Book Title: Tattvartha Sutra
Author(s): Ram Manekchand Doshi
Publisher: Kanjiswami Smarak Trust Devlali
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008401/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates SSC zrImadbhagavatkuMdakuMdAcAryadevAya namaH bhagavAn zrI umAsvAmI AcAryaviracita | mokSazAstra arthAta tattvArthasUtra (gujarAtI TIkA ) rakama - :TIkA saMgrAhakaH rAmajI mANekacaMda dozI (eDavokeTa) : prakAzaka: pU. zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa lAma roDa devalAlI (mahArASTra) Gabaogoscarabeo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates prAptisthAna: (1) pU. zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa, lAma roDa, devalAlI (2) zrI digaMbara jaina svAdhyAyamaMdira TrasTa sonagaDha-364250 (3) zrI digaMbara jaina svAdhyAyamaMdira TrasTa, 5, paMcanAtha ploTa, rAjakoTa 36OOOR (4) zrI sImaMdhara jinAlaya, 173 175 muMbAdevI roDa, muMbaI -2 vIra saMvata 2517 vikrama saMvata 2047 bhAdaravA suda 5 pAMcamI AvRtti prata: 2OOO Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates Thanks & Our Request This shastra has been kindly donated by Dr Vinod B Shah, Blackburn, UK, who has paid for it to be "electronised" and made available on the internet as a token of respect and affection for Dr Arvindbhai D Shah, Bhogilalbhai D Shah and Shardaben B Shah. Our request to you: 1) We have taken great care to ensure this electronic version of Moksh Shastra is a faithful copy of the paper version. However if you find any errors please inform us on rajesh@AtmaDharma.com so that we can make this beautiful work even more accurate. 2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if corrections have been made you can replace your copy with the corrected one. Please inform us of any errors on rajesh@Atma Dharma.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates Version History Changes Date Version Number 001 16 Sept 2002 First electronic version. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates parama pUjya zrI kAnajIsvAmI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates arpaNa kalyANamUrtizrIsadgurudevane jemaNe A pAmara para apAra upakAra karyo che, jeo svayaM mokSamArge vicArI rahyA che ane potAnI divya-zratadhArA vaDa bharatabhUminA jIvone satapaNe mokSamArga darzAvI rahyA che, jemanI pavitra samyagdarzananuM mAhAtma niraMtara varasI rahyuM che, ane jemanI parama kRpAvaDe A graMtha taiyAra thayo che evA, kalyANamUrti sagdarzananuM svarUpa samajAvanAra, kalyANamUrti zrI sadagurudevane A graMtha atyaMta bhaktibhAve arpaNa karIe chIe. pU. zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa devalAlI -TrasTIgaNa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates cothI AvRtti saMbaMdhamAM prakAzakIya nivedana A zAstranI gujarAtI TIkAnI chellI ane bIjI AvRtti AjathI bAvIza varSa pUrve zrI di. jaina sva. maMdira TrasTa sonagaDha taraphathI saMvata 2019 eTale ke I. sa. 1963 mAM chapAyela. tyArabAda tenI mAMga hovA chatAM A pustaka I. sa. 1973 thI lagabhaga alabhya hatuM. phaMDanA abhAve tema ja anya prakAzanonI vadhAre lAbhadAyaka jarUrIAta hovAnA aMge A zAstrano gujarAtI TIkA saMgrahu zrI rAmajIbhAI racita Aja sudhI punarjanma na pAmI zakayo. ApaNA sArA nasIbe zrI rAmajIbhAInI janmazatAbdI ujavaNI vakhate judIjudI saMsthAo taraphathI bhaMDoLa ubhu karavAmAM Avela ane temAMthI "mokSazAstra" nuM prakAzana turata ja karavuM tema nakkI thayela chatAM tyArabAda traNa varSa prasAra thaI gayA. paraMtu koI ne koI kANosara "mokSazAstra" prakAzita thaI zakyuM nahIM. ( dina pratidina tattva samajavAnI rucivALo dareka phirakAno AbAlavRddha varga vadhato ja jAya che ane temane kharekhara jainasiddhAMta sugamatAthI samajavA mATe mAtRbhASA (gujarAtI) mAM Avo graMtha upalabdha hoya to gharamAM vasAvI potAne tyAM potAnA parivArane lAbhanuM kAraNa samaje. A dhyeyane lakSamAM rAkhI nIcenA navA TrasTanI racanA karavAmAM AvI che ane jemanuM prathama kArya bhagavAna zrI umAsvAmI viracita mokSazAstra (tattvArthasUtra) nuM rAmajIbhAI mANekacaMda dozInI gujarAtI TIkA sahita prakAzana karavuM ema nakkI karela che ane tyArabAda paNa bIjA aprApya pustako anukrame prasiddha karavA. zrI sumati prinTiMga prese A zAstra sAvadhAnI pUrvaka zIdhra chApI Apela che te badala temano AbhAra mAnavAmAM Ave che. zrI rAmajIbhAI vakIla zatAbdI sa-sAhitya TrasTa vatI cImanalAla kasaLacaMda mAvANI sumanabhAI rAmajIbhAI dozI mathurabhAI gokuladAsa saMghavI -TrasTIo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pAMcamI AvRtti sabaMdhamAM prakAzakIya nivedana A zAstranI gujarAtI TIkAnI cothI AvRtti 1200 prati lagabhaga cha varSa pahelAM zrI rAmajIbhAI vakIla zatAbdI sat-sAhitya TrasTa taraphathI chapAyela je thoDA ja vakhatamAM khalAsa thaI gaI. jaina dharmanA cAreya phIrakAo ne mAnya evuM A " tattvArtha sutranI TIkA" pustaka nI eka paNa prata upalabdha na hovAthI ane dhaNI ja mAMga hovAthI pU. zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa devalAlInA TrasTIoe A pustaka chapAvavAnuM nakkI karyuM ane mu. zrI nemacaMdakAkA tathA zrI rameza bhAI e sabhAmAM A pustakanI upayogItA viSenI vAta karI ane lokoe e ja vakhate pUstakanI kiMmata ghaTADavA mATe suMdara pratisAda Apyo. DaoN. bhArIla jeo te vakhate devalAlI hatA temaNe sucana karyuM ke jayapura chapAvazo to dhaNuM sastu paDaze. tethI A pustakanI chapAvavAnI javAbadArI bhAIzrI akhIla baMsalane soMpI ane temaNe saharSa svIkArI A pUstaka thoDA samayamAM chapAvI ApyuM te badala saMsthA temanI AbhArI che je je bhAI-bahenoe A pustakanI kimata ghaTADavA mATe Arthika sahyoga karyo che. temano saMsthA atyaMta AbhAra mAne che. temanA sahayoga vagara ATaluM jaldI kAma thAta nahi. zrI rAmajIbhAI vakila zatAbdI sat sAhitya TrasTano paNa puro sahakAra maLyo che je badala TrasTa temano paNa AbhAra mAne che. jayapuranA prese jaldIthI kAma suMdararIte karI ApyuM te badala temano paNa AbhAra mAnIe chIe lI. TrasTIgaNa pU. zrI kAnajIsvAmI smAraka TrasTa devalAlI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates murabbI zrI rAmajIbhAI mANekacaMda dozI vakIlanuM saMkSipta jIvana-vRttAMta ApaNe temane "bApujI" tarIkhe oLakhIye chIe. pU. gurudevanI bApujI pratye amIbharI kRpAdRSTi hatI. pU. gurudeva bApujIne vAtsalya jharatAM madhura zabdomAM "bhAI " tarIke saMbodhatA. bApujInuM sAMsArika jIvana pratibhAzALI, uttamanItivALuM, pramANika ane nIDara hatuM. e brITIza jamAnAnA aMgrejI nyAyAdhIzone "dhoLe divase tArA" dekhADanArA vakIla tarIke prakhyAta hatA. temanuM dhArmika jIvana saMdharma pratye aticivaMta ane asIma gurubhaktivALuM che. sonagaDhanI sarva pravRttionA janmadAtA, poSaka ane vardhaka pitA tarIke bApujInuM nAma suvarNapurInA itihAsamAM suvarNa akSare aMkita raheze. pU. bApujI aneka varSothI sarvArpaNapaNe gurubhaktithI sUkSmapaNe zAstraavagAhana karIne ane sahRdayapaNe niHsvArtha sevA pU. gurudevanI tapobhUmi sonagaDhamAM ApI rahyA che. teoe nItimattA, udAratA, sAdAI, nIDaratA, sajjanatA, AtmArthitA, udhama parAyaNatA, dharmazraddhA, vidvatA, gurucaraNa upAsanA, pitAtulya vAtsalyatA evA aneka guNothI mumukSujanonAM hRdaya jItI lIdhAM che. Aje teo 103 mAM janma divasamAM praveza kare che. temaNe "mokSazAstra" athAga mahenata laIne ghaNA varaso pahelAM banAveluM, tenI cothI AvRttinuM prakAzana Aje karatAM amane ati AnaMda thAya che. pU. bApujI ApaNI vacce ghaNA varaso sudhI rahe ane dhArmika unnattinA uttama udAharaNa tarIke ApaNane saune protsAhana ApatA rahe te ja amArI prArthanA che. zrI rAmajIbhAI vakIla zatAbdI sa-sAhitya TrasTa vatI -TrasTIo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates jainazAstranI kathanapaddhati samajIne sAcI zraddhA karavAnI rIta nizcayanaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene to satyArtha mAnI tenuM zraddhAna aMgIkAra karavuM, tathA vyavahAranaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene asatyArtha mAnI tenuM zraddhAna choDavuM. zrI samayasAra kalaza 173 mAM paNa e ja kahyuM che ke jethI badhAya hiMsAdi vA ahiMsAdimAM adhyavasAya che te badhAya choDavA evuM zrI jinadeve kahyuM che, tethI huM (-AcAryadeva) ema mAnuM chuM ke-je parAzrita vyavahAra te saghaLoya choDAvyo che; to sapuruSa eka nizcayane ja bhalA prakAre nizcayapaNe aMgIkAra karI zuddhajJAnaghanarUpa potAnA mahinAmAM sthiti kema karatA nathI? (bhAvArtha-) ahIM vyavahArano to tyAga karAvyo che, mATe nizcayane aMgIkAra karI nijamahimArUpa pravartavuM yukta che. vaLI aSTaprAbhUtamAM mokSaprAbhRtanI 31 mI gAthAmAM kahyuM che ke "je vyavahAramAM sUtA che te yogI potAnA kAryamAM jAge che tathA je vyavahAramAM jAge che te potAnA kAryamAM sUtA che, mATe vyavahAranayanuM zraddhAna choDI nizcayanayanuM zraddhAna karavuM yogya che. vyavahAranaya svadravya-padravyane vA tenA bhAvone vA kAraNa-kAryAdikane koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che mATe evA ja zraddhAnathI mithyAtva che, tethI teno tyAga karavo, vaLI nizcayanaya tene ja yathAvat nirUpaNa kare che tathA koIne koImAM meLavato nathI, tethI evA ja zraddhAnathI samyakatva thAya che, mATe tenuM zraddhAna karavuM. prazna- jinamArgamAM banne nayonuM grahaNa karavuM kahyuM che, tenuM zuM kAraNa? uttara- jinamArgamAM koI ThekANe to nizcayanayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che, tene to "satyArtha ema ja che" ema jANavuM, tathA koI ThekANe vyavahAranayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene "ema nathI paNa nimittAdinI apekSAe A upacAra karyo che" ema jANavuM ane e pramANe jANavAnuM nAma ja banne nayonuM grahaNa che, paNa banne nayonA vyAkhyAnane samAna satyArtha jANI " A pramANe paNa che tathA A pramANe paNa che" evA bhramarUpa pravartavAthI to banne nayo grahaNa karavA kahyAM nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA prastAvanA (1) zAstranA kartA tathA zAstranI TIkAo A mokSazAstranA kartA bhagavAna zrI umAsvAmI AcArya che. bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryadevanA teo mukhya ziSya hatA ane teo 'zrI umAsvAti' nAmathI paNa oLakhAya che. bhagavAna zrI kuMdakuMdAcArya pachI teozrI AcAryapade birAjamAna thayA hatA. teozrI vikrama saMvatanA bIjA saikAmAM thaI gayA che. jaina samAjamAM A zAstra atyaMta prasiddha che. AnI eka e vizeSatA che ke jaina AgamomAM saMskRta bhASAmAM sarva prathama A zAstra racAyuM che; A zAstra upara zrI pUjyapAdasvAmI, zrI akalaMkasvAmI ane zrI vidhAnaMdIsvAmI jevA samartha AcAryadevoe vistRta TIkAnI racanA karI che. zrI sarvArthasiddhi, rAjavArtika, zlokavArtika, arthaprakAzikA Adi graMtho A zAstra uparanI ja TIkAo che. bALakathI mAMDIne mahApaMDita e sarvene A zAstra upayogI che. A zAstranI racanA ghaNI ja AkarSaka che, ghaNA alpa zabdomAM dareka sUtranI racanA che ane te sUtro sahelAIthI yAda rAkhI zakAya tevAM che. ghaNA jaino tenA sUtro moDhe kare che. jaina pAThazALAonA pAThaya-pustakomAM A eka mukhya che. hiMdImAM A zAstranI ghaNI AvRttio chapAI gaI che. (2) zAstranA nAmanI sArthaktA A zAstramAM prayojanabhUta tattvonuM varNana ghaNI ja khUbIthI AcAryabhagavAne bharI dIdhuM che. pathabhrAnta saMsArI jIvone AcAryadeve mokSano mArga darzAvyo che; zarUAtamAM ja 'samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che' ema jaNAvIne samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritranuM varNana karyuM che. e rIte mokSamArganuM prarUpaNa hovAthI A zAstra * mokSazAstra ' nAmathI oLakhAya che. tema ja AmAM jIva-ajIvAdi sAta tattvonuM varNana hovAthI 'tattvArthasUtra' nAmathI paNa A zAstra prasiddha che. (3) zAstranA viSayo A zAstra kula 10 adhyAyomAM vibhakta che ane temAM kula 357 sUtro che. pahelA adhyAyamAM 33 sUtro che; temAM pahelA ja sUtramAM samyagdarzana-jJAna-cAritra Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [10] e traNenI ekatAne mokSamArga tarIke jaNAvIne pachI samyagdarzana ane samyajJAnanuM vivecana karyuM che. bIjA adhyAyamAM pa3 sUtro che, temAM jIvatattvanuM varNana che. jIvanA pAMca asAdhAraNa bhAvo, jIvanuM lakSaNa tathA indriya, yoni, janma, zarIrAdi sAthenA saMbaMdhanuM vivecana karyuM che. trIjA adhyAyamAM 39 sUtro che tathA cothA adhyAyamAM 42 sUtro che. A banne adhyAyomAM saMsArI jIvane rahevAnAM sthAnarUpa adho, madhya ane Urdhva e traNa lokanuM varNana che ane naraka, tiryaMca, manuSya tathA deva e cAra gationuM vivecana che. pAMcamA adhyAyamAM 42 sUtro che ane temAM ajIvatattvanuM varNana che; tethI pudgalAdi ajIvadravyonuM varNana karyuM che; e uparAMta dravya, guNa, paryAyanA lakSaNanuM varNana ghaNuM TUMkAmAM viziSTa rIte jaNAvyuM che-e A adhyAyanI khAsa vizeSatA che. chaThThI adhyAyamAM 27 tathA sAtamA adhyAyamAM 39 sUtro che; A bane adhyAyomAM AsravatattvanuM varNana che. chaThThA adhyAyamAM prathama AsravanuM svarUpa varNavIne pachI ATha karmonA AsravanAM kAraNo jaNAvyAM che. sAtamA adhyAyamAM zubhAsUvanuM varNana che, temAM bAra vratonuM varNana karIne tenA AsravanA kAraNamAM samAveza karyo che, A adhyAyamAM zrAvakAcAranA varNanano samAveza thaI jAya che. AThamA adhyAyamAM ra6 sUtro che ane temAM baMdhatattvanuM varNana che. baMdhanA kAraNonuM tathA tenA bhedonuM ane sthitinuM varNana karyuM che. navamA adhyAyamAM 47 sUtro che ane temAM saMvara tathA nirjarA e be tattvonuM ghaNuM suMdara vivecana che; tathA nigraMtha munionuM svarUpa paNa jaNAvyuM che. eTale A adhyAyamAM samyakracAritranA varNanano samAveza thaI jAya che. pahelA adhyAyamAM samyagdarzana tathA samyajJAnanuM varNana karyuM hatuM ane A navamA adhyAyamAM samyakyAritranuM (-saMvara, nirjarAnuM) varNana karyuM. e rIte samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArganuM varNana pUruM thatAM chelle dazamAM adhyAyamAM navasUtro dvArA mokSatattvanuM varNana karIne zrI AcAryadave A zAstra pUrNa karyuM che. saMkSepathI jotAM A zAstramAM samyagdarzana-samyajJAna-samyakracAritrarUpa mokSamArga, pramANa-naya-nikSepa, jIva-ajIvAdi sAta tattvo, Urdhva madhya-adho-e traNa loka, cAra gatio, cha dravyo ane dravya-guNa-paryAya-e badhAnuM svarUpa AvI jAya che. e rIte AcAryabhagavAne A zAstramAM tattvajJAnano bhaMDAra ghaNI khUbIthI bharI dIdho che. (4) zAstranA kathanano prakAra A zAstramAM paryAyArthikanayanI mukhyatAthI vastusvarUpanuM kathana karavAmAM AvyuM che, tethI temAM eka dravyano bIjA dravyanI sAthe saMbaMdha paNa jaNAvyo che, paraMtu vartamAna jaina samAjamAM "naya'-saMbaMdhInA yathArthajJAnanI prAya: zUnyatA dekhAya che, tethI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates | [11] samAjano moTo bhAga A zAstranA sAcA marmathI ajJAta che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi-evuM vastu svarUpa che, tethI jyAM jyAM eka dravyane bIjA dravyanI sAthe saMbaMdha jaNAvavAmAM Ave tyAM tyAM ema samajavuM ke te saMbaMdha mAtra nimittanaimittikapaNAno che, paNa judAM dravyone kartAkarmasaMbaMdha jarA paNa hoI zakto nathI. jyAM paryAyanuM ane tenA nimittanuM jJAna karAvavuM hoya tyAM ghaNI vAra nimittanI mukhyatAthI kathana karavAmAM Ave che. paNa nimittathI koI kArya thatuM nathI. A zAstramAM paNa ghaNI jagyAe nimittanI mukhyatAthI kathana karavAmAM AvyuM che. sAdhaka dazAnI bhUmikAnusAra amuka prakArano ja rAga ane nimitta-naimittikano meLa hoya che. enAthI viruddha hoya nahIM ema jJAna karAvavA mATe vyavahAranaya ane teno viSaya jANavA mATe tenuM kathana hoya che. ane tevA sUtronI TIkAmAM te kathananA bhAvone spaSTa karavAmAM Avyo che. tenA abhyAsathI dharma jijJAsuone satyasvarUpa samajavuM sugama thaze. (5) A zAstranI gujarAtI TIkAnA AdhArabhUta zAstro A TIkAno saMgrahu mukhyapaNe zrI sarvArthasiddhi, zrI tattvArtharAjavArtika zrI zlokavArtika, zrI arthaprakAzikA, zrI samayasAra, zrI pravacanasAra, zrI paMcAstikAya, zrI niyamasAra, zrI dhavalAzAstra, tathA zrI mokSamArga-prakAzaka vagere aneka sanzAstronA AdhAre karavAmAM Avela che. (6) parama upakArI pUjya gurudevazrInI kRpAnuM phaLa paramapUjya satpuruSa adhyAtmayogI paramasatya jainadharmanA marmanA pAragAmI ane advitIya upadezaka zrI kAnajIsvAmIne, A graMthanuM lakhANa taiyAra karyA pachI vAMcI javA mATe meM vinaMti karatAM teozrIe te svIkAravA kRpA karI; tenA phaLarUpe teozrIe je je sudhArAo sUcavyA te dAkhala karI A graMthanuM lakhANa presamAM mokalavAmAM AvyuM hatuM. e rIte A graMtha teozrInI kRpAnuM phaLa che-ema jaNAvavA rajA lauM chuM. teozrInI A kRpA mATe teozrIno jeTalo upakAra mAnIe teTalo ocho che ema kahevAnI bhAgye ja jarUra che. (7) mumukSu vAMcakone bhalAmaNa mumukSuoe A graMthano sUkSmadaSTithI ane madhyasthapaNe abhyAsa karavo. salphAstrano dharmabuddhi vaDe abhyAsa karavo te samyagdarzananuM kAraNa che, A uparAMta zAstrAbhyAsamAM nIcenI bAbato khAsa lakSamAM rAkhavI: Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [12] 1. samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che. 2. samyagdarzana pragaTa karyA sivAya koI paNa jIvane sAcA vrata, sAmAyika, pratikramaNa, tapa, pratyAkhyAna vagere kriyAo hoya nahi, kema ke te kriyAo prathama pAMcamA guNasthAne zubhabhAvarUpe hoya che. 3. zubhabhAva jJAnI ane ajJAnI bannene thAya che, paNa ajJAnI jIva ema mAne che ke-tenAthI dharma thaze. paNa jJAnIone te hyabuddhie hovAthI, tenAthI dharma thaze ema teo kadI mAnatA nathI. 4. A uparathI zubhabhAva karavAnI nA pADavAmAM Ave che ema samajavuM nahi; paNa te zubhabhAvane dharma mAnavo nahi, tema ja tenAthI kamekrame dharma thaze ema mAnavuM nahi; kema ke te vikAra hovAthI anaMta vItarAgadevoe tene baMdhanuM kAraNa kahyuM che. 5. dareka vastu dravya-guNa-paryAyathI svataMtra che; eka vastu bIjI vastunuM kAMI karI zake nahi, pariNamAvI zake nahi, preraNA karI zake nahi. asara-madada ke upakAra karI zake nahi, lAbha-nukazAna karI zake nahi, mArI-jIvADI zake nahi, sukha-duHkha ApI zake nahi-evI dareka dravya-guNa-paryAyanI svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI pokArIne kahI che. 6. jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyakatva hoya pachI vrata hoya; have samyakatva to sva-paranuM zraddhAna thatAM thAya che, mATe yathArtha zraddhAna karI samyagdaSTi thavuM. 7. pahelA guNasthAne jijJAsu jIvone jJAnI puruSanA dharmopadezanuM zravaNa, niraMtara temano samAgama, sazAstrano abhyAsa, vAMcana-manana, devadarzana, pUjA bhakti, dAna vagere zubhabhAvo hoya che paraMtu pahelA guNasthAne sAcAM vrata-tapa vagere hotAM nathI. - A zAstra taiyAra karavAmAM bhAIzrI khImacaMda jeThAlAla zeTha, tathA brahmacArI gulAbacaMdabhAI vagere bhAIoe aneka prakAranI madada ApI che te badala te sarveno AbhAra mAnavAnI rajA lauM chuM. rAmajI mANekacaMda dozI vIra nirvANa saM. 2475 -pramukhaaSADha suda-2 zrI di. jaina svAdhyAyamaMdira TrasTa sonagaDha Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra gujarAtI trIjI AvRttinI prastAvanA A zAstramAM AvelA viSayo ane tenI sAthe saMbaMdha rAkhatA bIjA viSayonI spaSTatAnI jarUriyAta hovAthI A prastAvanA lakhavAmAM AvI che. tatvArthonI yathArtha zraddhA karavA mATe keTalAka viSayo upara prakAza 1. a. 1 sUtra 1. "samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga:" A sUtranA saMbaMdhamAM zrI niyamasArazAstra gA. ranI TIkAmAM zrI padmaprabhamaladhArIdeve kahyuM che ke samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga evuM vacana hovAthI mArga to zuddha ratnatraya che. nijaparamAtmatattvanAM samyakazraddhAna-jJAna-anuSThAnarUpa zuddharatnatraya mArga paramanirapekSa hovAthI mokSano upAya che. tethI A sUtramAM zuddharatnatraya arthAt nizcaya mokSamArganI vyAkhyA che, vyavahAramokSamArganI A vyAkhyA nathI. 2. sUtra 2. "tattvArtha zraddhAnam' samyagdarzanam' ahIM samyagdarzana zabda che te nizcayasamyagdarzana che. ane te ja pahelA sUtra sAthe susaMgata arthavALo che. zAstromAM jyAre sAta tattvone bhedarUpa dekhADavAnuM prayojana hoya che tyAre paNa tattvArtha zraddhAnam" AvA zabdo lakhelA hoya che, tyAM teno artha "vyavahAra samyagdarzana karavo joIe. A sUtramAM to "tattvArthazraddhAna' zabda sAta tattvone abhedarUpa dekhADavAne mATe che tethI sUtra 2 mAM nizcaya samyagdarzananI vyAkhyA che. A sUtramAM "nizcaya samyagdarzana nI vyAkhyA karI che, tenAM kAraNo A zAstramAM pAnA 6 thI 12 sudhImAM spaSTapaNe jaNAvyAM che. te jijJAsuone sAvadhAnI pUrvaka vAMcavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. 3. prazna- vasusvarUpa anekAntAtmaka che ane jaina zAstro anekAnta vidyAnuM pratipAdana kare che, to sUtra 1mAM kahela nizcayamokSamArga arthAt zuddha ratnatraya ane bIjA sUtramAM kahela nizcaya samyagdarzanane anekAnta kaI rIte ghaTe che? uttaraH- (1) nizcaya mokSamArga ja kharo mokSamArga che ane vyavahAra mokSamArga sAco mokSamArga nathI; ane nizcaya samyagdarzana te ja sAcuM samyagdarzana che, vyavahAra samyagdarzana sAcuM samyagdarzana nathI. AvuM anekAnta che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [14] (2) te svAzraye ja pragaTI zake che, ane parAzraye kadI pragaTI zakatuM nathI evuM anekAnta che; (3) mokSamArga parama nirapekSa che arthAta tene paranI apekSA nathI ane te traNe kALe potAnI apekSAthI ja pragaTa thaI zake che, A anekAnta che. (4) tethI te pragaTa thavAmAM AMzika svAzrayapaNuM ane AMzika parAzrayapaNuM che- (eTale tene nimitta, vyavahAra, bheda vagereno Azraya che) ema mAnavuM te sAcuM anekAnta nathI paNa mithyA-anekAnta che, e pramANe niHsaMdeha nirNaya karavo te ja anekAnta vidyA che. (5) nizcaya mokSamArga svAzraye paNa pragaTe ane parAzraye paNa pragaTe, ema mAnavAmAM Ave to nizcaya ane vyavahAranuM svarUpa (ke je paraspara viruddhatA lakSaNa sahita che te tevuM na rahIne) ekameka thaI jAya ane tethI nizcaya ane vyavahAra banneno nAza thaI jAya. (6) a. 1. sU. 7 8mAM nizcaya samyagdarzanAdi pragaTa karavAnA amukhya (gauNa) upAyonuM varNana karyuM che. tevA upAyo amukhya arthAt bheda ane nimittamAtra che. je temanA AzrayathI aMza mAtra paNa nizcaya dharma pragaTa thaI zake che ema mAnavAmAM Ave to te upAyo amukhya na rahIne, mukhya (nizcaya) thaI jAya ema samajavuM, amukhya eTale gauNa ane gauNa (upAya) ne heya choDavAyogya kahela che (juo, pravacanasAra gAthA pa3 nI TIkA.). je jIve svasammukha thaIne nizcaya samyagdarzana pragaTa karyuM hoya tevA jIvane nimitta-je amukhya upAya che te kevAM kevAM hoya che te A sUtramAM batAvyuM che. | nimitta parapadArtha che tene jIva meLavI zake nahIM; lAvI zake ke grahaNa karI zake nahIM. upAvana nizcaya nadaoN, tae nimitta para hoya" (vanArasIvAsaLI) vaLI A viSayamAM mokSamArga-prakAzaka pAnuM ra99 (AvRtti sAta) ema kahyuM che ke "mATe je jIva puruSArtha karIne mokSano upAya kare che, tene to sarva kAraNo maLe che, ane tene avazya mokSanI prApti thAya che, ema nakkI karavuM." zrI pravacanasAra gA. 16nI TIkAmAM zrI amRtacaMdrAcAryadeva paNa kahe che ke "nizcayathI para (dravya) sAthe AtmAne kArakatAno saMbaMdha nathI, ke jethI zuddhAtmasvabhAvanI prAptine mATe sAmagrI (bAhya sAdhana) gotavAnI vyagratAthI jIva (vyartha) parataMtra thAya che." Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [15] (7) A zAstranA AThamA pAnAmAM niyamasArazAstrano AdhAra ApIne nizcaya-samyagdarzana-jJAna-cAritra paramanirapekSa che ema darzAvyuM che tethI tenuM eka aMga je nizcayasamyagdarzana che te paNa paramanirapekSa che eTale ke te svAbhAnA Azraye ja ane parathI nirapekSa ja thAya che ema samajavuM. "ja" zabda vastusthitinI maryAdArUpa sAco niyama batAvavAne mATe che. a. 1 sUtra 33, naigamanayanA traNabheda temAM bhUtanaigamana nI mukhyatA. naigamanaya A zAstramAM nayo sAta kahevAmAM AvyA che temAM pahelo naya naigamanAya che. e naigamanaya traNa prakArano che. bhUtanaigama, vartamAnanaigama ane bhAvInaigama. A nayonAM daSTAMto nIce mujaba che. bhUtanaigamanaya 1. zrI niyamasAra gA. 19nI TIkAmAM kahyuM che ke "ahIM bhUtanaigamanayanI apekSAe bhagavaMta siddhone paNa vyaMjanaparyAyavALApaNuM ane azuddhapaNuM saMbhave che, kemake pUrva kALe te bhagavaMto saMsArI hatA evo vyavahAra che. juo, siddha bhagavaMto vartamAnamAM saMsArI nathI paNa siddha che chatAM temane bhUtanaigamanaya lAgu pADI teo vartamAnamAM saMsArI che ema kahevAmAM Ave che. tenuM prayojana e batAvavAnuM che ke teo bhUtakALamAM saMsArI hatA ane samyagdarzanajJAna-cAritranI ekatA karI, mokSamArga pragaTa karI mokSa pAmyA. mATe bhavya jIvoe te nizcayamokSamArga aMgIkAra karavo joIe. 2. zrI paramAtmaprakAza a. 2 gA. 14nI TIkA pR. 129 trIjI AvRttimAM kahyuM che ke xxx athavA sAdhaka vyavahAra mokSamArga, sAdhya nizcaya mokSamArga. ahIM ziSya kahe che ke nizcayamokSamArga nirvikalpa che, te kALe savikalpa mokSamArga nathI. nathI te sAdhaka kevI rIte thAya? tyAM teno parihAra e che ke bhUtanaigamanaye paraMparAe che." juo, A svarUpa barAbara dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. zrI tattvajJAna-taraMgiNI zAstra a. 7 gA. 5 mAM kahyuM che ke huM Atmana ! A vyavahAramArga ciMtA, kaleza, kaSAya ane zokathI jaTila (muMjhavaNa bharelo) che. dehAdi dvArA sAdhya hovAthI parAdhIna che, karmone lAvavAnuM kAraNa che, atyaMta vikaTamaya tema ja AzAthI vyApta che ane vyAmoha karavAvALo che, paraMtu zuddhanizcayanayarUpa mArgamAM evI koI vipatti nathI. tethI tuM vyavahAranayano tyAga karI zuddhanizcayanayarUpa mArganuM avalaMbana kara, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ 16 ] kemake A lokanI to zuM vAta! paralokamAM paNa te sukhano devAvALo che. ane samasta doSothI rahita nirdoSa che. bhAvArtha:- vyavahAranayarUpa mArgamAM gamana karavAthI nAnA prakAranI ciMtAono judI judI jAtanAM kaleza-kaSAya-zokono sAmano karavo paDe che. temAM deha iMdriyamana AdinI AvazyakatA paDe che tethI te parAdhIna che. zubha-azubha banne prakAranA karma paNa vyavahAranayanA avalaMbanamAM Ave che, atyaMta viSama che, tene anusaranArA puruSone aneka prakAranA bhaya ane AzAothI utpanna thatuM du:kha bhogavavuM paDe che. paraMtu zuddha nizcayanayarUpa mArgamAM gamana karatAM te svAdhIna che. temAM zIrAdikanI AvazyakatA paDatI nathI. tenA avalaMbanamAM koI paNa prakAranAM karmono paNa Asrava thato nathI. temAM vikaTa ane bhaya tathA AzAjanya duHkha paNa bhogavavAnuM hotuM nathI. te vyAmoha paNa utpanna karato nathI, te banne lokamAM sukha devAvALo ane nirdoSa che. mATe evA bhayaMkara vyavahA2 mArgane choDI sarvottama nizcaya mokSamArgamAM gamana karavuM joIe. 5. ,, 3. e barAbara khyAlamAM rAkhavuM joIe ke samyagdaSTi jIvane AMzika zuddha pariNati sahita upara kahyo tevo vyavahAra mokSamArga guNasthAnakramamAM jabaradastIthI potAnI bhUmikA anusAra AvyA vinA raheto nathI te pratye tene haiyabuddhi hoya cheviyogabuddhie atanmayapaNe hoya che. tene te dUrathI oLaMgI jaIne, nirvikalpa dazA pragaTa kare che; bIjA zabdomAM kahIe to teno te parihAra kare che. ( juo, zrI pravacanasAra gA. 5 nIcenI banne AcAryonI TIkA) 4. te samyagdaSTi jIva, vyavahAranuM AlaMbana puruSArtha vadhArI choDe che ane nirvikalpa dazA pragaTa kare che, tyAre tene te zAstranA naya adhikAranI gA. 16-17 lAgu paDe che. te gAthAono artha nIce pramANe che 5. " je mahAnubhAva mokSarUpI saMpattine prApta thayA-prApta kare che ane karaze te sahue prathama vyavahAranayanuM AlaMbana karyuM hatuM; kemake vinA kAraNa, kArya kadApi thaI zakatuM nathI. vyavahAranaya kAraNa che ane nizcayanaya kArya che tethI vinA vyavahAra, nizcaya paNa kadApi hoI zakato nathI. / / 16-17 / / 6. ahIM je jIvone taiyabuddhie, je vyavahAra mArgarUpa sarAga cAritra hatuM teno temaNe abhAva karyo tyAre vyavahArane bhUtanaigamanaye kAraNa kahyuM. jeo vyavahAra karatAM karatAM nizcaya pragaTaze ema mAne che te to vyavahArano tyAga karI zake nahIM, Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ 17 ] te to vyavahArane dUra oLaMgI javA mAgatA nathI, te to parAdhInatAmAM rahetAM rahetAM, svAdhInatA pragaTaze ema mAne che-e mAnyatA viparIta hovAthI, temane nirvikalpa dazArUpa nizcaya cAritra kadI thAya nahIM. -te kadI pragaTe ja nahIM. mithyA mAnyatA sAthe yathArtha vyavahAra kadI hoto nathI; tethI tene vyavahArano abhAva thAya nahIM. tethI tevo vyavahAra kAraNa che te bhUtanaigamanayanuM kathana che. te bhUtanaigamanayanuM kathana hovAthI, vyavahArano abhAva te kAraNa che ane teno abhAva thAya tyAre vyavahArane bahiraMga kAraNa kahevAya che. (juo, zrI paMcAstikAya gA. 160, zrI jayasena AcAryakRta TIkA ) 7. A gAthAo pahelo vyavahAra ane pachI nizcaya ema kahe che. tyAM vyavahA2no abhAva thatAM thatAM nizcaya thAya che ema samajavuM. jema prathama bALakapaNuM, pachI yuvAnapaNuM-temAM je jIva bALakapaNAmAM gujarI na jAya tene yuvAnapaNuM thatAM bALakapaNAno abhAva thAya che-tethI bALakapaNuM kAraNa ane yuvAnapaNuM kArya-tenI mAphaka bhUtanaigamanaye paraMparAe vyavahAra (abhAva thatAM) kAraNa ane nizcaya kArya ema samajavuM. u52nA kathanano sAra (1) samyagdaSTi jIvone aMze nizcaya dazA ane aMze vyavahAra dazA ekI sAthe hoya che. (2) temAMthI krame krame vyavahA2 dazAno abhAva ane nizcayadazAnI vRddhi pota potAnA guNasthAna anusAra thayA kare che; e pramANe pUrNa vItarAgarUpa nizcayadA bAramA guNasthAnamAM hoya che, tyAM vyavahAra cAritrano abhAva hoya che; bIjA vyavahAra hoya che te judI vAta che. (3) temAM je dazAno abhAva thayo te vartamAna aMza che ema gaNI tene bhUtanaigamanaye vyavahArasAdhana, kAraNasAdhana-bahiraMgasAdhaka-nimittakAraNa kahevAmAM Ave che. (4) vyavahA2dazAno aMze paNa abhAva na thAya to nizcayadazAmAM vRddhi na thAya tethI vyavahAra vinA nizcaya na thAya ema kahevAmAM Ave che paNa kharekhara to vyavahA2nA abhAvathI ja nizcayadazAmAM vRddhi thAya che. (5) bhUtanaigamanayanuM jJAna karAvavAnuM eka prayojana e paNa che ke aneka saMpradAyo sAdhakadazAnI bhUmikAthI viruddha-aneka prakAranA vyavahAro kahe che te yathArtha nathI. paNa bhagavAna sarvajJanAM jJAnamAM AvyA pramANeno ja vyavahAra (nimittapaNe Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [18] sahucarahetupaNe) hovo joIe ane A jAtanA vyavahArano abhAva karI nizcayadazAnI vRddhi thAya che. (6) vyavahAra paMcAcArarUpa sahakArI kAraNathI utpanna nizcaya paMcAcAra, kahevAmAM Ave che te bhUtanaigamanayanuM kathana che. nimitta kAraNo batAvatAM vartamAna kAraNo batAve te to RjusUtranayano viSaya che tathA bhUtakALamAM vyavahAra hato teno vartamAnamAM abhAva thayo tene batAve te bhUtanaigamanayano viSaya che ema be nayanA viSayanuM jJAna karAvavAmAM Ave to ja nimittakAraNa (vyavahAra) nA viSayanuM pUruM jJAna (pramANajJAna) thAya che. (7) samyakamatijJAnapUrvaka samyakazrutajJAna thAya che te bhUtanaigamanayanuM kathana che. bhUtanaigamanAya saMbaMdhI vizeSa zrI tattvArthasUtra a. 10 mAM mokSa adhikAranuM varNana che, tenA navamA sUtramAM siddha bhagavaMtone lagatuM alpabahutva, kSetra-kALa Adi bAra prakAre sAdhya karavAnuM kahyuM che. tenI saMskRta TIkAmAM bhUtanaigamanaya jajudA judA bola saMbaMdhI 10 prakAre lAgu pADela che te mULa TIkAmAMthI tathA 5. zrI jayacaMdrajIkRta sarvArthasiddhi vicanikAmAMthI joI levA. ahIM tenA vistAranI jarUra nathI. vartamAna naigama ane bhAvInaigamanayanI carcA jarUrI nathI paraMtu bhAvI niMgamanuM svarUpa jANavA mATe pravacanasAra caraNAnuyoga adhikAra gA. 7, sIrIala gAthA naM. 207 nI zrI jayasenAcAryakRta saM. TIkA vAMcI levI. nizcaya-vyavahAra mokSamArganA svarUpamAM kevo nirNaya karavo joIe (8) "nizcaye vItarAgabhAva ja mokSamArga che, vItarAgabhAvo ane vratAdikamAM kathaMcit kArya-kAraNapaNuM che mATe pratAdikane mokSamArga kahe che. paNa te kahevAmAtra ja che." (mokSamArga-prakAzaka pR. 247) dharmapariNata jIvane vItarAga bhAvanI sAthe je zubhabhAvarUpa ratnatraya (vyavahAra-darzana-jJAna-cAritra) hoya che tene vyavahAranaya dvArA upacArathI vyavahAramokSamArga kahyo che. joke te rAgabhAva hovAthI baMdhamArga ja che evo nirNaya karavo joIe. (9) vyavahAra mokSamArga kharekhara bAdhaka hovA chatAM paNa tenuM nimittapaNuM * naimittika (kArya), nimitta (kAraNa ) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [19] batAvavAne mATe tene vyavahAranayathI sAdhaka kahyuM che. A kathana uparathI keTalAka (jIvo) ema mAne che ke-nizcaya mokSamArgathI vyavahAra mokSamArga viparIta ( viruddha) nathI paNa bane hitakArI che, to teonI A mAnyatA jUThI che. A saMbaMdhamAM mokSamArga-prakAzaka pAnuM 243 mAM kahyuM che ke "mokSamArga to be nathI paNa mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArgane mokSamArga nirUpaNa karyo che te nizcaya mokSamArga che. tathA jyAM je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che vA sahacArI che tene upacArathI mokSamArga kahIe te vyavahAra mokSamArga che kAraNa ke nizcayavyavahAranuM sarvatra evuM ja lakSaNa che. arthAt sAcuM nirUpaNa te nizcaya tathA upacAra nirUpaNa te vyavahAra mATe nirUpaNanI apekSAe be prakAre mokSamArga che, paNa eka nizcaya mokSamArga che tathA eka vyavahAra mokSamArga che, ema be mokSamArga mAnavA mithyA che. "vaLI te nizcaya-vyavahAra bannene upAdeya mAne che te paNa bhrama che, kAraNa ke nizcaya-vyavahAranuM svarUpa to paraspara virodhatA sahita che." zrI samayasAra (gAthA 11mAM) paNa ema kahyuM che ke 'vavahAro'bhUyattho, bhUyattho desido du suddhaNao' artha- vyavahAra abhUtArtha che, satyasvarUpane nirUpato nathI paNa koI apekSAe upacArathI anyathA nirUpe che; tathA zuddhanaya che te nizcaya che, bhUtArtha che. kAraNa ke te jevuM vastunuM svarUpa che tevuM nirUpe che; e pramANe e bannenuM (be nayonuM) svarUpa to viruddhatA sahita che. (mo mArga pra. pAnuM 243) be nayo samakakSa nathI paNa "pratipakSa che" (samayasAra gA. 14 bhAvArtha). pravacanasAra gAthA 273-274mAM tathA TIkAmAM paNa kahyuM che ke mokSatattvanuM sAdhanatattva "zuddha ja che" ane te ja cAre anuyogono sAra che. (10) nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritrathI to mithyA darzanazAna-cAritra viruddha che ja, paraMtu nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritrathI vyavahAra samyagdarzana-jJAnacAritranuM svarUpa tathA phaLa paNa paraspara viruddha che. Ano nirNaya karavAne mATe keTalAka AdhAro nIce ApavAmAM Ave che 1. zrI niyamasArajI (gujarAtI) pAnuM 149 nizcaya pratikramaNa adhikAranI gAthA 77 thI 81 nI bhUmikA, 2. niyamasAra gAthA 91 pAnuM 173 kaLaza 1rara 3. niyamasAra gAthA 92 pAnuM 175 TIkA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [20] 4. niyamasAra gAthA 109 pAnuM 215 kalaza 155 nIcenI TIkA, ,, ,, ,, 5. 121 244 TIkA, ,, 6. 123 249 7. 128 159, 60 TIkA tathA phUTanoTa, 8. 141 282 gAthA 141nI bhUmikA, ,, ,, ,, 99 ,, ,, ,, * ,, zrI pravacanasAra 9. gAthA 11 TIkA, 10. gAthA 4-5 11. gAthA 13 nI bhUmikA tathA TIkA, 12. gAthA 78 TIkA, 13. gAthA 92 TIkA. 14. gAthA 159 tathA TIkA pAnuM 271 (tathA zrI rAyacaMdra jainazAstramALAnA A graMthanI A gAthAmAM nIce paM. zrI hemarAjajInI TIkA pAnuM naM. 220) 15. gAthA 248 tathA TIkA (tathA zrI rA. zAstramALAnA A graMthanI te gAthAmAM nIce paM. hemarAjajInI TIkA ) 16. gAthA 245 tathA TIkA, 17. gAthA 156 tathA TIkA, zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasAra kaLaza u52 zrI rAjamallajInI TIkA (sUratathI prakAzita ) puNya-pApa adhikAra kaLaza 4 pAnuM 103-104 kaLaza, pa pAnuM 104-105. kaLaza, 6 pAnuM 106 (AmAM dharmInA zubha bhAvane bandhamArga kahyo che. ) kaLaza, 8 pAnuM 108 kaLaza, 9 pAnuM 109 kaLaza, 11 pAnuM 112-113 A badhA kaLazo zrI samayasAra puNya-pApa adhikAramAM che, te vAMcavAnI vAMcakone bhalAmaNa karavAmAM Ave che. 18. yogendradevakRta yogasAra dohA naM. 71mAM (puNyane paNa nizcayathI pApa kahyuM che) 19. yogendradevakRta yogasAra dohA naM. 32, 33, 34, 37, 20. zrI kundakuntAcAryakRta mokSapAhuDa gAthA 31 21. samAdhi zataka gAthA 19 22. puruSArtha siddhiupAyagAthA 220 Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 21] 23. paMcAstikAya gAthA 165, 166-67-68-69, 24. zrI samayasArajI kaLaza upara paM. banArasI nATakamAM puNya-pApa adhikAra kaLaza, 12 pR. 131, 3ra kaLaza 7 pAnuM rara6-27 kaLaza 8 pAnuM ra27-28 25. zrI samayasArajI mULa gAthA TIkA gAthA 69-70-71-72-74-92 gAthA 38 tathA TIkA, gAthA 210, 214, 276, 277-297 gAthA TIkA sahita vAMcavI. ra6. gAthA 145 thI 151. 181 thI 183 pAnuM 295 (paraspara atyanta svarUpaviparItatA hovAthI....) ra7. gAthA 386-7, (zubhabhAva vyavahAracAritra nizcayathI viSakuMbha), 297 gAthAmAM zrI jayasenAcAryanI TIkAmAM paNa spaSTa khulAso che, 28. zrI mokSamArga-prakAzaka (gujarAtI) pAnuM naM. 3, 27-28-30-31-3ra 33-35-36-37-38, 240, 243 thI 247 (247 thI 251 sudhI khAsa vAta che ) ra63, ra69, 299, 308-309. vyavahAra nayanA svarUpanI maryAdA (11) samayasAra gAthA 8 nI TIkAmAM kahyuM che ke "vyavahAranaya mleccha bhASAnA sthAne hovAthI paramArthane kahenAra che mATe, vyavahAranaya sthApita karavA yogya che paraMtu te vyavahAranaya anusaravA yogya nathI." pachI gA. 11 nI TIkAmAM kahyuM ke vyavahAranaya badhoya abhUtArtha che mATe te avidyamAna, asatya arthane, abhUta arthane pragaTa kare che; zuddha naya eka ja bhUtArtha hovAthI satya, bhUta arthane pragaTa kare che. pachI kahyuM ke tethI jeo zuddhanayano Azraya kare che teo ja samyaka avalokana karavAthI samyagdaSTi che, anya samyagdaSTi nathI mATe karmothI bhinna AtmAne dekhanArAo mATe vyavahAranaya anusaravA yogya nathI." 11mI gAthAnA bhAvArthamAM 5. jayacaMdrajIe kahyuM che ke prANIone bhedarUpa vyavahArano pakSa to anAdi kALathI che ja, ane eno upadeza paNa bahudhA sarva prANIo paraspara kare che. ane jinavANImAM vyavahAra nayano upadeza zuddhanayano hastAvalaMbana (sahAyaka) jANI bahu karyo che; paraMtu tenuM phaLa saMsAra ja che. zuddhanayano pakSa to Avyo ja nathI ane teno upadeza paNa virala che, zAstromAM koI koI ThekANe ja che. tethI upakArI zrIgurue zuddhanayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANI teno upadeza pradhAnatAthI Apyo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [22] che, ke-"zuddhanaya bhUtArtha che, satyArtha che; eno Azraya karavAthI (jIva) samyagdaSTi thaI zake che; ene jANyA vagara jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnuM jJAna-zraddhAnarUpa nizcaya samyagdarzana thaI zakatuM nathI." evo Azaya samajavo joIe. (12) amuka jIvo ema mAne che ke pahelAM vyavahAranaya pragaTa thAya che, pachI vyavahAranayanA Azraye nizcayanaya pragaTa thAya che; athavA to prathama vyavahAradharma karatAM nizcayadharma pragaTa thAya che. to te mAnyatA ThIka nathI, kAraNa ke nizcaya vyavahAranuM svarUpa to paraspara viruddha che. (juo, mo. mA. pra. pAnuM 243). (1) nizcaya samyajJAna vagara A jIve anaMtavAra munivratonuM pAlana karyuM paraMtu te munivratanA pAlanane nimitta kAraNa paNa kahevAmAM AvatuM nathI kAraNa ke satyArtha kArya pragaTa thayA vagara sAdhaka (nimitta) kone kahevuM? prazna- dravyaliMgI muni mokSanA arthe gRhasthapaNuM choDI tapazcaraNAdi kare che, tyAM teNe puruSArtha to karyo, chatAM kArya siddha na thayuM, mATe puruSArtha karavAthI to kAMI siddhi nathI ? tenuM samAdhAnaH- anyathA puruSArtha karI phaLa icche che paNa tethI kevI rIte phaLa siddhi thAya? tapazcaraNAdi vyavahAra sAdhanamAM anurAgI thaI pravartavAnuM phaLa te zAstramAM zubhabaMdha kahyuM che, ane A tenAthI mokSa icche che te kevI rIte siddha thAya? e ja to bhrama che (mo. mA. pra. pAnuM ra99) (2) mithyAtvanI avasthAmAM koI paNa jIvane kadI "sakhyam zrutajJAna" hotuM nathI, jene "samyagra zrutajJAna" pragaTa thayuM hoya tene ja "naya hoya che, kAraNa ke naya" jJAna te samyaka zrutajJAnano eka aMza che; aMzI vinA aMza kevo? "samyaka zrutajJAna" (bhAvazrutajJAna) thatAM ja banne nayo ekI sAthe hoya che. prathama ane pachI nahIM ema sAcA jainIo mAne che. (3) vastusvarUpa to ema che ke cothA guNasthAnathI ja nizcaya samyagdarzana pragaTa thAya che ane te ja samaye samyaka zrutajJAna pragaTa thAya che. samyaka zrutajJAnamAM banne nayonA aMzano saddabhAva ekI sAthe che, AgaLapAchaLa nahIM. nija AtmAnA Azraye jyAre bhAvazrutajJAna pragaTa thayuM tyAre potAno jJAyaka svabhAva tathA utpanna thayela je zuddha dazA te AtmA sAthe abheda rUpa che tethI te nizcayanayano viSaya che, ane potAnI paryAyamAM je azuddhatA ane alpatA bAkI che te vyavahAra nayano viSaya che. e pramANe banne nayo jIvane ekI sAthe hoya che tethI prathama vyavahAra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [23] naya athavA vyavahAradharma ane te pachI nizcayanaya athavA nizcayadharma Ama vastusvarUpa nathI. (13) prazna- nizcayanaya ane vyavahAranaya samakakSI che ema mAnavuM barAbara che? uttara:- nahIM, samayasAra gA. 11 mAM e vAta spaSTa karela che; gA. 14 nA bhAvArthamAM be nayone pratipakSI kahela che. banne nayone samakakSI mAnanAra eka bIjo sampradAya* che, teo bannene samakakSI ane banne nayonA AzrayathI dharma thAya che ema nirUpaNa kare che. paraMtu zrI kuMdakuMdAcAryadava to spaSTapaNe pharamAve che ke bhUtArthanA ( nizcayanA) Azraye ja hamezAM dharma thAya che parAzraye (vyavahArathI) kadI aMzamAtra paNa satyadharma-hitarUpadharma thato nathI. hA, banne nayonuM tathA temanA viSayonuM jJAna avazya karavuM joIe. guNasthAna anusAra kevA bheda Ave che te jANavuM prayojanavAna che. paraMtu banne (nayo) samAna che-samakakSI che ema kadI nathI, kAraNa ke banne nayonA viSayamAM ane phaLamAM paraspara virodha che mATe vyavahAranayanA Azraye kadI paNa dharmanI utpatti, vRddhi ane TakavuM banatuM ja nathI evo daDha nirNaya karavo joIe. bhagavAna kuMdakuMdAcAryakRta samayasAranI gAthA 11 mane sAcA jaina dharmanA prANa kahela che mATe te gAthA ane TIkAnuM manana karavuM joIe te gAthA nimnokta che "vyavahAra naya abhUtArtha darzita, zuddhanaya bhUtArtha che; bhUtArthane Azrita jIva sudaSTi nizcaya hoya che. || 11 * te sampradAyanI vyavahAranayanA saMbaMdhamAM kevI mAnyatA che? juo (1) zrI meghavijayajI gaNI kRta yuktiprabodha nATaka (A gaNIjI kavivara zrI banArasIdAsajInA samakAlIna hatA.) temaNe vyavahAranayanA AlaMbana vaDe Atmahita thAya che ema kahIne zrI samayasAra nATaka tathA zrI digaMbara jainamatanA siddhAMtonuM khaMDana karyuM che, (jeo lagabhaga 16mI zatImAM thayA) vaLI zrI yazovijyajI mahAmaha upAdhyAye "gurjara sAhitya saMgrahamAM pAnuM 207, 219, rarara, 584, 585mAM di. jaina dharmanA khAsa siddhAMtonuM ugra (kaDaka ) bhASA vaDe khaMDana karyuM che, teo moTA graMthakAra-vidvAna hatA; temaNe digaMbara AcAryono mata A pramANe batAvyo che ke (1) nizcayanaya thayA pachI ja vyavahAranaya hoI zake che (2) prathama vyavahAranaya tathA vyavahAradharma ane pachI nizcayanaya tathA nizcayadharma-ema nathI. (3) nizcayanaya ane vyavahAranaya banne samakakSI nathI-paraspara viraddha che, temanA viSaya ane phaLamAM viparItatA che. (4) nimittano prabhAva paDato nathI. upara mujaba digaMbara AcAryono mata che. A mULa siddhAMtonuM te sampradAye ugratAthI, jorathI khaMDana karyuM che mATe dharma jijJAsuone vinaMti karavAmAM Ave che ke temAM kyo mata sAco che, teno nirNaya sAcA zraddhAnane mATe karo, ke je prayojanavAna che, jarUrI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [24] (14) praznaH- vyavahA2 mokSamArgane mokSanuM paraMparA kAraNa kahyuM che to tyAM zuM prayojana che? samAdhAnaH- (1) samyagdaSTi jIva potAnA zuddhAtmadravyanA avalaMbana vaDe potAnI zuddhatA vadhArIne jema jema zuddhatA vaDe guNasthAnamAM AgaLa vadhaze tema tema azuddhatAno ( zubhAzubhano) abhAva thaze ane krame krame zubhabhAvano abhAva karIne zukladhyAna vaDe kevaLajJAna pragaTa karaze ema batAvavAne mATe vyavahA2 mokSamArgane paraMparA ( nimitta ) kAraNa kahela che. ahIM nimittane dekhADavAnuM prayojana hovAthI vyavahAra nayanuM kathana che. (2) jJAnIno zubhabhAva paNa Asrava (baMdhanuM kAraNa ) hovAthI te nizcaya naya paraMparAe paNa mokSanuM kA2Na thaI zakato nathI. zrI kuMdakuMdAcArya devakRta dvAdazAnuprekSA gAthA 59 mAM kahyuM che ke karmono Asava karavAvALI kriyAthI paraMparAe paNa nirvANa prApta thaI zakato nathI tethI saMsA2paribhramaNanA kAraNarUpa Asavane niMdha jANo / / 59 / / (3) paMcAstikAya gAthA 167 mAM zrI jayasena AcArye kahyuM che ke- "zrI advaitAdimAM paNa je rAga thAya che te rAga paNa choDavA yogya che." pachI gAthA 168 mAM kahyuM che ke, dharmI jIvano rAga paNa (nizcayanayathI) sarva anarthanuM 5raM5rA kAraNa che. (4) A viSayamAM spaSTIkaraNa:- zrI niyamasAranI gAthA 60 (gujarAtI ) pAnuM 117 phUTanoTa naM. 3mAM kahyuM che ke "zubhopayogarUpa vyavahAravrata zuddhopayogano hetu che ane zuddhopayoga mokSano hetu che ema gaNIne ahIM upacArathI vyavahAra vratane mokSano paraMpa2Ahetu kahela che, kharekhara to zubhopayogI munine muniyogya zuddhapariNati ja (zuddhAtma dravyane avalaMbatI hovAthI ) vizeSa zuddhirUpa zuddhopayogano hetu thAya che. ane te zuddhopayoga mokSano hetu thAya che. A rIte A zuddhapariNatimAM rahelA mokSanA paraMparAatupaNAno Aropa tenI sAthe rahelA zubhopayogamAM karIne vyavahAra vratane mokSano paraMparAhetu kahevAmAM Ave che. jyAM zuddhapariNati ja na hoya tyAM vartatA zubhopayogamAM mokSanA paraMparAtupaNAno Aropa paNa karI zakAto nathI, kema ke jyAM mokSano yathArtha paraMparAhetu pragaTayo ja nathI-vidhamAna ja nathI tyAM zubhopayogamAM Aropa kono karavo ? (5) ane paMcAstikAya gAthA-159 (guja. anu.) pAnuM 233-34 mAM phUTanoTa naM. 4mAM kahyuM che ke- "jina bhagavAnanA upadezamAM be nayo dvArA nirUpaNa hoya che. tyAM nizcayanaya dvArA to satyArtha nirUpaNa karavAmAM Ave che ane vyavahAranaya Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [25] dvArA abhUtArtha uparita nirUpaNa karavAmAM Ave che. prazna:- satyArtha nirUpaNa ja karavuM joIe; abhUtArtha upacarita nirUpaNa zA mATe karavAmAM Ave che! uttara:- jene siMhanuM yathArtha svarUpa sIdhuM samajAtuM na hoya tene siMhanA svarUpanA upacarita nirUpaNa dvArA arthAt bilADInA svarUpanA nirUpaNa dvArA siMhanA yathArtha svarUpanA khyAla ta2pha dorI javAmAM Ave che, tema jene vastunuM yathArtha svarUpa sIdhuM samajAtuM na hoya tene vastusvarUpanA upacarita nirUpaNa dvArA vastusvarUpanA yathArtha khyAla tarapha dorI javAmAM Ave che. vaLI lAMbA kathanane badale saMkSipta kathana ka2vA mATe paNa vyavahAranaya dvArA u5carita nirUpaNa karavAmAM Ave che. ahIM eTaluM lakSamAM rAkhavA yogya che ke-je puruSa bilADInA nirUpaNane ja siMhanuM nirUpaNa mAnI bilADIne ja siMha samajI bese te to upadezane ja yogya nathI, tema je puruSa upacarita nirUpaNane ja satyArtha nirUpaNa mAnI vastusvarUpane khoTI rIte samajI bese te to upadezane ja yogya nathI. [ahIM eka udAharaNa levAmAM Ave cheH sAdhya-sAdhana viSenuM satyArtha nirUpaNa ema che ke 'chaThThA guNasthAne vartatI AMzika zuddhi sAtamA guNasthAnayogya nirvikalpa zuddha pariNatinuM sAdhana che. have, 'chaThThA guNasthAne kevI athavA keTalI zuddhi hoya che'-e vAtano paNa sAthe sAthe khyAla karAvavo hoya to, vistArathI ema nirUpaNa karAya ke 'je zuddhinA saddabhAvamAM, tenI sAthe sAthe mahAvratAdinA zubha vikalpo haTha vinA sahajapaNe vartatA hoya che te chaThThA guNasthAnayogya zuddhi sAtamA guNasthAnayogya nirvikalpa zuddha pariNatinuM sAdhana che.' AvA lAMbA kathanane badale, ema kahevAmAM Ave ke 'chaThThA guNasthAne vartatA mahAvratAdinA zubha vikalpo sAtamA guNasthAnayogya nirvikalpa zuddha pariNatinuM sAdhana che,' to e upacarita nirUpaNa che, AvA upacarita nirUpaNamAMthI ema artha tA2vavo joIe ke 'mahAvratAdinA zubha vikalpo nahi paNa temanA dvArA sUcavavA dhArelI chaThThA guNasthAnayogya zuddhi kharekhara sAtamA guNasthAnayogya nirvikalpa zuddha pariNatinuM sAdhana che.') (6) paraMparA kAraNano artha nimitta kAraNa che, vyavahA2mokSamArgane nizcaya mokSamArgane mATe bhinna sAdhyasAdhanarUpathI kahela che. teno artha paNa nimitta mAtra che jo nimittanuM jJAna na karIe to pramANa jJAna thatuM nathI, mATe jyAMjyAM tene sAdhaka, sAdhana, kAraNa, upAya, mArga sahakA2I kAraNa, bahiraMgahetu kahela che te sarva Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ ra6 ] te te bhUmikAnA saMbaMdhamAM jANavA yogya nimittakAraNa kevuM hoya che, tenuM yathArtha jJAna karAvavAne mATe che. je koI jIva guNasthAna anusAra yathAyogya sAdhaka bhAva, bAdhakabhAva ane nimittone yathArtha na jANe tenuM jJAna mithyA che, kAraNa ke te saMbaMdhamAM sAcA jJAnanA abhAvamAM ajJAnI ema kahe che ke bhAvaliMgI munipaNuM nagna digaMbara dazAmAM ja hovuM joIe evuM ekAnta nathI arthAt vastra sahita munipada hoya to bAdhA nathI paNa tenI e vAta mithyA ja che, kAraNa ke bhAvaliMgI munine te bhUmikAmAM prathamanA traNa jAtinA kaSAyono abhAva hoya che. ane sarva sAvadhayoga (-pApakriyA) nA tyAga sahita 28 mUlaguNonuM pAlana hoya che tethI tene vastranA saMbaMdhavALo rAga athavA te prakArano zarIrano rAga kadI hoto ja nathI evo nirapavAda niyama che. vastra rAkhIne potAne jainamuni mAnanArane zAstramAM nigodagAmI kahyA che. e pramANe guNasthAnAnusAra upAdAna nimitta bannenuM yathArtha jJAna hovuM joIe. sAdhaka jIvanuM jJAna evuM ja hoya che ke je te te bhedane jANatuM thayuM pragaTa thAya che. samayasAra zAstramAM gA. 1ramAM mAtra A hetuthI vyavahAranayane te kALe jANavAne mATe prayojanavAna che ema batAvyuM che. e rIte bane nayo jJAna karavA mATe upAdeya che, paNa Azraya levA mATe nizcayanaya upAdeya ane vyavahAranaya heya che. sva. zrI dIpacaMdajIkRta jJAnadarpaNamAM pR. 29-30, mAM kahyuM che ke yAhI jagamAMhI jJaya bhAvako lakhaiyA jJAna, tAkau dhari dhyAna Ana kAhe para he he | parake saMyoga teM anAdi duHkha pAe aba, dekhi tU saMbhAri jo akhaMDa nidhi tere hai | vANI bhagavAnakI kau sakala nicaura yahai, sarmasAra Apa punya pApa nAhI nere hai | yAteM yaha grantha ziva paMtha ko savaiyA mahA, aratha vicAri gurudeva yau pare raheM || 85nA vrata tapa zIla saMyamAdi upavAsa kriyA, dravya bhAvarUpa dou baMdhako karatu hai | karama janita tAteM karamako hetu mahIM, baMdha hI ko kare mokSa paMthako haratu huM ! Apa jaiso koI taka Apake samAna kare, baMdha hI kau mUla yArne baMdhaka bharatu hai | Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [27] yAkI paraMparA ati mAni karatUti kare, teI mahA mUDha bhavasiMdhurma paratu hai 86 kAraNa samAna kAja saba hI bakhAnatu hai, yArne parakriyA mAMhi parakI dharaNi hai | yAhi teM anAdi dravya kriyA to aneka karI, kachu nAhiM siddhi bhaI jJAnakI paraNi hai | karamako vaMsa jAme jJAnako na aMza kouM, baDhe bhagavAsa mokSapaMthakI haraNi hai | yArne parakriyA to upAdeya na kahI jAya, tAteM sadA kAla eka baMdha kI DharaNi hai || 87nA parAdhIna bAdhAyuta baMdhakI karaiyA mahIM, sadA vinAsIka jAkI eso hI subhAva hai | baMdha, ude, rasa, phala jIme cAya ekarUpa, zubha vA azubha kriyA eka hI lakhAva hai | karamakI cetanAme kaise mokSapaMtha sadhe, mAne teI mUDha hIe jinake vibhAva hai | jaiso bIja hoya tAkI taiso phala lAge jahAM, yaha jaga mAMhi jina Agama kahAva hai || 88TT zubhopayoganA saMbaMdhamAM samyagdaSTinI kevI mAnyatA hoya che? (15)-zrI pravacanasAra gAthA 11 tathA TIkAmAM dharma pariNata jIvanA zubhopayogane zuddhopayogathI viruddha zakti sahita hovAthI kArya (cAritranuM kArya ) karavAne mATe asamartha kahela che, heya kahela che. AthI ema siddha thAya che ke jJAnI (dharmI) nA zubha bhAvamAM paNa, kiMcit mAtra paNa zuddhino aMza nathI, nizcayanaye te vItarAga bhAvarUpa mokSamArga nathI-baMdhamArga ja che, paNa jJAnIne (dharmIne ) zubhabhAva heyabuddhie hovAthI tene vyavahAranaye vyavahAra mokSamArga kahela che. prazna:- kaI apekSAe te kathana karyuM che? uttara- vyavahAra cAritranI sAthe nizcaya cAritra hoya to te (zubhabhAva) nimittamAtra che eTaluM jJAna karAvavAnI apekSAe te kathana che. 1 karatUti = zubharAganI kriyA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ 28 ] prazna:- tevuM kathana paNa kaMika hetuthI karavAmAM Ave che, to ahIM te hetu kayo che? utta2:- nizcaya cAritranA dhAraka jIvane chaThThA guNasthAnamAM tevo ja zubhAga hoya che paraMtu evA vyavahArathI viruddha prakArano rAga kadI paNa hoto ja nathI, kAraNa ke te bhUmikAmAM traNa prakAranI kaSAyazaktinA abhAva sahita mahAmaMda prazasta rAga hoya che, tene mahAmuni chUTato nathI ema jANIne teno tyAga karatA nathI, bhAliMgI munione kadAcit maMdarAganA udayathI vyavahAra-cAritrano bhAva thAya che, paraMtu te zubhabhAvane paNa heya jANIne dUra karavA mAge che, ane te te kALe evo ja rAga thavo ghaTe che. puruSArthanI maMdatAthI evo rAga Ave che, AvyA vinA raheto nathI, paraMtu muni tene dUrathI oLaMgI jAya che. e hetuthI A kathana karyuM che ema samajavuM. koI jaDakarmanA udayathI koI paradravya-52kSetra-kALa ane parabhAva vaDe jIvane rAga-dveSa, sukha-du:kha jJAna-ajJAna kadI thatuM ja nathI. A pramANe samyagdaSTine zraddhAna hoya che. A saMbaMdhamAM mokSamArga prakAzaka pRSTha 249 mAM kahyuM che ke-nIcalI dazAmAM koI jIvone zubhopayoga ane zuddhopayoganuM yuktapaNuM hoya che, tethI e vratAdi zubhopayogane upacArathI mokSamArga kahyo che, paNa vastuvicA2thI jotAM zubhopayoga mokSano ghAtaka ja che. A rIte je baMdhanuM kA2Na che te ja mokSanuM ghAtaka che, evuM zraddhAna karavuM. zuddhopayogane ja upAdeya mAnI teno upAya karavo tathA zubhopayogazubhopayogane haiya jANI, tenA tyAgano upAya karavo. ane jyAM zuddhopayoga na thaI zake tyAM azubhopayogane choDI zubhamAM ja pravartavuM, kAraNe ke-zubhopayogathI azubhopayogamAM azuddhatAnI adhikatA che. vaLI zuddhopayoga hoya tyAre to te 52dravyano sAkSIbhUta ja rahe che, eTale tyAM to koI paNa dravyanuM prayojana ja nathI. vaLI zubhopayoga hoya tyAM bAhya vratAdikanI pravRtti thAya che tathA azubhopayoga hoya tyAM bAhya avratAdikanI pravRtti thAya che. kAraNa ke-azuddhopayogane ane 52 dravyanI pravRttine nimitta-naimittika saMbaMdha hoya che, tethI pahelAM azubhopayoga chUTI zubhopayoga thAya, pachI zubhopayoga chUTI zuddhopayoga thAya evI krama paripATI che. paraMtu koI ema mAne ke zubhopayoga che te zuddhopayoganuM kAraNa che. jema azubha chUTIne zubhopayoga thAya che tema zubhopayoga chUTIne zuddhopayoga thAya che. ema ja kAraNa kAryapaNuM hoya to zubhopayoganuM kAraNa azubhopayoga paNa Thare. ( to ema nathI ) dravyaliMgIne zubhopayoga to utkRSTa hoya che, tyAre zuddhopayoga hoto ja nathI, tethI 52mArthathI e bannemAM kA2Na-kAryapaNuM nathI. jema alparoga nIroga thavAnuM kAraNa nathI, ane bhalo paNa nathI, tema zubhopayoga paNa roga samAna che, bhalo nathI. (mokSamArga-prakAzaka pR. 250) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ 29 ] sarva samyagdaSTione evuM ja zraddhAna hoya che, paraMtu teno artha ema nathI ke teo vyavahAra dharmane mithyAtva samaje che; ane ema paNa nathI ke teo tene sAco mokSamArga samajatA haze. (16) prazna:- zAstramAM prathamanA traNa guNasthAnomAM azubhopayoga ane 45-6 guNasthAnomAM ekalo zubhopayoga kahyo che te tAratamyatAnI apekSAthI che ke mukhyatAnI apekSAthI che? utta2:- te kthana tAratamyatAnI apekSAe nathI paraMtu mukhyatAnI apekSAthI kahyuM che (mokSamArga pra. pAnuM 29) A saMbaMdhamAM vistArathI jANavuM hoya to juo pravacanasAra ( rAyacaMdra graMthamAlA ) a. 3 gA. 48 zrI jayasenAcAryanI TIkA pAnuM 342. (17) prazna:- zAstramAM koI jagyAe "zubha ane zuddha pariNAmathI karmono kSaya thAya che" evuM kathana che, have zubhabhAva to audiyakabhAva che, baMdhanuM kAraNa che ema hovA chatAM zubhabhAvathI karmono kSaya batAvavAnuM zuM prayojana che? utta2:- 1-zubha pariNAma-rAgabhAva-(malina bhAva ) hovAthI te game te jIvanA ho-samyagdaSTinA ho ke mithyAdaSTinA ho-te moyukta udayabhAva hovAthI baMdhanuM ja kAraNa che, saMva2-nirjarAnuM kAraNa nathI ane e vAta satya ja che. A vAtane A ja zAstramAM pR. 441 thI 447 mAM aneka zAstronA pramANa vaDe siddha karI batAvI che. 2. zAstranA koI paNa kathanano artha yathArtha samajavo hoya to sarva prathama e nirNaya karavo joIe ke te kayA nayanuM kathana che? Ama vicAra karatAM-samyagdaSTinA zubhabhAvathI karmono kSaya thAya che- e kathana vyavahAranayanuM che, tethI Ano artha ema thAya che ke- ema nathI paNa nimittanI apekSAe A upacAra karyo che. eTale kharekhara to zubhabhAva karmabaMdhananuM ja kAraNa che paraMtu samyagdaSTine nIcalI bhUmikAmAM -4 thI 10 guNasthAna sudhI zuddha pariNAmanI sAthe te te bhUmikAne yogya -zubhabhAva nimittarUpa hoya che, tenuM jJAna karAvavuM te A kathananuM prayojana che ema samajavuM. 