM utara - zrIThANAMgasUtra tathA naMdisUtra meM bhI pAMcave Are ke jIvoMkA kathana hai to yaha sUtra bhI cauthe Are ke bane nahIM mAnane caahiye| Upara mutAbika jeThamala DhUMDhaka ke likhe(85) praznoM ke uttara hamane zAstrAnusAra yathAsthita likhe haiM / aura isa se sarva sUtra, paMcAMgI graMtha, prakaraNa Adi mAnya karane yogya haiM aise siddha hotA hai / kyoMki samadRSTi se dekhane se ina meM paraspara kucha bhI virodha mAlUma nahIM hotA hai / paraMtu yadi jeThamala Adi DhUMDhiye zAstroM meM paraspara apekSApUrvaka virodha hone se mAnane lAyaka nahIM ginate haiM to unake mAne battIsa sUtra jo ki gaNadhara mahArAjA ne Apa gUMthe haiM aise ve kahate haiM, una meM bhI paraspara kucha virodha hai / jisa meM se kucha praznoM ke taura para likhate haiN| 1. zrIsamavAyAMgasUtra meM zrImallinAthajI ke (5900) avadhi jJAnI kahe haiM, aura zrIjJAtAsUtra meM (2000) kahe haiM yaha kisa taraha ? 2. zrIjJAtAsUtra ke pAMcaveM adhyayana meM kRSNa kI (32000) striyAM kahI haiM, aura aMtagaDadazAMga ke prathamAdhyayana meM (16000) kahI haiM yaha kaise ? 3. zrIrAyapaseNIsUtra meM zrIkezIkumAra ko cAra jJAna kahe haiM, aura zrIuttarAdhyayanasUtra meM avadhijJAnI kahA so kaise ? 4. zrIbhagavatIsUtra meM zrAvaka ho so trividha trividha karmAdAna kA paJcakkhANa kare aise kahA, aura zrIupAsakadazAMgasUtra meM AnaMda zrAvaka ne hala calAne khule rakhe yaha kyA ? 5. tathA kumhAra zrAvaka ne Ave caDhAne khule rkhe| 6. zrIpannavaNAsUtra meM vedanIkarma kI jaghanya sthiti bAraha muhUrta kI kahI, aura pagAmasajhAya (sAdhupratikramaNa) meM bhI dravyajina ko vaMdanA hotI hai| "namo cauvIsAe tiththayarANaM usabhAi mahAvIra pajavasANANaM" itivacanAt // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 samyaktvazalyoddhAra uttarAdhyayana meM aMtamuhUrta kI kahI / 7. zrIuttarAdhyayana meM lasana' anaMtakAya kahA, aura zrIpannavaNAjI meM pratyeka khaa| 8. zrIpannavaNAsUtra meM cAroM bhASA bolane vAle ko ArAdhaka kahA, aura |zrIdazavaikAlikasUtra meM do hI bhASA bolanI khiiN| 9. zrIuttarAdhyayana meM rogagrasta sAdhu davAI na kare aise kahA, aura zrIbhagavatIsUtra meM prabhu ne bIjorApAka davAI ke nimitta liyA aise kahA / 10. zrIpannavaNAjI meM aThArahaveM kAyasthiti pada meM strIveda kI kAyasthiti pAMca prakAre kahI to sarvajJa ke mata meM pAMca bAteM kyA ? 11. zrIThANAMgasUtra meM sAdhu ko rAjapiMDa na kalpe aise kahA, aura aMtagaDasUtra meM zrIgautamasvAmI ne zrIdevI ke ghara meM AhAra liyA aise kahA / 12. zrIThANAMgasUtra meM pAMca mahA nadI utarane kI manA kI, aura dUsare lagate hI sUtra meM hAM kahI yaha kyA ? 13. zrIdazavaikAlika tathA AcArAMgasUtra meM sAdhu trividha prANAtipAta kA | paJcakkhANa kare aise kahA, aura samavAyAMga tathA dazAzrutaskaMdha meM nadI utaranI| kahI yaha kyA ? 14. zrIdazavaikAlika meM sAdhu ko lUNa pramukha anAcIrNa kahA, aura AcArAgasUtra ke dvitIya zrutaskaMdha ke pahile adhyayana ke dazaveM uddeza meM sAdhu ko lUNa kisI ne viharAyA ho to vaha lUNa sAdhu Apa khA leve, athavA sAMbhogika ko bAMTake de aise kahA, yaha kyA ? 15. zrIbhagavatIsatra meM nIma tIkhA kahA aura uttarAdhyayana satra meM kaDaA kahA yaha kyA ? 16. zrIjJAtAsUtra meM zrImallinAthajIne (608) ke sAtha dIkSA lI aise kahA, aura zrIThANAMgasUtra meM cha puruSa sAtha dIkSA lI aise kahA yaha kyA ? 17. zrIThANAMgasUtra meM zrImallinAthajI ke sAtha 6 mitroM ne dIkSA lI aise kahA, aura zrIjJAtAsUtra meM zrImallinAthajI ko kevalajJAna hone ke bAda 6 mitroM ne dIkSA lI aise kahA yaha kyA ? 18. zrIsUyagaDAMgasUtra meM kahA hai ki sAdhu AdhAkarmika AhAra letA huA karmoM se lipAyamAna hogA bhI, aura nahIM bhI hogA, isa taraha eka hI gAthA meM eka dUsare kA pratipakSI aise do prakAra kA kathana hai, yaha kyA ? kA matAjika sUtroM meM bhI bahata virodha haiM paraMtu graMtha adhika ho jAne ke bhaya se nahIM likha haiM : o bhI jina ko vizeSa dekhane kI icchA ho unhoM ne zrImadyazovijayopAdhyAyakRta vIrastati rUpa haMDI ke stavana kA paMDita zrIpadmavijayajI kA kiyA bAlAvabodha dekha lenaa| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 ___ yadi DhUMDhiye battIsa sUtroM ko paraspara avirodhI jAna ke mAnya karate haiM, aura anya sUtra | tathA graMthoM ko virodhI mAna ke nahIM mAnya karate haiM to upara likhe virodha jo ki battIsa sUtroM ke mUlapATha meM hI haiM una kA niyukti tathA TIkA Adi madada ke binA nirAkaraNa kara denA cAhiye / hama ko to nizcaya hI hai ki DhUMDhiye jo ki jinAjJA se parAGmukha haiM ve ina kA nirAkaraNa bilakula nahIM kara sakate haiM / kyoMki ina meM koI to pAThAMtara, koI apekSA, koI utsarga, koI apavAda, koI naya, koI vidhivAda, aura koI caritAnuvAda ityAdi satroM ke gaMbhIra Azaya haiM una ko to samadra sarIkhI baddhi ke dhanI TIkAkAra Adi hI jAneM aura kula virodhoM kA nirAkaraNa kara sakeM, paraMtu DhUMDhiyoM ne to phakta jina pratimA ke dveSase sarva zAstra utthApe haiM to ina kA nirAkaraNa kaise kara sake ? / iti / 26. sUtroM meM zrAvakoM ne jinapUjA kI kahA hai isa bAbata : 26 meM praznottara meM jeThamala likhatA hai ki "sUtra meM kisI zrAvaka ne pUjA kI nahIM kahA hai"| uttara - jeThamala ne AMkheM khola ke dekhA hotA to dIkha par3atA ki sUtroM meM to ThikAne 2 pUjA kA aura zrIjinapratimA kA adhikAra hai / jina meM se kucha adhikAroM kI suci (phairista) dRSTAMta tarIke bhavya jIvoM ke upakAra nimitta yahAM likhate haiN| zrIAcArAgasUtra meM siddhArtha rAjA ko zrIpArzvanAtha kA saMtAnIya zrAvaka kahA hai| unhoM ne jinapUjA ke vAste lAkha rUpaiye diye tathA aneka jina pratimA kI pUjA kI aise kahA hai / isa adhikAra meM sUtra ke aMdara "jAyea" aisA zabda hai jisa kA artha yAga (yajJa) hotA hai aura yAga zabda devapUjAvAcI hai "yaja-devapUjAyA miti vacanAt" tathA una ko zrAvaka hone se anya yAga kA saMbhava hove hI nahIM isa vAste unhoM ne jinapUjA kI hai yahI bAta niHsaMzaya hai? 2. zrIsUyagaDAMgasUtra - niyukti - meM jinapratimA ko dekha kara Ardra kumAra pratibodha haA aura jaba taka dIkSA aMgIkAra nahIM kI taba taka usa kI pUjA kI aisA kathana hai| 3. zrIsamavAyAMgasUtra meM samavasaraNa ke adhikAra vAste kalpasUtra kI bhalAvaNA dI kitaneka besamajha, vAcanakalA se zUnya aura zAstrakAra ke abhiprAya se ajJa DhUMDhiye isa ThikAne katarka karate haiM ki "AtmArAmajI ne likhA hai ki siddhArtha rAjA ne pUjA kI yaha kathana AcArAMgasUtra meM hai so jhUTha hai, kyoMki AcArAMga meM yaha kathana nahI hai"| isa kA uttara - jo| Apa jhUThA hotA hai usa ko sArA jagat hI jhUThA pratIta hotA hai, kyoMki zrIAtmArAmajI ke pUrvokta lekhna meM tumhAre kahe mutAbika lekhA hI nahIM hai, una ke lekhna meM to siddhArtha rAjA ko zrAvaka siddha karane vAste zrIAcArAMgasUtrA kA pramANa diyA hai| - jo ki una ke "zrI AcArAMgasUtra meM siddhArtha rAjA ko zrIpArzvanAtha kA saMtAnIya zrAvaka kahA hai" isa lekha se jAhira hotA hai, aura pUjA ke vAste unhoM ne lAkha rUpaiye diye ityAdi jo varNana hai so zrIdazAzrutaskaMdha ke ATha meM adhyayana ke anusAra hai kyoMki unhoM ne "jAyea" yaha pATha likhA hai, so zrIdazAzrutaskaghasUtrA ke AThaveM adhyayanakalpasUtra meM khulAsA hai isa vAste tumhArA kahanA jhUTha hai, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 samyaktvazalyoddhAra hai, usa mutAbika zrIbRhatkalpasUtra ke bhASya meM samavasaraNa kA adhikAra vistAra se hai| usa meM likhA hai ki samavasaraNa meM pUrva sanmukha bhAva arihaMta birAjate haiM aura tIna dizA meM una ke pratibiMba arthAt sthApanA arihaMta birAjate haiN| 4. zrIThANAMgasUtra meM sthApanA satya kahI hai| 5. zrIbhagavatIsUtra meM tuMgIyA nagarI ke zrAvakoM ne jinapratimA pUjI usakA adhikAra hai| 6. zrIjJAtAsUtra meM draupadI ne jinapratimA kI satrahabhedI pUjA kI usa kA adhikAra hai| 7. zrIupAsakadazAMgasUtra meM AnaMdAdi daza zrAvakoMne jinapratimA vAMdI pUjI aisA adhikAra hai| 8. zrIpraznavyAkaraNasUtra meM sAdhu jinapratimA kI vaiyAvacca kare aise kahA hai| 9. zrIuvavAisUtra meM bahuta jinamaMdiroM kA adhikAra hai / 10. isI sUtra meM aMbaDa zrAvakane jinapratimA vAMdI pUjI aise kahA hai / 11. zrIrAyapaseNIsUtra meM sUryAbha devatA ne jinapratimA pUjI kahA hai / 12. isI sUtra meM citrasArathI tathA pradezIrAjA donoM zrAvakoM ne jinapratimA pUjI aise kahA hai| 13. zrIjIvAbhigamasUtra meM vijayadevatA Adi devatAoM ke jinapratimA ko pUjane kA adhikAra hai| 14. zrIjaMbUdvIpapannattIsUtra meM yamaka devatAdikoM ne pUjA kI hai| 15. zrIdazavaikAlikasUtra - niyukti - meM zrIzayyaMbhavasUri ke jinapratimA ko dekha kara pratibodha hone kA adhikAra hai| 16. zrIuttarAdhyayanasUtra - niyukti - dazaveM adhyayana meM zrIgautamasvAmI aSTApada tumane zrIAtmArAmajI kA Azaya samajhA hI nahIM hai, to bhI "tuSyaMtu durjanAH" isa nyAya se yadi tuma ko zrIAcArAMgakA hI pramANa lenA hai to lIjie, zrIAcArAMgasUtra meM bhI zrImahAvIrasvAmI ke janmavarNana meM yaha pATha hai "NivvattadasAhasi voktaMsi sucibhUtaMsi" jarA hRdayacakSu ko khola ke isa pATha kA bhAvArtha zocoge to mAlUma ho jAvegA ki siddhArtha rAjAne sthitipatikA meM kyA 2 kAma kare ? kyoMki isa ThikAne to zAstrakArane samuccaya hI varNana kiyA hai ki dazAhi kA sthitipati kA se nivRtta hoya pIche nAmasthApana kiyA to isa se siddha huA, ki isa ThikAne zAstrakArane sthitipatikA kA sUcana kiyA aura sthitipatikA kA khulAsA varNana zrIdazAzrutaskaMdha ke ATha meM adhyayana meM hai| isa se zAstrakAra kA yahI Azaya prakaTa hotA hai ki jaise zrIdazAzrutaskaMdha meM sthitipatikA kA khulAsA varNana zrImahAvIrasvAmI ke janmavarNana meM hai, vaise zrIAcArAMgasUtra meM bhI zrImahAvIrasvAmI ke janmavarNana meM jAna lenA to siddha huA ki zrIdazAzrutaskaMdhameM jaise siddhArtha rAjA kI kI pUjA kA varNana hai aise hI AcArAMgasUtra meM bhI hai| isa vAste zrIAtmArAmajI kA pUrvokta lekha satya hai| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 kI yAtrA karane ko gae aise kahA hai / / 17. isI sUtra ke 29 meM adhyayana meM "thaya thUi maMgala" meM thApanA ko vaMdanA kahI hai| 18. zrInaMdi sUtra meM vizAlA nagarI meM zrImunisuvratasvAmI kA mahAprabhAvika thUbha kahA hai| 19. zrIanuyogaddhArasUtra meM thApanA mAnanI kahI hai| 20. zrIAvazyakasUtra meM bharata cakravartIne jinamaMdira banavAyA usa kA adhikAra hai| 21. isI sUtra meM vaggura zrAvakane zrImallinAthajI kA maMdira banavAyA / 22. isI sUtra meM kahA hai ki phUloM se jinapUjA kare to saMsArakSaya hogaa| 23. isI sUtra meM kahA hai ki prabhAvatI zrAvikA (udAyana rAjA kI rAnI) ne jinamaMdira banavAyA tathA jinapratimA ke Age nATaka kiyA / 24. isI sUtra meM kahA hai ki zreNika rAjA ekasau ATha (108) sone ke java nitya naye banavA ke usakA jinapratimA ke Age svastika karatA thaa| 25. isI sUtra meM kahA hai ki sAdhu kAyotsarga meM jinapratimA kI pUjA kI anumodanA kre| 26. isI sUtra meM kahA hai ki sarva loka meM jo jinapratimA haiM una kI ArAdhanA nimitta sAdhu tathA zrAvaka kAyotsarga kare / 27. zrIvyavahArasUtra meM prathama uddeze jinapratimA ke Age AloyaNA karanI kahI hai| 28. zrImahAnizIthasUtra meM jinamaMdira banavAve to zrAvaka utkRSTA bArahaveM devaloka | paryaMta jAve aise kahA hai| 29. zrImahAkalpasUtra meM jinamaMdira meM sAdhu zrAvaka vaMdanA karane ko na jAve to prAyazcitta likhA hai| ___30. zrIjItakalpasUtra meM bhI prAyazcitta likhA hai| 31. zrIprathamAnuyoga meM aneka zrAvaka zrAvikAoM ne jinamaMdira banavAe tathA pUjA kI aisA adhikAra hai| ityAdi saiMkaDo ThikAne jinapratimA kI pUjA karane kA tathA jinamaMdira banavAne vagairaha kA khulAsA adhikAra hai / aura sarva sUtra dekha ke sAmAnya rUpa se vicAra karane se bhI mAlUma hotA hai ki cauthe Are meM jitane jinamaMdira the utane Ajakala nahIM haiN| kyoMki sUtroM meM jahAM jahAM zrAvakoM ke adhikAra hai vahAM vahAM "NhAyAkayabalikammA" arthAt snAna karake devapUjA kI aisA pratyakSa pATha hai / isa se sarva zrAvakoM ke ghara meM jinamaMdira the aura ve niraMtara pUjA karate the aise siddha hotA hai / tathA dazapUrvadhArI ke zrAvaka saMprati rAjA ne savA lAkha jinamaMdira aura savAkroDa jinabiMba banavAe haiM / jina meM se hajAroM jinamaMdira aura jinapratimA adyApi paryaMta vidyamAna haiM / ratalAma, nADola Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra | Adi nagaroM meM tathA zatruMjaya, giranArAdi tIrthoM meM bahuta ThikAne saMprati rAjA ke banavAe jinamaMdira dRSTigocara hote haiM / aura bhI aneka jinamaMdira hajAroM varSoM ke bane hue dikhalAI dete haiM, tathA AbUjI Upara vimalacaMdra tathA vastupAla tejapAla ke banavAe kroDoM rUpaiye kI lAgata ke jinamaMdira jina kI zobhA avarNanIya hai yadyapi vidyamAna haiN| | to bhI maMdamati jeThamala DhUMDhakane likhA hai ki "kisI zrAvaka ne jinapratimA pUjI nahIM hai"| to isa se yahI mAlUma hotA hai ki usa ke hRdayacakSu to nahIM the paraMtu dravya kA bhI | abhAva hI thA ! kyoMki isI kAraNa se usa ne pUrvokta sUtrapATha apanI dRSTi se dekhe nahIM hoMge / / / iti / / 136 | 27. sAvadyakaraNI bAbata : sattAisaveM praznottara meM jeThamala likhatA hai ki "sAvadyakaraNI meM jinAjJA nahIM hai" / yaha likhANa ekAMta hone se jeThamala ne ajJAnatA ke kAraNa kiyA ho aise mAlUma hotA hai| kyoMki sAvadya niravadya kI usa ko khabara hI nahIM thI / aise usa ke isa praznottara meM likhe 24 boloM se siddha hotA hai / jeThamala jisa 2 kArya meM hiMsA hotI ho una sarva | kAryoM ko sAvadyakaraNI meM ginatA hai paraMtu so jhUTha hai / kyoMki jinapUjAdi kucha kAryoM meM svarUpa se to hiMsA hai paraMtu jinAjJAnusAra hone se anubaMdhe dayA hI hai / paraMtu abhavya, jamAlimatI aura DhUMDhiye Adi jo dayA pAlate haiM, so svarUpe dayA hai paraMtu jinAjJA bAhira hone se anubaMdhe to hiMsA hI hai / isa vAste kucha dharmakAryo meM svarUpe hiMsA aura anubaMdhe dayA hai aura usa kA phala bhI dayA kA hI hotA hai tathA aise kArya meM jinezvara bhagavaMtane AjJA bhI dI hai| jina meM se kitaneka bola dRSTAMta tarIke likhate haiM / 1. zrIAcArAMgasUtra ke dUsare zrutaskaMdha ke IryA adhyayana meM likhA hai ki sAdhu khADe meM par3a jAve to ghAMsa velaDI tathA vRkSa ko pakar3a kara bAhira nikala Ave / 2. isI sUtra meM likhA hai ki sAdhu khaMDa zarkarA ke badala lUNa le AyA ho to vaha khA jAve, apane Apa na khAyA jAve to sAMbhogika ko bAMTa de / 3. isI sUtra meM likhA hai ki mArga meM nadI Ave to sAdhu isa taraha utare / 4. isI sUtra meM kahA hai ki sAdhu mRgapRcchAmeM jhUTha bole / 5. zrIsUyagaDAMgasUtra ke nava | jhUTha na bole, arthAt mRgapRcchA meM bole / adhyayana meM kahA hai ki mRgapRcchA ke binA sAdhu 6. zrIThANAMgasUtra ke pAMcaveM ThANe meM pAMca kAraNe sAdhu sAdhvI ko pakaDa leve aise kahA hai| una meM nadI meM bahatI sAdhvI ko sAdhu bAhira nikAle aise kahA hai / 7. zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai ki zrAvaka sAdhuko asUjhatA aura sacita cAra prakAra kA AhAra deve to alpa pApa aura bahata nirjarA kare / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 8. zrIuvavAisUtra meM kahA hai ki sAdhu ziSya kI parIkSA vAste doSa lagAve / 9. zrIuttarAdhyayanasUtra meM kahA hai ki sAdhu paDilehaNA kare usa meM avazya vAyukAya kI hiMsA hotI hai| 10. zrIbRhatkalpasUtra meM carabI kA lepa karanA kahA hai| 11. isI sUtra meM kAraNe sAdhvI ko pakaDanA kahA hai / ityAdi kitane hI kArya jina ko ekAMta pakSI hone se jeThamala DhUMDhaka sAvadha ginatA hai paraMtu inameM bhagavaMta kI AjJA hai / isa vAste karma kA baMdhana nahIM hai / / zrIAcArAMgasUtra ke cauthe adhyayana ke dUsare uddeza meM kahA hai ki dekhane meM Azrava kA kAraNa hai paraMtu zuddha pariNAma se nirjarA hotI hai, aura dekhane meM saMvara kA kAraNa hai paraMtu azuddha pariNAma se karma kA baMdhana hotA hai / tathA samyagdRSTi zrAvakoM ne puNyaprApti ke nimitta kitaneka kArya kiye haiM, jina meM svarUpe hiMsA hai paraMtu anubaMdhe dayA hai, aura una ko phala bhI dayA kA hI prApta huA hai| aise adhikArasUtroM meM bahuta haiM jina meM se kucha ke adhikAra likhate haiN| 1. zrIjJAtAsUtra meM kahA hai ki subuddhi pradhAna ne rAjA ke samajhAne vAste gaMdI | khAI kA pAnI zuddha kiyA / / 2. zrImallinAthajIne 6 rAjA ke pratibodha ne vAste mohanaghara karAyA / 3. unhoM ne hI 6 rAjAoM kA apane Upara kA moha haTAne vAste apane svarUpa jaisI putalI meM pratidina AhAra ke grAsa gire jisase una meM hajAroM trasa jIvoM kI utpatti aura vinAza huA / 4. uvavAisUtra meM koNika rAjA ne bhagavAn kI bhakti vAste bahuta ADaMbara kiyaa| 5. koNika rAjA ne roja bhagavaMta kI khabara maMgavAne vAste AdamiyoM kI DAka baaNdhii| 6. pradezI rAjA ne dAnazAlA maMDAI / jisa meM kaI prakAra kA AraMbha thA / paraMtu kezIkumAra ne usakA niSedha nahIM kiyA, kiMtu kahA ki he rAjan ! pUrva manojJa ho ke aba amanojJa nahIM honaa| 7. pradezI rAjA ne kezIgaNadhara ko kahA ki he svAmin ! kala ko maiM samagra apanI Rddhi aura ADaMbara ke sAtha Akara Apako vaMdanA karuMgA, aura vaise hI kiyA, paraMtu kezIgaNadhara ne niSedha nahIM kiyaa| 8. citrasArathI ne pradezI rAjA ko pratibodha karAne vAste zrIkezIgaNadhara ke pAsa le jAne vAste rathaghoDe dauDAye / 9. sUryAbha devatA ne jinabhakti ke vAste bhagavaMta ke samIpa nATaka kiyaa| 10. draupadI ne jinapratimA kI satraha bhedI pUjA kI / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 maMdamati jeThamala ne isa praznottara meM jo jo bola likhe haiM una meM 'apanI icchA' aisA zabda una kAryoM ko jinAjJA vinA ke siddha karane vAste likhA hai; paraMtu unameM se bahuta kRtya to punyaprApti ke nimitta hI kiye haiM / jinameM se kucha kAraNa sahita nIce likhe jAte haiM / samyaktvazalyoddhAra 1. koNika rAjA ne prabhu kI badhAI meM nitya prati sADhe bAraha hajAra rUpaiye diye so jinabhakti ke vAste / 2. aneka rAjAoM ne tathA zrAvakoM ne dIkSAmahotsava kiye so jainazAsana kI prabhAvanA vAste / 3. zrIkRSNamahArAjAne dIkSA kI dalAlI vAste dvArikA meM paDaha pherayA so dharma kI vRddhivAste / 4. iMdra tathA devatAdi ne jinajanmamahotsava kiyA so dharmaprApti ke vAste aisA zrIjaMbadvIpapannattIsUtra kA kathana hai / 5. devatA naMdIzvara dvIpa meM aThThAImahotsava karate haiM so dharmaprApti ke vAste / 6. jaMghAcAraNa tathA vidyAcAraNa labdhi phorate haiM so jinapratimA ke vAMdane vAste / 7. zaMkha zrAvaka ne sadharmIvAtsalya kiyA so samyaktva kI zuddhi ke vAste / isa mutAbika adyApiparyaMta sadharmIvAtsalya kA rivAja calatA hai, bahuta puNyavaMta zrAvaka sadharmI kI bhakti aneka prakAra se karate haiM / yadi jeThamala isa kA arthAt sadharmIvAtsalya karane kA niSedha karatA hai aura likhatA hai ki isa | kArya meM usa kI icchA hai, jinAjJA nahIM hai to DhUMDhiye apane sadharmI ko jimAte haiM, saMvatsarI kA pAraNA karAte haiM, pUjya kI tithi meM posaha karake apane sadharmI ko jimAte haiM / ina meM jeThamala aura DhUMDhiye sAdhu pApa mAnate hoge, kyoMki ina kAryoM meM hiMsA jarUra hotI hai / jaba aise kArya meM pApa mAnate haiM to DhUMDhiye terApaMthI - bhIkhama ke bhAI bana ke yaha kArya kisa vAste | karate haiM ? kyA naraka meM jAne vAste karate haiM ? 