________________
૩૦.
જ્ઞાયક સ્વરૂપ પ્રકાશન પ્રગટ થાય છે. આ ભૂમિકાનો આશ્રય કરે છે તે અનંત ચતુષ્ટયમય અનંતદર્શન, અનંતજ્ઞાન અનંતસુખ અને અનંતવીર્ય તેમ ચાર બોલ આમાં આવશે. અનંત ચતુષ્ટમય આત્માને પામે છે એટલે કેવળજ્ઞાનને પામે છે. એવા અર્થનું કાવ્ય હવે કહે છે.
પૂર્વોક્ત રીતે જે પુરુષ એટલે આત્મા, આ ભૂમિકાનો આશ્રય કરે છે એટલે કે પોતાના શુદ્ધાત્માનું અવલંબન ત્યે છે તેને શુદ્ધોપયોગ દશા પ્રગટ થાય છે ત્યારે તેમાં રાગનો ત્યાગ હોય છે.
આત્માનું જ્ઞાન ને રાગનો ત્યાગ સમય એક છે. રાગના ત્યાગ વિના આત્માનું જ્ઞાન થઈ શકતું નથી. એવી આ ભૂમિકાનો આશ્રય કરે છે, તેને જ ચૈતન્યપિંડનો નિરર્ગળ વિલસતો જે વિકાસ, તે-રૂપ જેનું ખીલવું છે અર્થાત્ જ્યારે શુદ્ધોપયોગની ધ્યાનની અવસ્થા આવે છે તેના ફળમાં અનંતદર્શન પ્રગટ થાય છે. દર્શન એટલે શ્રદ્ધા નહીં પણ દર્શન એટલે દેખવું. કેવળજ્ઞાન પ્રગટ થતા યુગપદ જ્ઞાન અને દર્શનની પરિપૂર્ણ અવસ્થા પ્રગટ થાય છે. અને અક્રમે એક સાથે જ્ઞાન અને દર્શન યુગપ દેખે ને જાણે છે.
પહેલાં સમયે દેખવું ને બીજા સમયે જાણવું એમ હોતું નથી. કેમકે દર્શનાવરણ કર્મનો ક્ષય થાય છે અને જ્ઞાનવરણ કર્મનો પણ ત્યાં ક્ષય થઇ જાય છે નિમિત્તપણે. ઉપાદાનપણે પૂર્ણ અવસ્થા દર્શાનોપયોગની પ્રગટ થાય છે. દર્શનોપયોગ એટલે દેખવું, સામાન્ય અવલોકન જેમાં એ દર્શનોપયોગને કોઈ દ્રવ્ય ઈન્દ્રિયનું અવલંબન નથી. જેમ ચક્ષુદર્શનોપયોગ તેને ચક્ષુનું અવલંબન હોય છે નિમિત્તપણે, તેમ આ દર્શાનોપયોગ પ્રગટ થાય છે. કેવળી પરમાત્માને તેમાં કોઈ દ્રવ્ય ઈન્દ્રિયનું અવલંબન હોતું નથી. સીધો ઉપયોગ આત્મામાંથી પ્રગટ થાય છે. આત્માશ્રિત છે.
અનંતદર્શન પ્રગટ થાય છે અર્થાત્ ચૈતન્યjજનો જે અત્યંત વિકાસ-સર્વથા વિકાસ થવો પરિપૂર્ણ ખીલી ઉઠવું. સોળે કળાયે જેમ ચંદ્રમાં ખીલે તેમ દર્શન ઉપયોગ આખો પૂર્ણ પ્રકાશ થયો છે દેખવાથી. તે જ તેનું ખીલી નીકળવું છે. એ અનંતદર્શન પ્રગટ થાય છે કેવળી ભગવાનને. ક્યા પુરુષને? કે જે શુદ્ધાત્માનું અવલંબન ત્યે છે તેને તેનું આ ફળ છે. સાધક હતા તે હવે પરમાત્મા થાય છે. પહેલાં બહિરાત્મદશા હતી સમ્યગ્દર્શન થયું અંતરાત્મદશા થઇ. પછી જઘન્યમાંથી મધ્યમ ને ઉત્કૃષ્ટ અંતરાત્મદશા પ્રગટે પછી આ પૂર્ણ પરમાત્મદશા પ્રગટ થાય છે. ત્યારે અનંત દર્શન દેખવું એક સમયમાં યુગપ છે.
સ્વ ને પર ભેદ પાડ્યા વિના દેખવું એવી દશા પ્રગટ થાય છે. પછી શુદ્ધ પ્રકાશની અતિશયતાને લીધે તે જ્ઞાન, અનંતજ્ઞાનશુદ્ધ આ ચારેય બોલના અર્થ ભાવાર્થમાં છે. શુદ્ધ પ્રકાશની અતિશયતાને લીધે સામર્થતાને લીધે જે સુપ્રભાત સમાન છે. જો આજે સુપ્રભાત