3. ekIsAthe zubha ane zuddha pariNAmathI karmono kSaya jyAM kahyo hoya tyAM upAdAna ane nimitta banne te te guNasthAnanA samayamAM hoya che ane A prakA2nA ja hoya che- viruddha nahIM ema batAvIne temAM jIvanA zuddha bhAva to upAdAna kA2Na che ane zubhabhAva nimittakA2Na che ema A banne kA2NonuM jJAna karAvyuM che, temAM nimittakA2Na abhUtArtha kA2Na che- sAcuM kAraNa nathI mATe zubha pariNAmathI karmono kSaya kahevo te upacArakathana che ema samajavuM. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ 30 ] 66 4- pravacanasAra (pATanI graMthamAlA ) gAthA 245nI TIkA pAnuM 301 mAM jJAnInA zubhopayogarUpa vyavahArane Asava ja " kahela che, mATe tenAthI saMvara aMzamAtra paNa nathI. zrI paMcAstikAya gAthA 168 mAM paNa kahyuM che ke "tenAthI Asavano nirodha thaI zakto nathI," ane gAthA 166mAM paNa kahyuM che ke "vyavahAra mokSamArga sUkSma pa2samaya che ane te baMdhano hetu hovAthI tenuM mokSamArgapaNuM nirasta karavAmAM AvyuM che. gAthA 157 tathA tenI TIkAmAM "zubhAzubha paracAritra che, baMdhamArga che, mokSamArga nathI." 5- A saMbaMdhamAM khAsa khyAlamAM rAkhavA yogya vAta e che ke puruSArthasiddhiupAya zAstranI gAthA 111 no artha ghaNA lAMbA vakhatathI keTalAka asaMgata (ayathArtha) kare che, tenI spaSTatAne mATe juo A zAstramAM pAnuM 438. uparokata sarva kathanano abhiprAya samajIne ema zraddhAna karavuM joIe ke- dharmI jIva prathamathI ja zubha rAgano paNa niSedha kare che. mATe dharmapariNata jIvano zubhopayoga paNa taiya che, tyAjya che, niSedhya che; kAraNa ke te baMdhananuM ja kAraNa che. je jIvo prathamathI ja evuM zraddhAna nathI karatA temane Asrava ane baMdha tattvanI sAcI zraddhA thaI zakatI nathI, ane evA jIvo Asravane ja saMvarUpa mAne che, zubhabhAvane hitakara mAne che, mATe teo badhA jAThI mAnyatAvALA che. A viSayane vizeSa samajavAne mATe juo A zAstramAM pR. 440 thI 447. vyavahA2 mokSamArgathI lAbha nathI evI zraddhA karavI yogya che (18) keTalAka loko ema mAnI rahyA che ke zubhopayogathI arthAt vyavahAra mokSamArgathI AtmAne kharekhara lAbha thAya che, to te vAta mithyA che; kAraNa ke teo vyavahAra mokSamArgane vAstavamAM bahiraMga nimittakAraNa nathI mAnatA paraMtu upAdAna kAraNa mAne che. jIo, zrI rAyacaMdra graMthamAlA paMcAstikAya gAthA 86 mAM jayasenAcAryanI TIkA tyAM dharmAstikAyanuM nimittakAraNapaNuM kema che te vAta siddha karavAne mATe kahyuM che ke zuddhAtmasvarUpe yA sthitistasya nizcayena vItarAga nirvikalpa svasavedana kAraNaM, vyavahAreNa punararhatsiddhAdi parameSThi guNasmaraNaM ca yathA, tathA jIva pudgalAnAM nizcayena svakIya svarupameva sthiterupAdAna kAraNaM, vyavahAreNa punaradharmadravyaM ceti sUtrArtha:| 66 artha:- athavA jema zuddhAtmasvarUpamAM TharavAne mATe nizcayanayathI vItarAga nirvikalpa svasaMvedana jJAna kA2Na che tathA vyavahAranayathI ahaMta-siddhAdi paMca Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [31] parameSThionA guNonuM smaraNa che tema jIva ane pulonAM sthira rahevAmAM nizcayanayathI temanA svabhAva ja upAdAna kAraNa che ane vyavahAranayathI adharmadravyaevo A sutrano artha che." A kathanathI ema siddha thAya che ke dharmapariNata jIvane zubhopayoganuM nimittapaNuM ane gatipUrvaka sthira thanArane mATe adharmAstikAyanuM nimittapaNuM samAna che. nimittathI kharekhara lAbha (hita) mAnavAvALAo nimittane upAdAna ja mAne che, vyavahArane nizcaya ja mAne che arthAt vyavahAra mokSamArgathI vAstavamAM (kharekhara) lAbha mAne che tethI teo badhA mithyAdaSTi che. zrI mokSamArga-prakAzaka pAnuM ra5ra mAM paNa kahyuM che ke-"A jIva nizcayAbhAsane jANe-mAne che, paraMtu vyavahAra sAdhanane bhalAM jANe che. vratAdi zubhopayogarUpa pravarte che, tethI aMtima raiveyaka sudhInA pada pAme che, paraMtu saMsArano ja bhokatA rahe che.' kevaLajJAna, kramabaddha-kramavartI (19) kevaLajJAna saMbaMdhI aneka prakAranI viparIta mAnyatAo cAlI rahI che, mATe tenuM sAcuM svarUpa zuM che te A zAstramAM pAnAM 159 thI 170 sudhImAM darzAvyuM che. A mULa vAta tarapha ApanuM dhyAna kendrita karavAmAM Ave che. 1- kevaLI bhagavAna AtmajJa che. parajJa nathI-evI paNa eka jUThI mAnyatA cAlI rahI che, paraMtu zrI pravacanasAranI gA. 13 thI 54 sudhInI TIkAmAM tenuM spaSTa samAdhAna karyu che. temAM gAthA 48 mAM kahyuM che ke "je ekI sAthe saikAlika tribhuvanasya padArthone nathI jANato tene paryAyasahita eka dravyane paNa jANavuM zakya nathI," ethI siddha thAya che ke je sarvane nathI jANato te potAne (AtmAne) nathI jANato." pravacanasAra gA. 49 mAM paNa ghaNI spaSTatAthI kahela che. gAthA upara TIkAnI sAthe je kaLaza che te khAsa sUkSmatAthI vAMcavA yogya che. zuddhopayoganuM phaLa kevaLajJAna che tethI kevaLajJAna pragaTa karavAne mATe zuddhopayoga adhikAra zarU karatAM AcAryadave pravacanasAra gAthA 13 nI bhUmikAmAM kahyuM che ke "e pramANe A (bhagavAna kundakuMdAcAryadeva), samasta zubhAzubhopayogavRttine apAta karIne, (heya mAnIne, tiraskAra karIne, dUra karIne) zuddhopayoga vRttine AtmasAt (potApaNe) karatA thakA zuddhopayoga adhikArano prAraMbha kare che. temAM (zarUAtamAM) zuddhopayoganA phaLanI AtmAnA protsAhana mATe prazaMsA kare che, kAraNa ke zuddhopayoganuM phaLa ja kevaLajJAna che. te kevaLajJAnanA saMbaMdhamAM vistArathI spaSTa AdhAra sahita samajavAne mATe juo A zAstramAM pAnAM 160 thI 170 sudhI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 3ra 1. 2- pravacanasAra gAthA 47 nI TIkAmAM sarvazanA jJAnasvabhAvanuM varNana karatAM kahe che ke "ati vistArathI basa thAo, jeno anivArita prasAra (phelAva) che, kSAyikajJAna evuM prakAzamAna hovAthI avazyameva sarvadA, sarvatra, sarvathA sarvane jANe che." AthI ja sAbita thAya che ke sarva zeyonuM saMpUrNa svarUpa-pratyeka samayamAM kevaLajJAna pratye sunizcita hovAthI anAdi anaMta kramabaddhakamavartI paryAyo kevaLajJAnInA jJAnamAM spaSTa pratibhAsita che ane te sunizcita hovAthI badhAM dravyonI badhI paryAyo kramabaddha ja thAya che; AghIpAchI, agamya athavA anizcita thatI nathI. 3- paryAyane kramavartI paNa kahevAmAM Ave che teno artha zrI paMcAstikAyanI gAthA 18 nI TIkAmAM evo karela che ke- "kAraNa ke te (paryAyo) kramavartI hovAthI temano svasamaya upasthita thAya che ane vItI jAya che" pachI gAthA 21 nI TIkAmAM kahyuM che ke "jyAre jIva, dravyanI gauNatAthI tathA paryAyanI mukhyatAthI vivakSita thAya che tyAre te (1) Upaje che, (2) viNase che, (3) jeno svakALa vItI gayo che evA sat (vidyamAna) paryAyasamUhane vinaSTa kare che ane (4) jeno svakALa upasthita thayo che (Avyo) che evA asane (avidyamAna paryAyasamUhane) utpanna kare che. 4- paMcAdhyAyI bhAga 1 gAthA 16768mAM kahela che ke "krama dhAtu che te pAdavikSepa arthamAM prasiddha che." gamana karatI vakhate paga DAbo-jamaNo kramasara ja cAle che, UlaTA kamathI nathI cAlato. e pramANe dravyonI paryAya paNa kamabaddha thAya che, je potapotAnA kALamAM pragaTa thAya che, temAM koI kALe pahelAnI pachI ane pachI thavAvALI prathama ema thatI nathI, mATe pratyeka paryAya potAnA samayamAM ja kramAnusAra pragaTa thatI rahe che. 5- paryAyane kramabhAvI paNa kahevAmAM Ave che. zrI prameyakamalamArtaNDa nyAyazAstramAM (3, parokSa pari. sU. 3 gA. 17-18nI TIkAmAM) kahyuM che ke pUrvottara cAriNoH kRtikAzakaTodayAdisvarupayoH kAryakAraNayozcAgnidhUmAdi svarupayo itiH| nakSatronA daSTAntathI paNa siddha thAya che ke jema nakSatronA gamananuM kramabhAvIpaNuM kadI paNa nizcita kramane choDIne ADuM avaLuM thatuM nathI, tema ja dravyonI pratyeka paryAyano utpAda-vyayarUpa pravAhano krama potAnA nizcita kramane choDIne kadI paNa ADoavaLo thato nathI paraMtu teno nizcita svasamayamAM utpAda thato rahe che. 6- kevaLI-sarvajJanA jJAnaprati sarvazayo-sarva dravyonI trikAlavartI sarva paryAyo jJayapaNe nizcita ja che ane kramabaddha che, tenI siddhi karavAne mATe pravacanasAra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [33] gAthA 99 nI TIkAmAM ghaNuM spaSTa kathana che. vizeSa juo, pATanI graMthamAlA dvArA prakAzita prazna sAra gAthA 10 23 37 38 39 41 48-49 51 99 113 200 gAthA ,, 22 "" 12 27-28 44 45 46 48 55-58 59 124-26 147-48 243 ae 7- zrI samayasArajI zAstranA kaLazonI zrI rAjamallajI kRta TIkA (sUratathI prakAzita) mAM pAnA 10 mAM kahela che ke A jIva ATalo kALa vItI gayA pachI mokSa jaze evI noMdha kevaLajJAnamAM che. " 7) ,, 22 ,, 22 pAnuM 1) 22 99 29 ,, "" ,, ,, 99 99 TIkA ane "" "" 7 29 "" 99 "2 "" 29 22 bhAvArtha 1) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com 99 29 1) ', ,, "" "" 1; 29 8- avadhijJAnI, mana:paryayajJAnIo paNa bhaviSyanI paryAyone nizcitarUpathI spaSTa jANe ja che. ane nakSatra, sUrya, caMdra tathA tArAonI gati, udaya-asta, grahaNakALa vagerene nizcitarUpathI alpajJa jIvo paNa jANI zake che to sarvajJa vItarAga pUrNajJAnI hovAthI sarva dravyonI sarva paryAyone nizcitarUpathI (tenA kramamAM niyata ) kema nathI jANI zakatA ? -cokkasa jANe ja che. 9 A kathananuM prayojana-svataMtra vastusvarUpanA jJAna vaDe kevaLajJAnasvabhAvI potAnA AtmAnuM je pUrNa svarUpa che teno nizcaya karIne, sarvajJa vItarAga kathita tattvArthonuM vAstavika zraddhAna karIne mithyAzraddhAna choDavuM joIe. kramabaddhanA sAcA zraddhAnamAM kartApaNAno ane paryAyano Azraya chUTIne potAnA trikALI jJAtAsvabhAvanI daSTi ane Azraya thAya che, temAM svasanmukha jJAtApaNAno sAco puruSArtha, svabhAva, kALalabdhi niyati ane karmanA upazamAdi pAMce samavAyo ekI sAthe hoya che, A niyama che. evo vastuno anekAnta che ema zraddhAna karavuM, kAraNa ke tenI zraddhA karyA vagara sAcI madhyasthatA AvI zakatI nathI. (20)- tattvajJAnI sva. zrI paM. banArasIdAsajIe '5ramArtha vacanikAmAM ' jJAnI ane ajJAnIno bheda samajavAne mATe kahyuM che keH Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [34] 1-"have mUDha tathA jJAnI jIvanuM vizeSapaNuM anya paNa sAMbhaLo." jJAtA to mokSamArga sAdhI jANe, paraMtu mUDha mokSamArga sAdhI jANe nahi. zA mATe? te sAMbhaLo-mUDha jIva Agamapaddhatine vyavahAra kahe che ane adhyAtmapaddhatine nizcaya kahe che tethI te Agama aMgane ekAMtapaNe sAdhIne tene mokSamArga batAve che. adhyAtmaaMgane vyavahArathI paNa jANe nahi evo mUDhadaSTi jIvano svabhAva che, tene (mUDhane) A pramANe sUje ja kyAMthI ? kAraNa ke- Agama aMga bAhyakriyArUpa pratyakSa pramANa che, tenuM svarUpa sAdhavuM tene sugama che, te bAhya kriyA karato thako mUDha jIva potAne mokSamArgano adhikArI mAne che, paraMtu aMtargarbhita adhyAtmarUpa kriyA je aMtardaSTigrAhya che te kriyAne mUDha jIva jANe nahIM, kAraNa-aMtardaSTinA abhAvathI aMtarakriyA daSTigocara Ave nahi mATe mithyAdaSTi jIva mokSamArgane sAdhavAne asamartha che." 2. have samyagdaSTino vicAra sAMbhaLo "samyagdaSTi koNa kahevAya te sAMbhaLoH- saMzaya, vimoha, vibhrama e traNa bhAva jenAmAM nathI te samyagdaSTi. saMzaya, vimoha ane vibhrama zuM che tenuM svarUpa daSTAntathI batAvIe chIe te sAMbhaLo, jema koI sthAnamAM cAra mANaso UbhA hatA. te badhAyanI sAme bIjA eka mANase sIpano kaTako lAvI batAvyo. pachI darekane pUchyuM ke A zuM che? sIpa che ke rUpuM che? tyAM eke-jenA manamAM saMzaya hato teNe kahyuM mane to kAMI khabara paDatI nathI ke A sIpa che ke rUpuM? mArI draSTimAM to eno kazo nirNaya thato nathI. tyAre bIjo vimohavALo bolyo ke mane to e ja nathI samajAtuM ke tame sIpa kone kaho cho ane rUpuM kone kaho cho? mArI daSTimAM to kazuM ja AvatuM nathI tethI huM nathI jANato ke tame zuM kahevA mAgo cho ! athavA te cUpa rahe, ghelachAthI bole nahIM. have trIjo vibhramavALo puruSa bolyo ke A to pratyakSa pramANa rUpe che, Ane sIpa koNa kahI zake? mArI daSTimAM to A rUpuM ja dekhAya che mATe sarva prakAre A rUpe che. paraMtu te traNeya puruSoe to sIpanA svarUpane jANyuM nahIM. tethI te traNeya mithyAvAdI che. have cotho puruSa bolyo ke-A to pratyakSa pramANa sIpano kaTako che temAM saMzaya zo? sIpa, sIpa, sIpa, cokkasa sIpa che. jo koI Ane anya 1. Agama paddhati be prakAre che - (1) bhAvarUpa-pudgalAkAra AtmAnI azuddha pariNatirUpa arthAt avatAdinA azubha pariNAma tathA dayA, dAna, pUjA, anukaMpA, aNuvratamahAvrata, muninA 28 mUlaguNonuM pAlanAdi zubhabhAvarUpa jIvanA malina pariNAma ane (2) dravyarUpa pudgalapariNAma. 2. aMtardaSTa vaDe mokSamArgane sAdhavo te adhyAtma aMgano vyavahAra che. mokSamArga sAdhavo te vyavahAra ane zuddhadravya akriyArUpa te nizcaya. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 35] vastu kahe to te pratyakSapramANabhramita athavA aMdha che. tema samyagdaSTine sva-paranA svarUpa viSe na to saMzaya che, na vimoha che, na to vibhrama che, yathArtha daSTi che; mATe samyagdaSTi jIva annadaSTi vaDe mokSapaddhati sAdhI jANe che. te bAhyabhAvane bAhya nimittarUpa mAneH bAhya nimitta to aneka che, eka nathI, tethI aMtardaSTinA pramANamAM mokSamArgane sAdhe che. samyajJAna (svasaMvedana) ane svarUpAcaraNanI kaNikA jAgye mokSamArga sAco. mokSamArga sAdhavo te vyavahAra ane zuddhadravya akriyArUpa te nizcaya. e pramANe nizcaya-vyavahAranuM svarUpa samyagdaSTi jANe che, paNa mUDha jIva jANe nahIM ane mAne paNa nahIM. mUDha jIva baMdhapaddhatine sAdhato thako tene mokSamArga kahe che paraMtu te vAta jJAtA mAnato nathI; kemake, baMdhane sAdhavAthI baMdha sadhAya paNa mokSa sadhAya nahIM. jyAre jJAtA kadAcit baMdhapaddhatino vicAra kare tyAre te ema jANe che ke A 'baMdhapaddhatithI mAruM dravyaanAdi kALathI baMdharUpa cAlyuM AvyuM che. have e "paddhatino moha toDI varta! 1. vyavahAranaya azuddha dravyane kahevAvALo hovAthI jeTalA alaga alaga, eka eka bhAvasvarUpa aneka bhAva batAvavAmAM AvyA che te badhA aneka vicitra varNamALA samAna hovAthI, jANavAmAM AvatA hovAthI te kALe prayojanavAna che, paraMtu upAdeyarUpathI prayojanavAna nathI evA jJAna sahita samyagdaSTi jIva potAnI cAritraguNanI paryAyamAM AMzika zuddhatAnI sAthe je zubha aMza che tene bAhya bhAva ane bAhya nimittarUpathI jANe che. zAstramAM koI koI ThekANe te zubhabhAvane zuddhaparyAyano vyavahAranayathI sAdhaka paNa kahela che, teno artha e che ke te (zubhabhAva) bAhya nimitta mAtra che-huya che. Azraya karavA yogya athavA hitakara nathI paNa bAdhaka ja che ema jJAnI mAne che. 2. pATanI graMthamALA dvArA prakAzita zrI pravacanasAra gAthA 94mAM " avicalita kAra che " ema TIkAmAM pAnAM 111-12mAM kahyuM che, tene ahIM mokSamArgane sAdhavo te vyavahAra ema nirUpaNa karyuM che. - 3. trikALI ekarUpa rahevAvALo AtmAno je dhruva jJAyakabhAva che te bhUtArtha ane nizcayanayano viSaya hovAthI tene "zuddhadravya akriyArUpa" kahyuM che, tene parama pariNAmikabhAva paNa kahevAmAM Ave che ane te nitya sAmAnya dravyarUpa hovAthI niSkriya che ane kriyA che te paryAya che tethI te vyavahAranayano viSaya che. 4. ahIM samyagdaSTi jIvane tenI bhUmikAnusAra thavAvALA zubhabhAvane paNa baMdhapaddhatimAM gaNela che. baMdhamArga, baMdhananuM kAraNa, baMdhanano upAya ane baMdhapaddhati samAna arthavAcaka che. 5. samakitI jIvo zubhabhAvane baMdhapaddhatimAM gaNe che tethI teo tenAthI lAbha athavA kiMcitmAtra paNa hita mAnatA nathI, ane teno abhAva karavAno puruSArtha kare che mATe A baMdha paddhatino moha toDIne svasammukha thavAno udyama karIne zuddhatAnI vRddhi karavAnI bhalAmaNa karI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [36] A baMdhapaddhatino rAga pahelAMnI jema he nara! tuM zA mATe kare che?" jJAtA kSaNamAtra paNa baMdhapaddhatimAM magna thAya nahIM. te potAnuM svarUpa vicAre, anubhave, dhyAve, gAve, zravaNa kare tathA navadhAbhakti, tapa, kriyA vagere potAnA zuddha svarUpasanmukha thaIne kare e jJAtAno AcAra che. enuM nAma mizra vyavahAra che. (3) have, heya jJaya upAdeyarUpa jJAtAnI cAlano vicAra-"haya-tyAgavAyogya to potAnA dravyanI azuddhatA, zeya vicArarUpa anya cha dravyanuM svarUpa, ane upAdeya AcaraNarUpa potAnA dravyanI zuddhatA. tenuM vivecana-guNasthAna pramANe ya zeya upAdeyarUpa zakti jJAtAnI hoya. jJAtAnI heya zeya upAdeyarUpa zakti jema jema vardhamAna thatI jAya tema tema guNasthAnanI vRddhi thAya ema kahela che. tene guNasthAna pramANe jJAna ane guNasthAna anusAra kriyA hoya che. temAM paNa ATalI vizeSatA che ke eka guNasthAnavartI aneka jIvo hoya to te darekanuM jJAna anekarUpa hoya che tema ja kriyA paNa anekarUpa hoya che. darekanI bhinna bhinna sattA hovAne lIdhe ekatA-samAnatA hoya nahIM. dareka jIvadravyanA audayika bhAva judA judA hoya che, te audayika bhAva anusAra jJAnanI paNa bhinnatA jANavI. paraMtu temAM vizeSatA e che ke koIpaNa jJAnInuM koIpaNa jAtanuM jJAna evuM na hoya ke jJAna parasattAvalaMbanazIla thaine sAkSAt mokSamArga thAya ema kahu, kamaka avasthAnA pramANamAM parasattAvalaMbana che , paNa parasattAvalaMbI jJAnane paramArthatA (mokSamArga) kaheto nathI. je jJAna svasattAvalaMbanazIla hoya te ja kharuM jJAna che. te jJAnane sahakArabhUta-nimittarUpa aneka prakAranA audayika bhAva hoya che. te audayika bhAvone jJAnI tamAzo jonAranI jema sAkSIpaNe jANe che. paraMtu teno kartA, bhokatA ke avalaMbI nathI. mATe koI ema kahe ke A prakAranA ja audayikabhAva hoya to (te jIvana) amuka guNasthAna che to te vAta khoTI che. teNe dravyanA svarUpane bilakula jANyuM nathI, kemake anya guNasthAnanI to vAta zuM karavI? kevaLI bhagavAnanA audayika bhAvonI paNa bhinnatA (anekatA) che. kevaLIonA paNa audayika bhAva ekasarakhA na hoya. koI kevaLIne daMDa-kabATarUpa kriyAno udaya hoya, to koI anya kevaLIne te na paNa hoya. e pramANe kevaLIonA udayabhAvonI paNa jyAre bhinnatA che to pachI bIjA guNasthAnonI zuM vAta karIe? mATe audayika* bhAvonA bharose jJAna nathI. jJAna svazaktipramANa che. sva-paraprakAzaka * ahIMyA samyagdaSTinA zubhopayogane audayika bhAva kahela che ane te audayika bhAvathI saMvara nirjarA nathI paraMtu baMdha thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [37] jJAnazakti, jJAyakapramANa jJAna tathA yathAnubhava pramANa svarUpAcaraNa cAritra, e jJAtAnuM sAmarthya che." " A vArtAno vistAra kyAM sudhI lakhIe-kyAM sudhI kahIe? A to vacanAtIta, indriyAtIta, jJAnAtIta che, mATe A vicArane vadhAre zuM lakhIe. je jJAtA haze te to thoDuM lakhyuM ghaNuM samajaze ane je ajJAnI haze te A ciThThI sAMbhaLaze kharo, paraMtu samajaze nahIM. A vacanikA yathAyogya sumati pramANe kevaLInA vacanAnusAra che. je koI Ane sAMbhaLaze, samajaze, zraddhaze tenuM kalyANa thaze ane te ja kharekhara bhAgyazALI che. iti paramArtha vacanikA." (21) samAjamAM AtmajJAna viSayamAM apUrva jijJAsA ane jAgRti 1. jene satyanI tarapha ci thaI rahI che, je satyatattvane samajavAno ane nirNaya karavAno icchuka che tevo samAja madhyasthatAthI zAstrono svAdhyAya karIne nayArtha, anekAnta, upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra banne nayonI sAcI vyAkhyA ane prayojana tathA mokSamArganuM be prakArathI nirUpaNa, heya-upAdeya ane pratyeka dravyanA paryAyonI paNa svataMtratA, kevaLajJAna ane kramabaddha paryAya vagere prayojanabhUta viSayomAM utsAhapUrvaka abhyAsa karI rahyo che ane tattvanirNayanA viSayamAM samAjamAM khAsa vicAronI pravAhadhArA cAlI rahI che ema nIcenA AdhAra uparathI paNa siddha thAya che. 2. zrI bhArata. di. jaina saMgha (mathurA) taraphathI i. sa. 1944mAM prakAzita mokSamArga prakAzaka (paM. ToDaramallajI) nI prastAvanA pA. 9mAM zAstrIjIe kahyuM che ke Aja sudhI zAstra-svAdhyAya ane pArasparika carcAomAM ekAnta nizcayI ane ekAnta vyavahArIne ja mithyASTi kahetA sAMbhaLatAM AvyA chIe, paraMtu banne nayonuM avalaMbana karanAra paNa mithyAdaSTi hoI zake che. A ApanI (sva. paM. ToDaramallajInI) navI ane vizeSa carcA che. evA mithyASTionA sUkSma bhAvonuM vizleSaNa karatAM Ape aneka apUrva vAto jaNAvI che. udAharaNa mATe-Ape e vAtanuM khaMDana karyuM che ke mokSamArga nizcaya-vyavahArarUpa be prakArano che. tyAM teo lakhe che ke A mAnyatA nizcaya-vyavahArAvalaMbI mithyASTionI che. vAstavamAM pAThaka jaI zakaze ke je loko nizcayasamyagdarzana, vyavahArasamyagdarzana, nizcayaratnatraya, vyavahAraratnatraya, nizcayamokSamArga, vyavahAramokSamArga vagere bhedonI rAta-divasa carcAo kare che temanI mAnyatAthI paMDitajInI mAnyatA keTalI bhinna che? e ja pramANe AgaLa teoe lakhyuM che ke "nizcaya ane vyavahAra bannene upAdeya mAnavA te paNa bhrama che, kAraNa ke bane nayonuM svarUpa to paraspara viruddha che. mATe bane nayonuM upAdeyapaNuM banatuM nathI." atyAra sudhI to amArI e ja dhAraNA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [38] hatI ke ekalo nizcaya paNa upAdeya nathI ane ekalo vyavahAra paNa upAdeya nathI; paraMtu banneya upAdeya che. "paraMtu paMDitajIe ene mithyAdaSTionI pravRtti kahI che." AgaLa pR. 30 mAM paNa lakhyuM che ke "je ema mAne che ke zraddhAna to nizcayanuM karavuM joIe ane pravRtti vyavahAranI rAkhavI joIe ? tene paNa mithyAdaSTi ja kahyA che. A AvRtti AtmArthI vidvAnabhAI zrI khImacaMdabhAI jeThAlAla zeThanI dekharekha nIce taiyAra thaI che tathA bra. gulAbacaMdabhAIe tene lagatuM tamAma kArya karyuM che te mATe banneno AbhAra mAnuM chuM. vIra saM. 2489. vi. saM. 2019 zrAvaNa sudI 8 - rAmajI mANekacaMda dozI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates zrI mokSazAstra-gujarAtI TIkA viSayAnukramaNikA viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya maMgalAcaraNa samyagdarzanAdi tathA tattvone zAstranA viSayonuM saMkSipta avalokana 1 jANavAno upAya prathama adhyAyaH pAnuM 1 thI 170 pramANanI vyAkhyA mokSaprAptino upAya nayanI vyAkhyA pahelA sUtrano siddhAMta yukti samyagdarzananuM lakSaNa anekAMta tathA ekAMta 'tattva' zabdano marma samyapha ane mithyA anekAMtanuM svarUpa samyagdarzananuM mAhAbhya samyaka ane mithyA anekAMtanA daSTAMto samyagdarzananuM baLa samyaka ane mithyA ekAMtanuM svarUpa samyagdarzananA traNa bhedo samyaka ane mithyA ekAMtanA daSTAMto samyagdarzananA bIjI rIte be bhedo pramANanA prakAro sarAga samyagdaSTine prazamAdi bhAvo nayanA prakAro samyagdarzanano viSaya-lakSa dravyArthikana ane paryAyArthikanaya eTale zuM? 23 bIjA sUtrano siddhAMta guNArthikanaya zA mATe nahi samyagdarzananA utpatti apekSAe bhedo dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayanA trIjA sUtrano siddhAMta bIjAM nAmo tatvonAM nAma samyagdaSTinAM bIjA nAmo sAta tattvonuM svarUpa mithyASTinAM bIjA nAmo cothA sUtrano siddhAMta jJAna banne nayonuM karavuM, paNa paramArthe sAta tattvo, samyagdarzanAdi tathA AdaraNIya nizcayanaya che-evI zraddhA karavI 24 bIjA zabdonA artha vyavahAra ane nizcayanuM phaLa samajavAnI rIta zAstromAM bane nayonuM grahaNa karavuM nikSepanA bhedonI vyAkhyA kahyuM che te kaI rIte ? sthApanAnikSepa ane dravyanikSepa jaina zAstronA artha karavAnI paddhati vacceno bheda nizcayAbhAsInuM svarUpa pAMcamA sUtrano siddhAMta vyavahArAbhAsInuM svarUpa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. pAnuM Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 40]. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya nayanA be prakAro (rAgarahita ane jinabiMbadarzana ityAdi samyagdarzananAM rAga sahita) 26 kAraNo saMbaMdhI praznottara 35-36 pramANa saptabhaMgI ane naya saptabhaMgI 26 sUtra 4 thI 8no ekaMdara siddhAMta A zAstramAM mukhyapaNe vyavahAranayanuM samyajJAnanA bhedo kathana che matijJAna vagere pAMca prakAranuM svarUpa vItarAgI vijJAnanuM pratipAdana navamA sUtrano siddhAMta mithyASTinAM nayo kayA jJAno pramANa che? 38-39 samyagdaSTinAM nayo sUtra 9-10 no siddhAMta ratnatrayano viSaya parokSa pramANanA bheda nItinuM svarUpa samyakramatijJAnI jIva samyagdarzana-jJAna parigrahanuM svarUpa hovAnuM jANI zake che. nizcaya ane vyavahArano bIjo artha mati ane zrutajJAnane ahIM parokSa kahyAM AtmAnuM svarUpa samajavA mATe che te saMbaMdhe vizeSa khulAso naya vibhAga - 29 12 pratyakSa pramANanA bheda nizcayanaya ane dravyArthikanaya, tathA matijJAnanAM bIjAM nAmo vyavahAranaya ane paryAyArthikanaya matijJAnanI utpatti samaye nimitta judA judA arthamAM paNa vaparAya che ra9 matijJAnamAM zeyapadArtha ane chaThThA sUtrano siddhAMta prakAza nimitta kema nathI? samyagdarzanAdi tathA tattvone upAdAna-nimitta saMbaMdhI khulAso jANavAnA amukhya (gauNa) upAya upAdAna-nimitta kAraNo samyagdarzananuM nirdeza tathA svAmitva matijJAnanA bhedo ane teno dama samyagdarzananuM sAdhana avagraha, Ila, avAya ane dhAraNAnuM svarUpa 49 samyagdarzananuM adhikaraNa, tathA sthiti AtmAnuM jJAna thavAmAM avagrahAdi ane vidhAna kaI rIte che? samyagdarzanAdine jANavAnA bIjA 16 avagrahAdi matijJAnanA paNa amukhya upAya viSayabhUta padArtho sa. saMkhyA vagere ATha bolanI vyAkhyA 3ra baThuM, bahuvidha ityAdi bAra sat ane nirdezamAM taphAvata prakAronI vyAkhyA A sUtramAM "sa" zabda vAparavAnuM dareka indriyadvArA thatA bAra prakAranA kAraNa matijJAna ane te saMbaMdhI keTalAka saMkhyA ane vidhAnamAM taphAvata zaMkA-samAdhAna para-57 kSetra ane adhikaraNamAM taphAvata upara kahelA bahu, bahuvidhAdi kSetra ane sparzanamAM taphAvata bhedo konA che? 57 kALa ane sthitimAM taphAvata sUtramAM vistAra batAvavAnuM kAraNa 34 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 18 19 20 21 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates viSaya avagnajJAnamAM vizeSatA 57 arthAvagraha ane vyaMjanAvagrahanAM derAMno paTa avyakta ane vyaktano artha 58 avyakta ane vyaktajJAna arthAt vyaMjanAvagraya ane arthAvagra 58 Ila, avAya ane dhAraNAnuM vizeSa svarUpa 59 avaada AnomAM eka pachI bIjuM jJAna thAya ja ke kema ? ' ihA ' jJAna satya ke mithyA ? dhAraNA ane saMskAra saMbaMdhI khulAso avada cAra bhAInI vizeSatA vyaMjanAvagrastAna netra ane manathI thatuM nathI zrutajJAna, tenI utpattino krama ane tenA bheda zrutajJAnanI utpattinAM dRSTAMto zrutajJAnanI utpattimAM matijJAna nimittamAtra che. matijJAna samAna zrutajJAna zA mATe nahi? eka zrutajJAna laMbAine bIjuM nazAna [41] pAnuM sUtra naM. |22 anakSarAtmaka ane akSarAtmaka zrutajJAna pramANanA be prakAra ' cutano artha aMgapraviSTa ane aMgabAhya arthAta bAra aMga ane cauda pUrva mati ane zrutajJAna vacce bheda mati ane zrutajJAna saMbaMdhI vizeSa khulAso sUtra 11 thI ra4 sudhIno siddhAMta avadhijJAnanuM varNana 59 19 60 60 |23 61 61 61 thAya tene matipUrvaka kaI rIte kahevAya? dara bhAvata ane dravyamata dara dara __ __m_m 64 64 65 o ochI cha 66 bhavapratyaya ane guNapratyaya avadhijJAna 66 24 25 |26 27 28 29 30 viSaya thopakAmanaimittika avijJAnanA bheda tathA tenA svAmI avadhijJAnanA anugAmI Adi cha bhedonI vyAkhyA avadhijJAnanA anya prakAro 5, kSetra, kALa ane bhAva apekSAe avadhijJAnano viSaya sopazcamano artha gujapratyaya avadhijJAna saMbaMdhI sUtra ra1 22no siddhAMta mana:paryayajJAnanA bheda 5, kSetra, kALa ane bhAvanI apeAe mana:paryaya-jJAnano viSaya 'mana:paryaya ' tathA Rjumati vipula -matinI vyAkhyA 5, kSetra, kALa ane bhAva apekSAe Rjumatimana:paryaya tathA vipulamati mana:paryaMthano viSaya Rjumati ane vipulati mana:paryayajJAnamAM aMtara avadhijJAna ane mana:paryayajJAnamAM vizeSatA (-taphAvata ) mati ane zrutajJAnano viSaya avadhijJAnano viSaya manaH paryayajJAnano viSaya 0 27 no siddhAMta devaLajJAnano viSaya kevI bhagavAnane eka ja jJAna hoya huM pAMca ja sUtra 29no siddhAMta eka jIvane eka sAthe keTalAM jJAna hoI zake che? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com pAnuM 67 67 67 4 4 4 7 9 30 71 71 72 x >> >> 74 74 75 75 76 76 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates | [42] sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya sUtra 9 thI 30 sudhIno siddhAMta 77 | (1) samyagdarzananI jarUriyAta 31 mati, zruta ane avadhijJAnamAM (2) samyagdarzana zuM che? mithyApaNuM paNa hoya che. (3) zraddhAguNanI mukhyatAe nizcayajema samyagdaSTi padArthone jANe samyagdarzananI vyAkhyA che tema mithyAdaSTi paNa jANe che (4) jJAnaguNanI mukhyatAe nizcaya chatAM tenA jJAnane mithyAjJAna | samyagdarzananI vyAkhyA zA mATe kaho cho? e saMbaMdhI (5) cAritraguNanI mukhyatAe prazna ane teno uttara nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA atyAra sudhInA kathanano TUMka sAra (6) darzana-jJAna-cAritra saMbaMdhI sat asanA bhedajJAna vaDe mithyAtva anekAMtasvarUpa TALavuM joIe (7) darzana (zraddhA), jJAna, cAritra jJAnamAM traNa prakAranI viparItatA ane e traNe guNonI abhedadaSTie te TALavAno upAya nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA samyajJAna thatAM traNa prakAranI (8) nizcayasamyagdarzananuM cAritranI viparItatA TaLe che tenuM varNana bheda apekSAe kathana sat ane asanI vyAkhyA (9) nizcayasamyagdarzana saMbaMdhe praznottara jJAnanuM kArya (10) vyavahAra samyagdarzananI vyAkhyA viparIta jJAnanA daSTAMto (11) vyavahArAbhAsa samyagdarzanane 33 pramANanuM svarUpa pUruM thatAM, have koI vAra vyavahAra samyagdarzana zrutajJAnanA aMzarUpa nayanuM paNa kahe che. svarUpa kahe che 83 (12) samyagdarzana pragaTa karavAno upAya anekAMta, syAdvAda ane nayanI vyAkhyA 83 (13) nirvikalpa anubhavanI zaruAta naigama Adi sAta nayonuM svarUpa 83-84 (14) samyakatva paryAya hovA chatAM nayanA traNa prakAra-jJAna, zabda ane 84 guNa kema kahevAya che? arthanaya zrImad rAjacaMdrajIe AtmA saMbaMdhamAM (15) badhA samyagdaSTionuM samyagdarzana utArelA sAta nayonA artha 85 samAna che! kharA bhAvo laukika bhAvothI viruddha (16) samyagdarzananA bheda zA mATe ? hoya che. (17) samyakatvanI nirmaLatAnuM svarUpa 1OO jJAna saMbaMdhI vizeSa khulAso (sutra 8) 86 (18) samyakatvanI nirmaLatAmAM pAMca bheda 1/1 prathama adhyAyanuM pariziSTa-1 (19) samyagdaSTi jIva potAne samyatva samyagdarzana saMbaMdhI keTalIka pragaTayAnuM zrutajJAna vaDe barAbara jANe che 1/1 jANavA jevI vigato 90-123(20) samyagdarzana saMbaMdhI keTalAka praznottara 12-111 82 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnuM 121 Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates [43] sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya (21) jJAnacetanAnA vidhAnamAM prabhAvanAnuM sAcuM svarUpa 133 phera kema che? 111 kharI dayAnuM (ahiMsAnuM ) (22) samyagdarzana saMbaMdhamAM bhagavAne kaheluM svarUpa 133 | vicAravA lAyaka navA viSayo 111 AnaMda pragaTAvavAnI (23) samyagdarzana ane jJAnacetanAmAM phera. bhAvanAvALo zuM kare? 133 (24) cAritra na paLAya topaNa zrutajJAnanuM avalaMbana e sabhyazraddhA karavI ja joIe 121 ja pahelI kriyA 134 (25) nizcayasamyagdarzanano bIjo artha 122 dharma kyAM che ane kema thAya? 135 .... e vAta dharmanI maryAdA bahAra che sukhano upAya: jJAna ane satsamAgama 136 prathama adhyAyanuM pariziSTa-2 je taraphanI ruci te taraphanuM gholana 137 * samyagdarzanaH pA. 124 thI 130 * zrutajJAnanA avalaMbananuM phaLa: samyagdarzana zuM ane tene konuM AtmAnubhava 138 avalaMbana samyagdarzana thayA pahelAM 139 bhedanA vikalpa Ave kharA chatAM dharma mATe pahelAM zuM karavuM? 14) tenAthI samyagdarzana nathI sukhano rasto sAcI samajaNaH vikalpa rAkhIne svarUpano anubhava vikAranuM phaLa jaDa 141 thaI zake nahi asAdhya koNa ane zuddhAtmA koNa ? 141 samyagdarzana ane samyajJAnano saMbaMdha dharmanI sacivALA jIva kevA hoya ? 142 konI sAthe che? upAdAna-nimitta ane kAraNa-kArya 142 zraddhA ane jJAna kyAre samyaka thayAM? 128 aMtara anubhavano upAya arthAt samyagdarzanano viSaya zuM? jJAnanI kriyA -mokSanuM paramArtha kAraNa koNa ? 129 jJAnamAM bhava nathI 143 samyagdarzana e ja zAMtino upAya che 13) A rIte anubhavamAM Avato saMsArano abhAva samyagdarzanathI 13) zuddhAtmA kevo che? 144 ja thAya che. nizcaya ane vyavahAra prathama adhyAyanuM pariziSTa-3 samyagdarzana thatAM zuM thAya? 144 jijJAsue dharma zI rIte vAraMvAra jJAnamAM ekAgratAno karavo? 131 thI 146 abhyAsa karavo 14pa pAtra jIvanuM lakSaNa 131 chellI bhalAmaNo 146 samyagdarzananA upAya mATe prathama adhyAyanuM pariziSTa-4 jJAnIoe batAvelI kriyA bIjA sUtramAM tattvArtha zraddhAna'ne zrutajJAna kone kahevuM? 132 samyagdarzananuM lakSaNa kahyuM, zrutajJAnanuM vAstavika lakSaNa anekAnta 13ra temAM avyApti, ativyApti bhagavAna paNa bIjAnuM karI zakyA nahi 133 ane asaMbhava doSano parihAraH 147 thI 157 142 144 131 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. pAnuM 147 171 186 186 187 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [44] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya avyAptidUSaNano parihAra pariziSTa naM. 5: kevaLajJAnanuM ativyAptidUSaNano parihAra 150 svarUpa 159-17 asaMbhavadUSaNano parihAra 141 pakhaMDAgama-dhavalA TIkA tathA samyagdarzananuM lakSaNa tattvArthazraddhAna' pravacanasAra nA AdhAra kahyuM te saMbaMdhI vizeSa khulAso 151-157 * bIjo adhyAya : pA. 171 thI 236 * sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM jIvanA asAdhAraNa bhAvo anAdi ajJAnI jIvane kyA bhAvo aupazamikAdi pAMca bhAvonI vyAkhyA 171 kadI thayA nathI ? A pAMca bhAvo zuM batAve che? 17ra aupazamikAdi traNa bhAvo kayA pAMca bhAvo saMbaMdhI keTalA praznottara 173 vidhithI pragaTe ? aupathamikabhAva kyAre thAya ? 175 pAMca bhAvomAMthI kayA bhAva baMdhanarUpa che pAMca bhAvo saMbaMdhI keTaluMka spaSTIkaraNa 176 ane kyA bhAvo baMdhanarUpa nathI ? 186 jIvanuM kartavya 178 jIvanuM lakSaNa pAMca bhAvo saMbaMdhI vadhAre khulAso 178 upayoganuM svarUpa A sUtramAM nava-pramANa vivakSA 179 AThamA sUtrano siddhAMta 188 pAMca bhAvonA bhedo 180 upayoganA bhedo 188 aupathamikabhAvanA be bheda 180 'darzana' zabdanA judAjudA artho ane aupathamika samyakatva ane aupazamika ahIM lAgu paDato artha 189 cAritranI vyAkhyA darzana upayoganuM svarUpa 189 kSAyikabhAvanA nava bhedo 181 sAkAra ane nirAkAra saMbaMdhI khulAso 19) kevaLajJAnAdi nava kSAyikabhAvonI vyAkhyA 181 AkAra saMbaMdhI vizeSa khulAso 19) kSAyopathamikabhAvanA aDhAra bhedo 182 darzana ane jJAna vacce beda kSAyopathamika sabhyatvacAritra ane darzananI vyAkhyA saMbaMdhI saMyamasaMyamanI vyAkhyA zaMkA-samAdhAna 191 audayikabhAvanA ekavIsa bhedo 183 darzana ane jJAna vacceno bheda gati 'ne audayikabhAvamAM kema gaNI ? 183 kaI apekSAe che? 191 lezyAnuM svarUpa ane bhedo 183 abheda apekSAe darzana ane jJAnano 192 artha pAriNAmikabhAvanA traNa bhedo 184 darzana ane jJAna upayoga kevaLa prabhune bhavyatva, abhavyatva, jIvata tathA yugapat ane chadmasthane krame hoya che 192 pAriNAmikano artha 184 10 jIvanA bheda 192 te saMbaMdhI vizeSa khulAso 185 saMsAra 'no artha 193 188 180 191 182 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 11 12 ae xo 16 17 18 19 20 24 25 21 22-23 ra6 $ $ $ Version 001: remember to check hffp://www.AtmaDharma.com for updates viSaya mithyAtvane kAraNe thatA paMca parAvartananuM svarUpa asaMkhyAta ane anaMtanI samajaNa manuSyabhava saphaLa karavA mATe khAsa lakSamAM rAkhavA lAyaka viSayo saMsArI jIvonA bheda (saMjJI-asaMjJI ) dravyamana ane bhAvamana saMbaMdhI saMsArI jIvonA bIjA prakAre bheda ( trasa, sthAvara ) halanacalana apekSAe trasa ke sthAvara5NuM nathI sthAvara jIvonA bheda trasa jIvonA bheda jhabbendriyanuM svarUpa bhAvanDiyanuM svarUpa sadhdhi ane upayoga saMbaMdhI khulAso A sUtrano siddhAMta pAMca indriyonAM nAma ane teno anuma IndriyonA viSaya 201 201 202 indriyonI saMkhyA 203 indriyonA mULa bheda ( dravya ane 204 bhAva) adhikAra levA chatAM A jIva pudgalanI vAta kema lIdhI? sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdanA bho manano viSaya kayA ne keTalI indriyo hoya che ? saMjJI kone kahe che ? vigrahagatimAM mana vagara kazmAva thavAnuM kAraNa vijragatimAM jIva ane pudagalanuM gamana kevI rIte thAya che? [45 ] pAnuM sUtra naM. 30 194 199 muktajIvonI gati kevI rIte thAya che? saMsArI jIvonI gati ane teno samaya avigrahagatino samaya 199-201|33 201 34 202 35 36 37 zarIronI sukSmatAnuM varNana 38-39 zarIranA pradezo (-52mANuo ) nI saMkhyA 40-41-42 tejasa ane kAryaNa zarIranI vizeSatAo eka vane eka sAthe keTalAM zarIrano saMbaMdha taiy che? 202 206 207 207 208 204 44 205 45 205 46 206 47 208 210 31 210 3ra. 211 211 212 212 43 48 49 viSaya vigrahagatimAM AhAraka vyavasthA janmanA bheda ponionA bhA garbha janma kone hoya che? 53 (1) (2) (3) (4) upapAda janma kone hoya che? saMrjhana janma kone hoya che? zarIranA audArikAdi pAMca bhedo 50-51-52 anAhArakanI prema~zarIranI vidhatA dArizarIranuM lakSaNa vaicikArInuM lAga deva ane nArakI sivAya bIjIne vaivividhaka zarIra hoya vaikriyika sivAya bIjA koi zarIrane labdhinuM nimitta che? AhAraka zarIranA svAmI tathA tenuM lakSaNa karyo chyone karyuM liMga ( baiTha ) hoya che tenuM kathana konuM AyuSya akALamRtyu ) rahita che ? apavartana upasaMhAraH 22thIAE bItra adhyAyanA viSayonuM TUMka avalokana pArivAmibhAva saMbaMdhI utpAda ane vyaya paryAya pAMcabhAvonuM jJAna dharma karavAmAM zI rIte upayogI ke Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com pAnuM 213 214 214 215 216 216 217 217 ( 218 218-220 220 220 221 222 222 222 223-24 225 226 227 228 229 229 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnuM sUtra naM. 239 248 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [46] sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya (5) upAdAnakAraNa ane nimittakAraNa 229 | (7) nimitta-naimittika saMbaMdha 234 saMbaMdhI (6) pAMcabhAvo A adhyAyanA sUtrono 231 | (8) tAtparya 236 saMbaMdha trIjo adhyAya : pA. 237 thI 269 bhUmikA ( pahelA cAra adhyAyanA viSayonuM saMkSipta avalokana ) viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM adholokanuM varNana ra38 thI 244 | 16-18 parvato uparanA sthira sarovaranA nAma sAta naraka pRthvIo 239 tathA tenuM mA5 ane te sarovaranI traNa lokanI racanA (nakazo) 239 vaccenA kamaLanuM pramANa 247 te sAta pRthvIonA bilonI 239 19 sarovaranAM cha kamaLomAM rahenArI saMkhyA narakagatinI sAbitI cha devIo 247 3-4-5 nArakIonAM duHkhanuM varNana 240 20-22 sAta kSetronI cauda mahAnadIonuM narakanA utkRSTa AyunuM pramANa 242 varNana narakamAM paNa samyagdarzana thAya che - 24ra | 23 te cauda mahA nadIonI sahAyaka 249 nadIo narakamAM cothA guNasthAna uparanI 24-26 bharatakSetrano tathA AgaLanAM kSetra ane bhUmikA kema nahi? 243 parvatono vistAra 250 samyagdaSTine narakamAM kevuM du:kha haze? 243 | 27 bharata ane erAvata kSetromAM kALacakranuM narakamAMthI nIkaLelA jIvonI pAtratA parivartana keTalI ? 244 aDhAI dvIpano nakazo rapara koIka samyagdaSTio paNa bharata airAvata kSetranA manuSyanuM AyuSya narakamAM zA mATe jAya che? 244 UMcAI ane AhArasaMbaMdhI koSTaka 2para sAgara" kALanuM mApa 245 | 27-31 anya bhUmionI kALa avasthA tathA madhyalokanuM varNana pA. 245 thI ra66 AyuSyanuM mApa 252-253 7-8 keTalAMka dvIpa-samudronAM nAmo, vistAra 3ra bharatakSetranA vistAranuM bIjI rIte 254 mApa ane AkAra dhAtakIkhaMDanuM varNana 254 jaMbudvIpano nakazo 245 puSkarAddhadvIpanuM varNana 254 jaMbudvIpano vistAra tathA AkAra 245 manuSyakSetranI hada jaMbudvIpanA sAta kSetronAM nAma 246 manuSyonA bheda (Arya ane maleccha) 255 11 te sAta vibhAga karanAra cha parvatonAM RddhiprAsa AryanI ATha prakAranI nAma RddhionuM varNana 255-261 12-13 cha kulAcala (-parvata) nA raMga avRddhiprAsa AryanA pAMca prakAranuM ra61 varNana vagerenuM varNana 247 pleccha manuSyonuM varNana ra63 251 255 246 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 37 38 sUtra naM. 1 2 3 4-5 6 Version 001: remember to check hffp://www.AtmaDharma.com for updates 7-8-9 16-21 27 viSaya karmabhUminuM varNana manuSyonuM utkRSTa tathA janma AyuSya 22 23 24-25 ra6 tiryaMconI Ayusthiti ane tenuM koSTaka viSaya UrdhvalokanuM varNanaH pA. 271 thI 295 dezonA bheda pahelA traNa prakAranA devonI lezyA cAra prakAra devonA peTA bhedo cAra prakAranA devonA sAmAnyapaNe Indra vagere bhedo devomAM indranI vyavasthA devomAM kAmasevana saMbaMdhI varNana navamA sUtrano siddhAMta 10 bhavanavAsI devonuM varNana vyaMtaradevonuM varNana 11 12-15 jyotiSI devonA pAMca bhedo tathA tenuM varNana vaimAnika devonuM varNana zubhapariNAmane lIdhe thatA puNyabaMdhathI zreNa mAM upaje ? devamAMthI cavIne koNa kevI paryAya dhAraNa kare? ekavIsamA sutrano siddhAMta zuM devagatimAM sukha che? teno khulAso vaimAnika devomAM vezyAnuM varNana kalpasaMzA karyAM sudhI che? lokAMtika devonuM varNana anudeiza ane anuttaravAsI devonA avatArano niyama tiryaMca koNa che? [47] pAnuM sUtra naM. 263 264 cotho adhyAya : 5aa. 271 thI 306 bhUmikA (pahelA cAra aghyAyanuM TUMka avalokana ) pAnuM sUtra naM. 28-34 264 271 272 272 273 274 274 277 277 279 279 281-283 284 286 286 287 288 288 289 289 290 viSaya kSetranA mApanuM koSTaka madhyalokanA varjhananuM TUMka avalokana upasaMhAra viSaya vanavAsI ane vaimAnika vo AyuSyanuM varNana nArIonA jadhanya AyuSyanuM varNana 37 bhavanavAsI devonuM jaghanya AyuSya 38-42 vyaMtara, jyotiSi ane lautika devonA AyuSyanuM varNana upasaMhA2: 5aa. 295 thI 310 jIvanA svarUpasaMbaMdhI 35-36 thatuM phaLa bIjAthI cothA adhyAya sudhImAM batAveluM agni-nAstinuM svarUpa saptabhaMgInA bAkInA pAMca bhaMgonI saptabhaMgI. samajaNa jyamAM uttaranI sukhabhaMgI saptabhaMgImAM tathA agni mAM lAgu paDatA nayo pramANa, nikSepa ane svajJeya saptabhaMga ane aneAMta naya anekAMtaH pA. 301 thI 310 adhyAtmanA naya upacAra naya (syAta 295 asti yAtanAsti ) sAdhaka jIvane asti-nAstinA jJAnathI 296 pAnuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com 25 ra66 268 291-293 pAnuM 293 294 294 297 298 299 299 300 301 302 302 303 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [48] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya samyagdaSTinuM ane mithyASTinuM jJAna 3/4 mumukSuonuM kartavya 36 anekAnta zuM batAve che? 34 devagatinI vyavasthA saMbaMdhI jANavA zAstronA artha karavAnI paddhati 305 yogya vigatonuM koika 307-310 adhyAya pAMcamo : pA. 311 thI 389 sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM bhUmikA 311 | 20-21 jIvono upakAra tathA kALadravyano cAra ajIvakAya tattvonuM varNana upakAra sUtra-17 thI rara te ajIvAya zuM che? tenuM varNana sudhIno siddhAMta 33ra dravyamAM jIvanI gaNanA 313 23-24-25 pudgalanAM lakSaNo, pudgala sivAyanAM dravyonI vizeSatA 314 paryAyo ane bhedo 33ra-36 pudgala dravyanuM rUpIpaNuM ra6-27-28 skaMdhonI tathA aNunI dharma, adharma ane AkAza-e traNe utpattinuM kAraNa dravyonI saMkhyA dravyonuM sAmAnya lakSaNa 339 7 te traNa dravyonuM gamanarahitapaNuM 317 satanuM lakSaNa 341 8-9-10 dharmAdi pAMca dravyonA pradezonI utpAda-vyaya-dhruvanuM svarUpa 342 saMkhyA 318-19 ajJAnInA vicAra ane tene 11 aNu apradezI che 320 satyamArgano upadeza 343-45 dravyonuM anekAMtasvarUpa nityanuM lakSaNa 345 anekAMtamAM saMzaya nathI paNa bane eka vastumAM be viruddhadharmo kevI rIte 316 338 u17 349 pakSa nizcita che. 322 dravyaparamANu tathA bhAvaparamANuno bIjo artha 12 samasta dravyone rahevAnuM sthAna 323 13-16 dharma, adharma, pudgala ane jIvanA avagAhanuM varNana 324-26 17 dharma ane adharma dravyono jIva-pudgala sAtheno vizeSa saMbaMdha 327 18 AkAzano bIjA dravyo sAtheno nimitta-naimittika saMbaMdha 19 pudgala dravyano jIva sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha 3ra9 jIvadravyano pudgalanI sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha che teno khulAso 345 arpita-anarpita kathanadvArA anekAntasvarUpa ane tenA daSTAMto 346 anekAntanuM prayojana eka dravya bIjA dravyanuM kAMI paNa karI zake-e mAnyatAmAM AvatA doSonuM varNana 349 saMkara, vyatikara, adhikaraNa, parasparAzraya, saMzaya, anavasthA, apratipatti, virodha ane abhAva e nava doSanuM varNana 350-35ra arpita ane anarpitanI (mukhya ane gauNanI) vizeSa samajaNa upara 328 329 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 379 360 379 379 381 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [49] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM 33 paramANuomAM baMdha thavAnuM kAraNa upara upAdAna-nimittasaMbaMdhI siddhAMta 368 34-35 paramANuomAM baMdha kyAre te siddhAMtanA AdhAre jIva-pudgala thato nathI ? 353 sivAyanA cAra dravyonI siddhi 369 36 baMdha kyAre thAya che ? 355 cha dravyonA hovApaNAnI anya 373 baMdha thatAM navI avasthA kevI prakAre siddhi thAya che? 3pa6 cha dravyo viSe keTalIka mAhitI 375 38 dravyanuM anya lakSaNa 3pa6 TopI uparathI cha dravyonI siddhi 376 guNa ane paryAyanI vyAkhyA 356-57 manuSya zarIra uparathI cha dravyonI 39-40 kALadravyanuM varNana 357 siddhi 377 41 "guNa'nuM lakSaNa 358 karmo uparathI cha dravyonI siddhi 42. "paryAya 'nuM lakSaNa 359 dravyonI svataMtratA A sUtrano siddhAMta utpAda-vyaya-dhruva upasaMhAraH 360 thI 388 dravyanI zakti (-guNa) 380 pAMcamA adhyAyamAM levAmAM AvelA cha sAmAnyaguNa 380-381 viSayo (upasaMhAra) che kAraka chae dravyone lAgu paDatuM svarUpa laghu jaina siddhAMta pravezikA jIvanuM svarUpa prazna naM. 126 thI 136 381-387 ajIva dravyonuM svarUpa kAraNa-kArya upAdAna-nimittanA syAdvAda siddhAMta sAta dohA 383-387 astikAya. nimittakartAnuM vajana keTaluM 387 jIva ane pudagala dravyanI siddhi cha dravyamAMthI prayojanabhUta 387 adhyAya chaThTho: pA. 389 thI 437 sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM bhUmikA AsravamAM zubha ane azubha evA sAta tattvonI siddhi 389 bheda zA mATe ? sAta tattvonuM prayojana 39) zubha ke azubha bane bhAvothI sAta tattvanI zraddhA kyAre thaI kahevAya? 391 ke ATha karmo baMdhAya che chatAM ahIM yoganA bhedonuM svarUpa tema kema kahyuM nathI? 397 AsravanuM svarUpa zubha-azubha karmo baMdhAvAnA kAraNe yoganA nimittathI AsravanA zubha-azubhayoga evA bheda nathI 397 [ puNya pApa-evA be ] bhedo 395 zubhabhAvathI pApanI nirjarA thatI nathI 397 puNya Asrava ane pApa Agnava trIjA sUtrano siddhAMta 398 saMbaMdhamAM thatI viparItatA Asrava sarva saMsArIne samAna phaLano zubhayoga tathA azubhayoganA artho hetu thAya che ke vizeSatA che? 398 361 363 364 364 389 396 395 396 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 421 421 422 406 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [50] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM karma baMdhanA cAra prakAra 399 A sUtrano siddhAMta 418 sAMparAmika AsravanA 39 bheda 399 | 14 cAritramohanIyanA AsravanuM kAraNa 419 samyaktAdi pacIsa prakAranI 15 narakAyunA AsravanuM kAraNa | kriyAnuM varNana 400 AraMbha-parigrahanI vyAkhyA AsravamAM vizeSatA 16 tiryaMcAyunA AsravanuM kAraNa (_hInAdhikatA) nuM kAraNa 403 17-18 manuSpAyunA AsravanuM kAraNa 423-25 AsravanAM adhikaraNanA bheda 403 19 badhA AyuonA AsravanuM kAraNa 425 jIva-adhikaraNanA bheda 20-21 devAyunA AsravanuM kAraNa 4ra6-17 anaMtAnubaMdhI Adi cAra 22 azubha nAmakarmanA AsravanuM kAraNa 427 prakAranA kaSAyanI vyAkhyA 404 23 zubha nAmakarmanA AsravanuM kAraNa 428 9 ajIva-adhikaraNa AsravanA bhedo 405 tIrthaMkara nAmakarmanA 10 jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA AsravanuM kAraNa 429 AsavanuM kAraNa darzanavizuddhi Adi soLa asatAvedanIyanA AsravanuM kAraNa bhAvanAnuM svarUpa 429-433 sAtavedanIyanA AsravanuM kAraNa 410 tIrthakaronA traNa prakAra anaMta saMsAranuM kAraNa je arihaMtonA sAta prakAra 433 darzanamoha tenA AsravanuM kAraNa 412 A sUtrano siddhAMta 434 kevaLI bhagavAnanA avarNavAdanuM svarUpa 413 25-ra6 gotra karmanA AsavanuM zratanA avarNavAdanuM svarUpa 416 kAraNa 434-35 saMghanA avarNavAdanuM svarUpa 417 aMtarAya karmanA dharmanA avarNavAdanuM svarUpa AsravanuM kAraNa 435 devanA avarNavAdanuM svarUpa 418 upasaMhAra 436-437 adhyAya sAtamo: pA.439 thI 490 sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM bhUmikA | 2 vratanA bheda 448 vratanuM lakSaNa 440 A sUtramAM kahelA tyAganuM svarUpa AsravatattvanI bhUla ane te ane te saMbaMdhI daSTAMto 449 bhUla TALavA mATe khAsa vratomAM sthiratAnAM kAraNo 451 zAstrAdhAre prayojana bhUta ahiMsAvratanI pAMca bhAvanAo 451 spaSTIkaraNa 441-448 satyavratanI pAMca bhAvanAo 45ra A sUtra siddhAMta 448 448 6 acauryavratanI pAMca bhAvanAo 453 433 . || 27 aMtarAya 417 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 472 461 >> ) = 482 = Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [51]. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM 7 brahmacaryavratanI pAMca bhAvanAo 454 | 21 aNuvratanA sahAyaka sAta zIlavrato 8 parigrahatyAgavatanI pAMca bhAvanAo 454 traNa guNavrata ane cAra (9-10 hiMsA vagerethI virakta thavA zikSAvratanuM svarUpa 473 mATenI bhAvanA 455 lakSamAM rAkhavA lAyaka siddhAMta 474 11 vratadhArI samyagdaSTinI bhAvanA 457 vratIne saMllekhanA dhAraNa 12 vratonI rakSA arthe samyagdaSTi karavAno upadeza 474 vizeSa bhAvanA 458 23 samyagdarzananA pAMca aticAronuM jagatano svabhAva 458 svarUpa 475 zarIrano svabhAva 460 zaMkA, kAMkSA Adi pAMca aticAronuM saMvega tathA vairAgyanuM svarUpa svarUpa 476 jIva na hoya tyAre zarIra kema 24-36 pAMcavrata tathA sAta zIla e cAlatuM nathI teno khulAso darekanA pAMca pAMca aticAronuM 13 hiMsA-pApanuM lakSaNa varNana 477-482 teramA sUtrano siddhAMta 37 saMllekhanAnA pAMca aticAra 482 asatyanuM svarUpa dAnanuM svarUpa satyanuM paramArtha svarUpa dAnamAM vizeSatA 485 staya (corI) nuM svarUpa 467 navadhA bhaktinuM svarUpa 485 16 kuzIla (-abrahmacarya) nuM svarUpa 468 dravyavizeSa, dAtRvizeSa ane pAtraparigrahanuM svarUpa 469 vizeSanuM svarUpa 486 vratInI vizeSatA 469 dAna saMbaMdhI jANavA yogya vizeSa 487 dravyaliMgInuM anyathApaNuM 47) upasaMhAra aDhAramA sUtrano siddhAMta 471 ahiMsAdi vrato Asrava che. 19 vratInA bheda 47ra saMvara-nirjarA nathI. 487 thI 490 sAgAranuM lakSaNa adhyAya AThamo 401 thI 219 sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM bhUmikA 491 mithyAdarzananA be prakAra ane baMdhanAM kAraNo 491 tenI vyAkhyA 496 baMdhanAM kAraNo TALavAno krama 492 gRhItamithyAtvanA 497 (ekAMtamithyAtvAdi) pAMca bhedonuM svarUpa baMdhanA pAMca kAraNonA aMtaraMga bhAva oLakhavA joIe 492 avirati, pramAda ane kaSAyanuM mithyAdarzananuM svarUpa svarUpa 5OO mithyAdarzananI TUMkI vyAkhyAo 494 yoganuM svarUpa 5OO 466 17 18 47ra 493 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cu 515 = Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ para ] sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM kyA guNasthAne keTalA prakAranA baMdha 5-13 jJAnAvaraNAdi ATha karmanA peTA hoya ? 501 bhedonuM varNana 506-12 mahApApa-mithyAtva | 14 thI 20 jJAnAvaraNAdi ATha karmonI A sUtrano siddhAMta 501 sthitinuM varNana 513 baMdhanuM lakSaNa 501 21-22 anubhAga baMdhanuM varNana 514 jIva ane pudagalanA nimitta-naimittika 23 phaLa ApyA pachI karmonuM zuM thAya che? 514 saMbaMdhanuM spaSTIkaraNa para nirjarAnA cAra prakAronuM varNana pa15 baMdhanA cAra bheda ane tenI vyAkhyA 504 24 pradezabaMdhanuM svarUpa prakRtibaMdhanA ATha mULa bhedo 25-26 puNyaprakRtionAM tathA pApa(-jJAnAvaraNAdi ) nuM varNana 505 prakRtionAM nAma 516-517 upasaMhAra 518-pa19 adhyAya navamo: pA. para1 thI 604 bhUmikA pa21 thI pariSaha sahana karavAno upadeza 546 saMvara-nirjarA saMbaMdhI lakSamAM rAkhavA dasa-agIyAra ane bAramA yogya keTalIka bAbato pa24 guNasthAne pariSaha saMbaMdhI nirjarAnuM svarUpa para6 keTaloka khulAso 547 saMvaranuM lakSaNa pariSahanuM svarUpa ane saMvaranAM kAraNo pa3) te saMbaMdhI thatI bhUla 548 guminuM svarUpa pariSahunA bAvIsa prakAra nirjarA ane saMvaranuM kAraNa pa31 ane tenuM svarUpa 549-papara tapanuM svarUpa ane te saMbaMdhI navamA sUtrano siddhAMta 553 thatI bhUlo pa3ra | 10 dasamAthI bAramA guNasthAna tapanA phaLa saMbaMdhI khulAso pa33 gutinuM lakSaNa ane bheda 534 sudhInA pariSonuM varNana 555 samitinuM svarUpa ane 11 teramAM guNasthAna pariSaho 556 tenA pAMca bhedo 535-537 kevaLI bhagavAnane AhAra hoya nahi dharmanuM svarUpa ane te te saMbaMdhI keTalAka khulAsA 558 saMbaMdhI bhUla pa39 karmasiddhAMta pramANe kevaLIne uttamakSamAdi daza dharma annAhAra hoya ja nahi pa6O ane tenuM svarUpa 54) sUtra 6 thI 10 no siddhAMta ane anityAdi bAra anuprekSA sUtra 8 sAthe saMbaMdha pa61 ane tenuM svarUpa 541-546 | 12 chaThThAthI navamAM guNasthAna sudhInA pariSaho pa6ra. pa28 pa3) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 579 pa67 pa69 569 586 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [53] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM 13-16 kyA karmanA udayathI 25 samyaphasvAdhyAyatapanA pAMca bheda 578 kyA kyA paripaho thAya che 26 samyakatrutsargatapanA be bheda 579 tenuM varNana pa6ra-pa65 samyakadhyAnatapanuM lakSaNa eka jIvane eka sAthe 28 dhyAnanA cAra bheda 581 thatA pariSahonI saMkhyA pa65 ra9 mokSanA kAraNarUpa dhyAna 581 cAritranA sAmAyikAdi pAMca 30-33 ArtadhyAnanA cAra prakAro ane tenI vyAkhyA pa65 prakAronuM varNana 582 chaThThA guNasthAnanI dazA pa67 | 34 guNasthAna apekSAe cAritranuM svarUpa pa67 ArtadhyAnanA svAmI 582 cAritramAM bheda zA mATe batAvyA ? raudradhyAnanA cAra bheda sAmAyikanuM svarUpa pa68 tathA tenA svAmI 583 vrata ane cAritra vacce taphAvata 36 dharmadhyAnanA cAra bheda 584 nirjarAtattvanuM varNana 37-38 zukladhyAnanA svAmI 585 bhUmikA 39 zukladhyAnanA cAra bheda nirjarAnA kAraNo saMbaMdhI 40 yoga apekSAe zukladhyAnanA svAmI 586 thatI bhUlo ane tenuM nirAkaraNa 57) kevaLInA manoyogasaMbaMdhI spaSTIkaraNa 587 bAhya tapanA cha prakAro pa7) kevaLIne be prakAranA vacanayoga 587 samyakraanazana Adi kSapaka tathA upazamaka jIvone cAre cha prakAranuM svarUpa 571 manoyoga kaI rIte che? 588 samyakatapanI vyAkhyA kSapaka tathA upazamaka jIvonA vacana tapanA bhedo zA mATe ? pa73 yoga saMbaMdhI AtyaMtara tapanA cha prakAro pa73 | 41-4ra zukladhyAnanA pahelA be bhedonI samyaka prAyazcittAdi cha vizeSatA prakAronI vyAkhyA pa74 vitarkanuM lakSaNa 21 AtyaMtara tapanA peTA bhedo 574 vicAranuM lakSaNa 589 samyaka prAyazcitta tapanA nava bhedo yogasaMkrAnti vagerenuM svarUpa pa90 nizcayaprAyazcittanuM svarUpa pa75 anuprekSA tathA dhyAna 591 nizcayapratikramaNanuM svarUpa 576 vrata, gati, samiti dharma, anuprekSA, nizcayaAlocanAnuM svarUpa pa76 pariSahajaya, bAra prakAranA tapa vagere samyavinaya tapanA cAra bheda saMbaMdhI khAsa lakSamAM rAkhavA lAyaka jJAnavinayAdinuM svarUpa pa76 spaSTIkaraNa 592-593 nizcayavinayanuM svarUpa 577 samyakravaiyAvRtyatAnA dasa bheda pa77 pAtra apekSAe nirjarAmAM thatI dasa prakAranA munionI vyAkhyA 577 nyUnAdhikatA 594 saMghanA cAra bheda tathA tenA artha 578 A sUtrano siddhAMta 46 nigraMtha (-sAdhuo) nA bheda 596 pa7ra 20 589 575 576 24 pa96 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. 