8. tetalI pradhAna ko poTTIla devatA ne samajhAyA so dharma ke vAste / 9. tIrthaMkara bhagavaMta ne varSIdAna diyA so puNyadAna dharma prakaTa karane vAste / 10. devatA jinapratimA tathA jinadADhA pUjate haiM so mokSaphala vAste / 11. udAyana rAjA baDe ADaMbara se bhagavaMta ko vaMdanA karane vAste gayA so puNyaprApti vAste / ityAdi aneka kArya samyagdRSTiyoM ne kiye haiM / jina meM mahApuNyaprApti aura tIrthaMkara | kI AjJA bhI hai / yadi jeThamala ekAMta dayA se hI dharma mAnatA hai to zrIbhagavatIsUtra ke nava meM zataka meM kahA hai ki jamAli ne zuddha cAritra pAlA hai / eka makkhI kI pAMkha bhI nahIM dukhAI hai / paraMtu prabhu kA eka hI vacana utthApane se usa ko ahiMsA ke phala Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 kI prApti nahIM huii| kiMtu hiMsA ke phala kI prApti huI / isa vAste yaha samajhanA, ki | jinAjJA vinA kI dayA to svarUpe dayA hai, paraMtu anubaMdhe to hiMsA hI hai, aura isI | vAste jamAli kI dayA sAphalyatA ko prApta nahIM huI / to are DhUMDhiyoM ! usa sarIkhI | dayA tuma se palatI nahIM hai, mAtra dayA dayA mukha se pukArate ho / paraMtu dayA kyA hai so nahIM jAnate ho, aura bhagavaMta ke vacana to aneka hI lopate ho / isa vAste tumhArA nistAra kaise hogA so vicAra lenA ? // iti // 28. dravyanikSepA vaMdanIya hai isa bAbata : aThThAisa meM praznottara meM "dravyanikSepA vaMdanIya nahIM hai" aise siddha karane vAste jeThamala likhatA hai ki "caubIsatthe meM jo dravya jina ko vaMdanA hotI ho to vaha to cAroM gatiyoM meM aviratI apaccakkhANI haiM, una ko vaMdanA kaise hove ?" / uttara zrI RSabhadeva ke samaya meM sAdhu caubIsatthA karate the / usa meM dravyatIrthaMkara teisa ko | tIrthaMkara kI bhAvAvasthA kA Aropa karake vaMdanA karate the / paraMtu cAroM gati meM jisa | avasthA meM the usa avasthA ko vaMdanA nahIM karate the / jeThamala likhatA hai ki "pahile ho cUke tIrthaMkaroM ke samaya meM caubIsatthA kahane vakta jitane tIrthaMkara ho gaye aura jo vidyamAna the utane tIrthaMkaroM kI stuti vaMdanA karate the"| | jeThamala kA yaha likhanA mithyA hai| kyoMki caubIsatthe meM varttamAna caubIsI ke caubIsa | tIrthaMkara ke badale kama tIrthaMkara ko vaMdanA kare aisA kathana kisI bhI jainazAstra meM nahIM hai / jeThamala likhatA hai, ki zrIanuyogaddhArasUtra meM Avazyaka ke 6 adhyayana kahe haiM / una meM dUsarA adhyayana utkIrttanA nAmA hai to utkIrttanA nAma stuti vaMdanA karane kA hai so kisa kA utkIrtana karanA ? isake uttara meM caubIsatthA arthAt caubIsa tIrthaMkara kA karanA aise samajhanA, paraMtu jeThe ajJAnI ke likhe mutAbika caubIsa kA mela nahIM hai aise nahIM samajhanA, kyoMki caubIsa na ho to caubIsatthA na kahA jAve / Upara likhI bAta meM dRSTAMta tarIke jeThamala likhatA hai ki "zrImahAvideha meM eka tIrthaMkara kI stuti kare caubIsatthA hotA hai" yaha likhanA jeThamala kA bilakula hI | akala binA kA hai, kyoMki isa mutAbika kisI bhI jainasiddhAMta meM nahIM kahA hai / | aura mahAvideha meM cauvIsatthA bhI nahIM hai / kyoMki vahAM to jaba sAdhu ko doSa lage taba paDikkamate haiM / isa se jeThamala kA lekha svamatikalpanA kA hai paraMtu zAstrokta nahIM aise siddha hotA hai / isa bAbata bArahaveM praznottara meM khulAsA likha ke dravyanikSepA | vaMdanIya siddha kiyA hai / / / iti / / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 29. sthApanA nikSepA vaMdanIya hai isa bAbata : 29 ve praznottara meM jeThamalane sthApanA nikSepA vaMdanIya nahIM, aise siddha karane vAste kitanIka mithyA kuyuktiyAM likhI haiM / Adya meM zrIdazavaikAlikasUtra kI gAthA likhI hai paraMtu usa gAthA se to sthApanA | nikSepA acchI taraha siddha hotA hai, yata saMghaTTaittA kAeNaM ahavA uvahiNAmavi / khameha avarAhaM me vaeja na puNottiya / / 18 / / artha- kAyA se saMghaTTA ho tathA upadhi kA saMghaTThA ho to ziSya kahe merA aparAdha kSamo aura dUsarI bAra saMghaTTAdi aparAdha nahIM karUMgA aise kahe / isa gAthA ke artha se prakaTa siddha hotA hai ki guru ke vastrAdi tathA pATAdika ke saMghaTTe karane se pApa / yahAM yadyapi pATAdika ajIva hai to bhI yaha AcArya ke haiM / isa vAste ina kI AzAtanA TAlanI isase sthApanA nikSepA siddha hotA hai / isa vAste | jeThamala kI kalpanA mithyA hai / kyoMki jinapratimA jinavara arthAt tIrthaMkara kI kahAtI hai, aura vastrAdi upadhi guru mahArAja kI kahI jAtI hai / isa vAste ina donoM kI jo bhakti karanI so devaguru kI hI bhakti hai, aura ina kI jo AzAtanA karanI so | devaguru kI AzAtanA hai| isa se sthApanA mAnanI tathA pUjanI satya siddha hotI hai / jeThamala likhatA hai ki "upakaraNa prayoga pariNamyA dravya hai" so mahAmithyA hai / upakaraNa kA prayoga pariNamyA pudgala kisI bhI jainazAstra meM nahIM kahA hai, paraMtu usa ko to mIsA pudgala kahA hai| isa vAste mAlUma hotA he ki jeThamala ko jainazAstra kI kucha bhI khabara nahIM thI / aura jeThamala likhatA hai ki "jisa pRthvI zilApaTTa Upara baiTha ke bhagavaMtane upadeza kiyA hai usI zilApaTTa Upara baiTha ke gautama sudharmAsvAmI pramukha ne upadeza kiyA hai" uttara aisA kathana kisI bhI jainasiddhAMta meM nahIM hai / isa | vAste jeThamala DhUMDhaka mahAmRpAvAdI siddha hotA hai / samyaktvazalyoddhAra jeThamala guru ke caraNa bAbata kuyukti likhake apanA mata siddha karanA cAhatA hai, paraMtu so mithyA hai / kyoMki guru ke caraNa kI raja bhI pUjane yogya hai to dharatI Upara |paDe guru ke caraNoM kA to kyA hI kahanA ? kitaneka DhUMDhiye apane guru ke caraNoMkI raja mastakoM para caDhAte haiM, aura jeThA to unake sAtha bhI nahIM milatA hai / to isa se yahI siddha hotA hai ki yaha koI mahAdurbhavI thA / isa praznottara ke aMta meM kitaneka anucita vacana likha ke jeThe ne gurumahArAja kI AzAtanA kI hai, so usa ne sasArasamudra meM rulane kA eka adhika sAdhana paidA kiyA hai| bArahaveM praznottara meM isa bAbata vizeSa khulAsA karake sthApanA nikSepA vaMdanIya siddha kIyA hai / isa vAste yahAM adhika nahIM likhate haiM / / / iti / / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. zAsana ke pratyanIka ko zikSA denI isa bAbata : I tIsaveM praznottara meM jeThamala ne likhA hai ki "dharmaaparAdhI ko mArane se lAbha hai| aisA jainadharmI kahate haiM" / jeThe kA yaha lekha mithyA hai / kyoMki jainamata ke kisI bhI | zAstra meM aise nahIM likhA hai ki dharmaaparAdhI ko mArane se lAbha hai / paraMtu jainazAstra meM aise to likhA hai ki jo duSTa puruSa jinazAsana kA uccheda karane vAste, jinapratimA tathA jinamaMdira ke khaMDana karane vAste munimahArAja ke ghAta karane vAste tathA sAdhvI ke zIlabhaMga karane vAste udyata ho, usa anucita kAma karane vAle ko prathama to sAdhu | upadeza dekara zAMta kare, yadi vaha puruSa lobhI ho to usa ko zrAvakajana dhana dekara haTAve, jaba kisI taraha bhI na mAne to jisa taraha usakA nivAraNa ho usI taraha kare / | jo kahA hai zrIvIrajinahastadIkSita dharmadAsa gaNikRta graMtha meM - tathA hi sAhUNa ceiyANaya paDiNIyaM taha avaNNavAyaM ca jiNa pavayaNassa ahiyaM savvatthAmeNa vArei / / 241 || aura gurvAdi ke aparAdhi kA nivAraNa karanA so vaiyAvacca hai, so zrIuttarAdhyayanasUtra meM zrIharikezI muni ne kahA hai tathAhi puvviM ca iNhiM ca aNAgayaM ca maNappadoso na me atthi koI / jakkhA hu veyAvaDiyaM kareMti tamhA hu ee nihayA kumArA / / 31 / / isa kAvya ke tIsare tathA cauthe pAda meM harikezImuni ne kahA hai ki yakSa merI veyAvacca karatA hai, usa ne merI veyAvacca ke vAste kumAroM ko hanA hai 1 - 141 - isa bAbata jeThamala likhatA hai ki "harikezImuni chadmastha cAra bhASA kA bolne| vAlA thaa| usakA vacana pramANa nahIM aise vacana puNyahIna mithyAdRSTi ke vinA anya kauna likhe yA bole ? baDA Azcarya hai ki sUtrakAra jisa kI mahimA aura guNavarNana karate haiM, jina ko pAMca samiti aura tIna gupti sahita likhate haiM, aise mahAmuni kA vacana pramANa nahIM aise jeThA likhatA hai ! paraMtu aise lekha se jeThamala kumati kA vacana kisI bhI mArgAnusArI ko mAnya karane yogya nahIM hai aise siddha hotA hai / jeThamala likhatA hai ki "guru ko bAdhAkArI jU, lIkha, mAgaNu Adi bahuta sUkSma | jIva bhI hote haiM to una kA bhI nirAkaraNa karanA cAhiye" uttara-beakala jeThe kA yaha likhanA mithyA hai, kyoMki vaha jIva kucha dveSabuddhi se sAdhu ko azAtA paidA nahIM karate haiM, paraMtu unakA jAtisvabhAva hI aisA hai, aura isa se gurumahArAja ko kucha | vizeSa azAtA hone kA bhI sabhava nahIM hai / isa vAste ina ke nivAraNa kI bhI kucha jarUrata nahIM hai| paraMtu pUrvokta duSTa puruSoM ke nivAraNa kI to avazya jarUrata hai / jeThamala sarIkhe baakala rikhoM ke aise lekha tathA upadeza se yaha to nizcaya hotA hai Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 samyaktvazalyoddhAra | ki unakI AryA arthAt DhUMDhinI sAdhvI kA koI zIlakhaMDana kare athavA DhUMDhiye | sAdhuoM ko koI prahAra kare yAvat maraNAMtakaSTa deve to bhI akala ke duzmana DhUMDhiye | zrAvaka usa kArya karane vAle ko aparAdhI na gine, zikSA na kareM, aura usa kA kisI prakAra nivAraNa bhI na kareM / isa se DhUMDhiye terApaMthI bhIkhama ke bhAI haiM aisA jeThamala hI siddha kara detA hai kyoMki usa kI zraddhA una jaisI hI hai / yahAM satya ke khAtara mAlUma | karanA cAhate haiM ki kitaneka DhUMDhiyoM kI zraddhA pUrvokta jeThe sadRza nahIM hai, kyoMki ve | to dharma ke pratyanIka kA nivAraNa karanA cAhiye aise samajhate haiM / isa vAste jeThe kI | zraddhA samasta jainazAstroM se viparIta hai itanA hI nahIM balki DhUMDhiyoM se bhI viparIta hai / isa bAbata jeThe ne likhA hai "jo aisI bhakti karane kA jinazAsana meM kahA ho to do sAdhuoM ko jalAne vAlA gozAlA jItA kyoM jAve ? uttara - yaha mUDha itanA bhI nahIM samajhatA ki usa samaya vIra bhagavAna pratyakSa virAjate the, aura unhoM ne bhAvI bhAva | aisA hI dekhA thA / isa vAste aisI aisI kutarke karanA so mahA mithyAdRSTi anaMta saMsArI kA kAma hai / 11 isa praznottara ke aMta meM jeThene zrIAcArAMgasUtra kA pATha likhA hai jisa kA bhAvArtha yaha hai ki sAdhu ko koI upasarga kare to sAdhu usa kA ghAta na ciMte / so yaha bAta to hama bhI maMjUra karate haiM / kyoMki pUrvokta pATha meM kahe mutAbika harikezI muni ne apane | mana meM brAhmaNoM ke putra kI thoDI bhI ghAta ciMtavana nahIM kI thI / aura sAdhu ko apane vAste pariSaha sahane kA to dharma hI hai, paraMtu jo koI zAsana ko upadrava kare to sAdhu | tathA zrAvaka jinAjJApUrvaka yathAzakti usa ke nivAraNa karane meM hI udyukta ho / / iti / / 31. bIsa viharamAna ke nAma bAbata : DhUMDhiyoM ke mAne battIsa sUtroM meM bIsa virahamAna ke nAma kisI ThikAne bhI nahIM haiM / paraMtu DhUMDhiye mAnate haiM so kisa zAstrAnusAra ? isa prazna ke uttara meM jeThamala DhUMDhaka | likhatA hai ki "tuma kahate ho vahI bIsa nAma haiM aisA nizcaya mAlUma nahIM hotA hai, kyoMki zrIvipAkasUtra meM kahA hai ki bhadranaMdI kumAra ne pUrvabhava meM mahAvideha kSetra meM puNDaragiNI nagarI meM jugabAhujina ko pratilAbhA, aura tuma to puMDaragiNI nagarI meM | zrIsImaMdharasvAmI kahate hai so kaise milegA ?" uttara - zrIsImaMdharasvAmI puSkalAvatI | vijaya meM puMDaragiNI nagarI meM janme haiM so satya hai, paraMtu jisa vijaya meM jugayahu jina | vicarate haiM usa vijaya meM kyA puMDaragiNI nAmA nagarI nahIM hogI ? eka mAna kI bahuta jaise kAThiyAvADa sarIkhe choTese prAMta ( sUbA) meM bhI eka to vaise deza meM judI judI vijaya meM eka nAma kI kaI Azcarya nahIM hai / isa vAste jeThamalajI kI kI kuyukti | nagariyAM eka deza meM hotI haiM | nAma ke bahuta zahara vidyamAna nagariyAM ho to isa meM kucha Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 jhUThI hai, aura jainazAstrAnusAra bIsa viharamAna ke nAma kahalAte haiM so sacce haiM / yadi jeThA hAla meM kahalAte bIsa nAma sacce nahIM mAnatA hai to kauna se bIsa nAma sacce haiM ? aura ve kyoM nahIM likhe ? becArA kahAM se likhe ? phakta jinapratimA ke dveSa se hI sarva zAstra utthApe una meM virahamAna kI bAta bhI gaI to aba likhe kahAM se ? jaba bolane kA koI ThikAnA na rahA to sacce nAma ko khoTe ThaharAne ke vAste dhuyeM kI muThThiyAM bharI haiM / paraMtu isa se usake jhUThe paMtha kI kucha siddhi nahIM huI haiM, aura hone kI bhI nahIM hai| tathA DhaMDhiye battIsa satroM meM jo bAta nahIM hai so to mAnate hI nahIM haiN| to yaha bAta bhI una ko mAnanI na caahiye| matalaba yaha ki bIsa virahamAna bhI nahIM mAnane cAhiye / paraMtu ulaTe kitaneka DhUMDhiye bIsa virahamAna kI stuti karate haiM, yugma (kAvya) banAte haiM, paraMtu kisa ke AdhAra se banAte haiM isake javAba meM una ke pAsa kucha bhI sAdhana nahIM hai| ___ aMta meM jeThamala ne likhA hai ki "isa bAta meM hamArA kucha bhI pakSapAta nahIM hai" yaha lekha usa ne aisA likhA hai ki jaba koI hathiyAra hAtha meM nahIM rahA, donoM hAtha nIce paDa gaye taba zaraNa Ane vAste jI jI karatA hai paraMtu yaha usa ne mAyAjAla kA phaMda racA hai| 32. caityazabda kA artha sAdhu tathA jJAna nahIM isa bAbata : battIsaveM praznottara kI Adi meM caitya zabda kA artha sAdhu ThaharAne vAste jeThamalane bola likhe haiM so sarva jhaThe haiN| kyoMki caitya zabda kA artha satroM meM kisI ThikAne bhI sAdhu nahIM kahA haiM / caubIsa hI boloM meM jeThe ne caitya zabda kA artha "devayaM ceiyaM" isa pATha ke artha meM sAdhu aura arihaMta aisA kiyA hai, paraMtu ye donoM hI artha khoTe haiN| kisI bhI sUtra kI TIkA meM athavA Tabbe meM aisA artha nahIM kiyA hai| usa kA artha to iSTadeva jo arihaMta usa kI pratimA kI taraha "pajuvAsAmi" arthAt sevA karUM aisA kiyA hai| paraMtu kitaneka DhUMDhiyoM ne haDatAla se meTa ke navIna kitaneka pustakoM meM jo mana mAnA so artha likha diyA hai, isa vAste vaha mAnane yogya nahIM hai| kisI koSa meM bhI caitya zabda kA artha sAdhu nahIM kiyA hai aura tIrthaMkara bhI nahIM kiyA hai / koSa meM to "caityaM jinaukastaviMbaM caityo jinasabhAtaru"1 arthAt jinamaMdira aura jinapratimA ko 'caitya" kahA hai aura cautarebandha vRkSa kA nAma 'caitya' kahA hai| ina ke uparAMta aura kisI vastu kA nAma caitya nahIM kahA hai / tathA teisaveM aura caubIsa meM bola meM AnaMda tathA aMbaDa kA adhikAra phirA kara likhA hai / usa bAbata solahaveM tathA satrahaveM nazna meM hama lina Ae haiM / DhUMDhiye caitya zabda kA artha sAdhu kahate haiM paraMtu sUtra meM to kisI ThikAne bhI sAdhu ko caitya kaha kara nahIM bulAyA hai / "niggaMthANa vA niggathiNa vA" aise kahA hai, "sAhu vA sAhuNI vA" aise kahA hai, aura "bhikkhu 1 abhidhAna ciMtAmaNi - kalikAla sarvajJa zrI hemacandrAcAyajI kRta Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra vA bhikkhuNI vA" aise bhI kahA hai, paraMtu "caityaM vA caityAni vA" aise to eka ThikAne bhI nahIM likhA hai / tathA yadi caitya zabda kA artha sAdhu ho to so caitya zabda strIliMga meM to bolA hI nahIM jAtA hai to sAdhvI ko kyA kahanA ? 