603 605 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates | [ 54] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM pulAka, bakuza vagere munionI upasaMhAraH 600 thI 604 vyAkhyA 596-97 "jina"nA svarUpa saMbaMdhI spaSTIkaraNa 6OO paramArthanigraMtha ane vyavahArarnigraMtha 597 jinadharma" 601 pulAkamuni saMbaMdhI keTalAka khulAsA parisoDhavyA' zabda uparathI pariSahu 47 pulAkAdi muniomAM ATha prakAre saMbaMdhI spaSTIkaraNa vizeSatA 598-99 bakuzamunine paNa vastra hotAM nathI -te bAbata spaSTIkaraNa 603 adhyAya dasamo: pA 60pa thI 642 sUtra naM. viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM bhUmikA baMdha te jIvano svAbhAvika dharma nathI 6ra3 kevaLajJAnanI utpattinuM kAraNa 65 siddhonuM lokAgrathI sthAnAMtara thatuM nathI 624 kevaLI" kaI rIte kahevAya che teno adhika jIvo thoDA kSetramAM rahe che. 624 khulAso 6O6 siddha jIvone AkAra hoya che 6ra5 bhAvamokSa ane dravyamokSa 6O6-07 pariziSTa 1. pA. 616 thI 637 kevaLajJAna thatAM ja mokSa kema thato [ mokSazAstranA AdhAre zrI nathI ? 6O8 amRtacaMdrasUrie je tatvArthasAra zAstra mokSanuM kAraNa ane lakSaNa 6O8 racyuM che, tenA upasaMhAramAM 23 gAthA dvArA Apelo graMthano sArAMza ] mokSa yatnathI sAdhya che gAthA (1) graMthano sArAMza 6ra6 3-4 mokSa dazAmAM kyA kyA bhAvono (2) mokSamArganuM be prakAre kathana abhAva thAya che? mokSamArga be nathI mukta jIvonuM sthAna (3-4) nizcaya tathA vyavahAra mukta jIvanA UrdhvagamananuM kAraNa mokSamArganuM svarUpa 627-28 pUrvaprayogAdi cAra prakAranAM daSTAMto (5-6) vyavahArI tathA nizcayI mukta jIvo lokAgrathI AgaLa nahi muninuM svarUpa 628 javAnuM kAraNa (7) nizcayInuM abhedasamarthana 628 mukta jIvomAM vyavahAranaye bheda 615 (8-20) nizcayaratnatrayanuM kartA, karma siddhomAM kSetra vagere bAra tathA bIjA vagere sAthe abhedapaNuM 63) 11 bhedanuM varNana 615-618 (21) nizcaya vyavahAra upasaMhAra: pA. 618 thI 625 mAnavAnuM tAtparya 630-33 mokSa tattvanI mAnyatA saMbaMdhI thatI (22) tattvArthasAra graMthanuM prayojana 634 bhUla ane tenuM nirAkaraNa 618 (23) graMthanA kartA pudgalo che, anAdi karmabaMdha naSTa thavAnI siddhi 619 AcArya nathI 634-635. AtmAne baMdhana che tenI siddhi 61ra mukta thayA pachI pharI baMdha ke janma na thAya 622 610 7 0 627 o o in un unin un o Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra naM. Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates [55] viSaya pAnuM sUtra naM. viSaya pAnuM pariziSTa-2 636-637 adhyAtmanuM rahasya 639 [ svataMtratAno DhaMDhero ] vastusvabhAva ane temAM dravyanI lAyakAta kaI tarapha DhaLavuM 640 saMbaMdhI spaSTIkaraNa 636-637 pariziSTa-4 pA. 641 thI 642 pariziSTa-3 pA. 638 thI 640 zAstrano TUMkasAra 641-642 [ sAdhaka jIvanI daSTinuM saLaMga kakkAvAra sUcipatraka 643 thI dhoraNa ] 654 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates zrIsarvajJavItarAgAya namaH zAstra-svAdhyAyakA prArambhika maMgalAcaraNa oMkAraM bindusaMyuktaM nityaM dhyAyanti yoginH| kAmadaM mokSadaM caiva OMkArAya namo nmH|| 1 / / avirlshbdghnaughprkssaalitsklbhuutlklngkaa| munibhirupAsitatIrthA sarasvatI haratu no duritaan||2|| ajJAnatimirAndhAnAM jnyaanaanyjnshlaakyaa| cakSurunmIlitaM yena tasmai zrIgurave nmH|| 3 / / // zrIparamagurave namaH, paramparAcAryagurave namaH / / sakalakaluSavidhvaMzakaM, zreyasAM parivardhakaM, dharmasambandhakaM, bhavyajIvamanaHpratibodhakArakaM, puNyaprakAzakaM pApapraNAzakamidaM zAstraM zrI mokSazAstra nAmadheyaM, asya mUlagraMthakartAraH zrIsarvajJadevAstaduttaragraMthakartAra: zrIgaNadharadevAH pratigaNadharadevAsteSAM vacanAnusAramAsAdya AcAryazrIumAsvAmIAcAryadevaviracitaM, zrotAraH sAvadhAnatayA shrRnnvntu|| maMgalaM bhagavAn vIro, maMgalaM gautamo gnnii| maMgalaM kundakundAryo jainadharmo'stu mNglm||1|| sarvamaGgalamAMgalyaM srvklyaannkaark| pradhAnaM sarvadharmANAM jainaM jayatu shaasnm|| 2 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates zrI sarvajJa vItarAgAya nama: zrI sadagurudevAya namaH zrI umAsvAmI viracita mokSazAstra-gujarAtI TIkA prathama adhyAya (maMgalAcaraNa) mokSamArgasya netAra bhettAraM krmbhuubhRtaam| jJAtAraM vizvatattvAnAM vande tdgunnlbdhye|| artha - mokSamArganA pravartAvanAra arthAta calAvanAra, karmarUpI parvatonA bhedanAra arthAt nAza karanAra. vizvanA arthAt badhAM tattvonA jANanAra tene te guNonI prApti mATe huM praNAma karuM chuM-vaMdana karuM chuM. saMkSipta avalokana (1) A zAstra zarU karatAM pahelAM A zAstrano viSaya zuM che te TUMkamAM jaNAvavAnI jarUra che. (2) AcArya bhagavAne A zAstranuM nAma "mokSazAstra" athavA tatvArthasUtra" rAkhyuM che. jagatanA jIvo anaMta prakAranA duHkho bhogavI rahyA che, te duHkhothI haMmezane mATe mukta thavA eTale ke avinAzI sukha meLavavA teo aharniza upAyo karI rahyA che, paNa teonA te upAyo khoTA hovAthI jIvone du:kha maTatuM nathI, eka ke bIjA prakAre du:kha cAlyA ja kare che. duHkhonI paraMparAthI jIvo zI rIte mukta thAya teno upAya ane tenuM vItarAgI vijJAna A zAstramAM batAvavAmAM AvyAM che tethI tenuM nAma "mokSazAstra" rAkhavAmAM AvyuM che mULabhUta bhUla vinA duHkha hoya nahi ane te bhUla TaLatAM sukha thayA vagara rahe ja nahi evo abAdhita siddhAMta che. vastunuM sAcuM svarUpa samajyA vinA e bhUla TaLe nahi tethI vastunuM sAcuM svarUpa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 2] | [ mokSazAstra A zAstramAM samajAvavAmAM AvyuM hovAthI tenuM nAma "tatvArthasUtra" paNa ApavAmAM AvyuM che. (3) vastunA sAcA svarUpa saMbaMdhI jIvane jo khoTI mAnyatA (Wrong Belief) na hoya to jJAnamAM bhUla thAya nahi. jyAM mAnyatA sAcI hoya tyAM jJAna sAcuM ja hoya. sAcI mAnyatA ane sAcA jJAnapUrvaka je kAMI vartana thAya te yathArtha ja hoya; tethI sAcI mAnyatA ane sAcA jJAnapUrvaka thatA sAcA vartana dvArA ja jIvo duHkhathI mukta thaI zake che e siddhAMta AcArya bhagavAne A zAstranI zarUAta karatAM pahelA adhyAyanA pahelA ja sUtramAM jaNAvyo che. (4) "pote koNa che' te saMbaMdhI jagatanA jIvonI mahAna bhUla cAlI Ave che. ghaNA jIvo zarIrane potAnuM svarUpa mAne che, tethI zarIranI saMbhALa rAkhavA teo satata prayatna aneka prakAre karyA kare che. zarIrane jIva potAnuM mAne che tethI zarIranI sagavaDa je cetana ke jaDa padArtho taraphathI maLe che ema te mAne te tarapha tene rAga thAya ja; ane je cetana ke jaDa padArtho taraphathI agavaDa maLe che ema te mAne te tarapha tene dveSa thAya ja. jIvanI A mAnyatAthI jIvane AkuLatA rahyA ja kare che. (5) jIvanI A mahAna bhUlane zAstramAM "mithyAdarzana' kahevAmAM Ave che; jyAM mithyA mAnyatA hoya tyAM jJAna ane cAritra paNa mithyA hoya ja; tethI mithyAdarzanarUpa mahAna bhUlane mahApApa paNa kahevAmAM Ave che. mithyAdarzana e mahAna bhUla che ane te sarva duHkhanuM mahA baLavAna mULiyuM che, evuM jIvone lakSa nahi hovAthI te lakSa karAvavA ane te bhUla TALI jIvo avinAzI sukha tarapha pagalAM mAMDe te hetuthI AcArya bhagavAne A zAstramAM pahelo ja zabda "samyagdarzana " vAparyo che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja te ja samaye jJAna sAruM thAya che tethI bIjo zabda "samyajJAna" vAparyo che; ane samyagdarzana-jJAnapUrvaka ja samyakracAritra hoI zake tethI "samyakracAritra' e zabda trIjo mUkyo che. e pramANe traNa zabdo vAparatAM "sAcuM sukha meLavavAnA rastA traNa che' ema jIvo na mAnI bese mATe e traNenI ekatA e ja mokSamArga che ema pahelA ja sUtramAM jaNAvI dIdhuM che. (6) jIvane sAcuM sukha joItuM hoya to prathama samyagdarzana pragaTa karavuM ja joIe; jagatamAM kayA kayA padArtho che, tenuM svarUpa zuM che, tenAM kAryakSetra zuM che, jIva zuM che, jIva kema duHkhI thAya che-tenI yathArtha samajaNa hoya to ja samyagdarzana pragaTa thAya; tethI sAta tattvo dvArA AcArya bhagavAne vastusvarUpa dasa adhyAyomAM jaNAvyuM che. (7) A zAstranA dasa adhyAyomAM nIcenA viSayo levAmAM AvyA che: Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates maMgaLAcaraNa ] [ 3 1- A adhyAyamAM mokSano upAya ane jIvanA jJAnanI avasthAonuM varNana che. 2- A adhyAyamAM jIvanA bhAvo, lakSaNa ane jIvano zarIra sAtheno saMbaMdhatenuM varNana che. 3-4- vikArI jIvane rahevAnAM kSetro; e pramANe pahelA cAra adhyAyomAM prathama jIvatattvanuM varNana karavAmAM AvyuM che. 5- A adhyAyamAM bIjA ajIvatattvanuM varNana che. 6-7- A adhyAyomAM jIvanA navA vikArIbhAvo (Agnavo) tathA tenuM nimitta pAmIne jIvane sUkSma jaDa karma sAthe thato saMbaMdha jaNAvyo che; e rIte trIjA AsravatavanuM varNana karyuM che. 8- A adhyAyamAM jIvane jaDa karma sAthe kevA prakAre baMdha thAya che ane jaDa karma keTalo vakhata jIva sAthe rahe che te jaNAvyuM che; e rIte cothA baMdhatattvanuM A adhyAyamAM varNana karyuM che. 9- A adhyAyamAM-jIvane anAdithI nahi thayela dharmanI zarUAta saMvarathI thAya che, jIvanI A avasthA thatAM tene sAcA sukhanI zarUAta thAya che ane kramekame zuddhi vadhatAM vikAra TaLe che tethI nirjarA eTale ke jaDa karma sAthenA baMdhano aMze aMze abhAva thAya che-e jaNAvyuM che; e rIte pAMcamuM ane cha eTale saMvara ane nirjarAtatva navamA adhyAyamAM jaNAvyAM che. 10- jIvanI zuddhinI pUrNatA, sarva duHkhothI avinAzI mukti ane saMpUrNa pavitratA te mokSatattva hovAthI AcArya bhagavAne sAtamuM mokSatattva A adhyAyamAM jaNAvyuM che. (8) maMgalAcaraNamAM bhagavAnane "karmarUpI parvatonA bhedanAra' kahyA che. karma be prakAranA che:- 1-bhAvakarma, 2-dravyakarma jIva jyAre samyagdarzana-jJAna-cAritrathI bhAvakarmarUpI parvatone TALe che tyAre dravyakarma svayaM potAthI TaLI jAya che nAza pAme che evo jIvanI zuddhatAne ane karmanA kSayane nimitta-naimittika saMbaMdha che- ema ahIM batAvyuM che. jIva jaDa karmano paramArtha nAza karI zake che ema kahevAno hetu nathI. (9) maMgalAcaraNamAM namaskAra karatAM tIrthakara bhagavAna pAse devAgamana, samosaraNa, cAmara, divya zarIrAdi je puNyanI vibhUti che te lIdhI nathI, kemake puNe te guNa nathI. (10) maMgalAcaraNamAM guNathI oLakhANa karIne bhagavAnane namaskAra karyA che. eTale ke-bhagavAna vizvanA arthAt badhA tattvonA jANanAra che, mokSamArganA netA che ane temaNe sarva vikArano (doSano) nAza karyo che-ema bhagavAnanA guNonuM svarUpa batAvI guNonI oLakhANa karIne temanI stuti karI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 4] [ mokSazAstra mokSaprAptino upAya samyagdarzanazAnacAritrANi mokssmaargH||1|| artha- [ sacadrarzanajJAnavAritrALi] samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra e traNe maLIne [ mokSamA: ] mokSano mArga che arthAta mokSanI prAptino upAya che. -TIkA(1) samyaka- A zabda prazaMsAvAcaka che, te yathArthapaNuM sUcave che. viparIta Adi doSono abhAva te "samyaka che. darzana-zraddhA; "Ama ja che-anyathA nathI' evo pratItibhAva. samyajJAna-saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya rahita potAnA AtmAnuM tathA paranuM yathArtha jJAna te samyajJAna. saMzaya = viruddhAne Tispa ijJAna saMzaya:= "A pramANe che ke A pramANe che" evuM je paraspara viruddhatApUrvaka be prakArarUpa jJAna tene saMzaya kahe che; jema ke AtmA potAnA kAryane karI zakato haze ke jaDanA kAryane karI zakato haze ! evuM jANavuM te saMzaya che. viparyaya = viparItaioTi nizcayo viparyaya:=vastu svarUpathI viruddhatApUrvaka "Ama ja che' evuM ekarUpa jJAna tenuM nAma viparyaya che; jemake zarIrane AtmA jANavo te viparyaya che. anadhyavasAya = zimityAnovanamAtramadhyavasAya:- "kaMIka che" evo nirdhArarahita vicAra tenuM nAma anadhyavasAya che. jema ke huM koIka chuM" ema jANavuM te anadhyavasAya che. samyakracAritra-(ahIM "samyapha' pada ajJAnapUrvakanA AcaraNanI nivRtti mATe vAparyo che.) samyagdarzana-jJAnapUrvaka AtmAmAM sthiratA te samyakracAritra che. A traNe anukrame AtmAnA zraddhA, jJAna ane cAritra e guNonA zuddha paryAyo (hAlato) che. mokSamArga:- A zabda ekavacanamAM che; te ema sUcave che ke mokSanA traNa mArga [ noMdha:- "jIva" ane "AtmA" e banne zabdo eka ja arthamAM vaparAya che.] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 1] nathI paNa A traNanuM ekatva te mokSamArga che, mokSamArga eTale potAnA AtmAnI zuddhino paMtha-rasto-mArga-upAya; tene amRtamArga, svarUpamArga athavA kalyANa mArga paNa kahevAya che. (2) A kathana 'hakAra thI che, te ema sUcave che ke AnAthI viruddhabhAvo jevAM ke rAga, puNya vagerethI dharma thAya ke te dharmamAM sahAyarUpa thAya evI mAnyatA, jJAna ane AcaraNa te mokSamArga nathI. (3) A sUtramAM "sacadrarzanajJAnavAritrALi" te nizcayaratnatraya che, vyavahAraratnatraya nathI, tenuM kAraNa e che ke vyavahAraratnatraya rAga hovAthI baMdharUpa che. (4) A sUtramAM mokSamArga zabda nizcayamokSamArga batAvavA mATe kahela che ema samajavuM. (5) mokSamArga parama nirapekSa che- "nija paramAtmatattvanAM samyaka zraddhAnajJAna-anuSThAnarUpa zuddharatnatrayAtmakamArga parama nirapekSa hovAthI mokSamArga che ane te zuddharatnatrayanuM phaLa nija zuddhAtmAnI prApti che." (niyamasAra gA. ranI TIkA) A sUtramAM "samyagdarzana" kahyuM che te nizcayasamyagdarzana che e vAta trIjA sUtrathI siddha thAya che, temAM ja nisargaja ane adhigamaja evA bheda kahyA che te nizcayasamyagdarzananA ja bheda che. ane A sUtranI saMskRta TIkA zrI svArtha rAjavArtikamAM je kArikA tathA vyAkhyA dvArA varNana karyu che te AdhAre A sUtra tathA bIjA sUtramAM kahela samyagdarzana che te nizcayasamyagdarzana che ema siddha thAya che. tathA A sUtramAM "jJAna" kahyuM che te nizcayasamyajJAna che. adhyAya 1 sUtra 6mAM tenA ja pAMca bheda kahyA che, temAM ja mana:paryaya ane kevaLajJAna paNa AvI jAya che. tethI siddha thAya ke ahIM nizcayasamyajJAna kahyuM che. pachI A sUtramAM "cAritrANi" zabda nizcaya samyakacAritra batAvavA mATe kahela che. zrI tattvArtha rAjavAkimAM A sUtrakathita samyagdarzana-jJAna-cAritrane nizcayasamyagdarzana-jJAna-cAritra mAnela che. kemake vyavahAra samyagdarzana-jJAna-cAritra (vyavahAraratnatraya) Asrava ane baMdhArUpa che, tethI A sUtrano artha karavAmAM A traNe AtmAnI zuddhaparyAya etvarUpa pariNamela che. A prakAre zAstrakAre ja batAvyuM che ema spaSTa thAya che. pahelA sUtrano siddhAMta (6) ajJAnadazAmAM jIvo du:kha bhogavI rahyA che tenuM kAraNa e che keteone potAnA svarUpanI bhramaNA che. A bhramaNAne "mithyAdarzana' kahevAmAM Ave che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra darzana" no eka artha mAnyatA thAya che, tethI mithyAdarzanano artha khoTI mAnyatA che. potAnA svarUpanI khoTI mAnyatA hoya tyAM potAnA svarUpanuM jJAna jIvane khoTuM ja hoya; te khoTA jJAnane "mithyAjJAna' kahevAmAM Ave che. jyAM svarUpanI khoTI mAnyatA ane khoTuM jJAna hoya tyAM cAritra paNa khoTuM ja hoya; A khoTA cAritrane mithyAcAritra" kahevAmAM Ave che. anAdithI jIvone "mithyAdarzana-jJAna-cAritra" cAlyAM Ave che tethI jIvo anAdithI du:kha bhogavI rahyA che. potAnI A dazA jIva pote karato hovAthI pote tene TALI zake. e TALavAno upAya "samyagdarzana-jJAna-cAritra' ja che, bIjo nathI ema ahIM kahyuM che. te uparathI siddha thAya che ke bIjA je upAyo jIva satat karyA kare che te badhA khoTA che. jIva dharma karavA mAge che paNa tene sAcA upAyanI khabara nahi hovAthI te khoTA upAyo karyA vinA rahe nahi; mATe jIvoe A mahAna bhUla TALavA mATe prathama samyagdarzana pragaTa karavuM joIe. te vinA dharmanI zarUAta kadI koIne thAya ja nahi. // 1aaaa samyagdarzananuM lakSaNa tattvArthazraddhAnaM smygdrshnm||2|| artha- [ tasvArthazraddhAnaM] tattva (vastu) nA svarUpa sahita artha-jIvAdi padArthonI zraddhA karavI te [sabhya+rzanam] samyagdarzana che. TIkA (1) tattvonI sAcI zraddhAnuM nAma samyagdarzana che. "artha' eTale dravya-guNaparyAya; "tattva" eTale teno bhAva-svarUpanuM svarUpa (bhAva) sahita prayojanabhUta padArthonuM zraddhAna te samyagdarzana che. (2) A gAthAmAM samyagdarzanane oLakhavAnuM lakSaNa ApyuM che. samyagdarzana lakSya ane tattvArthazraddhA tenuM lakSaNa che. (3) koI jIvane A jANapaNuM che, A zveta varNa che' ityAdi pratIti to hoya, paraMtu darzana-jJAna AtmAno svabhAva che ane huM AtmA chuM tathA pudgala mArAthI bhinna (Ado) padArtha che, evuM zraddhAna na hoya to upara kahelA mAtra "bhAva"nuM zraddhAna jarApaNa kAryakArI nathI. "huM AtmA chuM" evuM zraddhAna karyuM paNa AtmAnuM jevuM svarUpa che tevuM zraddhAna karyuM nahi, to "bhAva"nA zraddhAna vinA AtmAnuM zraddhAna kharuM nathI; mATe "tattva ane tenA artha 'nuM zraddhAna hoya te ja kAryakArI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 2] (4) bIjo artha- jIvAdine jema "tattva" kahevAmAM Ave che tema "artha' paNa kahevAmAM Ave che; je tattva che te ja artha che, ane tenuM zraddhAna te samyagdarzana che. je padArtha jema avasthita che tema tenuM hovuM te tattva che, ane "martha' kahetAM nizcaya karIe te artha che. tethI tattvasvarUpano je nizcaya te tattvArtha che. tattvArthanI zraddhA te samyagdarzana che. (5) viparIta abhiniveza (UMdhA abhiprAya) rahita jIvAdinuM tattvArtha zraddhAne te samyagdarzananuM lakSaNa che. samyagdarzanamAM viparIta mAnyatA hotI nathI ema batAvavA mATe "darzana' pahelAM" samyaka' pada vAparyuM che. jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvo che-ema cothA sUtramAM kaheze. (6) nizcayathI zuddha AtmAno pratibhAsa te samyagdarzananuM lakSaNa che. abhedaSTimAM AtmA te ja samyagdarzana che. (7) "tatva' zabdano marma tattva' zabdano artha tapaNuM-tepaNuM" thAya che. dareka vastune-tattvane svarUpathI tapaNuM ane pararUpathI atapaNuM che. jIva vastu hovAthI tene potAnA svarUpathI tapaNuM che ane paranA svarUpathI atapaNuM che. jIva caitanyasvarUpa hovAthI te jJAtA che ane anya sarva vastuo jJaya che tethI jIva bIjA sarva padArthothI taddana bhinna che. jIva potAthI tat hovAthI tenuM jJAna tene potAthI thAya che; jIva parathI atat hovAthI tene parathI jJAna thaI zake nahi. "ghaDAnuM jJAna ghaDAnA AdhAre thAya che" -ema keTalAka jIvo mAne che paNa te bhUla che. jJAna jIvanuM svarUpa hovAthI te jJAna potAthI tat che ane parathI atat che. jIvane dareka samaye potAnI lAyakAta anusAra jJAnanI avasthA thAya che; paraya saMbaMdhI potAnuM jJAna thatI vakhate paraya hAjara hoya che, paNa te paravastuthI jIvane jJAna thAya che ema mAnanAre jIvane "tattva' mAnyuM nathI. jo ghaDAthI ghaDA saMbaMdhI jJAna thatuM hoya to aNasamaju jIva hoya tenI pAse ghaDo hoya tyAre tene te ghaDAnuM jJAna thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI, mATe jJAna potAthI thAya che ema samajavuM jIvane jo parathI jJAna thAya to jIva ane para eka tatva thaI jAya, paNa tema bane nahi. (8) samyagdarzananuM mAhAbhya ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane parigrahatyAga e jo mithyAdarzana sahita hoya to guNa thavAne badale saMsAramAM dIrghakALa sudhI paribhramaNa karAvavAvALA doSone utpanna kare che. jema jherasahitanA auSadhathI lAbha thato nathI tema mithyAtva sahita Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 8] [ mokSazAstra ahiMsAdithI jIvano saMsAraroga maTato nathI. mithyAtva hoya tyAM nizcayathI ( kharekhara ) to ahiMsAdi hotAM ja nathI. " AtmasrAMti sama roga nahi" e pada khAsa lakSamAM rAkhavA lAyaka che. anAdikALathI jIvane mithyAtvadazA cAlI AvatI hovAthI jIvane samyagdarzana nathI; mATe pahelAM samyagdarzana prApta karavAno prayatna ka2vA AcArya bhagavAna vAraMvAra upadeza kare che. samyagdarzana vinA jJAna, cAritra ane tapamAM samyapaNuM AvatuM nathI; samyagdarzana ja jJAna, cAritra, vIrya ane tapano AdhAra che. AMkhothI jema moDhAne zobhA-suMdaratA prApta thAya che tema samyagdarzanathI jJAnAdikamAM samyakapaNuM-zobhAsuMdaratA prApta thAya che. A saMbaMdhI ratnakadaMDa zrAvakAcAramAM kahyuM che keH na samyaktvasamaM kicitraikAlye trijagatyapi / zreyo'zreyazca mithyAtvasamaM nAnyattanubhRtAm / / 34 / / artha:- samyagdarzana samAna A jIvane traNakALa traNalokamAM bIjuM koI kalyANa nathI ane mithyAtva samAna traNakALa traNalokamAM bIjuM koI akalyANa nathI. bhAvArtha:- anaMtakALa vItI gayo, eka samaya vartamAna cAle che ane bhaviSyamAM anaMtakALa Avaze-e traNe kALamAM ane adholoka, tathA madhyaloka tathA Urdhvaloka-e traNe lokamAM jIvane sarvotkRSTa upakAra karanAra samyaktva samAna bIjuM koI che nahi, thayuM nathI ane thaze nahi. traNalokamAM rahelA indra, ahamindra, bhuvanendra, cakvartI, nArAyaNa, balabhadra ke tIrthaMkara vagere cetana ane maNi, maMtra, auSadha vagere jaDa dravya-e koI samyaktva samAna upakAra karanAra nathI; ane A jIvanuM sauthI mahAna ati-bUruM jevuM mithyAtva kare che evuM ahita bUruM karanAra koI cetana ke acetana dravya traNakALa traNalokamAM che nahi. thayuM nathI ane thaze nahi; tethI mithyAtvane choDavA mATe parama puruSArtha karo. samasta saMsAranA duHkhano nAza karanAra, AtmakalyANa pragaTa karanAra eka samyaktva che; mATe te pragaTa karavAno ja puruSArtha karo. vaLI samyaktva e ja prathama kartavya che e saMbaMdhamAM zrI aSTapAhuDamAM nIce pramANe kahyuM cheH zrAvake prathama zuM karavuM te kahe che gahiUNa ya sammattaM suNimmalaM suragirIva nnikkNp| taM jANe jhAijjai sAvaya ! dukkhakkhayaTThAe / / (mokSapAhuDa gAthA 86) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 2] [9 artha:- prathama to zrAvake sunirmaLa eTale ke sArI rIte nirmaLa ane meruvat niSkapa, acaLa ane caLa, milana tathA agADha dUSaNa rahita atyaMta nizcaLa evA samyaktvane grahaNa karIne tene (samyaktvanA viSayabhUta ekarUpa AtmAne ) dhyAnamAM dhyAvavuM; zA mATe dhyAvavuM? duHkhanA kSaya arthe dhyAvavuM. bhAvArtha:- zrAvake pahelAM to niraticAra nizraLa samyaktvane grahaNa karI tenuM dhyAna karavuM ke je samyaktvanI bhAvanAthI gRhasthane gRhakArya saMbaMdhI AkuLatA, kSobha, du:kha hoya te maTI jAya, kAryanA bagaDavA-sudharavAmAM vastunA svarUpano vicAra Ave tyAre du:kha maTI jAya, samyagdaSTine evo vicAra hoya che ke sarvajJe jevuM vastunuM svarUpa jANyuM che tema niraMtara pariName che, ane tema thAya che temAM iSTa-aniSTa mAnI sukhI-duHkhI thavuM te niSphaLa che. AvA vicArathI duHkha maTe, te pratyakSa anubhavagocara che, tethI samyakatvanuM dhyAna karavAnuM kahyuM che. have samyaktvanuM dhyAnano mahimA kahe cheH sammattaM jo jhAyai sammAiTThI havei so jiivo| sammattapariNado uNa khavei duTThaTThakammANi / / (mokSapAhuDa gAthA 87) artha:- je jIva samyakatvane dhyAve che te jIva samyagdaSTi che; vaLI te samyaktvarUpa pariNamatAM duSTa je ATha karmo teno kSaya thAya che. bhAvArtha:- samyaktvanuM dhyAna evuM che ke, jo pahelAM samyaktva na thayuM hoya to paNa, tenA svarUpane jANI tene dhyAve to te samyagdaSTi thaI jAya che. vaLI samyaktva prApta thaye jIvanAM pariNAma evAM hoya che ke saMsAranA kAraNarUpa je duSTa ATha karmo teno kSaya thAya che; samyaktva thatAM ja karmanI guNazreNI nirjarA thatI jAya che. anukrma muni thAya tyAre, cAritra ane zukladhyAna tenA sahakArI hoya tyAre sarva karmono nAza thAya che. have te vAtane saMkSepamAM kahe che: ki bahuNA bhaNiNNaM je siddhA NaravarA gae kAle / sijjhihahi je vi bhaviyA taM jANai sammamAhappaM / (mokSapAhuDa gAthA 88) :: artha:- zrI kuMdakuMdAcAryadeva kahe che ke- ghaNuM kahevAthI zuM sAdhya che? je narapradhAna bhUtakALamAM siddha thayA tathA bhaviSyamAM siddha thaze te samyaktvanuM ja mAhAtmya jANo !" Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 10] [ mokSazAstra bhAvArtha- A samyakatvanuM evuM mAhAbhya che ke ATha karmono nAza karI je bhUtakALamAM mukti-prApta thayA che tathA bhaviSyamAM thaze, te A samyakatvathI ja thayA che ane thaze; tethI AcArya deva kahe che ke vizeSa zuM kahevuM? saMkSepamAM samajo ke muktinuM pradhAna kAraNa A samyakatva ja che. ema na jANo ke gRhasthIone zuM dharma hoya! A samyakatva-dharma evo che ke je sarvadharmanA aMgane saphaLa kare che. je niraMtara samyakatva pALe che te dhanya che ema have kahe che: te dhaNNA sukayatthA te sUrA te vi paMDiyA mnnuyaa| sammataM siddhiyaraM siviNe vi Na mailiyaM jehiN|| (mokSapAhuDa gAthA 89) artha:- je puruSane mukitanuM karavAvALuM samyakatva che, ane te samyakatvane prAvasthA viSe paNa malina karyuM nathI-aticAra lagAvyo nathI, te puruSa dhanya che, te ja manuSya che, te ja kRtArtha che, te ja zUravIra che ane te ja paMDita che. bhAvArtha- lokamAM kaMI dAnAdika kare tene dhanya kahIe tathA vivAha, yajJAdika kare che tene kRtArtha kahIe, yuddhamAM pAcho na phare tene zUravIra kahIe, ghaNAM zAstro bhaNe tene paMDita kahIe-A badhuM kathanamAtra che. mokSanuM kAraNa je samyakta tene je malina na kare, niraticAra pALe te ja dhanya che, te ja kRtArtha che, te ja zUravIra che, te ja paMDita che, te ja manuSya che; e (samyakatva) vinA manuSya pazusamAna che. evuM samyakatvanuM mAAmya kahyuM che. (9) samyagdarzananuM baLa kevaLI ane siddha bhagavAna rAgAdirUpa pariNamatA nathI ane saMsAra avasthA icchatA nathI, te A samyagdarzananuM ja baLa jANavuM. (10) samyagdarzananA bhedo jJAnAdikanI hInatA-adhikatA hovA chatAM paNa, tiryaMcAdikanA (Dhora vagerenA ) ane kevaLI tathA siddha bhagavAnanA samyagdarzanane samAna kahyuM che, teone AtmAnI pratIti eka ja prakAranI hoya che; paNa svaparyAyanI lAyakAtanI apekSAe samyagdarzananA traNa bheda paDe che, tenAM nAma-(1) aupathamika samyagdarzana, (2) kSAyopathamika samyagdarzana, (3) kSAyika samyagdarzana. aupathamika samyagdarzana- te dazAmAM mithyAtvakarmanAM tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA jaDa rajakaNo svayaM upazamarUpa hoya che, jema melA pANImAMthI mela nIce besI jAya che tema, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates a. 1 sUtra 2] [11 athavA jema agnine rAkhathI DhAMkyo hoya tema AtmAnA puruSArtha vaDe jIva prathama samyagdarzana pragaTa kare che tyAre aupazamika samyagdarzana ja hoya che.* lAyopazamika samyagdarzana- te dazAmAM mithyAtva ane mizramithyAtva karmanA rajakaNo AtmapradezothI chUTA paDatAM tenuM phaLa AvatuM nathI, ane samyakamohanIya karmanA rajakaNo udayarUpe hoya che, tathA anaMtAnubaMdhI kaSAyakarmanA rajakaNo visaMyojanarUpe hoya che. kSAyika samyagdarzana- te dazAmAM mithyAtvaprakRtinA ( traNa peTA vibhAgonA) rajakaNo AtmapradezathI taddana khasI jAya che, tethI mithyAtva tathA anaMtAnubaMdhInI sAta prakRtino kSaya thayo kahevAya che. (11) samyagdarzananA bIjA prakAre bhedo sarva samyagdaSTi jIvone AtmAnI-tattvanI pratIta eka sarakhI hoya che to paNa cAritradazAnI apekSAe teomAM be bhedo paDe che: (1) vItarAga samyagdarzana, (2) sarAga samyagdarzana. samyagdaSTi jIva jyAre potAnA AtmAmAM sthira hoya che tyAre tene nirvikalpa dazA hoya che, tyAre rAga sAthe buddhipUrvaka joDANa hotuM nathI; jIvanI A dazAne "vItarAga samyagdarzana' kahevAmAM Ave che, ane jyAre samyagdaSTi jIva potAmAM sthira na rahI zake tyAre rAgamAM tenuM anitya-joDANa thatuM hovAnA kAraNe te dazAne sarAga samyagdarzana' kahevAmAM Ave che. zubharAgathI dharma thAya ke dharmamAM sahAya thAya ema samyagdaSTi jIva kadI mAnatA nathI-e khAsa lakSamAM rAkhavuM. (12) sarAga samyagdaSTine prazamAdi bhAvo samyagdaSTine rAga sAthe joDANa hoya tyAre cAra prakAranA zubhabhAva hoya che tenAM x noMdha- anAdi mithyASTine aupathamika samyagdarzana thatAM mithyAtva ane anaMtAnubaMdhInI cAra, ema pAMca prakRti upazamarUpa hoya che. ane sAdimithyASTine aupathamika samyagdarzana thatAM, jene mithyAtvanI traNa prakRti sattArUpe hoya che tene, mithyAtvanI traNa ane anaMtAnubaMdhInI cAra, ema sAta prakRti upazamarUpe hoya che, ane je sAdi mithyASTine eka mithyAtva prakRti ja sattAmAM hoya che tene mithyAtvanI eka ane anaMtAnubaMdhInI cAra ema pAMca prakRti upazamarUpe hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 12 ] | [ mokSazAstra nAma-(1) prazama (2) saMvega (3) anukaMpA ane (4) Astiya. prazama = krodha-mAna-mAyA-lobhasaMbaMdhI rAga-dveSAdikanuM maMdapaNuM, saMvega = saMsAra eTale ke vikArI bhAvano bhaya. anukaMpA = pote ane para ema sarva prANIo para dayAno prAdurbhAva. Astikaya = jIvAdi tattvonuM jevuM astitva che tevuM Agama ane yukti vaDe mAnavuM te Astikaya. sarAga samyagdaSTine A cAra prakAranA rAgamAM joDANa hoya che, tethI e cAra bhAvone upacArathI samyagdarzananAM lakSaNa kahevAmAM Ave che. jIvane samyagdarzana na hoya to te zubhabhAvo prazamAbhAsa, saMvegAbhAsa, anukaMpAbhAsa ane AstiyAbhAsa che ema samajavuM. prazamAdi samyagdarzananAM kharAM ( nizcaya) lakSaNa nathI, tenuM kharuM lakSaNa potAnA zuddhAtmAnI pratIti che. (13) samyagdarzanano viSaya-lakSa prazna:- samyagdaSTi potAnA AtmAne kevo mAne che? uttara- samyagdaSTi potAnA AtmAne paramArthe trikALI zuddha, dhruva, akhaMDa caitanyasvarUpa mAne che. prazna:- te vakhate jIvanI vikArI avasthA to hoya che tenuM zuM? uttara:- vikArI avasthA samyajJAnano viSaya che tethI tene samyagdaSTi jANe che kharA paNa samyagdaSTinuM lakSa avasthA (paryAya, bheda) upara hotuM nathI; kAraNa ke avasthAnA lakSe jIvane rAga thAya che ane dhruvasvarUpanA lakSe zuddha paryAya pragaTe che. (14) bIjA sUtrano siddhAMta saMsAra-samudrathI ratnatrayarUpI (samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpI) jahAjane pAra karavA mATe samyagdarzana catura khevaTiyo (nAvika) che. je jIva samyagdarzana pragaTa kare che te anaMta sukhane pAme che; je jIvane samyagdarzana nathI te puNya kare to paNa te anaMta du:kha bhogave che; mATe kharuM sukha prApta karavA jIvoe tattvanuM svarUpa yathArtha samajI samyagdarzana pragaTa karavuM. tattvanuM svarUpa samajyA vinA koI jIvane samyagdarzana thAya nahi; je jIvo tattvanuM svarUpa yathArthapaNe samaje tene samyagdarzana thAya ja-ema A sUtra pratipAdana kare che. te rA/ Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 3] samyagdarzananA utpattinI apekSAe bhedo tnnisrgaaddhigmaadvaa||3|| artha - [tat] te samyagdarzana [ nisat] svabhAvathI [ vA] athavA [ gathiyAmAt] paranA upadeza vagerethI utpanna thAya che. TIkA (1) utpattinI apekSAe samyagdarzananA be bheda che- (1) nisargaja (2) adhigamaja. nisargaja-je paranA upadeza vinA ApoApa (pUrvanA saMskArathI) utpanna thAya tene nisargaja samyagdarzana kahe che. adhigamaja-paranA upadezAdithI je samyagdarzana thAya tene adhigamaja samyagdarzana kahe che. (2) je jIvane samyagdarzana pragaTe che te jIve te vakhate athavA pUrva bhave samyajJAnI AtmA pAsethI upadeza sAMbhaLela hoya che, (tene dezanAlabdhi kahevAmAM Ave che.) te vinA koIne samyagdarzana thAya nahi; A uparathI ema na samajavuM ke te upadeza samyagdarzanane utpanna kare che. samyagdarzana to jIva potAthI ja potAnAmAM pragaTa kare che, jJAnIno upadeza to nimitta mAtra che. ajJAnIno upadeza sAMbhaLIne koI samyagdarzana pragaTa karI zake nahi. vaLI, jo sadaguruno upadeza samyagdarzana utpanna karato hoya to, je je jIvo te upadeza sAMbhaLe tene tene te thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI; sadgurunA upadezathI samyagdarzana thayuM ema kahevuM te vyavahAra chenimittanuM jJAna karAvavA mATenuM kathana che. (3) adhigamanuM svarUpa A adhyAyanA chaThThA sUtramAM ApavAmAM AvyuM che, tyAM jaNAvyuM che ke "pramANa ane nayavaDa adhigama thAya che" (pramANa ane nayanuM svarUpa te sUtranI TIkAmAM ApyuM che, mATe tyAMthI jANI levuM.) (4) trIjA sUtrano siddhAMta jIvane potAnI bhUlanA kAraNe anAdithI potAnA svarUpanI bhramaNA che; tethI jyAre te bhramaNA pote TALe tyAre samyagdarzana utpanna thAya che. jIva jyAre potAnuM sAcuM svarUpa samajavAnI jijJAsA kare che tyAre tene AtmajJAnI puruSanA upadezano yoga maLe che; te upadeza sAMbhaLI jIva potAnA svarUpano yathArtha nirNaya kare to tene samyagdarzana Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 14] [ mokSazAstra thAya che, koI jIvane AtmajJAnI puruSano upadeza sAMbhaLe tyAre turata samyagdarzana utpanna thAya che ane koIne te bhavamAM lAMbe vakhate ke pachInA bhAvamAM utpanna thAya che; jene turata samyagdarzana utpanna thAya che tene adhigamaja samyagdarzana thayuM ema kahevAmAM Ave che, ane jene pUrvanA saMskArathI utpanna thAya che tene nisargaja samyagdarzana thayuM ema kahevAmAM Ave che. jema vaidaka saMbaMdhInuM jJAna meLavavuM hoya to vaidakanA jJAnI gurunI zikSA dvArA te prApta karI zakAya, paNa vaidakanA ajJAnI dvArA prApta karI zakAya nahi; tema AtmajJAnI gurunA upadeza dvArA samyagdarzana prApta karI zakAya che, paNa AtmAnA ajJAnI evA gurunA upadeza dvArA prApta karI zakAtuM nathI; mATe sAcA sukhanA umedavAra jIvoe upadezakanI pasaMdagI karavAmAM kALajI rAkhavAnI jarUra che. jo upadezakanI pasaMdagI karavAmAM bhUla kare to jIva samyagdarzana pAmI zake nahi-ema samajavuM. || DA! tattvonAM nAma jiivaajiivaastrvbndhsNvrnirjraamokssaastttvm||4|| artha:- [ nIvAnIvAstravavanyasaMvaranirnarAmokSa:] 1-jIva, 2-ajIva, 3Asrava, 4-baMdha, pa-saMvara, 6-nirjarA ane 7-mokSa e sAta [tattvam] tattva che. TIkA 1. jIva - jIva eTale AtmA, te sadAya jANanAro, parathI judo ne trikALa TakanAro che. jyAre te paranimittanA zubha avalaMbanamAM joDAya che tyAre tene zubhabhAva (puNya) thAya che; azubha avalaMbanamAM joDAya che tyAre azubhabhAva (pApa) thAya che; ane jyAre svAvalaMbI thAya tyAre zuddhabhAva (dharma) thAya che. 2. ajIvaH- jemAM cetanA-jANapaNuM nathI; tevAM dravyo pAMca che. temAM dharma, adharma, AkAza ane kALa te cAra arUpI che ane pudgala rUpI-sparza, rasa, gaMdha, varNa sahita che. ajIva vastuo AtmAthI judI che tema ja anaMta AtmAo paNa ekabIjAthI svataMtra-judA che. para lakSa vagara jIvamAM vikAra thAya nahi; para tarapha valaNa karatAM jIvane puNya-pApanI zubhAzubha vikArI lAgaNI thAya che. 3. Asava:- vikArI zubhAzubha bhAvapaNe arUpI avasthA jIvamAM thAya te bhAva Asrava ane te samaye navAM karma yogya rajakaNonuM AvavuM (AtmA sAthe ekakSetre rahevuM) te dravya-Asrava che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 4] [15 puNya-pApa e banne AsavanA peTA bhAga che. puNya:- dayA, dAna, bhakti, pUjA, vrata vagerenA zubhabhAva jIvanI paryAyamAM thAya che te arUpI vikArI bhAva che-te bhAvapuNya che, ane te samaye karma yogya jaDa 52mANuono jaththo svayaM (potAnA kAraNe potAthI) ekakSetrAvagAha saMbaMdhe jIvanI sAthe baMdhAya che te dravyapuNya che. (temAM jIvanI azuddha paryAya nimittamAtra che.) pApa:- hiMsA, asatya, corI, avrata vagerenA azubhabhAva te bhAvapApa ane te samaye karma yogya jaDanI zaktithI 52mANuono jaththo svayaM baMdhAya te dravya-pApa che. (temAM jIvanI azuddha paryAya nimittamAtra che.) paramArthe-kharekhara A puNya-pApa (zubhAzubhabhAva) AtmAne ahitakara che, AtmAnI kSaNika azuddha dazA che, AtmAnuM asalI svarUpa nathI. dravya puNya-pApa puddagala dravyanI azuddha avasthA che te AtmAnuM hita-ahita karI zake nahIM. 4. baMdhaH- AtmAnuM ajJAna, rAga-dveSa, puNya-pApanA bhAvamAM aTakI javuM te bhAvabaMdha che ane te samaye karma yogya pudgalanuM svayaM karmarUpa baMdhAvuM te dravyabaMdha che. (temAM jIvanI azuddha paryAya nimittamAtra che. ) 5. saMva2:- puNya-pApanA vikArI bhAvane (Asravane) AtmAnA zuddhabhAva dvArA rokavA te bhAvasaMvara che ane te anusAra navAM karma baMdhAtAM aTake te dravyasaMvara che. 6. nirjarAH- akhaMDAnaMda zuddha AtmasvabhAvanA avalaMbananA baLathI svarUpa sthiratAnI vRddhi vaDe azuddha (zubhAzubha ) avasthAno aMze nAza karavo te bhAvanirjarA ane te samaye kharavA yogya jaDa karmonuM aMze kharI javuM te dravyanirjarA che. 7. mokSaH- samasta karmonA kSayanA kAraNabhUta tathA nizcayaratnatrayasvarUpa parama vizuddha pariNAmo te bhAvamokSa che ane potAnI yogyatAthI svayaM svataH dravyakarmono AtmapradezothI atyaMta abhAva thavo te dravyamokSa che, jIva atyaMta zuddha thaI jAya te dazAne mokSatattva kahe che. (1) A pramANe jevuM sAta tattvonuM (puNya-pApane AsavanA peTAmAM gaNyA che tethI ahIM sAta tattvo kahyAM che) svarUpa che tevuM je jIva zubhabhAvathI vicAre che tene zuddhanuM lakSa hoya to vyavahA2-samakita che. vratAdinA zubhabhAva saMva2-nirjarAmAM gaNe to AsravatattvanI zraddhAmAM bhUla Ave. vyavahArazraddhAmAM koI paDakhe bhUla na Ave tema sAta tattvamAMthI zuddhanaya vaDe ekarUpa akhaMDa jJAyakasvabhAvI AtmAne tAravI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 16] [ mokSazAstra levo (tenuM lakSa karavuM) te paramArthazraddhA eTale ke samyagdarzana che. [ samayasAra pravabhAga 1, pRSTha 461 thI 463] (2) sAta tattvomAM pahelAM be tattvo-"jIva " ane "ajIva' e dravyo che, ane bIjAM pAMca tattvo temanA ( jIva ane ajIvanA) saMyogI ane viyogI paryAyo (vizeSa avasthAo) che. Asrava ane baMdha te saMyogI che tathA saMvara, nirjarA ane mokSa te jIva-ajIvanA viyogI paryAya che, jIva ane ajIva tattvo sAmAnya che ane bIjA pAMca tattvo, paryAyo hovAthI vizeSa kahevAya che. (3) jenI dazAne azuddhamAMthI zuddha karavI che tenuM nAma to jarUra prathama dekhADavuM ja joIe, tethI "jIva" tattva prathama kahyuM; pachI je taraphanA lakSe azuddhatA arthAt vikAra thAya che tenuM nAma ApavuM jarUrI che tethI ajIva' tattva kahyuM. azuddhadazAnAM kAraNa-kAryanuM jJAna karavA mATe "Asava" ane "baMdha" tattva kahyAM. e kahyA pachI muktinuM kAraNa kahevuM joIe; ane muktinuM kAraNa te ja thaI zake ke je baMdha ane baMdhanA kAraNathI UlaTA prakAre hoya; tethI Asravano nirodha thavo te "saMvara' tattva kahyuM. azuddhatA-vikAranA nIkaLI javAnA kAryane "nirjarA" tattva kahyuM. jIva atyaMta zuddha thaI jAya te dazA "mokSa" tattva che-e kahyuM. A tattvo samajavAnI atyaMta jarUra che mATe te kahyAM che. tene samajavAthI jIva mokSa-upAyamAM lAgI zake che. mAtra jIva-ajIvane jANanAruM jJAna upayogI thatuM nathI, mATe jeo kharA sukhanA mArgamAM praveza karavA mAge che temaNe A tattvo yathArthapaNe jANavAM joIe. (4) sAta tattvo hovA chatAM A sUtramAM che. "tatvama' evo ekavacana batAvanAra zabda vAparyo che te ema batAve che ke A sAta tattvonuM jJAna karI, bheda uparanuM lakSa TALI, jIvanA trikALI jJAyakabhAvano Azraya karavAthI jIva zuddhatA pragaTa karI zake che. (5) cothA sUtrano siddhAMta A sUtramAM sAta tattvo kahyAM che, temAM puNya ane pApano samAveza Asrava ane baMdha tattvomAM thaI jAya che. je vaDe sukha Upaje ane du:khano nAza thAya e kAryanuM nAma prayojana che. jIva ane ajIvana vizeSo (bheda) ghaNA che, temAM je vizeSosahita jIva-ajIvanuM yathArtha zraddhAna karatAM sva-paranuM zraddhAna thAya, rAgAdika dUra karavAnuM zraddhAna thAya ane tethI sukha Upaje, tathA jenuM ayathArtha zraddhAna karatAM svaparanuM zraddhAna na thAya, rAgAdika dUra karavAnuM zraddhAna na thAya ane tethI duHkha Upaje, e vizeSo sahita jIva-ajIva padArtha prayojanabhUta samajavA. Asrava ane baMdha duHkhanA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 5] [17 kAraNo che, tathA saMvara, nirjarA ane mokSa e sukhanAM kAraNo che; mATe jIvAdi sAta tattvonuM zraddhAna karavAnI jarUriyAta che. A sAta tattvonI zraddhA vagara zuddhabhAva pragaTa thaI zake nahi. ' samyagdarzana ' te jIvanA zraddhAguNanI zuddha avasthA che; mATe te zuddhabhAva pragaTa karavA mATe sAta tattvonAM zraddhA-jJAna anivArya che. je jIva A sAta tattvonI zraddhA kare te ja potAnA jIva eTale zuddhAtmAne jANI te tarapha potAno puruSArtha vALI samyagdarzana pragaTAvI zake che. A sAta (athavA puNya-pApa sahita nava ) tattva sivAya bIjAM koI 'tattva ' nathI-ema samajavuM. . / / 4 / / sAta tattvo, samyagdarzanAdi tathA bIjA zabdonA artha samajavAnI rIta nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH / / 5 / / artha:- [ nAnasthApanAdravyamAvata:] nAma, sthApanA, dravya ane bhAvathI [tat nyAsa: ] te sAta tattvo tathA samyagdarzanAdino lokavyavahAra thAya che. TIkA (1) bolanAranA mukhathI nIkaLelA zabdonA, apekSAnA vaze judAjudA artho thAya che; te arthomAM vyabhicAra (doSa) na Ave ane sAco artha kema thAya te batAvavA A sUtra kahyuM che. (2) e arthonA sAmAnya prakAra cAra karavAmAM AvyA che. padArthanA bhedane nyAsa athavA nikSepa kahevAmAM Ave che. (pramANa ane nayanA anusAre pracalita thayelA lovyavahA2ne nikSepa kahe che) jJeya padArtha akhaMDa che chatAM tene jANatAM jJeya padArthanA je bheda (-aMza, paDakhAM ) ka2vAmAM Ave che tene nikSepa kahe che. te aMzane jANanAra jJAnane naya kahe che. nikSepa nayano viSaya che. naya nikSepano viSaya karanAra (viSayI ) che. (3)nikSepanA bhedonI vyAkhyA nAmanikSepa:- guNa, jAti ke kriyAnI apekSArahita mAtra IcchAnusAra koInuM nAma rAkhavuM te nAmanikSepa che. jema koInuM nAma 'jinadatta ' rAkhyuM, tyAM joke te jinadevano dIdhelo nathI to paNa lokavyavahAra (oLakhavA ) mATe tenuM 'jinadatta ' nAma rAkhavAmAM AvyuM che. eka vastunI oLakhANa thaI jAya teTalA ja mATe mAtra je saMjJA ApavAmAM AvI hoya tene nAmanikSepa kahevAmAM Ave che. sthApanAnikSepa:- anupasthita (hAjara na hoya evI) koI vastuno bIjI upasthita vastumAM saMbaMdha yA manobhAvanA joDIne Aropa karI devo ke 'A te ja Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 18] [ mokSazAstra che."--evI bhAvanAne sthApanA kahevAmAM Ave che. A Aropa kyAM thAya che tyAM jIvone evI manobhAvanA thavA lAge che ke "A te ja che.' sthApanA be prakAranI thAya che tadAkAra ane atadAkAra. je padArthano jevo AkAra hoya tevo AkAra tenI sthApanAmAM karavo te tadAkAra sthApanA" che ane game te AkAra karavAmAM Avyo hoya te "atadAkAra sthApanA" che. sadazatAne sthApanA nikSepanuM kAraNa samajavuM nahi, paNa kevaLa manobhAvanA ja tenuM kAraNa che. janasamudAyanI e mAnasika bhAvanA jyAM thAya che tyAM sthApanAnikSepa mAnavo joIe. vItarAga-pratimA jotAM ghaNA jIvone bhagavAna ane temanI vItarAgatAnI manobhAvanA thAya che, mATe te sthApanA nikSepa che. * dravyanikSepa - bhUta, bhaviSya paryAyanI mukhyatA laI tene vartamAnamAM kahevIjANavI te dravyanikSepa che. jema zreNIka rAjA bhaviSyamAM tIrthakara thavAnA che tene vartamAnamAM tIrthakara kahevA-jANavA, ane mahAvIra bhagavAnAdi bhUtakALamAM thayelA tIrthakarone vartamAna tIrthakaro gaNI stuti karavI te dravyanikSepa che. bhAvanikSepa:- kevaLa vartamAna paryAyanI mukhyatAthI je padArtha vartamAna je dazAmAM che te rUpa kahevo-jANavo te bhAvanikSepa che. jema sImaMdhara bhagavAna vartamAna tIrthaMkarapade mahAvidehamAM birAje che temane tIrthakara kahevA-jANavA, ane mahAvIra bhagavAna hAla siddha che temane siddha kahevA-jANavA te bhAvanikSepa che. (4) "samyagdarzanAdi' ke "jIvAjIvAdi' evA zabdo jyAM vAparyA hoya tyAM kyo nikSepa lAgu paDe che te nakkI karI jIve sAco artha samajI levo joIe. (5) sthApanAnilepa ane dravyanikSepa vacceno bheda "In Sthapna the connotation is merely attributed. It is never there it cannot be there. In Dravya it will be there or has been there. The common factor between the two is that it is not there now, and to that extent connotation is fictitious in both." (English Tatvarth Sutram page-11) artha:- sthApanAnikSepamAM batAvaNI mAtra Aropita che, temAM te (mULa vastu) kadI nathI, te tyAM kadI hoI zakatI nathI. dravyanikSepamAM te (mULa vastu) bhaviSyamAM pragaTaze athavA bhUtamAM hatI. be vaccenuM sAmAnyapaNuM eTaluM che ke 4 noMdha:- nAmanikSepa ane sthApanAnikSepamAM e aMtara che ke nAmanikSepamAM pUjyaapUjyano vyavahAra thato nathI, paNa sthApanAnikSepamAM pUjyano vyavahAra thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates a. 1 sUtra 6 ] 19 vartamAnakALamAM te bannemAM vidyamAna nathI, ane teTale daraje bannemAM Aropa che. (IMgliza tattvArthasUtra pAnuM-11) (6) pAMcamA sUtrano siddhAMta bhagavAnanA nAmanikSepa ane sthApanAnikSepa te zubhabhAvanAM nimitta che, tethI vyavahAra che; dravyanikSepa te nizcayapUrvaka vyavahAra hovAthI potAno zuddha paryAya thoDA vakhatamAM pragaTaze ema sUcave che. bhAvanikSepa te nizcayapUrvaka potAno zuddha paryAya hovAthI dharma che, ema samajavuM. nizcaya ane vyavahAranayano khulAso have pachInA sUtranI TIkAmAM karavAmAM Avyo che. te paIT samyagdarzanAdi tathA tatvone jANavAno upAya pramANanavairaLiyAma:nA ddA artha - samyagdarzanAdi ratnatraya ane jIvAdi tattvonuM [thiTH: ] jJAna [pramANanavai:] pramANa ane nayothI thAya che. TIkA (1) pramANa:- sAcA jJAnane-nirdoSa jJAnane arthAt samyajJAnane pramANa kahe che. anaMta guNa yA dharmanA samudAyarUpa potAnuM tathA paravastunuM svarUpa pramANa dvArA jANavAmAM Ave che. pramANa vastunA sarva dezane (badhAM paDakhAne ) grahaNa kare chejANe che. (2) naya- pramANa dvArA nakkI thayelI vastunA eka dezane je jJAna grahaNa kare tene naya kahe che. pramANa dvArA nakkI thayela anaMta dharmAtmaka vastunA eka eka aMganuM jJAna mukhyapaNe karAve te naya che. vastuomAM dharma anaMta che tethI tenA avayavo anaMta sudhI thaI zake che, ane tethI avayavanA jJAnarUpa naya paNa anaMta sudhI thaI zake che. zrutapramANanA vikalpa, bheda ke aMzane naya kahevAmAM Ave che. zrutajJAnamAM ja nayarUpa aMza paDe che. je naya che te pramANasApekSarUpa hoya che. (mati, avadhi ke manaH- paryayajJAnamAM nayanA bheda paDatA nathI.) (2) "Right belief is not identical with blind faith. Its authority is neither external nor autocratic. It is reasoned knowledge. It is a sort of a sight of a thing. You cannot doubt its testimony. So long as there is doubt, there is no right belief. But doubt must not be suppressed, it must be destroyed. Things Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 20] [ mokSazAstra have not to be taken on trust. They must be tested and tried by every one him-self. This Sutra lays down the mode in which it can be done. It refers the inquirer to the first laws of thought and to the universal principles of all reasoning, that is to logic under the names of PRAMAN and NAYA." (English Tatvarth Sufram page-15) artha:- samyagdarzana te AMdhaLI zraddhA sAthe ekarUpa nathI, teno adhikAra AtmAnI bahAra ke svacchaMdI nathI; te yuktipUrvakanA jJAna sahita hoya che; teno prakAra (vastunA darzana ) dekhavA samAna che. jyAMsudhI (svasvarUpanI ) zaMkA che tyAM sudhI sAcI mAnyatA nathI. te zaMkAne dabAvavI na joIe paraMtu teno nAza karavo joIe. (koIne ) bharose vastu grahaNa karavAnI nathI. dareke pote potAthI tenI parIkSA karI tene mATe yatna karavo joIe. te kyA prakAre thaI zake che te A sUtra batAve che. vicAraNAnA prAthamika niyamo tathA tamAma yuktione lagatA vizvanA siddhAMtone pramANa ane nayanuM nAma ApI teno Azraya levA satyanA zodhakane A sUtra sUcave che. (iMgliza tattvArthasUtra pAnuM-15 ) (3) yukti pramANa ane naya te yuktino viSaya che. satzAstranuM jJAna te AgamajJAna che. AgamamAM jaNAvelA tattvonuM yathArthapaNuM yukti dvArA nakkI karyA sivAya tattvonA bhAvonuM yathArtha bhAsana thAya nahi, mATe ahIM yukti dvArA nirNaya ka2vA jaNAvyuM che. (4) anekAnta-ekAMta jainazAstromAM anekAnta ane ekAMta e zabdo khUba vAparavAmAM Ave che; tethI tenuM TUMka svarUpa ahIM jaNAvavAmAM Ave che. anekAnta = (aneka+aMta) aneka dharmo; ekAMta = (eka+aMta ) eka dharma; anekAnta ane ekAMta e bannenA babbe bhedo che; anekAntanA be bhedo (1) samyaka anekAnta, ane (2) mithyA anekAnta; tathA ekAMtanA be bhedo (1) samyak ekAMta, ane (2) mithyA ekAMta; samyak anekAnta te pramANa che ane mithyA anekAnta te pramANAbhAsa che. samyak ekAMta te naya che ane mithyA ekAMta te nayAbhAsa che. (5) samyak ane mithyA anekAntanuM svarUpa pratyakSa, anumAna tathA AgamapramANathI aviddha eka vastumAM je aneka dharmo Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 6] [21 che tene nirUpaNa karavAmAM tatpara che te samyak anekAnta che. dareka cIja potApaNe che ane 525Ne nathI. AtmA svasvarUpe che-52svarUpe nathI; 52 tenA svarUpe che ane AtmAnA svarUpe nathI-A pramANe jANavuM te samyak anekAnta che. ane ta-atat svabhAvanI je khoTI kalpanA karavAmAM Ave te mithyA anekAnta che. jIva potAnuM karI zake ane bIjA jIvanuM paNa karI zake-emAM jIvanuM potAthI ane 52thI ema bannethI tapaNuM thayuM tethI te mithyA-anekAnta che. (6) samyak ane mithyA anekAntanA daSTAMto 1-AtmA potApaNe che ane 525Ne nathI ema jANavuM te samyak (sAcuM ) anekAnta; AtmA potApaNe che ane 525Ne paNa che ema jANavuM te mithyA anekAnta. 2-AtmA potAnuM karI zake che ane zarIradi para vastuonuM kAMI karI zakato nathI-ema jANavuM te samyak anekAnta; AtmA potAnuM karI zake che ane zarIradi 52nuM paNa karI zake che ema jANavuM te mithyA anekAnta. 3-AtmAne zuddhabhAvathI dharma thAya ane zubhabhAvathI dharma na thAya ema jANavuM te samyaka anekAnta; AtmAne zuddhabhAvathI dharma thAya ane zubhabhAvathI paNa dharma thAya ema jANavuM te mithyA anekAnta. 4-nizcayasvarUpane Azraye dharma thAya ane vyavahAranA Azraye dharma na thAya ema jANavuM te samyaka anekAnta; nizcayasvarUpane Azraye dharma thAya ane vyavahAranA Azraye paNa dharma thAya ema jANavuM te mithyA anekAnta. 5-vyavahA2no abhAva thatAM nizcaya pragaTe ema jANavuM te samyak anekAnta; vyavahAra karatAM karatAM nizcaya pragaTe ema jANavuM te mithyA anekAnta. 6-AtmAne potAnI zuddha kriyAthI lAbha thAya ane zarIranI kriyAthI lAbha ke nukazAna na thAya ema jANavuM te samyak anekAnta; AtmAne potAnI zuddha kriyAthI lAbha thAya ane zarIranI kriyAthI paNa lAbha thAya ema jANavuM te mithyA anekAnta. 7-eka vastumAM 52spara be virodhI zaktio (sat-asata, tattnuMatata, nitya-anitya, eka-aneka vagere) prakAzIne vastune siddha kare te samyak anekAntaH Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 22] [ mokSazAstra eka vastumAM bIjI vastunI zakti prakAzIne, eka vastu be vastunuM kArya kare ema mAnavuM te mithyA anekAnta; athavA to samyapha anekAntathI vastunuM je svarUpa nizcita che tenAthI viparIta vastusvarUpanI kevaLa kalpanA karI, temAM na hoya tevA svabhAvonI kalpanA karavI te mithyA anekAnta che. 8-jIva potAnA bhAva karI zake ane paravastune kAMI na karI zake ema jANavuM te samyak anekAnta; jIva sUkSma pudgalonuM kAMI na karI zake paNa sthaLa pudgalonuM karI zake ema jANavuM te mithyA anekAnta. (7) samyak ane mithyA ekAntanuM svarUpa potAnA svarUpe hovApaNuM ane pararUpe nahi hovApaNuM-Adi vastunuM je svarUpa che tenI apekSA rAkhIne pramANa dvArA jANela padArthanA eka dezano (eka paDakhAno) viSaya karanAra naya te samyaka ekAMta che, ane koI vastunA eka dharmano nizcaya karI te vastumAM rahelA anya dharmono niSedha karavo te mithyA ekAMta che. (8) samyaka ane mithyA ekAntanAM daSTAMto 1-"siddha bhagavAno ekAMta sukhI che"--ema jANavuM te samyapha ekAMta che, kemake "siddha jIvone bilakula duHkha nathI' ema garbhitapaNe temAM AvI jAya che. sarva jIvo ekAMta sukhI che-ema jANavuM te mithyA ekAMta che, kemake temAM ajJAnI jIvo vartamAna duHkhI che teno nakAra thAya che. 2-ekAMta bodhabIjarUpa jIvano svabhAva che' ema jANavuM te samyaka ekAMta che, kemake "chadmastha jIvanI vartamAna jJAnaavasthA ochA ughADavALI che - ema temAM garbhitapaNe AvI jAya che. 3-"samyajJAna te dharma che'--ema jANavuM te samyaka ekAMta che. kemake samyajJAnapUrvaka vairAgya hoya che-' ema garbhitapaNe temAM AvI jAya che; samyajJAna vinAno tyAga te ja dharma che -ema jANavuM te mithyA ekAMta che, kemake te samyajJAna vinAno hovAthI mithyA tyAga che. (9) pramANanA prakAro pramANanA be prakAra che-parokSa ane pratyakSa. parokSa:- je IndriyothI sparzAI pravarte tathA je cakSu ane manathI vagara sparve Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 6] pravarte-ema be paradvArothI pravarte te parokSa che. pratyakSaH kevaLa AtmAthI ja pratinizcitapaNe pravarte te pratyakSa che. pramANa te sAcuM jJAna che, tenA pAMca bhedo che-mati, zruta, avadhi, mana:paryaya ane kevaLa. temAM mati ane zruta mukhyapaNe parokSa che, avadhi ane mana:paryaya e vikala ( aMza ) pratyakSa che ane kevaLajJAna te sakalapratyakSa che. (10) nayanA prakAro naya be prakAranA che-dravyArthika ane paryAyArthika. temAM je dravya-paryAyasvarUpa vastumAM dravyano mukhyapaNe anubhava karAve te dravyArthikanaya che ane je paryAyano mukhyapaNe anubhava karAve te paryAyArthikanaya che. dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya eTale zuM guNArthikanaya zA mATe nahi ? [23 zAstromAM ghaNe ThekANe dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be nayo vAparyA che, paNa ' guNArthikanaya' ema kyAMya vA52vAmAM AvyuM nathI, tenuM kAraNa zuM? te kahevAya che: tarka:- 1. dravyArthikanaya kahetAM teno viSaya guNa ane paryAyArthikanaya kahetAM teno viSaya paryAya, tathA e banne bheguM thaIne pramANa te dravya, A rIte gaNIne guNArthikanaya vAparyo nathI; A pramANe koI kahe-to e barAbara nathI. kemake eklA guNa te dravyArthikanayano viSaya nathI. tarkaH- 2. dravyArthikanayano viSaya dravya ane paryAyArthikanayano viSaya paryAya, tathA te paryAya guNano aMza hovAthI paryAyamAM guNa AvI gayA, e rIte gaNIne guNArthikanaya vAparyo nathI; A pramANe koI kahe-to tema paNa nathI. kemake paryAyamAM Akho guNa AvI jato nathI. guNArthikanaya na vA52vAnuM vAstavika kA2Na zAstromAM dravyArthika ane paryAyArthikanaya e be ja nayo vAparavAmAM AvyA che, te be nayonuM kharUM svarUpa e che ke paryAyArthikanayano viSaya jIvano apekSita baMdha-mokSano paryAya che, ane te rahita (baMdha-mokSanI apekSA rahita) trikALI guNa ane trikALI nirapekSa paryAya sahita trikALI jIvadravyasAmAnya te dravyArthikanayano viSaya che-A arthamAM zAstromAM dravyArthika Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 24] [ mokSazAstra ane paryAyArthikanaya vAparavAmAM AvyA che, eTale guNArthikanayanI jarUra rahetI nathI. jIva sivAyanA pAMca dravyonA trikALI dhruvasvarUpamAM tenA guNa samAI jAya che mATe jAdA guNArthikanayanI jarUra nathI. zAstromAM dravyArthikanaya vApare che temAM UMDuM rahasya che. dravyArthikanayano viSaya trikALI dravya che ane paryAyArthikanayano viSaya kSaNika paryAya che. dravyArthikanayanA viSayamAM judo guNa nathI kemake guNane judo pADI lakSamAM letAM vikalpa UThe che ane vikalpa te paryAyArthikanayano viSaya che. + (11) dravyArthikanaya ane paryAyArthikanayanAM bIjAM nAmo dravyArthikanayane-nizcaya, zuddha, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, svAlaMbI, svAzrita, svataMtra, svAbhAvika, trikALI, dhruva, abheda ane svalakSI naya kahevAmAM Ave che. paryAyArthikanayana-vyavahAra, azuddha, asatyArtha, aparamArtha, abhUtArtha, parAlaMbI parAzrita, parataMtra, nimittAdhIna, kSaNika, utpannadhvasI bheda ane paralakSI naya kahevAmAM Ave che. (12) samyagdaSTinAM bIjAM nAmo samyagdaSTine dravyadRSTi, zuddhadaSTi, dharmadaSTi, nizcayadaSTi, paramArthadaSTi, aMtarAtmA vagere nAmo ApavAmAM Ave che. (13) mithyASTinAM bIjAM nAmo mithyASTine paryAyabuddhi, saMyogIbuddhi, paryAyamUDha, vyavahAradaSTi, vyavahAramUDha, saMsAradaSTi, parAvalaMbIbuddhi, parAzritadaSTi, bahirAtmA vagere nAmo ApavAmAM Ave che. (14) jJAna bane nayonuM karavuM paNa temAM paramArthe AdaraNIya nizcayanaya che-ema zraddhA karavI. vyavahAranaya svadravya paradravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa-kAryAdine koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che tethI evAM ja zraddhAnathI mithyAtva che, mATe teno tyAga karavo. | nizcayanaya svadravya-padravyane athavA tenA bhAvone athavA kAraNa-kAryAdine yathAvat nirUpaNa kare che, tathA koIne koImAM meLavato nathI tethI evAM ja zraddhAnathI + nayanuM vizeSa svarUpa jANavuM hoya teNe pravacanasAramAM chelle 47 nayo ApyA che teno abhyAsa karavo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 25 a. 1 sUtra 6] samyakatva thAya che, mATe tenuM zraddhAna karavuM. e bane nayone samakakSI (sarakhI hudanA ) mAnavA te mithyAtva che. (15) vyavahAra ane nizcayanuM phaLa vItarAge kahelo vyavahAra azubhamAMthI bacAvI jIvane zubhabhAvamAM laI jAya che; tenuM daSTAMta dravyaliMgI muni che; te bhagavAne kahelAM vrata vagere niraticAra pALe che ane tethI zubhabhAva vaDe navamI raiveyake jAya che, paNa teno saMsAra Ubho rahe che; ane bhagavAne kahelo nizcaya zubha ane azubha bannethI bacAvI jIvane zuddhabhAvamAM-mokSamAM laI jAya che, tenuM daSTAMta samyagdaSTi che ke je niyamo (cokkasa ) mokSa prApta kare che. (16) zAstromAM banne nayonuM grahaNa karavuM kahyuM che te kaI rIte? jaina zAstronA artha karavAnI paddhati - jainazAstromAM vastunuM svarUpa samajAvavAnA be prakAra cheH nizcayanaya ane vyavahAranaya. (1) nizcayanaya eTale ke vastu satyArthapaNe jema hoya tema ja kahevuM te; mATe nizcayanayanI mukhyatAthI jyAM kathana hoya tyAM tene to "satyArtha ema ja che" ema jANavuM ane (2) vyavahAranaya eTale ke vastu satyArthapaNe tema na hoya paNa para vastu sAtheno saMbaMdha batAvavA mATe kathana hoya-jemake "ghIno ghaDo." ghaDo te ghIno nathI paNa mATIno che, chatAM ghI ane ghaDo banne eka jagyAe rahelAM che teTaluM batAvavA tene "ghIno ghaDo' kahevAmAM Ave che; e rIte jyAM vyavahArathI kathana hoya tyAM kharekhara tema nathI paNa nimittAdi batAvavA mATe upacArathI te kathana che" ema samajavuM. banne nayonA kathanane satyArtha jANavuM arthAt "A pramANe paNa che tathA A pramANe paNa che" ema mAnavuM te bhrama che. mATe nizcaya kathanane satyArtha jANavuM ane vyavahArakathanane satyArtha na jANavuM, paNa nimittAdi batAvanArUM te kathana che-ema samajavuM. A pramANe bane nayonA kathanano artha karavo te banne nayonuM grahaNa che. bannene AdaravAlAyaka gaNavA te bhrama che. satyArthIne ja AdaravAlAyaka gaNavuM joIe. [ naya zrutajJAnanuM paDakhuM nimitta="hAjararUpaanukULa paravastu.] (mokSamArga prakAzaka-pRSTha 256 nA AdhAre) 1. upasthita; vidyamAna Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 ] Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates | [ mokSazAstra (17) nizcayAbhAsInuM svarUpa je jIva AtmAnA trikALI svarUpane svIkAre paNa vartamAna paryAyamAM potAne vikAra che te na svIkAre-te nizcayAbhAsI che, tene zuSkajJAnI paNa kahevAmAM Ave che. (18) vyavahArAbhAsInuM svarUpa jIvane zubhabhAvathI dharma thAya ema svIkAre, paNa jIvanA trikALI dhruvasvabhAvane na svIkAre ane tethI te tarapha potAnuM valaNa na pherave te vyavahArAbhAsI che; tene kriyAjaDa paNa kahevAmAM Ave che. zarIranI kriyAthI dharma thAya ema mAne te to vyavahArAbhAsathI paNa ghaNe dUra che. (19) nayanA be prakAro naya "rAgavALA" tathA "rAgavagaranA" ema be prakAranA che; temAM Agamano prathama abhyAsa karatAM nayonuM je jJAna thAya te rAgasahita naya che; tyAM te rAga hovA chatAM rAgathI dharma nathI ema jIva mAne to te nayanuM jJAna sAcuM che, paNa jo rAgathI dharma thAya ema mAne to te jJAna nayAbhAsa che. banne nayonuM sAcuM jJAna karyA pachI potAnA paryAya uparanuM lakSa choDI potAnA trikALI zuddha caitanyasvabhAva tarapha jIva lakSa kare tyAre samyagdarzanAdi zuddhabhAva pragaTe che tethI te naya rAgarahita naya che; tene "zuddha nayano Azraya athavA zuddhanayanuM avalaMbana' paNa kahevAmAM Ave che te dazAne nayAtikrAMta" paNa kahevAmAM Ave che, tene ja samyagdarzana ane samyajJAna kahevAmAM Ave che ane AtmAno anubhava" paNa tene ja kahevAmAM Ave che. (20) pramANa samabhaMgI-naya sarabhaMgI satabhaMgI be prakAranI che. A sAta bhaMganuM svarUpa cothA adhyAyanA upasaMhAramAM Apela che tyAMthI jANI levuM. be prakAranI samabhaMgI che, temAM je saptabhaMgIthI eka guNa ke paryAya dvArA AkhuM dravya jANavAmAM Ave te pramANasaptabhaMgI che; ane je samabhaMgIthI kahevAmAM Avela guNa athavA paryAya dvArA te guNa ke paryAyanuM jJAna thAya te nayasabhaMgI che. A samabhaMgInuM jJAna karatAM, dareka dravya svataMtra che ane eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi-evI khAtarI thavAthI, anAdinI jIvanI UMdhI mAnyatA TaLI jAya che. (21) A zAstramAM mukhyapaNe vyavahAranayanuM kathana che. mokSamArga nizcayarUpa ane vyavahArarUpa ema be prakArano nathI. chatAM be prakAre Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates a. 1 sUtra 6 ] [ ra7 mAnavo te bhUla che. mokSamArga be nathI paraMtu mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArganuM nirUpaNa karyuM che te nizcayamokSamArga che; tathA je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArganuM nimitta che-tene upacArathI mokSamArga kahevAmAM Ave che. A zAstramAM mukhyapaNe vyavahAranayathI kathana che, kemake temAM jijJAsuone samajAvavA mATe bhedo ane nimittonA varNana dvArA kathana karavAmAM AvyuM che. e lakSamAM rAkhavuM ke vyavahAranayanAM zAstro bhedamAM rokavA mATe nathI paNa bhedadvArA abheda AtmAne samajAve che. tethI tene vyavahAra zAstro kahevAmAM Ave che. jo AtmAnuM abhedapaNuM jIva na samaje ane mAtra bhedane ja jANe to tene rAga TaLe nahi ane dharma thAya nahi; mATe AtmAnuM abhedapaNuM samajavAnI jarUra che. jo bheda pADIne kahevAmAM na Ave to jIvo vastu svarUpa samajI zake nahi, mATe bhedo dvArA vastusvarUpa samajAvavAmAM Ave che. (22) vItarAgI-vijJAnanuM pratipAdana jainazAstromAM anekAnta sAcA jIvAdI tattvonuM nirUpaNa che, tathA sAco ratnatrayarUpa mokSamArga batAvyo che, mATe ja jIva tenI oLakhANa kare to mithyASTi rahe nahi, temAM vItarAgabhAva poSavAnuM ja prayojana che, paNa rAgabhAva (puNapApabhAva) poSavAnuM prayojana nathI; mATe jeo rAgathI-puNyathI dharma thAya ema mAne che teo jainazAstranA marmane jANatA nathI. (23) mithyAdaSTinA nayo je manuSyazarIrane potAnuM mAne, huM manuSya chuM ema mAne, zarIra te huM chuM athavA zarIra mAruM che ema mAne che eTale ke zarIranuM kAMI kArya jIva karI zake ema mAne che te AtmA ane anaMta rajakaNone ekarUpa mAnato hovAthI (arthAt anaMta 'nA meLApane 'eka' mAnato hovAthI) mithyASTi che; ane tenuM jJAna te nizcayakunaya che. huM manuSya chuM evI mAnyatA pUrvaka vartana karavuM te teno (mithyASTino) vyavahAra che tethI te vyavahAra-kunaya che. kharI rIte to te vyavahArane nizcaya gaNe che jemake-"zarIra te huM."--A daSTAMtamAM zarIra para che, te jIva sAthe mAtra ekakSetrAvagAhe che chatAM tene potArUpa mAnyuM tethI teNe vyavahArane nizcaya gaNyo. "huM te zarIra" ema paNa te mAne che, tethI teNe nizcayane vyavahAra gaNyo che. para dravyonuM pote karI zake ane para potAne lAbha-nukazAna karI zake ema mAnatA hovAthI teo mithyA ekAMtI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 28] [ mokSazAstra (24) samyagdaSTinA nayo samasta sAcI vidyAnA mULarUpa potAnA bhagavAna AtmAnA svabhAvane prApta thavuM, AtmAnA svabhAvanI bhAvanAmAM joDAvuM ane AtmasvabhAvamAM sthiratA vadhAravI te samyaka anekAntadaSTi che. samyagdaSTi jIva potAnA ekarUpa-dhruvasvabhAvarUpa AtmAno Azraya kare che te teno nizcaya-sunaya che, ane acalita caitanyavilAsarUpa AtmavyavahAra (zuddhaparyAya ) je pragaTa thAya che teno vyavahAra-sunaya che. (25) ratnatrayano viSaya samyagdarzana te zraddhAguNano zuddhaparyAya che, teno viSaya AtmAno trikALI zuddha caitanyabhAva che. samyajJAna te jJAnaguNano zuddha paryAya che, teno viSaya AtmAno trikALI caitanyabhAva tathA vartamAna paryAya e bane che. samyakracAritra te cAritraguNano zuddha paryAya che, tenuM kArya samyagdarzana-jJAnapUrvaka potAnA svarUpamAM sthiratA karavI ane siddhadazArUpa kAryane utpanna karavuM te che. (ra6) nItinuM svarUpa dareka vastu svadravya, svakSetra, svakALa ane svabhAve potAthI che ane para vastunA dravya-kSetra-kALa-bhAve te vastu nathI, tethI dareka vastu potAnuM ja kArya karI zake-ema jANavuM te kharI nIti che. jinendradeve kaheluM anekAntasvarUpa, pramANa ane nizcaya vyavahArarUpa naya e ja nIti che. je satyapurUSo anekAnta sAthe susaMgata daSTi vaDe anekAntamaya vastusthitine dekhe che teo syAdvAdanI zuddhine pAmIne-jANIne eTale ke jinezvaranA mArgane-nyAyane nahi ullaMghatA thakA jJAnasvarUpa thAya che. noMdhaH- (1) anekAntane samajAvavAnI rItane "syAdvAda' kahevAmAM Ave che. (2) samyaka anekAntane pramANa kahevAmAM Ave che te TUMkuM kathana che; kharI rIte samyaka anekAntanuM jJAna te pramANa che. tema ja samyaka ekAMtane naya kahevAmAM Ave che te TUMkuM kathana che, kharI rIte samyaka ekAMtanuM jJAna te naya che. (27) parigrahanuM svarUpa mithyA ekAMtadaSTine vItarAga bhagavAna parigraha kahe che, ane te samyaka anekAntadaSTi vaDe dUra thaI zake che. (28) nizcaya ane vyavahArano bIjo artha nizcaya e potAnuM dravya ane potAnA zuddha ke azuddha paryAya batAvavA mATe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 6] [29 1 paNa vaparAya che; jema ke sarva jIvo dravyaapekSAe siddhasamAna che, AtmAnA siddha paryAyane 'nizcayaparyAya kahevAmAM Ave che, ane AtmAmAM thatAM vikArI bhAvane 'nizcayabaMdha 'OM kahevAmAM Ave che. potAnA dravya ke paryAyane jyAre nizcaya kahevAmAM Ave che tyAre, AtmAnI sAthe paradravyano je saMbaMdha hoya tene AtmAnA kahevAmAM Ave te vyavahAra che-te upacAra-kathana che; jema ke jaDa-karmane AtmAnAM kahevAM te vyavahAra che; jaDa karma te paradravyanI avasthA che, AtmAnI avasthA nathI-chatAM tene AtmAnAM kahevAmAM Ave che, te kathana nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA mATe hovAthI te vyavahAranaya che upacArakathana che. A adhyAyanA 33 mA sUtramAM ApelA naya te AtmAne tathA dareka dravyane lAgu paDatA hovAthI tene vyavahArazAstramAM nizcayanayanA vibhAga gaNavAmAM Ave che. e sAta nayomAMthI pahelA traNa, dravyArthikanayanA vibhAga che ane pachInA cAra, paryAyArthikanayanA vibhAga che; paNa te sAte nayo bheda hovAthI, ane tenA lakSe rAga thato hovAthI ane te rAga TALavA yogya hovAthI adhyAtma zAstromAM te badhAne vyavahAranayanA peTA vibhAgo gaNavAmAM Ave che. AtmAnuM svarUpa samajavA mATe naya-vibhAga zuddha dravyArthinayanI daSTie AtmA trikALa zuddha caitanyasvarUpa che-ahIM (trikALa zuddha kahevAmAM ) vartamAna vikArI paryAya gauNa karavAmAM Ave che. te vikArI paryAyaavasthA hovAthI te paryAyArthikanayano viSaya che; ane jyAre te vikArI dazA AtmAmAM thAya che ema batAvavuM hoya tyAre, te vikArI paryAya azuddhadravyArthikanayano viSaya thAya che. te paryAya paradravyanA saMyoge thAya che ema batAvavuM hoya tyAre te vikArI paryAya vyavahAranayano viSaya thAya che. AtmAno adhUro paryAya paNa vyavahArano viSaya che, tyAM vyavahArano artha bheda thAya che-ema samajavuM. nizcayanaya ane dravyArthikanaya tathA vyavahA2naya ane paryAyArthikanaya judA judA arthamAM 5Na 152Aya che. ratnatraya jIvathI abhinna che ema jJAna karavuM te dravyArthikanayanuM svarUpa che tathA ratnatraya jIvathI bhinna che ema jJAna karavuM te paryAyArthikanayanuM svarUpa che, ane ratnatrayamAM abhedapUrvaka pravRtti hovI te nizcayanayathI mokSamArga che, tathA bhedapUrvaka pravRtti hovI te vyavahAranayathI mokSamArga che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra nizcayaratnatrayanuM je samarthana karavAmAM Ave che tenuM tAtparya e che kebhedapravRtti te vyavahAraratnatraya che ane abheda pravRtti te nizcayaratnatraya che. (29) chaThThA sUtrano siddhAMta he jIva! prathama tAre dharma karavo che ke nahi te nakkI kara. jo dharma karavo hoya to "parane Azraye mAro dharma nathI " evI zraddhA dvArA parAzraya upara abhiprAyamAM prathama kApa mUka. parathI je je potAmAM thatuM mAnyuM che te te mAnyatAne sAcA bhAnavaDe bALI nAkha. jema sAta (puNya-pApa sahita nava) tattvone jANI temAMthI jIvano ja Azraya karavo bhUtArtha che, tema adhigamanA upAyo je pramANa, naya, nikSepa che tene jANI, temAMthI eka jIvano ja Azraya karavo bhUtArtha che ane te ja samyagdarzana cheema samajavuM. 6. samyagdarzanAdi tathA tattva jANavAnA amukhya upAya nirdeshsvaamitvsaadhnaadhikrnnsthitividhaantH||7|| artha - [nirdeza svAmitva sAdhana thikaraNa risthati vidhAnan:] nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti ane vidhAna-tenAthI paNa samyagdarzanAdi tathA jIvAdika tattvono vyavahAra thAya che. TIkA 1-nirdeza-vastusvarUpanA kathanane nirdeza kahe che. -svAmitva-vastunA adhikArIpaNAne svAmitva kahe che. 3-sAdhana-vastunI utpattinA kAraNane sAdhana kahe che. 4-adhikaraNa-vastunA AdhArane adhikaraNa kahe che. pasthiti-vastunA kALanI avadhine sthiti kahe che. 6-vidhAna-vastunA bhedone vidhAna kahe che. upara kahyA te cha prakAre samyagdarzananuM varNana nIce pramANe che: 1-nirdeza-jIvAdi sAta tattvonI yathArtha zraddhApUrvaka nija zuddhAtmAno pratibhAsa-vizvAsa-pratIti. 2-svAmitva-cAreya gatinA saMjJI-paMcendriya bhavya jIvo. 3-sAdhana-sAdhananA be bheda che-aMtaraMga ane bAhya. aMtaraMga sAdhana Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 7] [ 31 (aMtaraMgakAraNa ) to potAnA zuddhAtmAnA trikALI jJAyakabhAva (pAriNAmikabhAva ) no Azraya che; ane bAhya kAraNa judA judA prakAranA hoya che. tiryaMca ane manuSyagatimAM 1-jAtismaraNa, 2-dharmazravaNa agara 3-jinabiMbadarzana-e nimitto hoya che; devagatimAM bAramA svarga pahelAM 1-jAtismaraNa, 2-dharmazravaNa, 3-jinakalyANakadarzana agara 4-devaRddhidarzana hoya che ane tenAthI AgaLa soLamA svarga sudhI 1-jAti smaraNa, 2-dharmazravaNa agara 3-jinakalyANaka darzana hoya che. nava traiveyakomAM 1-jAtismaraNa agara 2-dharma-zravaNa hoya che. narakagatimAM trIjI naraka sudhI jAtismaraNa, dharma-zravaNa agara du:khAnubhava nimitta hoya che ane cothAthI sAtamI naraka sudhI jAtismaraNa agara du:khAnubhava nimitta hoya che. noMdhaH- u52 je dharmazravaNa jaNAvyuM che te dharmazravaNa sabhyajJAnIo pAsethI karyuM hovuM joIe. zaMkA:- sarve nArakI jIvo vibhaMgajJAna dvArA eka, be yA traNAdi bhava jANe che tethI badhAne jAtismaraNa thAya che mATe badhA nArakI jIvo samyagdaSTi thaI javA joIe ne ? samAdhAnaH- sAmAnyarUpe bhavasmaraNa dvArA samyakatvanI prApti thatI nathI, paNa pUrvabhavamAM dharmabuddhithI karelAM anuSThAno UMdhAM (viphaLa ) hatAM evI pratIti prathama samyakatvanI utpattinuM kAraNa thAya che, e lakSamAM rAkhI bhavasmaraNane samyakatvanI utpattinuM kAraNa kahyuM che. nArakI jIvone pUrvabhavanuM smaraNa hovA chatAM upa2 kahelA upayogano ghaNAne abhAva hoya che. upara kahelA prakAravALuM jAtismaraNa prathama samyakatvanI utpattinuM kAraNa thAya che. zaMkA:- nA2kI jIvone dharmazravaNa kevI rIte saMbhave che, tyAM to RSionA (sAdhuonA ) gamanano abhAva che? samAdhAnaH- potAnA pUrvabhavanA saMbaMdhIone dharma utpanna karAvavAmAM pravRtta ane tamAma bAdhAo rahita samyagdaSTi devonuM tyAM (trIjI naraka sudhI ) gamana hoya che. zaMkAH- jo vedanAno anubhava samyaktvanI utpattinuM kAraNa hoya to badhA nArakIone vedanAno anubhava che mATe badhAne samyaktva thavuM joIe ne ? samAdhAnaH- vedanA sAmAnya samyaktvanI utpattinuM kAraNa nathI; paNa je jIvone evo upayoga hoya che ke-A vedanA mithyAtvane kAraNe utpatti thai che-te jIvone vedanA samyakatvanI utpattinuM kAraNa thAya che; bIjA jIvone vedanA, samyakatvanI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [mokSazAstra 32 ] utpattinuM kAraNa thatuM nathI. (zrI dhavalA pustaka chaThThuM, pRSTha 422-423) zaMkA:- jinabiMbadarzana prathama samyakatvanI utpattinuM kAraNa kevI rIte thAya che? samAdhAnaH- jinabiMbadarzanathI [je jIva potAnA saMskAra zuddha AtmA tarapha vALe tene ) nidhatta ane nikAcitarUpa mithyAtvAdi karmakalApano paNa kSaya dekhavAmAM Ave che; tethI jinabiMbadarzana prathama samyakatvanI utpattinuM kAraNa thAya che. (zrI dhavalA. pustaka chaThThuM, pRSTha 427-428] 4-adhika2NaH- samyagdarzananuM AtyaMtara adhika2Na AtmA che ane bAhya adhikaraNa trasanADI che. [lokAkAzanI madhyamAM cauda rAjI lAMbI ane eka rAjI pahoLI je saLaMga jagyA che tene trasanADI kahevAya che.) 5-sthiti:- traNe prakAranA samyagdarzananI nAnAmAM nAnI sthiti aMtarmuhUrta che. aupazamikanI utkRSTa sthiti paNa teTalI ja che, kSAyopazamikanI utkRSTa sthiti 66 sAgara che ane kSAyikanI sthiti sAdi-anaMta che, tathA saMsAramAM rahevAnI apekSAe tenI utkRSTa sthiti 33 sAgara tathA aMtarmuhUrta sahita ATha varSa kama-be kroDIpUrva che. 6-vidhAna:- samyagdarzana eka prakAre, athavA svaparyAyanI lAyakAtanI apekSAe traNa prakAre-aupamika, kSAyopamika ane kSAyika; athavA AjJA, mArga, bIja, upadeza, sUtra, saMkSepa, vistAra, artha, avagADha ane 52ma-avagADha ema daza prakAre che.|| 7 / / bIjA paNa amukhya upAya batAve che satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpabahutvaizca / / 8 / / artha:- [6] ane [ sat saMdhyA kSetra sparzana Ana antara bhAva alpavatva: ] sata, saMkhyA, kSetra, sparzana, kALa, aMtara, bhAva ane alpabahutva e ATha anuyoga dvArA paNa padArthanuM jJAna thAya che. TIkA sat ane saMkhyA-te dravya, guNa, paryAyanA sattvanI apekSAe peTA bheda che. sat sAmAnya che, saMkhyA vizeSa che. kSetra ane sparzana-te kSetranA peTA bheda che. kSetra sAmAnya che, sparzana vizeSa che. kALa ane aMta2-te kALanA peTA bheda che. kALa sAmAnya che, aMtara vizeSa che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 33 a. 1 sUtra 8] bhAva ane alpabadutva-te bhAvanA peTA bheda che. bhAva sAmAnya che, alpabadutva vizeSa che. sa-vastunA astitvane sat kahe che. saMkhyA-vastunA parimANonI gaNatarIne saMkhyA kahe che. kSetra-vastunA vartamAna kALanA nivAsane kSetra kahe che. sparzana-vastunA traNekALa saMbaMdhI nivAsane sparzana kahe che. kALa-vastunI sthira rahevAnI maryAdAne kALa kahe che. aMtara-vastunA virahakALane aMtara kahe che. bhAva-guNane athavA aupazamika, kSAyika Adi pAMca bhAvone bhAva kahe che. alpabahutva-anya padArthanI apekSAthI vastunI hInatA-adhikatAnA varNanane alpabaDutva kahe che. anuyoga-bhagavAne kahelo upadeza viSaya anusAra judA judA adhikAramAM Avelo che, te dareka adhikArane anuyoga kahe che. samyakajJAnano upadeza ApavA arthe pravRtta thayelo adhikAra te anuyoga che. sat ane nirdezamAM taphAvata jo "sa" zabda sAmAnyathI samyagdarzanAdinuM hovApaNuM kahenAro hoya to nirdezamAM teno samAveza thaI jAya, paNa gati, Indriya, kAya, yoga vagere cauda mArgaNAo che temAM kaI jagyAe kyA prakAranuM samyagdarzana che ane kyA prakAranuM nathI te prakAranA vizeSanuM jJAna "sat thI thAya che, "nirdeza thI e jJAna thatuM nathI; e pramANe sat ane nirdezamAM taphAvata che. A sUtramAM "sat " zabda vAparavAnuM kAraNa sa" zabdanuM evuM sAmarthya che ke, te anadhikRta padArthonuM (jano adhikAra nA hoya tevA padArthonuM) paNa jJAna karAvI zake che. jo sat" zabda na vAparyo hota to AgalA sUtramAM samyagdarzana vagere tathA jIva Adi sAta tattvonuM ja astitva ("nirdeza" zabdane kAraNe) che evuM jJAna thAta, ane jIvanA krodha, mAna Adi paryAya tathA pudgalanA varNa, gaMdha Adi tathA ghaTa paTa Adi paryAya-jeno A adhikAra nathItenuM astitva nathI-evo artha thAta mATe jIvamAM krodhAdi che tathA pudagalamAM varNAdi che evA anadhikRta padArtho che evuM jJAna karAvavA mATe "sat' zabda A sUtramAM vAparyo che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 34] [ mokSazAstra saMkhyA ane vidhAnamAM taphAvata prakAranI gaNanA te vidhAna che ane te bhedanI gaNanAne (bhedane) saMkhyA kahe che; jemake samyagdaSTinA traNa prakAra che-(1) aupathamika samyagdaSTi (2) kSAyopathamika samyagdaSTi ane (3) kSAyika samyagdaSTi. e traNa to prakAra che, tenI gaNatarI karavI ke aupathamika samyagdaSTi keTalA, kSAyopathamika samyagdaSTi keTalA athavA kSAyika samyagdaSTi keTalA-e bhedagaNanA che. A vizeSatAnuM jJAna "saMkhyA" zabdathI thAya che; bhedonI gaNatarInI vizeSatA jaNAvavAnuM je kAraNa thAya che, te "saMkhyA che. vidhAna" zabdamAM mULa padArthanA bhedo grahaNa karavA ja mAnyA che, tethI bhedonA aneka prakAranA bhedonuM grahaNa karavA mATe "saMkhyA" zabda vaparAya che. vidhAna" kahevAthI bheda-prabheda AvI jAya ema gaNavAmAM Ave to, vizeSa spaSTatA mATe "saMkhyA" zabda vAparavAmAM Avyo che ema samajavuM. kSetra ane adhikaraNamAM taphAvata adhikaraNa' zabda thoDIka jagyA sUcave che tethI te vyApya che. "kSetra' zabda vyApaka che, te adhika jagyA sUcave che. "adhikaraNa' kahevAthI saMpUrNa padArthonuM jJAna thatuM nathI. kSetra kahevAthI saMpUrNa padArthonuM jJAna thAya che, mATe samasta padArthonA jJAna mATe kSetra" zabda A sUtramAM vAparyo che. kSetra ane sparzanamAM taphAvata kSetra" zabda adhikaraNathI vizeSatA sUcave che, to paNa te ekadezano viSaya kare che ane sparzana' zabda sarvadazano viSaya kare che. jema-koIe pUchyuM ke "rAjA kyAM rahe che?' uttara Apyo ke "amuka nagaramAM rahe che.' ahIM saMpUrNa nagaramAM rAjA raheto nathI paraMtu nagaranA eka dezamAM rahe che tethI rAjAno nivAsa nagaranA ekadezamAM hovAthI "nagara" kSetra che. koIe pUchayuM ke "tela kyAM che?' uttara Apyo ke "tela talamAM rahe che. ahIM sarvatra tela rahevAnA kAraNe tala te telane sparzana che; evI rIte kSetra ane sparzana vacce eka taphAvata che. kSetra vartamAna kALano viSaya che, sparzana trikALagocara viSaya che. vartamAna apekSAe jaLa ghaDAmAM che, paNa te trikALa nathI. traNekALa je jagyAe padArthanI sattA rahe tenuM nAma sparzana che; evI rIte kSetra ane sparzanano bIjo taphAvata che. kALa ane sthitimAM taphAvata sthiti" zabda vyApya che; te keTalAka padArthonA kALanI maryAdA batAve che. "kALa' Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 8] [35 zabda vyApaka che, te badhA padArthonI maryAdA batAve che. "sthiti' thoDA ja padArthonuM jJAna karAve che. "kALa" sarva padArthonuM jJAna karAve che. "kALanA be prakAra che- (1) nizcayakALa, (2) vyavahArakALa. nizcayakALa te mukhyakALa che, ane paryAyaviziSTa padArthonI hRda batAvanAro arthAt kalAka, ghaDI, paLa Adi vyavahArakALa che-ema kALa" zabda batAve che. "sthiti"no artha kALanI maryAdA che arthAt "amuka padArtha amuka jagyAe ATalo kALa rahe te vAtane "sthiti" zabda batAve che; eTale kALa ane sthiti e bemAM taphAvata che. "bhAva" zabda nikSepanA sUtramAM che chatAM ahIM zA mATe? | nikSepanA sUtra (sUtra-5) mAM "bhAva"no artha evo che ke-vartamAnamAM je avasthA mojUda hoya tene bhAvanikSepa jANavo ane bhaviSyamAM je avasthA thavAnI hoya tene vartamAnamAM che-ema kahevuM te dravya nikSepa che; ane ahIM( sUtra-8 mAM) bhAva" zabdanA ullekhathI aupathamika, kSAyika Adi bhAvonuM grahaNa che. jemake aupathamika paNa samyagdarzana ane kSAyika Adi paNa samyagdarzana kahevAya che; ema banne ThekANe (sUtra 5 mAM tathA sUtra 8 mAM ) "bhAva" zabdanuM jAdu jAduM prayojana che. vistAra batAvavAnuM kAraNa keTalAka ziSyo to thoDuM kahevAthI vizeSa tAtparya samajI le che; ane keTalAka ziSyo evA hoya che ke jyAre vistArathI kahevAmAM Ave tyAre te samajI zake. parama kalyANamaya AcAryano uddeza harekane tattvonuM svarUpa samajAvavAno che. pramANa-nayathI ja samasta padArthonuM jJAna thai zake che chatAM vistArakathanathI samajI zake tevA jIvone nirdeza Adi tathA sat saMkhyAdinuM jJAna karAvavA mATe judAM judAM sUtro kahyAM che; mATe eka sUtramAM bIjAno samAveza thaI jAya che mATe vistAra vyartha che' evI zaMkA vyAjabI nathI. prazna- jinabiMba(jinapratimA) nA darzanathI samyagdarzanarUpa phaLa thavuM zAstramAM kahyuM che to darzana karanAra badhAne te phaLa thavuM joie, chatAM badhAMne e phaLa kema thatuM nathI? uttara- sarvajJanI sattA (hovApaNA) no jeNe nirNaya karyo hoya che tene jinapratimAnA darzanathI samyagdarzana phaLa thAya che, bIjAne thatuM nathI bIjAoe sarvajJano nizcaya to karyo nathI, paNa mAtra kuLapaddhatithI, saMpradAyanA AzrayathI agara mithyAdharmabuddhithI darzana-pUjanAdirUpa teo pravarte che, keTalAka matapakSanA haThAgrahIpaNAthI anyadevane mAnatA nathI, mAtra jinadevAdinA sevaka banI rahyA che. e badhAne niyamathI potAnA AtmakalyANarUpa kAryanI siddhi thatI nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 36 ] [mokSazAstra prazna- sarvajJanI sattAno nizcaya amArAthI na thayo tethI zuM thayuM? e deva to sAcA che mATe pUjanAdi karavAM aphaLa thoDAM ja jAya che? uttara:- kiMcit maMdakapAyarUpa pariNati thaze to puNyabaMdha thaze, paraMtu jinamatamAM to devanA darzanathI samyagdarzanarUpa phaLa thavuM kahyuM che te to niyamathI sarvajJanI sattA jANavAthI ja thaze, anya prakAre nahi thAya. tethI jene sAcA jainI thavuM che teNe to sadeva, saguru ane sazAstrane Azraye sarvajJanI sattAno tattvanirNaya karavo yogya che; paNa jeo tattvanirNaya to nathI karatA ane pUjA, stotra, darzana, tyAga, tapa, vairAgya, saMyama, saMtoSa Adi badhAMya kAryo kare che tenAM e badhAya kAryo asatya che. mATe sat AgamanuM sevana, yuktinuM avalaMbana, parApara sadguruono upadeza ane svAnubhava dvArA tattvanirNaya karavo yogya che. prazna- mithyASTi deva cAra kAraNothI prathama aupazamika samyakatva pragaTa kare che, ema kahyuM temAM eka kAraNa "jinamahimA" kahyuM che, paNa jinabiMbadarzana na kahyuM tenuM zuM kAraNa? uttara:- jinabiMbadarzanano dinamahimAdarzanamAM samAveza thaI jAya che kemake jinabiMba vinA jinamahimAnI utpatti thatI nathI. prazna:- svargAvataraNa, janmAbhiSeka ane pariniSkramaNarUpa jinamahimA jinabiMba vinA karavAmAM Ave che tethI jinamahimAdarzanamAM jinabiMbapaNAnuM avinAbhAvIpaNuM na AvyuM? uttara:- svargAvataraNa, janmAbhiSeka ane pariniSkramaNarUpa jinamahimAmAM paNa bhAvI jinabiMbanuM darzana thAya che. bIjI rIte jotAM e mahinAmAM utpanna thatuM prathama samyakatva mATe jinabiMbadarzana nimitta nathI paNa jinaguNazravaNa nimitta che. prazna- devaRddhidarzanamAM jAtismaraNano samAveza kema na thAya? uttara:- potAnI aNimAdika Rddhione dekhIne jyAre evo vicAra utpanna thAya che ke-A Rddhio jinabhagavAne upadezelA dharmAnuSThAnathI utpanna thaI che, tyAre prathama samyatvanI prApti mATe jAtismaraNanimitta thAya che; paNa jyAre saudharmAdika devonI mahAddhio dekhIne evuM jJAna utpanna thAya che ke samyagdarzana sahitanA saMyamanA phaLathI-zubhabhAvathI-te utpanna thaI che ane huM samyakatvarahitanA dravyasaMyamanA phaLathI vAhanAdika nIca devomAM utpanna thayo chuM tyAre prathama samyakatvanuM grahaNa devaRddhidarzana nimittaka thAya che, A rIte jAtismaraNa ane devaRddhidarzana e be kAraNomAM phera che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 9] | [ 37 noMdhaH- nArakIomAM jAtismaraNa ane vedanArUpa kAraNomAM paNa A viveka lAgu pADI levo. prazna:- ANata, prANata, AraNa ane ayyata A cAra kalponA mithyASTi devone prathama samyakatvamAM devaRddhidarzana kAraNa kema kahyuM nathI? uttara:- e cAra kalpomAM mahaRddhivALA uparanA devonuM Agamana hotuM nathI, tethI tyAM mahARddhidarzanarUpa prathama samyakatvanI utpattinuM kAraNa kahevAmAM AvyuM nathI, te ja kalpomAM sthita devonI mahARddhinuM darzana prathama samyatvanI utpattinuM nimitta thatuM nathI; kemake te Rddhione vAraMvAra jovAthI vismaya thatuM nathI. vaLI te kalpomAM zuklalazyAnA sadbhAvane kAraNe mahARddhinA darzanathI koI saMkalezabhAva utpanna thato nathI. nava raiveyakomAM mahARddhidarzana nathI, kemake tyAM uparanA devonA Agamanano abhAva che. jinamahimAdarzana paNa tyAM nathI, kemake te vimAnavAsI devo naMdIzvarAdika mahotsava jovA jatA nathI. avadhijJAnathI jinamahimAo teo dekhe che, toya te devone rAga ocho hovAthI jinamahimAdarzanathI temane vismaya utpanna thato nathI. (zrI dhavalA pustaka 6 pRSTha 43ra thI 436 ). sUtra 4 thI 8 no ekaMdara siddhAMta jijJAsu jIvoe jIvAdi dravyo tathA tattvone pichANavAM; tyAgavAyogya evAM | mithyAtva-rAgAdi tathA grahaNa karavA yogya evA samyakadarzanAdikanuM svarUpa oLakhavuM, pramANa-nayovaDa tattvajJAna prApta karavuM, tathA nirdeza, svAmitvAdivaDa ane satsaMkhyAdivaDa temanA vizeSo jANavA. 8. have samyajJAnanA bheda kahe che matizrutAvadhimanaHparyayakevalAni jnyaanm||9|| artha:- [mati zrata avadhi mana:paryaya vanAni] mati, zruta, avadhi, mana:paryaya ane kevaLa e pAMca [ jJAnam] jJAna che. TIkA matijJAna- pAMca Indriyo ane mana dvArA (potAnI zakti anusAra) je jJAna thAya te matijJAna che. zrutajJAna-matijJAna dvArA jANavAmAM AvelA padArthane vizeSarUpathI jANavo te zrutajJAna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [mokSazAstra avadhijJAna-je Indriya ke mananA nimitta vinA rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdAsahita pratyakSa jANe te avadhijJAna che. 38 ] mana:paryayajJAna-je Indriya ke mananA nimitta vinA ja anya puruSanA manamAM sthita rUpI padArthone dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA sahita pratyakSa jANe te mana:paryayajJAna che. kevaLajJAna-je sarva dravyo ane tenA sarva paryAyone yugapat (eka sAthe ) pratyakSa jANe te kevaLajJAna che. (2) A sUtramAM 'jJAnam' evo ekavacanano zabda che, te ema sUcave che ke jJAnaguNa eka che; tenA paryAyanA A pAMca prakAra che; temAM eka prakAra jyAre upayogarUpa hoya tyAre bIjo prakAra upayogarUpa hoya nahi, tethI e pAMcamAMthI eka samaye eka ja jJAnano prakAra upayogarUpa hoya che. samyajJAna samyagdarzanapUrvaka hoya che; samyagdarzana kAraNa che ane samyajJAna kArya che. samyajJAna e AtmAnA jJAnaguNano zuddha paryAya che, AtmAthI koI jAdI te cIja nathI. samyajJAnanuM svarUpa nIce pramANe che: ,, " samyagjJAnaM punaH svArthavyavasAyAtmakaM vaduH " (tattvArthasAra gAthA-18 pUrvArdha, pAnuM 14) artha:- sva potAnuM svarUpa. artha = viSaya. vyavasAya yathArtha nizcaya. je jJAnamAM e traNe zarato pUrI paDatI hoya te samyajJAna che; arthAt jo jJAnamAM viSayapratibodha sAthe sAthe potAnuM svarUpa pratibhAsita thAya ane te paNa yathArtha hoya to te jJAna samyajJAna che. = = navamA sUtrano siddhAMta zrI jinendradeve kahelA jJAnanA samasta bhedane jANIne, 52bhAvone choDIne, nijasvarUpamAM sthira thaI, jIva-je caitanyacamatkAra mAtra che-temAM je praveze turata ja mokSane pAme che. 9. (juo, zrI niyamasAra gAthA 10 nI TIkAno zloka) kyA jJAno pramANa che? tatvamALe||10|| artha:- [ tat] te-u52 kahyAM te pAMca prakAranA jJAna ja [pramANe] pramANa (sAcAM jJAna ) che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates a. 1 sUtra 10] . [39 TIkA navamA sUtramAM kahyAM te pAMca jJAna ja pramANa che, bIjAM koI paNa pramANa-jJAna nathI. tenA (pramANanA) be bheda che-(1) pratyakSa ane (2) parokSa. Indriyo ke Indriyo ane padArthono saMbaMdha (sannikarSa) e koI pramANa nathI-ema samajavuM; eTale ke IndriyothI jJAna thatuM nathI agara to Indriyo ane padArthonA saMbaMdhathI jJAna thatuM nathI paNa upara kahelAM mati Adi jJAna potAthI thAya che mATe jJAna pramANa che. prazna:- Indriyo pramANa che kemake te vaDe jJAna thAya che? uttara:- nahi, Indriyo jaDa che ane jJAna to cetanano paryAya che te jaDa nathI; mATe AtmA vaDe ja jJAna thAya che. (juo, zrI jayadhavalA pustaka 1 pAnuM 54-55) prazna:- sAmo jJaya padArtha hoya tenAthI jJAna thAya-e to kharuM ne? uttara- te sAcuM nathI; jo sAmo padArtha (mya) ane AtmA e be maLIne jJAna thAya to jJAtA ane zeya e bannenuM phaLa jJAna thayuM-to bannene jJAna thavuM joIe, paNa tema thatuM nathI. (juo, sarvArthasiddhi pAnuM 33ra) upAdAna ane nimitta e be thaIne eka kArya kare to upAdAna ane nimittanuM svataMtrapaNuM rahyuM nahi; upAdAna nimittane kAMI kare nahi ane nimitta upAdAnane kAMI kare nahi. te vakhate ekabIjAne anukULa dareka potapotAthI potapotAne kAraNe potA mATe hAjara hoya che. upAdAna nimitta banne bhegAM thaIne kAma kare to banne upAdAna thaI jAya-paNa tema bane nahi. A bAbatamAM evo niyama che ke-apUrNa jJAnano ughADa je vakhate potAno vyApAra kare tyAre tene lAyaka bAhya padArtho eTale ke Indriyo, ajavALuM, zeya padArtho, guru, zAstra vagere (para dravyo) potapotAne kAraNe hAjara hoya ja, jJAnane tenI vATa jovI paDe nahi. nimitta-1 naimittikano tathA upAdAna-nimittano evo meLa hoya che. prazna:- sabhyajJAnanuM phaLa tame adhigama kaho cho, paNa te (adhigama) to jJAna 1. je kArya thayuM tene nimitta apekSAe kahevuM hoya tyAre te kArya naimittika kahevAya che. 2. je kArya thayuM tenA nizcaya ane vyavahAra kAraNo batAvavA hoya tyAre "upAdAna-nimitta' kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 40] [ mokSazAstra ja che, tethI samyajJAnanuM kAMI phaLa na hoya tema lAge che? uttara:- AnaMda (saMtoSa), upekSA (rAga-dveSa rahitapaNuM) ane ajJAnano nAza e samyajJAnanuM phaLa che. (sarvArthasiddhi pAnuM-334) A uparathI siddha thAya che ke jJAna potAthI ja thAya che, parapadArthathI thatuM nathI. sUtra 9-10 no siddhAMta navamA sUtramAM kahelAM pAMca samyajJAna e ja pramANa che, te sivAya bIjAo jAdAM judAM pramANo kahe che paNa te vAta kharI nathI. je jIvane samyajJAna thayuM hoya te potAnA samyakramati ane samyakazrutajJAna vaDe potAne samyakatva thayAno nirNaya karI zake che, ane te jJAna pramANa arthAt sAcuM jJAna che. 10. parokSa pramANanA bheda sAthe parokSanA 22 artha- [ ] zarUAtanA be arthAta matijJAna ane zrutajJAna [parokSa ] parokSa pramANa che. TIkA ahIM pramANa arthAt sAcAM jJAnanA bhedomAMthI zarUAtanA be eTale ke matijJAna ane zrutajJAna te parokSa pramANa che. e jJAna parokSa che tethI saMzayavALA ke bhUlavALAM che-ema mAnavuM nahi; e to taddana sAcAM ja che. e jJAnano upayoga vakhate indriya ke mana nimitta che tethI para apekSAe tene parokSa kahyAM che, sva apekSAe pAMca prakAranAM jJAna pratyakSa che. prazna- tyAre samyakramatijJAnavALo jIva potAne samyajJAna ane samyagdarzana che ema jANI zake? uttara:- jJAna samyaka che mATe potAne samyajJAna thayAno nirNaya barAbara karI zake, ane samyajJAna hoya tyAM samyagdarzana avinAbhAvI che mATe teno nirNaya karI zake ja. jo nirNaya na karI zake to potAno anirNaya eTale anadhyavasAya thayo, ane ema thAya to tenuM jJAna mithyAjJAna che. prazna- sampamatijJAnI darzanamohanIya prakRtinA pudgalone pratyakSa joI zakato nathI ane tenAM pudgalo udayarUpa hoya ane jIva temAM joDAto hoya to tenI bhUla na thAya? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1 sUtra 11] [ 41 uttara:- jo bhUla thAya to jJAna viparIta thayuM ane tethI te jJAna "samyaka' nA kahevAya. jema zarIra bagaDatAM azAtAvedanIyano udaya che ane zAtAvedanIyano udaya nathI tevuM karmanA rajakaNo pratyakSa dekhyA vagara zrutajJAnanA baLavaDa sAcuM jANI zake che, tema potAnA jJAna-anubhavathI zrutajJAnanA baLa vaDe darzanamohanIya karma udayarUpa nathI ema samyaka (yathArtha) jANI zake che. prazna-sampamatijJAna bIjo jIva bhavya che ke abhavya che te jANI zake ? uttara- A bAbatamAM zrI dhavalAzAstramAM (pustaka chaThuM-pAnuM 17) nIce pramANe jaNAvyuM che: avagrahathI grahaNa karavAmAM Avela arthane vizeSa jANavAnI AkAMkSA te hA" che. jema koI puruSane dekhI "zuM A bhavya che ke abhavya che?' e prakAranI vizeSa parIkSA karavAne "IhAjJAna' kahe che. IhAjJAna saMdeharUpa nathI, kemake IhAtmaka vicArabuddhithI saMdehano vinAza thaI jAya che. saMdehathI upara ane avAyathI nIce tathA aMtarALamAM pravRtta thatI vicArabuddhinuM nAma IhA che. IhAjJAnathI jANelA padArthaviSayaka sadehanuM dUra thaI javuM te "avAya" (nirNaya) che. pahelAM IhAjJAnathI "zuM A bhavya che ke abhavya che' e prakAre je saMdeharUpI buddhi dvArA viSaya karavAmAM Avelo jIva che te abhavya nathI, bhavya ja che, kemake temAM bhavyatvanA avinAbhAvI samyagdarzana-jJAna-cAritra guNa pragaTayA che'-e prakAre utpanna thayela "caya" (nizcaya) jJAnanuM nAma "avAya" che. A uparathI siddha thAya che ke samyakramatijJAna potAne tathA parane samyagdarzana che-ema yathArthapaNe nakkI karI zake che. A mokSazAstra vyavahArazAstra hovAthI samyagdaSTi jIvano upayoga para tarapha rokAyo hoya tyAre je mati-zrutajJAna thAya che te saMbaMdhanuM A sUtra che. samyagdaSTino te vakhatano jJAna-upayoga parokSa che. gauNapaNe te banne jJAno nirvikalpatA vakhate pratyakSa che e temAM AvI jAya che. samyagdaSTi je vakhate potAnA upayogamAM joDAyo hoya tyAre te matijJAna ane zrutajJAna pratyakSa che. A dazA cothA guNasthAnathI hoya che. mati-zrutAtmaka bhAvamana svAnubhUti vakhate vizeSa dazAvALuM che, chatAM zreNisamAna to nahi paNa potAnI bhUmikAne yogya nirvikalpa hoya che; tethI mati-zrutAtmaka bhAvamana svAnubhUti samaye pratyakSa mAnavAmAM AvyuM che. mati-zrutajJAna Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 42] [ mokSazAstra vinA kevaLajJAnanI utpatti thatI nathI tenuM A kAraNa che. (avadhi-mana:paryayajJAna vinA kevaLajJAnanI utpatti thaI zake che.) [ paMcAdhyAyI bhAga pahelo, gAthA 708 thI 719 sudhI A sUtranI carcA karI che. devakInaMdana zAstrIkRta paMcAdhyAyI pAnuM 363 thI 368] mati ane zrutajJAnane ahIM parokSa kahyAM che te saMbaMdhe vizeSa khulAso avagraha, IhA, avAya ane dhAraNArUpa matijJAnane "sAMvyavahArika pratyakSa" paNa kahevAmAM Ave che. "ghaDAnA rUpane meM pratyakSa dIThuM" ema loko kahe che tethI te jJAna sAMvyavahArika pratyakSa che. zrutajJAnamAM traNa prakAra paDe che-(1) saMpUrNa parokSa, (2) aMze parokSa ane (3) parokSa bilakula nahi paNa pratyakSa (1) zabdarUpa zrutajJAna che te parokSa ja che; tema ja dUra evAM svarga-narakAdi bAhya viSayonuM jJAna karAvavAvALuM vikalparUpa je jJAna che te paNa parokSa ja che. (2) AbhyataramAM sukha-du:khanA vikalparUpa je jJAna thAya che te, athavA "huM anaMta jJAnAdirUpa chuM" evuM je jJAna te ISa-parokSa che. (Ipar = kiMcita). (3) je nizcaya bhAvazrutajJAna che te zuddhAtmAnI sanmukha hovAthI sukhasaMvitti (jJAna) svarUpa che. te jJAna joke potAne jANe che to paNa Indriyo tathA manathI utpanna thatA vikalponA samUhathI rahita hovAnA kAraNe nirvikalpa che; (abhedana) tene "AtmajJAna' zabdathI oLakhavAmAM Ave che, te joke kevaLajJAnanI apekSAe parokSa che topaNa chadmasthone kSAyika jJAnanI prApti na hovAthI, kSAyopathamika hovA chatAM tene "pratyakSa kahevAmAM Ave che. prazna:- A sUtramAM mati ane zrutajJAnane parokSa kahela che chatAM upara tame tene pratyakSa" kema kaho cho? uttara- A sUtramAM zrutane parokSa kahyuM che te sAmAnya kathana che; upara je bhAvazrutajJAnane pratyakSa kahyuM te vizeSa kathana che. pratyakSanuM kathana vizeSanI apekSAe che ema samajavuM. A sUtramAM jo utsarga kathana na hota to matijJAnane parokSa na kaheta; matijJAna jo parokSa ja hota to tarkazAstramAM tene sAMvyavahArika pratyakSa kema kaheta? tethI jema vizeSa kathanamAM te matijJAnane pratyakSa jJAna kahevAmAM Ave che tema ja nija Atma Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 12-13] | [ 43 sanmukha je bhAvazrutajJAna che (te joke kevaLajJAnanI apekSAe parokSa che topaNa) tene vizeSa kathanamAM pratyakSa kahyuM che. jo mati ane zruta banne mAtra parokSa ja hota to sukha-duHkhAdinuM je saMvedana (jJAna) thAya che te paNa parokSa hota, paNa te saMvedana pratyakSa che, ema dareka jANe che. (jAo, zrI bRhadravyasaMgraha gAthA pa-nIce TIkA. hiMdI pAnuM 13 thI 15, iMgliza pAnuM 17-18.) utsarga = sAmAnya, General ordinance-sAmAnya niyama; apavAda = khAsa niyama, Exception-vizeSa. noMdha:- AvuM utsargakathana "dhyAna" saMbaMdhamAM adhyAya 9 sUtra 27-57mAM kahyuM che tyAM apavAdanuM kathana nathI karyuM. (juo, bRhad dravyasaMgraha gAthA 57 nIce hiMdI TIkA pAnuM-ra11) e rIte jyAM utsargakathana hoya tyAM apavAdakathana garbhita che-ema samajavuM. 11. pratyakSa pramANanA bheda pratyakSa kanyatA 22aaaa artha:- [banyat] bAkInAM traNa arthAt avadhi, mana:paryaya ane kevaLajJAna [ pratyakSama ] pratyakSa pramANa che. TIkA avadhijJAna ane mana:paryayajJAna vikala-pratyakSa che ane kevaLajJAna sakala-pratyakSa che. [ pratyakSa = prati x akSa] "akSa'no artha AtmA che. AtmA prati jeno niyama hoya eTale para nimitta-iMdriyo, mana, Aloka, upadeza vagere rahita AtmAne Azraye je Upaje, jemAM bIjuM kAMI nimitta na hoya evuM jJAna te pratyakSajJAna kahevAya che. 12. matijJAnanAM bIjAM nAmo mati:smRti:saMjJAviMtAmanivo phatyanaAMtaramA zarU aa artha- [ matiH] mati, [mRti:] smRti, [ saMjJA] saMjJA, [ fatA ] ciMtA, [ minivotha] abhinibodha, [ rUti] ItyAdi [ anarthAtaram] anya padArtho nathI arthAt te matijJAnanAM nAmAMtara che. TIkA mati - mana agara IndriyothI, vartamAnakALavartI padArthane avagrahAdirUpa sAkSAt jANavo te mati che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 44] [ mokSazAstra smRti- pahelAM jANelA, sAMbhaLelA ke anubhava karelA padArthanuM vartamAnamAM smaraNa Ave te smRti che. saMjJA- tenuM bIjuM nAma pratyabhijJAna che. vartamAnamAM koI padArthane jotAM A padArtha e ja che ke jene pahelAM joyo hato,' e rIte smaraNa ane pratyakSanA joDarUpa jJAnane saMjJA kahe che. ciMtA- ciMtavana jJAna arthAt koI cihnane dekhIne ahIM te cihnavALo jarUra hovo joIe' evo vicAra te ciMtA che. A jJAnane Uha, UhA, tarka athavA vyAtijJAna paNa kahe che. abhinibodha - svArthanumAna-anumAna e tenAM bIjA nAma che. sanmukha cihnAdi dekhI te cihnavALA padArthano nirNaya karavo te "abhinibodha' che. joke A badhAno arthabheda che paNa prasiddha rUDhinA baLathI te matinA nAmAMtara kahevAya che. te badhAMnA pragaTa thavAmAM matijJAnAvaraNa karmano kSayopazama nimittamAtra che, te lakSamAM rAkhI tene matijJAnanAM nAmAMtara kahevAmAM Ave che. A sUtra siddha kare che ke jeNe AtmAnA svarUpanuM yathArtha jJAna karyuM na hoya te AtmAnuM smaraNa karI zake nahi; kemake smRti to pUrve anubhavelA padArthanI ja hoya che tethI ajJAnIne prabhusmaraNa (AtmasmaraNa) hotuM ja nathI; paraMtu "rAga mAro" evI pakkaDanuM smaraNa hoya che kemake teno tene anubhava che. e rIte ajJAnI dharmanA nAme game te kAryo kare to paNa tenuM jJAna mithyA hovAthI tene dharmanuM smaraNa thatuM nathI paNa rAganI pakkaDanuM smaraNa thAya che. saMvedana, buddhi, medhA, pratibhA, prajJA e vagere paNa matijJAnanA bhedo che. svasaMvedanA - sukhAdi aMtaraMga viSayonuM jJAna te svasaMvedana che. buddhiH- bodhanamAtrapaNuM te buddhi che, buddhi, pratibhA, prajJA e matijJAnanI tAratamyatA (hIna-adhikapaNuM ) sUcaka jJAnanA bhedo che. anumAna be prakAranA che. eka matijJAnano bheda che, bIjo zrutajJAnano bheda che. sAdhana dekhatAM potAthI sAdhyanuM jJAna thavuM te matijJAna che. bIjAnA hetu ane tarkanA vAkya sAMbhaLIne je anumAnajJAna thAya te zrutaanumAna che; cihnAdi uparathI te ja padArthanuM anumAna thavuM te matijJAna che, ane cihnAdi uparathI bIjA padArthanuM anumAna thavuM te zrutajJAna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 14] [4pa matijJAnanI utpatti samaye nimitta tavindriyAnindriyanimitta{I 24 nA artha- [ndriyanendriya ] indriyo ane mana [ tat] te matijJAnamAM [nimittama ] nimitta che. TIkA indriya-AtmA (indra=AtmA) parama aizvaryarUpa pravarte che. ema anumAna karAvanAruM zarIranuM cihna. noIdriya-mana; je sUkSma pudgalaskaMdha manovargaNA nAmathI oLakhAya che tenuM baneluM zarIranuM aMtaraMganuM aMga, te ATha pAMkhaDInA kamaLanA AkAre hRdayasthAna pAse che. matijJAna thavAmAM indriya-mana nimitta thAya che ema A sUtramAM kahyuM che, te padravyonA thatA jJAnanI apekSAe kahyuM che ema samajavuM. aMdara svalakSamAM manaindriya nimitta nathI. jIva tenAthI (mana-indriyanA avalaMbanathI) aMze judo paDe tyAre svataMtratattvanuM jJAna karI temAM TharI zake che. [ samayasAra-pravacano bhAga 1 pAnuM-pa13] Indriyono dharma to e che ke sparza, rasa, gaMdha, varNane jANavAmAM nimitta thAya; AtmAmAM te nathI tethI svalakSamAM indriyo nimitta nathI. manano dharma e che keaneka vikalpamAM te nimitta thAya, te vikalpa paNa ahIM (svalakSamAM) nathI. je jJAna indriyo dvArA tathA manadvArA pravartatuM te ja jJAna nijaanubhavamAM varte che; e rIte A matijJAnamAM mana-indriya nimitta nathI. A jJAna atIndriya che. manano viSaya mUrtika-amUrtika padArtho che tethI mana saMbaMdhI pariNAma svarUpa viSe ekAgra thaI anya ciMtavanano nirodha kare che e kAraNe tene (upacArathI) manadvArA thayuM kahevAmAM Ave che. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM 345-346 ] Avo anubhava cothA guNasthAnathI ja thAya che. [mo. mA. pra. pAnuM-349] A sUtramAM matijJAnane indriya-mana nimitta che ema jaNAvyuM che, paNa matijJAnamAM jaNAtA artha (vastu) ane prakAza (ajavALuM, Aloka) ne nimitta kahyAM nathI; tenuM kAraNa e che ke artha ane prakAza matijJAnamAM nimitta nathI. temane nimitta mAnavAM e bhUla che. A viSaya khAsa samajavA jevo hovAthI te zrI prameyaratnamALA hiMdI pAnuM 50 thI pa5 mAMthI ahIM TUMkamAM ApavAmAM Ave che: Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 46 ] [ mokSazAstra prazna:- sAMvyavahArika matijJAnanuM nimittakA2Na iMdriyAdi kahyuM tema ( jJeya ) padArtha ane ajavALAne nimittakA2Na kema kahyAM nathI ? praznakAranI dalIla:- artha-vastuthI paNa jJAna Upaje che; ane prakAzathI paNa jJAna Upaje che; tene nimitta kahevAmAM na Ave to badhAM nimittakA2No AvI jatAM nathI, tethI sUtra apUrNa rahe che. samAdhAnaH- AcArya bhagavAna kahe che ke nArthAlokaukAraNaM pricchedytvaattmovt|| (bIjo samuddeza ) artha:- artha (vastu ) ane Aloka (prakAza ) e banne sAMvyavahArika pratyakSanuM kAraNa nathI, paNa te mAtra paricchedya (zaiya-jANavA yogya) che, jema aMdhakAra zaiya tema ja te jJeya che. A nyAya samajAvavA mATe tyArapachI sAtamuM sUtra ApyuM che temAM jaNAvyuM che ke-artha ane Aloka hoya tyAre jJAna Upaje ja ane na hoya tyAre na Upaje evo niyama nathI. tenAM daSTAMto: dRSTAMta-(1):- eka mANasanA mAthA upara maccharano samUha UDato hato paNa bIjAe tene vALano jhUmakho dITho-jANyo; ahIM artha (vastu) jJAnanuM kAraNa na thayuM, dRSTAMta-( 2 ):- aMdhArAmAM bilADI, cora, rAtanA caranArA vagere dekhe che, tethI jJAna thavAmAM prakAza kAraNa AvyuM nahi. u52 daSTAMta 1 mAM to maccharono samUha hato chatAM jJAna to keza (vALa ) nA jhUmakhAnuM thayuM; jo artha jJAnanuM kAraNa hoya to kezanA jhUmakhAnuM jJAna kema thayuM ane maccharonA samUhanuM jJAna kema na thayuM? ane daSTAMta 2 mAM bilADI Adine aMdhArAmAM jJAna thayuM; jo prakAza jJAnanuM kAraNa hoya to tene aMdhArAmAM jJAna kema thayuM ? prazna:- tyAre A matijJAna zuM kAraNe thAya che? utta2:- kSAyopamika jJAna (ughADa) nI yogyatAne anusarIne jJAna thAya che; jJAna thavAnuM e kAraNa che. jJAnanA te ughADane anusarIne A jJAna thAya che, vastune anusarIne thatuM nathI, tethI vastu jJAna thavAmAM nimittakAraNa nathI ema samajavuM. AgaLa sUtra 9 mAM A nyAya siddha karyo che. jema dIpaka ghaTa vagere padArthothI Upajato nathI topaNa te arthano prakAzaka che. [sUtra-8] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 14] [47 je jJAnanI kSayopazamalakSaNayogyatA che te ja viSaya pratye niyamarUpa jJAna thavAnuM kAraNa che-ema samajavuM. [ sUtra 9]. jyAre AtmAne matijJAna thAya che tyAre indriya ane mana e banne nimittamAtra che, te mAtra eTaluM batAve che ke "AtmA' upAdAna che. nimitta potAmAM ( nimittamAM) soe so TakA kArya kare che paNa upAdAnamAM te aMzamAtra kArya karatuM nathI. nimitta para dravya che, AtmA tenAthI juduM dravya che; tethI AtmAmAM (upAdAnamAM) teno (nimittano ) atyaMta abhAva che. eka dravya bIjA dravyanA kSetramAM pesI zakatuM nathI, tethI nimitta upAdAnane kAMI karI zake nahi; upAdAna potAmAM potAnuM kArya potAthI soe so TakA kare che. matijJAna te parokSajJAna che ema 11 mA sUtramAM kahyuM che;-parokSajJAna hovAthI te jJAna vakhate nimittanI potAthI potAne kAraNe hAjarI hoya che. te hAjara raheluM nimitta kevA prakAranuM hoya che tenuM jJAna karAvavA mATe A sUtra kahyuM che, paNa "nimitta AtmAmAM kAMI paNa karI zake che" ema batAvavA A sUtra kahyuM nathI. jo nimitta AtmAmAM kAMI karatuM hoya to nimitte pote ja upAdAna thaI jAya. vaLI nimitta" e paNa upAdAnane kAraNe mAtra Aropa che; jo jIva cakSu dvArA jJAna kare to cakSu upara nimittano Aropa Ave, ane jo jIva bIjI indrIya ke mana dvArA jJAna kare to tenA upara nimittano Aropa Ave. eka dravya paramAM akiMcitkara che arthAt kAMI karI zakatuM nathI. anya dravyano anya dravyamAM praveza che ja nahi; anya dravya anya dravyanA paryAyano utpAdaka che ja nahi; kemake dareka vastu potAnA aMtaraMgamAM atyaMta (saMpUrNa) prakAze che, paramAM lezamAtra nahi; tethI nimittabhUta vastu upAdAnabhUta vastune kAMI karI zake nahi. upAdAnamAM nimittanI dravya-kSetra-kALa ane bhAve nAsti che, ane nimittamAM upAdAnanI dravya-kSetra-kALa ane bhAve nAsti che; eTale ekabIjAnuM zuM karI zake? jo eka vastu bIjI vastunuM kAMI kare to vastu potAnuM vastupaNuM ja khoI bese paNa tema bane ja nahi. [ nimitta=saMyogarUpa kAraNaH upAdAna=vastunI sahaja zakti.] sUtra 10nI TIkAmAM nimitta-upAdAna saMbaMdhI khulAso karyo che mATe tyAMthI vAMcI samajI levo. upAdAna-nimitta kAraNo dareka kAryamAM be kAraNo hoya che-(1) upAdAna, (2) nimitta. temAM upAdAna to Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 48] [ mokSazAstra nizcaya (kharuM) kAraNa che ane nimitta te vyavahArakAraNa che eTale ke te (jyAre upAdAna kArya karatuM hoya tyAre tene) anukULa hAjararUpa hoya che. kArya vakhate nimitta hoya che paNa upAdAnamAM te kaMI kArya karI zakatuM nathI tethI tene "vyavahArakAraNa" kahevAmAM Ave che. kArya thAya tyAre nimittanI hAjarInA be prakAra che: (1) kharekhara hAjarI, (2) kalpita hAjarI. jyAre chadmastha jIva vikAra kare tyAre dravyakarmano udaya hAjararUpa hoya ja, tyAM dravyakarmano udaya te vikAranuM kharekhara hAjarIrUpa nimittakAraNa che, (jo jIva vikAra na kare to te ja dravyakarmanI nirjarA thaI kahevAya che, ) tathA jIva vikAra kare tyAre nokarmanI hAjarI kharekhara hoya athavA kalpanArUpa hoya. | nimitta hotuM ja nathI ema kahI koI nimittanA astitvano nakAra kare tyAre, "upAdAna apUrNa hoya tyAre nimitta hAjara hoya ja." e batAvAya, paNa e to nimittanuM jJAna karAvavA mATe che. tethI nimittanuM ja astitva je kabUla na kare tenuM jJAna samyajJAna nathI. ahIM samyajJAnano viSaya hovAthI AcAryabhagavAne nimitta kevuM hoya tenuM jJAna karAvyuM che. nimitta upAdAnane kAMI kare ema je mAne tenI mAnyatA khoTI che, tethI tene samyagdarzana nathI-ema samajavuM. . 14 . matijJAnanA kramanA bhedo navadehAvAyadhAraNaT: nA 26 artha - [ gavaprada da gavAya ghorI:] avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA ema cAra bhedo che. TIkA avagraha-cetanAmAM je thoDo vizeSAkAra bhAsavA lAge che te pahelAM thanAruM jJAna-tene "avagraha' kahe che. viSaya ane viSayI (viSaya karanAra) nuM yogya sthAnamAM AvyA pachI AdyagrahaNa te avagraha che. sva ane para banneno (je vakhate je viSaya hoya teno ) pahelAM avagraha thAya che. [Perception] IhA-avagraha dvArA jANavAmAM AvelA padArthane vizeSarUpa jANavAnI ceSTAne IhA" kahe che. IhAnuM vizeSa varNana 11mA sUtranI nIce ApyuM che. [Conception] avAya-vizeSa cihna dekhavAthI teno nizcaya thaI jAya te avAya che. [Judgment] 1 upasthitaH vidhamAna. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [49 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 16 ] ghAraNA- avAyathI nirNaya karelA padArthane kALAMtare na bhUlavo te dhAraNA che. [Retention] AtmAnA avagraha-IhA-avAya ane dhAraNA jIvane anAdithI potAnA svarUpanI bhramaNA che, mATe prathama AtmajJAnI puruSa pAsethI AtmAnuM svarUpa sAMbhaLIne, yuktidvArA AtmA jJAnasvabhAvI che evo nirNaya karavo... pachI para padArthanI prasiddhinAM kAraNo je indriya dvArA tathA mana dvArA pravartatI buddhi tene maryAdAmAM lAvIne eTale para padArtho taraphathI potAnuM lakSa kheMcI AtmA pote jyAre svasammukha lakSa kare che tyAre, prathama sAmAnya cULapaNe AtmA saMbaMdhI jJAna thayuM te AtmAno arthAvagraha thayo. pachI vicAranA nirNaya tarapha vaLyo te IhA. nirNaya thayo te avAya arthAt IhAthI jANelA AtmAmAM A te ja che, anya nathI evA majabUta jJAnane avAya kahe che. AtmA saMbaMdhI kALAMtaramAM saMzaya tathA vismaraNa na thAya tene dhAraNA kahe che. tyAM sudhI to parokSa evA matijJAnamAM dhAraNA sudhIno chello bheda thayo. pachI A AtmA anaMta jJAnAnaMda zAMtisvarUpe che tema matimAMthI laMbAtuM tArkika jJAna te zrutajJAna che. aMdara lakSamAM mana-Indriya nimitta nathI. jIva tenAthI aMze judo paDe tyAre svataMtra tattvanuM jJAna karI temAM TharI zake che. avagraha ke IhIM thAya paraMtu jo te lakSa cAlu na rahe to AtmAno nirNaya na thAya eTale ke avAyajJAna na thAya, mATe avAyanI khAsa jarUra che. A jJAna thatI vakhate vikalpa, rAga, mana ke paravastu tarapha lakSa hotuM ja nathI, paNa svasammukha lakSa hoya che. samyagdaSTine potAnuM (AtmAnuM) jJAna thatI vakhate A cAre prakAranuM jJAna thAya che. dhAraNA e smRti che; je AtmAne samyajJAna apratihata bhAve thayuM hoya tene AtmAnuM jJAna dhAraNArUpe rahyA ja kare che. || 15 || avagrAdinA viSayabhUta padArtha bahubahuvidhakSiprAniHsRtAnuktadhruvANAM setraannaaNy||16|| artha:- [ va6] bahu [vavidha ] bahu prakAra [ kSipra] kSipra-jaladI, [niHsRta] anivRta, [ anu9] anukta, [ dhuvALa] dhruva, [ sataragAr] temanA UlaTA bhedo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 50] [ mokSazAstra sahita arthAt eka, ekavidha, akSipra, niHsRta, ukta ane adhuva ema bAra prakAranA padArthonuM avagraha, chAdirUpa jJAna thAya che. TIkA 1. bahu-ekI sAthe ghaNA padArthonuM athavA ghaNA jaththAnuM avagrahAdi thavuM (jema lokonAM ToLAMnuM athavA khaDanI gaMjInuM), ghaNA padArtho jJAnagocara thavA. 2. eka- alpa athavA eka padArthanuM jJAna thavuM (jema-eka mANasanuM athavA pANInA pyAlAnuM ), thoDA padArtha jJAnagocara thavA. 3. bahuvigha- ghaNA prakAranA padArthonuM avagrahAdi jJAna thavuM (jema kUtarA sAtheno mANasa athavA ghauM-caNA-cokhA vagere ghaNI jAtanA padArtho), yugapat ghaNA prakAranA padArtho jJAnagocara thavA. 4. ekavidha- eka prakAranA padArthonuM jJAna thavuM (jema-eka jAtanA ghauMnuM jJAna ); eka prakAranA padArtho jJAnagocara thavA. 5. kSipra- zIvratAthI padArthanuM jJAna thavuM. 6. akSipra- koI padArthane dhIre dhIre ghaNA vakhate jANavo-ciragrahaNa. 7. aniHsRta- eka bhAganA jJAnathI sarvabhAganuM jJAna thavuM (jema bahAra nIkaLelI sUMDhane dekhI pANImAM DUbelA pUrA hAthInuM jJAna thavuM), eka bhAga avyakta rahyA chatAM jJAnagocara thavuM. 8. niHsRta- bahAra nIkaLelA pragaTa padArthonuM jJAna thavuM, pUrNa vyakta hoya tevA padArthanuM jJAnagocara thavuM. 9. anukta- (nahi kahela) -je vastunuM varNana ApyuM nathI tene jANavI, jenuM varNana na sAMbhaLavA chatAM padArtha jJAnagocara thavo. 10. ukta- kahelA padArthanuM jJAna thavuM, varNana sAMbhaLyA pachI padArtha jJAnagocara thavo. 11. dhruva- ghaNA kALa sudhI jJAna evuM ne evuM rahevuM, daDhatAvALuM jJAna. 