144 tathA zrImahAvIrasvAmI ke caudaha hajAra sAdhu sUtra meM kahe haiM paraMtu caudaha hajAra caitya nahIM kahe / zrIRSabhadevasvAmI ke caurAsI hajAra sAdhu kahe paraMtu caurAsI hajAra caitya nahIM | kahe / kezIgaNadhara kA pAMca sau sAdhu kA parivAra kahA paraMtu caitya kA parivAra nahIM khaa| isI taraha sUtroM meM aneka ThikAne AcArya ke sAtha itane sAdhu vicarate haiM aise to kahA hai | paraMtu kisI ThikAne itane caitya vicarate haiM aise nahIM kahA hai| phakta DhUMDhiye svamatikalpanA se hI caitya zabda kA artha sAdhu karate haiM paraMtu so jhUThA hai / 1 aura jeThe ne jisa jisa bola meM caitya zabda kA artha sAdhu kiyA hai so artha phakta zabda se yathArtha artha jAnane vAle puruSa dekheMge to mAlUma ho jAvegA ki usakA kiyaa| artha vibhakti sahita vAkyayojanA meM kisI rIti se bhI nahIM milatA hai / tathA jaba sarvatra "devayaM ceiyaM" kA artha sAdhu athavA tIrthaMkara ThaharAtA hai to zrIbhagavatIsUtra meM | dADhA ke adhikAra meM bhagavaMtane gautamasvAmI ko kahA ki jina dADhA devatA ko pUjane | yogya haiM yAvat "devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi aisA pATha hai usa ThikAne DhUMDhiye "ceiya" zabda kA kyA artha kareMge; yadi 'sAdhu artha kareMge to yaha upamA dADhA ke sAtha aghaTita hai aura yadi 'tIrthaMkara aisA artha kareMge to dADhA tIrthaMkara samAna sevA karane yogya hogI / jo ki dADhA tIrthakara kI hone se una ke samAna sevA ke lAyaka hai tathApi usa | ThikAne to dAThA jina pratimA ke samAna sevA karane yogya kahI haiM / isa vAste 'ceiyaM' zabda kA artha pUrvokta hamAre kathana mutAbika satya hai / kyoMki pUrvAcAryoM ne yahI artha kiyA hai / 25 se 29 taka pAMca boloM meM caitya zabda kA artha jJAna ThaharAne vAste jeThamala ne kuyuktiyAM kI haiM / paraMtu so mithyA haiM, kyoMki sUtra meM jJAna ko caitya nahIM kahA hai / zrInaMdisUtrAdi jisa jisa sUtra meM jJAna kA adhikAra hai vahAM sarvatra jJAnArtha vAcaka "nANa" zabda likhA hai| jaise "nANaM paMcavihaM paNNattaM aise kahA hai paraMtu "ceiya paMcavihaM paNNatta" aise nahIM kahA hai| tathA sUtroM meM jahAM jahAM jJAnI munimahArAjA kA adhikAra hai vahAM vahAM "mainANI, suanANI, ohInANI, maNapajavaNANI, kevalanANI" aise kahA hai / paraMtu eka ThikAne bhI "maicaityI, suacaityI, ohIcaityI, maNapajavacaityI, kevalacaityI" aise nahIM kahA hai / tathA jahAM jahAM bhagavaMta ko tathA sAdhuoM ko avadhijJAna, manaparyyavajJAna, paramAvadhijJAna, tathA kevalajJAna utpanna hone kA adhikAra hai, vahAM vahAM jJAna utpanna huA aise to kahA hai| paraMtu avadhi caitya utpanna huA, manaparyatra caitya utpanna huA, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA kevala caitya utpanna huA, ityAdi kisI ThikAne bhI nahIM kahA hai / aura samyagdRSTi zrAvaka pramukha ko jAtismaraNajJAna tathA avadhijJAna utpanna hone kA | adhikAra sUtra meM jahAM jahAM hai vahAM vahAM bhI amuka jJAna utpanna huA aise to kahA hai| paraMtu jAtismaraNa caitya paidA huA, avadhi caitya pedA huA aise nahIM kahA hai / ityaadi| | aneka prakAra se yahI siddha hotA hai ki sUtroM meM kisI ThikAne bhI jJAna ko caitya nahIM kahA hai / isa vAste jeThe kA kathana mithyA hai / caitya zabda kA artha jJAna ThaharA vAste jo bola likhe haiM una ko punaH vistArapUrvaka likhane se mAlUma hotA hai ki 26 | veM bola meM jaMghAcAraNa muni ke adhikAra meM 'ceiyAiM vaMdittae aisA zabda hai / usa kA | artha jeThamala ne vItarAga ko vaMdanA kI aisA kiyA hai so khoTA hai, vItarAga kI pratimA ko jaMghAcAraNane vaMdanA kI yaha artha saccA hai / isa bAbata paMdrahaveM praznottara meM khulAsA likhA gayA hai| 545 27 veM bola meM jeThamala ne camareMdra ke alAve meM "arihaMte vA arihaMta ceiyANi vA" aura "aNagAre vA" aisA pATha hai / aise likhA hai isa pATha se to pratyakSa "ceiyaM" zabda kA artha 'pratimA' siddha hotA hai / kyoMki isa pATha meM sAdhu bhI jude kahe haiM, aura arihaMta bhI jude kahe haiM, tathA 'ceiya' arthAt jinapratimA bhI judI kahI hai, isa vAste isa adhikAra meM anya koI bhI artha nahIM ho saktA hai / tathApi jeThe ne tInoM hI boloM kA artha akele arihaMta hI jAnanA aisA kiyA hai so usakI mUrkhatA kI nizAnI hai / | koI sAmAnya manuSya phakta zabdArtha ke jAnane vAlA bhI kaha sakatA hai ki ina tInoM | boloM kA artha akele arihaMta aisA karanevAlA koI mUrkhaziromaNi hI hogA / jeThamalajI likhate haiM ki "pUrvokta pATha meM caitya zabda se jinapratimA ho aura usa kA zaraNa lekara camareMdra sudharmA devaloka taka jA sakatA ho to tIrache lokameM dvIpasamudra meM zAzvatI pratimA thI / Urdhvaloka meM meruparvata Upara tathA sudharmA vimAna meM siddhAyatana meM najadIka zAzvatI pratimA thI to jaba zakreMdrane usa ke ( camareMdra ke Upara vajra chor3A taba vaha jinapratimA ke zaraNe nahIM gayA aura mahAvIrasvAmI ke zaraNe kyoM AyA ? " / isa kA uttara jeThamalane bhadrika jIvoM ko phaMsAne vAste yaha prazna jAlarUpa gUMthA hai / | paraMtu isa kA javAba to pratyakSa hai ki jisakA zaraNa lekara gayA ho usI kI zaraNa | pIchA Ave / camareMdra zrImahAvIra svAmI kA zaraNa lekara gayA thA / isa vAste pIchA una ke zaraNa AyA hai / jeThamala ke kathana kA Azaya aisA hai ki "usa ke Ate hue | rAste meM bahuta zAzvatI pratimA aura siddhAyatana the to bhI camareMdra una ke zaraNa nahIM gayA / isa vAste caitya zabda kA artha janapratimA nahIM aura usa kA zaraNa bhI nahIM" / vAha re mUkhazaromaNi ! rAste meM jinaNAtamA thI, una ke zaraNa camareMdra nahIM gayA paraMtu rAste meM | zrIsImaMdhara svAmI tathA anya vihAna vicarate the| unake zaraNa bhI camareMdra nahIM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 samyaktvazalyoddhAra gayA / taba to jeThe ke aura anya DhUMDhiyoM ke kahe mutAbika virahamAna tIrthaMkara bhI usako zaraNa karane yogya nahIM hoge ! samajhane kI to bAta yaha hai ki arihaMta kI zaraNa lekara gayA ho to arihaMta ke samIpa pIchA A jAve / arihaMta kI pratimA kI zaraNa lekara gayA ho to arihaMta kI pratimA ke samIpa A jAve / aura bhAvitAtmA aNagAra kI zaraNa lekara gayA ho to usake samIpa A jAve / isa vAste siddha hotA hai ki jeThene jinapratimA ke niSedha karane vAste jhUThe artha karane kA hI vyApAra calAyA hai / tathA jeThe kI akala kA namUnA dekho ki isa adhikAra meM to bahuta ThikAne siddhAyatana haiM / aura una meM zAzvatI jinapratimA haiM, aise kabUla karatA hai, aura pUrvokta nava meM praznottara meM to siddhAyatana hI nahIM haiM aise kahatA hai / aphasosa ! 28 veM bola meM "vana ko bhI caitya kahA hai" aise jeThamala likhatA hai| uttara - jisa vana meM yakSAdika kA maMdira hotA hai, usI vana ko sUtroM meM caitya kahA hai, anya vana ko sUtroM meM kisI ThikAne bhI caitya nahIM kahA hai| isase bhI caitya zabda kA jJAna artha nahIM hotA hai| ___ 29 veM bola meM jeThamalajI likhate haiM ki "yakSa ko bhI caitya kahA hai"| uttara - yaha lekha bhI mithyA hai, ki sUtra meM kisI ThikAne bhI yakSa ko caitya nahIM kahA hai / yadi kahA ho to apane mana kI sthApanA karane kI icchA vAle puruSa ko satrapATha likha kara usa kA sthApana karanA cAhiye / paraMtu jeThamalajI ne sUtrapATha likhe binA jo mana meM AyA so likha diyA hai| 30 tathA 31 veM bola meM durmati jeThA likhatA hai, ki "AraMbha ke ThikAne to caitya zabda kA artha pratimA bhI hotA hai" uttara - AhA ! kaisI dveSabuddhi ! ! ki jisa jisa ThikAne jinapratimA kI bhakti, vaMdanA tathA stuti vagairaha ke adhikAra sUtroM meM pratyakSa haiM| usa usa ThikAne to caitya zabda kA artha pratimA nahIM aise kahatA hai , aura AraMbha ke sthAnameM caitya arthAt pratimA ThaharAtA hai / yaha to niHkevala jinapratimA prati dveSa darzAne vAste hI usakI jabAna Upara kharja (khujalI) huI hogI aise mAlUma hotA hai| kyoMki jina tIna bAtoM meM caitya zabda kA artha pratimA ThaharAtA hai una tInoM bAtoM kA pratyuttara prathama vistAra se likhA gayA hai| 32 veM bola meM caitya zabda kA artha pratimA hai aise jeThamalane maMjUra kiyA hai / so isa bAta meM bhI usane kapaTa kiyA hai / isa liye aisI bAtoM meM likhAna karake nikammA graMtha baDhAnA ayogya jAna kara kucha bhI nahIM likhate haiM / pUrvokta sarva hakIkata dhyAna meM lekara niSpakSapAtI hokara jo vicAra karegA usako nizcaya ho jAvegA ki DhUMDhiye caitya zabda kA artha sAdhu aura jJAna ThaharAte haiM so mithyA hai| / ti / / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 33. jinapratimA pUjane ke phala sUtroM meM kahe haiM isa bAbata : __ 33 veM praznottara meM jeThamala likhatA hai ki "sUtroM meM daza sAmAcArI, tA, saMyama, veyAvaJca vagairaha dharmakaraNI ke to phala kahe haiM / paraMtu jinapratimA ko vaMdana pUjana karane kA phala satroM meM nahIM kahA hai" uttara - jeThamala kA yaha likhanA bilakala asatya hai / sUtroM meM jina pratimA ko vaMdana pUjana karane kA phala bahata ThikAne kahA hai / nArthakara bhagavaMta ko vaMdana pUjana karane se jisa phalakI prApti hotA hai usI phalakA prApi jina pratimA ke vaMdana pUjanase hotI hai / kyoMki jinapratimA jinavara tayAra tathA pratimA dvArA tIrthaMkara bhagavaMta kI hI pUjA hotI hai / isa taraha jinapratimA kA bhakti karane se phalaprApti ke dRSTAMta sUtroM meM rahata haiM, jina meM se kitaneka yahA~ likhate haiM : 1. zrIjinapratimA kI ..ma se zrIzAMtinAthajI ke jIvane tIrthaMkara gotra bAMdhA, | yaha kathana prathamAnuyoga meM hai| 2. zrIjina pratimA kI pUjA karane se samyaktva zuddha hotI hai, yaha kathana zrIAcArAMga kI niyukti meM hai / 3. "thaya thUiya maMgala" arthAta sthApanA kI stuti karane se jIva sulabhabodhI hotA hai| yaha kathana zrIuttarAdhyayanasUtra meM hai / 4. jinabhakti karana se jIva tIrthaMkara gotra bAMdhatA hai / yaha kathana zrIjJAtAsUtra meM haiN| jinapratimA kI jo pUjA hai so tIrthaMkara kI hI hai, aura isI se vIsa sthAnaka meM se prathama sthAna kI ArAdhanA hotI hai| 5. tIrthakara ke nAna gotra ke sunane kA mahAphala hai aise zrIbhagavatIsUtra meM kahA hai, aura pratibhA meM to nAma aura sthApanA donoM haiM / isa vAste usa ke darzana se tathA pUjA se atyAta pr| 6. jinapratimA kA pUjA sa saMsAra kA kSaya hotA hai, aise zrIAvazyakasUtra meM kahA hai| 7. sarva loka meM jA rahaMta kA pratimA haiM una kA kAyotsarga bodhibAja ke lAbha vAste sAdha tathA zrAvaka kare, ese zrIAvazyakasUtra meM kahA hai| 8. jinapratimA ke pUjane se mokSaphala kI prApti hotI hai, aise zrIrAyapaseNIsUtra meM kahA hai| 9. jinamaMdira banavAne vAlA bArahaveM devaloka taka jA sakatA hai ese zrImahAnizIthasUtra meM kahA hai| 10. zreNika rAjA ne jinapratimA ke dhyAna se tIrthaMkaragotra bAMdhA hai; yaha kathana zrIyogazAstra meM hai| 11. zrIguNavarmA mahArAjA ke nAvaTa noTa meM se eka eka prakAra se Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra jinapUjA kI hai, aura usa se usI bhava meM mokSa gaye haiM / yaha adhikAra zrIsatraha bhedI pUjA ke caritroM meM hai, aura satraha bhedI pUjA zrIrAyapaseNIsUtra meM kahI hai / 148 ityAdi aneka ThikAne jinapratimA pUjane kA mahAphala kahA hai / isa vAste jeThe kI likhI sarva bAteM svamatikalpanA kI haiM / jeThe ne draupadI kI jinapratimA kI pUjA bAbata yahAM kitanIka kuyuktiyAM likhI hai, | paraMtu una sarva kA pratyuttara prathama ( 12 ) veM praznottara meM khulAsA likha Aye haiM / jeThA likhatA hai ki pAnI, phala, phUla, dhUpa, dIpa vagairaha ke bhagavaMta bhogI nahIM haiM / | jeThe ke sadRza zraddhA vAle DhUMDhiyoM ko hama pUchate haiM ki tuma bhagavaMta ko vaMdanA namaskAra karate ho to kyA prabhu vaMdanA namaskAra bhogI haiM ? kyA prabhu aise kahate haiM ki mujhe vaMdanA namaskAra karo ? jaise bhagavaMta vaMdanA namaskAra ke bhogI nahIM haiM aura Apa kahate bhI nhiiN| haiM ki tuma mujhe vaMdanA namaskAra karo / vaise hI pAnI, phala, phUla, dhUpa, dIpa bagairaha ke prabhu bhogI nahIM haiM, Apa kahate nahIM haiM ki merI pUjA karo, paraMtu usa kArya meM to karane vAle kI bhakti hai, mahAlAbha kA kAraNa hai, samyaktva kI prApti hotI hai / aura usa se bahuta jIva bhavasamudra se pAra ho gae haiM, aise zAstroM meM kahA hai / isa liye isa meM jinezvara kI AjJA bhI hai / // iti // 34. mahiyA zabda kA artha : zrIlogassa "kittiya vaMdiya mahiyA " aisA pATha zrIAvazyakasUtra kA hai, ina meM prathama ke do zabdoM kA artha "kIrttitAH - kIrttanA kI aura vaMditAH vaMdanA karI" aisA hai | arthAt yaha donoM zabda bhAvapUjAvAcI haiM, aura tIsare zabda kA artha mahitAH puSpAdibhiH ' - puSpAdika se pUjA kI hai, arthAt mahiyA zabda dravyapUjAvAcI hai| TIkAkAroM ne tathA prathama TabbA banAne vAloM ne bhI aisA hI artha likhA hai / paraMtu kitanIka pratiyoM meM DhUMDhiyoM ne saccA artha phirA kara manaHkalpita artha likha diyA hai / usa mutAbika jeThamala bhI isa prazna meM 'mahiyA' zabda kA artha "bhAvapUjA " ThaharAtA hai so mithyA hai 1 jeThamala phUloM se zrAvaka pUjA karate haiM usa meM hiMsA ThaharAtA hai so asatya hai / kyoMki puSpapUjA se to zrAvakoM ne una puSpoM kI dayA pAlI hai, vicAro ki mAlI phUloM kI caMgera lekara becane ko baiThA hai / itane meM koI zrAvaka A nikale aura vicAre ki puSpoM ko vezyA le jAvegI to apanI zayyA meM bichA ke usa para zayana karegI, aura usa | meM kitanIka kadarthanA bhI hogI / koI vyasanI le jAvegA to phUla ke gucche gajare banA kara sUMghegA, hAra banA kara gale meM DAlegA, yA una kA mardana karegA, koI dhanI gRhasthI le | | jAvegA to vaha bhI una kA yathecchabhoga karegA, aura striyoM ke zira meM gUMthe jaaveNge| jo - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 attara ke vyApArI le jAveMge to culhepara caDhA ke unakA attara nikaaleNge| telake vyApArI |le jAvege to phalela vagairaha banAne meM una kI bahata viTaMbanA kareMge ityAdi aneka viTaMbanA kA saMbhava hone se prApta hone vAlI viTaMbanA ke dUra karane vAste aura arihaMta kI bhaktirUpa zuddha bhAvanA nimita ve puSpa zrAvaka kharIda karake jinapratimAko caDhAve to usa se arihaMtadeva kI bhakti hotI hai, aura phUloM kI bhI dayA palatI hai; hiMsA kyA huI ? __ jeThamala likhatA hai ki "gaNadharadeva sAvadha karaNI meM AjJA na deveM" uttara - sAvadyakaraNI kisa ko kahanA ? aura niravadyakaraNI kisa ko kahanA ? isakA jo ko aura anya DhUMDhiyoM ko jJAna ho aisA mAlUma nahIM hotA hai| jina pUjAdi karaNI kA ca sAvadha ginate haiM / paraMtu yaha una kI mUrkhatA hai, kyoMki muniyoM ko AhAra, vihAra, nihArAdika kriyA meM aura zrAvakoM ko jinapUjA sAdharmivAtsalya pragamA kitanIka dharmakaraNiyoM meM tIrthaMkaradeva ne bhI AjJA dI hai, aura jisa meM AjJA ho so karaNI sAvadha nahIM kahalAtI hai / isa bAbata 27 veM praznottara meM khulAsA likhA gayA hai / tathA gaNadharamahArAjAoM ne bhI upadeza meM sarva sAdhu zrAvakoM ko apanA apanA dharma karane kA AjJA dI hai| DhUMDhiyoM ke kahe mutAbika gaNadharadeva aisI karaNI meM AjJA na dete ho to sAdhu ko nadI utarane kI AjJA kyoM dete ? barasate barasAda meM laghunoti baDInIti pariThavane kI AjJA kyoM dete ? sAdhvI nadI meM baha jAtI ho to usa ko nikAla lene kI sAdhu ko AjJA kyoM dete ? isI taraha kitanI hI AjJA dI hai; isa vAste yaha samajhanA ki jisa jisa kArya meM unhoM ne AjJA dI haiM, hiMsA jAna kara nahIM dI haiM / ! isa vAste isa bAbata jeThe mUr3hamati kA lekha bilakula mithyA siddha hotA hai| sAmAyika meM sAdhu tathA zrAvaka pUrvokta mahiyA zabda se puSpAdika dravyapUjA kI anumodanA karate haiM / sAdhu ko dravyapUjA karane kA niSedha hai, paraMtu upadeza dvArA dravyapUjA karavAne kA aura usakI anumodanA karane kA tyAga nahIM hai, aisA bhASyakAra ne kahA hai| __ jeThamala pAMca abhigama bAbata likhatA hai| paraMtu pAMca abhigama meM jo cittavastu kA tyAga karanA he so apane zarIra ke bhoga kI vastu kA hai / prabhupUjA ke nimitta puSpAdi dravya le jAne kA tyAga nahIM / yadi sarva sacitta vastu kA tyAga karake samavasaraNa meM jAnA kahoge to samavasaraNa meM jAnupramANa sacitta phUloM kI varSA hotI hai| so kyoM kara ? isa bAbata sUryAbha ke adhikAra meM khulAsA likhA gayA hai| // iti / / |35. chIkAyA SaDkAyA ke AraMbha bAbata : paiMtIsaveM praznottara meM chIkAyA ke AraMbha niSedhane vAste jeThamala ne zrIAcArAMgasUtra kA pATha likhA hai-yataH___ tattha khalu bhagavayA pariNNA pavedayA imassa ceva jIviyassa 1 parivaMdaNa Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 samyaktvazalyoddhAra 2 mANaNa 3 pUyaNAe 4 jAimaraNamoyaNAe 5 dukkhapaDighAya heu 6 taM se ahiyAe ta se abohie esa khalu gaMthe 1 esa khalu mohe 2 esa khalu mAre 3 esa salu nirae 4 / Aya - karmabaMdhana ke kAraNa meM nizcaya bhagavaMtane jJAnabuddhi se hiMsA yaha karmabaMdha hai, para dayA yaha nirjarA hai aisI prajJA kahI / jIvitavya ke vAste 1 prazaMsA ke vAste 2 ke vAste 3 pUjAzlAghA ke vAste 4 janamamaraNa se chUTane vAste 5 duHkha dUra karane vAsta 6 ina pUrvokta 6 kAraNoM se jIva hiMsA karate haiM / usa kA phala usa puruSa ko ahita ke vAste aura mithyAtva ke vAste hai / tathA pUrvokta 6 kAraNoM se jo hiMsA kare usa ko nizcaya karmabaMdha kA kAraNa hai 1 yaha nizcaya ajJAnatA kA kAraNa hai, 2, yaha nizcaya anaMtamaraNa bar3hAne vAlA hai, 3, yaha nizcaya naraka kA kAraNa hai, 4 / isa pATha ke lekha se to jitane DhUMDhiye sAdhu, sAdhvI, zrAvaka aura zrAvikA haiM ve sarva ahita, mithyAtva, karmagAMTha, moha aura anaMta maraNa ko prApta hoMge aura narakameM bhI jAveMge / yAMki DhUMDhaka sAdhu sAdhvI vihAra meM nadI utarate haiM / usa meM chIkAyA kI hiMsA dharma + vAsta karate haiM, paDilehaNa meM asaMkhya vAyukAya ke jIva hanate haiM / tathA pratijamaNAdi anuSThAno meM vAyukAyAdi jIjoM kI hiMsA dharma ke vAste arthAt - pUrvokta pAMcavaM kAraNa meM kahe mutAbika janmamaraNa se chUTane vAste karate haiM / isa liye narakAdi viTaMbanA ko paaveNge| aura DhUMDhaka zrAvaka zrAlikA AjIvikA ke vAste chIkAyA kI hiMsA karate haiN| apanI prazaMsA ke vArate kininaH kAnA meM hiMsA karate haiM / apane mAna ke vAste putraputrA ke vivAhAdi kAyoM meM chokAyA kA hiMsA karate haiM / guru ke darzana vAste jAte hue, sAmAyika ke vArata jAte hue, paDilahaNa paDikkamaNA karate hae, thAnaka banavAte hA dIkSAmahotsava karate hue, chIkAyA kI hiMsA karate haiM / tathA koI DhUMDhaka sAdhu sAdhvI mara jAvaM to vimAna banavAte haiM, dIve jalAte haiM, anna uDAte haiM, bAje bajavAte haiM, aura aMta meM lakar3iyoM se citA banA ke usa meM DhUMDhaka DhUMDhakanI ko agnidAha karate haiM / jisa meM bhI lokAyA kI hiMsA karate hai; ityAdi dharma ke kAma karake jAnNa chUTanA cAhata haiM; tathA zArIrika aura mAnasika dAnava dara karane vAste bhI chokAyA kI hiMsA karate hai / isa bAsta taka zAsaka zrAvikA jeTha kAinika yAtA kAmanA kI ja ddha kA hai| jeTa banA, siddhAMta daMTiyo ke vAralA ... yo sarIkhe devaguru aura bhArata ke niMdata, mlecchA sapane mana ko hI gati hone kA saMbhava hai / yaha praznottara | likha ke nA namAra kana haTiyoM kA naDa : .. aura sarva eMTaka sAdha, sAdhvI, zrAvaka aura bhAvikA : ' . :! Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 Apa ___ tattvAnubodhI aura satyArtha ke icchuka bhavya jIvoM ke vAste mAlUma karate haiM ki pUrvokta zrIAcArAMgasUtra kA pATha mithyAtvI kI apekSA hai aise TIkAkAra aura mahApaMDita pUrvAcArya kaha gaye haiN| isa vAste isa pATha meM kahe phala ke bhAgI samyagdRSTi jIva nahIM. to tetIsaveM praznottara meM likhe jinapratimA kI pUjAdi zubha kArya ke phala ke bhAgI haiM / aura jinapratimA kI pUjAdi kA phala zrItIrthakara bhagavaMta ne yAvat mokSa kahA hai| isa prazna ke aMta meM jeThA likhatA hai ki "maMdira meM vakSa lagA ho to sAdha kATa DAle, aise jainadharmI kahate haiM / " uttara - yaha lekha jeThamala kI mUr3hatA kA sUcaka hai, kyoMki yaha bAta kisa zAstra meM kahI hai ? kisa ne kahI hai ? kisa taraha kahI hai ? usa kA kAraNa kyA darzAyA hai ? usa kathana meM kyA apekSA hai ? ityAdi kucha bhI jeTha ne likhA nahIM hai| isa taraha sUtra ke yA graMtha ke pramANa yinA likhanA so ucita nahIM hai| kyoMki sUtrAdi ke nAma likhane se usa bAta kA ThIka khulAsA mila sakatA hai, anyathA nhiiN| // iti // 36. jIvadayA ke nimitta sAdhu ke vacana bAbata : 36. veM praznottara meM jeThamala ne zrIAcArAMgasUtra kA pATha aura artha phirA kara khoTA likha kara pratyakSa utsUtra kI prarUpaNA kI hai| isa vAste vaha sUtrapATha yathArtha artha sahita tathA pUrNa hakIkata sahita likhate haiN| zrIAcArAMgasUtra ke dUsare zrutaskaMdha meM aise kahA hai ki sAdhu grAmAnugrAma vihAra karatA jAtA hai| rAste meM sAdhu ke Age hokara mRgAM kI DAra nikala gaI ho, aura pIche se una hiraNoM ke pIche vadhaka (aherI) A jAve, aura vaha sAdhu ko pUche ki he sAdho ! tUne yahAM se jAte hue mRga dekhe haiM ? taba sAdhu jo kahe so pATha yaha hai - "jANaM vA no jANaM vadejA" - artha-sAdhu jANatA hove to bhI kaha deve ki maiM nahIM jAnatA hUM, arthAt maiMne nahIM dekhe haiM tathA zrIsUyagaDAMgasUtra ke AThaveM adhyayana meM kahA hai ki - "sAdiyaM na musaM bUyA esa dhammo / vusimao" artha - mRga pRcchAdi binA mRSA na bole, yaha dharma saMyamavaMta kA hai, tathA zrIbhagavatIsUtra ke AThaveM zataka ke pahile uddeza meM likhA hai ki- "maNasaJca joga pariNayA vayamosa joga pariNayA"- artha - mRga pRcchAdika meM mana meM to satya hai, aura vacana meM mRSA hai| ina tInoM pAThoM kA artha har3atAla se miTA ke DhUMDhakoM ne manaHkalpita aura kA aura hI likha choDA hai / isa vAste DhUMDhiye mahAmithyA daSTi anaMta saMsArI haiM / tathA jeThamala DhUMDhaka ne jo jo sUtrapATha maSAbAda da bolane ke niSedha vAste likhe haiM, una sarva meM utsarga mArga meM mRSA bolane kA niSedha kiyA hai / / paraMtu apavAda meM nahIM, apavAda meM to mRSA bolane kI AjJA bhI hai, so pATha Upara likha Ae haiN| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 samyaktvazalyoddhAra jeThA mUr3hamati likhatA hai ki "pAMcoM hI Azrava kA phala sarIkhA hai"| taba to jeThA pramukha sarva DhUMDhaka jaise kAraNa se nadi utarate haiM, megha varSate meM laghunIti pariThavate haiM, aura sthaMDila jAte haiM, pratilekhanA pratikramaNa karate vAyukAya kI hiMsA karate haiM, aise hI kAraNa se maithuna bhI sevate hoMge, parigraha bhI rakhate hoMge, mUlI gAjara bhI khA lete hoMge, tathA jaisI DhUMDhakoM kI zraddhA hai, aisI hI ina ke zrAvakoM kI bhI hogI, taba to una ke zrAvaka DhUMDhiye bhI jaisA pApa apanI strI se maithuna sevane se mAnate hoge, vaisA hI pApa apanI mAtA, bahina, beTI se maithuna sevane se mAnate hoge ? "strItvAvizeSAt " strItva meM vizeSa na hone se, mUrkha jeThe kA "pAMcoM hI Azrava kA phala sarIkhA hai" yaha likhanA ajJAnatA kA aura ekAMta pakSa kA hai, kyoMki vaha jinamArga kI syAdvAdazailI ko samajhA hI nahIM hai| jeThA likhatA hai, ki "tIrthaMkara bhI jhUTha bolate haiM aisA jainadharmI kahate haiN"| uttara - yaha likhanA bilakula asatya hai, kyoMki tIrthaMkara asatya bole aisA koI bhI jainadharmI nahIM kahatA hai / tIrthaMkara kabhI bhI asatya na bole aisA nizcaya hai / to bhI isa taraha jeThA tIrthaMkara bhagavaMta ke vAste bhI kalaMkita vacana likhatA hai to isa se yahI nizcaya hotA hai ki vaha mahAmithyAdRSTi thA / zrIpannavaNAsUtra meM gyArahaveM pade-satya, asatya, satyAmRSA aura asatyAmRSA ye cAroM bhASA upayogayukta bolane vAle ko ArAdhaka kahA hai| isa bAbata jeThA likhatA hai ki "zAsana kA uDDAha hotA ho, cauthA Azrava sevyA ho to jhUTha bole aise jainadharmI kahate haiN"| uttara - yaha lekha asatya hai, kyoMki zAsana kA uDaha hotA ho taba to muni mahArAjA bhI asatya bole, aisA pannavaNA sUtra ke pUrvokta pATha kI TIkA meM khulAsA kahA hai, paraMtu 'cauthA Azrava sevyA ho to jhUTha bole' isa kathanarUpa khoTA kalaMka jeThA ninhava jainadharmiyoM ke sira para caDhAtA hai so asatya hai, kyoMki isa taraha hama nahIM kahate haiM / paraMtu kadApi jeThe ko aisA prasaMga AyA ho aura usa se aisA likhA gayA ho to vaha jAne aura usake karma ! isa praznottara ke aMta meM jeThA likhatA hai ki "samyagdRSTi ko cAra bhASA bolane kI bhagavaMta kI AjJA nahIM hai" aura vaha Apa hI samakitasAra (zalya) ke pRSTha 165 kI tIsarI paMkti meM "samyagdRSTi cAra bhASA bolane vAlA ArAdhaka hai aisA pannavaNAjI ke gyAraha meM pada meM kahA hai" aise likhatA hai| isa taraha eka dUsare se viruddha vacana jeThe ne vAraMvAra likhe haiN| isaliye mAlUma hotA hai ki jeThe ne naze meM aise paraspara virodhI vacana likhe haiN| zrIpannavaNAjI kA pUrvokta sUtrapATha sAdhu AzrI hai, aise TIkAkAroM ne kahA hai, jaba sAdhu ko upayogayukta cAra bhASA bolane vAlA ArAdhaka kahA, taba samyagdRSTi zrAvaka usI taraha cAra bhASA bolane vAle ArAdhaka ho usa meM kyA Azcarya hai ? isa vAste jeThe kI kalpanA mithyA hai / // iti / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 37. AzA yaha dharma hai isa bAbata : saitArAveM praznottara ke prAraMbha meM hI jeThene likhA hai ki "AjJA yaha dharma, dayA yaha nahIM ese kahate haiM" yaha mithyA hai, kyoMki dayA yaha dharma nahIM aisA koI bhI jainadharmI nahIM kahatA hai, paraMtu jinAjJAyukta jo dayA hai usameM hI dharma hai, aisA zAstrakAra likhate haiM / / __jeThA likhatA hai ki "dayA meM hI dharma hai, aura bhagavaMta kI AjJA bhI dayA meM hI hai, hiMsA meM nahIM / uttara - yadi ekAMta dayA hI meM dharma hai to kitaneka abhavyajIva anaMtIvAra tInakaraNa tInayoga se dayA pAla ke ikkIsa meM devaloka taka utpanna hue paraMtu |mithyA dRSTi kyoM rahe ? aura jamAli ne zuddha rIti dayA pAlA to bhI ninhava kyoM aura saMsAra meM paryaTana kyoM kiyA ? isa vAste DhUMDhiyo ! samajho ki abhavya tathA ninhavoM ne dayA ne dayA to parI pAlI paraMta bhagavaMta kI AjJA nahIM ArAdhI / iMsa se unakI anaMtasaMsAra bhaTakane kI gati huI / isa vAste AjJA hI meM dharma hai aise smjhnaa| 1. yadi bhagavaMta kI AjJA dayA hI meM hai to zrIAcArAMgasUtra ke dvitIya zrutaskaMdha ke IryAdhyayana meM likhA hai ki sAdhu grAmAnugrAma vihAra karatA rAste meM nadI A jAve taba eka paga jala meM aura eka paga thala meM karatA haA utare so pATha yaha hai: "bhikkhu gAmANugAma dUijamANe aMtarA se naI Agaccheja egaM pAyaM jale kiccA egaM pAyaM thale kiccA evaehaM sNtri"| yahAM bhagavaMta ne hiMsA karane kI AjJA kyoM dI ? 2. zrIThANAMgasUtra meM pAMcaveM ThANe meM kahA hai / yata - "NiggaMthe NiggaMthiM seyaMsi vA paMkasi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA ukkassamANiM vA uvujamANiM vA giNhamANe avalaMbamANe nnaatikkmti|" // ___ artha - kAThA cIkar3a, patalA cIkaDa, paMcavaraNI phUlana aura pAnI ina meM sAdhvI khUca jAve, athavA pAnI meM bahI jAtI ho, usa ko sAdhu kADha leve to bhagavaMta kI AjJA kA atikrama nahIM hai / __ isa pATha meM bhagavaMtane hiMsA kI AjJA kyoM dI ? 3. DhUMDhiye bhI dharmAnuSThAna kI kriyA karate haiM, megha varSate meM sthaMDila jAte haiM, ziSyoM ke kezoM kA loca karate haiM, AhAravihAra nihArAdika kArya karate haiM, isa sarva kAryoM meM jIva virAdhanA hotI hai, aura ina sarva kAryoM meM bhagavaMtane AjJA dI hai| paraMtu jeThA tathA anya DhUMDhiyoM ko AjJA, anAjJA, dayA, hiMsA, dharma, adharma kI kucha bhI khabara nahIM hai; phakta mukha se dayA dayA pukAranA jAnate haiM / isa vAste hama pUchate haiM ki pUrvokta kArya jina meM hiMsA hone kA saMbhava hai DhUMDhiye kyoM karate haiM ? Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra 4. dharmaruci aNagAra ne jinAjJA meM dharma jAna ke aura niravadya sthaMDila kA abhAva dekhake kar3ave tUMbe kA AhAra kiyA hai| isa bAbata jeThe ne jo likhA hai so mithyA hai / dharmaruci aNagAra ne to usa kArya ke karane se tIrthaMkara bhagavaMta kI tathA gurumahArAja kI | AjJA ArAdhI hai, aura isa se hI sarvArthasiddha vimAna meM gayA hai / 154 5. zrIAcArAMgasUtra ke pAMcaveM adhyayana meM kahA hai / yata - aNANAe ege sovaTThANe ANAe ege nirUvaThThANe evaM te mA hou // artha jinAjJA se bAhira udyama, aura jinAjJA Alasa, yaha donoM hI karmabaMdha ke kAraNa haiM, he ziSya ! yaha donoM hI tujha ko na hoveM / isa pATha se jo mUDhamati jinAjJA se bAhira dharma mAnate haiM, vaha mahAmithyA dRSTi haiM, aise siddha hotA hai / - 6. jeThA likhatA hai ki "sAdhu nadI utarate haiM so azakya parihAra hai" yaha likhanA usa kA svamatikalpanA kA hai, kyoMki sUtrakAra ne to kisI ThikAne bhI azakya parihAra nahIM kahA hai; nadI utaranI so to vidhimArga hai, isa vAste jeThe kA likhanA svayameva mithyA siddha hotA hai / 7. jeThA likhatA hai ki "sAdhu nadI na utare to pazcAttApa nahIM karate haiM, aura | jainadharmI zrAvaka to jinapUjA na ho to pazcAttApa karate hai" uttara - jaise kisI sAdhu ko | rogAdi kAraNa se eka kSetra meM jyAdaha dina rahanA par3atA hai to usa ke dila meM mujha se vihAra nahIM ho sakA, jude jude kSetroM meM vicara ke bhavyajIvoM ko upadeza nahIM diyA gayA, | aisA pazcAttApa hotA hai; paraMtu vihAra karate hiMsA hotI hai so na huI usakA kucha pazcAttApa nahIM hotA hai / vaise hI zrAvakoM ko bhI jinabhakti na ho to pazcAttApa hotA hai, paraMtu | snAnAdi na hone kA pazcAttApa nahIM hotA hai, isa vAste jeThe kI kuyukti mithyA hai / / / iti / / 38. pUjA so dayA hai isa bAbata : 38. veM praznottara meM pUjA zabda dayAvAcI hai, aura jinapUjA anubaMdhe dayArUpa hI hai / isa kA niSedha karane vAste jeThene kitanIka kuyuktiyAM likhI haiM so mithyA haiM, kyoMki jinarAja kI pUjA jo zrAvaka phUlAdi se karate haiM vaha svadayA hai / zrIAvazyakasUtra meM kahA hai ki: akasiNa pavattagANAM virayAvirayANA esa khAlu jutto / saMsArapayaNukaraNe davvatthae kUdito ||1|| artha - sarvathA vratoM meM pravRtta viratAviratI arthAt zrAvaka ko yaha puSpAdika se pUjAkaraNarUpa dravyastava nizcaya hI yukta ucita hai, saMsAra patalA karane meM arthAt ghaTAne meM, kSaya karane meM kUpa kA dRSTAnta jAnanA / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 Upara ke pATha meM zrAvaka ko dravyapUjA karane kA bhagavaMta kA upadeza hai, kUpa ke pAnI samAna bhAvazuci jala hai, aura zubha adhyavasAya rUpa pAnI hone se azubhabaMdha rUpa mala karake AtmA malina hotI hI nahIM hai, yaha pUrvokta sUtrA caudaha pUrvadhara kA racA huA hai / jaba DhUMDhiye isa sUtra ko nahIM mAnate haiM to nIca logoM ke zAstrA ko mAnate hoMge aisA mAlUma hotA hai / jaba puSpAdise jinarAja kI pUjA karane se karma kA kSaya ho jAtA hai to isa se uparAMta anya dUsarI dayA kauna sI hai ? jeThA likhatA hai ki yadi jinamaMdira banavAnA, pratimAjI sthApana karanA, yAvat nATaka pUjA karanI ina sarva meM hiMsArUpa dhUla nikalatI hai / to pAnI nikalane kA kUpa kA dRSTAMta kaise milegaa|" uttara-hama Upara likhA cUke hai usI mutAbika zubha adhyavasAya rUpa jala se saMyukta hone se azubhabaMdha rUpa malase AtmA malina nahIM hotI hai, matalaba yaha hai ki jinamaMdara banavAne se lekara yAvat satrahabhedI pUjA karanI yaha sarva zrAvakoM ko zubha bhAva se saMyukta hai, isa se hiMsAkSaya karane ko pIche nahIM rahatI hai, hiMsA to dravyapUjA bhAvasaMyukta karane se hI kSaya ho jAtI hai, aura puNya kI rAzi kA baMdha hotI jAtI hai / dRSTAMta jo hotA hai so ekadezI hotA hai / isa vAste yahAM baMdharUpa mala, aura zubha adhyavasAya rUpa jala, itanA hI kUpa ke dRSTAMta sAtha milAne kA hai, kyoMki jaisA AtmA kA adhyavasAya ho vaisA hI usa ko baMdha hotA hai / jinapUjA meM jo phUla, pAnI Adi kI hiMsA kahatI hai, so upacAra se hai / kyoMki pUjA karane vAle zrAvaka ke adhyavasAya hiMsA ke nahIM hote hai| isa vAste phUla pramukhA ke AraMbha kA adhyavasAya vizeSa karake nAza hotA hai| jaise nahIM utarate hue munimahArAjA kA pAnI ke Upara dayA kA bhAva hai; aMzamAtra bhI hiMsA kA pariNAma nahIM; aise hI zrAvakoM kA bhI jala, puSpa, dhUpa, dIpa Adi se pUjA karate hue puSpAdika ke upara dayA kA bhAva hai, hiMsA kA pariNAma aMzamAtra bhI nhiiN| ___ yadi koI kumati kahe ki "mithyAtna guNaThANe meM pUjA kare to usa ko kyA phala ho ? uttara-zrIvipAkasUtra meM subAhukumAra kA adhikAra hai| vahAM kahA hai ki pUrvabhava meM subAhukumAra pahile guNaThANe thA / bhadrika sarala svabhAvI thA, usa ne supAtra meM dAna dene se baDA bhArI puNya bAMdhA / saMsAra paritta kiyA, aura zubha vipAka / phala) prApta kiyaa| isI taraha mithyAtvI ho, paraMtu udAra bhakti se jina pUjA kare to zubha vipAka prApta kare / isa bAbata zrImahAnizIthasUtra meM savistAra pUjA ke phala kahe hai, so AtmArthI prANI ko dekhA lenA / ___ zrIpnaznavyAkaraNasUtra ke pahile saMvaradvAra meM dayA ke 60 nAma kahe haiM / una meM| "pUyA" arthAt pUjA so bhI dayA kA nAma hai / isa vAste pUjA so dayA hI jAnanI, isa bAta ko khoTI ThaharAne vAste jeThA likhatA hai ki "pUrvokta" 60 nAma dayA ke jo haiM| una meM 'yajJa' bhI dayA kA nAma kahA hai to pazavadha sahita jo yajJa so dayA meM kaise Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 samyaktvazalyoddhAra ThaharegA ?" uttara-pazuvadha se saMyukta jo yajJa hai usa ko dayA meM ThaharAne kA hama nahIM kahate haiM; hama to zrIharikezI munine jo yajJa (zrIuttarAdhyanasUtra meM) varNana kiyA hai, aura jeThe ne bhI pRSTha (168) meM likhA hai, usa yajJa ko dayA kahate haiM / isa vAste isa bAbata se jeThe kI kuyukti vRthA hai| tathA harikezI muni ke varNana se yajJapUjA muniyoM ke vAste hai, aura yahAM to zrAvaka ko dravyapUjA kA karanA siddha karanA hai, so zrAvaka ke adhikAra meM sAdhu kI pUjA bhadrika jIvoM ko bhulAne vAste likhanI yaha mahAdhUrta mithyAdRSTiyoM kA kAma hai aura mUDhamati jeThA tIsa meM praznottara meM likha AyA hai ki "harikezI muni cAra bhASA kA bolane vAlA usake vacana kI pratIti nhiiN| to phira vahI jeThA yahA~ harikezI muni ke vacana mAnane yogya kyoM likhatA hai ? paraMtu isa meM akele jeThekA hI doSa nahIM haiM, kiMtu jina ke hRdaya kI AMkha na hotI hai, aise sarva DhUMDhiyoM kA hAla dekhane meM AtA hai| aura pUjA, zramaNa, mAhana, maMgala, occhava pramukha dayA ke nAma haiM, isa bAbata jeThA kuyuktiyAM karatA hai paraMtu so vRthA hai, kyoMki ve nAma lokottara pakSa ke hI grahaNa karane ke hai / laukika pakSa ke nahIM, kyoMki laukika meM to anya darzanI bhI sAdhu, AcArya, brahmacArI, dharma Adi zabda apane guru tathA dharma ke saMbaMdha meM likhate haiM to jaise vaha sAdhu Adi nAma