12. adhruva- je kSaNe kSaNe hIna-adhika thAya tevuM jJAna, asthira jJAna. A badhA bhedo samyakramatijJAnanA che. jene samyajJAna thayuM hoya te jANe che keAtmA kharekhara potAnA jJAna paryAyane jANe che, para to te jJAnanuM nimitta mAtra che. parane jANuM" ema kahevuM te vyavahAra che. jo "parane jANe che' ema paramArthadaSTie Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 16 ] [ 51 kahIe to te khoTuM che, kemake tema thatAM AtmA ane para ( jJAna ane zeya) banne eka thaI jAya; kemake " jenuM je hoya te te ja hoya" tethI kharekhara "pudgalanuM jJAna" che ema kahIe to jJAna pudgalarUpa-jJayarUpa thaI jAya, mATe nimitta saMbaMdhI potAnA jJAnanA paryAyane AtmA jANe che ema samajavuM (juo, zrI samayasAra gAthA 3pa6 thI 365 pAnuM 423 thI 430). prazna:- anukta viSaya zrotrajJAnano viSaya kema saMbhave? uttara:- zrotrajJAnamAM "anukta" no artha "Ipa (thoDuM) anukta karavo joIe; ane "ukta" no artha "vistArathI lakSaNAdi dvArA varNana karyuM che' evo karavo, ke jethI nAmamAtra sAMbhaLatAM ja jIvane vizada ( vistArarUpa) jJAna thaI jAya to te jIvane anuktajJAna ja thayuM ema kahevuM joIe; te ja pramANe bIjI indriyo dvArA anuktanuM jJAna ja thAya che ema samajavuM. prazna:- netrajJAnamAM "ukta' viSaya kema saMbhave? uttara- koI vastune vistArathI sAMbhaLI lIdhI hoya ane pachI te dekhavAmAM Ave to te samayanuM netrajJAna "uktajJAna" kahevAya che. tema ja zrotra indriya sivAyanI bIjI indriyo dvArA paNa 'ukta' nuM jJAna thAya che. pazna- "anukta" nuM jJAna pAMca indriyo dvArA zI rIte thAya? uttara:- zrotra indriya sivAya cAra indriyo dvArA thatuM jJAna hamezAM anukta hoya che. zrotraindriya dvArA anuktanuM jJAna kema thAya teno khulAso pahelA uttaramAM karavAmAM Avyo che. prazna- aniHsRta ane anukta padArthonI sAthe zrotra vagere indriyono saMyoga thAya che ema ame dekhI zakatA nathI mATe ame te saMyogano svIkAra karI zakatA nathI? uttara- te paNa ThIka nathI; jema janmathI jamInanI aMdara rAkhavAmAM Avelo puruSa koI kAraNe bahAra nIkaLe to tene ghaTapaTAdi samasta padArthono AbhAsa thAya che, paraMtu A ghaTa che, A paTa che' ityAdi je vizeSajJAna tene thAya che te tene paranA upadezathI ja thAya che, te svayaM tevuM jJAna karI zakato nathI; tevI rIte sUkSma avayavonI sAthe je indriyono bhiDAva thAya che ane tenAthI avagrahAdi jJAna thAya che te vizeSa jJAna paNa vItarAganA upadezathI ja jANavAmAM Ave che, ApaNI aMdara evuM sAmarthya nathI ke ApaNe svayaM jANI zakIe; mATe kevaLajJAnInA upadezathI jyAre aniHsRta ane anukta padArthonA avagraha vagere siddha che tyAre teno abhAva kadI kahI zakAya nahi. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates para] [ mokSazAstra dareka indriya dvArA thatA A bAra prakAranA matijJAnano khulAso 1-zrotrendriya dvArA bahu-eka-tata (tAMtano zabda), vitata (tAlano zabda ), ghana (kAMsAnA vAdhano zabda) ane suSira (vAMsaLI Adino zabda ) vagere zabdonuM eka sAthe avagrahuM-jJAna thAya che, temAM tata vagere judA judA zabdonuM grahaNa avagrahathI thatuM nathI paNa tenA samudAyarUpa sAmAnyane te grahaNa kare che, evo artha ahIM samajavo; ahIM bahu padArthano avagraha thayo. prazna- saMbhinna saMzrotRddhinA dhAraka jIvane tata vagere zabda-zabdanuM spaSTapaNe bhinnabhinna rUpathI jJAna hoya che to tene A avagrahajJAna hovAnuM bAdhita che? uttara- te barAbara nathI; sAmAnya manuSyanI mAphaka tene paNa kramathI ja jJAna thAya che, mATe tene paNa avagrahajJAna thAya che; je jIvane vizuddha jJAna maMda hoya tene tata Adi zabdomAMthI koI eka zabdano avagraha thAya che; A eka padArthano avagraha thayo. bahuvidha-ekavidha-uparanA daSTAMtamAM "tata' Adi zabdomAM hareka zabdanA be, traNa, cAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta bhedone jIva grahaNa kare che tyAre tene bahuvidha " padArthano avagraha thAya che. vizuddhatA maMda rahetAM jIva tata Adi zabdomAMthI koI eka prakAranA zabdane grahaNa kare che tene "ekavidha padArthono avagraha thAya che. pri-akSipra-vizuddhinA baLathI koI jIva ghaNo zIdhra zabdane grahaNa kare che. tene "kSipra" avagraha kahevAmAM Ave che. vizuddhinI maMdatA hovAthI zabdane grahaNa karavAmAM jIvane DhIla thAya che tene "akSipra" avagraha kahevAmAM Ave che. aniHsRta-niHsRtavizuddhinA baLathI jIva jyAre kahyA vinA athavA batAvyA vinA zabdane grahaNa kare che tyAre tene "aniHsRta padArthano avagraha kahevAmAM Ave che. - vizuddhinI maMdatAne lIdhe moDhAmAMthI nIkaLelA zabdane jIva grahaNa kare che tyAre niHsRta' padArthano avagraha thayo kahevAmAM Ave che. zaMkA - moDhethI pUrA zabdanA nIkaLavAne "niHsRta' kahyo, ane "ukta'no artha paNa te ja thAya che to pachI bemAMthI eka bheda kahevo joIe, banne kema kaho cho? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 16 ] [53 samAdhAnaH- jyAM koI anyanA kahevAthI zabdanuM grahaNa thAya che, jemakekoIe "go" zabdanuM evuM uccAraNa karyuM ke "ahIM A go zabda che," te uparathI je jJAna thAya che te "ukta" jJAna che; ane te pramANe anyanA batAvyA vinA zabda sAme hoya tenuM 'A amuka zabda che" ema jJAna thavuM te niHsRta jJAna che. anukta-ukta-je vakhate samasta zabdanuM uccAraNa karavAmAM na AvyuM hoya, paNa moDhAmAMthI eka varNa nIkaLatAM ja vizuddhatAnA baLavaDa abhiprAya mAtrathI samasta zabdane koI anyanA kahyA vagara grahaNa karI le ke "te A kahevA mAge che" -te samaye tene "anukta" padArthano avagraha thayo kahevAya che. vizuddhinI maMdatAthI je samaye samasta zabda kahe tyAre koI anyanA kahevA uparathI jIva grahaNa kare che te samaye "ukta padArthano avagraha thayo kahevAya che. athavA taMtrI vA mRdaMgAdikamAM kyo svara gAvAmAM Avaze teno svara-saMcAra karyo na hoya te pahelAM ja kevaLa te vAjiMtramAM gAvAmAM AvanAra svarano milApa thAya te ja samaye jIvane vizuddhinA baLathI evuM jJAna thaI jAya ke "te A svara vAjiMtramAM vagADaze," te ja samaye "anukta" padArthano avagraha thAya che. vizuddhinI maMdatAne kAraNe vAjiMtro dvArA te svarane gAvAmAM Ave te samaye jANavo te "ukta' padArthano avagraha che. dhruva-adhuva-vizuddhinA baLathI jIve je prakAre prathama samayamAM zabdane grahaNa karyo te prakAre nizcayarUpathI keTaloka kALa grahaNa karavAnuM cAlu rahe- temAM kiMcit mAtra paNa ochuM-adhika na thAya te "dhruva" padArthano avagraha che. vAraMvAra thatA saMkaleza tathA vizuddha pariNAmarUpa kAraNothI jIvane zrotrendriyAdikanuM kAMIka AvaraNa ane kAMIka ughADa (kSayopazama) paNa rahe che, evI rIte zrotrendriyAdinA AvaraNanI kSayopazamarUpa vizuddhinI kAMIka prakarSa ane kAMIka aprakarSa dazA rahe che, te vakhate adhikatA-hInatAthI jANavAne kAraNe kAMIka calavicalapaNuM rahe che tethI te "adhavu' padArthano avagraha kahevAya che; tathA kyAreka tata vagere ghaNA zabdonuM grahaNa karavuM, kyAreka thoDAnuM, kyAreka ghaNAnuM, kyAreka ghaNA prakAranA zabdonuM grahaNa karavuM, kayAreka eka prakAranuM, kayAreka jaladI, kayAreka DhIlathI, kyAreka aniHsRta zabdanuM grahaNa karavuM, kyAreka niHsRtanuM, kyAreka anukta zabdanuM grahaNa karavuM, kayAreka uktanuM- emaje cala-vicalapaNe zabdanuM grahaNa karavuM te sarve abruvAvagraha'no viSaya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra zaMkA-samAdhAna zaMkA:- bahu' ' zabdonA avagrahamAM tata Adi zabdonuM grahaNa mAnyuM ane 'bahuvidha ' zabdonA avagrahamAM paNa tata Adi zabdonuM grahaNa mAnyuM to temAM zuM phera che? uttara:- jema vAcALatArahita koI vidvAna ghaNA zAstronA vizeSa vizeSa artha karato nathI ane eka sAmAnya (saMkSepa) artha ja pratipAdana kare che, anya vidvAna ghaNA zAstromAM rahelA ekabIjAthI phera batAvanArA ghaNA prakAranA arthone pratipAdana kare che. tema bahu ane bahuvidha banne prakAranA avagrahamAM sAmAnyarUpe tata Adi zabdonuM grahaNa che topaNa je avagrahamAM tata Adi zabdonA eka be, cAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ke aMnata prakAranA bhedonuM grahaNa che arthAt aneka prakAranA bhedaprabhedayukta tata Adi zabdonuM grahaNa che te bahuvidha-bahu prakAranA zabdone grahaNa karavAvALo avagraha kahevAya che; ane je avagrahamAM bheda-prabheda rati sAmAnyarUpathI tata Adi zabdonuM grahaNa che te bahu zabdono avagraha kahevAya che. 2. cakSu-indriya dvArA bahu-eka-je samaye vizuddhinA baLathI jIva dhoLA, kALA lIlA Adi varNone (raMgone ) grahaNa kare che te samaye tene 'bahu' padArthono avagraha thAya che. je samaye maMdatAnA kAraNe jIva eka varNane grahaNa kare che te samaye tene 'eka' padArthano avagraha thAya che. bahuvidha-ekavidha-je samaye vizuddhinA baLathI jIva zukla-kRSNAdi hareka varNanA be, traNa, cAra, saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta bheda-prabhedone grahaNa kare che te samaye tene 'bahuvidha ' padArthano avagraha thAya che. je samaye maMdatAnA kAraNe jIva zukla, kRSNAdi varSomAMthI eka prakAranA varNane grahaNa kare che te samaye tene 'ekavidha ' padArthano avagraha thAya che. kSipra-akSipra-je samaye tIvra kSayopazama (vizuddhi) nA baLathI jIva zuklAdivarNane jaladI grahaNa kare che te samaye tene 'kSipra' padArthano avagraha che. vizuddhinI maMdatAnA kAraNe je samaye DhIlathI padArthane grahaNa kare che te samaye tene ' akSipra' padArthano avagraha thAya che. aniHsRta-niHsRta-je samaye vizuddhinA baLe jIva koI pacaraMgI vastra, kAmaLI, citra vagerenA ekavAra koI bhAgamAMthI pAMca raMgane dekhe che te samaye joke zeSa bhAganuM pacaraMgIpaNuM tene dIThuM nathI tathA te samaye tenI sAme AkhuM vastra khulluM karyA vagaranuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 16 ] [ 55 ja rAkhyuM che topaNa te vastranA samasta bhAgone pacaraMgIpaNuM che ema te grahaNa kare che te "aniHsRta" padArthano avagraha che. je samaye vizuddhinI maMdatAne kAraNe jIvanI sAme bahAra kADhIne rAkhela pacaraMgI vastranA pAMca raMgone jIva grahaNa kare che te samaye tene "niHsRta" padArthano avagraha thAya che. 3-4-5. dhrANendriya. rasanendriya ane sparzanendriya ghANa, rasanA ane sparzana e traNa indriyo dvArA uparyukata bAra prakAranA avagrahanA bhedo zrotra ane cakSu indriyanI mAphaka samajI levA. IhA, avAya ane dhAraNA cAlu sUtranuM mathALuM "avagrahAdinA viSayabhUta padArtha" ema che; temAM avagraha Adi kahetAM, jevI rIte bAra bheda avagrahanA kahyA tevI ja rIte IhA, avAya ane dhAraNA jJAnono paNa viSaya mAnavo. zaMkA-samAdhAna zaMkA - je indriyo padArthane sparzIne jJAna karAve che te padArthonA jeTalA bhAgo (avayavo) sAthe saMbaMdha thAya teTalA ja bhAgonuM jJAna karAvI zake, adhika avayavonuM nahi. zrotra, ghANa, sparzana ane rasanA e cAra indriyo prApyakArI che, mATe jeTalA avayavonI sAthe te bhiDAya teTalA ja avayavonuM jJAna karAvI zake, adhikanuM nahi. chatAM aniHsRta ane anuktamAM tema thatuM nathI kemake tyAM padArthono eka bhAga dekhI levAthI ke kahevAthI samasta padArthanuM jJAna mAnavAmAM Ave che, tethI zrotra vagere cAra IndriyothI je aniHsRta tathA anukta padArthono avagraha, ihAdika mAna che te vyartha che? samAdhAna - e zaMkA ThIka nathI. jema kaDI Adi jIvonA nAka tathA jIbha sAthe goLa Adi dravyono bhiDAva nathI thato, topaNa tenAM gaMdha ane rasanuM jJAna kIDI Adine thAya che, kemake tyAM atyaMta sUkSma-jene ApaNe dekhI zaktA nathI tevA goLa vagerenA avayavonI sAthe kIDI Adi jIvonA nAka tathA jIbha indriyono eka bIjA sAthe svAbhAvika saMyogasaMbaMdha rahe che, te saMbaMdhamAM koI bIjA padArthanI apekSA rahetI nathI, tethI sUkSma avayavonI sAthe saMbaMdha rahevAthI te prApta thaI ne ja padArtha ne grahaNa kare che. tevI rIte aniHsRta ane anukta padArthonA avagraha vageremAM paNa aniHsRta ane anakta padArthonA sUkSma avayavonI sAthe zrotra Adi indriyono potAnI utpattimAM para padArthonI apekSA nahi rAkhavAvALo svAbhAvika saMyogasaMbaMdha che, tethI aniHsRta ane anukta sthaLo para paNa prApta thaIne Indriyo padArthonuM jJAna karAve che, aprApta thaIne nahi. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa6] [ mokSazAstra anukta-ukta-sapheda-kALA athavA sapheda-pILA Adi raMgonI meLavaNI karatA koI puruSane dekhIne "te A prakAranA raMgone meLavIne amuka prakArano raMga taiyAra karavAno che."--ema, vizuddhinA baLathI kahyA vinA ja jANI le che? te samaye tene anukta padArthano avagraha thAya che; athAva bIjA dezamAM banelA koI pacaraMgI padArthane kahetI vakhate, kahenAra puruSa kahevAno prayatna ja karI rahyo che, paNa tenA kahyA pahelAM ja, vizuddhinA baLathI jIva je samaye te vastunA pAMca raMgone jANI le che te samaye tene paNa anukta' padArthano avagraha thAya che. vizuddhinI maMdatAne kAraNe pacaraMgI padArthane kahevAthI je samaye jIva pAMca raMgone jANe che tyAre tene "ukta padArthano avagraha thAya che. dhruva-adhruva-saMkaleza pariNAma rahita ane yathAyogya vizuddhatA sahita jIva jema pahelAmAM pahelo raMgane je je prakAre grahaNa kare che te ja prakAre nizcaLarUpathI kAMIka kALa tevA raMgane grahaNa karavAnuM banyuM rahe che, kAMI paNa ochuM-vadhAre thatuM nathI, te vakhate tene "dhruva padArthano avagraha thAya che. vAraMvAra thatA saMkaleza pariNAma ane vizuddhi pariNAmone kAraNe jIvane je vakhate kAMIka AvaraNa rahe che ane kAMIka ughADa paNa rahe che tathA ughADa kaMIka utkRSTa kaMIka anutkRSTa evI be dazA rahe che tyAre, je samaye kAMIka hInatA ane kAMIka adhikatAne kAraNe cala-vicalapaNuM rahe che te samaye tene "adhuva' avagraha thAya che. athavA kRSNa Adi ghaNA raMgone jANavA athavA eka raMgane jANavo, bahuvidha raMgone jANavA ke ekavidha raMgane jANavo, jaladI raMgane jANavA ke DhIlathI jANavA, aniHsRta raMgane jANavo ke niHsRta raMgane jANavo, anuktarUpane jANavo ke uktarUpane jANavo-evo je cala-vicalarUpe jIva jANe che, te adhruva avagrahano viSaya che. vizeSa samAdhAna- AgamamAM kahyuM che ke-cakSu, zrotra, ghANa, rasanA, sparzana ane mana-e cha prakAranuM ladhyakSara zrutajJAna che. "labdhi" eTale kSAyopathamika ( ughADarUpa) zakti ane "akSara" no artha avinAzI che; je kSAyopathamika zaktino kadI nAza na thAya tene ladhyakSara kahevAmAM Ave che, A uparathI siddha thaI jAya che ke aniHsRta ane anukta padArthonuM paNa avagrahAdi jJAna thAya che. ladhyakSara jJAna e zrutajJAnano ghaNo sUkSma bheda che. jyAre e jJAnane mAnavAmAM Ave che tyAre aniHsRta ane anukta padArthonA avagrahAdi mAnavAmAM koI doSa nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 17-18] [ pa7 A sUtra pramANe matijJAnanA bhedonI saMkhyA nIce mujaba che:avagraha-IhA-avAya ane dhAraNA e 4, pAMca indriya ane mana e cha dvArA uparanA cAra prakAre jJAna, [ 446] = 24 tathA viSayonI apekSAe bahu bahuvidha Adi 12= [ 24412] 288 bhedo che. || 16 avarahAdinA viSayabhUta padArthabhedo je upara kahyA te bhedo konA che? 35rthasya | za7nA artha:- upara kahelA bAra athavA 288 bhedo [karthastha] padArthanA (dravyanAvastunA) che. TIkA A bhedo vyakta padArthanA kahyA che; avyakta padArthane mATe aDhAramuM sUtra kaheze. koI kahe ke "rUpAdi guNo ja indriyo dvArA grahaNa karI zakAya che, mATe rUpAdi guNono ja avagraha thAya che- nahi ke dravyono.' A kahevuM barAbara nathI- ema ahIM batAvyuM che. "indriyo dvArA rUpAdi jaNAya che" ema bolavAno mAtra vyavahAra che; rUpAdiguNa dravyathI abhinna che tethI evo vyavahAra thayo che ke "meM rUpa joyuM, meM gaMdha sUdhI; paNa guNa-paryAya dravyathI judA nahi hovAthI padArthanuM jJAna thAya che indriyono saMbaMdha padArtho sAthe thAya che, mAtra guNa-paryAyo sAthe thato nathI. / 17nA avagrahajJAnamAM vizeSatA vaiSNanacAvapradAA 28aaaa. artha - [ saMpnanasya] apragaTarUpa zabdAdi padArthonuM [zavaprada] mAtra avagrahuM-jJAna thAya che-ihAdika traNa jJAna thatAM nathI. TIkA avagrahanA be bheda che-(1) vyaMjana-avagraha (2) artha-avagraha. vyaMjanAvagraha- avyakta-apragaTa arthanA avagrahane vyaMjanAvagrahu kahe che. arthAvagraha-vyakta-pragaTa padArthanA avagrahane arthAvagraha kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 58] [ mokSazAstra arthAvagraha ane vyaMjanAvagrahanAM daSTAMto 1-cAmaDIne copaDI sparzI tyAre thoDoka vakhata (te vastunuM jJAna zarU thavA chatAM) te jJAna potAne pragaTarUpa hotuM nathI, tethI te copaDInuM jJAna jIvane avyaktaapragaTa hovAthI te jJAnane vyaMjanAvagraha kahevAmAM Ave che. 2- copaDI upara dRSTi paDatAM, prathama je jJAna pragaTarUpa thAya che te vyakata athavA pragaTa padArthano avagraha (arthAvagraha) kahevAya che. vyaMjanAvagraha cakuM ane mana sivAyanI cAra indriyo dvArA hoya che; vyaMjanAvagraha pachI jJAna potAne pragaTarUpa thAya che tene arthAvagraha kahe che. cakSu ane mana dvArA arthAvagrahu ja thAya che. "avyakta"no artha jema eka mATInA korA vAsaNane pANInA chAMTA nAkhI bhIMjAvavuM zarU karavAmAM Ave tyAre thoDAka chAMTA paDavA chatAM paNa te evA sUkAI jAya che ke jonAra te ThAmane bhIMjAeluM kahI zakatA nathI, topaNa yuktithI to te bhInuM che" e vAta mAnavI ja paDe che tevI rIte kAna, nAka, jIbha ane tvacA e cAra indriyo potAnA viSayo sAthe bhiDAvAthI jJAna pedA thaI zake che tethI prathama ja, thoDA vakhata sudhI viSayano maMda saMbaMdha raheto hovAthI jJAna (thavAnI zarUAta thayA chatAM) pragaTa jaNAtuM nathI, topaNa viSayano saMbaMdha zarU thaI gayo che tethI jJAnanuM thavuM paNa zarU thaI gayuM che-e vAta yuktithI avazya mAnavI paDe che. tene (te zarU thaI gayelA jJAna ne) avyakta jJAna athavA vyaMjanAvagraha kahe che jyAre vyaMjanAvagrahamAM viSayanuM svarUpa ja spaSTa jANavAmAM nathI AvatuM tyAre pachI vizeSatAnI zaMkA tathA samAdhAnarUpa ihAdijJAna to kyAMthI ja thaI zake? tethI avyaktano avagrahamAtra ja hoya che-ihAdika hotAM nathI. "vyakta" no artha" mana tathA cakSu dvArA thatuM jJAna viSaya sAthe bhiDAIne (sparzAIne) thatuM nathI paNa dUra rahevAthI ja thAya che, tethI mana ane cakSu dvArA je jJAna thAya te jJAna vyakta" kahevAya che. cakSu tathA mana dvArA thatuM jJAna avyakta hotuM ja nathI, tethI te dvArA arthAvagrahu ja thAya che. avyakta ane vyaktajJAna upara kahela avyaktajJAnanuM nAma vyaMjanAvagraha che. jyArathI viSayanI vyaktatA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 18 ] [ 59 bhAsavA lAge che tyArathI te jJAnane vyaktajJAna kahe che-tenuM nAma arthAvagraha che. A arthAvagraha ( artha sahita avagraha) badhI indriyo tathA mana dvArA thAya che. IhA te arthAvagraha pachI IhA thAya che. arthAvagrahajJAnamAM koI padArthanI jeTalI vizeSatA bhAsI cUkI che tenAthI adhika jANavAnI icchA thAya to te jJAna satya (nakkI karavA ) tarapha vadhAre jhUke che tene IhAjJAna kahevAmAM Ave che; te (IA ) sudRDha hotI nathI. IhAmAM prApta thayela satya viSayano joke pUrNa nizcaya nathI hoto topaNa jJAnano adhikAMza tyAM thAya che. te (jJAnanA adhikAMza ) viSayanA satyArthagrAhI ja hoya che, tethI IhAne satya jJAnomAM gaNAvAmAM AvyuM che. avAya 'avAya' no artha nizcaya athavA nirNaya thAya che; IhA pachInA kALa sudhI IhAnA viSaya para lakSya rahe to jJAna sudRDha thaI jAya che ane tene avAya kahe che. jJAnanA avagraha, IhA ane avAya e traNe bhedomAMthI avAya utkRSTa athavA sarvathI adhika vizeSajJAna che. dhAraNA dhAraNA avAya pachI thAya che, paratuM temAM kAMIka adhika daDhatA utpanna thavA sivAya bIjI vizeSatA nathI. dhAraNA nI sudaDhatAne kA2Ne eka evo saMskAra utpanna thAya che ke je thaI javAthI pUrvanA anubhavanuM smaraNa thaI zake che. eka pachI bIjuM jJAna thAya ja ke kema ? avagraha thayA pachI IhA thAya agara na paNa thAya. avagraha pachI IhA thAya to eka IhA ja thaI chUTI jAya ane kyAreka kyAreka avAya paNa thAya. avAya thayA pachI dhAraNA thAya agara na paNa thAya. IhAjJAna satya ke mithyA ? je jJAnamAM be viSaya evA AvI paDe ke jemAM eka satya hoya ane bIjo mithyA hoya, to (tevA prasaMge) je aMzanI upara jJAna karavAnuM adhika dhyAna hoya tene anusAra e jJAnane satya ke mithyA mAnI levuM joIe. jema-eka caMdramAne dekhatAM jo be caMdramAnuM jJAna thAya ane tyAM jo dekhanAranuM lakSya kevaLa caMdramAne samajI levAnI tarapha hoya to te jJAnane satya mAnavuM joIe, ane jo dekhanAranuM lakSya eka-be saMkhyA nakkI karavA tarapha hoya to te jJAnane asatya (mithyA ) mAnavuM joIe. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 60] mokSazAstra A niyamane anusarIne IhAmAM jJAnano adhikAMza viSayano satyAMzagrAhI ja hoya che tethI IhAne satyajJAnamAM gaNavAmAM AvyuM che. "dhAraNA" ane "saMskAra" saMbaMdhI khulAso zaMkA-dhAraNA nAma koI upayoga jJAnanuM che ke saMskAranuM? zaMkAkAranI dalIla - jo upayogarUpa jJAnanuM nAma dhAraNA hoya to, te dhAraNA smaraNane utpanna karavAne samartha nahi thAya, kemake kArya-kAraNarUpa padArthomAM paraspara kALanuM aMtara rahI zakatuM nathI. dhAraNA kyAre thAya che ane smaraNa kyAre, temAM kALanuM moTuM ja aMtara paDe chejo tene (dhAraNAne ) saMskArarUpa mAnI smaraNanA samaya sudhI vidyamAna mAnavAnI kalpanA karIe to te pratyakSanobheda thato nathI. kemake saMskArarUpa jJAna paNa smaraNanI apekSAe malina che; smaraNa upayogarUpa hovAthI potAnA samayamAM te bIjo upayoga thavA detuM nathI ane pote kAMIka vizeSa jJAna utpanna kare che paraMtu dhAraNA saMskArarUpa hovAthI tenA rahevA chatAM paNa anya-anya aneka jJAno utpanna thatA rahe che ane svayaM te dhAraNA to arthanuM jJAna ja karAvI zakatI nathI. [ A zaMkAkAranI dalIla che, have tenuM samAdhAna kare che.) samAdhAnaH- "dhAraNA" upayogarUpa jJAnanuM nAma paNa che ane saMskAranuM paNa nAma che. dhAraNAne pratyakSa jJAnamAM gaNI che ane tenI utpatti paNa avAyanI pachI ja thAya che, tenuM svarUpa paNa avAyanI apekSAe adhika daDharUpa che, tethI tene upayogarUpa jJAnamAM garbhita karavuM joIe. te dhAraNA smaraNane utpanna kare che ane kAryanA pUrva kSaNa mAM kAraNa rahevuM ja joIe mATe tene saMskArarUpa paNa kahI zakAya che. tAtparya e che ke je smaraNanA samaya sudhI rahe che tene koI koI jagyAe dhAraNAthI juduM gaNAvyuM che ane koI koI jagyAe dhAraNAnA nAmathI kahyuM che. dhAraNA tathA te saMskAramAM kAraNa-kArya saMbaMdha che. tethI jyAM bhedavivakSA mukhya hoya tyAM judAM gaNavAmAM Ave che ane jyAM abhedavivekSA mukhya hoya tyAM judAM nahi gaNatAM kevaLa dhAraNAne ja smaraNanuM kAraNa kahyuM che. cAra bhedonI vizeSatA e rIte avagraha, IhAavAya ane dhAraNA e cAra matijJAnanA bhedo che; tenuM svarUpa uttarottara taratama-vadhAre vadhAre zuddha hoya che ane tene pUrva-pUrva jJAnanuM kArya samajavuM joIe. eka viSayanI uttarottara vizeSatA tenA dvArA jANavAmAM Ave che, tethI te cAre jJAnone eka ja jJAnanA vizeSa prakAra paNa kahI zakAya che. mati-smRti Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 61 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 19-20] AdinI mAphaka temAM kALano asaMbaMdha nathI tathA buddhi-medhAdinI mAphaka viSayano asaMbaMdha temAM nathI. 18. na kuranindriyAkhyAmAM 337 artha vyaMjanAvagraha [ a[: nijiyAkhyAn] netra ane manathI [1] thato nathI. TIkA matijJAnanA 288 bheda 16 mA sUtramAM ApyA che. ane vyaMjanAvagraha cAra iMdriyo dvArA thAya che tethI tenA bahuM, bahuvidha Adi 12 bheda gaNAtAM 48 bheda thAya che; e rIte matijJAnanA 336 prabheda thAya che. 19. zrutajJAnanuM varNana, utpattino krama tathA tenA bheda zrutaM matapUrva keyanevAlazamevamo 20 nA artha-[ zrutam ] zrutajJAna [ matipUrva ] matijJAna pUrvaka hoya che- arthAta matijJAna pachI thAya che; te zrutajJAna [drayane vazamen] be, aneka ane bAra bhedavALuM che. (1) samyajJAnano viSaya cAle che [ juo, sUtra 9 ] mATe A samyakazrutajJAnane lagatuM sUtra che- ema samajavuM. mithyAzrutajJAna saMbaMdhamAM 31muM sUtra che. (2) zrutajJAna- matijJAnathI grahaNa karavAmAM AvelA padArthathI, tenAthI judA padArthane grahaNa karanAruM jJAna zrutajJAna che. tenAM daSTAMto: 1-sadaguruno upadeza sAMbhaLI, AtmAnuM yathArtha jJAna thavuM-temAM upadeza sAMbhaLavo te matijJAna che, pachI vicAra karI AtmAnuM bhAna pragaTa karavuM te zrutajJAna che. 2-zabdathI ghaTAdi padArthonuM jANavuM-temAM "ghaTa' zabda sAMbhaLavo te matijJAna che ane te uparathI ghaDA padArthanuM jJAna thavuM te zrutajJAna che. 3-dhUmADAthI agrinuM grahaNa karavuM-temAM dhUmADo AMkhe dekhI jJAna thayuM te matijJAna che ane dhUmADA uparathI agninuM anumAna karavuM te zrutajJAna che. 4-eka mANasa "vahANa" evo zabda sAMbhaLe che, te matijJAna che. pUrve vahANanA guNo sAMbhaLyA athavA vAMcyA hatA te saMbaMdhI [ "vahANa " zabda sAMbhaLI] je vicAro utpanna kare che te vicAro zrutajJAna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 62 ] [ mokSazAstra (3) matijJAna dvArA jANelA viSayanuM avalaMbana laI je uttara tarkaNA (bIjA viSaya saMbaMdhI vicAro ) jIva kare che te zrutajJAna che. zrutajJAnanA be prakAra che 1-akSarAtmaka, 2-anakSarAtmaka. 'AtmA ' zabda sAMbhaLI AtmAnA guNonuM hRdayamAM pragaTa karavuM te akSarAtmaka zrutajJAna che. akSara ane padArthane vAcakavAcya saMbaMdha che. 'vAcaka' te zabda che tenuM jJAna matijJAna che; ane tenA nimitte 'vAcya 'nuM jJAna thavuM te zrutajJAna che. 52mArthe jJAna koI akSara nathI, akSara to jaDa che, te pudgalaskaMdhano paryAya che; te nimitta mAtra che. 'akSarAtmaka zrutajJAna ' kahevAmAM AvyuM te kArya mAM kAraNano (nimittano ) mAtra upacAra karyo che-ema samajavuM. (4) zrutajJAna te jJAnaguNano paryAya che, te thavAmAM matijJAna nimittamAtra che. zrutajJAna pahelAM jJAnaguNano matijJAnarUpa paryAya hoya che, ane te paryAyano vyaya thatAM zrutajJAna pragaTe che; tethI matijJAnano vyaya zrutajJAnanuM nimitta che, te 'abhAvarUpa nimitta' che; eTale ke matijJAnano je vyaya thAya che te zrutajJAnane utpanna karatuM nathI, zrutajJAna to potAnA upAdAna kA2Ne utpanna thAya che. [ matijJAnathI zrutajJAna adhika vizuddha hoya che. ] (5 ) prazna:- jagatamAM kAraNanI samAna kArya thAya che, tethI matijJAna samAna zrutajJAna hovuM joIe ? utta2:- upAdAna kAraNanI samAna kArya thAya che, paNa nimittakA2Na samAna kArya thatuM nathI. jema ghaDo thavAmAM daMDa, cakra, kuMbhAra, AkAza Adi nimitta kAraNo che, paNa utpanna thayelo ghaDo te daMDa, cakra, kuMbhAra, AkAza AdinI samAna nathI, bhinna svarUpe ja (mATI svarUpe ja) che. tema zrutajJAnanA utpanna thavAmAM mati nAma (phakta nAma) mAtra bAhya kAraNa che, vaLI tenuM svarUpa zrutajJAnathI bhinna che. (6) zrutajJAna ekavAra thayA pachI vicAra laMbAya tyAre bIjuM zrutajJAna matijJAna vacce AvyA vinA paNa utpanna thAya che. prazna:- tevA zrutajJAnane 'matipUrva...' (matipUrvaka) e sUtramAM ApelI vyAkhyA kema lAgu paDe? uttara:- temAM paheluM zrutajJAna matipUrvaka thayuM hatuM tethI bIjuM zrutajJAna matipUrvaka che evo upacAra karI zakAya che. sUtramAM 'pUrva' pahelAM 'sAkSAt' zabda vAparyo nathI, mATe zrutajJAna sAkSAt matipUrvaka ane paraMparA matipUrvakaema be prakAre thAya che-ema samajavuM. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 20] [63 (7) bhAvakRta ane dravyazruta zrutajJAnamAM tAratamyatAnI apekSAe bheda paDe che; ane tenA nimittamAM paNa bheda paDe che. bhAvasRta ane dravyazruta e bannemAM be, aneka ane bAra bheda paDe che. bhAvazrutane bhAvAgama paNa kahI zakAya che, ane temAM dravyaAgama nimitta hoya che. dravya Agama (zrata) nA be bheda-1-aMgapraviSTa ane 2-aMgabAhya che; aMgapraviSTanA bAra bheda che. (8) anakSarAtmaka ane akSarAtmaka zrutajJAna anakSarAtmaka zrutajJAnanA be bheda-paryAyajJAna ane paryAyasamAsa che. sUkSma nigodiyA jIvane utpanna thatI vakhate je pahele samaye sarva jaghanya zrutajJAna hoya che te paryAyajJAna che. bIjo bheda payaeNyasamAsa che. sarva jaghanya jJAnathI adhika jJAnane paryAyasamAsa kahe che. [tenA asaMkhyAta lokapramANa bheda che. ] nigodiyA jIvane samyaka zrutajJAna hotuM nathI paNa mithyAzruta hoya che, mATe A be bheda sAmAnya zrutajJAnanI apekSAe kahyA che ema samajavuM. (9) samyapha ane mithyA evA be bheda nahi letAM sAmAnya mati-zrutajJAnano vicAra karIe to dareka chadmastha jIvane mati ane zrutajJAna hoya che. sparzavaDa koI vastunuM jANavuM thayuM te matijJAna che; ane tenA saMbaMdhathI "A hitakArI nathI" ityAdi jJAna thavuM te zrutajJAna che, te anakSarAtmaka zrutajJAna che. ekendriyAdika asaMjJI jIvone anakSarAtmaka zrutajJAna ja hoya che. saMjJI paMcendriya jIvone banne prakAranuM zrutajJAna hoya che. (10) pramANanA be prakAra pramANanA- be prakAranAM che-1-svArtha pramANa, 2-parArtha pramANa. svArtha pramANa to jJAnasvarUpa che ane parArtha pramANa vacanarUpa che. zruta sivAyanA cAra jJAna svArtha pramANa che. zrutapramANa svArtha-parArtha bannarUpa che, tethI jJAnarUpa ane vacanarUpa che. zruta upAdAna che, vacana tenuM nimitta che. [ vikalpano samAveza vacanamAM thaI jAya che.] parArthapramANano aMza te "naya" che. [ jAo, paMcAdhyAyI bhAga-1 pR.-344 zrI devakInaMdanakRta; jaina siddhAMta darpaNa pAnuM-22; rAjavArtika-pAnuM-153; sarvArthasiddhi pAnuM-pa6 adhyAya-1 sUtra-6] (11) "zra'tano artha zrutano artha "sAMbhaLelo viSaya" athavA "zabda" evo thAya che. joke Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 64 ] [mokSazAstra zrutajJAna matijJAna pachI thaI zake che. topaNa varNavavA lAyaka tathA zikSAyogya sarva viSayo temAM (zrutajJAnamAM) Ave che, ane te sAMbhaLIne jANI zakAya che. e rIte 'zrutajJAna' mAM zrutano (zabdano ) saMbaMdha mukhyatAthI che; te kAraNe zrutajJAnane zAstrajJAna (bhAvazAstrajJAna ) paNa kahevAmAM Ave che. (zabdo sAMbhaLIne je zrutajJAna thAya che te sivAya bIjA prakAranuM paNa zrutajJAna thAya che.) samyajJAnI puruSano upadeza sAMbhaLavA u52thI pAtra jIvone AtmAnuM yathArtha jJAna thaI zake che te apekSAe tene zrutajJAna kahevAmAM Ave che. (12) rUDhinA baLathI paNa matipUrvaka thatA A vizeSa jJAnane 'zrutajJAna 'kahevAmAM Ave che. (13) zrutajJAnane vitarka paNa kahevAmAM Ave che. [ adhyAya 9, sUtra-39 ] (14) aMgapraviSTa ane aMgabAhya aMgapraviSTa bAra bhedanAM nAma-1-AcArAMga, 2-sUtrakRtAMga, 3-sthAnAMga, 4samavAyAMga, 5-vyAkhyAprajJapti aMga, 6-jJAtRdharmakathA aMga, 7-upAsaka adhyayanAMga, 8-annakRtadazAMga, 9-anuttaraupapAdika aMga, 10-praznavyAkaraNa aMga, 11-vipAkasUtrAMga ane 12-daSTipravAda aMga. aMgabAhya zrutamAM cauda prakIrNaka hoya che. A bAra aMga ane cauda pUrvanI racanA, je divase tIrthaMkara bhagavAnano divya- dhvani chuTe che tyAre bhAvazrutarUpa paryAyathI pariNata gaNadharabhagavAna eka ja muhUrta mAM kramathI kare che. (15) A badhAM zAstro nimitta mAtra che; bhAvazrutajJAnamAM tene anusarIne tAratamyatA hoya che-ema samajavuM. (16) mati ane zrutajJAna vacceno bheda prazna:- jema matijJAna indriya ane manathI utpanna thAya che, tema zrutajJAna paNa indriya ane manathI utpanna thAya che- to pachI temAM bheda zuM che? zaMkAkA2nAMkA2No-indriya ane manathI matijJAnanI utpatti thAya che te prasiddha che, ane zrutajJAna vakatAnA kahevAthI ane zrotAnA sAMbhaLavAthI utpanna thAya che tethI vaktAnI jIbha ane zrotAnA kAna tathA mana e zrutajJAnanI utpattimAM kAraNo che; e rIte mati-zruta bannenA utpAdaka kAraNa indriyo ane mana thayAM, mATe tene eka mAnavAM joIe. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 20] [65 utta2:- matijJAna ane zrutajJAnane eka mAnavAM te barAbara nathI. matijJAna ane zrutajJAna banne indriyo ane manathI utpanna thAya che e hetu asiddha che; kemake jIbha ane kAnane zrutajJAnanI utpattimAM kAraNa mAnavAM te bhUla che. jIbha to zabdanuM uccAraNa karavAmAM kAraNa che, zrutajJAnanI utpattimAM kAraNa nathI. kAna paNa jIvane thatA matijJAnanI utpattimAM kAraNa che, zrutajJAnanI utpattimAM kAraNa nathI; tethI zrutajJAnanI utpattimAM be indriyone kAraNa batAvavI, mati ane zrutajJAna banne indriyo ane manathI utpanna thAya che ema kahIne bannenI ekatA mAnavI te mithyA che. te be indriyo zrutajJAnamAM nimitta nathI. e rIte mati ane zrutajJAnanI utpattinA kAraNamAM bheda che. matijJAna indriyo ane mananA kAraNe utpanna thAya che, ane je padArthano indriyo tathA mana dvArA matijJAnathI nirNaya thaI gayo hoya te padArthanuM mana dvArA je vizeSatAthI jJAna thAya che te zrutajJAna che; mATe banne jJAna eka nathI paNa judAM judAM che. (17)vizeSa khulAso 1. indriya ane mana dvArA 'A ghaDo che' ema nizcaya karyo te matijJAna che; tyArapachI e ghaDAthI judA, aneka sthaLo ane aneka kALamAM rahevAvALA athavA bhinna raMgonA samAna jAtinA bIjA ghaDAnuM jJAna karavuM te zrutajJAna che. eka padArthane jANyA bAda samAna jAtinA bIjA prakArane jANavA te zrutajJAnano viSaya che. athavA 2. Indriya ane mana dvArA je ghaDAno nizcaya karyo, tyArapachI tenA bhedonuM jJAna karavuM te zrutajJAna che; jemake -amuka ghaDo amuka raMgano che, athavA amuka ghaDo mATIno che- amuka ghaDo tAMbA pittaLano che; evI rIte indriya ane mana dvArA nizcaya karI tenA bheda-prabhedane jANanAruM jJAna te zrutajJAna che. te ja (matijJAne jANelA ) padArthanA bheda-prabhedanuM jJAna te paNa zrutajJAna che. athavA . 3. 'A jIva che' ke 'A ajIva che' evo nizcaya karyA pachI je jJAnathI sa-saMkhyAdi dvArA tenuM svarUpa jANavAmAM Ave che te zrutajJAna che; kemake te vizeSasvarUpanuM jJAna Indriya dvArA thaI zakatuM nathI, tethI te matijJAnano viSaya nathI paNa zrutajJAnano viSaya che. jIva-ajIva jANyA pachI tenA sat-saMkhyAdi vizeSonuM jJAna mAtra mananA nimittathI thAya che. matijJAnamAM eka padArtha sivAya bIjA padArthanuM ke te ja padArthanA vizeSonuM jJAna thatuM nathI; mATe matijJAna ane zrutajJAna judAjudA che. avagraha pachI IhAjJAnamAM te ja padArthanuM vizeSajJAna che ane IA pachI avAyamAM te ja padArthanuM vizeSa jJAna che; paNa temAM (IhA ke avAyamAM) te ja padArthanA bheda-prabhedanuM jJAna nathI, mATe te matijJAna che-zrutajJAna nathI. (avagraha, IhA, avAya e matijJAnanA bhedo che.) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 66 ] [ mokSazAstra sUtra 11 thI 20 sudhIno siddhAMta jIvane samyagdarzana thatAM ja samyakamati ane samyakazrutajJAna thAya che. samyagdarzana kAraNa che ane samyajJAna kArya che-ema samajavuM A samyakramati ane zrutajJAnanA je bheda ApyA che te jJAnanI vizeSa nirmaLatA thavA mATe ApyA che; paNa te bhedamAM aTakI, rAgamAM rokAI rahevA mATe ApyA nathI, mATe te bhedonuM svarUpa jANI jIve potAnA trikALI akhaMDa abheda caitanyasvabhAva tarapha vALI nirvikalpa thavAnI jarUra che. / 20aaaa avadhijJAnanuM varNana bhvprtyyo'vdhidevnaarkaannaam||21|| artha- [ mavapratyaya: ] bhavapratyaya nAmanuM [sava: ] avadhijJAna [vevanArANAn] deva ane nArakIone hoya che. TIkA (1) avadhijJAnanA be bheda che:- 1-bhavapratyaya, ra-guNapratyaya. kAraNa ane nimitta e traNa kAryavAcaka zabdo che. ahIM "bhavapratyaya' zabda bAhya nimittanI apekSAe kahela che, aMtaraMga nimitta to dareka prakAranA avadhijJAnamAM avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazama che. (2) deva ane nArakaparyAya dhAraNa karatAM, jIvane je avadhijJAna utpanna thAya che te bhavapratyaya kahevAya che. jema pakSIomAM janma thavo te ja AkAzamAM gamananuM nimitta che, nahi ke zikSA, japa, tapa Adika; temaja nArakI ane devanA paryAyamAM utpattimAtrathI avadhijJAna prApta thAya che. [ ahIM samyajJAnano viSaya che topaNa ahIM samyaka ke mithyAnA bheda vagara sAmAnya avadhijJAnane mATe 'bhavapratyaya' zabda vAparyo che. ] (3) bhavapratyaya avadhijJAna deva, nArakI tathA tIrthakarone (chabastha dazAmAM) hoya che, te niyamathI dezAvadhi hoya che; te samasta pradezathI utpanna thAya che. (4) "guNapratyaya"--koI khAsa paryAya (bhava) nI apekSA na rAkhatAM, jIvanA puruSArtha vaDa je avadhijJAna utpanna thAya che te guNapratyaya athavA kSayopazamanimittaka kahevAya che. | 21 IT Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 22] [ 67 kSayopazama-nimittaka avadhijJAnanA bheda tathA tenA svAmI kSayopazamanimittaH SaDvikalpaH zeSANAm / / 22 / / artha:- [ kSayopazamanimitta: ] kSayopazama-nimittaka avadhijJAna [Saddhi: ] anugAmI, ananugAmI, vardhamAna, hIyamAna, avasthita, anavasthita-evA cha bhedavALuM che, ane te [ zeSAnAm ] manuSya tathA tiryaMcane thAya che. TIkA (1) anugAmI-je avadhijJAna sUryanA prakAzanI mAphaka jIvanI sAthe sAthe jAya tene anugAmI kahe che. ananugAmI-je avadhijJAna jIvanI sAthe sAthe na jAya tene ananugAmI kahe che. vartamAna-je avadhijJAna zuklapakSanA caMdranI kaLAnI mAphaka vadhatuM rahe tene vartamAna kahe che. hIyamAna-je avadhijJAna kRSNapakSanA caMdranI kaLAnI mAphaka ghaTatuM rahe tene hIyamAna kahe che. avasthita-je avadhijJAna eka sarakhuM rahe, na vadhe-na ghaTe, tene avasthita kahe che. anavasthita-pANInA taraMgonI mAphaka ghaTatuM-vadhatuM rahe, ekasarakhuM na rahe tene anavasthita kahe che. (2) manuSyone A avadhijJAna thAya che ema kahyuM che temAM tIrthaMkaro na levA, bIjA manuSyo samajavA; te paNa bahu thoDA manuSyone thAya che. A avadhijJAnane ' guNapratyaya ' paNa kahevAmAM Ave che. te nAbhinI upara zaMkha, padma, vajra, svastika, kalaza, mAchalAM Adi zubha cihna dvArA thAya che. (3) avadhijJAnanA * pratipAti, xapratipAti, dezAvadhi, paramAdhi ane sarvAdhi evA bhedo paNa paDe che. (4) +jaghanya dezAvadhi saMyata tathA asaMyata manuSyo ane tiryaMcane thAya che; (devanArakIne thatuM nathI ) utkRSTa dezAvadhi saMyata bhAvamunine ja thAya che, anya tIrthaMkarAdika gRhastha-manuSya, deva, nArakIne nahI; temane dezAdhi thAya che. * pratipAti=paDI jAya tevuM; x apratipAti X = na paDe tevuM. +jaghanya=sauthI thoDuM. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 68] [ mokSazAstra (5) dezAvadhi e upara [ pArA 1 mAM] kahelA cha prakAra tathA pratipAti ane apratipAti ema ATha prakAranuM hoya che. paramAvadhi anugAmI, ananugAmI, vartamAna, avasthita, anavasthita ane apratipAtI hoya che. (6) avadhijJAna rUpI- pudgala tathA te pudgalanA saMbaMdhavALA saMsArI jIva (nA vikArI bhAva ) ne pratyakSa jANe che. (7) dravya apekSAe jaghanya avadhijJAnano viSaya-eka jIvanA audArika zarIra saMcayanA lokAkAza-pradezapramANa khaMDa karatAM tenA eka khaMDa sudhInuM jJAna hoya che. dravya apekSAe sarvAvadhijJAnano viSaya-eka paramANa sudhI jANe che. [ jAo, sUtra 28 TIkA], dravya apekSAe madhyama avadhijJAnano viSaya-jaghanya ane utkRSTanI vaccenA dravyonA bhedone jANe che. kSetra apekSAe jaghanya avadhijJAnano viSaya-utsadhAMgulanA [ ATha yava madhyanA ] asaMkhyAtamAM bhAga sudhInA kSetrane jANe che. kSetra apekSAe utkRSTa avadhijJAnano viSaya-asaMkhyAta lokapramANa sudhI kSetrane jANe che. kSetra apekSAe madhyama avadhijJAnano viSaya-jaghanya ane utkRSTanI vaccenA kSetrabhedone jANe che. kALa apekSAe jaghanya avadhijJAnano viSaya-(jaghanyathI) AvalinA asaMkhyAtabhAgapramANa bhUta ane bhaviSyane jANe che. kALa apekSAe utkRSTa avadhijJAnano viSaya-asaMkhyAta lokapramANa atIta ne anAgata kALa ne jANe che. kALa apekSAe madhyama avadhijJAnano viSaya-jaghanya ane utkRSTa vaccenA kALabhedone jANe che. bhAvanI apekSAe avadhijJAnano viSaya-pahelAM dravyapramANa nirUpaNa karela dravyonI zaktine jANe che. [ zrI dhavalA pustaka 1, pAnuM 93-94] (8) karmano kSayopazama nimittamAtra che ema samajavuM, eTale ke jIva potAnA puruSArthathI potAnA jJAnano vizuddha avadhijJAnaparyAya pragaTa kare che temAM pote ja kAraNa che. avadhijJAna vakhate avadhijJAnAvaraNano kSayopazama svayaM hoya eTalo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 22] [69 saMbaMdha batAvavA nimitte jaNAvyuM che. karmanI te vakhatanI sthiti karmanA potAnA kAraNe kSayopazamarUpa hoya che, eTalo nimitta-naimittika saMbaMdha che te ahIM batAvyo che. (9) kSayopazamano artha-(1) sarvaghAti spaddhakono udayAbhAvI kSaya; (2) dezavAti spaddhakomAM guNano sarvathA ghAta karavAnI zaktino upazama tene kSayopazama kahe che. tathA kSAyopathamika samyagdarzanamAM vedaka samyakatvaprakRtinA spardhakone "kSaya' ane mithyAtva tathA samyamithyAtva prakRtionA udayabhAvane upazama kahe che. prakRtionA kSaya tathA upazamane kSayopazama kahe che. [ zrI dhavalA, pustaka 5, pAnuM 200-211-221] (10) guNapratyaya avadhijJAna, samyagdarzana, dezavrata athavA mahAvratanA nimittathI thAya che topaNa te badhA samyagdaSTi, dezavratI ke mahAvratI jIvone hotuM nathI; kemakeasaMkhyAta lokapramANa samyakatva, saMyamasaMyama ane saMyamarUpa pariNAmomAM, avadhijJAnAvaraNanA kSayopazamanA kAraNabhUta pariNAma bahu thoDA hoya che. [ zrI jayadhavalA pAnuM-17]. guNapratyaya su-avadhijJAna samyagdaSTi jIvone ja thaI zake che, paraMtu badhA samyagdaSTi jIvone te hotuM nathI-ema samajavuM. sUtra 21-22no siddhAMta je jIvone avadhijJAna thayuM hoya te ja jIvo, avadhijJAnano upayoga mUkI darzanamohakarmanA rajakaNonI avasthA joIne te uparathI potAne samyagdarzana thayuM cheema yathArthapaNe jANI zake" -evI mAnyatA barAbara nathI, kemake badhA ja samyagdaSTi jIvone avadhijJAna hotuM nathI, paNa samyagdaSTi jIvomAMthI ghaNA ja ochA jIvone avadhijJAna thAya che. "potAne samyagdarzana thayuM che" te ja avadhijJAna vagara nakkI na thaI zakatuM hoya to, je jIvone avadhijJAna na thAya teone haMmezAM e saMbaMdhanI zaMkA-saMzaya rahyA ja kare, paraMtu niHzaMkapaNuM e samyagdarzanano pahelo ja AcAra che; tethI je jIvone samyagdarzana saMbaMdhI zaMkA rahyA kare te jIva kharI rIte samyagdaSTi hoya ja nahi, paNa mithyAdaSTi hoya che. mATe avadhijJAnanuM, mana:paryayajJAnanuM tathA tenA bhedonuM svarUpa jANI, bhedo taraphanA rAgane TALI, abheda jJAnasvarUpa potAnA svabhAva tarapha jIve vaLavuM. ra2AA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra mana:paryayajJAnanA bheda RjuvipulamatI manaH paryayaH / / 23 / / artha:- [ mana:paryaya: ] mana:paryayajJAna [RRnumati viputtamati] Rjumati ane vipulamati-evA be prakAranuM che. TIkA (1) mana:paryayajJAnanI vyAkhyA navamA sUtranI TIkAmAM ApI che. bIjAnA manogata ( manamAM rahelAM mUrtika dravyone, te mananI sAthe je pratyakSa jANe te mana:paryayajJAna che. (2) dravya apekSAe mana:paryayajJAnano viSaya-janyarUpathI eka samayamAM thatA audArika za2I2nA nirjarArUpa dravya sudhI jANI zake; utkRSTarUpe ATha karmonA eka samayamAM baMdhAyelA samaya prabaddharUpa* dravyanA anaMta bhAgomAMthI eka bhAga sudhI jANI zake. kSetra apekSAe A jJAnano viSaya-jaghanyarUpe be, traNa koza sudhInA kSetrane jANe; ane utkRSTarUpe manuSyakSetranI aMdara jANI zake. [vidhvaMbharUpa manuSyakSetra samajavuM ]. kALa apekSAe A jJAnano viSaya-jaghanyarUpe be, traNa bhavonuM grahaNa kare che; utkRSTarUpe asaMkhyAta bhavonuM grahaNa kare che-jANe che. bhAva apekSAe A jJAnano viSaya-dravyapramANamAM kahelA dravyonI zaktine (bhAvane) jANe che. [ zrI dhavalA pustaka 1 pAnuM-94 ] A jJAna thavAmAM mana apekSAmAtra(nimittamAtra) kAraNa che, utpattinuM te kA2Na nathI. A jJAnanI utpatti AtmAnI zuddhithI thAya che. A jJAna dvArA sva tathA para bannenA manamAM sthita rUpI padArtho jANI zakAya che. [zrI sarvArthasiddhi pAnuM 448-451-452 ] bIjAnA manamAM sthita padArthane paNa 'mana' kahevAmAM Ave che; tenA paryAyo (vizeSo ) ne mana:paryaya kahe che, tene je jJAna jANe te mana:paryayajJAna che. mana:paryayajJAnanA Rjumati ane vipulamati evA be bheda che. * samayaprabaddha=eka samayamAM jeTalA karma52mANu ane nokarmaparamANu baMdhAya te sarvane samayaprabaddha kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 23] [71 | Rjumati:- manamAM ciMtavana karelA padArthone jANe che, aciMtita padArthane nahi, ane te paNa saralarUpathI ciMtita padArthane jANe che. [ jAo, sUtra 28-nIce TIkA ] vipulamati- ciMtita ane nahi ciMtita padArthane tathA vakraciMtita ane avakaciMtita padArthane paNa jANe che. jAo, sUtra 28 nIce TIkA ]. mana:paryayajJAna viziSTa saMyamadhArIne thAya che. [ zrI dhavalA pustaka 6 pAnuM 28-29] "vipula 'no artha vistIrNa-vizALa-gaMbhIra thAya che. [temAM kuTila, asaraLa, viSama, saraLa vagere garbhita che.) vipulamatijJAnamAM Rju ane vaka (eTale saraLa ane ADA) sarva prakAranA rUpI padArthanuM jJAna thAya che. potAnAM tathA paranAM jIvita, maraNa, sukha, duHkha, lAbha, alAbhanuM paNa jJAna thAya che. vyakta mana ke avyakta manathI ciMtavana karelA ke nahi ciMtavelA ke AgaLa jaI jenuM ciMtavana karaze evA sarva prakAranA padArthone vipulamati mana:paryayajJAnI jANe che. [ sarvArthasiddhi pAnuM 448-451-45ra] kALa apekSAe kAmatino viSaya-jaghanyapaNe bhUta-bhaviSyanA be traNa bhava potAnA ane bIjAnA jANe, utkRSTapaNe sAta-ATha bhava te mujaba jANe. kSetra apekSAe A jJAna jaghanyapaNe traNathI upara ane navathI nIce koza ane utkRSTapaNe traNathI upara ane, navathI nIce yojanAnI aMdara jANe che, tethI bahAra nahi. [ koza=1 gAu; yojana= 2000 gAu] kALa apekSAe vipulamatino viSaya-jaghanyathI sAta-ATha bhava AgalApAchalA jANe ane utkRSTa asaMkhyAta bhava AgalA-pAchalA jANe. kSetra apekSAe A jJAna-jaghanyapaNe traNathI upara ane navathI nIce yojanA pramANa jANe utkRSTapaNe mAnuSottara parvatanI aMdara jANe-tethI bahAra nahi. [ sarvArthasiddhi pAnuM-4pa4] vipulamatino artha iMgliza tattvArthasUtramAM nIce pramANe Apyo che: Complex direct knowledge of complex mental things. e. g. of what a man is thinking of now along with what he has thought of it in the past and will think of if in the future. [ pAnuM-40] artha:- AMTIghUMTI vALI manamAM sthita vastuonuM AMTIghUMTI sahita pratyakSajJAna jemake-eka mANasa vartamAnamAM zuM vicAre che. tenI sAthe bhUtakALamAM teNe zuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 72] . [ mokSazAstra vicAryuM che ane bhaviSyamAM te zuM vicAraze te jJAnano manogata vikalpa te mana:paryayajJAnano viSaya che. (bAhya vastunI apekSA manogatabhAva eka ati sUkSma ane vijAtIya cIja che.) ra3 Rjumati ane vipulamatimAM aMtara vizuddhyapratipAtAbhyAM tdvishessH|| 24 / / artha - [vizuddhacatipAtAmyAM] pariNAmonI zuddhatA ane apratipAta arthAt kevaLajJAna thayA pahelAM na chUTavuM [ taddhizeSa ] e be vAtothI Rjumati ane vipulamati jJAnamAM vizeSatA-taphAvata che. TIkA Rjumati ane vipulamati e be prakAranA mana:paryayanA bheda sUtra 23nI TIkAmAM ApyA che. A sUtramAM spaSTa jaNAve che ke vipulamati vizuddha zuddha che, vaLI te kadI paDI jatuM nathI paNa kevaLajJAna thatAM sudhI cAlu rahe che. Rjumati jJAna to thaIne chUTI paNa jAya. cAritranI tIvratAno bhedanA kAraNe A bheda paDe che. saMyamapariNAmanuM ghaTavuM tenI hAni thavI te pratipAta che, te (pratipAta ) RjumativALA koIne hoya che. IT 24 avadhijJAna ane mana:paryayajJAnamAM vizeSatA vishuddhikssetrsvaamivissyebhyo'vdhimnHpryyyoH|| 25 / / artha:- [ 3mavadhimana:paryayo:] avadhi ane mana:paryaya jJAnamAM [ vizuddhikSetrasvAmiviSamya: ] vizuddhatA, kSetra, svAmI ane viSayanI apekSAthIvizeSatA hoya che. TIkA mana:paryayajJAna utama RddhidhArI bhAva-munione ja hoya che; ane avadhijJAna cAre gatinA saMjJI jIvane hoya che; e svAmI apekSAe bheda che. utkRSTa avadhijJAnanuM kSetra asaMkhyAta lokapramANa sudhI che, mana:paryayanuM aDhI dviIpa manuSyakSetra che. A kSetra apekSAe bheda che. svAmI tathA viSayanA bhedathI vizuddhimAM aMtara jANI zakAya che, avadhijJAnano viSaya paramANuparyata rUpI padArtha che ane mana:paryayajJAnano viSaya manogata vikalpa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 26-27] | [ 73 viSayano bheda sUtra 27-28 nI TIkAmAM Apyo che; tathA sUtra 22 nI TIkAmAM avadhijJAnano, ane sUtra 23 nI TIkAmAM mana:paryayajJAnano viSaya Apyo che, te uparathI A bheda samajI levA. 25. mati-zruta jJAnano viSaya matizrutayornibaMdho drvyessvsrvpryaayessu|| 26 / / artha - [gatizratayo: ] matijJAna ane zrutajJAnano [ niyaMgha: ] viSayasaMbaMdha sarvaparyAyavu] sarva paryAyothI rahita [dravyay] jIva-pudgalAdi sarve dravyo che. TIkA mati ane zrutajJAna rUpI-arUpI sarve dravyone jANe che, paNa tenA sarve paryAyone jANatAM nathI, tenA viSaya-saMbaMdha sarve dravyo ane tenA keTalAka paryAyo sAthe hoya che. A sUtramAM 'drabhepu' zabda vAparyo che tethI jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa e samasta dravyo samajavo; tenA keTalAka paryAyo A jJAna jANe che, sarva paryAyone nahi. prazna:- jIva, dharmAstikAya vagere amUrtadravyo che tene matijJAna kema jANe ke jethI matijJAna sarva dravyone jANe ema kahI zakAya? | uttara- anindriya (mana) nA nimitte arUpI dravyonuM avagraha, ihA, avAya ane dhAraNArUpa matijJAna prathama Upaje che, pachI te matijJAna pUrvaka zrutajJAna sarva dravyane jANe che ane potapotAne yogya paryAyone te jANe che-ema samajavuM. A baMne jJAnovaDe jIvane paNa yathArthapaNe jANI zakAya che. te ra6 / avadhijJAnano viSaya paSyavadheDA 27 aa artha:- [ avadhe: ] avadhijJAnano viSaya-saMbaMdha [ viSa] rUpI dravyomAM che arthAt avadhijJAna rUpI padArthone jANe che. TIkA jene rUpa, rasa, gaMdha, sparza hoya te pudgala dravya ( rUpI dravya ) che; pudgala dravyathI saMbaMdha rAkhavAvALA saMsArI jIvane paNa A jJAnanA hetu mATe rUpI kahevAmAM Ave che. [ juo sUtra 28 nIce TIkA ] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 74] [ mokSazAstra jIvanA pAMca bhAvomAMthI audayika, aupathamika ane kSAyopathamika e traNa bhAvo(pariNAmo) ja avadhijJAnano viSaya thAya che; ane jIvanA bAkInA-kSAyika tathA pariNAmika e be bhAvo tathA dharmadravya, adharmadravya, AkAzadravya ane kALadravya arUpI padArtha che te avadhijJAnanA viSayabhUta thatA nathI. A jJAna sarva rUpI padArthone ane tenA keTalAka paryAyone jANe che ema samajavuM. || ra7 nA mana:paryayajJAnano viSaya taddanaMtamA mana:paryavasthA. 28 artha:- [ tana anaMtamAne] sarvAvadhijJAnanA viSayabhUta rUpI dravyanA anaMtamAM bhAge [ mana:paryaya] mana:paryayajJAnano viSaya-saMbaMdha che. TIkA paramaavadhijJAnanA viSayabhUta je pugalaskaMdha che teno anaMtamo bhAga karatAM je eka paramANu mAtra thAya che te sarvAvadhino viSaya che, teno anaMtamo bhAga Rjumati-mana:paryayajJAnano viSaya che ane teno anaMtamo bhAga vipulamatimana:paryayano viSaya che. (sarvArthasiddhi pAnuM-473) sUtra 27-28 no siddhAMta avadhijJAnano ane mana:paryayajJAnano viSaya rUpI che ema ahIM kahyuM che. adhyAya 2 nA sUtra 1 mAM AtmAnA pAMca bhAvo kahyA che temAMthI audayika, aupathamika tathA kSAyopathamika e traNa bhAvo A jJAnano viSaya thAya che ema sUtra 27 mAM kahyuM che, tethI nakkI thAya che ke paramArtha te traNa bhAvo rUpI che-eTale ke arUpI AtmAnuM svarUpa te nathI. kemake AtmAmAMthI te bhAvo TaLI zake che ane je TaLI zake te paramArthe AtmAnuM hoya nahi. "rUpI" nI vyAkhyA adhyAya 5 nA sUtra 5 mAM ApI che, tyAM pudgala "rUpIche-ema kahyuM che ane pudgala sparza, rasa, gaMdha, varNavALA che ema adhyAya 5 sUtra ra3 mAM kahyuM che. zrI samayasAranI gAthA 50 thI 68 tathA 203 mAM varNAdithI guNasthAna paryaMtanA bhAvo pudgaladravyanA pariNAma hovAthI jIvanI anubhUtithI bhinna che mATe te jIva nathI ema kahyuM che, te ja siddhAMta A (vyavahAra) zAstramAM upara kahelAM TUMkAM sUtro dvArA pratipAdana karyo che. | [ juo, samayasAra pR. 8ra thI 102 tathA ra61] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 9] [75 adhyAya 2 sUtra 1 mAM te bhAvone jIvanA kahyA che te vyavahare hyA che. je kharekhara te jIvanA hoya to jIvamAMthI kadI TaLe nahi ane eka sarakhA rahe paNa eka sarakhA rahetA nathI ane TALI zakAya che, mATe te jIvasvarUpa-jIvanA nijabhAva nathI. 28 kevaLajJAnano viSaya sarvadravyaparyAyeSu kevlsy|| 29 / / artha:- [varnaca] kevaLajJAnano viSaya-saMbaMdha[ sarvadravyaparyAyey] sarva dravyo ane tenA sarve paryAyo che-arthAt kevaLajJAna eka sAthe sarva padArthone ane tenA sarva paryAyone jANe che. TIkA kevaLajJAna=asahaya jJAna; eTale ke Indriya, mana ke AlokanI apekSArahita A jJAna che. trikALagocara anaMta paryAyone prApta anaMta vastuone te jANe che, asaMkucita (saMkoca vagaranuM) che, ane pratipakSIrahita che; kevaLajJAna amaryAdita che. zaMkA- je padArthano nAza thaI cUkyo che ane je padArtha hajI utpanna nathI thayo tene kevaLajJAna kema jANI zake ? samAdhAnaH- kevaLajJAna nirapekSa hovAthI bAhya padArthonI apekSA vinA tene eTale ke naSTa ane anutpana padArthone jANe temAM kAMI virodha nathI. kevaLajJAnane viparyayajJAnapaNAno paNa prasaMga nathI, kemake yathArtha svarUpathI te padArthone jANe che. naSTa ane anutpanna vastuono joke vartamAnamAM sadbhAva nathI topaNa teno atyaMta abhAva nathI. sarva dravya ane te dravyanA trikALavartI anaMtAnaMta paryAyone akramathI eka kALe kevaLajJAna jANe che; te jJAna sahaja (icchAvinA) jANe che. kevaLajJAnamAM evI zakti che ke anaMtAnaMta loka-aloka hoya to paNa tene jANavAne kevaLajJAna samartha che. zaMkA- kevaLI bhagavAnane eka ja jJAna hoya che ke pAMca jJAna hoya che? samAdhAnaH- pAMca jJAnonuM ekI sAthe rahevuM mAnI zakAya nahi, kemake matijJAnAdi AvaraNIya jJAna che ane kevaLajJAnI bhagavAna kSINa AvaraNIya che tethI bhagavAnane AvaraNIya jJAna hovuM saMbhave nahi; kemake AvaraNanA nimittathI thatAM jJAnonuM (AvaraNano abhAva thayA pachI) rahevAnuM banI zake ema mAnavuM te nyAyaviruddha che. [ zrI dhavalA pustaka 6 pAnuM 29-30] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 76] [ mokSazAstra mati Adi jJAnonuM AvaraNa kevaLajJAnAvaraNanA nAza thavAnI sAthe ja pUrepUruM naSTa thAya che. [ juo, sUtra 30 nI TIkA ] eka sAthe sarvathA jANavAnuM eka eka jIvamAM sAmarthya che. 29 mA sUtrano siddhAMta huM parane jANuM to moTo ' ema nahi, paNa mAruM behada sAmarthya anaMtajJAnaaizvaryapaNe hovAthI huM pUrNajJAnaghana svAdhIna AtmA chuM ema pUrNa sAdhyane dareka jIve nakkI karavuM joIe; ema nakkI karI svathI ekatva ane parathI vibhakta (bhinna) potAnA ekAkAra svarUpa tarapha jIve vaLavuM joIe, potAnA ekAkAra svarUpa tarapha vaLatAM samyagdarzana pragaTI krame krame jIva AgaLa vadhe che ane tenI pUrNa jJAnadazA thoDA vakhatamAM pragaTe che. | 29 eka jIvane eka sAthe keTalAM jJAna hoI zake che? ekAdIni bhAjyAni yugapadekasminnAcaturyaH / / 30 / / artha- [ mina] eka jIvamAM [ yu/pata] eka sAthe [ vAvani] ekathI zarU karIne [kAvatarUM] cAra jJAna sudhI [bhALyAni] vibhakta karavA yogya che arthAt hoI zake che. TIkA (1) eka jIvane eka sAthe ekathI zarU karI cAra jJAna sudhI hoI zake che; eka jJAna hoya to kevaLajJAna hoya che; be hoya to mati ane zrata hoya che; traNa hoya to mati, zruta ane avadhi agara mati, zruta ane mana:paryayajJAna hoya che; cAra hoya to mati, zruta, avadhi ane mana:paryaya jJAna hoya che. ekI sAthe pAMca jJAno koIne hotAM nathI. vaLI eka ja jJAna eka vakhate upayogarUpa hoya che. kevaLajJAna pragaTayuM tyArathI te kAyama mATe Take che; bIjAM jJAnano upayoga vadhAremAM vadhAre aMtarmuhUrta hoya che, tethI vadhAre hoto nathI, pachI jJAnanA upayogano viSaya badale ja che. kevaLI sivAya badhA saMsArI jIvone ochAmAM ochA be eTale ke mati ane zrutajJAna hoya ja che. (2) kSAyopathamika jJAna kramavartI che, eka kALamAM eka ja pravarte che; paNa ahIM je cAra jJAna ekI sAthe kahyAM che te cArano ughADa ekI vakhate hovAthI cAra jJAnanI jANanarUpa labdhi eka kALamAM hoya ema kahevuM che, upayoga to eka kALe eka svarUpe ja hoya che. IT 3O Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ 77 a. 1. sUtra 31] sUtra 9 thI 30 sudhIno siddhAMta AtmA kharekhara paramArtha che ane te jJAna che; AtmA pote ja padArtha che; tethI jJAna paNa eka ja pada che. je A jJAna nAmanuM eka pada che te A 5ramArtha-svarUpa sAkSAt mokSa upAya che. A sUtromAM jJAnanA je bhedo kahyA che te A eka padane abhinaMde che. jJAnanA hInAdhikarUpa bhedo, tenA sAmAnya jJAnasvabhAvane bhedatA nathI, paNa abhinaMde che; mATe jemAM samasta bhedano abhAva che evA AtmasvabhAvabhUta jJAnanuM ja ekanuM AlaMbana karavuM-eTale ke jJAnasvarUpa AtmAnuM ja avalaMbana karavuM. jJAnasvarUpa AtmAnA avalaMbanathI ja nIce mujaba prApti thAya che: 1-nijapadanI prApti thAya che. 2-bhrAMtino nAza thAya che. 3-AtmAno lAbha thAya che. 4-anAtmAno parihAra siddha thAya che, 5-bhAvakarma jorAvara thaI zakatuM nathI. 