jainamata mutAbika maMjUra nahIM hote haiN| vaise hI yahAM dayA ke nAma meM bhI pUjA se jinapUjA samajhanI, zramaNa mAhaNa so jainamuni mAnane, maMgala so dharma ginanA, yo chava so dharma ke aThAI mahotsavAdi mahotsava samajhane / paraMtu isa bAbata nikammI kunaka nahIM karanI / yadi pUjA meM hiMsA ho aura pUjA aisA hiMsA kA nAma ho to usI sUtra meM hiMsAke nAma haiM, unameM pUjA aisA zabda kyoM nahIM hai ? so AMkha khola kara dekhanA caahiye| zrImahAnizIdhasUtra kA jo pATha navAnagara ke beakala DhUMDhakoM kI tarpha se AyA huA thA / samakitasAra (zalya) ke chapAne vAle buddhihIna nemacaMda koThArIne jaisA thA vaisA hI isa praznottara ke aMta meM pRSTha 169 meM likhA hai| paraMtu usa meM itanA vicAra bhI nahIM kiyA hai| ki yaha pATha zuddha hai yA azuddha ? kharA hai ki khoTA ? aura bhAvArtha isa kA kyA hai ? prathama to vaha pATha hI mahA azuddha hai, aura jo artha likhA hai so bhI khoTA likhA hai| tathA usa kA bhAvArtha to sAdhu ko dravyapUjA nahIM karanI aisA hai, paraMtu so to usa kI samajha meM bilakula AyA hI nahIM hai / isI vAste usa ne yaha sUtrapATha zrAvaka ke saMbaMdha meM likha mArA hai| jaba DhUMDhiye zrImahAnizIthasUtra ko mAnate nahIM hai to usa ne pUrvokta sUtrapATha kyoM likhA hai ? yadi mAnate haiM to isI sUtra ke tIsare adhyayana meM kahA hai ki "jinamaMdira banavAne vAle zrAvaka yAvat bAraha meM devaloka jAveM" yaha pATha kyoM nahIM likhA hai ? isavAste nizcaya hotA hai ki DhUMDhiyoM ne phakta bhadrika jIvoM ko phaMsAne vAste samakitasAra Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 (zalya) pothIrUpa jAla gUMthA hai / paraMtu usa jAla meM na phaMsane vAste aura phaMse hue ke uddhAra vAste hamane yaha udyama kiyA hai so par3ha kara yadi DhUMDhikapakSI, niSpakSa nyAya se vicAra kareMge to una ko bhI satyamArga kA paricaya ho jaavegaa| // iti // 39. pravacana ke pratyanIka ko zikSA karane bAbata : ____ "jainadharmI kahate haiM ki pravacana ke pratyanIka ko hanane meM doSa nahIM aisA 39veM praznottara meM mUr3hamati jeThene likhA hai, paraMtu hama isa taraha ekAMta nahIM kahate haiM / isa vAste jeThe kA likhanA mithyA hai / jainazAstroM meM utsarga mArga meM to kisI jIva ko hananA nahIM aise kahA hai / aura apavAda mArga meM dravya, kSetra, kAla, bhAva dekha ke mahAlabdhivaMta viSNukumAra kI taraha zikSA bhI karanI par3a jAtI hai, kyoMki jaina zAstroM meM jinazAsana ke uccheda karane vAle ko zikSA denI likhI hai / zrIdazAzrutaskaMdha sUtra ke cauthe udeza meM kahA hai ki "avaNNavAiNaM paDihaNittA bhavai" jaba DhUMDhiye pravacana ke pratyanIka ko bhI zikSA nahIM karanI aisA kaha kara dayAvAn bananA cAhate haiM to DhUMDhiye sAdhu reca (julAba) lekara hajAroM kRmiyoM ko apane zarIra ke sukha vAste mAra dete haiM to usa vakta dayA kahA~ calI jAtI hai ? __ jeThene zrInizIthacUrNikA tIna siMha ke marane kA adhikAra likhA hai / paraMtu usa munine siMha ko mArane ke bhAva se lAThI nahIM mArI thI / usa ne to siMha ko haTAne vAste yaSThiprahAra kiyA thaa| isa taraha karate hue yadi siMha mara gaye to usameM muni kyA kare ? aura gurumahArAjA ne bhI siMha ko jAna se mArane kA nahIM kahA thA / unhoM ne kahA thA ki jo sahaja meM na haTe to lAThI se haTA denA / isa taraha cUrNi meM khulAsA kathana hai / tathApi jeThe sarIkhe DhUMDhiye kuyuktiyAM karake tathA jhUThe lekha likha ke satyadharma kI niMdA karate haiM so una kI mUrkhatA hai| __isa kI puSTi vAste jeThene, gozAle ke do sAdhu jalAne kA dRSTAMta likhA hai, paraMtu so milatA nahIM hai, kyoMki una muniyoM ne to kAla kiyA thA, aura pUrvokta dRSTAMta meM aise nahIM thaa| tathA pUrvokta dRSTAMta meM sAdhune gurumahArAjA kI AjJA se yaSThiprahAra kiyA hai / aura gozAle kI bAbata prabhune AjJA nahIM dI hai / isa vAste gozAle ke zikSA karane kA dRSTAMta pUrvokta dRSTAMta ke sAtha nahIM milatA hai / phira jeThene gajasukumAla kA dRSTAMta diyA hai| paraMtu jaba gajasukumAla kAla kara gayA to pIche usane upasarga karane vAle kA nivAraNa hI kyA karanA thA ? agara kRSNa mahArAjA ko pahale mAlUma hotA ki somila isa taraha upasarga karegA to jarUra usakA nivAraNa karatA, tathA gajasukumAla ke kAla karane pIche kRSNajI ke hRdaya meM usa ko zikSA karane kA bhAva thA / paraMtu upasarga karane vAle ko to svayameva zikSA ho cUkI Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 samyaktvazalyoddhAra thii| kyoMki usa somila ne kRSNajI ko dekhate hI kAla kiyA hai / to bhI dekho. ki kRSNajI ne usa ke mRtaka (murade) ko jamIna Upara ghasITA hai, aura usa kI bahuta niMdA kI hai aura usa mRtaka ko jitanI bhUmi para ghasITA utanI jamIna usa mahAduSTa ke sparza se azuddha huI mAna ke usa para pAnI chiDakAyA hai aisA zrIaMtagaDadazAMgasUtra meM kahA hai| isa vAste vicAra karo ki mRtyu hue bAda bhI isa taraha kI biTaMbanA kI hai to jItA hotA to kRSNajI usa kI kitanI viTaMbanA karate ! isa vAste pravacana ke pratyanIka ko zikSA karanI zAstrokta rIti se siddhi hai, vizeSa kara ke tIsa veM praznottara meM likhA hai| // iti / 40. devaguru kI yathAyogya bhakti karane bAbata : cAlIsaveM praznottara meM jeThA likhatA hai ki "jainadharmI guru mahAvratI aura deva avratI mAnate haiN"| uttara-yaha lekha likha ke jeThe ne jainadharmiyoM ko jhUThA kalaMka diyA hai, kyoMki aisI zraddhA kisI bhI jainI kI nahIM hai / jeThA isa bAta meM bhakti kI bhinnatA ko kAraNa batAtA hai paraMtu jainI jisa rIti se jisa kI bhakti karanI ucita hai usa rIti se usa kI bhakti karate hai / devakI bhakti jala, kusuma se karanI ucita hai, aura guru kI bhakti vaMdanA namaskAra se karanI ucita hai / so usI rIti se zrAvakajana karate haiM / akSa kI sthApanA kA niSedha karane vAste jeThene akSa ko hADa likha ke sthApanAcAya kI avajJA, niMdA tathA AzAtanA kI hai / so usa kI mUrkhatA hai / kyoMki Avazyaka karate samaya akSa ke sthApanAcArya kI sthApanA karanI zrIanuyogadvArasUtra ke mUla pATha meM kahA hai ki "akkhe vA" ityAdi "ThavaNa Thavijai" arthAt akSAdi kI sthApanA sthApanI / so usa mutAbika akSa kI sthApanA karate haiM, tathA zrI vizeSAvazyaka sUtra meM likhA hai ki "guru virahammi ya ThavaNA" arthAt guru pratyakSa na ho to guru kI sthApanA karanI aura usa ko dvAdazAvarta vaMdanA karanI / jeThe ne sthApanAcArya ko hADa kaha kara azAtanA kI| hai| hama pUchate bhI hai ki DhUMDhiye apane guru ko vaMdanA namaskAra karate haiM / usa kA zarIra to hADa, mAsa, rudhira, tathA viSTA se bharA huA hotA hai to usa ko vaMdanA namaskAra kyoM karate haiM ? isa vAste pyAre DhUMDhiyoM ! vicAra karo, aura aise kumatiyoM kI jAla meM phaMsanA chor3a ke satyamArga ko aMgIkAra kro| DhUMDhiye zAstrokta vidhi anusAra sthApanAcArya sthApe vinA pratikramaNAdi kriyA karate haiN| una ko hama pUchate haiM ki jaba una ko pratyakSa guru kA viraha hotA hai, taba vaha paDikkamaNe meM vaMdanA kisa ko karate haiM ? tathA "ahokAyaM kAya saMphAsaM" isa pATha se guru kI adhokAyA caraNarUpa ko sparza karanA hai, so jaba guru hI nahIM to adhokAyA kahAM se AI ? tathA jaba guru nahIM to DhUMDhiye vaMdanA karate haiM taba kisa ke sAtha mastakapAta karate haiM ? aura guru ke avagraha ro bAhira nikalate hue "AnassahI" kahate haiN| Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 to jaba guru hI nahIM to avagraha kaise hove ? isa se siddha hotA hai ki sthApanAcArya vinA | jitanI kriyA DhUMDhiye zrAvaka tathA sAdhu karate haiM, so sarva zAstra viruddha aura niSphala hai / zrAvakajana dravya aura bhAva donoM kI pUjA karate haiM / una meM jinezvara bhagavaMta kI jala, caMdana, kusuma, dhUpa, dIpa, akSata, phala aura naivedya Adi se dravyapUjA jisa rIti se karate haiN| usI rIti se sthApanAcArya kI bhI jala, caMdana, barAsa, vAsakSepa Adi se pUjA karate haiM / isa vAste jeThe DhUMDhaka kA likhanA ki "sthApanAcArya ko jala, caMdana, dhUpa, dIpa kucha bhI nahIM karate haiM" so jhUTha hai / aura sAdhu munirAja jaise arihaMta bhagavaMta kI bhAvapUjA hI karate | haiM vaise sthApanAcArya kI bhI bhAvapUjA hI karate haiN| isa vAste jeThe kI kuyukti vRthA hai / isa praznottara ke aMta meM jeThA likhatA hai " sacitta kA saMghaTTA deva jo tIrthaMkara una ko kaise ghaTegA ? " / uttara jo bhAvatIrthaMkara haiM una ko sacitta kA saMghaTTA nahIM hai aura sthApanAtIrthaMkara ko sacitta saMghaTTA kucha bhI bAdhaka nahIM hai / aise praznoM ke likhane se siddha hotA hai ki jeThe ko cAra nikSepekA jJAna bilakula nahIM thA / // iti // | 41. jinapratimA jinasarIkhI hai isa bAbata : ikatAlIsa veM praznottara meM jeThe hInapuNyIne "jinapratimA jina sarIkhI nahIM" aise | siddha karane vAste kitanIka kuyuktiyAM likhI haiM / paraMtu so sarva mithyA hai; kyoMki sUtro meM bahuta ThikAne jinapratimA ko jinasarIkhI kahA hai / jahA~ do bhAva tIrthaMkara ko | vaMdanA namaskAra karane vAste Ane kA adhikAra hai vahAM vahAM "devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi" | arthAt deva saMbaMdhI caitya jo jinapratimA usakI taraha paryupAsanA karUMgA aise kahA hai / | tathA zrIrAyapaseNI sUtra meM kahA hai "dhUvaM dAUNa jinavarANaM" yaha pATha sUryAbha devatAne jina - pratimA pUjI taba dhUpa kiyA usa vakta kA hai, aura isa meM kahA hai ki jinezvara ko dhUpa kiyA aura isa pATha meM jinapratimA ko jinavara kahA / isa se tathA pUrvokta | dRSTAMta se jinapratimA jinasarIkhI siddha hotI hai / isa vAste isa bAta ke niSedhane ko jeThe mUDhamati ne jo AlajAla likhA hai so sarva jhUTha aura svakapolakalpita hai / jeThA likhatA hai ki "prabhu jala, puSpa, dhUpa, dIpa, vastra, bhUSaNa vagairaha ke bhogI nahIM the aura tuma bhogI ThaharAte ho" / uttara yaha lekha ajJAnatA kA hai, kyoMki prabhu gRhasthAvasthA meM to sarva vastu ke bhogI the / isa mutAbika zrAvakavarga janmAvasthAkA | Aropa karake snAna karAte haiM, puSpa caDhAte haiM, yauvanAvasthA ko Aropa ke alaMkAra pahanAte haiM, aura dIkSAvasthA kA Aropa karake namaskAra karate hai, isa vAste arihaMta | deva bhogI avasthA meM bhogI haiM, aura tyAgI avasthA meM tyAgI haiM, bhogI nahIM / paraMtu bhogI tathA tyAgI donoM avasthAoM meM tIrthaMkaratva to hai hI, aura usa se tIrthaMkaradeva garbha se lekara nirvANa paryaMta pUjanIya hI haiM / isa vAste jeThe ke likhe dUSaNa jinapratimA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra ko nahIM lagate haiM / tathA DhUMDhiyoM ko hama pUchate haiM ki samavasaraNa meM jaba tIrthaMkara bhagavaMta virAjate the taba ratnajaDita siMhAsana para baiThate the, cAmara hote the, sira para tIna chatra the, ityAdi kitanIka saMpadA thI, to vaha avasthA tyAgI kI haiM ki bhogI kI ? jo tyAgI hai to cAmarAdi kyoM ? aura bhogI haiM to tyAgI kyoM kahate ho ? isa meM samajhane kA to yahI hai ki bhagavaMta to tyAgI hI haiM, paraMtu bhaktibhAva se cAmarAdi karate haiM / aise hI jinapratimA kI bhI bhaktajana pUjA karate haiM / to usa ko dekha ke DhUMDhiyoM ke hRdaya meM tyAgI bhogI kA zUla kyoM uThatA hai ? jeThA likhatA hai ki "bhagavaMta ko tyAgI huI vastu kA tuma bhoga karAte ho to usa meM pApa lagatA hai" tathA isa bAbata anAthI muni kA dRSTAMta likhA hai / paraMtu usa dRSTAMta kA jinapratimA ke sAtha kucha bhI saMbaMdha nahIM hai| kyoMki jinapratimA hai so sthApanAtIrthaMkara hai / usa ko bhogane na bhogane se kucha bhI nahIM haiM / phakta karane vAle kI bhakti hai / tyAgI huI vastu nahIM bhoganI so to bhAvatIrthaMkara AzrI bAta hai / isa vAste yaha bAta vahA~ likhane kI kucha bhI jarUrata nahIM thii| to bhI jeThe ne likhI hai so vRthA hai / vastra bAbata jeThe ne isa praznottara meM phira likhA hai, so isa kA pratyuttara draupadI ke adhikAra meM likhA gayA hai / isa vAste yahAM nahIM likhate haiN| jeThe ne likhA hai ki "jinapratimA jinasarIkhI hai, to bharata airAvata meM pAMcaveM Are tIrthaMkara kA viraha kyoM kahA hai ?" uttara - yaha lekha bhI jeThe kI besamajhI kA hai, kyoMki viraha jo kahAtA hai so bhAvatIrthakara AzrI hai / jeThA DhUMDhaka likhatA hai ki "eka kSetra meM do ikaTThe nahIM hove, hove to accherA kahA jAve / aura tuma to bahuta tIrthaMkaroM kI pratimA ekatra karate ho"| uttara - mUrkha jeThe ko itanI bhI samajha nahIM thI ki do tIrthaMkara ikaTThe nahIM hone kI bAta to bhAvatIrthakara AzrI hai aura hama jo jina pratimA ikaTThI sthApate haiM so sthApanAtIrthakara hai, jaise sarva tIrthaMkara nirvANapada ko pAkara siddha hote haiM taba ve dravya tIrthakara hote hue anaMta ikaTThe hote haiM / vaise sthApanAtIrthakara bhI ikaThe sthApe jAte haiM / tathA siddhAyatana kA vistAra se adhikAra | zrIjIvAbhigamasatra meM kahA hai| vahAM bhI eka siddhAyatana meM eka sau ATha f 3 jinapratimA prakaTatayA kahI haiM / isa vAste jeThe kA likhA yaha prazna bilakula asatya hai / yadi sthApanA se bhI ikaTThA honA na ho to jaMbUdvIpa meM (269) parvata nyAre nyAre (jude jude) ThikAne haiM / una saba ko mAMDale meM ekatra karake are DhUMDhiyoM ! pothI meM kyoM bAMdhI phirate ho ? tathA vaha citrAma logoM ko dikhAte ho, samajhAte ho, aura loga samajhate bhI haiM / to ve parvata jude jude haiM aura zAzvatI vastuoM ke ekatra hone kA abhAva hai to tuma ikaTThe kyoM karate ho so batAo ? jeThA likhatA hai ki "tIrthaMkara jahAM vicare vahAM marI |aura svacakra-paracakra kA bhaya na hove to jinapratimA ke hote hue bhaya kyoM hotA hai ? " Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 isa taraha ke kuvacanoM se jeThA aura anya DhUMDhiye jinapratimA kA mahattva ghaTAnA cAhate haiM / paraMtu mUrkha DhUMDhiye itanA bhI nahIM samajhate haiM ki ve atizaya to siddhAMtakArane bhAvatIrthaMkara ke kahe haiM, aura pratimA to sthApanAtIrthakara hai / isa vAste isa bAbata tumhArI koI bhI kuyukti cala nahIM sakatI hai| // iti // 42. DhUMDhaka mati kA gozAlAmatI tathA musalamAnoM ke sAtha mukAbalA : 42 veM praznottara meM jeThe ninhavane jaina saMvegI muniyoM ko gozAle samAna ThaharAne vAste (11) bola likhe hai paraMtu una meM se eka bola bhI jaina saMvegI muniyoM ko nahIM lagatA hai| ve sarva bola to DhUMDhiyoM ke Upara lagate haiM aura isa se ve gozAlAmati samAna haiM aise nizcaya hotA hai| 1. pahile bola meM jeThe ne mUrkhavat asaMbaddha pralApa kiyA hai, paraMtu usa kA tAtparya kucha likhA nahIM hai| isa vAste usa ke pratyuttara likhane kI kucha jarUrata nahIM hai| 2. dUsare bola meM jeThA likhatA hai ki "DhUMDhiyoM ko jainamuni tathA zrAvaka satAte haiN"| uttara-jaise sUrya ko dekha ke ullU kI AMkheM baMda ho jAtI haiM, aura usa ke mana ko duHkha utpanna hotA hai / vaise hI zuddha sAdhu ko dekha ke gozAlAmati samAna DhUMDhiyoM ke netra mila jAte haiM, aura una ke hRdaya meM svayameva saMtApa utpanna hotA hai / munimahArAjA kisI ko saMtApa karane kA nahIM icchate haiM / paraMtu satya ke Age asatya kA svayameva nAza ho jAtA hai| 3. tIsare bola meM "jainadharmiyoMne naye graMtha banAye haiM" aise jeThA likhatA hai| paraMtu jo jo graMtha bane haiM, vaha sarva graMtha gaNadhara mahArAjA, pUrvadhArI tathA pUrvAcAryoM kI nizrAyase bane haiM, aura una meM koI bhI bAta zAstraviruddha nahIM hai / paraMtu DhUMDhiyoM ko graMtha par3hane hI nahIM Ate haiM to naye banAne kI zakti kahAM se lAveM ? phakta graMthakartAoM kI kIrti sahana nahIM hone se jeThe ne isa taraha likha ke pUrvAcAryoM kI avajJA kI hai| 4. cauthe bola meM "maMtra, jaMtra, jyotiSa, vaidaka se AjIvikA karate ho" aise jeThe ne likhA hai / so asatya hai, kyoMki saMvegI muni to maMtra, jaMtrAdi karate hI nahIM hai / DhUMDhiye sAdhu maMtra, jaMtra, jyotiSa, vaidyaka vagairaha karate haiM / nAma lekara vistAra se prathama praznottara meM likhA gayA hai / isa vAste DhUMDhiyoM kA mata AjIvikamata ThaharatA hai| 5. pAMcaveM bola meM "1444-bauddhoM ko jalA diyA" aise jeThA likhatA hai, paraMtu |kisI bhI jainamunine aisA kArya nahIM kiyA hai / aura kisI graMtha meM jalA diye aise bhI nahIM likhA hai / isa vAste jeThe kA likhanA jhUTha hai / jeThA isa taraha Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 samyaktvazalyoddhAra gozAle ke sAtha jainamati kI sAdRzyatA karanA cAhatA hai, paraMtu so nahIM ho sakatA hai / kiMtu DhUMDhiye vAsI saDA huA AcAra, vidala vagairaha abhakSya vastu khAte haiM / jisa se beiMdriya jIvoM kA bhakSaNa karate haiM / isa se ina kI to | gozAlAmati ke sAtha sAdRzyatA ho sakatI hai| 6. chaThe bola meM "gozAle ko dAha jvara huA taba miTTI pAnI chiTakA ke sAtA mAnI" aise jeThA likhatA he / uttara-yaha dRSTAMta jainamuniyoM ko nahIM lagatA hai, paraMtu DhUMDhiyoM se saMbaMdha rakhatA hai / kyoMki daMDhiye laghanIti (pizAba) se gadA pramukha dhote haiM aura khuziyAM manAte haiM / 7. sAtaveM bola meM jeThA likhatA hai ki 'gozAle ne apanA nAma tIrthaMkara ThaharAyA / / arthAt teIsa ho gaye aura cauvIsavAM maiM aise kahA / isI taraha jainadharmI bhI gautama, sudharmA, jaMbU vagairaha anukrama se pATa batAte haiN"| uttara - jeThe kA yaha lekha svayameva skhalanA ko prApta hotA haiM / kyoMki gozAlA to khuda vIra paramAtmA