6-rAga, dveSa, moha utpanna thatA nathI. 7-pharI karma AsravatuM nathI. 8-pharI karma baMdhAtuM nathI. 9-pUrve baMdhAyeluM karma bhogavAyuM thayuM nirjarI jAya che. 10-samasta karmono abhAva thavAthI sAkSAt mokSa thAya che. AvuM jJAnasvarUpa AtmAnA AlaMbananuM mAhAmya che. kSayopazama anusAra jJAnamAM je bhedo thAya che te kAMI jJAnasAmAnyane ajJAnarUpa nathI karatA, UlaTA jJAnane pragaTa kare che; mATe A badhA bhedo uparanuM lakSa gauNa karI jJAnasAmAnyanuM avalaMbana levuM. sUtra 9 mAM cheDe ekavacana sUcaka 'jJAnam' zabda vAparyo che, te bhedonuM svarUpa jANI, bhedo uparanuM lakSa choDI, zudghanayanA viSayabhUta abheda akhaMDa jJAnasvarUpa AtmA tarapha potAnuM lakSa vALavAlaI javA mATe vAparyo che, ema jANavuM. [juo, zrI samayasAra gAthA-204 pAnuM 262 thI 264] mati zruta ane avadhi jJAnamAM mithyApaNuM matizrutAvadhayo viparyayazca / / 31 / / artha:- [matizrutaavadhaya: ] mati, zruta ane avadhi e traNa jJAna [viparyayAAE] viparyaya paNa hoya che. TIkA (1) u52 kahelAM pAMce jJAna samyajJAna che, paraMtu mati, zruta ane avidha e traNa jJAna mithyAjJAna paNa hoya che, te mithyAjJAnane kumatijJAna, kuzrutajJAna tathA kuadhi Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 78] [ mokSazAstra ( vibhaMga) jJAna kahe che. atyAra sudhI samyajJAnano adhikAra cAlato Avyo che; have A sUtramAM 'va' zabdathI ema sUcavyuM che ke A traNa jJAna samyaka paNa hoya che ane mithyA paNa hoya che. sUtramAM 'viparyaya:' zabda vAparyo che temAM saMzaya ane anadhyavasAya garbhitapaNe AvI jAya che-ema jANavuM. mati ane zrutajJAnamAM saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya e traNa doSo che; avadhijJAnamAM saMzaya hoto nathI, paNa anadhyavasAya athavA viparyaya be doSo hoya che, tethI tene kuavadhi athavA vibhaMga kahe che. viparyaya saMbaMdhI vizeSa hakIkata 3ra mAM sUtranI TIkAmAM ApI che. (2) anAdi mithyAdaSTine kumati ane kuzruta hoya che ane tene deva ane nArakInA bhavamAM kuavadhi paNa hoya che. jyAM jyAM mithyAdarzana hoya che tyAM tyAM mithyAjJAna ane mithyAcAritra avinAbhAvI paNa hoya che. / 31TI prazna- samyagdaSTi jema netrAdika indriyothI rUpAdine sumatithI jANe che tema mithyAdaSTi paNa kumatijJAnathI tene jANe che, tathA jema samyagdaSTi zrutajJAnathI tene jANe che, tathA kathana kare che tema mithyASTi paNa kuzrutajJAnathI jANe che ane kathana kare che, tathA jema samyagdaSTi avadhijJAnathI rUpI vastuone jANe che tema mithyASTi kuavadhijJAnathI jANe che-to mithyASTinA jJAnane mithyAjJAna zA mATe kaho cho? -uttarasdstorvishessaaghdRcchoplbdherunmttvt|| 32 / / artha - [ yadaccha upabdha ] potAnI icchAdvArA jema tema (Whims) grahaNa karavAne kAraNe [ sat sato:] vidhamAna ane avidhamAna padArthonuM [vizeSAt ] bhedarUpa jJAna (yathArtha viveka ) na hovAne kAraNe [unmattavat] pAgala puruSonA jJAnanI mAphaka mithyAdaSTinuM jJAna viparIta arthAt mithyAjJAna ja hoya che. TIkA (1) A sUtra ghaNuM upayogI che. A "mokSazAstra" hovAthI, avinAzI sukha mATe samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa eka ja rasto che ema pahelA sUtramAM jaNAvIne, bIjA sUtramAM samyagdarzananuM lakSaNa batAvyuM, jenI zraddhA vaDe samyagdarzana thAya te sAta tattvo cothA sUtramAM jaNAvyAM tattvone jANavA mATe pramANa ane nayanA jJAnanI jarUriyAta che ema chaThThI sUtramAM kahyuM; pAMca jJAno samyaka hovAthI te pramANa che ema Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 32] [ 79 sUtra 6-10 mAM jaNAvyuM ane te pAMca samyajJAnonuM svarUpa sUtra 11 thI 30 sudhImAM batAvyuM... (2) eTalI bhUmikA bAMdhyA pachI mati, zruta ane avadhi e traNa mithyAjJAna paNa hoya che; ane jIva anAdino mithyAdaSTi hovAthI te samyakatva nA pAme tyAM sudhI tenuM jJAna viparyaya che ema sUtra 31 mAM batAvyuM. sukhanA sAcA abhilASIe te mithyAdarzana paheluM ja TALavuM joIe-ema batAvavA A sUtramAM mithyAjJAna-ke je jJAna haMmezAM mithyAdarzanapUrvaka ja hoya che-tenuM svarUpa batAvyuM che. (3) sukhanA sAcA abhilASIne mithyAjJAnanuM svarUpa samajAvavA mATe kahyuM ke 1-mithyASTi jIva sat ane asat vacceno bheda ( viveka) jANato nathI; tethI siddha thayuM ke dareka bhavya jIve prathama sat zuM ane asat zuM tenuM yathArtha jJAna prApta karI mithyAjJAna TALavuM joIe. ra-jyAM sat ane asat bhedanuM ajJAna hoya tyAM aNasamaja pUrvaka potAne ThIka paDe tema gAMDA puruSanI mAphaka (madirA pIdhelA mANasanI mAphaka) khoTI kalpanAo jIva karyA ja kare che; tethI ema samajAvyuM ke sukhanA sAcA abhilASI jIvoe sAcI samajaNa karI khoTI kalpanAono nAza karavo ja joIe. (4) pahelethI trIsa sudhInA sUtromAM mokSamArga ane samyagdarzana tathA samyajJAnanuM svarUpa samajAvI te grahaNa karavAnuM kahyuM, te upadeza "asti thI Apyo; ane 31mAM sUtramAM mithyAjJAnanuM svarUpa batAvI tenuM kAraNa saramA sUtramAM kahI te mithyAjJAnano nAza karavA upadeza Apyo; eTale A sUtramAM "nAsti thI samajAvyuM. A rIte "asti-nAsti' vaDa eTale ke anekAnta vaDe samyajJAna pragaTa karI mithyAjJAnanI nAsti karavA mATe upadeza Apyo. (5) sata = vidyamAna (vastu), asat = avidyamAna-aNachatI (vastu), avizeSAtra e beno yathArtha viveka na hovAthI. yadaccha (viparyaya) upalabdhaH = [ viparyaya zabdanI 31mA sUtrathI anuvRti Ave che. ] viparIta-potAnI manamAnI IcchA mujaba kalpanAo-hovAthI te mithyAjJAna che. "unmattavat " = madirA pIdhelA mANasanI jema. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 80] [ mokSazAstra viparyaya=viparItatA; te traNa prakAre che. 1-kAraNaviparItatA, 2 svarUpaviparItatA, 3-bhedabhedaviparItatA. kAraNaviparItatA - mULakAraNane na oLakhe ane anyathA kAraNa mAne che. svarUpaviparItatA:- jene jANe che tenA mULavatubhUta svarUpane na oLakhe ane anyathA svarUpa mAne che. bhedAbhedaviparItatAH- jene te jANe che tene "e AnAthI bhinna che' ane e enAthI abhinna che" -ema yathArtha na oLakhatAM anyathA bhinna abhinapaNuM mAne te bhedAbheda viparItatA che. e traNa viparItatA TALavAno upAya sAcA dharmanI to evI paripATI che ke, pahelAM jIva samyakatva pragaTa kare, pachI vratarUpa zubhabhAva hoya. have samyakatva to sva ane paranuM zraddhAna thatAM thAya che; tathA te zraddhAna dravyAnuyoga (adhyAtmazAstro) no abhyAsa karavAthI thAya che, mATe pahelAM jIve dravyAnuyoga anusAra zraddhA karI samyagdaSTi thavuM, ane tyArapachI pote caraNAnuyoga anusAra sAcAM vratAdika dhAraNa karI vratI thavuM. e pramANe mukhyapaNe to nIcalI dazAmAM ja dravyAnuyoga kAryakArI che. yathArtha abhyAsane pariNAme viparItatA TaLatAM nIce mujaba yathArthapaNe mAne che 1-eka dravya, tenA guNa ke paryAya bIjA dravya, tenA guNa ke paryAyamAM koI paNa karI zakatA nathI. dareka dravya potapotAnA kAraNe potAno paryAya dhAraNa kare che. vikArI avasthA vakhate paradravya nimittarUpa eTale ke hAjara hoya kharuM paNa te koI bIjA dravyamAM vijhiyA (kAMIpaNa) karI zakatuM nathI. dareka dravyamAM agusladhutva nAmano guNa che tethI te dravya bIjArUpa thatuM nathI, eka guNa bIjArUpa thato nathI ane eka paryAya bIjArUpa thato nathI. eka dravyanA guNa ke paryAya te te dravyathI chUTA paDI zakatA nathI; have te pramANe potAnA kSetrathI chUTA paDe nahi ane paradravyamAM jAya nahi to pachI tene zuM karI zake? kAMI ja na karI zake. eka dravya, guNa ke paryAya bIjA dravyanA paryAyamAM kAraNa thAya nahi, tema te bIjAnuM kArya thAya nahi, evI akAraNakAryatvazakti dareka dravya mAM rahelI che; A rIte samajatAM kAraNaviparItatA TaLe che. ra-dareka dravya svataMtra che. jIvadravya cetanAguNasvarUpa che; pudgaladravya sparza, rasa, gaMdha ane varNasvarUpa che. jIva pote "huM paranuM karI zakuM, para mAruM karI zake ane zubhavikalpathI lAbha thAya evI UMdhI pakkaDa kare tyAM sudhI teno ajJAnarUpa paryAya thAya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 33] che. jIva yathArtha samaje eTale ke sata samaje tyAre sAcI mAnyatA pUrvaka tene sAcuM jJAna thAya che, tenA pariNAme krame krame zuddhatA vadhI saMpUrNa vItarAgatA pragaTe che. bIjAM cAra dravyo (dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa) arUpI che. tene kadI azuddha avasthA hotI nathI; A pramANe samajatAM svarUpaviparItatA TaLe che. 3-paradravyo, jaDa karma ane zarIrathI jIva traNekALe bhinna che; ekakSetrAvagAsaMbaMdhe rahe tyAre paNa jIva sAthe eka thaI zakatA nathI. eka dravyanA dravya-kSetra-kALa-bhAva bIjA dravyamAM nAstirUpe che, kemake bIjA dravyathI te dravya cAre prakAre bhinna che. dareka dravya pote potAnA guNathI abhinna che, kemake tenAthI kadI te dravya juduM thaI zakatuM nathI; A pramANe samajatAM bhedabhedaviparItatA TaLe che. sat = trikALa TakanAra, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, nizcaya, zuddha; e badhA ekAryavAcaka zabdo che. jIvano jJAyakabhAva trikALI akhaMDa che; tethI te sata, satyArtha, paramArtha, bhUtArtha, nizcaya ane zuddha che. A daSTine dravyadRSTi, vastuSTi, zivadaSTi, tattvadaSTi, kalyANakArI daSTi paNa kahevAmAM Ave che. asat = kSaNika, abhUtArtha, aparamArtha, vyavahAra, bheda, paryAya, bhaMga, avidyamAna; jIvamAM thato vikArabhAva asat che kemake te kSaNika che ane TALyo TALI zakAya che. jIva anAdithI A asat vikArI bhAva upara daSTi rAkhI rahyo che tethI tene paryAyabuddhi, vyavahAravimUDha, ajJAnI, mithyASTi, mohI ane mUDha paNa kahevAmAM Ave che. ajJAnI A asat kSaNika bhAvane potAno mAnI rahyo che, eTale ke te ane sat mAnI rahyo che, mATe A bheda jANI je asane gauNa karI satasvarUpa upara vajana rAkhI potAnA jJAyakabhAva tarapha vaLe che te mithyAjJAna TALI samyajJAna pragaTa kare che, tenuM unmattapaNe TaLe che. viparyaya paNa be prakAre hoya che-sahaja ane AhArya. (1) sahaja-je potAthI-potAnI bhUlathI eTale ke paropadeza vinA viparItatA utpanna thAya che te. (2) AhArya-paranA upadezathI grahela viparItatA. A zrotrendriya dvArA thatA kumatijJAnapUrvaka grahaNa karela kuzrutajJAna che. zaMkA-dayAdharmanA jANavAvALA jIvone bhale AtmAnI oLakhANa na hoya topaNa dayAdharmanI zraddhA hoya che, to pachI tenA jJAnane ajJAna (mithyAjJAna) kama manAya? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 82] [ mokSazAstra samAdhAna - dayAdharmanA jJAtAomAM paNa Ata, Agama ane padArtha (navatattva) nI yathArtha zraddhAthI rahita je jIvo che temane dayAdharma AdimAM yathArtha zraddhA hovAno virodha che; tethI temanuM jJAna ajJAna ja che. jJAnanuM kArya ja hovuM joIe te na hoya tyAM jJAnane ajJAna gaNavAnuM lokamAM paNa prasiddha che, jemake putranuM kArya nahi karanAra evA putrane paNa lokomAM kuputra kahevAno vyavahAra jovAmAM Ave che. zaMkA-jJAnanuM kArya zuM che? samAdhAnaH- jANelA padArthanI zraddhA karavI te jJAnanuM kArya che. e prakAranuM jJAnanuM kArya mithyAdaSTi jIvamAM thatuM nathI tethI tenA jJAnane ajJAna kahyuM che. [ zrI dhavalA pustaka 5 pAnuM-224] viparyayamAM saMzaya ane anadhyavasAya samAI jAya che ema sUtra 31 nI TIkAmAM kahyuM che, te saMbaMdhe have thoDuM jaNAvavAmAM Ave che - 1. keTalAkane dharma ke adharma e kAMI haze ke nahi tevo saMzaya hoya che. 2. keTalAkane sarvajJanA astitva-nAstitvano saMzaya hoya che. 3. keTalAkane paralokanA astitva-nAstitvano saMzaya hoya che. 4. keTalAkane anadhyavasAya (anirNaya) hoya che; teo kahe che ke-hetuvAdarUpa tarkazAstra che tethI tenAthI koI nirNaya thaI zakato nathI, ane Agamo che te bhinna bhinna rIte vastunA svarUpane kahe che, koI kAMI kahe che ane koI kAMI kahe che; tethI tenI paraspara vAta maLatI nathI. 5. keTalAkane evo anadhyavasAya (anirNaya ) hoya che ke koI jJAtA sarvajJa athavA koI muni ke jJAnI pratyakSa dekhAtA nathI ke jemanAM vacana ame pramANa karI zakIe; vaLI dharmanuM svarUpa ghaNuM sUkSma che tethI kema nirNaya thAya? mATe moTA je mArge jAya te mArge ApaNe javuM. 6. koI vItarAgadharmano laukika vAdo sAthe samanvaya kare che; zubhabhAvonA varNananuM samAnapaNe keTalAka aMze dekhI jagatamAM cAlatI badhI dhArmika mAnyatAo eka che ema mAne che (te viparyaya che). 7. koI maMda kaSAyathI dharma (zuddhatA) thAya ema mAne che (te paNa viparyaya che). 8. A jagata koI eka Izvare pedA karyuM che, e teno niyAmaka che ema IzvaranuM svarUpa viparyaya samaje che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 33] [83 ema saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya aneka prakAre mithyAjJAnamAM hoya che; mATe sat ane asatano yathArtha bheda yathArtha samajI, svacchede karavAmAM AvatI kalpanAo ane unmattapaNuM TALavAnuM A sUtra kahe che. [ mithyAtvane unmattapaNe kahyuM che kAraNa ke mithyAtvathI anaMta pApa baMdhAya che teno jagatane khyAla nathI.] 3rA pramANanuM svarUpa kahyuM, have zrutajJAnanA aMzarUpa nayanuM svarUpa kahe che naigmsNgrhvyvhaarrjusuutrshbdsmbhiruudvaivNbhuutaanyaa:||33|| artha:- [ naisAna] naigama, [ saMprada] saMgraha, [ vyavahAra ] vyavahAra, [8nusUtra] RAsUtra, [zabda] zabda, [samaDha] samabhirUDha, [vamUtA] evaMbhUta-e sAta [nayA:] nayo [ Viewpoints ] che. TIkA vastunA aneka dharmomAMthI koI ekanI mukhyatA karI, anya dharmono virodha karyA vagara temane gauNa karI sAdhyane jANavo te naya che. dareka vastumAM aneka dharmo rahelA che tethI te anekAntasvarUpa che. [ aMta" no artha "dharma' thAya che. ] anekAMtasvarUpa samajAvavAnI paddhatine "syAdvAda' kahevAmAM Ave che. syAdvAda dhotaka che, anekAMta dhoya che. "smAta" no artha "kathaMcit' thAya che, eTale ke koI yathArtha prakAranI vivakSAnuM kathana te syAdvAda. anekAMtano prakAza karavA mATe "syAt' zabdano prayoga karavAmAM Ave che. hatuM ane viSayanA sAmarthyanI apekSAe pramANathI nirUpaNa karavAmAM AvelA arthanA ekadezane kahevo te naya che, tene "samyaka ekAMta" paNa kahevAmAM Ave che. zrutapramANa svArtha ane parArtha be prakAra che, temAM parArtha zrutapramANano aMza te naya che. zAstranA bhAvo samajavA mATe nayonuM svarUpa samajavAnI jarUra che. sAta nayonuM svarUpa nIce mujaba che:1. naigamanaya:- je bhUtakALanA paryAyamAM vartamAnava saMkalpa kare athavA bhaviSyanA paryAyamAM vartamAnavat saMkalpa kare tathA vartamAna paryAyamAM kaMIka niSpanna ( pragaTarUpa) che ane kaMIka niSpanna nathI teno niSpannarUpa saMkalpa kare te jJAnane tathA vacanane naigamanaya kahe che. [ Figurative] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 84] . [ mokSazAstra 2. saMgrahanayA- je samasta vastuone tathA samasta paryAyane saMgraharUpa karI jANe tathA kahe te saMgrahanaya che. jema-sata, dravya ItyAdi. [ General, Common] 3. vyavahAranaya - aneka prakAranA bheda karI vyavahAra kare-bhede te vyavahAranaya che. saMgrahunaya dvArA grahaNa karela padArthono vidhipUrvaka bheda kare tene vyavahAra kahe che. jema sat be prakAre che-dravya ane guNa. dravyanA cha bheda che-jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa. guNanA be bheda che-sAmAnya ane vizeSa. A rIte jyAM sudhI bheda thaI zake che tyAM sudhI A naya pravarte che. [ Distributive ] 4. jAsUtranayaH- [Rju eTale vartamAna, hAjara, saraLa] je jJAnano aMza vartamAna paryAya mAtrane grahaNa kare te RjusUtranaya che. [ Present condition] 5. zabdanayaH- je naya liMga, saMkhyA, kAraka AdinA vyabhicArane dUra kare che te zabdanAya che. A naya liMgAdikanA bhedathI padArthane bhedarUpa grahaNa kare che; jemadAra (pu.), bhAryA (strI ), kalatra (na), e dAra, bhAryA ane kalatra traNe zabdo bhinna liMgavALA hovAthI, joke eka ja padArthanA vAcaka che topaNa A naya strI padArthane liMganA bhedathI traNa bhedarUpa jANe che. [ Descriptive] 6. samabhirUDha nayaH- (1) je judAjudA arthone ullaMdhI eka arthane rUDhi thI grahaNa kare te. jemake- gAya. [ Usage] (2) paryAyanA bhedathI arthane bhedarUpa grahaNa kare te. jema-iMdra, puraMdara, zukra, e traNe zabdo indranA nAma che paNa A naya traNano judo judo artha kare che. [ Specific] 7. evaMbhUtanaya:- je zabdano je kriyArUpa artha che te kriyArUpa pariNamatA padArthane je naya grahaNa kare che tene evabhUtanaya kahe che. jemake-pUjArIne pUjA karatI vakhate ja 48122 ssa. [ Active] pahelA traNa bheda dravyArthikanayanA che, tene sAmAnya, utsarga athavA anuvRtti evA nAmathI paNa kahevAmAM Ave che. pAchaLanA cAra bheda paryAyArthikanayanA che, tene vizeSa, apavAda athavA vyAvRtti evA nAmathI paNa kahevAmAM Ave che. pahelA cAra naya arthanaya che, pachInA traNa zabdanAya che. paryAya be prakAranA che-(1) sahabhAvI-jene guNa kahevAmAM Ave che:( 2) kramabhAvI-jene paryAya kahevAmAM Ave che. dravya e nAma vastuonuM paNa che; ane vastuonA sAmAnyasvabhAvamaya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 33] [85 eka svabhAvanuM paNa che. jyAre dravya pramANano viSaya hoya tyAre teno artha vastu (dravya, guNa ane traNekALanA paryAyo sahita) evA karavo; nayonA prakaraNamAM jyAre dravyArthika vaparAya tyAre sAmAnya svabhAvamaya eka svabhAva' (sAmAnyAtmaka dharma) evo teno artha karavo. dravyArthikamAM nIce pramANe traNa bheda thAya che:1. sat ane asat paryAyanA svarUpamAM prayojanavaza paraspara bheda na mAnI bannene vastunuM svarUpa mAnavuM te naigamanAya che. 2. satanA aMtarbhadomAM bheda na gaNavo te saMgrahanaya che. 3. samAM aMtabhedo mAnavA te vyavahAranaya che. nayanA jJAnanaya, zabdanaya ane arthanaya evA paNa traNa prakAra paDe che. 1. vAstavika pramANajJAna che; ane ekadezagrAhI te hoya tyAre tene naya kahe che, tethI jJAnanuM nAma naya che ane tene jJAnanaya kahevAmAM Ave che. 2. jJAna dvArA jANelA padArthanuM pratipAdana zabda dvArA thAya che tethI te zabdane zabdanaya kahevAmAM Ave che. 3. jJAnano viSaya padArtha che tethI nayathI pratipAdana karavAmAM AvatA padArthane paNa naya kahevAmAM Ave che, te arthanaya che. AtmAnA saMbaMdhamAM A sAta no nIcenA cauda bolamAM zrImad rAjacaMdrajIe utArelA che te sAdhakane upayogI hovAthI ahIM artha sAthe ApavAmAM Ave che - 1. evaMbhUtadaSTithI RjAsUtra sthiti kara. = pUrNatAne lakSe zarUAta kara. 2. RjusUtradaSTithI evabhUta sthiti kara. = sAdhakadraSTi dvArA sAdhyamAM sthiti kara. 3. naigamadaSTithI evaMbhUta prApti kara. = tuM pUrNa cho evI saMkalpadaSTi vaDe pUrNatAne prApta kara. 4. evaMbhUtadaSTithI naigama vizuddha kara. = pUrNadaSTithI avyakta aMza vizuddha kara. 5. saMgrahadaSTithI evaMbhUta thA.= trikALI sat daSTithI pUrNa zuddha paryAya pragaTa kara. 6. evaMbhUtadaSTithI saMgraha vizuddha kara. = nizcayadaSTithI sattAne vizuddha kara. 7. vyavahAradRSTithI evaMbhUta pratye jA. = bhedadaSTi choDIne abheda pratye jA. 8. evaMbhUtadaSTithI vyavahAranivRtti kara. = abhedadaSTithI bhedane nivRtta kara. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 86 ] | [ mokSazAstra 9. zabdadaSTithI evaMbhUta pratye jA. = zabdanA rahasyabhUta padArthanI daSTithI pUrNatA pratye jA. 10. evaMbhUtadaSTithI zabda nirvikalpa kara. = nizcayadaSTithI zabdanA rahasyabhUta padArthamAM nirvikalpa thA. 11. samabhirUDhadaSTithI evaMbhUta avaloka. = sAdhakaavasthAnA ArUDhabhAvathI nizcayane jo. 12. evaMbhUtadaSTithI samabhirUDha sthiti kara. = nizcayadaSTithI samasvabhAva pratye ArUDha sthiti kara. 13. evaMbhUtadaSTithI evaMbhUta thA. = nizcayadaSTithI nizcayarUpa thA. 14. evaMbhUta sthitithI evabhUtadaSTi zamAva. = nizcayasthitithI nizcayadaSTinA vikalpane zamAvI de. kharA bhAvo laukika bhAvothI viruddha hoya che prazna- jo vyavahAranaya thI eTale ke vyAkaraNane anusarIne je prayoga (artha) thAya che tene tame zabdanayathI dUSita kahezo to loka ane zAstrane virodha Avaze? uttara:- loka na samaje tethI virodha bhale kare; ahIM yathArtha svarUpa (tattva) vicAravAmAM Ave che-parIkSA karavAmAM Ave che. auSadhi rogInI icchAnusAra hotI nathI. (sarvArthasiddhi pAnuM-pa34.) jagata rogI che, tene anukULa Ave ema jJAnIo tattvanuM svarUpa (auSadhi) na kahe, paNa jema yathArtha svarUpa hoya tema teo kahuM. 33. jJAna saMbaMdhI vizeSa khulAso (sUtra-8) prazna- AThamAM sUtramAM (pAnuM-42) jJAnanA sa-saMkhyAdi ATha bhedo ja kema kahevAmAM AvyA che, ochA ke vadhAre kema kahyA nathI ? uttara:- nIcenA ATha prakArano niSedha karavA mATe te ATha bhedo kahevAmAM AvyA che.: 1. nAstika kahe che ke "koI vastu che ja nahi.' tethI "sa" sAbita karavAthI te nAstikanI dalIla toDI nAMkhI. 2. koI kahe che ke "vastu eka ja che, temAM koI prakAranA bheda nathI." saMkhyA" sAbita karavAthI te dalIla toDI nAMkhI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. sUtra 33] [ 87 3. koI kahe che ke "vastune pradeza (AkAra) nathI." "kSetra' sAbita karavAthI te dalIla toDI nAMkhI. 4. koI kahe che ke "vastu kriyArahita che." "sparzana' sAbita karavAthI te dalIla toDI nAkhI. [noMdha:- eka jagyAthI bIjI jagyAe javuM te kriyA che.] 5. "vastuno pralaya (sarvathA nAza) thAya che" ema koI mAne che. "kAla" sAbita karavAthI te dalIla toDI nAMkhI. 6, "vastu kSaNika che' ema koI mAne che. "aMtara' sAbita karavAthI te dalIla toDI nAkhI. 7. "vastu kUTastha che" ema koI mAne che. "bhAva" sAbita karavAthI te dalIla toDI nAMkhI. [ jenI hAlata na badalAya tene kUTastha kahe che.] 8. "vastu sarvathA eka ja che athavA to vastu sarvathA aneka ja che" ema koI mAne che. "alpa-bahuta ' siddha karavAthI te dalIla toDI nAkhI. [ juo, "praznottara-sarvArthasiddhi" pAnuM 277-278] e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranA prathama adhyAyanI gujarAtI TIkA pUrI thaI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates bhagavAna zrI umAsvAmI viracita mokSazAstra-tattvArthasUtra (gujarAtI TIkA) prathama adhyAyanAM pariziSTa -: TIkA saMgrAhakaHrAmajI mANekacaMda dozI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 90] [ mokSazAstra [1] samyagdarzana saMbaMdhI keTalIka jANavA jevI vigato (1) samyagdarzananI jarUriyAta prazna:- samyagdarzanathI dharmanI zarUAta thAya che ema jJAnIo kahe che, to samyagdarzana vinAnAM jJAna ane cAritra kevAM hoya? uttara- samyagdarzana na hoya to agiyAra aMgano jJAtA paNa mithyAjJAnI che; ane tenuM cAritra paNa mithyAcAritra che. ahIM Azaya e che ke samyagdarzana vinA vrata, tapa, japa, bhakti, pratyAkhyAna Adi je kAMI AcaraNa che te sarve mithyAcAritra che; mATe samyagdarzana zuM che ane te kevI rIte prApta thaI zake che te jANavAnI jarUra che. (2) samyagdarzana zuM che? prazna- samyagdarzana zuM che? te dravya che, guNa che ke paryAya che? uttara- samyagdarzana te jIvadravyanA zraddhAguNano eka nirmaLa paryAya che. A jagatamAM cha dravyo che temAM eka cetanadravya (jIva) che, ane pAMca acetana-jaDa dravyo( pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa) che. jIvadravya arthAt AtmavastumAM anaMta guNo che, temAM eka guNa zraddhA (mAnyatA-vizvAsa-pratIti ) che, te guNanI avasthA anAdithI UMdhI che tethI jIvane potAnA svarUpanI bhramaNA che, te avasthAne mithyAdarzana kahevAmAM Ave che; te zraddhA guNanI savaLI (zuddha) avasthA te samyagdarzana che. A rIte AtmAnA zraddhAguNano zuddha paryAya samyagdarzana che. (3) zraddhAguNanI mukhyatAe nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA (1) zraddhAguNanI je avasthA pragaTa thavAthI potAnA zuddha AtmAno pratibhAsa thAya te samyagdarzana che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pi2. 1] [ 91 (2) sarvajJa bhagavAnanI vANImAM jevuM pUrNa AtmAnuM svarUpa kahyuM tevuM zraddhAna te nizcayasamyagdarzana che. [nizcayasamyagdarzana nimittane, adhUrA ke vikArI paryAyane, bhaMga-bhedane ke guNabhedane svIkAratuM nathI-lakSamAM letuM nathI. ] noMdha:- ghaNA mANaso mAtra eka sarvavyApaka AtmA che ema mAne che ane te AtmAne phUTastha mAtra mAne che, paNa temanA kahevA mujaba caitanya mAtra AtmAne mAnavo te samyagdarzana nathI. (3) svarUpanuM zraddhAna. (4) AtmazraddhAna. [puruSArthasiddhi upAya gAthA-216] (5) svarUpanI yathArtha pratIti. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM 322-328] (6) parathI bhinna potAnA AtmAnI zraddhA-ruci. [samayasAra kalaza 6; chaDhALA-trIjI DhALa, gAthA-2 ] noMdha:- ahIM 'parathI bhinna' e zabdo ema sUcave che ke samyagdarzanane 52vastu, nimitta, azuddhaparyAya, UNI zuddhaparyAya ke bhaMga-bheda e kAMI svIkArya nathI. samyagdarzanano viSaya (lakSya ) pUrNa jJAnadhana trikALI AtmA che. [ paryAyanI apUrNatA vagere samyajJAnano viSaya che. ] (7) vizuddhajJAna-darzanasvabhAvasvarUpa nija 5ramAtmAnI ruci te samyagdarzana. [jayasenAcArya kRta TIkA-hiMdI samayasAra pAnuM-8 ] noMdha:- ahIM 'nija' zabda che, te aneka AtmAo che temanAthI potAnI bhinnatA batAve che. (8) zuddha jIvAstikAyanI rucirUpa nizcayasamyaktva. [jayasenAcArya kRta TIkApaMcAstikAya gAthA-107 pAnuM-170 ] (4) jJAnaguNanI mukhyatAe nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA (1) viparIta abhiniveza rahita jIvAditattvArthazraddhAna te samyagdarzananuM lakSaNa che. [mokSamArga prakAzaka pAnuM 317-320 tathA puruSArthasiddhiupAya gAthA-22] noMdha:- A vyAkhyA pramANadaSTie che temAM nAsti-asti banne paDakhAM batAvyAM che. (2) 'jIvAdinuM zraddhAna samyaktva che' eTale ke jIvAdi padArthonA yathArtha zraddhAna svarUpe AtmAnuM pariNamana te samyaktva che. [samayasAra gAthA-155 hiMdI pAnuM 225, gujarAtI pAnuM-201] (3) bhUtArthe jANelA padArthothI zuddhAtmAnA judApaNAnuM samyakavalokana. [jayasenAcArya kRta TIkA-hiMdI samayasAra pAnuM-226 ] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra noMdha:- kolama naM. 2 tathA 3 ema sUcave che ke jene nava padArthonuM samyajJAna hoya tene ja samyagdarzana hoya, A rIte samyajJAna ane samyagdarzananuM avinAbhAvIpaNuM batAve che. A na dravyArthikanaya che. 92 ] (4) paMcAdhyAyI bhAga bIjAmAM jJAna apekSAe nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA gAthA 186 thI 189 mAM ApI che, te kathana paryAyArthikanaye che. te gAthAmAM nIce pramANe kahyuM che- [ gAthA-186 ] "tethI zuddhatattva kAMI te navatattvathI vilakSaNa arthAtara nathI, paraMtu kevaLa navatattvasaMbaMdhI vikArone choDIne nava tattva ja zuddha che. bhAvArtha:- tethI siddha thAya che ke kevaLa vikAranI upekSA karavAthI nava tattva ja zuddha che, navatattvothI kAMI sarvathA bhinna zuddhatva nathI. - [ gAthA-187 ]--" tethI sUtramAM tattvArthanI zraddhA karavI tene samyagdarzana mAnavAmAM AvyuM che, ane te paNa jIva-ajIvAdirUpa nava che; x x x bhAvArtha:vikAranI upekSA karatAM zuddhatva navatattvothI abhinna che. tethI sUtrakAre [tattvArthasUtramAM ] navatattvonA yathArtha zraddhAnane samyagdarzana kahyuM che. x x x. [ gAthA-188 ] A gAthAmAM jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvonAM nAma ApyAM che. [ gAthA-189 ] _" puNya ane pApanI sAthe e sAta tattvane nava padArtha kahevAmAM Ave che ane te nava padArtha, bhUtArthane Azraye. samyagdarzanano vAstavika viSaya che. bhAvArtha:- tathA puNya ane pApanI sAthe e sAta tattva ja nava padArtha kahevAya che, ane te nava padArtha yathArthapaNAne Azraye samyagdarzanano yathArtha viSaya che." noMdha:- e khyAlamAM rAkhavuM ke A kathana jJAna apekSAe che; darzana apekSAe samyagdarzanano viSaya potAno akhaMDa zuddha caitanyasvarUpa paripUrNa AtmA che-te bAbata upara jaNAvI che. (5) "zuddha cetanA eka prakAranI che kemake zuddhano eka prakAra che. zuddha cetanAmAM zuddhatAnI upalabdhi thAya che tethI te zuddharUpa che ane te jJAnarUpa che tethI te jJAnacetanA che." [ paMcAdhyAyI a. 2, gAthA-194.] " badhA samyagdaSTione A jJAnacetanA pravAharUpathI athavA akhaMDa ekadhArArUpa rahe che. [ paMcAdhyAyI a. 2. gAthA-851. ] (6) zaiya-jJAtRtattvanI yathAvat pratIti jenuM lakSaNa che te samyagdarzanaparyAya. [pravacanasAra adhyAya 3 gAthA-42. zrI amRtacaMdrAcAryakRta TIkA pAnuM-335. ] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pi2. 1] [ 93 (7) AtmAne AtmAthI jANato jIva te nizcayasamyagdaSTi che. [paramAtmaprakAza gAthA-82 ] (8) 'tattvArthazraddhAnuM samya varzanam [tattvArthasUtra adhyAya 1, sUtra 2] (5) cAritraguNanI mukhyatAe nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA (1) "jJAnacetanAmAM 'jJAna ' zabdathI jJAnamaya hovAnA kAraNe zuddhAtmAnuM grahaNa che ane te zuddhAtmA je-dvArA anubhUta thAya tene jJAnacetanA kahe che." [ paMcAdhyAyI a. 2. gAthA 196-bhAvArtha ] 66 (2) "teno khulAso e che ke-AtmAno jJAnaguNa samyaktvayukta thatAM AtmasvarUpanI je upalabdhi thAya che tene jJAnacetanA kahe che. " [ paMcAdhyAyI gAthA-197] (3) " nizcayathI A jJAnacetanA sabhyaSTine ja oya che. [paMcAdhyAyI gA. -198 ] noMdha:- ahIM AtmAno je zuddhopayoga che-anubhava che te cAritraguNano paryAya che. (4) AtmAnI zuddha upalabdhi samyagdarzananuM lakSaNa che. [ paMcAdhyAyI gAthA-215 ] noMdha- ahIM eTaluM lakSamAM rAkhavuM ke jJAnanI mukhyatAe tathA cAritranI mukhyatAe je kathana che tene samyagdarzananuM bAhya lakSaNa jANavuM kemake samyajJAna ane anubhavanI sAthe samyagdarzana avinAbhAvI hovAthI te samyagdarzanane anumAnathI siddha kare che. e apekSAe tene vyavahA2thana kahevAmAM Ave che, ane darzana (zraddhA ) guNa apekSAe je kathana che tene nizcayakathana kahevAmAM Ave che. ( 5 ) darzananuM nizcaya svarUpa evuM che ke-bhagavAna paramAtmasvabhAvanA atIndriya sukhanI ruci karavAvALA jIvamAM zuddha aMtaraMga Atmika tattvanA AnaMdane UpajavAnuM dhAma evA zuddha jIvAstikAyanuM (potAnA jIvasvarUpanuM) 52ma zraddhAna, daDha pratIti ane sAco nizcaya e ja darzana che. (A vyAkhyA sukhaguNanI mukhyatAthI che.) (6) anekAnta svarUpa darzana-jJAna-cAritra saMbaMdhI anekAnta svarUpa samajavA lAyaka hovAthI ahIM kahevAmAM Ave che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 94] [ mokSazAstra (1) samyagdarzana-tamAma samyagdaSTione eTale cothA guNasthAnakathI siddha sudhI badhAne ekasarakhuM che. eTale ke zuddhAtmAnI mAnyatA te badhAne ekasarakhI chemAnyatAmAM kAMI pheraphAra nathI. (2) samyajJAna-tamAma samyagdaSTione samyakapaNAnI apekSAe jJAna eka jAtanuM che, paNa jJAna koIne hIna, koIne adhika hoya che. terame guNasthAnathI siddha sudhInuM jJAna saMpUrNa hovAthI sarva vastuone yugapatuM jANe che. nIcenA guNasthAnomAM [ cArathI bAra sudhImAM] jJAna kamekane thAya che ane tyAM joke jJAna samyaka che topaNa ochuM-vadhatuM che, te avasthAmAM je jJAna ughADarUpa nathI te abhAvarUpa che; A rIte samyagdarzana ane samyajJAnamAM taphAvata che. (3) samyakracAritra- tamAma samyagdaSTione je kAMI cAritra pragaTayuM hoya te samyapha che, ane dasamA guNasthAna sudhI je pragaTyuM nathI te vibhAvarUpa che. temAM guNasthAne anujIvI yogaguNa kaMpanarUpa hovAthI vibhAvarUpa che, ane tyAM pratijIvI guNo bilakula pragaTa nathI. caudamAM guNasthAne paNa upAdAnanI kacAza che tethI tyAM audayikabhAva che. (4) jyAM samyagdarzana che tyAM samyajJAna ane svarUpAcaraNacAritrano aMza abhedarUpa hoya che ane upara kahyA pramANe darzanaguNathI jJAnaguNanuM judApaNuM ane te bane guNathI cAritraguNanuM judApaNuM siddha thayuM, e rIte anekAMta svarUpa thayuM. (5) A bheda paryAyArthikanayathI che, dravya akhaMDa hovAthI dravyArthikanaye badhA guNo abheda-akhaMDa che ema samajavuM. darzana (zraddhA), jJAna, cAritra e traNe guNonI abhedadaSTie nizcayasamyagdarzananI vyAkhyA (1) akhaMDa pratibhAsamaya, anaMta, vijJAnaghana, paramAtmasvarUpa samayasArane jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyaphapaNe dekhAya che-[arthAta zraddhAya che] ane jaNAya che, tethI samayasAra ja samyagdarzana ane samyajJAna che. nayanA pakSapAta choDIne eka akhaMDa pratibhAsano anubhava karavo te ja "samyagdarzana ane samyajJAna' evAM nAma pAme che. samyagdarzana-samyajJAna kAMI anubhavathI judAM nathI. [ gujarAtI samayasAra gAthA-144 TIkA-bhAvArtha, pAnuM-184] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [95 (2) varte nija svabhAvano anubhava lakSa pratIta, vRti vahe nijabhAvamAM paramArthe samakita. [ Atmasiddhi gAthA-111] artha:- potAnA svabhAvanI pratIti, jJAna ane anubhava varte ane potAnA bhAvamAM potAnI vRti vahe te paramArthasabhyatva che. (8). nizcayasamyagdarzananuM cAritranA bhedaapekSAe kathana nizcayasamyagdarzana cothA guNasthAnakathI zarU thAya che, cothA ane pAMcamAM guNasthAnake cAritramAM mukhyapaNe rAga hoya che tethI tene "sarAgasamyakatva' kahevAya che. chaThThAguNasthAnake cAritramAM rAga gauNa che ane pachInAM guNasthAnomAM te TaLatAM TaLatAM chevaTe saMpUrNa vItarAgacAritra thAya che tethI chaThThI guNasthAnakathI "vItarAgasamyakatva' kahevAya che. (9) nizcayasamyagdarzana saMbaMdhe praznottara prazna:- mithyAtva ane anaMtAnubaMdhInA nimitte thatA viparIta abhiniveza rahita je zraddhA che te nizcayasamyakatva che ke vyavahArasamyakatva che? uttaraH- te nizcayasamyakatva che, vyavahArasamyakatva nathI. prazna:- paMcAstikAyanI gAthA 107nI saMskRta TIkAmAM tene vyavahArasamyakatva kahyuM che? uttara:- nA, temAM A pramANe zabdo che- "nizcatvioyananita viparitAminiveza rahitaM zraddhAne ahIM 'zraddhAna' kahIne zraddhAnanI oLakhANa ApI che, paNa tene vyavahArasamyakatva kahyuM nathI. vyavahAra ane nizcayasamyakatvanI vyAkhyA to gAthA 107mAM kahela "movALa ' zabdanA arthamAM kahI che. prazna:- "adhyAtma kamalamArtaDa"nI 7mI gAthAmAM tene vyavahArasamyakatva kahyuM che e kharuM? uttara- nA, tyAM nizcayasamyatvanI vyAkhyA che; dravyakarmanA upazama, kSaya vagerenAM nimittathI samyatva pedA thAya che- ema nizcayasamyaktanI vyAkhyA karavI te vyavahAranayathI che kemake te vyAkhyA paradravyanI apekSAe ddI che. potAnA puruSArthathI nizcayasamyakta Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 96 ] [ mokSazAstra pragaTe che e nizcayanayanuM kathana che. hiMdImAM je "vyavahArasamyakatva' evo artha bharyo che te mULa gAthA sAthe baMdha besato nathI. (10) vyavahArasamyagdarzananI vyAkhyA (1) pAMca astikAya, cha dravyo tathA jIva-pudgalanA saMyogI pariNAmothI utpanna Asrava, baMdha, puSya, pApa, saMvara, nirjarA ane mokSa e rIte nava padArthonA vikalparUpa vyavahArasamyakatva che. [ paMcAstikAya gAthA-107 jayasenAcAryakRta TIkA pAnuM-170] (2) jIva, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvonI jema che tema yathArtha aTaLa zraddhA karavI te vyavahArasamyagdarzana che. [chaThuMDhALA-DhALa-3 gAthA-3] (3) prazna:- vyavahArasamyagdarzana nizcayasamyagdarzananuM sAdhaka che? uttara:- prathama nizcayasamyagdarzana pragaTa thAya tyAre vikalparUpa vyavahArasamyagdarzanano abhAva thAya che. tethI te (vyavahAra samyagdarzana) kharekhara nizcaya samyagdarzananuM sAdhaka nathI, topaNa tene bhUtanaigamanayathI sAdhaka kahevAmAM Ave che, eTale ke pUrve je vyavahArasamyagdarzana hatuM te nizcayasamyagdarzana pragaTa thatI vakhate abhAvarUpa thAya che, tethI jyAre teno abhAva thAya che tyAre pUrvenI vikalpa sahitanI zraddhAne vyavahArasamyagdarzana kahevAmAM Ave che. (paramAtmaprakAza gAthA-14) pAnuM-143 AvRtti pahelI, saMskRta TIkA) A rIte vyavahArasamyagdarzana te nizcayasamyagdarzananuM kAraNa nathI, paNa teno abhAva te kAraNa che. (11). vyavahArAbhAsa samyagdarzanane koIvAra vyavahAra samyagdarzana paNa kahe che dravyaliMgI munine AtmajJAnazUnya AgamajJAna, tattvArthazraddhAna ane saMyamabhAvanI ekatA paNa kAryakArI nathI. [ jAo, mokSamArgaprakAzaka pAnuM 237278-241] ahIM je "tattvArthazraddhAna" zabda vAparyo che te bhAvanikSepa nathI paNa nAmanikSepe che. "jene sva-paranuM yathArtha zraddhAna nathI paNa vItarAge kahelA deva, guru, ane dharma e traNene mAne che tathA anyamatamAM kahelAM devAdi tathA tattvAdine mAne nahi to evA kevaLa vyavahArasamyakatva vaDe te nizcayasamyakatvI nAma pAme nahi.' [ mokSamArga prakAzaka pAnuM-343] tene gRhIta mithyAtva TaLyuM che e apekSAe vyavahArasamyakatva Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [97 thayuM che ema kahevAya che, paNa tene agRhIta mithyAdarzana che mATe kharI rIte tene vyavahArAbhAsa samyagdarzana che. mithyAdaSTi jIvane deva-guru-dharmAdinuM zraddhAna AbhAsa mAtra hoya che, tenA zraddhAnamAMthI viparItAbhinivezano abhAva thayo nathI; vaLI tene vyavahArasamyakatva AbhAsamAtra che tethI tene je deva-guru dharma, nava tattvAdinuM zraddhAna che te viparItAbhinivezanA abhAva mATe kAraNa na thayuM, ane kAraNa thayA vinA temAM [ samyagdarzanano] upacAra saMbhavato nathI, tethI tene vyavahArasamyagdarzana paNa saMbhavatuM nathI, tene vyavahArasamyakatva mAtra nAmanikSepathI kahevAmAM Ave che. | [ mokSamArga prakAzaka-pAnuM 324-33ra ] (12) samyagdarzana pragaTa karavAno upAya prazna- samyagdarzana pragaTa karavAno upAya zuM che? -1uttara- AtmA ane para dravyo taddana sAdAM che, ekano bIjAmAM atyaMta abhAva che. eka dravya, tenA koI guNa ke tenA koI paryAya bIjA dravyamAM, tenA guNamAM ke tenA paryAyamAM praveza karI zakatAM nathI, mATe eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi evI vastusthitinI maryAdA che. vaLI dareka dravyamAM agusladhutvaguNa che kemake te sAmAnyaguNa che. te guNane lIdhe koI koInuM karI zake nahi. tethI AtmA paradravyanuM kAMi karI zake nahi, zarIrane hulAvI calAvI zake nahi, dravyakarmo ke koi paNa paravya jIvane kadI nukasAna karI zake nahi, A prathama nakkI karavuM A pramANe nakkI karavAthI jagatanA para padArthonA kartApaNAnuM je abhimAna AtmAne anAdithI cAlyuM Ave che te, mAnyatAmAMthI [ abhiprAyamAMthI] ane jJAnamAMthI TaLI jAya che. zAstromAM dravyakarmo jIvanA guNono ghAta kare che evuM kathana Ave che tethI te karmono udaya jIvanA guNono kharekhara ghAta kare che ema ghaNA mAne che ane teno tevo artha kare che; paNa te artha kharo nathI, kemake te kathana vyavahAranayanuM che-mAtra nimittanuM jJAna karAvanAruM te kathana che. teno kharo artha evo thAya che ke-jyAre jIva potAnA puruSArthanA doSa vaDe potAnA paryAyamAM vikAra kare che-arthAt potAnA paryAyano ghAta kare che tyAre te ghAtamAM anukULa nimittarUpa je dravyakarma AtmapradezothI kharavA taiyAra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 98] [ mokSazAstra thayuM che tene "udaya' kahevAno upacAra che eTale ke te karmapara nimittano Aropa Ave che. ane jo jIva pote potAnA satya puruSArtha vaDe vikAra karato nathI-potAnA paryAyano ghAta karato nathI to dravyakarmonA te ja samUhune "nirjarA" nAma ApavAmAM Ave che. A rIte nimitta-naimittikasaMbaMdhanuM jJAna karavA pUrato te vyavahArakathanano artha thAya che. jo bIjI rIte (zabdo pramANe) artha karavAmAM Ave to saMbaMdhane badale kartAkarmano saMbaMdha mAnavA barAbara thAya che; arthAt upAdAnanimitta, nizcaya-vyavahAra ekarUpa thaI jAya che athavA to eka bAju jIvadravya ane bIjI bAjue anaMta pudgala dravyo (karmo)-te anaMta dravyoe maLI jIvamAM vikAra karyo ema teno artha thaI jAya che-ke je banI zake nahi. A nimitta-naimittikasaMbaMdha batAvavA karmanA udaye jIvane asara karI-nukasAna karyuM -pariNamAvyo vagere prakAre upacArathI kahevAya che, paNa teno jo te zabda pramANe ja artha karavAmAM Ave to te khoTo che. juo, zrI samayasAra gAthA 1ra thI 125 tathA 337 thI 344-nIce amRtacandrAcArya nI TIkA ] A rIte samyagdarzana pragaTa karavA mATe pahelAM to svadravya-padravyanI bhinnatA nakkI karavI, pachI zuM karavuM te have kahevAya che. -2svadravya ane paradravyanI bhinnatA nakkI karI, paradravyo uparanuM lakSa choDI svadravyanA vicAramAM AvavuM, tyAM AtmAmAM be paDakhAM che te jANavAM. eka paDakhuMAtmAnuM dareka samaye trikALI akhaMDa paripUrNa caitanyasvabhAvarUpapaNuM dravya-guNe-paryAye (vartamAna paryAyane gauNa karatAM) che, AtmAnuM A paDakhuM "nizcayanayano viSaya che. A paDakhAne nakkI karanAra jJAnanuM paDakhuM te "nizcayanaya " che. bIjAM paDakhuM-vartamAna paryAyamAM doSa che-vikAra che, te nakkI karavuM. A paDakhuM vyavahAranayano viSaya che. Ama be nayadvArA AtmAnA banne paDakhAne nakkI karyA pachI, vikArI paryAya uparanuM valaNa-lakSa choDIne potAnA trikALI caitanyasvarUpa tarapha vaLavuM. e rIte trikALI dravya tarapha vaLatAM-te trikALI nitya paDakhuM hovAthI -tene Azraye samyagdarzana pragaTe che. joke nizcayanaya ane samyagdarzana e bane judA judA guNonA paryAya che topaNa te banneno viSaya eka che arthAt te banneno viSaya eka akhaMDa, zuddha, buddha, caitanyasvarUpa AtmA che, tene bIjA zabdomAM "trikALI zAyakasvarUpa" kahevAmAM Ave Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pi2. 1] che. samyagdarzana koI 52dravya, deva-guru-zAstra, nimitta, paryAya, guNabheda vagerene svIkAratuM nathI, kemake teno viSaya upara kahyA mujaba trikALI jJAyakasvarUpa AtmA che. [ 99 bhaMga (13) nirvikalpa anubhavanI zarUAta nirvikalpa anubhavanI zarUAta cothA guNasthAnathI ja thAya che, paraMtu cothA guNasthAne te ghaNA kALanA aMtarALe thAya che, ane uparanAM guNasthAnoe zIghra-zIghra thAya che. nIcenA ane uparanAM guNasthAnonI nirvikalpatAnAM bheda e che ke pariNAmonI mannatA uparanAM guNasthAnomAM vizeSa che. [gujarAtI mokSamArga prakAzaka sAthenI ciThThI pAnuM-349 ] (14) samyaktva paryAya hovA chatAM guNa kema kahevAya che ? prazna:- samyagdarzana to paryAya che chatAM koI koI ThekANe tene samyakatva guNa kema kahe che? utta2:- kharI rIte samyagdarzana paryAya che, paNa jevo guNa che tevo ja teno paryAya pragaTayo che-ema guNa-paryAyanuM abhedapaNuM batAvavA tene samyakatva guNa paNa koI koI ThekANe kahevAmAM Ave che; paNa kharI rIte samyakatva te paryAya che-guNa nathI. guNa hoya te trikALa rahe che. samyakatva trikALa nathI paNa te to jIva potAnA satya puruSArthathI pragaTa kare che tyAre thAya che, mATe te paryAya che. (15) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com badhA samyagdaSTionuM samyagdarzana samAna che padma:- chadmasthane samyagdarzana hoya che ane kevaLI tathA siddha bhagavAnane samyagdarzana hoya che, te bannene samAna hoya che ke asamAna hoya che? uttara:- jema chadmastha (apUrNa) jIvane zrutajJAna anusAra pratIti hoya che tema kevaLI bhagavAna ane siddha bhagavAnane kevaLajJAna anusAra ja pratIti hoya che. jevuM tattvazraddhAna chadmasthane hoya che tevuM ja kevaLI-siddha bhagavAnane paNa hoya che, mATe jJAnAdikanI hInatAadhikatA hovA chatAM paNa tiryaMcAdikane tathA kevaLI ane siddha bhagavAnane samyagdarzana to samAna ja che; kemake jevI AtmasvarUpanI zraddhA samyagdaSTine che tevI ja kevaLI bhagavAnane che. cothA guNasthAne zuddha AtmAnI zraddhA eka prakAranI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 1OO] [ mokSazAstra hoya ane kevaLI thatAM judA prakAranI thAya ema bane nahi; jo bane to cothA guNasthAne je zraddhA che te kharI Thare nahi paNa mithyA Thare. [mokSamArga prakAzaka pAnuM-3ra3] (16) samyagdarzana bheda zA mATe? prazna:- je badhA samyagdaSTionuM samyagdarzana samAna che to AtmAnuzAsananI 11mI gAthAmAM samyagdarzananA daza prakAranA bheda kema kahevAmAM AvyA che? uttara- samyagdarzananA e bhedo nimittAdinI apekSAe kahevAmAM AvyA che. AtmAnuzAsanamAM daza prakAre samyatvanA bheda kahyA che temAM ATha bheda samyagdarzana pragaTa thavA pahelAM je nimitto hoya che te nimittonuM jJAna karAvavA mATe kahyA che, ane be bheda jJAnanA sahakArIpaNAnI apekSAe kahyA che. zrutakevaLIne je tattvazraddhAna che tene avagADha samyagdarzana kahevAmAM Ave che, ane vaLI bhagavAnane je tattvazraddhAna che tene parama avagADha samyagdarzana kahevAmAM Ave che; e rIte ATha bheda nimittonI apekSAe ane be bheda jJAnanI apekSAe che. "darzana" nI potAnI apekSAe te bhedo nathI. te daze prakAramAM samyagdarzananuM svarUpa eka ja prakAre hoya che-ema jANavuM. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM-333] prazna- jo cothA guNasthAnathI te siddha bhagavAna sudhI badhA samyagdaSTione samyagdarzana sarakhuM che to kevaLI bhagavAnane parama avagADha samyagdarzana kema kahyuM? uttara- jema chadmasthane zrutajJAna anusAra pratIti hoya che tema kevaLI ane siddha bhagavAnane kevaLajJAna anusAra ja pratIti hoya che. samyagdarzana cothA guNasthAne pragaTatAM je AtmasvarUpa nirNata karyuM hatuM te ja kevaLajJAna vaDe jANyuM eTale tyAM pratItimAM parama avagADhapaNuM thayuM, tethI ja tyAM parama avagADha samyakatva kahyuM che. paNa pUrve je zraddhAna karyuM hatuM tene jo kevaLajJAnamAM jUThuM jANyuM hota to to chadmasthanI zraddhA apratItirUpa gaNAta; paraMtu AtmasvarUpanuM zraddhAna jevuM chAsthane hoya che tevuM ja kevaLI ane siddha bhagavAnane paNa hoya che-eTale ke mULabhUta jIvAdinA svarUpanuM zraddhAna jevuM chadmasthane hoya che tevuM ja kevaLIne paNa hoya che. (17). samyakatvanI nirmaLatAnuM svarUpa aupathamika samyakatva vartamAnamAM kSAyikavat nirmaLa che. kSAyopazamika samyakRtvamAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [101 samala tattvArthazraddhAna thAya che. ahIM je malapaNuM che tenuM tAratamyasvarUpa kevaLajJAnagaNyA che. A apekSAe te samyakatva nirmaLa nathI. atyaMta nirmaLa tattvArthazraddhAna thAya te kSAyika samyagdarzana che. [mokSamArga prakAzaka pAnuM 335-33-346] A badhAM samyakatvamAM jJAnAdikanI hInatA-adhikatA hovA chatAM paNa tuccha tiryaMcAdikane tathA kevaLI bhagavAnane ane siddha bhagavAnane samyakatva guNa to samAna ja kahyo che, kAraNa ke badhAne potAnA AtmAnI athavA to sAta tattvonI samAna mAnyatA che. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM-3ra3] samyagdaSTine vyavahArasamyakatvamAM nizcayasamyakatva garbhita che-niraMtara gamana (pariNamana) rUpa che. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM-350] (18) samyakatvanI nirmaLatAmAM nIce pramANe pAMca bheda paNa pADavAmAM Ave che 1- samala agADha, ra-nirmaLa, 3-gADha, 4-avagADha ane pa-parama avagADha. vedaka samyakatva samala agADha che, aupazamika ane kSAyika samyakatva nirmaLa che, kSAyika samyakatva gADha che. aMga ane aMgabAhya sahita jainazAstronA avagAhana vaDa nIpajelI daSTi te avagADha samyakatva che; zrutakevaLIne je tattvazraddhAna che tene avagADha samyakatva kahe che. paramAvadhi jJAnIne ane kevaLajJAnIne je tattvazraddhAna che tene paramAvagADha samyakatva kahe che. A be bheda jJAnanA sahakArIpaNAnI apekSAe che. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM-333-334] "aupathamika samakita karatAM kSAyika samakita adhika vizuddha che." [juo, tattvArtha rAjyArtika adhyAya 2 sUtra 1 nIcenI kArikA 10-11, tathA tenI nIce saMskRta TIkA] " kSAyopazamika sabhyatvathI kSAyika samyatvanI vizuddhi anaMtaguNI adhika che." [ juo, tattvArtha rAjavArtika adhyAya 2 sUtra 1, kArikA 12 nIcenI saMskRta TIkA. ] (19) samyagdaSTi jIva potAne samyakatva pragaTayAnuM zrutajJAna vaDe barAbara jANe che prazna- potAne samyagdarzana pragaTayuM che tenI kayA jJAna vaDe khabara paDe ? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 102] | [ mokSazAstra uttara- cothA guNasthAne bhAvazrutajJAna hoya che te jJAna vaDe potAne samyagdarzana pragaTayAnI samyagdaSTine khabara paDe che. jo te jJAna vaDe khabara na paDe ema mAnIe to te zrutajJAnane samyaka [ yathArtha] kema kahI zakAya? jo potAne potAnA samyagdarzananI khabara na paDatI hoya to tenAmAM ane mithyASTi ajJAnImAM kAMI phera paDayo nahi! pazna:- ahIM tame samyagdarzanane zrutajJAna dvArA jaNAya ema kahyuM che, paNa paMcAdhyAyI adhyAya 2 mAM tene avadhijJAna, mana:paryayajJAna ane kevaLajJAnagocara kahyuM che-te gAthAo nIce pramANe che: samyaktvaM vastutaH sUkSma kevljnyaangocrm| gocaraM svAvadhisvAntaH pryyjnyaanyordvyoH|| 375 / / artha- [ samyakta vAstavamAM sUkSma che ane kevaLajJAnagocara che tathA avadhi ane mana:paryaya e bane gocara che;] ane adhyAya 2 gAthA 376 mAM, te mati ane zrutajJAnagocara nathI-ema kahyuM che ane ahIM tame samyagdarzana zrutajJAnagocara che ema kaho cho teno zuM khulAso che? uttara- samyagdarzana te matijJAna ane zrutajJAnagocara nathI ema je 376 mI gAthAmAM kahyuM che teno artha eTalo che ke-samyagdarzana te-te jJAnano pratyakSa viSaya nathI ema samajavuM; paNa te-te jJAnathI samyagdarzana koI prakAre jANI na ja zakAya ema kahevAno hetu nathI. A bAbatamAM paMcAdhyAyI a. 2 nI 371 ane 373 gAthA nIce pramANe che: ityevaM jJAtatattvAsau samyagdRSTirnijAtmadRk / vaiSayike sukhe jJAne rAgadveSau prityjet|| 371 / / artha:- evI rIte tattvonA jANavAvALA svAtmadarzI samyagdaSTi jIva indriyajanya sukha ane jJAnamAM rAgadveSane choDe che. aparANyapi lakSmANi santi smygdRgaatmnH| samyaktvenAvinAbhUtairyai (zca ) saMlakSyate sudRk / / 373 / / artha- samyagdaSTi jIvanuM bIjuM lakSaNa paNa che ke samyakatvanAM avinAbhAvI lakSaNo dvArA samyagdaSTi jIva lakSita thAya che. te lakSaNa gAthA 374 mAM kahe che: uktamAkSyaM sukhaM jJAnamanAdeyaM dRgaatmnH| nAdeyaM karma sarva ca ( svaM ) tadvad dRSTiopalabdhitaH / / 374 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [103 artha - jema upara kahyuM te rIte samyagdaSTine indriyajanya sukha ane jJAnano Adara nathI tema ja, AtmapratyakSa hovAne lIdhe sarva karmono paNa Adara nathI. gAthA 375-376 no eTalo ja artha che ke samyagdarzana te kevaLajJAnAdino pratyakSa viSaya che ane mati-zrutajJAnano te pratyakSa viSaya nathI. paraMtu matizrutajJAnamAM te tenAM lakSaNo dvArA jANI zakAya che. ane kevaLajJAnAdi jJAnamAM lakSaNa-lakSyano bheda pADayA sivAya pratyakSa jANI zakAya che. pazna:- A viSayane daSTAMtapUrvaka samajAvo. uttara:- svAnubhavadazAmAM AtmAne jANavAmAM Ave che te zrutajJAna vaDe jANavAmAM Ave che. zrutajJAna matijJAnapUrvaka ja hoya che, te matijJAna-zrutajJAna parokSa che tethI tyAM AtmAnuM jANavuM pratyakSa hotuM nathI. ahIM AtmAne je sArI rIte spaSTa jANe che temAM pAramArthika pratyakSapaNuM nathI tathA jema pudgala padArtha netrAdi dvArA jANavAmAM Ave che tema ekadeza (aMze) nirmaLatApUrvaka paNa AtmAnA asaMkhyAta pradezAdi jANavAmAM AvatA nathI, tethI sAMvyavahArika pratyakSa paNa nathI. anubhavamAM AtmA to parokSa ja che, kAMI AtmAnA pradezono AkAra bhAsato nathI paraMtu svarUpamAM pariNAma magna thatAM je svAnubhava thayo te svAnubhava pratyakSa che; e svAnubhavano svAda kAMI Agama-anumAnAdika parokSa pramANa vaDe jaNAto nathI-pote ja e anubhavanA rasAsvAdane pratyakSa vede che; jema koI aMdha manuSya sAkarano AsvAda kare che, tyAM sAkaranA AkArAdi parokSa che paNa jIbha vaDe je svAda lIdho che te svAda pratyakSa che-ema anubhava saMbaMdhamAM jANavuM. [ gujarAtI mokSamArga prakAzakamAM pAnuM 347-348, ToDaramallajInI rahasyapUrNa ciThThI] A dazA cothA guNasthAne hoya che. A pramANe AtmAno anubhava jANI zakAya che ane je jIvane teno anubhava hoya te jIvane samyagdarzana avinAbhAvI hoya che. mATe mati-zrutajJAnathI samyagdarzana barAbara jANI zakAya che. prazna- A bAbatamAM paMcAdhyAyIkAre zuM kahyuM che? uttara:- paMcAdhyAyInA pahelA adhyAyamAM mati-zrutajJAnanuM svarUpa jaNAvatAM 7/6 mI gAthAmAM nIce pramANe kahyuM che api kiMcAbhinibodhikabodhadvaitaM tadAdimaM yaavt| svAtmAnubhUtisamaye pratyakSaM tatsamakSamiva naanyt|| 706 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 104]. | [ mokSazAstra artha:- ane vizeSa e che ke svAnubhUtinA samaye jeTaluM paNa paheluM te matijJAna ane zrutajJAnanuM vaita rahe che teTaluM te badhuM sAkSAt pratyakSanI mAphaka pratyakSa che, bIjAM nathI-parokSa nathI. bhAvArtha- tathA te mati ane zrutajJAnamAM paNa eTalI vizeSatA che ke je vakhate te be jJAnomAMthI koI eka jJAna dvArA svAnubhUti thAya che te vakhate e banne jJAno paNa atIndriya svAtmAne pratyakSa kare che, tethI A bane jJAno paNa svAnubhUti vakhate pratyakSa che-parokSa nathI. prazna- A bAbatamAM bIjA koI zAstra-AdhAro che? uttara:- hA, mokSamArga prakAzakamAM 348 mA pAne nIce pramANe kahyuM che - je pratyakSa jevuM hoya tene paNa pratyakSa kahIe chIe. jema lokamAM paNa kahIe chIe ke ame svapnamAM vA dhyAnamAM phalANA puruSane pratyakSa dITho," have tene pratyakSa dITho to nathI, paraMtu pratyakSa mAphaka-pratyakSavat [ te puruSane] yathArtha dekhyo tethI tene pratyakSa kahI zakAya; tema anubhavamAM AtmA pratyakSa mAphaka yathArtha pratibhAse che." praznakAra- zrI kuMdakuMdAcAryakRta zrI samayasAra paramAgama che temAM A bAbatamAM zuM kahyuM che te jaNAvo ? uttaraH- (1) zrI samayasAranI gAthA 49 nI TIkAmAM nIce pramANe kahyuM cheH A pramANe rasa, rUpa, gaMdha, sparza, zabda, saMsthAna ane vyaktapaNAno abhAva hovA chatAM paNa svasaMvedananA baLathI sadA pratyakSa hovAthI anumAnagocaramAtrapaNAnA abhAvane lIdhe (jIvana) aliMgagrahaNa kahevAmAM Ave che." potAnA anubhavamAM AvatA cetanAguNa vaDe sadA aMtaraMgamAM prakAzamAna che tethI (jIva) cetanAguNavALo che." (2) zrI samayasAranI gAthA 143nI TIkAmAM nIce pramANe kahyuM che: TIkA- jevI rIte kevaLI bhagavAna, vizvanA sAkSIpaNAne lIdhe, zrutajJAnanA avayavabhUta evA je vyavahAranizcayanaya pakSo temanA svarUpane ja kevaLa jANe che paraMtu, niraMtara prakAzamAna, sahaja, vimaLa, sakaLa kevaLajJAna vaDe sadA pote ja vijJAnaghana thayA oIne, zrutajJAnanI bhUmikAnA atikrAntapaNA vaDa (arthAt zrutajJAnanI bhUmikAne oLaMgI gayA hovAne lIdhe) samasta nayapakSanA grahaNathI dUra thayA hovAthI, koI paNa nayapakSane gratA nathI, tevI rIte je (zrutajJAnI AtmA), kSayopazamathI jemanuM UpajavuM thAya che evA zrutajJAnAtmaka vikalpo utpanna thatA hovA chatAM paranuM grahaNa karavA prati Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [105 utsAha nivRtta thayo hovAne lIdhe, zrutajJAnanA avayavabhUta vyavahAra nizcayanaya pakSonA svarUpane ja kevaLa jANe che paraMtu, tIkSNa jJAnadaSTithI grahavAmAM AvelA nirmaLa, nitya udita, cinmaya samayathI pratibaddhapaNA vaDe (arthAt caitanyamaya AtmAnA anubhava vaDa) te vakhate (anubhava vakhate) pote ja vijJAnaghana thayo hoIne. zrutajJAnAtmaka samasta aMtarjalparUpa tathA bahirzalparUpa vikalponI bhUmikAnA atikrAntapaNA vaDe samasta nayapakSanA grahaNathI dUra thayo hovAthI. koI paNa nayapakSane grahato nathI, te (AtmA) kharekhara samasta vikalpothI para, paramAtmA. jJAnAtmA, pratyajyoti AtmakhyAtirUpa, anubhUtimAtra samayasAra che. bhAvArtha- jema kevaLI bhagavAna sadA nayapakSanA svarUpanA sAkSI ( jJAtAdraSTA) che tema zrutajJAnI paNa jyAre samasta nayapakSothI rahita thaI zuddha caitanyamAtra bhAvanuM anubhavana kare che tyAre nayapakSanA svarUpano jJAtA ja che. eka nayano sarvathA pakSa grahaNa kare to mithyAtva sAthe maLelo rAga thAya; prayojananA vaze eka nayane pradhAna karI tenuM grahaNa kare to mithyAtva sivAya cAritramohano rAga rahe; ane jyAre nayapakSane choDI vastusvarUpane kevaLa jANe ja tyAre te vakhate zrutajJAnI paNa kevaLInI mAphaka vItarAga jevo ja hoya che ema jANavuM. (3) zrI samayasAranI gAthA-5 mAM AcArya bhagavAna kahe che ke, "te ekatvavibhakta AtmAne huM AtmAnA nijavaibhava vaDe dekhADuM chuM. jo huM dekhADuM to pramANa karavuM. tenI TIkA karatAM AcArya bhagavAna zrI amRtacaMdrasUrI kahe che ke, "ema je je prakAre mArA jJAnano vibhava che te samasta vibhavathI darzAvuM chuM. jo darzAvuM to svayameva (pote ja) potAnA anubhava-pratyakSathI parIkSA karI pramANa karavuM." AgaLa jatAM bhAvArthamAM jaNAve che ke, "AcArya AgamanuM sevana, yuktinuM avalaMbana, parApara guruno upadeza ane saMvedana-e cAra prakAre utpanna thayela potAnA jJAnanA vibhavathI ekatva-vibhakta zuddha AtmAnuM svarUpa dekhADe che. tene sAMbhaLanArA huM zrotAo ! potAnA svasaMvedana-pratyakSathI pramANe karo." A uparathI siddha thAya che ke, potAne samyakatva thayuM che tenI svasaMvedana pratyakSathI zrutapramANa (sAcA jJAna) vaDe potAne khabara paDe che. [ jAo, samayasAra gujarAtI pAnuM-13] (4) kalaza 9 mAM zrI amRtacaMdrAcAryadeva jaNAve che ke Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 106 ] [ mokSazAstra (mAlinI) udayati na nayazrIrastameti pramANam kvacidapi ca na vidmo yAti nikssepckrm| kimaparamabhidadhmo dhAmni sarvaMkaSe'smi nnanubhavamupayAte bhAti na dvaitmev|| 9 / / artha:- AcArya zuddhanayano anubhava karI kahe che ke A sarva bhedone gauNa karanAra je zuddhanayano viSayabhUta caitanya-camatkAramAtra teja:puMja AtmA, teno anubhava thatAM nayonI lakSmI udaya pAmatI nathI, pramANa astane prApta thAya che ane | nikSepono samUha kyAM jato rahe che te ame jANatA nathI. AthI adhika zuM kahIe ? dvata ja pratibhAsita thatuM nathI. bhAvArtha- Xxxxxzuddha anubhava thatAM vaita ja bhAsatuM nathI, ekAkAra cinmAtra ja dekhAya che. A uparathI paNa siddha thAya che ke cothA guNasthAne paNa AtmAne potAne potAnA bhAvazruta dvArA zuddha anubhava thAya che. samayasArajImAM lagabhaga dareka gAthAmAM A anubhava thAya che ema jaNAvI anubhava karavAno upadeza karyo che. samyakatva e sUkSma paryAya che e kharuM, paNa samyajJAnI potAne sumati ane suzrutajJAna thayuM che ema nakkI karI zake che ane tethI tenuM (samyajJAnanuM) avinAbhAvI samyagdarzana potAne thayuM che ema zrutajJAnamAM nakkI kare che. kevaLajJAna, mana:paryayajJAna ane parama avadhijJAna samyagdarzanane pratyakSa jANI zake che-eTalo ja mAtra taphAvata che. makhkhanalAlajI kRta paMcAdhyAyInI gAthA 196-197-198 mAM kahyuM che ke- " jJAna zabdathI AtmA samajavo joIe kemake AtmA jJAnarUpa svayaM che; te AtmA jenA dvArA zuddha jANavAmAM Ave che tenuM nAma jJAnacetanA che. arthAt je samaye jJAnaguNa samyaka avasthAne prApta thAya che- kevaLa zuddhAtmAno anubhava kare te samaye tene jJAnacetanA kahevAmAM Ave che. jJAnacetanA nizcayathI samyagdaSTine ja hoya che, miAdaSTine kadI paNa hoI zake nahIM. * samyakrati ane sabhyazrutajJAna che te kathaMcit anubhavagocara hovAthI pratyakSarUpa * A kathana prathama samyagdarzana pragaTe che tene lAgu paDe che. tyAra pachI sAdhakanI avasthA kevI hoya che te pR. 148mAM jaNAvyuM che tyAMthI vAMcI levuM. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] | [ 107 paNa kahevAya che; ane saMpUrNa jJAna je kevaLajJAna che te joke chadmasthane pratyakSa nathI topaNa zuddhanaya AtmAnA kevaLajJAnarUpane parokSa jaNAve che. e rIte samyagdarzananuM yathArtha jJAna sampamati ane zrutajJAna anusAra thaI zake che. [ zrI samayasAra gujarAtI pAnuM 35. gAthA 14 nIceno bhAvArtha ] (20) keTalAka prazno ane uttara (1) prazna- jJAnaguNa jyAre AtmAbhimukhI thaI AtmalIna thaI jAya che tyAre te jJAnanI vizeSa avasthAne samyagdarzana kahe che- e kharuM che? uttara:- nA, e kharuM nathI. samyagdarzana te darzana (zraddhA) guNano paryAya che, te jJAnano vizeSa paryAya nathI. jJAnanI AtmAbhimukha avasthA vakhate samyagdarzana hoya che- eTaluM kharuM; paNa samyagdarzana te jJAnano paryAya nathI. (2) prazna - sudeva, suguru ane suzAstranI zraddhA te samyagdarzana che? uttara- te nizcayasamyagdarzana nathI. vyavahArasamyagdarzana che, kemake tyAM rAgamizrita vicAra (vikalpa) sahita zraddhA che; AvI zraddhA (vyavahArasamyagdarzana) thayA pachI jIva jyAre potAnA trikALI akhaMDa caitanyasvarUpa tarapha vaLe che tyAre rAgavikalpano saMbaMdha aMze TaLatAM nizcayasamyagdarzana pragaTe che. (3) prazna - vyavahArasamyagdarzana te nizcayasamyagdarzananuM kAraNa che? uttara- nA, vyavahArasamyagdarzana te nizcayasamyagdarzananuM kAraNa nathI. vyavahAra samyagdarzana to vikAra che, ane nizcayasamyagdarzana to zuddha paryAya che. vikAra te avikAranuM kAraNa kema thaI zake ? eTale vyavahArasamyagdarzana nizcayasamyagdarzananuM kAraNa thaI zake nahi, paNa teno vyaya (abhAva) thaI nizcayasamyagdarzanano utpAda supAtra jIvone potAnA puruSArthathI thAya che. zAstramAM jyAM vyavahArasamyagdarzanane nizcayasamyagdarzananuM kAraNa kahyuM che, tyAM vyavahArasamyagdarzanane abhAvarUpa kAraNa kahyuM che-ema samajavuM, kAraNa be prakAranAM che-(1) nizcaya, (2) vyavahAra. nizcaya kAraNa to avasthArUpe thanAra dravya pote che ane vyavahArakAraNa pUrvanA paryAyano vyaya thAya che te che. (4) prazna- zraddhA, ruci ane pratIti Adi jeTalA guNa che te badhA samyaktva Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 108] | [ mokSazAstra nathI ane jJAnanA paryAya che-ema paMcAdhyAyI adhyAya ra gAthA 386-387 mAM kahyuM che tenuM zuM kAraNa? uttara- AtmA jyAre jIvAdi sAta tattvone vicAre che tyAre tene jJAnamAM rAgathI bheda paDe che tethI e jJAnanA paryAya che ane te samyakatva nathI ema kahyuM che. sAta tattvo ane nava padArthonuM nirvikalpaka jJAna te nizcaya samyagdarzana sahitanuM jJAna che. ( jAo, paMcAdhyAyI a. 2 gAthA 186-189) zrI makhkhanalAlajI kRta paMcAdhyAyI pAnuM-110 gAthA-386 nA bhAvArthamAM kahyuM che ke: paraMtu vAstavameM jJAna bhI yahI hai ki jaise ko taisA jAnanA aura samyakatva bhI yahI hai ki jaise kA taisA zraddhAna karanA." A uparathI samajavuM ke rAga mizrita zraddhA te jJAnano paryAya che. rAga rahita je tattvArthazraddhA che te samyagdarzana che, tene samyak mAnyatA athavA samyaka pratIti paNa kahevAmAM Ave che. gAthA -387 mAM jJAnacetanA te samyagdarzananuM lakSaNa che ema kahyuM che teno artha evo che ke, anubhUti pote samyagdarzana nathI paNa te hoya tyAre samyagdarzana avinAbhAvIrUpa hoya che tethI tene bAhya lakSaNa kahyuM che. (juo, paMcAdhyAyI adhyAya 2 gAthA 401-400-403). samyagdarzana prathama pragaTa thatAM ja jJAna samyaka thaI jAya che; ane AtmAnI anubhUti thAya che eTale ke jJAna svayamAM sthira thAya che. paNa te sthiratA thoDo vakhata Take che. ane rAga hovAthI jJAna svamAMthI chUTIne para tarapha jAya che. , tyAre paNa samyagdarzana hoya che ane joke jJAnano upayoga parane jANavAmAM rokAyo che to paNa te jJAna samyajJAna che; te vakhate anubhUti nathI topaNa samyagdarzana ane samyajJAna che ema jANavuM. (5) prazna- "samyagdarzananuM" eka lakSaNa jJAnacetanA che'- e barAbara che? uttara- jJAnacetanA sAthe samyagdarzana avinAbhAvI hoya ja che tethI te vyavahAra athavA bAhya lakSaNa che. (6) prazna:- anubhUtinuM nAma cetanA che-e barAbara che? uttara- jJAnanI sthiratA eTale ke zuddhopayoga (anubhUti) ne upayogarUpa jJAnacetanA kahevAmAM Ave che. (7) prazna:- samyagdarzanano artha zuddhAtmAvalokana vA zuddhAtmopalabdhi yA zuddhAtmAnubhUti che e barAbara che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 109 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1]. uttara- e traNe zabdono artha AtmAnI AtmAmAM sthiratA evo thAya che, ane te cAritraguNano paryAya che mATe praznamAM kahevAmAM Avelo artha ghaTato nathI, paNa avinAbhAvI saMbaMdhathI tene samyagdarzananuM lakSaNa kahI zakAya. (8) prazna- pUrNa zuddhAtmAnI anubhUti 13-14 guNasthAne tathA siddhone hoya che tethI pUrNa samyagdarzana paNa tyAM thAya che-e barAbara che? eTale ke te pUrvanAM jeTalAM samyagdarzana che te samyagdarzana pUrNa nathI e barAbara che? uttara:- siddha bhagavAnanuM samyagdarzana ane tiryaMcanuM samyagdarzana viSayaapekSAe eka sarakhuM hoya che eTale ke AtmAne jevo siddha bhagavAna mAne che tevo ja samyagdaSTi tiryaMca mAne che, temAM lezamAtra phera nathI. samyagdaSTi tiryaMca potAnA AtmAne eka prakAre mAne ane siddha bhagavAna koI bIjA prakAre mAne ema banI zake nahi. paraMtu paryAyamAM phera che. samyagdarzana-paryAyanI pUrNatA kevaLajJAna thatAM pragaTe che. te apUrNatAnuM upAdAnakAraNa saMskAravazapaNuM che. ane nimitta levuM hoya to cAritramohanIya tathA ghAtikarmanA udayane upacArathI levAya che. A saMbaMdhe tattvArthasAramAM pRSThA-304 mAM A pramANe kahyuM che, "athavA e kahevuM joIe ke cAritramohanIya, mithyAtvanA abhAvamAM rahe to che paraMtu jyAM sudhI cAritramohanIya rahe che tyAM sudhI samyakatvanI paNa pUrti thatI nathI- kSAyika samyakatva paNa "kevaLasamyakatva"nAma pAmatuM nathI, -ke je ratnatranI pUrNatAnuM eka cihna che. bhAvArtha- kAMIka saMskAravaza ho yA cAritramohanA saMbaMdhathI ho, cAritramohanIya tathA ghAtikarmo rahe che tyAM sudhI samyakatva pUrNa thatuM nathI." vaLI juo zlokavArtika pAnuM 68-69. A prakAre pUrNatAmAM anekAMta che. nIcalAM guNasthAnomAM viSayaapekSAe samyagdarzana pUrNa che, paNa paryAya apekSAe apUrNa che. siddha bhagavAnane viSaya ane paryAya banne apekSAe samyagdarzananI pUrNatA che. prazna:- samyakatvaguNa sarvathA kSAyika samyagdaSTine thayo che ke nathI thayo? tenuM samAdhAna kaho. (praznakAranI dalIla) jo kahezo ke sarvathA thayo che to (tene) siddha kaho, zAthI? ke eka guNa sarvathA vimaLa thatAM sarva zuddha thAya, samyakraguNa sarva guNomAM phelAyelo che tethI samyajJAna-samyagdarzana badhA guNa samyapha thayA paNa sarvathA samyajJAna nathI- ekadeza samyajJAna che. sarvathA jJAna samyapha hoya to sarvathA guNa zuddha hoya tethI sarvathA kahetA nathI; vaLI je kiMcit samyakatvaguNa zuddha kahIe to samyakatvaguNanuM ghAtaka mithyAtva-anaMtAnubaMdhI karyu hatuM te to rahyuM. je guNanuM AvaraNa jAya te guNa zuddha hoya mATe kiMcit zuddha paNa banatuM nathI. to kevI rIte che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 110] [ mokSazAstra uttara- e e AvaraNa to gayuM paNa badhA guNo sarvathA samyaka thayA nathI. AvaraNa javAthI sarva guNo samyaka sarvathA na thayA tethI paramasamyaka nathI. badhA guNo sAkSAt sarvathA zuddha samyakarUpa thAya tyAre "parama samyapha" evuM nAma hoya. vivakSApramANathI kathana pramANa che. e darzana uparathI paudgalika sthiti jyAre nAza thaI tyAre ja A jIvano je samyakatvaguNa mithyAtvarUpa pariNamyo hato te ja samyakatvaguNa saMpUrNa svabhAvarUpa thaI pariNamyo-pragaTa thayo. cetana-acetananI jAdI pratItithI samyakatvaguNa nijajAtisvarUpa thaI pariNamyo; tenuM lakSaNa-jJAnaguNa anaMta zaktie karI vikArarUpa thaI rahyo hato te guNanI anaMta zaktimAM keTalIka zakti pragaTa thaI, sAmAnyathI nAma thayuM tene mati-zruti kahIe chIe, athavA nizcayajJAna zrutaparyAya kahIe, jaghanyajJAna kahIe chIe; bAkInI sarvajJAnazakti rahI te ajJAna-vikArarUpa vargamAM che. e vikAra zaktine karmadhArArUpa kahIe chIe. e ja pramANe jIvane darzanazakti adarzanarUpa rahI che, e ja pramANe jIvanA cAritranI keTalIka cAritrarUpa tathA keTalIka anya vikArarUpa che, e pramANe bhogaguNanI samajavI. badhA guNa jeTalA nirAvaraNa teTalA zuddha, bAkInA vikArarUpa, e badho mizrabhAva thayo. pratItirUpa jJAnamAM sarva zuddha zraddhAbhAva thayo che paNa AvaraNa jJAnanuM tathA anya guNonuM lAgyuM che mATe te mizrabhAva che. [ anubhava prakAza pAnuM 78-79 ] A saMbaMdhamAM zrI padmanaMdipacavizatikAmAM "suprabhAta-aSTakam stotra che, tenI pahelI gAthAmAM paNa A ja bhAvathI kahyuM che ke (zArdUlavikrIDita). nizzeSAvaraNadvayasthiti nizAprAntentarAyakSayo dyote mohakRte gate ca sahasA nidrAbhare durtH| samyagjJAnadRgakSiyugmamabhito visphArita yatra ta llabdhaM yairiha suprabhAtamacalaM tebhyo yatibhyo nmH|| 1 / / artha- jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNa e bannenI hayAtIrUpa je rAtri teno nAza thavAthI, tathA aMtarAya karmanA kSaya thavAthI prakAza thatAM, ane mohanIyakarmanA nimittathI karavAmAM Avela je nidrAno bhAra te turata ja dUra thatAM je suprabhAtamAM samyajJAna tathA samyagdarzanarUpa bane netro vizeSa skurAyamAna thayA- evA acaLa suprabhAtane je yatioe prApta karI lIdhuM che te yatione namaskAra che. bhAvArtha- jema prabhAta thatAM rAtrino sarvathA aMta Ave che tathA prakAza pragaTa thAya che ane nidrAno nAza thAya che arthAt sUtelAM prANIo jAgRta thAya che ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [111 temanAM bane netro khUlI jAya che, tema jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNano sarvathA nAza thavAthI tathA mohanIya karmanA nimittathI utpanna thayelI nidrAnA sarvathA dUra thaI javAthI je suprabhAtamAM samyajJAna ane samyagdarzana vizeSa skurAyamAna thAya che evA suprabhAtane prApta karI lenArA munione mastaka jhukAvIne namaskAra che. [ padmanaMdi-paMcaviMzatikA pAnuM-442] kevaLajJAna thatAM samyajJAna tema ja samyagdarzana paNa vizeSa skurAyamAna thAya che tema A gAthAmAM jaNAvyuM che. (9) prazna- jo samyakatvano viSaya badhAne sarakho che to pachI samyagdarzananA aupathamika, kSAyopathamika ane kSAyika evA bhedo kema paDayA? uttara- darzanamohanIya karmanA anubhAgabaMdhanI apekSAe te bheda nathI paNa sthitibaMdhanI apekSAe te bheda che, paNa te kAraNe teomAM AtmAnI mAnyatAmAM kAMI phera paDato nathI. dareka prakAranA samyagdarzanamAM AtmAnI mAnyatA eka ja prakAranI che. AtmAnA svarUpanI je mAnyatA pathamika samyagdarzanamAM hoya che te ja mAnyatA kSAyopathamika ane kSAyika samyagdarzanamAM hoya che. kevaLI bhagavAnane parama avagADha samyagdarzana hoya che temane paNa AtmAnA svarUpanI te ja prakAranI mAnyatA hoya che. e rIte badhA samyagdaSTi jIvone AtmasvarUpanI mAnyatA eka ja prakAranI hoya che. [ jAo, paMcAdhyAyI adhyAya 2 gAthA 934-938] (21) jJAnacetanAnA vidhAnamAM phera kema che? prazna:- paMcAdhyAyI ane paMcAstikAyamAM jJAnacetanAnA vidhAnomAM phera che? uttaraH- paMcAdhyAyImAM cothA guNasthAnathI jJAnacetanAnuM vidhAna karela che, (juo, adhyAya 2 gAthA-854) paMcAstikAyamAM teramAM guNasthAnathI jJAnacetanAno svIkAra karela che, paNa tethI temAM koI virodha nathI. samyagdaSTi jIvane zubhAzubha bhAvanuM svAmitva nathI e apekSAe cothA guNasthAnathI jJAnacetanA paMcAdhyAyImAM kahI che. bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryadave kSAyopathamikabhAvamAM karma nimitta hoya che te apekSAe nIcenAM guNasthAnomAM teno svIkAra karela nathI. banne kathano vivakSA AdhIna hovAthI satya che. (22) A saMbaMdhamAM vicAravA lAyaka navA viSayo (1) prazna- guNanA samudAyane dravya kahyuM che ane saMpUrNa guNo dravyanA pratyeka Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 112 ] [ mokSazAstra pradezamAM rahe che tethI jo AtmAno eka guNa ( samyagdarzana ) kSAyika thaI jAya to saMpUrNa AtmA ja kSAyika thaI javo joIe ane te ja kSaNe tenI mukti thaI javI joIe, ema kema nathI thatuM? utta2:- jIvadravyamAM anaMtaguNa che, te dareka guNa asahAya ane svAdhIna che tethI eka guNanI zuddhi thatAM bIjA guNanI zuddhi thavI ja joIe tevo niyama nathI. AtmA akhaMDa hovAthI eka guNa bIjA guNanI sAthe abheda che e kharuM che paNa tethI paryAyaapekSAe dareka guNano paryAya jAde jude vakhate zuddha thavAmAM kAMI doSa nathI; dravyaapekSAe saMpUrNa zuddhi pragaTe tyAre dravyanI AkhI zuddhi pragaTI gaNAya; paNa kSAyika samyagdarzana thatAM saMpUrNa AtmA kSAyika thavo joIe ane mukti tarata thavI joIe ema mAnavuM yogya nathI. (2) prazna:- eka guNa sarva guNAtmaka che ane sarva guNa eka guNAtmaka che; mATe eka guNa saMpUrNa pragaTa thavAthI anya saMpUrNa guNa paNa pUrNa rIte te ja samaye pragaTa thavA joIe-e kharuM che? utta2:- e mAnyatA kharI nathI. guNa ane guNI akhaMDa che eTalI apekSAe eTale ke abheda apekSAe guNo abheda che paNa tethI eka guNa bIjA badhA guNarUpa che ema kahI zakAya nahi; ema kahetAM dareka dravya eka ja guNAtmaka thAya- paNa tema bane niha. bheda apekSAe dareka guNa bhinna, svataMtra, asahAya che, eka guNamAM bIjA guNanI nAsti che; vastunuM svarUpa bhedAbheda che-tema mAnavAmAM na Ave to dravya ane guNa sarvathA abhinna thaI jAya. eka guNane bIjA guNa sAthe nimitta-naimittikasaMbaMdha che-e apekSAe eka guNa bIjA guNane sahAyaka kahevAmAM Ave che. (jemakesamyagdarzana kA2Na ane samyajJAna kArya.) (3) prazna:- AtmAnA eka guNano ghAta thavAmAM te guNanA ghAtamAM nimittarUpa je karma che te uparAMta bIjAM karmo nimittarUpa ghAtaka che ke kema ? uttara:- nA, tema nathI. prazna:- anaMtAnubaMdhI cAritramohanIyanI prakRti che tethI te cAritranA ghAtamAM nimitta hoya paNa samyagdarzananA ghAtamAM te kema nimitta gaNAya che? utta2:- anaMtAnubaMdhInA udayamAM joDAtAM krodhAdirUpa pariNAma thAya che paNa kAMI atattvazraddhAna thatuM nathI mATe te cAritranA ghAtanuM ja nimitta thAya che, paNa samyaktvanA ghAtamAM te nimitta nathI. 5ramArthathI to Ama ja che; paraMtu anaMtAnubaMdhInA udayathI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pira. 1] [ 113 jevA krodhAdika thAya che tevA krodhAdika samyaktvanA saddabhAvamAM thatA nathI evo nimitta naimittikasaMbaMdha che, tethI upacArathI anaMtAnubaMdhImAM samyaktvanuM ghAtakapaNuM kahevAmAM Ave che. [mokSamArga-prakAzaka pAnuM-337] (4) prazna:- trilokasAranI 71 mI gAthAmAM kSAyika samyagdaSTi tiryaMcane samyagdarzananA avibhAga praticchedo keTalA hoya che e batAvyuM che, mATe kSAyika samyagdarzana apUrNa zA mATe ja gaNAya ? uttara:- 'kSAyika' samyagdarzana pragaTa thayuM ema kahevuM te AtmAnA zraddhAguNanuM pragaTavuM ane sAta prakRtiono kSaya thavo te batAvavA-eTale ke nimittanaimittikasaMbaMdha batAvavA pUratuM che, te paranI apekSAe che, tyAM mithyAdarzana ane anaMtAnubaMdhInI sAta prakRti Atmapradeze sattAmAM paNa rahetI nathI, jo svadravyanA bIjA guNonI sAthe abhedapaNuM lakSamAM laIe to te apekSAe te guNano pUrNa paryAya kevaLajJAna thatAM pragaTa thAya che ema kahI zakAya. vaLI dravya akhaMDa che tethI dravyaapekSAe AkhA dravyanI saMpUrNa siddhi siddhapaNAmAM thAya che ema kahI zakAya che. samyagdarzana ekavAra pragaTa thayA pachI te meLavavA mATe puruSArtha karavAno raheto nathI, paNa tenI daDhatA mATe tathA cAritra mATe puruSArtha karavAno rahe che ane tene anusarIne saMpUrNa jJAna teramA guNasthAne pragaTe che ane 52ma yathAkhyAtacAritra caudamA guNasthAnanA aMtamAM pragaTe che-e rIte dravyaapekSAe akhaMDa pUrNa zuddhi siddhadazAmAM thAya che. trilokasA2 gAthA-71 mAM avibhAga praticchedanuM je kathana che te tenA paryAyanI apekSAe che paNa viSayanI apekSAe te kathana nathI; kema ke svarUpanI mAnyatA to tamAma prakAranA samyagdarzanamAM eka ja prakAranI hoya che eTale temAM krama ke bheda paDI zakatA nathI; cAritramAM bheda paDe che. samyagdarzana pragaTatAM abhiprAya (zraddhA-mAnyatA ) apekSAe jIvano mokSa thayo-ema jJAnIo kahe che. (5) prazna:- saMsAramAM evo niyama che ke dareka guNano kramika vikAsa thAya che, mATe samyagdarzanano paNa kramika vikAsa thavo joIe ? uttara:- evo ekAMta siddhAMta nathI. vikAsamAM paNa anekAMtasvarUpa lAgu paDe che eTale ke AtmAno zraddhAguNa tenA viSayanI apekSAe eka sAthe UghaDe che. ane AtmAnA jJAnAdi keTalAka guNomAM kramika vikAsa thAya che. akramika udhADanuM dRSTAMta mithyAdarzana TaLI eka samayamAM samyagdarzana pragaTe che tyAM krama paDato nathI. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 114] | [ mokSazAstra samyagdarzana pragaTe tyArathI ja te potAnA viSaya paratve pUrNa ane kamarahita hoya che. kramika vikAsanuM daSTAMta samyajJAna-samyakracAritramAM krame krame vikAsa thAya che. A rIte vikAsamAM kramika ane akramikapaNuM Ave che, tethI vikAsanuM svarUpa anekAMta che-ema samajavuM. (6) prazna - samyakatvanA ATha aMga kahyo che, temAM eka aMga "niHzaMkti" che ane teno artha nirbhayatA kahyo che; nirbhayatA AThamAM guNasthAne thAya che mATe jyAMsudhI bhaya che. tyAMsudhI samyagdarzana pUrNa nathI-ema jANavuM te barAbara che? jo samyagdarzana pUrNa hota to zreNika rAjA kSAyika samyagdaSTi hatA te ApaghAta na karata e kharuM ke nahi? uttara:- e kharuM nathI; samyagdaSTine samyagdarzananA viSayanI mAnyatA pUrNa ja hoya che kema ke teno viSaya akhaMDa zuddhAtmA che. samyagdaSTine zaMkA-kAMkSAvicikitsAno abhAva dravyAnuyogamAM kahyo che, ane karaNAnuyogamAM bhayano AThamA guNasthAna sudhI, lobhano dasamA sudhI ane jAguptAno AThamA sudhI sabhAva kahyo che, tyAM virodha nathI, kAraNa ke-zraddhAnapUrvakanA tIvra zaMkAdikano samyagdaSTine abhAva thayo che athavA mukhyapaNe samyagdaSTi zaMkAdika kare nahi-e apekSAe samyagdaSTine zaMkAdikano abhAva kahyo, paNa sUkSma zaktinI apekSAe bhayAdikano udaya AThamAdi guNasthAna sudhI hoya che tethI karaNAnuyogamAM tyAM sudhI sarbhAva kahyo. (mokSamArgaprakAzaka pAnuM-ra96) samyagdaSTine "nirbhayatA' kahI che teno artha evo che ke anaMtAnubaMdhIno kaSAya sAthe je jAtano bhaya hoya te jAtano bhaya samyagdaSTine nathI eTale ke paravastuthI mane bhaya thAya che" ema ajJAnadazAmAM jIva mAnato hato te mAnyatA samyagdaSTi thatAM TaLI gaI, have je bhaya thAya che te potAnA puruSArthanI nabaLAIne kAraNe thAya che eTale ke bhayamAM potAnA vartamAna paryAyano doSa che paravastuno doSa nathI, ema te mAne che. eTale para pratyenI tene nirbhayatA pragaTI che, A apekSAe te kathana che. sarvathA bhaya TaLyo nathI, te AThame guNasthAne TaLe che. zreNika rAjAne je bhaya utpanna thayo, te potAnI nabaLAIne kAraNe hato evI tenI mAnyatA hovAthI samyagdarzana apekSAe te nirbhaya che. cAritraapekSAe alpa bhaya thatAM AtmaghAtano vikalpa Avyo. prazna- kSAyika labdhinI sthiti rAkhavA mATe vIAMtarAyanA karmanA kSayanI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] | [ 115 jarUra paDaze kemake kSAyika zakti vagara koI paNa kSAyika labdhi TakI zake nahi. A mAnyatA barAbara che? uttara- e mAnyatA bhUla bharelI che. vIAMtarAyanA kSayopazamanA nimitte aneka prakAranA kSAyika paryAya pragaTe che:- 1-kSAyika samyagdarzana (cothethI sAtame guNasthAne), 2-kSAyika yathAkhyAtacAritra (bAramA guNasthAne), 3-kSAyika kSamA (dasamA guNasthAne), * 4-kSAyika nirmAnA (dasamA guNasthAne ), pakSAyika niSkapaTatA dasamA guNasthAne), ane 6-kSAyika nirlobhatA (bAramA guNasthAne ) hoya che. bAramAM guNasthAne vIrya kSayopazamarUpa hoya che, chatAM kaSAyano kSaya che. bIjI rIte joIe to temAM guNasthAne kSAyika anaMtavIrya ane saMpUrNa jJAna pragaTe che, chatAM yoganuM kaMpana ane cAra pratijIvI guNonu apragaTapaNuM (vibhAvabhAva) hoya che, caudamAM guNasthAne kaSAya ane yoga bane kSayarUpa che chatAM asiddhatva che, te vakhate paNa jIvanI potAnA upAdAnanI kacAzane laIne karmo sAtheno saMbaMdha ane saMsArIpaNuM che. uparanI hakIkatathI ema siddha thAya che ke; bheda apekSAe dareka guNa svataMtra che; jo tema na hoya to eka guNa bIjA guNarUpa thaI jAya ane te guNanuM potAnuM svataMtra kArya rahe nahi dravya apekSAe badhA guNo abheda che e upara kahevAya gayuM che. prazna:- jJAna ane darzana e cetanAguNanA vibhAga che, te bannenA ghAtamAM nimittapaNe judAM judAM karma mAnyAM che, paraMtu samyakatva ane cAritra e banne judAjudA guNa che chatAM te bannenA ghAtamAM nimittakarma eka moha ja mAnavAmAM AvyuM che tenuM zuM kAraNa ? praznano vistAra A prazna uparathI uThatA savAlo nIce mujaba cheH1- mohanIyakarma jyAre samyakatva ane cAritra e banne guNonA ghAtamAM nimitta che tyAre mULa prakRtiomAM tenA be bheda mAnI karma nava kahevAM joIe, paraMtu ATha ja kema kahyAM ? * dravyakrodhanI 9mAM guNasthAnakanA 7mAM bhAgamAM vyacchitti (nAza) thAya che. dravyamAnanI 9 mA guNasthAnakanA 8 mA bhAgamAM bucchitti (nAza) thAya che. dravyamAyAnI 9 mAM guNasthAnakanA 9 mA bhAgamAM bucchitti (nAza) thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra 116] 2-jyAre mohanIya be guNonA ghAtamAM nimitta che to cAra ghAti karmo cAra ja guNonA ghAtamAM nimitta kema batAvyAM? pAMca guNono ghAta kahevo joIe? 3-zuddha jIvone karma naSTa thatAM pragaTa thavAvALA je ATha guNa kahyA che temAM cAritrane na kahetAM samyakatvane ja kahyuM che tenuM zuM kAraNa? tyAM cAritrane kema choDI dIdhuM? 4-koI koI jagyAe cAritra agara samyakatvamAMthI ekeyane nahi kahetAM sukhaguNano ja ullekha karyo che te zA kAraNe? uttara jyAre jIva potAnuM nijasvarUpa pragaTa na kare- sAMsArikadazAne vadhAre-tyAre mohanIyakarma nimitta che, paNa karma jIvane kAMI paNa karI zake ema mAnavuM te taddana mithyA che. sAMsArikadazAno artha e che ke jIvamAM AkuLatA thAya-azAMti thAyakSobha thAya. e azAMtimAM traNa vibhAgo paDe cheH 1-azAMtirUpa vedananuM jJAna, 2-te vedana tarapha jIva jhUke tyAre nimittakAraNa ane 3-azAMtirUpa vedana. te vedananuM jJAna to jJAnaguNamAM garbhita thaI jAya che. te jJAnanA kAraNamAM jJAnAvaraNano kSayopazama nimitta che. te vedana tarapha jIva lAge tyAre vedanIya karma te kAryamAM nimitta che; ane vedanamAM mohanIya nimitta che. azAMti, moha, AtmajJAna-parAmukhatA tathA viSayAsakita e sarva kArya mohanA ja che. kAraNanA nAzathI kArya paNa naSTa thaI jAya che tethI viSayAsakita ghaTADavA pahelAM ja AtmajJAna utpanna karavAno bhagavAna upadeza Ape che. mohanA kAryane be prakAre vibhakta karI zakAya che: 1. daSTinI vimukhatA ane 2. cAritranI vimukhatA. bannemAM vimukhatA sAmAnya che. te banne sAmAnyapaNe moha" nAmathI oLakhAya che, mATe te bannene abhedapaNe eka karma jaNAvI, tenA be peTA vibhAga "darzanamoha" ane "cAritramoha' kahyA che. darzanamoha aparimita moha che ane cAritramoha parimita moha che. mithyAdarzana te saMsAranI jaDa che. samyagdarzana pragaTatAM ja mithyAdarzanano abhAva thAya che. mithyAdarzanamAM darzanamoha nimitta che; darzanamohano abhAva thatAM te ja vakhate cAritramohano eka peTA vibhAga je anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha che teno ekasAthe abhAva thAya che, ane tyArapachI krame-kame vItarAgatA vadhatAM cAritramohano krame krame abhAva thato jAya che, te kAraNe darzana kAraNa ane cAritra kArya ema paNa kahevAmAM Ave che, A rIte bheda apekSAe te judA che; tethI prathama abheda apekSAe "moha' karma eka hovAthI tene eka karma gaNIne pachI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [ 117 tenA be peTA vibhAga-darzanamoha ane cAritramoha gaNavAmAM AvyA che. cAra ghAtiyA karmone cAra guNonA ghAtamAM nimitta kahyAM tenuM kAraNa e che ka-mohakarmane abhedaapekSAe jyAre eka gayuM tyAre zraddhA ane cAritra guNane abheda apekSAe zAMti (sukha) gaNI cAra guNonA ghAtamAM cAra ghAtiyA karmone nimittapaNe kahyAM. zaMkA - jo mithyAtva ane kaSAya eka ja hoya to mithyAtvano nAza thatAM kaSAyano abhAva paNa thavo ja joIe, ke je kaSAyanA abhAvane cAritranI prApti kahe che- paraMtu tema to thatuM nathI ane samyakatva prApta hovA chatAM cothA guNasthAne cAritra prApta thatuM nathI tethI cothA guNasthAnane avratarUpa kahevAya che. aNuvrata thatAM pAMcamuM guNasthAna thAya che, pUrNa vrata thatAM 'vatI ' saMjJA thavA chatAM yathAkhyAtacAritra prApta thatuM nathI. e prakAre vicAravAthI mAluma paDaze ke samyakatva kSAyikarUpa pUrNa thavA chatAM paNa cAritranI prAptimAM athavA pUrNatAmAM vilaMba thAya che, tethI samyakatva ane cAritramAM athavA mithyAtva ane kaSAyomAM ekatA tathA kAraNa-kAryapaNuM kema ThIka thaI zake ? samAdhAna - mithyAtva na rahevAthI je kaSAya rahe che te mithyAtvanI sAthe rahevAvALA ati tIvra anaMtAnubaMdhI kaSAyonI samAna hoto nathI, paNa ati maMda thai jAya che, tethI te kapAya game tevo baMdha kare to paNa dIrthasaMsAranA kAraNabhUta te baMdha thato nathI, ane tethI jJAnacetanA paNa samyagdarzana thatAM ja zarU thaI jAya che-ke je baMdhanA nAzanuM kAraNa che; tethI prathama mithyAtva hoya tyAre je cetanA hoya che te karmacetanA ane karmaphaLacetanA hoya che-ke je pUrNa baMdhanuM kAraNa che. Ano sArAMza e che ke kaSAya to samyagdaSTine paNa zeSa rahe che paraMtu mithyAtvano nAza thavAthI atimaMda thaI jAya che ane tethI samyagdaSTi jIva keTalAka aMze abaMdha rahe che ane nirjarA kare che, tethI mithyAtva ane kaSAyano keTaloka avinAbhAva jarUra che. have zaMkAnI e vAta rahI ke-mithyAtvanA nAzanI sAthe ja kaSAyano pUrNa nAza kema thato nathI? tenuM samAdhAna e che ke-mithyAtva ane kaSAya sarvathA eka cIja to nathI; sAmAnya svabhAva banneno eka che paraMtu vizeSa apekSAe kAMIka bheda paNa che. vizeSa-sAmAnyanI apekSAe bheda-abheda bannene ahIM mAnavA joIe. e bhAva dekhADavAne mATe ja zAstrakAre samyakatva ane AtmazAMtinA ghAtanuM nimitta mULaprakRti eka "moha" rAkhI che ane uttaraprakRtimAM darzanamohanIya ane cAritramohanIya e be bheda karyA che. (A khulAsAmAM pahelI ane bIjI zaMkAnuM samAdhAna AvI gayuM.) jyAre uttaraprakRtimAM bheda che tyAre tenA nAzano pUrNa avinAbhAva kema thaI zake? [ na thAya]. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 118]. [ mokSazAstra hA, paNa mULa kAraNa na rahetAM cAritramohanIyana TakAva paNa adhika raheto nathI. darzanamohanIyanI sAthe nahi topaNa thoDA ja vakhatamAM cAritramohanIya paNa naSTa thaI jAya che. -athavA ema kahevuM joIe ke cAritramohanIya mithyAtvanA abhAvamAM joke rahe to che paraMtu jyAM sudhI cAritramohanIya rahe che tyAM sudhI samyakatvanI paNa pUrti thatI nathI, kSAyikasamyakatva paNa "kevaLasamyakatva" nAma pAmatuM nathI ke je ratnatrayanI pUrNatAnuM cihna che. bhAvArtha- asthiratA vagerenA kAraNe ghAtikarmonA samaya sudhI samyakatva pUrNa thatuM nathI.. athavA samyakatva thaI javA chatAM paNa jJAna sadA svAnubhUtimAM ja to nathI rahetuM. jJAnanuM jyAre bAhya lakSa thaI jAya che tyAre svAnubhUtithI khasI javAnA kAraNe samyagdaSTi paNa viSayomAM alpa tanmaya thaI jAya che; paraMtu e chadmasthajJAnanI caMcaLatAno doSa che ane tenuM kAraNa paNa kaSAya ja che; paNa jJAnanI kevaLa kapAyanaimittika caMcaLatA thoDA vakhata sudhI ja rahI zake che, ane te paNa tIvra baMdhanuM kAraNa thatI nathI. bhAvArtha- samyakatvanI utpattithI saMsAranI jaDa to tUTI jAya che paraMtu bIjAM karmono te ja kSaNe sarvanAza thato nathI. karma potapotAnI yogyatA anusAra baMdhAya che tathA udayamAM Ave che. jAo, mithyAtvanA sAthI cAritramohanIyanI utkRSTa sthiti cAlIsa kroDAkoDI sAgaranI hoya che. e uparathI nakkI thAya che ke mithyAtva ja badhA doSomAM adhika baLavAna doSa che, ane te ja dIrgha ane asalI saMsAranI sthApanA kare che, tethI teno nAza karyo ke saMsArano kinAro AvI gayo samajavo; paraMtu sAthe e paNa bhUlavuM na joIe ke moha to bane che, eka (darzanamoha) amaryAdita che ane bIjo (cAritramoha) maryAdita che-paraMtu banne saMsAranAM ja kAraNo che. saMsAranuM saMkSepamAM svarUpa kahIe to te duHkhamaya che, tethI AnuSaMgika bhale duHkhanA nimittakAraNa bIjAM karma paNa hoya topaNa mukhya nimittakAraNa mohanIyakarma che, jyAre sarva du:khanuM kAraNa (nimittapaNe) mohanIya karma mAtra che to mohanA nAzane sukha kahevuM joIe. je graMthakAra mohanA nAzane sukhaguNanI prApti mAne che tenuM mAnavuM mohanA saMyukta kAryanI apekSAe vyAjabI che. te mAnavuM abheda-vyApaka daSTithI che; tethI je sukhane anaMta catuSTayamAM garbhita kare che te cAritra tathA samyakatvane judA gaNatA nathI, kemake samyakatva tathA cAritranA sAmudAyika svarUpane sukha kahI zakAya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 119 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] cAritra ane samyakatva banneno samAveza (cheDo-phaLa) sukhaguNamAM athavA svarUpalAbhamAM ja thAya che; tethI cAritra ane samyakatvano artha sukha paNa thaI zake che. jyAM sukha ane vIryaguNano ullekha anaMta catuSTayamAM kare che tyAM te guNonI mukhyatA gaNI kahe che ane bIjAne gauNa gaNI kahetA nathI, topaNa temane temAM saMgrahita thayela samajI levA joIe kemake sukhaguNanA te banne vizeSAkAra che. A kathanathI mohanIyakarma kayA guNanA ghAtamAM nimitta che teno khulAso thaI jAya che; tathA vedanIyanuM aghAtakapaNuM paNa siddha thAya che kemake vedanIya koIne ghAtavAmAM nimitta nathI, mAtra ghAta thayela svarUpano jIva jyAre anubhava kare tyAre nimittarUpa che. [A khulAsAmAM trIjI ane cothI zaMkAnuM samAdhAna AvI gayuM.] [ A vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI ke jIvamAM thatAM vikArabhAva jIva pote kare che, tyAre karmano udaya hAjararUpe nimitta che, paNa te karmanA rajakaNoe jIvane kAMI paNa karyuM ke koI asara karI ema mAnavuM te sarvathA mithyA che; tema ja jIva vikAra kare tyAre pudgalakArmANavargaNA svaye karmarUpe pariName che-evo nimittanaimittikasaMbaMdha che. jIvane vikArIpaNe karma pariNamAve ane karmane jIva pariNamAve e nimitta-naimittika saMbaMdha batAvanAruM vyavahArakathana che. kharI rIte jaDane karma tarIke jIva pariNamAvI zake nahi ane karma jIvane vikArI karI zake nahi ema samajavuM. gommadasAra Adi karmazAstronA A pramANe artha karavA te ja nyAyasara che.] (8) prazna- baMdhanAM kAraNomAM mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e pAMca mokSazAstramAM kahyAM che, ane bIjA AcAryo kaSAya ane yoga e be ja batAve che; A rIte teo mithyAtva, avirati ane pramAda ne kaSAyanA bheda mAne che. kaSAya cAritramohanIyano bheda che; to pachI ema pratIta thAya che ke cAritramohanIya ja badhAM karmonuM kAraNa che, mATe jyAM sudhI kaSAya vidhamAna che tyAMsudhI koI paNa guNanI pUrNa zuddhi thaI zake nahi, mATe samyagdarzananI paNa pUrNa zuddhi tyAM na thAya ema jaNAya che te barAbara che ? - uttara:- kaSAyanA mithyAtva, avirati ane pramAda peTA-bhAga che, paNa tethI kaSAya" cAritramohanIyano bheda che ema mAnavuM barAbara nathI. mithyAtva te mahA kaSAya che. "kaSAya 'ne jyAre sAmAnya arthamAM vAparIe tyAre darzanamoha ane cAritramohaM bannarUpa che, kemake kaSAyamAM mithyAdarzanano samAveza thaI jAya che. kaSAyane jyAre vizeSa arthamAM vAparIe tyAre te cAritramohanIyano bheda che. cAritramohanIyakarma te badhAM karmonuM kAraNa nathI, paNa jIvano mohabhAva te sAta athavA ATha karmonA baMdhanuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 120] [mokSazAstra nimitta che. jIvane kSAyika cAritra na pragaTe tyAM sudhI samyakatvaguNanI pUrI zuddhi kaI apekSAe thaI ane kaI apekSAe thaI nathI e AgaLa batAvAI gayuM che. (juo, pArA ra1 prazna-8). (9) prazna- sAta prakRtino kSaya athavA upazamAdi thAya te vyavahArasamyagdarzana che ke nizcayasamyagdarzana che? uttara- te nizcayasamyagdarzana che. prazna- siddha bhagavaMtone vyavahArasamyagdarzana hoya che ke nizcayasamyagdarzana hoya che? uttara:- siddhone nizcayasamyagdarzana hoya che. prazna- vyavahArasamyagdarzana ane nizcayasamyagdarzanamAM zuM phera che? uttara- jIvAdi nava tattvonI tathA sudeva, suguru ane suzAstranI vikalpasahitanI zraddhA tene vyavahArasamyakatva kahevAmAM Ave che; je jIva te vikalpano abhAva karI potAnA zuddhAtmA tarapha valaNa karI nizcayasamyagdarzana pragaTa kare, tene pUrve vyavahArasamyakatva hatuM ema kahevAmAM Ave che. je jIva nizcayasamyagdarzana pragaTa na kare tene te vyavahArAbhAsa samyakatva che. vyavahArasamyagdarzanano abhAva karIne je jIva nizcayasamyagdarzana pragaTa kare tene vyavahArasamyagdarzana upacArathI (-eTale ke vyaya tarIke- abhAva tarIke ) nizcayasamyagdarzananuM kAraNa kahevAmAM Ave che. samyagdaSTi jIvane viparIta abhinivezarahita AtmAnuM zraddhAna che te nizcayasamyagdarzana che; tathA deva-guru-dharmAdinuM zraddhAna te vyavahArasamyagdarzana che; e pramANe eka kALamAM samyagdaSTine banne samyagdarzana hoya che. keTalAka mithyASTinedravyaliMgI munine ane keTalAka abhavya jIvane deva-guru-dharmAdinuM zraddhAna hoya che paNa te AbhAsamAtra hoya che, kema ke temane nizcayasamyakatva nathI tethI temanuM vyavahArasamyakatva paNa AbhAsarUpa che. [ mokSamArga prakAzaka pAnuM-337] deva-guru-dharmanA zraddhAnamAM pravRttinI mukhyatA che. je pravRttimAM arihaMtAdikane devAdika mAne, anyane na mAne tene devAdikano zraddhAnI kahevAmAM Ave che. tattvazraddhAmAM vicAranI mukhyatA che. je jJAnamAM jIvAdi tattvone vicAre che tene tattvazraddhAnI kahevAmAM Ave che. e banne samajyA pachI koI jIva rAgano aMze abhAva karI samyakatva pragaTa kare che; tethI e banne koI jIvane samyakatvanAM (upacArathI) kAraNa kahevAmAM Ave che; paraMtu teno saddabhAva mithyAdaSTine paNa saMbhave che tethI teno vyavahAra vyavahArAbhAsa che. [ mokSamArga-prakAzaka, pAnuM-332] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [121 (23). samyagdarzana ane jJAnacetanAmAM phera prazna- AtmAnI zuddhopalabdhi jyAM sudhI che tyAMsudhI jJAna jJAnacetanA che ane teTaluM ja samyagdarzana che e kharuM che? uttara-AtmAnA anubhavane zuddhopalabdhi kahevAmAM Ave che, te cAritraguNano paryAya che. jyAre samyagdaSTi potAnA zuddhopayogamAM joDAyo hoya eTale ke svAnubhavarUpa pravarte tyAre tene samyakatva hoya che; ane jyAre zuddhopayogamAM joDAyo na hoya tyAre paNa tene jJAnacetanA labdharUpa hoya che. jJAnacetanA anubhavarUpa hoya tyAre ja samyagdarzana hoya che ane anubhavarUpa na hoya tyAre hotuM nathI-ema mAnavuM te bhUla che. kSAyika samyakatvamAM jIva zubhAzubharUpe pravarte ke svAnubhavarUpa pravarte paNa samyakatva guNa to sAmAnya che. [mokSamArga prakAzaka pAnuM-346 ] samyagdarzana te zraddhAguNano zuddha paryAya che, te krame krame khIlato nathI paNa akramapaNe eka samayamAM pragaTe che, ane samyajJAnamAM to hInatAadhikatA hoya che, paNa temAM vibhAvapaNuM hotuM nathI. cAritraguNa paNa krame krame ughaDe che, te aMze zuddha ane aMze azuddha (rAgadvaiSavALo) nIcalI dazAmAM hoya che, eTale e pramANe traNe guNanA zuddha paryAyanA vikAsamAM taphAvata che. (24) sabhyazraddhA karavI ja joIe cAritra na paLAya to paNa tenI zraddhA karavI darzanapAhuDanI raramI gAthAmAM bhagavAna zrI kuMdakuMdAcAryadeve kahyuM che ke- "jo (ame kahIe chIe te) karavAne samartha ho to karaje, paNa jo karavAne samartha na ho to sAcI zraddhA to jarUra karavI, kema ke kevaLI bhagavAne zraddhA karavAvALAne samyatva kahyuM che." A gAthA ema batAve che ke-jeNe nijasvarUpane upAdeya jANI zraddhAna karyuM tene mithyAbhAva to maTayo, paNa puruSArthanI nabaLAIthI cAritra aMgIkAra karavAnuM sAmarthya na hoya to jeTaluM sAmarthya hoya teTaluM kare ane te sivAyane mATe zraddhA kare; evI zraddhA karavAvALAne bhagavAne samyakatva kahyuM che. [ aSTapAhuDa hiMdI pAnuM-33, darzanapAhuDa gAthA-22] A ja matalaba niyamasArajI gAthA 154 mAM paNa kahevAmAM AvyuM che, kema ke samyagdarzana te dharmanuM mULa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 122] [ mokSazAstra (25) nizcayasamyagdarzanano bIjo artha mithyAtvabhAva dUra thatAM samyagdarzana cothe guNasthAne pragaTe che. te zraddhAguNano zuddha paryAya hovAthI nizcayasamyakatva che. paraMtu te samyagdarzananI sAthenA cAritraguNanA paryAyano vicAra karavAmAM Ave to cAritraguNanA rAgavALo paryAya hoya athavA to svAnubhavarUpa nirvikalpa paryAya hoya tyAM, cAritraguNanA nirvikalpa paryAya sAthenA nizcayasamyagdarzanane vItarAgasamyagdarzana kahevAmAM Ave che ane savikalpa (rAgasahita) paryAya sAthenA nizcayasamyagdarzanane sarAgasamyakatva kahevAmAM Ave che. A viSaya upara (8) mA vibhAgamAM kahevAI gayo che. jyAre sAtamA guNasthAne ane tethI AgaLa vadhatI dazAmAM nizcayasamyagdarzana ane vItarAgacAritranuM avinAbhAvIpaNuM hoya tyAre te avinAbhAvIpaNuM batAvavA mATe banne guNanuM etvapaNuM laI te vakhatanA samyagdarzanane te ekatvanI apekSAe "nizcayasamyakatva' kahevAmAM Ave che. ane nizcayasamyagdarzana sAthenI vikalpadazA batAvavA, te vakhate joke nizcayasamyagdarzana che topaNa, te nizcayasamyagdarzanane "vyavahArasamyakatva' kahevAmAM Ave che. mATe jyAM "nizcayasamyagdarzana" zabda vAparyo hoya tyAM te zraddhA ane cAritranI ekatvaapekSAe che ke ekalA zraddhAguNanI apekSAe che te nakkI karI teno artha samajavo; tema ja "vyavahArasamyagdarzana' zabda vAparyo hoya tyAM te zraddhA ane cAritranI ekatvaapekSAe che ke ekalI zraddhAnI apekSAe che te nakkI karI teno artha samajavo. prazna- keTalAka jIvone gRhasthadazAmAM mithyAtva TaLI samyagdarzana thayuM hoya che to te samyagdarzana kevuM samyagdarzana samajavuM? uttara:- ekalA zraddhAguNanI apekSAe tene nizcayasamyagdarzana ane zraddhA tathA cAritraguNanA ekatvanI apekSAe tene vyavahArasamyagdarzana samajavuM. e pramANe gRhasthadazAmAM je nizcayasamyagdarzana che te kathaMcit nizcaya ane kathaMcit vyavahArasamyagdarzana che-ema jANavuM. prazna- te nizcayasamyagdarzanane zraddhA ane cAritranI ekatvaapekSAe vyavahArasamyagdarzana zA mATe kahyuM? uttara:- samyagdaSTi jIva zubharAgane toDI vItarAgacAritra sAthe alpakALamAM tanmaya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 1] [ 123 thaI jaze eTalo saMbaMdha batAvavA mATe te nizcayasamyagdarzanane zraddhA ane cAritranI ekatvaapekSAe vyavahArasamyagdarzana kahevAmAM Ave che. sAtame ane AgaLanA guNasthAne samyagdarzana ane sammacAritranI ekatA hoya che tethI te vakhatanA samyakatvamAM nizcaya ane vyavahAra evA be bheda paDatA nathI tethI tyAM je samyakatva varte che tene "nizcayasamyagdarzana' ja kahevAmAM Ave che. (jAo, paramAtmaprakAza adhyAya 1 gAthA 85 nIcenI saMskRta tathA hiMdI TIkA. AvRtti bIjI pA. 90; tathA paramAtmaprakAza adhyAya 2 gAthA 17-18 nIcenI saMskRta tathA hiMdI TIkA, AvRtti bIjI pA. 146-147; ane hiMdI samayasAramAM jayasenaAcAryanI saMskRta TIkA, gAthA 121-125 nIce, pAnuM 186 tathA hiMdI samayasAra TIkAmAM jayasena AcAryanI TIkAno anuvAda pA. 116. ) -chevaTapUNyathI mokSamArgarUpI dharma thAya ane AtmA paradravyanuM kAMI paNa karI zake e vAta zrI vItarAgadevoe prarUpelA gharmanI maryAdA bahAra che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya 1: pariziSTa 2. [2] samyagdarzana samyagdarzana zuM ane tene konuM avalaMbana samyagdarzana pote AtmAnA zraddhAguNano nirvikArI paryAya che. akhaMDa AtmAnA lakSe samyagdarzana pragaTe che; samyagdarzanane koI vikalpanuM avalaMbana nathI, paNa nirvikalpa svabhAvanA avalaMbane samyagdarzana pragaTe che. A samyagdarzana ja AtmAnA sarva sukhanuM kAraNa che. huM jJAnasvarUpa AtmA chuM, baMdharahita chuM'-Avo vikalpa karavo te paNa zubharAga che. te zubharAganuM avalaMbana paNa samyagdarzanane nathI; te zubha vikalpane. atikramatAM samyagdarzana thAya che. samyagdarzana pote rAga ane vikalpa rahita nirmaLa guNa che, tene koI vikAranuM avalaMbana nathI paNa AkhA AtmAnuM avalaMbana che- AkhA AtmAne te svIkAre che. eka vAra vikalpa rahita thaIne akhaMDa jJAyakasvabhAvane lakSamAM lIdho tyAM samyabhAna thayuM. akhaMDa svabhAvanuM lakSa e ja svarUpanI zuddhi mATe kAryakArI che. akhaMDa satya svarUpane jANyA vinA-zraddhA karyA vinA, "huM jJAnasvarUpa AtmA chuM, abaddhaspaSTa chuM'--e vagere vikalpo paNa AtmAnI zuddhi mATe kAryakArI nathI. ekavAra akhaMDa jJAyakasvabhAvanuM lakSa karyu pachI je vRtti UThe te vRttio asthiratAnuM kArya kare paraMtu te svarUpane rokavA samartha nathI, kemake zraddhAmAM to vRtti-vikalparahita svarUpa che; tethI vRtti UThe te zraddhAne pheravI zake nahi. jo vikalpamAM ja aTakI jAya to te mithyAdaSTi che. vikalpa rahita thaIne abhedano anubhava karavo te ja samyagdarzana che; A bAbatamAM kahyuM che ke: kammaM baddhamabaddhaM jIve evaM tu Na nnypkkhN| pakkhAtikkato puNa bhaNNadi jo so smysaaro|| 142 / / [ samayasAra] che karma jIvamAM baddha vA aNabaddha e navapakSa che; paNa pakSathI atikrAMti bhAkhyo te "samayano sAra' che. 142 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 126 ] mokSazAstra "AtmA karmathI baMdhAyelo che ke AtmA karmathI baMdhAelo nathI' evA be prakAranA bhedanA vicAramAM rokAvuM te to nayano pakSa che; "huM AtmA chuM, parathI judo chuM' evo vikalpa te paNa rAga che, e rAganI vRttine-nayanA pakSane oLaMge to samyagdarzana pragaTe. "huM baMdhAyelo chuM athavA huM baMdha rahita mukta chuM." evI vicArazreNIne oLaMgI jaIne je AtmAno anubhava kare che te ja samyagdaSTi che ane te ja zuddhAtmA che. "huM abaMdha chuM, baMdha mAruM svarUpa nathI" evA bhaMganI vicArazreNInA kAryamAM aTakavuM to ajJAna che, ane te bhaMganA vicArane oLaMgIne abhaMga svarUpane sparzI levuM ( anubhavI levuM) te ja pahelo Atmadharma eTale ke samyagdarzana che. "huM parAzraya rahita, abaMdha, zuddha chuM." evA nizcayanayanA paDakhAno vikalpa te rAga che. ane te rAgamAM rokAya (rAgane ja samyagdarzana mAnI tye paNa rAgarahita svarUpane nA anubhave ) to te mithyASTi che. bhedanA vikalpa Ave kharA chatAM tenAthI samyagdarzana nathI anAdithI AtmasvarUpano anubhava nathI, paricaya nathI; tethI AtmAno anubhava karavA jatAM pahelAM te saMbaMdhI vikalpa AvyA vagara rahetA nathI. anAdithI AtmAnA svarUpano anubhava nathI tethI vRttionuM utthAna thAya che ke- "huM AtmA karmanA saMbaMdhavALo chuM ke karmanA saMbaMdha vagarano chuM, Ama be nayonA be vikalpa UThe che; paraMtu- karmanA saMbaMdhavALo ke karmanA saMbaMdha vagarano eTale ke baddha chuM ke abaddha chuM." evA be prakAranA bhedano paNa eka svarUpamAM kyAM avakAza che? svarUpa to nayapakSanI apekSAothI pAra che. eka prakAranA svarUpamAM be prakAranI apekSAo nathI. huM zubhAzubhabhAva rahita chuM evA vicAramAM aTakavuM te paNa pakSa che. tenAthI paNa pelepAra svarUpa che. svarUpa to pakSItikrAMta che, e ja samyagdarzanano viSaya che eTale ke tenA ja lakSe samyagdarzana pragaTa thAya che, te sivAya bIjo samyagdarzanano upAya nathI. samyagdarzananuM svarUpa zuM? dehanI koI kriyAthI to samyagdarzana nathI, jaDa karmothI nathI, azubha rAga ke zubharAga thAya tenA lakSe paNa samyagdarzana nathI ane huM puNyapApanA pariNAmothI rahita jJAyakasvarUpa chuM" evo je vicAra te paNa svarUpano anubhava karAvavA samartha nathI. "huM jJAyaka chuM" evA vicAramAM aTakyo te bhedanA vicAramAM aTakyo che, paraMtu svarUpa to jJAtAdaSTA che teno anubhava te ja samyagdarzana che. bhedanA vicAramAM aTakavuM te samyagdarzananuM svarUpa nathI. je vastu che te potAthI paripUrNa svabhAve bharela che. AtmAno svabhAva paranI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pira. 2] [ 127 apekSA vinAno ekarUpa che. karmanA saMbaMdhavALo chuM ke karmanA saMbaMdha vagarano chuM evI apekSAothI te svabhAvanuM lakSa thatuM nathI; joke AtmasvabhAva to abaMdha ja che paraMtu 'huM abaMdha chuM' evA vikalpane paNa choDIne nirvikalpa jJAtAdA nirapekSa svabhAvanuM lakSa karatAM ja samyagdarzana pragaTe che. AtmAnI prabhutAno mahimA aMda2 paripUrNa che, anAdithI tenI samyak pratIti vagara teno anubhava nathI, anAdithI paralakSa karyu che paNa svabhAvanuM lakSa karyu nathI. zarIrAdimAM to AtmAnuM sukha nathI, zubharAgamAM paNa sukha nathI, ane 'zubharAga rahita mAruM svarUpa che' evA bhedanA vicAramAM paNa AtmAnuM sukha nathI. mATe te bhedanA vicAramAM aTakavuM te paNa ajJAnInuM kArya che. mATe te naya-pakSanA bhedanuM lakSa mUkI daIne abheda jJAtAsvabhAvanuM lakSa karavuM te ja samyagdarzana che ane temAM ja sukha che. abheda svabhAvanuM lakSa kaho, jJAtAsvarUpano anubhava kaho, sukha kaho, dharma kaho ke samyagdarzana kaho-te A ja che. vikalpa rAkhIne svarUpano anubhava thaI zake nahi. akhaMDAnaMda abheda AtmAnuM lakSa naya dvArA thatuM nathI. koI mahelamAM javA mATe moTara game tevI doDAve, paNa te mahelanA bAraNAM sudhI AvI zake. moTara sahita mahelamAM pesI zakAya nahi. game tyAMsudhI AgaLa laI jAya paNa chevaTe to moTaramAMthI UtarIne jAte aMdara javuM paDe; tevI rIte nayapakSanA vikalporUpI moTa2 game teTalI doDAve. 'huM jJAyaka chuM, abheda chuM, zuddha chuM'-evA vikalpa kare topaNa te vikalpa svarUpanA AMgaNAM sudhI laI javAya. paraMtu svarUpanA anubhava vakhate to te badhA vikalpa choDI ja devA paDe. vikalpa rAkhIne svarUpano anubhava thaI zake nahi. nayapakSonuM jJAna te svarUpanA AMgaNe AvavA mATe jarUranuM che. "huM svAdhIna jJAnasvarUpI AtmA chuM, karmo jaDa che, jaDa karmo mArA svarUpane rokI zake nahi, huM vikAra karuM to karmone nimitta kahevAya, paNa karmo mane vikAra karAve nahi kemake banne dravyo judAM che, te koI eka bIjAnuM karI zake nahi. huM jaDanuM kAMI na karuM jaDa mAruM kAMI na kare, rAga-dveSa thAya che te karma karAvatuM nathI tema ja pa2vastumAM thatA nathI paNa mArI avasthAmAM thAya che, te rAgadveSa mAro svabhAva nathI, nizcayathI mAro svabhAva rAgarahita jJAnasvarUpa che" A pramANe badhAM paDakhAMnuM (nayonuM) jJAna pahelAM karavuM joIe, paraMtu ATaluM kare tyAM sudhI paNa bhedanuM lakSa che, bhedanA lakSathI abheda AtmasvarUpano anubhava thato nathI, chatAM pahelAM te bheda jANavA joIe. eTaluM jANe tyAre te svarUpanA AMgaNAM sudhI Avyo che. pachI jyAre abhedanuM lakSa kare tyAre bhedanuM lakSa Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 128 ]. [ mokSazAstra chUTI jAya ane svarUpanuM anubhavana thAya eTale ke apUrva samyagdarzana pragaTe. A rIte joke svarUpamAM DhaLatAM pahelAM nayapakSanA vicAro hoya che kharA, paraMtu te nayapakSanA koIpaNa vicAro svarUpanA anubhavamAM madadagAra nathI. samyagdarzana ane samyajJAnano saMbaMdha konI sAthe che? samyagdarzana nirvikalpa sAmAnya zraddhAguNano zuddhaparyAya che, tene ekalA nizcayaakhaMDa svabhAva sAthe ja saMbaMdha che, akhaMDa dravya je bhaMga-bheda rahita che te ja samyagdarzanane mAnya che; samyagdarzana paryAyane svIkAratuM nathI, paNa samyagdarzana sAthe rahetuM ja samyajJAna che teno saMbaMdha nizcaya-vyavahAra ane sAthe che eTale ke nizcaya-akhaMDa svabhAvane tathA vyavahAramAM paryAyanA je bhaMga-bheda paDe che te badhAne samyajJAna jANI le che. samyagdarzana eka nirmaLa paryAya che, paNa "huM eka nirmaLa paryAya chuM"--ema samyagdarzana pote potAne jANatuM nathI. samyagdarzanano akhaMDa viSaya eka dravya ja che. paryAya te samyagdarzanano viSaya nathI. prazna:- samyagdarzanano viSaya akhaMDa che ane te paryAyane svIkAratuM nathI to pachI samyagdarzana vakhate paryAya kyAM gaI ? samyagdarzana pote ja paryAya che, zuM paryAya dravyathI judo paDI gayo? uttara- samyagdarzanano viSaya to akhaMDa dravya ja che. samyagdarzananA viSayamAM dravya-guNa-paryAyanA bheda nathI, dravya-guNa-paryAyathI abheda vastu te ja samyagdarzanane mAnya che. (abheda vastunuM lakSa karatAM je nirmaLa paryAya pragaTayo te sAmAnya vastu sAthe abheda thaI jAya che.) samyagdarzanarUpa je paryAya che tene paNa samyagdarzana svIkAratuM nathI, eka samayamAM abheda paripUrNa dravya te ja samyagdarzanane mAnya che. ekalA AtmAne samyagdarzana pratItamAM lya che. paraMtu samyagdarzana sAthe pragaTatuM samyajJAna sAmAnya-vizeSa sarvane jANe che, samyajJAna che te paryAyane ane nimittane paNa jANe che. samyagdarzanane paNa jANanAruM to samyajJAna ja che. zraddhA ane jJAna kyAre samyaka thayAM? audayika, aupathamika, kSAyopathamika ke kSAyikabhAva e koI samyagdarzanano viSaya nathI kemake te badhA paryAya che. samyagdarzanano viSaya paripUrNa dravya che, paryAyane samyagdarzana svIkAratuM nathI, ekalI vastunuM jyAre lakSa karyuM tyAre zraddhA samyaka thaI. prazna- te vakhate thatuM samyajJAna kevuM hoya che? uttara:- jJAnano svabhAva sAmAnya-vizeSa sarvane jANavAno che. jyAre jJAne Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pira. 2] [ 129 AkhA dravyane, UghaDelA paryAyane ane vikArane jema che tema jANIne, 'paripUrNa svabhAva te huM, vikAra rahyo te huM nahi' ema viveka karyo tyAre te samyak thayuM che. samyagdarzanarUpa UghaDelA paryAyane (1) samyagdarzananA viSayabhUta paripUrNa vastune (2) ane avasthAnI UNapane (3)-e traNene jema che tema samyagnAna jANe che; avasthAno svIkAra jJAnamAM che. A rIte samyagdarzana to eka nizcayane ja ( abheda svarUpane ja) svIkAre che, ane samyagdarzananuM avinAbhAvI (sAthe ja rahetuM ) samyajJAna nizcaya ane vyavahAra bannene barAbara jANIne viveka kare che. jo nizcaya-vyavahAra bannene na jANe to jJAna pramANa (samyak) thatuM nathI. jo vyavahAranuM lakSa kare to daSTi khoTI Thare che ane jo vyavahArane jANe ja nahi to jJAna khoTuM Thare che. jJAna nizcaya-vyavahArano viveka kare che tyAre te samyak che ane dRSTi vyavahAranuM lakSa choDIne nizcayane aMgIkAra kare to te samyak che. samyagdarzanano viSaya zuM ? mokSanuM 52mArtha kA2Na koNa ? samyagdarzananA viSayamAM mokSaparyAya ane dravya evA bheda ja nathI, dravya ja paripUrNa che te samyagdarzanane mAnya che. baMdha-mokSa paNa samyagdarzanane mAnya nathI. baMdha-mokSano paryAya, sAdhadazAnA bhaMga-bheda e badhAne samyajJAna jANe che. samyagdarzanano viSaya paripUrNa dravya che te ja mokSanuM paramArthakAraNa che. paMcamahAvratAdine ke vikalpane mokSanuM kAraNa kahevuM te to sthULa vyavahAra che, ane samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa sAdhaka avasthAne mokSanuM kAraNa kahevuM te paNa vyavahAra che kemake te sAdhaka avasthAno paNa jyAre abhAva thAya che tyAre mokSadazA pragaTe che, eTale te paNa abhAvarUpa kAraNa che mATe vyavahAra che. trikALI akhaMDa vastu che te ja mokSanuM nizcayakAraNa che. paramArthe to vastumAM kAraNa-kAryanA bheda paNa nathI, kArya-kAraNanA bheda paNa vyavahAra che. eka akhaMDa vastumAM kArya-kAraNanA bhedanA vicArathI vikalpa Ave che tethI te paNa vyavahAra che; chatAM vyavahA2paNe paNa kArya-kAraNanA bheda sarvathA na ja hoya to mokSadazA pragaTAvavAnuM paNa kahI zakAya nahi. eTale avasthAmAM sAdhakasAdhyanA bheda che; paraMtu abhedanA lakSa vakhate vyavahAranuM lakSa hoya nahi kemake vyavahAranA lakSamAM bheda Ave che ane bhedanA lakSe paramArtha-abheda svarUpa lakSamAM AvatuM nathI; tethI samyagdarzananA lakSyamAM bheda AvatA nathI, ekarUpa abheda vastu ja samyagdarzanano viSaya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 130 ] [ mokSazAstra samyagdarzana e ja zAMtino upAya che. anAdithI AtmAnA akhaMDa rasane samyagdarzana vaDa jANyo nathI eTale paramAM ane vikalpamAM jIva rasa mAnI rahyo che; paNa huM akhaMDa ekarUpa svabhAva chuM temAM ja mAro rasa che, paramAM kyAMya mAro rasa nathI- ema svabhAvadaSTinA jore ekavAra badhAne nirasa banAvI de! zubha vikalpa UThe te paNa mArI zAMtinuM sAdhana nathI, mArI zAMti mArA svarUpamAM che, Ama svarUpanA rasanA anubhavamAM samasta saMsArane nirasa banAvI de! tane sahajAnaMda svarUpanA amRtarasanI apUrva zAMtino anubhava pragaTa thaze. teno upAya samyagdarzana ja che. saMsArano abhAva samyagdarzanathI thAya che anaMtakALathI anaMta jIvo saMsAramAM rakhaDe che ane anaMta kALamAM anaMta jIvo samyagdarzana vaDe pUrNa svarUpanuM bhAna karIne mukita pAmyA che. jIvoe saMsArapakSa to anAdithI grahaNa karyo che paraMtu siddhano pakSa kadI grahaNa karyo nathI. have siddhano pakSa grahaNa karIne potAnA siddhasvarUpane jANIne saMsArano abhAva karavAno avasara Avyo che. ane teno upAya eka mAtra samyagdarzana che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAsra-gujarAtI TIkA adhyAya 1: pariziSTa 3. [3] jijJAsue dharma kevI rIte karavo ? je jIva jijJAsu thaI svabhAva samajavA mAge che te sukha levA ane duHkha TALavA mAge che. sukha potAno svabhAva che ane vartamAnamAM je du:kha che te kSaNika che tethI TaLI zake che. vartamAna duHkhaavasthA TALIne sukharUpa avasthA pote pragaTa karI zake che; ATaluM to, je sat samajavA mAge che teNe svIkArI lIdhuM ja che. AtmAe potAnA bhAvamAM puruSArtha karI vikAra rahita svarUpano nirNaya karavo joIe. vartamAna vikAra hovA chatAM vikAra rahita svabhAvanI zraddhA karI zakAya che eTale ke A vikAra ane du:kha mAruM svarUpa nathI ema nakkI thaI zake che. pAtra jIvanuM lakSaNa jijJAsu jIvone svarUpano nirNaya karavA mATe pahelI ja jJAnakriyA zAstroe batAvI che. svarUpano nirNaya karavA mATe bIjuM kAMI dAna, pUjA, bhakti ke vratatapAdi karavAnuM kahyuM nathI, paraMtu zrutajJAnathI AtmAno nirNaya karavAnuM ja kahyuM che. kudeva, kuguru ane kuzAstra taraphano Adara ane te taraphanuM valaNa to khasI ja javuM joIe tathA viSayAdi pa2vastumAM sukhabuddhi TaLI javI joIe, badhA taraphathI ruci TaLIne potAnI tarapha ruci vaLavI joIe ane deva, guru, zAstrane yathArthapaNe oLakhI te tarapha Adara kare, ane A badhuM jo svabhAvanA lakSe thayela hoya to te jIvane pAtratA thaI kahevAya. ATalI pAtratA te hajI samyagdarzananuM mULa kAraNa nathI, samyagdarzananuM