kA niSedha karake tIrthaMkara bana baiThA thA / aura hama to anukrama se paraMparAya pATAnupATa batA ke ziSyatva dhAraNa karate haiM / isa vAste hamArI bAta to pratyakSa satya hai; paraMtu DhUMDhakamati jinAjJA rahita navIna paMtha ke nikAlane se gozAle sadRza siddha hote haiN| 8. AThaveM bola meM jeThA likhatA hai ki "gozAlene marane samaya kahA ki merA maraNotsava karanA aura mujhe zibikA meM rakha kara nikAlanA / isI taraha jainamuni bhI kahate haiN"| uttara-jeThe kA yaha likhanA bilakula jhUTha hai, kyoMki jainamuni aisA kabhI bhI nahIM kahate haiM / paraMtu DhUMDhiye sAdhu mara jAte haiM taba isa taraha karane kA kaha jAte hoMge ki merA vimAna banA ke mujhe nikAlanA, pAMca jhaMDe rakhanA isa vAste hI jeThe Adi DhUMDhiyoM ko isa taraha likhane kA yAda A gayA hogA aise mAlUma hotA hai iMdra ne jisa taraha prabhu kA nirvANa mahotsava kiyA hai, jainamati zrAvaka to usI taraha apane guru kI bhakti ke nimitta svecchA se yathAzakti nirvANamahotsava karate haiN| 9. navameM bola meM sthApanA asatya ThaharAne vAste jeThe ne kuyukti likhI hai| paraMtu zrIThANAMgasUtra vagaireha meM sthApanA satya kahI hai / to bhI sUtroM ke kathana ko DhUMDhiye utthApate haiN| isa liye vaha gozAlematI samAna haiM aise mAlUma hotA hai| 10. dazaveM bola meM jeThA likhatA hai ki "kriyA karane se mukti nahIM milatI hai / bhavasthiti pakegI taba mukti milegI, aise jainadharmI kahate haiN"| yaha lekha mithyA hai, kyoMki jainamuni isa taraha nahIM kahate haiN"| jainamuniyoM kA kahanA 1 yaha to prakaTa hI hai ki jaba rAtri ko pAnI nahIM rakhate to kabhI bar3I nIti (pAkhAnA) ho to jarUra pizAba se hI gudA dho kara azuci TAlate hoMge / balihArI isa zuci kii| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 to jainasiddhAMtAnusAra yaha hai ki jJAna sahita kriyA karane se mokSa prApta hotA hai, paraMtu jo ekAMta khoTI kriyA se hI mokSa mAnate haiM ve jainasiddhAMta kI syAdvAda zailI se viparIta prarUpaNA karane vAle haiM / aura isI vAste DhUMDhiye gozAlApaMthI sadRza siddha hote haiN| 11. gyArahaveM bola meM jeThA likhatA hai ki "jainadharmI jinapratimA ko jinavara sarIkhI mAnate haiM / isa se aise siddha hotA hai ki ve ajina ko jina tarIke mAnate haiM" uttara - puNyahIna jeThe kA yaha lekha mahAmUrkhatAyukta hai, kyoMki sUtra meM jinapratimA jinavara sarIkhI kahI hai / aura hama prathama isa bAbata vistAra se likha Ae haiM, jaba DhUMDhiye devIdevatAkI mUrtiyoM ko tathA bhUtapreta ko mAnate haiM to mAlUma hotA hai ki phakta jinapratimA ke sAtha hI dveSa rakhate haiM / isase ve to gozAlAmati ke zarIka [samAna] siddha hote haiN| __ Upara mutAbika jeThe ke likhe (11) boloM ke pratyuttara haiM / aba DhUMDhiye jarUra hI gozAle samAna hai| yaha darzAne vAste yahAM aura (11) bola likhate haiM / 1. jaise gozAlA bhagavaMta kA niMdaka thA, vaise DhUMDhiye bhI jina pratimA ke niMdaka haiN| 2. jaise gozAlA jinavANI kA niMdaka thA, vaise DhUMDhiye bhI jinazAstroM ke niMdaka haiN| 3. jaise gozAlA caturvidhasaMgha kA niMdaka thA, vaise DhUMDhiye bhI jainasaMgha ke niMdaka haiN| 4. jaise gozAlA kuliMgI thA, vaise DhUMDhiye bhI kuliMgI haiN| kyoMki inakA veSa jainazAstroM se viparIta hai| jaise gozAlA jhUThA tIrthaMkara bana baiThA thA, vaise DhUMDhiye bhI khoTe sAdhu bana baiThe haiN| 6. jaise gozAle kA paMtha sanmUcchima thA vaise DhUMDhiyoM kA paMtha bhI sanmUrchima hai kyoMki ina kI paraMparA zuddha jainamuniyoM ke sAtha nahIM milatI hai| 7. jaise gozAlA svakapolakalpita vacana bolatA thA, vaise DhUMDhiye bhI svaka polakalpita zAstrArtha karate haiN| 8. jaise gozAlA dhUrta thA, vaise DhUMDhiye bhI dhUrta haiM / kyoMki yaha bhadrika jIvoM ko apane phaMde meM phaMsAte haiN| 9. jaise gozAlA apane mana meM apane Apa ko jhUThA jAnatA thA paraMtu bAhira se apanI rUDhi tAnatA thA, vaise kitaneka DhUMDhiye bhI apane mana meM apane mata ko jhUThA jAnate haiM paraMtu apanI rUDhi ko nahIM chor3ate / 10. jaise gozAle ke devaguru nahIM the, vaise DhUMDhiyoM ke bhI devaguru nahIM hai / / ___ kyoMki ina kA paMtha to gRhastha kA nikAlA huA hai| 11. jaise gozAlA mahA avinIta thA, vaise DhUMDhiye bhI jainamata meM mahA avinIta haiN| ityAdi aneka bAtoM se DhUMDhiye gozAle tulya siddha hote haiM / tathA DhUMDhiye Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 samyaktvazalyoddhAra kitaneka kAraNoM se musalamAnoM sarIkhe bhI ho sakate haiM, so vaha likhate haiN| . 1. jaise musalamAna nIlA tahamada pahanate haiM, vaise kitaneka DhUMDhiye bhI kAlI dhotI pahanate haiN| 2. jaise musalamAnoM ke bhakSyAbhakSya khAne kA viveka nahIM hai, vaise DhUMDhiye ke bhI vAsI, saMdhAna (acAra) vagairaha abhakSya vastu ke bhakSaNa kA viveka nahIM hai| 3. jaise musalamAna mUrti ko nahIM mAnate haiM, vaise DhUMDhiye bhI jinapratimA ko nahIM mAnate haiN| 4. jaise musalamAna pairoM taka dhotI karate haiM, vaise DhUMDhiye bhI pairoM taka dhotI (colapaTTA) karate haiN| 5. jaise musalamAna hAjI ko acchA mAnate haiM, vaise DhUMDhiye bhI vaMdanA karane vAle ko 'hAjI' kahate haiN| 6. jaise musalamAna lasaNa, pyAja arthAt pyAja, kAMdA, gaMDe khAte haiM, vaise DhUMDhiye bhI khAte haiN| 7. jaise musalamAnoM kA cAlacalana hiMduoM se viparyaya hai, vaise DhUMDhiyoM kA cAlacalana bhI jainamuniyoM se tathA jainazAstroM se viparIta hai| 8. jaise musalamAna sarva jAti ke ghara kA khA lete haiM, vaise DhUMDhiye bhI kolI, | bharavAr3a, chIMbe, nAI, kumhAra vagairaha sarva varNa kA khA lete haiM / ityAdi bahuta boloM se DhUMDhiye musalamAnoM ke samAna siddha hote haiM / aura DhUMDhiye zrAvaka to strI ke Rtu ke dina na pAlane se una se bhI niSiddha siddha hote haiM / // iti / 43. muMha para muMhapattI baMdhI rakhanI so kuliMga hai isa bAbata : 43 veM praznottarameM muMha para muhapattI bAMdha rakhanI siddha karane vAste jeThene kitanIka yuktiyAM likhI haiM / paraMtu unhIM yuktiyoM se vaha jhUThA hotA hai, aura muhapattI muMhako nahIM bAMdhanI aise siddha hotA hai| kyoMki jeThe ne isa bAbata mRgArAnI ke putra mRgAloDhIe ko dekhane vAste zrIgautamasvAmI ko jAne kA dRSTAMta diyA hai, to usa saMbaMdha meM zrIvipAkasUtra meM khulAsA pATha hai ki mRgArAnI ne zrIgautamasvAmI ko kahA ki : "tujjheNaM bhaMte muhapattiyAe muhaM baMdhaha" artha-'tuma he bhagavan ! mukhavastri kA se mukha bAMdha levo' isa pATha se siddha hai ki gautamasvAmI kA mukha mukhavastrikA se bAMdhA huA nahIM thA / isa se viparIta DhUMDhiye 1 DhUMDhaniyAM arthAt DhUMDhaka sAdhvIyAM - ArajA bhI Rtu ke dina nahIM pAlatI hai ! pratikramaNa karatI hai aura sUtroM ko bhI chUtI haiM Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukha bAMdhate haiN| aura vaha viruddhAcaraNa ke sevana karane vAle siddha hote haiN| __ jeThA likhatA hai "jo gotamasvAmI ne masa vakta hI muMhapattI bAMdhI to pahile kyA khUle mukha se bolate the ? " uttara - akala ke duzmana DhUMDhiyoM meM itanI bhI samajha nahIM hai ki ughADe (khUle) mukha se bolate the aisA hama nahIM kahate haiM, paraMtu hama to muMhapattI mukha ke Age hasta meM rakha kara yatno se bolate the aise kahate haiM / zrIaMgacUliyAsUtra meM dIkSA ke samaya muMhapattI hAtha meM denI kahI hai, yataH tao sUrihaM tadAnuNaehiM piTTovari kUpari viThiehiM rayaharaNaM ThAvittA vAmakarAnAmiyAe muhapattilavaM dharittu / / ___ artha - taba AcArya kI AjJA ke hote hue kUNI Upara rajoharaNa rakhe / rajoharaNa kI daziyAM dakSiNa dizI (saje pAse) rakhe, aura vAmeM hAtha meM anAmikA aMguli Upara lA ke muMhapattI dhAraNa kre|| __pUrvokta sUtra meM sUtrakArane muhapattI hAtha meM rakhanI kahI hai, paraMtu muMha ko bAMdhanI nahIM kahI hai, DhUMDhiye muMhapattI muMha ko bAMdhate haiM isaliye jinAjJA ke bAhira haiM / zrIAvazyakasUtra meM tathA oghaniyukti meM (kAyotsarga karane kI vidhi meM) kahA hai ki "muMhapottiyaM uju hatthe" arthAt mukhavastrikA dAhine hAtha meM rakhanI, isa taraha kahA hai, to bhI DhUMDhiye sadA muMha ko mukhapATI bAMdha ke phirate haiM / isa vAste ve mUrkhaziromaNi haiN| ___ DhUMDhiye muMha ko mukhapATI bAMdha ke kuliMgI banane se jainamata ke sAdhuoM kI niMdA aura ha~sI karAte haiM / yadi vAyukAya kI rakSA vAste muMha ko pATI bAMdhate haiM to nAka tathA gudA ko pATI kyoM nahIM bAMdhate haiM ? jeThA likhatA hai ki "jitanA palatA hai utanA pAlate haiN"| jaba DhUMDhiye jitanA pale utanA pAlate haiM to mukha se to jyAdA nAka se vAyukAya ke jIva hana jAte haiN| kyoMki mukha se jaba bole aura mukha kI pavana bAhira nikale taba hI vAyukAya kI hiMsA kA saMbhava ho sakatA hai / aura nAka se to vyavadhAna rahita niraMtara zvAsocchvAsa bahA karatA haiN| isa vAste muMha ko bAMdhane se pahale nAka ko paTTI kyoM nahIM bAMdhI ? aura sAdha ke to 6 kAyA kI hiMsA karane kA vividha trividha paccakkhANa hotA hai / tathApi jeThe ke likhe mutAbika jaba itanA bhI pAla nahIM sakate haiM to kisa vAste cAritra lekara RSijI bana baiThe haiM ? / DhUMDhiyo ! isase to tuma apane mata se cAritra kI virAdhanA karane vAle siddha hote ho| tathA DhUMDhiyoM ke RSi - sAdhu ko muMha ko mukhapATI bAMdhA huA kautukI veSa dekhakara kisI do vakta pazu Darate haiM, striyA~ DaratI haiM, bAlaka Darate haiM, kutte bhauMkate haiM aura muMha ko sadA paTTI bAMdhane se asaMkhyAte sanmUchima jIva marate haiM, nigodIye jIva utpanna hote haiM, isa se yaha mAlUma hotA hai ki DhUMDhiyoM ne jIvadayA ke vAste mukhapaTTI nahIM bAMdhI hai kiMtu jIvahiMsA karane vAlA eka adhikaraNa (zastra) bAMdhA hai isa bAbata Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvazalyoddhAra | pAMcaveM praznottara meM khulAsA likhA gayA hai| // iti // |44. devatA jinapratimA pUjate haiM so mokSa ke vAste hai isa bAbata : 44. veM praznottara meM jeThA likhatA hai ki "devatA jinapratimA pUjate haiM so saMsAra khAte hai" uttara - yaha lekha mithyA hai, kyoMki zrIrAyaparoNIsUtra meM jinapratimA pUjane ke phala kA pATha aisA hai, yataH hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe aNugAmittAe bhavissai / / artha - jinapratimA ke pUjane kA phala pUjane vAle ko hita ke taka, sukha ke taka yogyatA ke taka, mokSa ke taka, aura janmAMtara meM bhI sAtha Ane vAlA hai| _ isa bAbata jeThe ne zrIAvazyakaniyukti kA pATha likha ke aise dikhalAyA hai ki "abhavya devatA bhI jinapratimA ko pUjate haiM / isa vAste so saMsAra khAtA hai" uttara - phala kI prApti bhAvAnusAra hotI hai| abhavyamithyAdRSTi jo pratimA pUjate haiM una ko apane bhAvAnusAra phala milatA hai aura bhavyasamyagdRSTi pUjate haiMkha una ko mokSaphala prApta hotA hai| jaise jainamata kI dIkSA abhavyamithyAdRSTiyoM ko mokSadAyaka nahIM hai, aura bhavya samyagdRSTiyoM ko mokSadAyaka hai / donoM ko phala judA judA milate haiM / jaise jainamata kI dIkSA saJcI aura mukti kA hetu hai, aise hI jinapratimA bhI bhaktajanoM ko mukti kA hetu hai / aura usa ke niMdaka DhUMDhakamati vagairaha ko naraka kA hetu hai arthAt jina pApIjIvoM ke niMdakatA ke bhAva haiM unako to jarUra naraka kA phala prApta hotA hai, aura jina ke bhaktitva ke bhAva haiM unako jarUra mokSaphala prApta hotA hai / // iti / 45. zrAvaka sUtra na paDhe isa bAbata : 45. veM praznottara meM "zrAvaka sUtra paDhe" isa bAta ko siddha karane vAste jeThe ne kitanIka kuyuktiyAM likhI haiM / parantu una meM se eka bhI kuyukti bana nahIM sakatI hai / ulaTA unhIM kuyuktiyoM se vaha jhUThA hotA hai to bhI "miyA gira paDA lekina TAMga UMcI" isa kahAvata ke anusAra jo mana meM AyA, so likha mArA hai / aura isa se jaise 'DUbatA AdamI jhaga ko hAtha mAre' aise kiyA hai| isa bAbata likhane ko bahuta hai / parantu graMtha adhika ho jAne se jeThe kI kuyuktiyoM ko dhyAna meM na lekara phakta kitaneka sUtroM ke pramANapUrvaka dRSTAMta likha ke zrAvaka ko sUtra par3hane kA niSedha siddha karate haiN| zrIbhagavatIsUtra ke dUsare zataka ke pAMcaveM uddeza meM tuMgiyA nagarI ke zrAvakoM ke adhikArameM kahA hai, yata - Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 laddhaThThA gahiyaThA pucchiyaTThA abhigayaTThA viNicchiyaTThA / artha- prApta karA hai artha jinhoM ne, grahaNa kiyA hai artha jinhoM ne, saMzaya ke hone para pUchA hai artha jinhoM ne, prazna karake artha nirNaya kiyA hai jinhoM ne, isa vAste nizcita kiyA hai artha jinhoM ne / isa taraha kahA paraMtu "laddha suttA gahiya suttA" aise nahIM kahA hai tathA zrIvyavahArasUtra ke daza meM udezameM kahA hai, yata - tivAsa-pariyAgassa niggaMthassa kappai AyArakappe nAmaM ajjhayaNe udisittae vA, cauvAsa-pariyAgassa niggaMthassa kappati sUyagaDe nAmaM aMge udisittae nA, paMcavAsapariyAgassa samaNassa kappati dasAkappavavahArA nAmajjhayaNe udisittae, aThanAsa-pariyAgassa samaNassa kappati ThANaM samanAe nAmaM aMge udisittae dasavAsa-pariyAgassa kappati vivAhanAmaM aMge udisittae ekkArasa-vAsa pariyAgassa kappati khuDDiyAvimANapavibhatti mahalliyA vimANapavibhatti aMgacUliyA vAgacUliyA vivAhacUliyA nAmaM udisittae, bArasavAsa-pariyAgassa kappati aruNovavAe varuNovavAe garulovavAe dharaNovavAe vesamaNovavAe velaMdharovavAe ajjhayaNe udisittae, terasavAsa-pariyAe kappati uhANasue samuThThANasue deviMdovavAe nAgapariyAvaliyA nAma ajjhayaNe udisittae, caudasavAsa pariyAgassa kappati suvaNNa-bhAvaNA-nAmaM ajjhayaNaM udisittae, pannarasavAsa0 kappati cAraNabhAvaNA nAmaM ajjhayaNe udhisittae, solasavAsa0 kappati teyaNisaggaM nAmaM ajjhayaNe udisattae, sattarasavAsa0 kappati AsIvisa-nAmaM ajjhayaNe udisittae, aThArasa vAsa0 kappati diThivisabhAvaNAnAmaM ajjhayaNe udisittae, eguNa-vIsaivAsa-pariyAgassa kappati diThivAe nAma aMge udisittae vIsa-vAsa-pariyAe samaNe niggaMthe savvasUANa vAi bhavati / / artha - tIna varSa kI dIkSAparyAya vAle sAdhu ko AcAraprakalpa arthAt AcarAMgasUtra par3hanA kalpe haiM, cAra varSa kI dIkSA vAle ko zrIsUyagaDAMgasUtra par3hanA kalpe haiM / pAMca varSa ke dIkSita ko dazAkalpa tathA vyavahAra adhyayana par3hane kalpe haiM / ATha varSa kI paryAya vAle ko ThANAMga samavAyAMga par3hanA kalpe hai / daza varSa kI paryAya vAle ko zrIbhagavatIsUtra par3hanA kalpe hai / igyAraha varSa kI paryAya vAlA sAdhu khuDiyA vimAna pravibhakti, mahalliyA vimAnapravibhakti, aMgacUliyA, vaggacUliyA aura vivAhacUliyA paDhe / bAraha varSa kI paryAya vAlA aruNopapAta, naruNopapAta garuDopapAta, dharaNopapAta, vaizramaNopapAta aura nelaMdharopapAta paDhe, teraha varSa kI paryAya vAlA uvaThThANazruta samuThThANazruta deveMdropapAta aura nAgapariyAvaliyA adhyayana paDhe / caudaha Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 samyaktvazalyoddhAra varSa kI paryAya vAlA suvarNabhAvanA adhyayana paDhe, paMdraha varSa kI paryAya vAlA cAraNabhAvanA adhyayana paDhe / solaha varSa kI paryAya vAlA teyanisagga adhyayana paDhe / satraha varSa kI paryAya vAlA AzIviSa adhyayana paDhe, aThAraha varSa kI paryAya vAlA dRSTiviSa bhAvanA adhyayana paDhe, unnIsa varSa kI paryAya vAlA dRSTivAda paDhe aura bIsa varSa kI paryAya vAlA sarva sUtroM kA vAdI ho| mUDhamati DhUMDhiye kahate haiM ki zrAvaka sUtra paDhe to una zrAvakoM ke cAritra kI paryAya kitane kitane varSa kI hai so kaho ? are mUr3hamatiyoM ! itanA bhI vicAra nahIM karate ho ki sUtra meM sAdhu ko bhI tIna varSa dIkSA paryAya pIche AcArAMga par3hanA kalpe aise khulAsA kahA hai to zrAvaka sarvathA hI na paDhe aisA pratyakSa siddha hotA hai| zrIpraznavyAkaraNasUtrake dUsare saMvaradvAra meM kahA hai ki taM saJcaM bhagavaMta titthagara subhAsiyaM dasavihaM caudasa puvvIhiM pAhuDatthaveiyaM maharisiNaya samayappadinnaM deviMda nariMde bhAsiyatthaM / ___ bhAvArtha yaha hai ki bhagavaMta vItarAga ne sAdhu satya vacana jAne aura bole isa vAste siddhAMta una ko diye, aura deveMdra tathA nareMdra ko siddhAMta kA artha suna ke satya vacana bole / isa vAste artha diyA isa pATha meM bhI khulAsA sAdhu ko sUtra paDhanA aura zrAvaka ko artha sunanA aise bhagavaMta ne kahA hai| jeThA likhatA hai ki "zrAvaka sUtra paDhe to anaMta saMsArI hove aisA pATha kisa sUtra meM hai ? "uttara - zrIdazavaikAlikasUtra ke SaTjIvanikA nAmA cauthe adhyayana taka zrAvaka paDhe, Age nahIM; aise zrIAvazyakasUtra meM kahA hai| isa ke uparAMta AcArAMgAdi sUtroM ke par3hane kI AjJA bhagavaMta ne nahIM dI hai, to bhI jo zrAvaka paDhate haiM ve bhagavaMta kI AjJA kA bhaMga karate haiN| aura AjJAbhaMga karane vAlA yAvat anaMta saMsArI ho aise sUtroM meM bahuta ThikAne kahA hai, aura DhUMDhiye bhI isa bAta ko mAnya karate hai| jeThA likhatA hai ki "zrIuttarAdhyayanasUtra meM zrAvaka ko 'kovida' kahA hai, to sUtra paDhe binA 'kovida' kaise kahA jAve ? " uttara - 'kovida' kA artha 'catura - samajhavAlA' aisA hotA hai to zrAvaka jinapravacana meM catura hotA hai| paraMtu isa se kucha sUtra paDhe hue nahIM siddha hote haiN| yadi sUtra paDhe hoveM to "adhita" kyoM nahIM kahA ? jeThA maMdamati likhatA hai ki "zrIbhagavatIsUtra meM kevalI Adi daza ke samIpa kevalI prarUpyA dharma suna ke kevalajJAna prApta kare una ko 'suJcA kevalI' kevalI kahanA aise kahA hai / una daza boloM meM zrAvaka zrAvikA bhI kahe haiM to unake mukha se kevalI prarUpyA dharma sune so siddhAMta yA anya kucha hogA ? isa vAste siddhAMta paDhane kI AjJA saba ko mAlUma hotI hai| uttara - siddhAMta paDha ke sunAnA usakA nAma hI phakta kevalI prarUpita dharma nahIM hai paraMtu jo bhAvArtha kevalI bhagavaMta ne batAyA hai so bhAvArtha kahanA usa kA nAma bhI kevalI prarUpyA dharma hI kahalAtA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 hai| isa vAste jeThe kI kalpanA asatya hai tathA zrInizIthasUtra meM kahA hai ki - se bhikkhu aNNautthiyaM vA gAratthiyaM vA vAei vAyaMtaM vA sAijai tassa NaM caumAsiyaM / / artha - jo koI sAdhu anya tIrthI ko paDhane de, tathA gRhasthI ko vAMcane de athavA vAMcane dene meM sAhAyya de, usa ko caumAsI prAyazcitta Ave / isa bAbata jeThA likhatA hai ki isa pATha meM anya tIrthI tathA anya tIrthI ke gRhastha kA niSedha hai / paraMtu vaha mUrkha itanA bhI nahIM samajhA hai ki anya tIrthI ke gRhastha to anya tIrthI meM A gaye to phira usake kahane kA kyA prayojana ? isa vAste gRhastha zabda se isa pATha meM zrAvaka hI samajhane / ___ yadi zrAvaka sUtra par3hate ho to zrIThANAMga sUtra ke tIsare ThANe meM sAdhu ke tathA zrAvaka ke tIna tIna manoratha kahe haiM / una meM sAdhu zruta par3hane kA manoratha kare aise likhA hai| zrAvaka ke zrutapar3hane kA manoratha nahIM likhA hai| aba vicAranA cAhiye ki zrAvaka sUtra par3hate ho to manoratha kyoM na kareM ? so sUtrapATha yaha hai. - yataH - tihiM ThANehiM samaNe niggaMthe mahANijjare mahApajavasANe bhavai kayANaM ahaM appaM vA bahuM vA suaM ahijissAmi kayANaM ahaM ekallavihAraM paDimaM uvasaMpajittANaM viharissAmi kayANaM ahaM apacchimamAraNaMtiyaM saMlehaNA jhUsaNA jhUsie bhattapANa paDiyA ikvie pAovagamaM kAlamaNavakkaMkhemANe viharissAmi evaM samaNasA savayasA sakAyasA paDijAgaramANe niggaMthe mahANijare pajavasANe bhvi| ___ artha - tIna sthAna ke zramaNanigraMtha mahAnirjarA aura mahAparyavasAna kare (ve tIna sthAna kahate haiM) kaba maiM alpa (thoDA) aura bahuta zruta siddhAMta paDhUMgA ? 1, kaba maiM ekalavihArI pratimA aMgIkAra karake vicarUMgA ? 2, aura kaba maiM aMtimamAraNAMtika saMleSaNA jo tapa usa kA sevana kara ke rukSa hokara bhAtapAnI kA paJcakkhANa karake pAdapopagama anazana karake mRtyu kI vAMcchA nahIM karatA huA vicarUMgA ? 3, isa taraha sAdhu mana, vacana, kAyA tInoM karaNa karake pratijAgaraNa karatA huA mahA nirjarA paryavasAna kare / aba zrAvaka ke tIna manorathoM kA pATha kahate haiN| tihiM ThANehiM samaNovAsae mahANijare mahApajavasANe bhavaI taMjahA kayANaM ahaM appaM vA bahu vA pariggahaM caissAmi kayANaM ahaM muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavvaissAmi kayANaM ahaM apacchimamAraNaMtiyaM saMlehaNA jhUsiya bhattapANapaDiyA ikkhie pAovagamaM kAlamaNavakkaMkhemANe * viharissAmi evaM samaNasA savayasA sakAyasA paDijAgaramANe samaNovAsae mahANijare mahApajjavasANe bhvii| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 samyaktvazalyoddhAra ___artha - tIna sthAna ke zrAvaka mahA nirjarA mahA paryavasAna kareM tadyathA kaba maiM dhanadhAnyAdika nava prakAra kA parigraha thoDA aura bahuta tyAga karUMgA ? 1, kaba maiM muMDa hokara AgAra jo gRhavAsa usa ko tyAga ke aNagAravAsa sAdhutva aMgIkAra karUMgA ? 2, tIsarI saMleSaNA kA manoratha pUrvavat jAnanA / isa se bhI aise hI siddha hotA hai ki zrAvaka sUtra paDhe nahIM ityAdi aneka dRSTAMtoM se khulAsA siddha hotA hai ki muni siddhAMta paDheM aura muniyoM ko hI paDhAve / zrAvakoM ko to Avazyaka, dazavaikAlika ke cAra adhyayana aura prakaraNAdi aneka graMtha par3hane, paraMtu zrAvaka ko siddhAMta paDhane kI bhagavaMta ne AjJA nahIM dI hai| // iti / |46. DhUMDhiye hiMsAdharmI haiM isa bAbata : ___isa graMtha ko pUrNa karate hue mAlUma hotA hai ki jeThe DhUMDhaka kA banAyA samakitasAra nAmA graMtha goMDala (sUbA kAThiyAvADa) vAle koThArI nemacaMda hIrAcaMda ne chapavAyA hai| usa meM Adi se aMta taka jainazAstrAnusAra aura jinAjJA mutAbika vartane vAle paraMparAgata jaina muni tathA zrAvakoM ko (hiMsAdharmI) aisA upanAma diyA hai / aura Apa dayAdharmI bana gaye haiM, paraMtu zAstrAnusAra dekhane se tathA ina DhUMDhiyoM kA AcAravyavahAra, rItibhAMti aura cAlacalana dekhane se khulAsA mAlUma hotA hai ki yaha DhUMDhiye hI hiMsAdharmI haiM aura dayA kA yathArtha svarUpa nahIM samajhate haiN| sAmAnya dRSTi se bhI vicAra kareM to jaise gozAle jamAli pramukha kitaneka ninhavoM ne tathA kitaneka abhavya jIvoM ne jitanI svarUpadayA pAlI hai utanI to kisI DhUMDhaka se bhI nahIM pala sakatI hai; phakta muMha se dayA dayA pukAranA hI jAnate haiM, aura jitanI yaha svarUpadayA pAlate haiM utanI bhI ina ko ninhavoM kI taraha jinAjJA ke virAdhaka hone se hiMsA kA hI phala dene vAlI hai| ninhavoM ne to bhagavaMta kA eka eka hI vacana utthApyA hai aura una ko zAstrakAra ne mithyAdRSTi kahA hai yata payamakkharaMpi ekkapi jo na roei suttaniddhiThaM / se saM royaMtovi hu micchadiThI jamAlivva / / 1 / / mUr3hamati DhUMDhiyoM ne to bhagavaMta ke aneka vacana utthApe hai, sUtra virAdhe haiM, sUtrapATha- phera diye haiN| sUtrapATha lope haiM, viparIta artha likhe haiM, aura viparIta hI karate haiM / isa vAste yaha to sarva ninhavoM meM ziromaNibhUta haiN| aba DhUMDhiye dayAdharmI banate haiM paraMtu ve kaisI dayA pAlate haiM, garaja dayA kA nAma lekara kisa kisa taraha kI hiMsA karate haiM, so dikhAne vAste kitaneka dRSTAMta likha ke ve hiMsAdharmI haiM, aise satyAsatya ke nirNaya karane vAle sujJapuruSoM ke samakSa mAlUma karate haiM / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 1. sUtroM meM uSNa pAnI kA garamImeM, zyAle meM tathA caumAse meM judA judA kAla kahA hai / usa kAla ke uparAMta uSNa pAnImeM bhI sacittatva kA saMbhava hai, to bhI DhUMDhiye kAla ke pramANa binA pAnI pIte haiM / isa vAste kAlaullaMghana kiyA pAnI kaccA hI smjhnaa| 2. rAtri ko culhe para dharA pAnI prAtaH ko lekara pIte haiM, jo pAnI rAtri ko culhA khulA na rakhane vAste dharane meM AtA hai / (prAyaH yaha rivAja gujarAta mAravADa, kAThiyAvADa meM hai ) jo ki garama to kyA paraMtu kavoSNa arthAt thoDA sA garama honA bhI asaMbhava hai isa vAste vaha pAnI bhI kaccA hI smjhnaa| 3. kumhAra ke ghara se miTTI sahita pAnI lAkara pIte haiM jisa meM miTTI bhI sacitta aura pAnI bhI sacitta hone se acitta to kyA honA hai paraMtu yadi adhika samaya jaise kA vaisA paDA rahe to usameM beiMdriya jIva kI utpatti hone kA saMbhava hai| 4. pAthiyAM thApane kA pAnI lAkara pIte haiM jo ki acitta to nahIM hotA hai paraMtu usa meM beiMdriya jIva kI utpatti huI dRSTi gocara hotI hai| 5. striyoM ke kaMcukI (colI) vagairaha kapar3oM kA dhovaNa lA kara pIte haiM jisa meM prAyaH jUva athavA marI huI jU ke kalevara hone kA saMbhava hai / aisA pAnI pIne se hI kaI rikhoM ko jalodara hone kA samAcAra sunane meM AyA hai| 6. pUrvokta pAnI meM phakta ekeMdriya kA hI bhakSaNa nahIM hai| paraMtu beiMdriyoM kA bhI bhakSaNa hai / kyoMki ese pAnImeM prAyaH pUre nikalate hai tathApi DhUMDhiyoM ko isa bAta kA kucha bhI vicAra nahIM hai / dekho ina kA dayAdharma !!! 7. gatadina kI athavA rAtri kI rakhI arthAt vAsI, roTI, dAla, khicaDI vagairaha lAte haiM aura khAte haiM / zAstrakAroM ne usa meM beiMdriya jIvoM kI utpatti kahI hai| 8. maryAdA uparAMta kA saDA huA AcAra lA kara khAte haiM, usa meM bhI beiMdriya jIvoM kI utpatti kahI hai| 9. vidala arthAt kaJcI chAsa, kaccA dUdha tathA kacce dahImeM kaThola' khAte haiM| 1 2 DhUMDhiye dhovaNa kA pANI zAstrokta maryAdArahita kaJcA hI pIte haiN| jhUThe bartanoM kA dhovaNa, halavAI kI kaDAyokA pAnI jisa me se kaI daphA kutte bhI pI jAte haiM| jisa meM marI huI makkhiyAM bhI hotI haiM, sunAroM ke kuMDo kA pAnI jisa meM gahane Adi dhoye jAte hai, atAroM ke arakani kAlane kA pAnI ityAdi aneka prakAra kA gaMdA pAnI bhI lete hai! jhUThe bartanoM ke dhovaNa meM annAdi kI lAga hone se tathA bATI Adi ke pAnI meM hAtha Adi ke maila Adi azuci hone se sanmUcchima paMcedri kI bhI khUba dayA palatI hai !!! Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 samyaktvazalyoddhAra jisa ko zAstrakAra ne abhakSya kahA hai aura usa meM beiMdriya jIva kI utpatti kahI hai / DhUMDhakoM ko to vidala kA svAda adhika AtA hai kyoMki kitaneka to phakta muphta kI khicaDI aura chAsa vagairaha khAne ke lobha se hI prAyaH RSajI banate hai, paraMtu isa se apane mahAvratoM kA bhaMga hotA hai usa kA vicAra nahIM karate haiN| 10. pUrvokta boloM meM darzAye mutAbika DhUMDhiye beiMdriya jIvoM kA bhakSaNa karate haiM / dekhiye ina ke dayAdharma kI khUbI ! 11. sUtroM meM bAIsa abhakSya khAne varje haiM to bhI DhUMDhiye sAdhu tathA zrAvaka prAyaH sarva khAte haiN| zrIaMgacUliyAsUtra ke mUlapAThameM kahA hai, yata - evaM khalu jaMbu mahANubhAvehiM sUrivarehiM micchattakulAo ussaggovavAeNaM paDibohiuNa jiNamae ThAviyA battIsa aNaMtakAyabhakkhaNAo vAriyA maha maja maMsAI bAvIsa abhakkhaNAo NisehiyA / / __ artha - aise nizcaya he jaMbu ! mahAnubhAvapradhAnAcAryo ne mithyAtviyoM ke kula se utsargApavAda kara ke pratibodha ke jinamatameM sthApana kare / battIsa anaMtakAya khAne se haTAye, aura zahada, zarAba, mAMsa vagairaha bAIsa abhakSya khAne kA niSedha kiyA / / zAstrakAroM ne bAIsa abhakSya meM ekeMdriya, beidriya, teiMdriya aura nigodiye jIvoM kI utpatti kahI hai to bhI DhaMDhiye ina ko bhakSaNa karate haiN| 12. DhUMDhiye apane zarIra se athavA vastrameM se nikalI juoM ko apane pahane hue vastrameM hI rakhate haiM jina kA nAza zarIra kI dAbase prAyaH tatkAla hI ho| jAtA hai yaha bhI dayA kA pratyakSa namUnA hai !! 13. DhUMDhiye sAdhusAdhvI sadA muMha ke mukhapATI bAMdhI rakhate haiM / usa meM vAraMvAra bolane se thUka ke sparza se sanmUchima jIva kI utpatti hotI hai / aura nigodiye jIvoM kI utpatti bhI zAstrakAro neM kahI hai / nirvivekI DhUMDhiye isa vAta ko samajhate haiM to bhI apanI viparIta rUDhi kA tyAga nahIM karate haiM / isa se ve sanmUcchima jIva kI hiMsA karane vAle nizcaya hote hai| _____14. kitaneka DhUMDhiye jaMgala jAte haiM taba azuci ko rAkha meM milA dete haiM / jisa meM cUrNiye jIvoM kI hiMsA karate haiM aise jAnane meM AyA hai / yahI ina ke dayAdharma kI prazaMsA ke kAraNa mAlUma hote haiM ! 15. DhUMDhiye jaba gocarI jAte haiM taba kitanIka jagaha ke zrAvaka una ko cauke se dUra khaDe rakhate haiM / mAlUma hotA hai ki cauke meM Ane se ve loka bhraSTa . 1 jisa anAja ke do phADa ho jAve aura jisa ke pIDane se tela na nikale, aisA jo kaThola mAMha, mUMgI, moTha, cane, harave, maithe, masara, harara Adi missA anAja, usa kI vidala saMjJA hai| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 honA mAnate hoMge dUra khaDA hokara rikhajI sUjhate ho ? aise pUchakara jo deve so le letA hai| isa se mAlUma hotA hai ki DhUMDhiye asUjhatA AhAra le Ate haiN| 16. DhUMDhiye zahada khA lete haiM, paraMtu zAstrakAra ne usa meM tadvarNa vAle sanmUchima jIvoM kI utpatti kahI hai| 17. DhUMDhiye makkhaNa khAte haiM / usa meM bhI zAstrakAra ne tadvarNe jIvoM kI utpatti kahI hai| 18. DhUMDhiye lasUna kI caTanI bhAvanagara Adi zaharoM meM dukAna dukAna se lete haiM / dekho ina ke dayAdharma kI prazaMsA ? ityAdi aneka kAryoMmeM DhUMDhiye pratyakSa hiMsA karate mAlUma hote hai / isa vAste dayAdharmI aisA nAma dharAnA bilakula jhUThA hai / thoDe hI dRSTAMtoM se buddhimAna aura niSpakSapAtI nyAyavAna puruSa samajha jAveMge aura DhUMDhiyoM ke kuphaMde ko tyAga deMge aise samajha kara isa viSaya ko saMpUrNa kiyA hai| // iti // graMtha kI pUrNAhutiH / svAMtaM dhvAMtamayaM mukhaM viSamayaM dRgdhUmadhArAmayI teSAM yairna natA stutA na bhagavanmUrti na vA prekSitA devaizcAraNapuMgavaiH sahRdayai rAnaMditai vanditA / yetvetAM samupAsate kRtadhiya steSAM pavitraM janu: / / 1 / / zArdUlavikrIDita vRttam bhAvArtha - samyagdRSTi devatAoM ne aura jaMghAcAraNa, vidyAcAraNAdi munipuMgavoM ne zuddha hRdaya aura AnaMda se vaMdanA karI hai jisa ko, aisI zrIjinezvara bhagavaMta kI mUrti ko jinhoM ne namaskAra nahIM kiyA hai, una kA svAMta jo hRdaya aMdhakAramaya hai, jinhoM ne usa kI stuti nahIM kI hai, una kA mukha viSamaya hai, aura jinhoM ne bhagavaMta kI mUrti kA darzana nahIM kiyA hai, una ke netra dhuMyeM kI zikSA samAna hai; arthAt jinapratimA se vimukha rahane vAloM ke hRdaya, mukha aura netra nirarthaka haiM / aura jo buddhimAn bhagavaMta kI pratimA kI upAsanA arthAt bhaktipUjA Adi karate haiM unakA manuSyajanma pavitra arthAt saphala hai| isa pUrvokta kAvya ke sAra ko svahRdaya meM aMkita karake aura isa graMtha ko AdyaMta |paryaMta ekAgra citta se paDhakara DhUMDhakamatI athavA jo koI zuddhamArga gaveSaka bhavyaprANI bezaka una lokoM kI bilakula nAdAnI mAlUma hotI hai jo ina ko apane cauMke meM Ane dete haiN| kyoMki prathama to ina DhUMDhiyoMmeM prAyaH jAtibhAMti kA kucha bhI paraheja nahIM hai, nAI, kumhAra, chIMbe, jhIvara vagaireha hareka jAti ko sAdha banA lete haiM, dUsare rAtri meM pAnI na hone se gudA na dhote hoM to azuci haiM / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 samyaktvazalyoddhAra samyak prakAra se niSpakSapAta dRSTi se vicAra kareMge to una ko bhrAMti se rahita jainamArga jo saMvega pakSa meM nirmalatA pravarta mAna hai so satya aura DhUMDhaka vagairaha jinAjJA se viparItamata asatya hai aisA nizcaya ho jAvegA; aura grantha banAne kA hamArA prayatna bhI taba hI sAphalyatA ko prApta hogaa| zuddhamArga gaveSaka aura samyaktvAbhilASI prANiyoM kA mukhya lakSaNa yahI hai ki zuddha deva, guru aura dharma ko pahacAna ke una ko aMgIkAra karanA aura azuddha deva, guru, dharma kA tyAga karanA / paraMtu citta meM daMbha rakha ke apanA kakkA kharA mAna baiTha ke satyAsatya kA vicAra nahIM karanA, athavA vicAra karane se satya kI pahacAna hone se apanA grahaNa kiyA mArga asatya mAlUma hone se bhI usa ko nahIM chor3anA, aura satyamArga ko grahaNa nahIM karanA, yaha lakSaNa samyaktva prApti kI utkaMThA vAle jIvoM kA nahIM hai / aura jo aise ho, to hamArA yaha prayala bhI niSphala ginA jAvegA / isa vAste pratyeka bhavya prANI ko haTha chor3a ke satyamArga ke dhAraNa karane meM udyata honA caahiye| ___yaha grantha hamane phakta zuddha buddhi se samyakdRSTi jIvoM ke satyAsatya ke nirNaya vAste racA hai| hama ko koI pakSapAta nahIM hai, aura kisI para dveSabuddhi bhI nahIM hai| isa vAste samasta bhavyajIvoM ne yaha graMtha niSpakSatA se lakSa meM lekara isa kA sadupayoga karanA, jisa se vAMcane vAle kI aura racanA karane vAle kI dhAraNA sAphalya ko prApta ho| iti nyAyAMbhonidhi-tapagacchAcArya zrImadvijayAnaMdasUri (AtmArAmajI) viracitaH samyaktvazalyoddhAra-graMthaH samAptaH / / DhUMDhaka mata ke zalya ko, dUra kare niradhAra / satya nAma isa graMtha kA, samakItazalyoddhAra / / OM // // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhUMDhaka paMcavizI [zrIjinapratimA syuM nahIM raMga, teno kabu na kIje saMga;] e AMkaNI 'sarasvatI devI praNamI kahesyuM, jinapratimA adhikAra / navI mAne tasa vadana capeTA, mAne tasa zaNagAra / / zrI jina 01 kevala nANI nahi caunANI, eNe same bharata mojhAraH / jinapratimA jina pravacana jinano, e moTo AdhAra / / zrI jina0 2 e mUDhe jinapratimA uthApI, kumati haiyAphUTa; / binA kiriyA hAtha na lAge, te to thothAkUTa / / zrI jina0 3 jinapratimA darzanathI daMsaNa, lahIye vratanuM / mUla tehI ja mUlakAraNa uthApe, zuM thayuM e jagazUla / / zrI jina0 4 abhayakumAre mUkI pratimA, dekhI ArdrakumAra / prati bujhyA saMjama lai sIdhyA, te sAco adhikAra / / zrIjina pratimA AkAre maccha nihAlI, avara maccha savi bujhe / samakita pAme jAtismaraNathI, tasa pUrava bhava sUjhe / / zrI jina0 6 chaThThe aMge jJAtA sUtre draupadIe jina pUjyA; / evA akSara dekhe topiNa, mUDhamati navI bujhyA / zrI jina0 7 cAraNamunie caitya ja vAMdyA, bhagavatI aMge raMge, mI artha kare teNe sthAnaka, kumatitaNe prasaMge || zrIjina 08 bhagavatIaMge zrIgaNadharajI, brAhmIlipi vaMde; 1 0 evA akSara dekhe topiNa, kumati kaho kema niMde / / zrI jina0 9 caitya vinA anya tIrthI mujane, vaMdana pUjA niSedhe; / sAtameM aMge zAha ANaMde, samakita kIdhuM zuddhe / / zrIjina0 10 sUryAbhadeve vIrajina Agala, nATaka kIdhuM raMge; / samakita dRSTi teh vakhANe, rAyapaseNI upAMge / / zrI jina 0 11 samakitadRSTi zrAvakanI karaNI, jinavara biMba bharAve; / te to bArame devaloka pahoMce mahAnisIthe lAve || zrI jina 0 12 5 175 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 samyaktvazalyoddhAra aSTApadagiri upara bharate, maNImaya biMba bharAvyA / evA akSara Avazyaka sUtramAM, gautama vaMdana AvyA / / zrI jina0 13 paraMparAgata pratimA pustaka, mAne teha ja nANI, / navI mAne tehI ja ajJAnI, evI jinavara vANI / / zrI jina 0 14 DhUMDhaka vANI kumati se nANI, suNI mata bhUlo prANI; / bodhi bIjanI karaze hANI, kema varazyo zivarANI / / zrI jina 0 15 khetarapAla bhavAnI dere, tyAM jAvaM navI vAre; / vItarAgarnu deharu vAre, te koNa sUtra AdhAre / / zrI jina 0 16 melA kapaDAM moDhuM bAMdhe, ghera ghera bhikSA pharatA; / mAMdA mANasanI pere thor3e, bole jANe maratA / / zrI jina0 17 DhUMDhata DhUMDhata prANI, to hI dharma na pAyo / te mATe DhUMDhaka kahevANA;, ele janma gamAyo / / zrI jina 0 18 bAhIra kAlA mAMhI kAlA, jANIe kAlAvAlA; / paMcameM Are duSTa e pragaTayA, mahAmUDha vikarAlA / / zrI jina 0 19 bhAva bheda ne tattva na jANe, dayA dayA mukha bhAkhe / mugdha lokane bhramamA pADI, tene durgati nAMkhe / zrIjina 20 bhASya cUraNI TIkA na mAne, kevala sUtra pokAre, / tai mAMhI nija mati kalpanA, bahu saMsAra vadhAre / / zrIjina 0 21 AgamanuM eka vacana uthApe, te kahIe anaMta saMsArI, AkhA jeo graMtha uthApe. tehanI zI gati bhArI / / zrI jina 0 22 citra lakhI nArI jovaMtA vAdhe kAmavikAra, / tema jinapratimA mudrA dekhI, zuddha bhAva vistAra / / zrI jina0 23 te mATe haTha choDI bhavIjana, pratimA zuM dila rAkho, / jinapratimA jinapravacana jinano, anubhavano rasa cAkho / / zrIjina 24 DhUMDhaka paMcavizI meM gAI nagara nAMDola mojhAra / jazavaMta ziSya jineMdra payaMpe, hitazikSA adhikAra / / zrI jina 0 25 // DhUMDhaka paMcanIzI saMpUrNA // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 savaiye mAkhana sahata pIva gasata asaMkha jIva, kuguru kupaMtha lIva yahI vAnI vAcI hai| vidala nigala rasa gasata asaMkha tasa, rasanA rasaka rasa svAdana meM rAcI hai| trasana kI khAna hai saMdhAna mahA pApakhAna, jAne na ajJAna eto mUrI jaise kAcI hai| phera mUr3ha dayA dayA raTata hai rAtadina, dayA kA na bheda jAne dayA torI cAcI hai / / 1 / / prathama jineza biMba mUDhamati kare niMda, manamata dhAra ciMda loga kare hAsI hai| gautama sudharmasvAmI bhadrabAhu guNadhAmI, umAsvAti zuddhakhyAti niMda pare phAsI hai| haribhadra jinabhadra abhaideva artha kIdha, malaigiri haimacaMdra chora ora bhAsI hai| vinA guru paMtha kAr3ha jaganAtha mata phAr3ha, phera kahe dayA dayA dayA torI mAsI hai / / 2 / / usana udaka nita bhogata amita cita, araka siraka lIta caruta anAI hai| calata aneka rasa dadhi takra kAMjIkasa, kaMdamUla pUra kUra utamati Ai hai / baiMgana anaMtakAya khAvata hai daura dhAya, manameM na ghina kAya UMdhI mati chAI hai| phera mUDha dayA dayA raTata hai nizadina, dayA kA na bheda jAne dayA torI tAI hai / / 3 / / likhata siddhAMta jaina manamAMhI ati phaina, hirade aMdhera aina mUDha bahutAI hai| ati hI kileza kara lehI mana roza ghara, sAta panne chora kara rAr3a ati chAI hai / mithyAmati vAnI kahe pUrava na rIta gahe / mUDhamati paMtha gahe dIkSA mana ThAI hai| vinA guruveza dhara jinamata dUra kara, phera mUr3ha dayA kahe loke kI lugAI hai / / 4 / / // // // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 samyaktvazalyoddhAra | atha sumatiprakAza ] bAraha mAsa / (kuMDalI chaMda) Adi RSabha jina deva thI mahAvIra arihaMta / jinazAsana cauvIsa jina pUjo vAra anaMta / pUjo vAra anaMta saMta bhava bhava sukhkaarii| saMkaTa baMdhana TUTa gae nirmala samadhArI / jina paDimA jina sAraSI zrAvakavratanuM sAdha, mahAvIra cauvIsameM RSabhadevajIAda / savaiyA tetIsA caita citanuM sudhAra prabhu pUjA kA vicAra samakita kA AcAra vItarAga jo vakhAnI hai| lakhasUtara kI sAra ThAma ThAmaadhikAra vastu satarAM prakAra aSTadravya se sujAnI hai| dekhA sUtara uvAI pATha aMbaDa batAI pUjA aisI karo bhAI ye to mokSa kI nizAnI hai| jeDe kumati haiM dhITha prabhu mukhaDA nA dITha phireM trasate atIta mAre kuguru ajJAnI hai / / 1 / / kuMDalI chaMda kAraNa vina kAraja nahIM kAraNa kAraja doI, kAraNa taja kAraja kare mUla gavAve soI, mUla gavAve soI nahIM Avazyaka jAne, khUlA phUloM pUja prabhu ye pATha bakhAne, jo kumatinara dhITha mukhoM nahIM pATha uccAraNa, so rulade saMsAra kare kAraja bina kAraNa / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 savaiyA vaisAkha vIsaro nA bhAI prIta pUjA kI banAI pUjA mokSa kI sagAI saba sUtra kI selI hai, caMvA motiyA khelI kuMgu caMdana ghase lI prabhu pUjo mana melI pUjA mokSa kI sahelI hai, vItarAga jo bakhAnI prANI bhavya mana mAnI vANI sUtarameM ThAnI pUje dhana so hathelI hai, jaise meghameM papiyA piyA piyA bole jiyA chappe kirale khuDiyA pUjA duSTa nuM duhelI hai / / 2 / / kuMDalI chaMda mAno AjJA dharma jina AjJAdharmasumIta, jo AjJA hRdaye dhare so samati kI rIta. so sumati kI rIta nIta uvavAI bhASI, zrAvaka ghaNe pramANa nagarI caMpA jI dAsI, jinamaMdira jinacaitya ghaNe vidha pUjA ThAno, artha sUtra nita suno dharma jinaAjJA mAno / savaiyA dekha jeTha kI judAI pATha rakha de chipAI kareM kUDa kI kamAI rAha ulaTA batAMva de, ruleM pApI so apAra kareM khoTA jo AcAra vagI dharamakI mAra sAdha zrAvaka kahAM vade, jhUThe baina kahe jaga sevakA se laiMde Thaga saTha haTha kaTha jhaga prabhu manameM na lAva de, jaise ravi kA prakAza naranArI se hulAsa naina ullU ke vinAza dekha pUjA nasa jAvaMde / / 3 / / kuMDalI chaMda chAyA jinataru baiTha ke kATe taru avinIta, pUjA se hiMsA kahe ulaTI pakaDe rIta, ulaTI pakaDe rIte dhITha durgati ko jAveM, pabhu mukha se vo cora artha satra nahIM pAveM. jinapaDimA svIkAra upAsakadasA batAyA. zrAvaka dekha anaMda baiTha ke taru jima chAyA / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 savaiyA hADha bola de havAna nahIM sUtara paramANa kareM ulaTA jJAnapaMtha ApanA calAMva de, prabhuAjJA na mAne voha kuliMga rUpa ThAne uta sUtara barakhAne mithyAdRSTi ko vadhAM vade, mukhoM kaheM hama sAdha kareM aise aparAdha baiThe Doba ke jahAja pAradadhi kA na pAMva de, jaise misarI miThAI mana gadhe ke nA bhAI prabhupUjA kI rasoI bina janama gavAMva de ||4|| kuMDalI chaMda mItasu AcAraMga kI niyukti kA jJAna, pUrNa sataguru hama mile timara gae caDha bhAna, timara gae caDha bhAna artha jaba pUrNa pAye, pUjAyAtrA bheda sabhI ye artha batAye, dUdha baDo rasa jagata maiM kumati jvara nA pIta, pIvata vo prANa na hare AcAraMga sumIta | savaiyA suna sAvaNa nakAre jainasUtaroM se nyAre kahe jainI hama bhAre ye pAkhaMDa kyA macAyA hai / kaheM vIra ke huM sAdha kare sUtarA parAdha vIra pratimA virAdha aisI duradasa chAyA hai / jina sUtara batAye eka akhara miTAye to narakagati pAye pApa saThane baMdhAyA hai / jinA sUtara haTAye pATha ulaTe sunAye haDatAla se miTAye tAM kA kauna cheDA AyA hai ||5|| kuMDalI chaMda dekha khulAsApATha jo sUtramahAnisItha, jinapaDimA se pUjiye uccI padavI lIdha, uccI padavI lIdha acyutAsura pada pAye, dazavaikAlika dekha pATha kyoM naina chapAye, sAdhu usa thAM nahIM rahe nArI mUrata lekha, ye avaguNa paDimA saguNa pATha khulAsA dekha / samyaktvazalyoddhAra Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 savaiyA dekha bhAdarojI bhArI lagI karma kI kaTArI kareM naraka taiyArI khoTe raMgasaMga dIna haiM, samakita bana jArI zuddha buddha gaI mArI Tera TaradI na TArI aise jaga meM malina haiN| aise udaya khoTe bhAga svaya deva se tyAga anya deva kare rAga jina rAja se vo chIna haiM, dekho saTha kI saThAI kAka kAraNa uDAI hAthe ratana calAI aise pratimA so hIna hai / / 6 / / kuMDalI chaMda dhIra sataguru simariye mAraga dIyo btaay| jJAna karaNa saMzayaharaNa vaMdo te citta laay| vaMdo te citta lAya uttarAdhyayana anaMde, niyukti kA pATha caita aSTApada vNde| caramazarIrI kathana kare tribhuvanasvAmIvIra gautamagira gaDha para caDhe simariye gurusatadhIra / savaiyA assuM pucha tuM asAnuM asI dassIye tusArnu bhama bhUliyoM tu kAnuM aise pUjAprabhu pAi hai / jeDe suguru haiM pyAre rasa TIkA kA vicAre nirajukti mUla sAre bhAsacUraNa dikhAI hai| dekha paMcaaMga bAnI vItarAga jo vakhAnI gaNadharadeva mAnI bhavyajIva mana bhAI hai| sodha sugurusujAnI guru gyAna kI nizAnI buddhivijaya batAnI prabhupUjA citta lAI hai / / 7 / / ___ kuMDalI chaMda aisA pATha vakhAniyA mahAkalpa kI sAra / sAdhu nita kara vaMdanA maMdira jina svIkAra / maMdira jina svIkAra AlasI jo nA jAveM, to bele kA daMDa sAdhu zrAvaka se Ave / lakhe na satarasAra jIva tava mAne kaisA kuguru na dasade bheda vakhAne pATha nA aisA / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 samyaktvazalyoddhAra savaiyA katte kuguru kamAI mukhapaTI jo baMdhAI kise graMtha na batAI ye kuguru kI calAI hai| dekho kumati kI phAI bhole jIva le phasAI rIti dharama gavAI aise naina ke aMdhAI hai| dhAgA kAna meM tanAI rUpa daita kA banAI dekha kUkara bhukAI AgyA vIra nA duhAI hai| pUjA hIrAnaga sAra jaurI rakha de sudhAra phaiMke mUrakha gavAra saTha pUjA so na pAI hai / / 8 / / kuMDalI chaMda dekho naina nihAra ke artha suno zrutidoya / buddhi vijaya munIsajI vijayAnaMda jagajoya vijayAnaMda jagajoya pATha kA artha batAveM, jJAtAjImeM kahA draupadI pUjA pAveM, jinacaityAdi pUja svargameM lIno lekho, ye samadiSTana bhaI nihAra nayana jaba dekho| savaiyA dekha magara abhimAnI sAra dharma kI na jAnI vhai nAvA vinA prAnI dadhi kauna pAra lAvegA / aise prabhu kI niMdAI jaba nAsa taka AI DUbe Apa jo saMgAI tujhe koI na ghddaavegaa| jaise jaga meM salArA jaba pRthavI meM DArA taba hota bhAra bhArA phera uDanA na paavegaa| dAsa khuzImana bhAI prabhu pUjo cita lAI karo khimata khimAI aisA kAraNa bacAvegA / / 9 / / kuMDalI chaMda karo suguru kA saMga jo jAnoM sUtara sAra / bhagata karI suriyAbha ne paDimA pUjAdhAra / paDimA pUjAdhAra / rAya prasainI bhASI, devasurAsura iMdacaMda prabhu pUjA saakhii| pAvo taba samadiSTi bhagata jina dADhA dharo, savI deva se kahA sugaru kI saMgata kro| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 savaiyA poSa pUjA kara pyArI car3ha hAthI kI aMbArI tyAga gadhe kI savArI rAma AtamA milAiye, dekha vijayajI AnaMda caDhe jagatameM caMda tere kATe pApaphaMda mila samyak suhAiye, muni saMta ke mahaMta hai anaMta guNakaMta pabhuAjJA suhaMta aise sataguru dhyAiye, ghaTAmegha kI varaSa mana mora ke haraSa svAna jAne na paraSa kaise sataguru pAiye / / 10 / / kuMDalI chaMda jAno Avazyaka kahe rAya udAyana bhASa rANI tasa parabhAvatI nija dhara maMdira sASa, nijaghara maMdira sASa Apa nita pUjA kara de puSpAlaMkRta dhUpa dIpa naiveda sudhara de, aisA marama sUtra kyoM kumata nA mAno rAya udAyana pATha kahe Avazyaka jAno / savaiyA mahA kumati mahaMta hiye jarA bI nA saMta kare pApa so anaMta mukheM dayA dayA Akhade, dayA kA na jAne marama choDa baiThe jainadharma aise kare duSTa karama marama na cAkha de| mukhoM paMDita kahAveM pATha choDa choDa jAveM artha vAcanA na Ave so manukta baina Akhade / jaise caMda kI caMdAI cAmacir3a naina khAI so cakora mana bhAI pUjA suguru prakAsa de| kuMDalI chaMda kamalA ketaka bhramara jima sUtara prIti AdhAra / bhaMDa kumati jAne nahIM kamalasUtra kI sAra / kamalasUtra kI sAra cAra nikhepa vakhAne, ye anuyoga duvAra naya sAgara nahIM jAne, bhatta painnA pATha jainamaMdira kara amalA, zrAvaka jo banavAyeM bhramara se jaise kamalA / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 savaiyA phAgaNa jo phUlI vArI milI vANI sudhA pyArI phalI samyak ujArI jJAna bana sarakAIye, naina jaina ke jagAvo saMga suguru kA cAvo vAnA marma yuta pAvo naina nIMda kI khulAIye, sAkhI sUtara kI dAkhI kachu niMdiyA na bhAkhI jeDe jaina abhilASI sAkhI bhAkhI na bhUlAIye / karo suguru saMgAI rUpa zikSA varatAI kucha Daro na DarAI dAsa khuzI mana bhAIye / / 12 / / kuMDalI chaMda daravadarava saba jaga dise bhAva dise nahIM soya vinA darava thI jJAna kaba jJAna darava thI hoya, jJAna darava thI hoya darava muni dhAra carittara, darava sAmAyaka ThaveM darava pUjA ima mitara, aMta bhAva jina kevalI jAneM mana kI sarava, bhAvacihna kachu nahi dise dise jagata saba darava / savaiyA mAsa Aditya AnaMda aise saMvata kA chaMda bhUta vanhI gaha caMdra kRSNa trodazI vaizAkha kI / Adi aMta se vicAra sabI doSa vamaDAra bhavya sUtara AdhAra vAnI sudhArasa cASakI / sumata bana sara kI kumatamata hara kI yugata jJAna kara kI bhalI he zubha bhASa kI / choDa jhUThate jaMjAla dharasUtrameM khyAla zahara gujarAjovAla dAsa khuzI kahe lASakI / kuMDalI chaMda dekha kumati mana khijo mata karo na rosa gumAna jaisA sUtrameM kahA taisA diyo bakhAna, taisA diyA bakhAna jAsa nara marama na bhAse, kare suguru kA saMga naina jaga saMsai nAsai / pakSapAta taja dekhiye khuzI sUtara kI rekha, jinaAjJA dhara bhAla para khijo na kumati dekha / samyaktvazalyoddhAra Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 soraThA rAmabakhza ke sAtha zerU jAtI bAniyA ludahAnevAsa bAra mAsa saTha bhaassiyo| ulaTa jJAna kI rIta jaba hama vo avaNe sunI jo sUtra kI rIta taba hama bhASA ye krii| // iti zrIsumatiprakAza-bAraha mAsa saMpUrNam // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 samyaktvazalyoddhAra graMtha meM graMthakartA ke dvArA pradatta saMdarbha graMtha kI sUci 3 , 1. zrI aMgacUliyA sUtra 2. zrI aMtagaDadazAMga sUtra 3. zrI anuyogadvAra sUtra zrI anekArtha saMgraha abhavyakulaka AcAra dinakara AcArAMga sUtra 8. AcArAMga sUtra niyukti 9. Avazyaka sUtra 10. Avazyaka niyukti 11. zrI oghaniyukti sUtra 12. uttarAdhyayana sUtra tathA TIkA 13. uttarAdhyayana sUtra-niyukti tathA cUrNi 14. upAsakadazAMga sUtra 15. uvavAI sUtra 16. upadezamAlA (dharmadAsa gaNikRta) 17. zrI kalpasUtra tathA vRtti 18. karmagraMtha 19. kumati vidhvaMsana caupAI 20. gaNivijayapayannA 21. causaraNapayannA 22. candAvijjhayapayannA 23. jambUdvIpa prajJapti sUtra 24. jyotiSazAstra 25. jIvAbhigama sUtra 26. jyotiSkaraMDaka sUtra 27. jainendra vyAkaraNa 28. jItakalpa sUtra 29. ThANAMga sUtra 30. DhUMDhakapaTTAvalI 31. tandulaveAliya payannA 32. dazavaikAlika sUtra 33. dazAzrutaskaMdha sUtra 34. dIvasAgarapannattI 35. nizitha sUtra 36. niziMthacUrNi 37. naMdIsUtra 38. paMcavastu prakaraNa 39. pUjA paMcAzaka 40. pannavaNA sUtra 41. prathama anuyoga 42. prazna vyAkaraNa sUtra 43. prazna vyAkaraNa vRtti 44. bRhatkalpa sUtra 45. bhaktapaJcakkhANa payannA 46. mahApaJcakkhANa payannA 47. mahAnizitha sUtra 48. yogazAstra 49. yati pratikramaNa sUtra (pagAma sajjhAya) 50. rAyapazreNi sUtra 51. logassa sUtra 52. laghunizitha sUtra 53. vaggacUliyA sUtra 54. vAstuzAstra 55. viveka vilAsa 56. vizeSAvazyakabhASya 57. vipAka sUtra 58. vivAhapannattI (bhagavatI sUtra) 59. vIra stutirUpa huMDI stavana bAlAvabodha 60. vyavahAra sUtra 61. vyavahAra bhASya 62. zatrujaya mAhAtmya 63. samavAyAMga sUtra 64. sattarabhedI pUjA 65. sUyagaMDAMga niyukti 66. saMghapaTTaka 67. saMghAcAra prakaraNa 68. saMghavijayapayannA 69. saMstAraka payannA 70. sandeha dolAvalI 71. haimI koza (abhidhAna ciMtAmaNi nAmamAlA) 72. jJAtAsUtra 73. kSetrasamAsa sUtra 74. zrAddhavidhi 75. zrAddhavidhi kaumudI 76. zrAddhadinakRtya 77. zrIpAla caritra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 jinabhakti : zAstra kI najaroM se) tIrthakara bhagavaMta ko vandana-pUjana karane se jisa phala kI prApti hotI hai, usI phala kI prApti jina pratimA ke vandana-pUjana karane se hotI hai| kyoMki jinapratimA jinavara | tulya hai tathA pratimA dvArA tIrthaMkara bhagavaMta kI pUjA hotI hai| "jinapratimA kI bhakti se zrI zAMtinAthajI ke jIva ne tIrthakara gotra bAMdhA' yaha kathana prathamAnuyoga meM hai| 'zrI jinapratimA kI pUjA karane se samyaktva zuddha hotA hai' yaha kathana zrI AcArAMga kI niyukti meM hai| # 'thayathUiyamaMgala' arthAt sthApanA kI stuti karane se jIva sulabhabodhi hotA hai' yaha || kathana uttarAdhyayana sUtra meM hai / # 'jinabhakti karane se jIva tIrthaMkara gotra bAMdhatA hai' yaha kathana zrIjJAtA sUtra meM hai| jinapratimA kI jo pUjA hai so tIrthaMkara kI hI hai aura isase vIsasthAnaka meM se prathama sthAna kI ArAdhanA hotI hai| # 'tIrthaMkara ke nAma-gotra ke sunane kA mahAphala hai' aise zrIbhagavatI sUtra meM kahA hai aura pratimA meM to nAma aura sthApanA donoM haiN| isa vAste usake darzana se tathA pUjA se atyaMta phala hai| + 'jinapratimA kI pUjA se saMsAra kA kSaya hotA hai' aise zrI Avazyaka sUtra meM kahA hai| + 'sarvaloka meM jo arihaMta kI pratimA hai, unakA kAyotsarga bodhibIja ke lAbha vAste sAdhu tathA zrAvaka kare' aise zrI Avazyaka sUtra meM kahA hai| + 'jina pratimA ke pUjane se mokSa phala kI prApti hotI hai' aise zrIrAyapaseNI sUtra meM ___kahA hai| + 'jinamandira banavAnevAlA bAraveM devaloka taka jAve' aise zrImahAnizItha sUtra meM kahA hai| +'zreNika rAjA ne jinapratimA ke dhyAna se tIrthakara gotra bAMdhA hai' yaha kathana zrIyogazAstra meM hai| 'zrI guNavarmA mahArAja ke satraha putroM ne satraha bheda meM se eka-eka prakAra se jinapUjA kI haiM / aura usase usI bhava meM mokSa gaye hai' yaha adhikAra zrI satrahabhedI pUjA ke caritroM meM hai, aura satrahabhedI pUjA zrI rAyapaseNI sUtra meM kahA hai / ityAdi aneka jagaha jinapratimA pUjane kA mahAphala kahA hai| - pUjyAcAryavarya zrImadvijayAnandasUri mahArAja samyaktva zalyoddhAra pR.naM. 147 - - Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________