mULa kAraNa to caitanyasvabhAvanuM lakSa karavuM te che, paraMtu prathama to kudevAdino sarvathA tyAga tathA sat deva-guru-zAstra ane satsamAgamano prema to pAtra jIvone hoya ja. evA pAtra thayelA jIvoe AtmAnuM svarUpa samajavA zuM karavuM te ahIM spaSTa batAvyuM che. samyagdarzananA upAya mATe jJAnIoe batAvelI kriyA 66 prathama, zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAvI AtmAno nizcaya karIne, pachI AtmAnI pragaTa prasiddhine mATe, 52 padArthanI prasiddhinA kAraNo je indriyo dvArA ane mana dvArA pravartatI buddhio temane maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAnatattvane Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 13ra ] [ mokSazAstra Atmasanmukha karyuM che evo, tathA nAnA prakAranA pakSonA AlaMbanathI thatA aneka vikalpo vaDe AkuLatA utpanna karanArI zrutajJAnanI buddhione paNa maryAdAmAM lAvI zrutajJAna-tattvane paNa Atmasanmukha karato, atyaMta vikalpa rahita thaIne, tatkALa. paramAtmarUpa AtmAne jyAre AtmA anubhave che te vakhate ja AtmA samyakapaNe dekhAya che (arthAt zraddhAya che ) ane jaNAya che, te ja samyagdarzana ane jJAna che." [ juo, samayasAra gAthA-144 TIkA ] A peregrApha uparanuM spaSTIkaraNa nIce pramANe che: zrutajJAna kone kahevuM..? prathama zrutajJAnanA avalaMbanathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavo" - Ama kahyuM che. zrutajJAna kone kahevuM? sarvajJa bhagavAne kaheluM zrutajJAna asti-nAsti dvArA vastusvarUpane siddha kare che. anekAntasvarUpa vastune "svapaNe che ane parapaNe nathI' -ema je vastune svataMtra siddha kare che te zrutajJAna che. para vastune choDavAnuM kahe athavA para uparanA rAgane ghaTADavAnuM kahe e kAMI bhagavAne kahelA zrutajJAnanuM lakSaNa nathI. eka vastu potApaNe che ane te vastu anaMta paradravyathI chUTI che Ama asti-nAsirUpa paraspara viruddha be zaktio prakAzIne vastusvarUpane je batAve te anekAnta che ane te ja zrutajJAnanuM lakSaNa che. vastu svapaNe che ane parapaNe nathI-emAM vastu kAyama siddha karI che. zrutajJAnanuM vAstavika lakSaNa-anekAnta eka vastumAM "che" ane "nathI" evI paraspara viruddha be zaktio jAdIjudI apekSAthI prakAzIne vastunuM parathI bhinna svarUpa je batAve te zrutajJAna che; AtmA sarva padravyothI judI vastu che ema prathama zrutajJAnathI nakkI karavuM joIe. anaMta paravastuthI A AtmA judo che ema siddha thatAM have potAnA dravyaparyAyamAM jovAnuM AvyuM. mAruM trikALI dravya te eka samaya pUratI avasthArUpe nathI; eTale ke vikAra kSaNika paryAyapaNe che paraMtu trikALI svarUpapaNe vikAra nathIAma vikAra rahita svabhAvanI siddhi paNa anekAMta vaDe ja thAya che. bhagavAnanA kahelAM sazAstronI mahattA anekAMtathI ja che. bhagavAne paNa jIvonI dayA pALavAnuM kahyuM ke ahiMsA batAvI athavA karmonuM varNana karyu-e kAMI bhagavAnane ke bhagavAnanA kahelA zAstrane oLakhavAnuM kharuM lakSaNa nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 133 bhagavAna paNa bIjAnuM karI zakayA nahi bhagavAne potAnuM kArya pUrepUruM karyuM paNa bIjAnuM bhagavAne kAMI karyuM nahi, kemake eka tattva potApaNe che ane parapaNe nathI tethI te koI bIjAnuM kAMI karI zake nahi. dareka dravya judAM-judAM svataMtra che, koI koInuM kAMI karI zake nahi-Ama jANavuM te ja bhagavAnanA zAstranI oLakhANa che; te ja zrutajJAna che. prabhAvanAnuM sAcuM svarUpa koI jIva paradravyanI prabhAvanA karI zakato nathI, paraMtu jainadharma eTale ke AtmAno vItarAga svabhAva tenI prabhAvanA dharmI jIvo kare che. AtmAne jANyA vagara AtmAnA svabhAvanI vRddhirUpa prabhAvanA kevI rIte kare? prabhAvanA karavAno vikalpa UThe te paNa paranA kAraNe nathI; bIjA mATe kAMI paNa potAmAM thAya ema kahevuM te jainazAsananI maryAdAmAM nathI. jainazAsana to vastune svataMtra, svAdhIna, paripUrNa sthApe che. kharI dayAnuM (ahiMsAnuM) bhagavAne kaheluM svarUpa bhagavAne bIjA jIvonI dayA sthApI-e vAta khoTI che. parajIvanI kriyA A jIva karI ja zakato nathI to pachI tene bacAvavAnuM bhagavAna kema kahe? bhagavAne to AtmAnA svabhAvane oLakhIne kaSAyabhAvathI potAnA AtmAne bacAvavo te karavAnuM kahyuM che, te ja kharI dayA che. potAnA AtmAno nirNaya karyA vagara jIva zuM karaze? bhagavAnanA zrutajJAnamAM to ema kahyuM che ke- tuM tArAthI paripUrNa vastu cho, dareka tattva potAthI ja svataMtra che, koI tattvane bIjA tattvano Azraya nathI-A pramANe vastunA svarUpane chUTuM rAkhavuM te ahiMsA che, ane ekabIjAnuM karI zake ema vastune parAdhIna mAnavI te hiMsA che. AnaMda pragaTAvavAnI bhAvanAvALo zuM kare? jagatanA jIvone sukha joIe che, sukha kaho ke dharma kaho. dharma karavo che. eTale AtmazAMti joIe che, sAruM karavuM che. sAruM kyAM karavuM che? AtmAnI avasthAmAM du:khano nAza karIne vItarAgI AnaMda pragaTa karavo che. e AnaMda evo joIe ke je svAdhIna hoya-jenA mATe paranuM avalaMbana na hoya.. Avo AnaMda pragaTAvavAnI jene yathArtha bhAvanA hoya te jijJAsu kahevAya. potAno pUrNAnaMda pragaTAvavAnI bhAvanAvALo jijJAsu pahelAM e jue ke evo pUrNAnaMda kone pragaTayo che. potAne hajI tevo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 134 ] [ mokSazAstra AnaMda pragaTa nathI paNa potAne jenI bhAvanA che tevo AnaMda bIjA koIkane pragaTayo che ane jemane te AnaMda pragaTayo che evAonA nimittathI pote te AnaMda pragaTAvavAno sAco mArga jANe-Ama jANyuM temAM sAcAM nimittonI oLakhANa paNa AvI gaI. ATaluM kare tyAM sudhI hajI jijJAsu che. potAnI avasthAmAM adharma-azAMti che te TALIne dharma-zAMti pragaTAvavI che. te zAMti potAne AdhAre ane paripUrNa joIe che. AvI jene jijJAsA thAya te prathama ema nakkI kare che ke-DhuM eka AtmA mAruM paripUrNa sukha pragaTAvavA mAguM chuM, to tevuM paripUrNa sukha koIne pragaTayuM hovuM joIe; jo paripUrNa sukha-AnaMda pragaTa na hoya to du:khI kahevAya. jene paripUrNa ane svAdhIna AnaMda pragaTayo hoya te ja saMpUrNa sukhI che; tevA sarvajJa che.. A rIte jijJAsu potAnA jJAnamAM sarvajJano nirNaya kare che. 52nuM karavA-mUkavAnI vAta to che ja nahi, jyAre 52thI jarA chUTo paDayo tyAre to AtmAnI jijJAsA thaI che. A to parathI khasIne jene potAnuM hita karavAnI jhaMkhanA jAgI che evA jijJAsu jIvanI vAta che. 52dravya pratyenI sukhabuddhi ane ruci TALI te pAtratA, ane svabhAvanI ruci ane oLakhANa thavI te pAtratAnuM phaLa che. duHkhanuM mULa bhUla che. jeNe potAnI bhUlathI duHkha utpanna karyu che te potAnI bhUla TALe to tenuM duHkha TaLe. bIjA koIe bhUla karAvI nathI tethI bIjo koI potAnuM duHkha TALavA samartha nathI. zrutajJAnanuM avalaMbana-e ja pahelI kriyA je AtmakalyANa karavA taiyAra thayo che evA jijJAsue prathama zuM karavuM-te batAvAya che. AtmakalyANa enI meLe thaI jatuM nathI paNa potAnA jJAnamAM ruci ane puruSArthathI AtmakalyANa thAya che. potAnuM kalyANa karavA mATe, jeone pUrNa kalyANa pragaTayuM che te koNa che, teo zuM kahe che, teoe prathama zuM karyu hatuM-eno potAnA jJAnamAM nirNaya karavo paDaze; eTale ke sarvajJanuM svarUpa jANIne temanA kahelA zrutajJAnanA avalaMbanathI potAnA AtmAno nirNaya karavo joie, e ja prathama kartavya che. koi 52nA avalaMbanathI dharma pragaTato nathI, chatAM jyAre pote potAnA puruSArthathI samaje che tyAre sAme nimitta tarIke sat deva-guru ja hoya che. A rIte pahelo ja nirNaya e Avyo ke koI pUrNa puruSa saMpUrNa sukhI che ane saMpUrNa jJAtA che; te ja puruSa pUrNa sukhano pUrNa satya mArga kahI zake che; pote te samajIne potAnuM pUrNa sukha pragaTa karI zake che; ane pote samaje tyAre sAcAM deva Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 135 guru-zAstro ja nimittarUpa hoya che. jene strI, putra, paisA vagerenI eTale ke saMsAranA nimitta taraphanI tIvra ruci haze tene dharmanAM nimitto deva-guru-zAstra pratyenI ruci nahi thAya eTale tene zrutajJAnanuM avalaMbana Takaze nahi ane zrutajJAnanA avalaMbana vagara AtmAno nirNaya thAya nahi, kemake AtmAnA nirNayamAM sat nimitto ja hoya paraMtu kudeva-kuguru-kuzAstra e koI AtmAnA nirNayamAM nimittarUpa thAya ja nahi. je kudevAdine mAne tene AtmanirNaya hoya ja nahi. bIjAnI sevA karIe to dharma thAya-e mAnyatA to jijJAsune hoya ja nahi. paNa yathArtha dharma kema thAya te mATe prathama pUrNa jJAnI bhagavAna ane temanAM kahelAM zAstronA avalaMbanathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavAno udyamI thAya. dharmanI kaLA ja jagata samakyuM nathI. jo dharmanI eka kaLA paNa zIkhe to teno mokSa thayA vagara rahe nahi. jijJAsu jIva pahelAM suvAdino ane kudevAdino nirNaya karIne kudevAdine choDa che, ane sat deva-gurunI evI laganI lAgI che ke puruSo zuM kahe che te samajavAnuM ja lakSa che, eTale azubhathI to huThI ja gayo che. jo sAMsArika rucithI pAcho nahi huTha to zrutanA avalaMbanamAM TakI zakaze nahi. dharma kayAM che ane kema thAya? ghaNA jijJAsuone A ja prazna UThe che ke dharma mATe prathama zuM karavuM? zuM DuMgarA upara caDavuM, ke sevA-pUjA karyA karavI ke gurunI bhakti karIne temanI kRpA meLavavI ke dAna karavuM? to teno javAba e che ke emAM kyAMya AtmAno dharma nathI. dharma to potAno svabhAva che, dharma parAdhIna nathI, koInA avalaMbane dharma thato nathI, dharma koIno Apyo apAto nathI; paNa potAnI oLakhANathI ja dharma thAya che. jene potAno pUrNAnaMda joIe che teNe pUrNa AnaMdanuM svarUpa zuM che, te kone pragaTayo che te nakkI karavuM joIe. je AnaMda huM icchuM chuM te pUrNa abAdhita icchuM chuM eTale koI AtmAo tevI pUrNAnaMda dazA pAmyA che ane teone pUrNAnaMda dazAmAM jJAna paNa pUrNa ja che; kemake jo jJAna pUrNa na hoya to rAga-dveSa rahe ane rAga-dveSa rahe to duHkha rahe, jyAM duHkha hoya tyAM pUrNAnaMda na hoI zake. mATe jemane pUrNAnaMda pragaTayo che evA sarvajJa bhagavAna che temano ane teo zuM kahe che teno jijJAsue nirNaya karavo joIe. tethI ja kahyuM che ke "prathama, zrutajJAnanA avalaMbana vaDe AtmAno nirNaya karavo.." AmAM upAdAna-nimittanI saMdhi rahelI che. jJAnI koNa che, sat vAta koNa kahe che-e badhuM nakkI karavA mATe nivRtti levI joIe. jo strI-kuTuMba Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 136 ] [ mokSazAstra -lakSmIno prema ane saMsAranI cimAM ochapa nahi thAya to te satsamAgama mATe nivRtti lai zakaze nahi. zratanuM avalaMbana levAnuM kahyuM tyAM ja tIvra azubha bhAvano to tyAga AvI gayo. ane sAcAM nimittonI oLakhANa karavAnuM paNa AvI gayuM. sukhano upAya-jJAna ane satsamAgama tAre sukha joIe che ne? jo tAre sukha joItuM hoya to tuM pahelAM sukha kyAM che ane te kema pragaTe teno nirNaya kara, jJAna kara. sukha kyAM che ane kema pragaTe che tenA jJAna vagara sukAI jAya topaNa sukha na maLe-dharma na thAya. sarvajJa bhagavAnanA kahelA zrutajJAnanA avalaMbana vaDe e nirNaya thAya che ane te nirNaya karavo e ja prathama dharma che. jene dharma karavo hoya te dharmIne oLakhI teo zuM kahe che teno nirNaya karavA mATe satsamAgama kare. satsamAgame jene zrutajJAnanuM avalaMbana thayuM ke aho ! paripUrNa Atmavastu, A ja utkRSTa mahimAvaMta che, AvuM parama svarUpa meM anaMtakALamAM sAMbhaLyuM paNa nathI- Ama thatAM tene svarUpanI ruci jAge ane satsamAgamano raMga lAge, eTale tene kudevAdi ke saMsAra pratyenI ruci hoya ja nahi. - jo vastune oLakhe to prema jAge ane te taraphano puruSArtha vaLe. AtmA anAdithI svabhAvane cUkIne parabhAvarUpI paradezamAM rakhaDe che, svarUpanI bahArasaMsAramAM rakhaDatAM rakhaDatAM parama pitA sarvajJa paramAtmA ane parama hitakArI zrI parama guru bheTayA. ane teo pUrNa hita kema thAya te saMbhaLAve che ane AtmAnA svarUpanI oLakhANa karAve che. potAnuM svarUpa sAMbhaLatAM kayA dharmIne ullAsa na Ave? Ave ja, AtmasvabhAvanI vAta sAMbhaLatAM jijJAsu jIvone mahimA Ave ja.. aho ! anaMtakALathI A apUrva jJAna na thayuM, svarUpanI bahAra parabhAvamAM bhamIne A anaMtakALa du:khI thayo, A apUrva jJAna pUrve ja karyuM hota to A duHkha na hota.. Ama svarUpanI jhaMkhanA lAge, rasa Ave, mahimA jAge. ane e mahimAne yathArthapaNe ghUMTatAM svarUpano nirNaya kare. A rIte jene dharma karIne sukhI thavuM hoya teNe prathama zrutajJAnanuM avalaMbana laIne AtmAno nirNaya karavo. bhagavAnanI zrutajJAnarUpI dorIne daDhapaNe pakaDIne tenA avalaMbanathI svarUpamAM pahoMcI javAya che. zrutajJAnanuM avalaMbana eTale zuM? sAcA zrutajJAnano ja rasa che, anya kuzrutajJAnano rasa nathI, saMsAranI vAtono tIvra rasa TaLI gayo che ane zrutajJAnano tIvra rasa lAgyo che-A rIte zrutajJAnanA avalaMbana vaDa jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavA je taiyAra thayo che tene alpakALamAM AtmabhAna thaze. saMsArano tIvra lohavATa jenA hRdayamAM ghoLAto hoya tene to A parama zAMta svabhAvanI vAta samajavAnI pAtratA nahi. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 137 jAge.. ahIM je "zrutanuM avalaMbana' mUkayuM che te avalaMbana to svabhAvanA lakSe che, pAchA na pharavAnA lakSe che. jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavA mATe jeNe zratanuM avalaMbana upADyuM te AtmasvabhAvano nirNaya kare ja kare. pAcho phare evI vAta zAstramAM lIdhI nathI. saMsAranI ruci ghaTADIne AtmAno nirNaya karavAnA lakSe je ahIM sudhI Avyo tene zrutajJAnanA avalaMbane nirNaya thavAno ja, nirNaya na thAya tema bane ja nahi. zAhukAranA copaDe divALAnI vAta ja na hoya, tema ahIM dIrthasaMsArInI vAta ja nathI. ahIM to sAcA jijJAsu jIvonI ja vAta che. badhI vAtanI hA jI hA bhaNe ane ekeya vAtano potAnA jJAnamAM nirNaya kare nahi evA "dhajAnI pUMchaDI" jevA jIvonI vAta nathI lIdhI. TaMkaNakhAra jevI vAta che. je anaMtakALanA saMsArano aMta lAvavA mATe pUrNa svabhAvanA lakSe zarUAta karavA nIkaLyo che evA jIvanI zarUAta pAchI nahi phare-evAnI ja ahIM vAta che. A to apratihata mArga che. "pUrNatAnA lakSe zarUAta te ja vAstavika zarUAta che.' pUrNatAnA lakSa UpaDelI zarUAta pAchI na phare; pUrNatAnA lakSe pUrNatA thAya ja. je taraphanI ruci te taraphanuM gholana eka ne eka vAta pheravI pheravIne kahevAya che, tethI sacivaMta jIvane kaMTALo na Ave. nATakanI rucivALo nATakamAM "vansamora' karIne paNa potAnI rucivALI vastune vAraMvAra jue che; tema je bhavyajIvone AtmAnI ruci thaI ane AtmAnuM karavA mATe nIkaLyA te vAraMvAra rucipUrvaka dareka vakhate-khAtAM, pItAM, cAlatAM, sUtAM, besatAM, bolatAM, vicAratAM-niraMtara zrutanuM ja avalaMbana, svabhAvanA lakSe kare che; temAM koI kALa ke kSetranI maryAdA karatA nathI. zrutajJAnanI ruci ane jijJAsA evI jAmI che ke kayAreya paNa te khasatI nathI. amuka kALa avalaMbana karavuM-pachI mUkI devuM ema nathI kahyuM paraMtu zrutajJAnanA avalaMbana vaDe AtmAno nirNaya karavAnuM kahyuM che. jene sAcA tattvanI ruci thaI che te bIjAM sarva kAryonI prItine gauNa ja kare che. prazna- tyAre zuM sanI prIti thAya eTale khAvA-pIvAnuM ane dhaMdho-vepAra badhuM choDI devuM? zrutajJAna sAMbhaLyA ja karavuMparaMtu sAMbhaLIne karavuM zuM? uttara:- sanI prIti thAya eTale tarata ja khAvApIvAnuM badhuM chUTI ja jAya evo niyama nathI. paraMtu te taraphanI ruci to avazya ghaTe ja. paramAMthI sukhabuddhi UDI jAya ane badhAmAM eka AtmA ja AgaLa hoya eTale niraMtara AtmAnI ja dhagaza ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 138 ] [ mokSazAstra jhaMkhanA hoya. mAtra zrutajJAna sAMbhaLyA ja karavuM ema kahyuM nathI paraMtu zrutajJAna dvArA AtmAno nirNaya karavo. zrutanA avalaMbananI dhUna caDatAM tyAM deva, guru, zAstra, dharma, nizcaya, vyavahAra vagere aneka paDakhAMthI vAta Ave te badhAM paDakhAM jANIne eka jJAnasvabhAvI AtmAno nizcaya karavo joIe. AmAM bhagavAna kevA, temanAM zAstro kevAM ane teo zuM kahe che e badhAnuM avalaMbane ema nirNaya karAve che ke tuM jJAna cho, AtmA jJAnasvarUpI ja che. jJAna sivAya bIjuM kAMI te karI zakato nathI. deva-guru-zAstra kevAM hoya ane te deva-guru-zAstrane oLakhIne temanuM avalaMbana lenAra pote zuM samajyo hoya te AmAM batAvyuM che. "tuM jJAnasvabhAvI AtmA cho, tAro svabhAva jANavAno ja che. kAMI paranuM karavuM ke puNya-pApanA bhAva karavA te tAruM svarUpa nathI --Ama je batAvatAM hoya te sAcAM deva-guru-zAstra che, ane A pramANe je samaje te ja deva-guru-zAstranA avalaMbane zrutajJAnane samajyo che. paNa je rAgathI dharma manAvatA hoya, zarIrAzrita kriyA AtmA kare ema manAvatA hoya, jaDa karma AtmAne herAna kare ema kahetA hoya te koI deva-guru-zAstra sAcAM nathI. je zarIrAdi sarva parathI bhinna jJAnasvabhAvI AtmAnuM svarUpa batAvatA hoya ane puNya-pApanuM kartavya AtmAnuM nathI ema batAvatAM hoya te ja satazrata che, te ja sAcA deva che ane te ja sAcA guru che. je puNyathI dharma batAve, zarIranI kriyAno kartA AtmA che ema batAve ane rAgathI dharma batAve te badhA kudeva, kuguru, kuzAstra che; kemake teo jema che tema vastu svarUpanA jANakAra nathI paNa UlaTuM svarUpa batAve che. vastusvarUpa jema che tema na batAve ane jarApaNa viruddha batAve te koI deva, koI guru ke koI zAstra sAcAM nathI. zrutajJAnanA avalaMbananuM phaLa-Atma anubhava huM AtmA to jJAyaka chuM, puNya-pApanI vRttio mAruM zeya che, te mArA jJAnathI judI che" Ama pahelAM vikalpa dvArA deva-guru-zAstranA avalaMbane yathArtha nirNaya karavo, A to hajI jJAnasvabhAvano anubhava thayo nathI tyAra pahelAMnI vAta che. jeNe svabhAvanA lakSe zrutanuM avalaMbana lIdhuM che te alpakALamAM Atma-anubhava karaze ja. prathama vikalpamAM ema nakkI karyuM ke parathI to huM judo, puNya-pApa paNa mAruM svarUpa nahi, mArA zuddha svabhAva sivAya deva-guru-zAstranuM paNa avalaMbana paramArthe nahi, huM to svAdhIna jJAnasvabhAvI chuM; Ama jeNe nirNaya karyo tene anubhava thayA vagara raheze ja nahi. puNya-pApa mAruM svarUpa nathI, huM jJAyaka chuM-AvI jeNe nirNaya dvArA hA pADI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 139 tenuM pariNamana puNya-pApa taraphathI pAchuM khasIne jJAyakasvabhAva tarapha DhaLyuM eTale tene puNya-pApano Adara na rahyo tethI te alpakALamAM puNya-pApa rahita svabhAvano nirNaya karIne ane tenI sthiratA karIne vItarAga thaI pUrNa thaI jaze. pUrNanI ja vAta che- zarUAta ane pUrNatA vacce AMtaro pADayo ja nathI kemake zarUAta thaI che te pUrNatAne lakSamAM laIne ja thaI che; satya saMbhaLAvanAra ane sAMbhaLanAra bannenI pUrNatA ja che; jeo pUrNa svabhAvanI vAta kare che te deva, guru ane zAstra e traNe to pavitra ja che; tenA avalaMbane jeNe hA pADI te paNa pUrNa pavitra thayA vagara rahe ja nahi. pUrNanI hA pADIne Avyo che te pUrNa thaze ja. A rIte upAdAna nimittanI saMdhi sAthe ja che. samyagdarzana thayA pahelAM.. AtmAnaMda pragaTa karavA mATenI pAtratAnuM svarUpa zuM? tAre dharma karavo che ne? to tuM tane oLakha. pahelAmAM pahelAM sAco nirNaya karavAnI vAta che. are, tuM cho koNa ? zuM kSaNika puNya-pApano karanAra te ja tuM cho? nA, nA. tuM to jJAna karanAra jJAnasvabhAvI cho. parane grahanAra ke choDanAra tuM nathI, jANanAra ja tuM cho. Avo nirNaya te ja dharmanI pahelI zarUAtano (samyagdarzanano) upAya che. zarUAtamAM eTale ke samyagdarzana pahelAM Avo nirNaya na kare to te pAtratAmAM paNa nathI. mAro sahaja svabhAva jANavAno che- Avo zrutanA avalaMbane je nirNaya kare che te pAtra jIva che. jene pAtratA pragaTI tene aMtaanubhava thavAno ja che. samyagdarzana thayA pahelAM jijJAsu jIva-dharmasammukha thayelo jIva-satsamAgame Avelo jIva zrutajJAnanA avalaMbane jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya kare che. huM jJAnasvabhAvI jANanAra chuM, zeyamAM kyAMya rAga-dveSa karI aTake tevo mAro jJAnasvabhAva nathI; para game tema ho, huM to teno mAtra jANanAra chuM, mAro jANanAra svabhAva paranuM kAMI karanAra nathI; huM jema jJAna svabhAvI chuM tema jagatanA badhA AtmAo jJAnasvabhAvI che, teo pote potAnA jJAnasvabhAvano nirNaya cUkayA che tethI duHkhI che, teo jAte nirNaya kare to teonuM duHkha TaLe, huM koIne pheravavA samartha nathI. para jIvonuM duHkha huM TALI zakuM nahi. kemake duHkha teoe potAnI bhUlathI karyu che ane teo potAnI bhUla TALe to temanuM du:kha TaLe, koI paranA lakSe aTakavAno jJAnano svabhAva nathI. prathama zratanuM avalaMbana batAvyuM temAM pAtratA thaI che eTale ke zrutanA avalaMbanathI AtmAno avyakta nirNaya thayo che, tyAra pachI pragaTa anubhava kema thAya te nIce kahevAmAM Ave che - Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 140 ] [ mokSazAstra samyagdarzana pahelAM zrutajJAnanA avalaMbananA jore AtmAnA jJAnasvabhAvane avyaktapaNe lakSamAM lIdho che, have pragaTarUpa lakSamAM lye che- anubhava kare cheAtmasAkSAtkAra arthAt samyagdarzana kare che, te kaI rIte ? tenI rIte e che ke " pachI AtmAnI pragaTa prasiddhine mATe 52 padArthanI prasiddhinAM kAraNo je indriya ane manadvArA pravartatI buddhio temane maryAdAmAM lAvIne jeNe matijJAnatattvane Atmasukha karyuM che evo " apragaTarUpa nirNaya thayo hato te have pragaTarUpa kArya lAve che. je nirNaya karyo hato tenuM phaLa pragaTe che. 23 A nirNaya jagatanA badhA saMjJI AtmAo karI zake che. badhA AtmAo paripUrNa bhagavAna ja che, tethI badhA potAnA jJAnasvabhAvano nirNaya karI zakavA samartha che. je AtmAnuM karavA mAge tene te thaI zake che, paraMtu anAdithI potAnI darakAra karI nathI. bhAI re ! tuM koNa vastu cho te jANyA vinA tuM karIza zuM? pahelAM A jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavo joIe, e nirNaya thatAM avyaktapaNe AtmAnuM lakSa AvyuM, pachI paranA lakSathI ane vikalpathI khasIne svanuM lakSa pragaTa anubhavapaNe karavuM. AtmAnI pragaTa prasiddhi mATe indriya ane manathI je para lakSa jAya che tene pheravIne te matijJAnane svamAM ekAgra karatAM AtmAnuM lakSa thAya che eTale ke AtmAnI pragaTapaNe prasiddhi thAya che; AtmAno pragaTarUpa anubhava thavo te ja samyagdarzana che ane samyagdarzana e ja dharma che. dharma mATe pahelAM zuM karavuM ? mANaso kahe che ke AtmAnuM kAMI na samajAya to puNyanA zubhabhAva to karavA ke nahi? teno utta2:- prathama svabhAva samajavo te ja dharma che, dharma vaDe ja saMsArano aMta che, zubhabhAvathI dharma thAya nahi ane dharma vagara saMsArano aMta Ave nahi. dharma to potAno svabhAva che, mATe pahelAM svabhAva samajavo joIe. prazna:- svabhAva na samajAya to zuM karavuM? samajatAM vAra lAge to zuM azubha bhAva karIne durgati javuM? zubhathI to dharma thavAnI nA kaho cho? uttara:- prathama to A vAta na samajAya ema bane ja nahi. samajatAM vA2 lAge tyAM samajaNanA lakSe azubhabhAva TALI zubhabhAva karavAnI nA nathI, paraMtu zubhabhAvathI dharma thato nathI- ema jANavuM. jyAM sudhI koI paNa jaDa vastunI kriyA ane rAganI kriyAne jIva potAnI mAne tyAM sudhI sAcI samajaNanA mArge nathI. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 141 sukhano rasto sAcI samajaNa; vikAranuM phaLa jaDa jo AtmAnI sAcI ruci thAya to samajaNano rasto lIdhA vagara rahe nahi; satya joItuM hoya, sukha joItuM hoya to A ja rasto che. samajatAM bhale vAra lAge, paraMtu mArga to sAcI samajaNano levo joIe ne! sAcI samajaNano mArga tye to satya samajAyA vagara rahe ja nahi. jo AvA manuSyadehamAM ane satsamAgamanA yoge paNa satya na samaje to pharI AvAM satyanAM TANAM maLatAM nathI. huM koNa chuM tenI jene khabara nathI ane ahIM ja svarUpa cukIne jAya che te kyAM jaze tyAM zuM karaze? zAMti kyAMthI lAvaze? AtmAnA bhAna vagara kadAca zubhabhAva karyA hoya to paNa te zubhanuM phaLa jaDamAM jAya che, AtmAmAM puNyanuM phaLa AvatuM nathI. AtmAnI darakAra karI nathI ane ahIMthI ja je mUDha thaI gayo che. teNe kadAca zubhabhAva karyA to rajakaNo baMdhANA ane te rajakaNonA phaLamAM paNa rajakaNono saMyoga maLavAno, rajakaNono saMyoga maLe temAM AtmAne zuM? AtmAnI zAMti to AtmAmAM che, paraMtu tenI to darakAra karI nathI. asAdhya koNa? ane zuddhAtmA koNa? ajJAnI jaDanuM lakSa karIne jaDa jevo thaI gayo che, maratAM ja potAne bhUlIne saMyogadaSTithI mare che, asAdhyapaNe varte che eTale caitanyasvarUpanuM bhAna nathI, te jIvatAM ja asAdhya ja che. bhale, zarIra hAle, cAle, bole, paNa e to jaDanI kriyA che. teno dhaNI thayo paNa aMtaramAM sAdhya je jJAnasvarUpa tenI jene khabara nathI te asAdhya (jIvatuM mudde ) che. vastuno svabhAva yathArthapaNe samyagdarzana pUrvakanA jJAnathI na samaje to jIvane svarUpano kiMcit lAbha nathI; samyagdarzana-jJAnavaDa svarUpanI oLakhANa ane nirNaya karIne je Tharyo tene ja "zuddha AtmA" evuM nAma maLe che, ane zuddhAtmA e ja samyagdarzana tathA samyajJAna che. "huM zuddha chuM" evo vikalpa chUTIne ekalo Atma-anubhava rahI jAya te ja samyagdarzana ane samyajJAna che, e kAMI AtmAthI judAM nathI. satya jene joItuM hoya tevA jijJAsu-samaju jIvane koi asatya kahe to te asatyanI hA pADI de nahi- asano svIkAra na kare, jene sasvabhAva joIto hoya te svabhAvathI viruddha bhAvanI hA na pADe-tene potAnA na mAne. vastunuM svarUpa zuddha che teno barAbara nirNaya karyo ane vRtti chUTI jatAM je abheda zuddha anubhava thayo te ja dharma che. Avo dharma kevI rIte thAya, dharma karavA mATe prathama zuM karavuM? te saMbaMdhI A kathana cAle che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 142 ] [ mokSazAstra dharmanI rucivALA jIva kevA hoya? dharmane mATe pahelAMmAM pahelAM zrutajJAnanuM avalaMbana laI zravaNa-mananathI jJAnasvabhAvI AtmAno nizcaya karavo ke huM eka jJAnasvabhAva chuM, jJAnasvabhAvamAM jJAna sivAya kAMI karavA-mUkavAno svabhAva nathI. A pramANe sat samajavAmAM je kALa jAya che te paNa anaMtakALe nahi karelo evo apUrva abhyAsa che. jIvane sat taraphanI ruci thAya eTale vairAgya jAge ane AkhA saMsAra taraphanI ruci UDI jAya, corAzInA avatArano trAsa thaI jAya ke "A trAsa zA? svarUpanuM bhAna nahi ane kSaNe kSaNe parAzrayabhAvamAM rAcavuM-A te kAMI manuSyanA jIvana che? tiryaMca vagerenAM duHkhanI to vAta ja zI, paraMtu A manuSyamAM paNa AvAM jIvana? ane maraNa TANe svarUpanA bhAna vagara asAdhya thaIne maravuM? -A pramANe saMsArano trAsa thatAM svarUpa samajavAnI ruci thAya. vastu samajavA mATe je kALa jAya te paNa jJAnanI kriyA che, satno mArga che. jijJAsuoe prathama jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karavo; huM eka jANanAra chuM, mAruM svarUpa jJAna che, te jANavAvALuM che, puNya-pApanA bhAva ke svarga-naraka Adi koI mAro svabhAva nathI-ema zrutajJAna vaDe AtmAno prathama nirNaya karavo te ja prathama upAya che. upAdAna-nimitta ane. kAraNa-kArya 1. sAcA zrutajJAnanA avalaMbana vinA ane ra-tajJAnathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karyA vinA AtmA anubhavamAM Ave nahi. AmAM AtmAno anubhava karavo te kArya che, AtmAno nirNaya te upAdAnakAraNa che ane zrutanuM avalaMbana te nimitta che. zrutanA avalaMbanathI jJAnasvabhAvano je nirNaya karyo tenuM phaLa te nirNaya anusAra AcaraNa arthAt anubhava karavo te che. AtmAno nirNaya te kAraNa ane AtmAno anubhava te kArya-e rIte ahIM lIdhuM che, eTale je nirNaya kare tene anubhava thAya ja ema vAta karI che. aMtaanubhavano upAya arthAt jJAnanI kriyA have, AtmAno nirNaya karyA pachI teno pragaTa anubhava kaI rIte karavo te batAve che:- nirNaya anusAra zraddhAnuM AcaraNa te anubhava che. pragaTa anubhavamAM zAMtinuM vedana lAvavA mATe eTale AtmAnI pragaTa prasiddhi mATe para padArthanI prasiddhinAM kAraNone choDI devA joIe. prathama "huM jJAnAnaMdasvarUpI AtmA chuM." - ema nizcaya karyA pachI AtmAnA AnaMdano pragaTa bhogavaTo karavA (vedana karavAanubhava karavA) mATe, para Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 143 padArthanI prasiddhinAM kAraNo-je indriya ane mana dvArA paralakSe pravartatuM jJAna tene sva tarapha vALavuM; deva-guru-zAstra vagere para padArtha taraphanuM lakSa tathA mananA avalaMbane pravartatI buddhi arthAt matijJAna tene saMkocIne-maryAdAmAM lAvIne potA tarapha vALavuM te aMtaanubhavano paMtha che, sahaja zItaLa svarUpa anAkuLa svabhAvanI chAyAmAM pesavAnuM pagathiyuM che. prathama, AtmA jJAnasvabhAvI che evo barAbara nizcaya karIne, pachI pragaTa anubhava karavA mATe para tarapha vaLatA bhAva je mati ane zrutajJAna temane sva tarapha ekAgra karavA, je jJAna paramAM vikalpa karIne aTake che te ja jJAnane tyAMthI khaseDIne svabhAvamAM vALavuM. mati ane zrutajJAnanA je bhAva che te to jJAnamAM ja rahe che, paraMtu pahelAM te bhAvo para tarapha vaLatA, have tene Atmasanmukha karatAM svabhAvanuM lakSa thAya che. AtmAnA svabhAvamAM ekAgra thavAnAM A kramasara pagathiyAM che. jJAnamAM bhava nathI jeNe mananA avalaMbane pravartatA jJAnane manathI choDAvI svatarapha vALyuM che arthAt matijJAna para tarapha vaLatuM tene maryAdAmAM laIne Atmasanmukha karyuM che tenA jJAnamAM anaMta saMsArano nAstibhAva ane jJAnasvabhAvano atibhAva che. AvI samajaNa ane AvuM jJAna karavuM temAM anaMta puruSArtha che. svabhAvamAM bhava nathI tethI jene svabhAva taraphano puruSArtha Ugyo tene bhavanI zaMkA rahetI nathI. jyAM bhavanI zaMkA che tyAM sAcuM jJAna nathI ane jyAM sAcuM jJAna che tyAM bhavAnI zaMkA nathI-A rIte "jJAna" ane "bhava 'nI ekabIjAmAM nAsti che. puruSArtha vaDe satsamAgamathI ekalA jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karyA pachI huM abaMdha chuM ke baMdhavALo chuM, zuddha chuM ke azuddha chuM, trikALa chuM ke kSaNika chuM"--evI je vRttio UThe temAM paNa hajI AtmazAMti nathI, te vRttio AkuLatAmayaAtmazAMtinI virodhinI che. nayapakSonA avalaMbanathI thatA manasaMbaMdhI aneka prakAranA vikalpo tene paNa maryAdAmAM lAvIne arthAt te vikalpone rokavAnA puruSArtha vaDe zrutajJAnane paNa Atmasanmukha karatAM zuddhAtmAno anubhava thAya che A rIte mati ane zrutajJAnane Atmasanmukha karavA te ja samyagdarzana che. Indriya ane mananA avalaMbane matijJAna paralakSe pravartatuM tene, ane mananA avalaMbane zrutajJAna aneka prakAranA nayapakSonA vikalpomAM aTakatuM tene-eTale ke parAvalaMbane pravartatAM matijJAna ane zrutajJAnane maryAdAmAM lAvIne-aMtasvabhAvasammukha karIne, te jJAno dvArA eka jJAnasvabhAvane pakaDIne (lakSamAM laIne ), nirvikalpa thaIne, tatkALa nijarasathI ja pragaTa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 144 ] [ mokSazAstra thatA zuddhAtmAno anubhava karavo, te anubhava ja samyagdarzana ane samyajJAna che. -A rIte anubhavamAM Avato zuddhAtmA kevo che? zuddhAtmA Adi-madhya-aMta rahita trikALa ekarUpa che, temAM baMdha-mokSa nathI, te anAkuLatAsvarUpa che, "huM zuddha chuM ke azuddha chuM--evA vikalpathI thatI je AkuLatA tenAthI rahita che. lakSamAMthI puNya-pApano Azraya chUTIne ekalo AtmA ja anubhavarUpa che, kevaLa eka AtmAmAM puNya-pApanA koI bhAvo nathI. jANe ke AkhAya vizva para tarato hoya eTale ke samasta vibhAvothI judo thaI gayo hoya tevo caitanyasvabhAva chUTo akhaMDa pratibhAsamaya anubhavAya che. AtmAno svabhAva puNya-pApanI upara tarato che. tarato eTale temAM bhaLI jato nathI, te-rUpa thato nathI paraMtu tenAthI chUTo ne chUTo rahe che. anaMta che eTale ke jenA svabhAvano kadI aMta nathI; puNya-pApa to aMtavALAM che, jJAnasvarUpa anaMta che ane vijJAnaghana cheekalA jJAnano ja piMDa che. ekalA jJAnapiMDamAM rAga-dveSa jarApaNa nathI. rAgano ajJAnabhAve kartA hato paNa svabhAvabhAve rAgano kartA nathI. akhaMDa AtmasvabhAvano anubhava thatAM je je asthiratAnA vibhAvo hatA te badhAthI chUTIne jyAre A AtmA, vijJAnaghana eTale jemAM koI vikalpo praveza karI zake nahi evA jJAnanA nibiDa piMDarUpa paramAtmasvarUpa AtmAne anubhave che tyAre te pote ja samyagdarzanasvarUpa che. nizcaya ane vyavahAra AmAM nizcaya-vyavahAra banne AvI jAya che. akhaMDa vijJAnaghanasvarUpa jJAnasvabhAvI AtmA te nizcaya che ane pariNatine svabhAvasammukha karavI te vyavahAra che. mati-zrutajJAnane sva tarapha vALavAnA puruSArtharUpI je paryAya te vyavahAra che, ane akhaMDa AtmasvabhAva te nizcaya che. jyAre mati-zrutajJAnane sva tarapha vALyAM ane AtmAno anubhava karyo te ja vakhate AtmA samyapaNe dekhAya chezraddhAya che. A samyagdarzana pragaTavA vakhatanI vAta karI che. samyagdarzana thatAM zuM thAya? samyagdarzana thatAM svarasano apUrva AnaMda anubhavAya che. AtmAno sahaja AnaMda pragaTa thAya che, Atmika AnaMdano uchALo Ave che, aMtaramAM AtmazAMtinuM vedana thAya che, AtmAnuM sukha aMtaramAM che te anubhavavAmAM Ave che; e apUrva sukhano rasto samyagdarzana ja che. "huM bhagavAna AtmA caitanyasvarUpa chuM"--ema je nirvikalpa zAMtarasa anubhavAya che te ja zuddhAtmA arthAt samyagdarzana tathA samyajJAna Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 3 ] [ 145 che. ahIM to samyagdarzana ane AtmA bane abheda lIdhAM che. AtmA pote samyagdarzanasvarUpa che. vAraMvAra jJAnamAM ekAgratAno abhyAsa karavo sauthI pahelAM AtmAno nirNaya karIne pachI anubhava karavAnuM kahyuM che. pahelAmAM pahelAM, "nizcayajJAnasvarUpa chuM, bIjAM kAMI rAgAdi mAruM svarUpa nathI" evo nirNaya jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI sAcA zrutajJAnane oLakhIne teno paricaya karavo. satkRtanA paricayathI jJAnasvabhAvI AtmAno nirNaya karyA pachI mati-zrutajJAnane te jJAnasvabhAva tarapha vALavAno prayatna karavo, nirvikalpa thavAno puruSArtha karavo. A ja prathamano eTale ke samyakatvano mArga che, AmAM to vAraMvAra jJAnamAM ekAgratAno abhyAsa ja karavAno che. bahAramAM kAMI karavAnuM na AvyuM; paNa jJAnamAM ja samajaNa ane ekAgratAno prayAsa karavAnuM AvyuM. jJAnamAM abhyAsa karatAM karatAM jyAM ekAgra thayo tyAM te ja vakhate samyagdarzana ane samyajJAnarUpe A AtmA pragaTa thAya che. A ja janma-maraNa TALavAno upAya che. ekalo jANakasvabhAva che. temAM bIjuM kAMI karavAno svabhAva nathI. nirvikalpa anubhava thayA pahelAM Avo nizcaya karavo joIe. A sivAya bIjuM mAne tene vyavahAre paNa AtmAno nizcaya nathI. anaMta upavAsa kare toya AtmAnuM jJAna na thAya, bahAramAM doDAdoDI kare tenAthI paNa jJAna na thAya, paNa jJAnasvabhAvanI pakkaDathI ja jJAna thAya. AtmA tarapha lakSa ane zraddhA karyA vagara samyagdarzana-samyajJAna thAya kyAMthI ? pahelAM deva-guru-zAstranAM nimittothI aneka prakAre zrutajJAna jANe ane te badhAmAMthI eka AtmAne tArave, pachI tenuM lakSa karI pragaTa anubhava karavA mATe, matizrutajJAnanA bahAra vaLatA paryAyone svasammukha karato tatkALa nirvikalpa nijasvabhAvarasa AnaMdano anubhava thAya che. paramAtmasvarUpanuM darzana je vakhate kare che te vakhate AtmA pote samyagdarzanarUpa pragaTa thAya che. AtmAnI pratIta jene thaI gaI che tene pAchaLathI vikalpa Ave tyAre paNa je Atmadarzana thaI gayuM che tenuM to bhAna che, eTale ke AtmAnubhava pachI vikalpa UThe tethI samyagdarzana cAlyuM jatuM nathI. koI vezamAM ke vADAmAM samyagdarzana nathI paNa svarUpa e ja samyagdarzana ane samyajJAna che. samyagdarzanathI jJAnasvabhAvI AtmAno nizcaya karyA pachI paNa zubhabhAva Ave kharA, paraMtu Atmahita to jJAnasvabhAvano nizcaya karavAthI ja thAya che. jema jema jJAnasvabhAvanI daDhatA vadhatI jAya tema tema zubhabhAva paNa TaLatA jAya che. bahAranA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 146 ] [ mokSazAstra lakSe je vedana thAya te badhuM duHkharUpa che, aMdaramAM zAMtarasanI ja mUrti AtmA che tenA lakSe je vedana thAya te ja sukha che. samyagdarzana te AtmAno guNa che, guNa te guNIthI judo na hoya. eka akhaMDa pratibhAsamaya AtmAno anubhava te ja samyagdarzana che. chellI bhalAmaNo A AtmakalyANano nAnAmAM nAno (badhAthI thaI zake tevo ) upAya che. bIjA badhA upAyo choDIne A ja karavAnuM che. hitanuM sAdhana bahAramAM lezamAtra nathI. sattamAgame eka AtmAno ja nizcaya karavo. vAstavika tattvanI zraddhA vagara aMdaranA vedananI ramajhaTa nahi jAme. prathama aMtarathI satno hakAra AvyA vagara sat svarUpanuM jJAna thAya nahi ane sat svarUpanA jJAna vagara bhavabaMdhananI beDI tUTe nahi. bhavabaMdhananA aMta vagaranAM jIvana zA kAmanAM? bhavanA aMtanI zraddhA vagara kadAca puNya kare to tenuM phaLa rAjapada ke indrapada maLe paraMtu temAM AtmAne zuM? AtmAnA bhAna vagaranA to e puNya ane e indrapada badhAMya dhULadhANI ja che, temAM AtmAnI zAMtino aMza paNa nathI. mATe pahelAM zrutajJAna vaDe jJAnasvabhAvano dRDha nizcaya karatAM pratItimAM bhavanI zaMkA ja rahetI nathI, ane jeTalI jJAnanI daDhatA thAya teTalI zAMti vadhatI jAya che. prabhu! tuM kevo cho, tArI prabhutAno mahimA kevo che, e teM jANyo nathI. tArI prabhutAnA bhAna vagara tuM bahAramAM jenAM tenAM gANAM gAyA kare to temAM kaMI tane tArI prabhutAno lAbha nathI. paranAM gANAM gAyAM paNa potAnA gANAM gAyAM nahi; bhagavAnanI pratimA sAme kahe ke' he nAtha, he bhagavAna! Apa anaMta jJAnanA dhaNI cho,' tyAM sAmo paNa evo ja paDagho paDe ke' he nAtha, he bhagavAna! Apa anaMta jJAnanA dhaNI cho '... aMtaramAM oLakhANa hoya to e samaje ne ' oLakhANa vagara aMtaramAM sAco paDadho (niHzaMkatA ) jAge nahi. zuddhAtmasvarUpanuM vedana kaho, jJAna kaho, zraddhA kaho, cAritra kaho, anubhava kaho ke sAkSAtkAra kaho-je kaho te A eka AtmA ja che. vadhAre zuM kahevuM? je kAMI che te A eka AtmA ja che, tene ja judA judA nAmathI kahevAya che. kevaLIpada, siddhapada ke sAdhupada e badhA eka AtmAmAM ja samAya che. samAdhimaraNa, ArAdhanA e vagere nAmo paNa svarUpanI sthiratA ja che. A pramANe AtmasvarUpanI samajaNa e ja samyagdarzana che ane e samyagdarzana ja sarva dharmanuM mULa che, samyagdarzana ja AtmAno dharma che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya 1H pariziSTa 4. [4] mokSazAstra adhyAya 1, sUtra ramAM "tattvArthazraddhAna ne samyagdarzananuM lakSaNa kahyuM che te lakSaNamAM avyAti ativyAyi-asaMbhava doSano parihAra avyAti dUSaNano parihAra (1) prazna- tiryaMcAdi tuccha jJAnI keTalAka jIvo sAta tattvonAM nAma paNa jANI zakatA nathI chatAM temane paNa samyagdarzananI prApti zAstramAM kahI che, mATe tattvArtha-zraddhAnapaNuM samyakatvanuM lakSaNa tame kahyuM temAM adhyAti dUSaNa lAge che? uttara:- jIva-ajIvAdinAM nAmAdika jANo, na jANo vA anyathA jANo, paraMtu tenuM svarUpa yathArtha oLakhI zraddhAna karatAM samyakatva thAya che. tyAM koI to sAmAnyapaNe svarUpa oLakhI zraddhAna kare che tathA koI vizeSapaNe svarUpa oLakhI zraddhAna kare che. tiryaMcAdi tucchajJAnI samyagdaSTio jIvAdikanAM nAma paNa jANatAM nathI topaNa teo sAmAnyapaNe tenuM svarUpa oLakhI zraddhAna kare che tethI temane samyakatvanI prApti hoya che. jema koI tiryaMca potAnuM vA bIjAonuM nAmAdika to na jANe paraMtu potAnAmAM ja potApaNuM tathA anyane para mAne che, tema tuccha jJAnI jIva-ajIvanAM nAma na jANe to paNa te jJAnAdisvarUpa AtmA che temAM svapaNuM mAne che tathA zarIrAdikane para mAne che, evuM zraddhAna tene hoya che ane e ja jIvana ajIvanuM zraddhAna che. vaLI jema te ja tiryaMca, sukhAdinAM nAmAdi to na jANe topaNa sukhaavasthAne oLakhI tenA arthe bhAviduHkhanAM kAraNone pichANI teno tyAga karavA Icche che tathA vartamAnamAM je duHkhanAM kAraNo banI rahyAM che tenA abhAvano upAya kare che, tema tucchajJAnI, mokSAdinAM nAma jANato nathI to paNa sarvathA sukharUpa mokSaavasthAne zraddhAna karI tenA arthe bhAvibaMdhanA kAraNarUpa rAgAdi AgnavabhAva che tenA tyAgarUpa saMvarane karavA Icche che, tathA je saMsAraduHkhanAM kAraNa che tenI zuddhabhAva vaDe nirjarA karavA icche che. e rIte AsravAdikanuM tene zraddhAna che. e prakAre tene sAta tattvone zraddhAna Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 148 ] [ mokSazAstra hoya che. jo tene evuM zraddhAna na hoya to rAgAdika choDI zuddhabhAva karavAnI icchA na thAya. e ja ahIM kahevAmAM Ave che. jo jIvanI jAti na jANe-svaparane na oLakhe to te paramAM rAgAdika kema na kare ? jo rAgAdikane na oLakhe to teno tyAga dharavo te kema icche? ane rAgAdika ja Asrava che, vaLI rAgAdikanuM phaLa bUruM che ema na jANe to te rAgAdika choDavA zA mATe icche? ane rAgAdikanuM phaLa te ja baMdha che. rAgAdirahita pariNAmone oLakhe to te rUpa thavA icche, ane rAgAdirahita pariNAmanuM nAma ja saMvara che, vaLI pUrvasaMsAra avasthAnuM je kAraNa vibhAvabhAva che, tenI hAnine te oLakhe che tathA tenA arthe zuddhabhAva karavA icche che, have pUrva saMsAra avasthAnuM kAraNa vibhAvabhAva che, tenI hAni thavI te ja nirjarA che, jo saMsAraavasthAnA abhAvane na oLakhe to te saMvaranirjarArUpa zA mATe pravarte? ane saMsAra avasthAno abhAva te ja mokSa che. e pramANe sAte tattvone zraddhAna thatAM ja rAgAdika choDI zuddhabhAvarUpa thavAnI icchA Upaje che; jo emAMnA eka paNa tattvone zraddhAna na hoya to evI IcchA na thAya. evI IcchA e tucchajJAnI tiryaMcAdika samyagdaSTine hoya che ja, tethI tene sAta tattvonuM zraddhAna hoya che evo nizcaya karavo. jJAnAvaraNano kSayopazama ( ughADa) thoDo hovAthI tene vizeSapaNe tattvonuM jJAna hotuM nathI topaNa mithyAdarzananA upazamAdikathI sAmAnyapaNe tattvazraddhAnanI zakti pragaTa hoya che. e pramANe e lakSaNamAM avyAtidUSaNa nathI. (2) prazna:- je kALamAM samyagdaSTi viSaya-kaSAyonAM kAryomAM pravarte che te kALamAM tene sAta tattvono vicAra ja nathI to tyAM zraddhAna kevI rIte saMbhave ? ane samyakatva to tene rahe ja che, mATe e lakSaNamAM adhyAtidUSaNa Ave che. uttara- vicAra che te to upayogane AdhIna che, jyAM upayoga joDAya teno ja vicAra thAya; paNa zraddhAna che te to pratItirUpa che, mATe anya jJayano vicAra thatAM vA zayanAdi kriyA thatAM tattvono vicAra nathI topaNa tenI pratIti to kAyama ja rahe che, naSTa thatI nathI, tethI tene samyakatvano sadbhAva che. jema koI rogI puruSane evI pratIti to che ke-"huM manuSya chuM, tiryaMca nathI, mane A kAraNathI roga thayo che, ane have mAre e kAraNa maTADI rogane ghaTADI niroga thavuM joIe " have te ja manuSya jyAre anya vicArAdirUpa pravarte che tyAre tene evo vicAra hoto nathI paraMtu zraddhAne to ema ja rahyA kare che; tema A AtmAne evI pratIti to che ke-" AtmA chuM-pugalAdi nathI, mane AsravathI baMdha thayo che paNa have mAre saMvara Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 4 ]. [ 149 vaDe nirjarA karI mokSarUpa thavuM." have te ja AtmA anya vicArAdirUpa pravarte che tyAre tene evo vicAra hoto nathI paraMtu zraddhAna to evuM ja rahyA kare che. prazna- jo tene evuM zraddhAna rahe che to te baMdha thavAnAM kAraNomAM kema pravarte che? uttara - jema koI manuSya koI kAraNavazathI roga vadhavAnAM kAraNomAM paNa pravarte che, vyApArAdi kArya vA krodhAdi kArya kare che; topaNa te zraddhAnano tene nAza thato nathI; tema A AtmA puruSArthanI nabaLAIne vaza thavAthI baMdha thavAnAM kAraNomAM paNa pravarte che, viSayasevanAdi kArya vA krodhAdi kArya kare che, to paNa tene e zraddhAnano nAza thato nathI. e pramANe sAta tattvono vicAra na hovA chatAM paNa tenAmAM zraddhAnano sabhAva che tethI tyAM AvyAtipaNuM nathI. (3) prazna- uccadazAmAM jyAM nirvikalpa AtmAnubhava hoya che tyAM to sAta tattvAdinA vikalpano paNa niSedha karyo che, have samyakatvanA lakSaNano niSedha karavo kema saMbhave ane tyAM niSedha saMbhave che to tyAM AvyAtipaNuM AvyuM? uttara:- nIcenI dazAmAM sAta tattvonA vikalpamAM upayoga lagAvI pratItine daDha karI tathA viSayAdithI upayogane choDAvI rAgAdika ghaTADyA, have e kArya siddha thatAM e ja kAraNono paNa niSedha karIe chIe. kAraNa ke jyAM pratIti paNa daDha thaI tathA rAgAdi paNa dUra thayA tyAM have upayogane bhamAvavAno kheda zA mATe karIe ? mATe tyAM e vikalpono niSedha karyo che. vaLI samyakatvanuM lakSaNa to pratIti ja che. e pratItino to tyAM niSedha karyo nathI. jo pratIti choDAvI hoya to e lakSaNano niSedha karyo kahevAya paNa ema to nathI. tattvonI pratIti to tyAM paNa kAyama ja rahe che mATe ahIM AvyAtipaNuM nathI. (4) prazna:- chabane to pratIti-apratIti kahevI saMbhave che, tethI tyAM sAta tattvonI pratItine samyakatvanuM lakSaNa kahyuM te ame mAnyuM, paNa kevaLI ane siddhabhagavAnane to sarvanuM jANapaNuM samAnarUpa che tethI tyAM sAta tattvonI pratIti kahevI saMbhavatI nathI, ane temane samyakatvaguNa to hoya che ja. mATe tyAM e lakSaNamAM avyAtipaNuM AvyuM? uttara- jema chamasthane zrutajJAna anusAra pratIti hoya che tema kevaLI ane siddhabhagavAnane kevaLajJAna anusAra ja pratIti hoya che. je sAta tattvonuM svarUpa pahelAM nirNata karyu hatuM te ja have kevaLajJAna vaDe jANyuM eTale tyAM pratItimAM parama avagADhapaNuM thayuM, tethI ja tyAM paramAvagADha samyakatva kahyuM che. paNa pUrve zraddhAna karyuM hatuM tene jo jUTha jANyuM hota to tyAM apratIti thAta, paraMtu jevuM sAta tattvone zraddhAna Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 150 ]. [ mokSazAstra chadmasthane thayuM hatuM tevuM ja kevaLI siddhabhagavAnane paNa hoya che, mATe jJAnAdikanI hInatA-adhikatA hovA chatAM paNa tiryaMcAdika ane kevaLI-siddhabhagavAnane samyakatvaguNa to samAna ja kahyo. vaLI pUrva avasthAmAM te ema mAnato hato ke saMvara-nirjarA vaDe mokSano upAya karavo," have mukta avasthA thatAM ema mAnavA lAgyo ke-saMvaranirjarA vaDe mane muktadazA prApta thaI.' pahelAM jJAnanI hInatAthI jIvAdikanA thoDA bhedo jANato hato ane have kevaLajJAna thatAM tenA sarva bhedo jANe che paraMtu mULabhUta jIvAdikanA svarUpanuM zraddhAna jevuM chadmasthane hoya che tevuM ja kevaLIne paNa hoya che. joke kevaLI-siddhabhagavAna anya padArthone paNa pratIti sahita jANe che topaNa te padArtho prayojanabhUta nathI tethI samyakatvaguNanA sAta tattvonuM zraddhAna ja grahaNa karyuM che. kevaLI-siddhabhagavAna rAgAdirUpa pariNamatA nathI ane saMsAraavasthAne icchatA nathI te A zraddhAnanuM ja baLa jANavuM. prazna- samyagdarzanane to mokSamArga kahyo hato, to mokSamAM teno saddabhAva kevI rIte kaho cho ? uttara:- koI kAraNo evA paNa hoya che ke-kArya siddha thavA chatAM paNa naSTa thatAM nathI. jemake koI vRkSane koI eka zAkhA vaDe aneka zAkhAyukta avasthA thaI hoya, tenA hovA chatAM paNa te eka zAkhA naSTa thatI nathI; tema koI AtmAne samyakatvaguNa vaDa aneka guNayukta mokSa avasthA pragaTa thaI, have te hovA chatAM paNa samyakatvaguNa naSTa thato nathI. e pramANe kevaLI-siddhabhagavAnane paNa tattvArthazraddhAna lakSaNa hoya che je mATe tyAM avyAtipaNuM nathI. ativyAmi dUSaNano parihAra prazna- mithyAdaSTine paNa tattvArthazraddhAnalakSaNa hoya che ema zAstramAM nirUpaNa che, ane zrI pravacanasAramAM AtmajJAnazUnya tattvArthazraddhAna akAryakArI kahyuM che. mATe samyakatvanuM lakSaNa tattvArthazraddhAne kahyuM temAM ativyAtidUSaNa lAge che? uttara:- mithyASTine je tattvazraddhAne kahyuM che te nAmanikSepathI kahyuM che, jemAM tattvazraddhAnano guNa to nathI paNa vyavahAramAM jenuM nAma tattvazraddhAna kahIe chIe te mithyASTine hoya che athavA AgamadravyanikSepathI hoya che, arthAt tattvArthazraddhAnanA pratipAdaka zAstrono abhyAsa che paNa tenA svarUpano nizcaya karavAmAM upayoga lagAvato nathI, ema jANavuM ane ahIM je samyakatvanuM lakSaNa tattvArthazraddhAne kahyuM, te to bhAvanikSepathI kahyuM che eTale guNa sahita sAcuM tattvArthazraddhAna mithyAdaSTine kadI paNa hotuM nathI. vaLI AtmajJAnazUnya tattvArthazraddhAne kahyuM che tyAM paNa e ja artha Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 4 ] | [ 151 jANavo; kAraNa ke jene jIva-ajIvAdinuM sAcuM zraddhAna hoya tene AtmajJAna kema na hoya ? avazya hoya ja. e pramANe koI paNa mithyAdaSTine sAcu tattvArthazraddhAnA sarvathA hotuM nathI, mATe e lakSaNamAM ativyAmi dUSaNa lAgatuM nathI. asaMbhava dUSaNano parihAra vaLI A tattvArthazraddhAna lakSaNa kahyuM che te asaMbhavadUSaNayukta paNa nathI. kAraNa ke samyakatvanuM pratipakSI mithyAtva ja che ane tenuM lakSaNa AnAthI viparItatA sahita che. e pramANe avyAti, ativyAti ane asaMbhavapaNAthI rahita tattvArthazraddhAna sarva samyagdaSTione to hoya che tathA koI paNa mithyAdaSTione hotuM nathI tethI samyagdarzananuM sAcuM lakSaNa tattvArthazraddhAna ja che. vizeSa khulAso (1) prazna:- ahIM sAta tattvonA zraddhAnano niyama kahyo paNa te banato nathI, kAraNa ke-koI ThekANe parathI bhinna potAnA zraddhAnane paNa samyakatva kahe che. zrI samayasAramAM "chatve niyatarasya' ityAdi kaLaza lakhyA che temAM ema kahyuM che ke AtmAnuM paradravyathI bhinna avalokana te ja niyamathI samyagdarzana che, tethI nava tattvanI saMtatine choDI amAre to A eka AtmA ja prApta thAo.' vaLI koI ThekANe eka AtmAnA nizcayane ja samyakatva kahe che. zrI puruSArthasiddhayupAyamAM varNanAtmavinizciti:" evuM pada che teno paNa e ja artha che, mATe jIva-ajIvanuM ja vA kevaLa jIvanuM ja zraddhAna thatAM paNa samyakatva hoya che. jo sAta tattvonA zraddhAnano niyama hota to A zA mATe lakhata? uttara- parathI bhinna je potAnuM zraddhAna hoya che te AsravAdikanA zraddhAnathI rahita hoya che ke sahita hoya che? jo rahita hoya che to mokSanA zraddhAna vinA te kyA prayojana arthe Avo upAya kare che? saMvara-nirjarAnA zraddhAna vinA rAgAdi rahita thaI potAnA svarUpamAM upayoga lagAvavAno udhama te zA mATe rAkhe che? AsavabaMdhanA zraddhAna vinA te pUrva avasthAne zA mATe choDa che? kAraNa ke-AsravAdinA zraddhAnarahita sva-paranuM zraddhAna karavuM saMbhavatuM nathI; ane jo AgnavAdikanA zraddhAnasahita che to tyAM svayaM sAte tattvonA zraddhAnano niyama thayo. vaLI kevaLa AtmAno nizcaya che tyAM paNa paranuM pararUpa zraddhAna thayA vinA AtmAnuM zraddhAna thAya nahi mATe ajIvanuM zraddhAna thatAM ja jIvanuM zraddhAna thAya che, ane prathama kahyA pramANe AsravAdinuM zraddhAna paNa tyAM avazya hoya che, tethI ahIM paNa sAte tattvonA ja zraddhAnano niyama jANavo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 15ra ] | [ mokSazAstra bIjAM AgnavAdinA zraddhAna vinA sva-paranuM zraddhAnA vA kevaLa AtmAnuM zraddhAna sAcuM hotuM nathI kAraNa ke-Atmadravya che te zuddha-azuddha paryAya sahita che tethI jema taMtunA avalokana vinA paTanuM avalokana na thAya tema zuddha-azuddha paryAya prathama oLakhyA vinA AtmadravyanuM zraddhAna paNa na thAya, have zuddha-azuddha avasthAnI oLakhANa AsravAdinI oLakhANathI thAya che. AsravAdinA zraddhAna vinA sva-paranuM zraddhAnA vA kevaLa AtmAnuM zraddhAnA kAryakArI paNa nathI kAraNa ke-evuM zraddhAna karo vA na karo pote che te pote ja che ane para che te para ja che.' vaLI AsravAdinuM zraddhAna hoya to Asrava-baMdhano abhAva karI saMvara-nirjarArUpa upAyathI te mokSapadane pAme, svaparanuM zraddhAna karAvIe chIe te paNa e ja prayojana arthe karAvIe chIe; mATe AsravAdinA zraddhAna sahita sva-paranuM jANavuM vA svanuM jANavuM kAryakArI che. (2) prazna- jo ema che to zAstromAM sva-paranA zraddhAnane vA kevaLa AtmAnA zraddhAnane ja samyakatva kahyuM vA kAryakArI kahyuM tathA navatattvanI saMtati choDI amAre to eka AtmA ja prApta thAo ema kema kahyuM che? uttara- jene sva-paranuM vA AtmAnuM satyazraddhAna hoya tene sAte tattvonuM zraddhAna avazya hoya ja tathA jene sAte tattvonuM satyazraddhAna hoya tene sva-paranuM vA AtmAnuM zraddhAna avazya hoya ja, evuM paraspara avinAbhAvapaNuM jANI sva-paranA zraddhAnane vA AtmazraddhAna hovAne samyakatva kahyuM che. paNa koI sAmAnyapaNe svaparane jANI vA AtmAne jANI kRtakRtyapaNuM mAne e to teno bhrama che; kAraNa ke ema kahyuM che ke "nirvizeSo di sAmAnya bhavettvaviSAvita' eno artha-vizeSarahita sAmAnya che te gadheDAnAM ziMgaDA samAna che. mATe prayojanabhUta AsravAdi vizeSo sahita svaparanuM vA AtmAnuM zraddhAna karavA yogya che; athavA sAte tattvArthonA zraddhAnathI je rAgAdika maTADavA arthe paradravyone bhinna ciMtave che vA potAnA AtmAne ciMtave che tene prayojananI siddhi thAya che tethI mukhyapaNe bhedavijJAnane vA AtmajJAnane kAryakArI kahyuM che. vaLI tattvArthazraddhAna karyA vinA sarva jANavuM kAryakArI nathI, kAraNa ka-prayojana to rAgAdi maTADavAnuM che, have AsravAdinA zraddhAna vinA e prayojana bhAsatuM nathI tyAre kevaLa jANavAthI to mAnane ja vadhAre paNa rAgAdi choDe nahi to tenuM kArya kevI rIte siddha thAya? bIjAM jyAM nava tattvanI saMtati choDavAnuM kahyuM che tyAM pUrve nava tattvanA vicAra vaDe samyagdarzana thayuM ane pAchaLathI nirvikalpadazA thavA arthe nava tattvono vikalpa paNa choDavAnI icchA karI, paNa jene pahelAthI ja nava tattvono vicAra nathI tene te vikalpo choDavAnuM zuM prayojana che? e karatAM to potAne anya aneka vikalpo thAya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 4 ] | [ 153 che teno ja tyAga karo. e pramANe sva-paranA zraddhAnamAM vA AtmazraddhAnAM vA navatattvanA zraddhAnamAM sAta tattvonA zraddhAnanI sApekSatA hoya che, mATe tattvArthazraddhAna samyakatvanuM lakSaNa che. (3) prazna- tyAre koI ThekANe zAstromAM ahaMtadeva, nigraMthaguru ane hiMsAdi rahita dharmanA zraddhAnane samyakatva kahyuM che te kevI rIte? uttara- ahatadevAdikanuM zraddhAna thavAthI vA kudevAdikanuM zraddhAna dUra thavAthI gRhItamithyAtvano abhAva thAya che. e apekSAe tene samyagdaSTi kahyo che paNa samyakatvanuM sarvathA lakSaNa e nathI, kAraNa ke dravyaliMgI muni Adi vyavahAradharmanA dhAraka mithyASTione paNa evuM zraddhAna hoya che. arahaMtadevAdikanuM zraddhAna thatAM to samyakatva hoya vA na hoya paraMtu arahaMtAdikanA zraddhAna thayA vinA tattvArthazraddhAnarUpa samyakatva kadI paNa hoya nahi; mATe arahaMtAdikanA zraddhAnane anvayarUpa kAraNa jANI kAraNamAM kAryano upacAra karI e zraddhAnane samyakatva kahyuM che, ane eTalA mATe ja tenuM nAma vyavahArasamyakatva che. athavA jene tattvArthazraddhAna hoya tene sAcA arahaMtAdikanA svarUpanuM zraddhAna avazya hoya ja. tattvArthazraddhAna vinA arahaMtAdikanuM zraddhAna pakSathI kare topaNa yathAvat svarUpanI oLakhANa sahita zraddhAna thAya nahi, tathA jene sAcA aratAdikanA svarUpanuM zraddhAna hoya tene tattvArthazraddhAna avazya hoya ja, kAraNa ke arahaMtAdinA svarUpane oLakhatAM jIva-ajIva-AsravAdinI oLakhANa thAya che, e pramANe tene paraspara avinAbhAvI jANI koI ThekANe arahaMtAdinA zraddhAnane samyakatva kahyuM che. (4) praznaH- narakAdikanA jIvone deva-kudevAdino vyavahAra nathI chatAM temane samyaktva to hoya che, mATe samyakatva thatAM arahaMtAdinuM zraddhAna hoya ja, evo niyama saMbhavato nathI? uttara- sAta tattvonA zraddhAnamAM arahaMtAdinuM zraddhAna garbhita che, kAraNa ketattvazraddhAnamAM mokSatattvane te sarvotkRSTa mAne che, have mokSatattva to arahaMta-siddhanuM ja lakSaNa che ane je lakSaNane utkRSTa mATe che te tenA lakSyane paNa utkRSTa avazya mAne ja; tethI temane ja sarvotkRSTa-mAnyA paNa anyane na mAnyA e ja tene devanuM zraddhAna thayuM. vaLI mokSanuM kAraNa saMvara-nirjarA che tethI tene paNa te utkRSTa mAne che ane saMvara-nirjarAnA dhAraka mukhyapaNe munirAja che tethI te munirAjane uttama mAne che paNa anyane uttama mAnato nathI e ja tene gurunuM zraddhAna thayuM. bIjuM rAgAdirahita bhAvanuM nAma ahiMsA che tene te upAdaya mAne che paNa anyane mAnato nathI e ja tene dharmanuM zraddhAna thayuM. e pramANe tattvArthazraddhAnamAM arahaMtadevAdikanuM zraddhAna paNa garbhita Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 154 ] [ mokSazAstra che. athavA je nimittathI tene tattvArthazraddhAna thAya che te ja nimittathI arahaMtadevAdikanuM paNa zraddhAna thAya che mATe samyagdarzanamAM devAdikanA zraddhAnano niyama che. (5) prazna- koI jIva arahaMtAdikanuM zraddhAna kare che, tenA guNone oLakhe che chatAM tene tattvazraddhAnarUpa samyakatva hotuM nathI, mATe jene sAcuM arahaMtAdikanuM zraddhAna hoya tene tattvazraddhAna avazya hoya ja, evo niyama saMbhavato nathI? uttara- tattvazraddhAna vinA arahaMtAdikanA chetALIsa Adi guNo te jANe che. tyAM paryAyAzrita guNone paNa te jANato nathI. kAraNa ke jIva-ajIvanI jAti oLakhyA vinA arahaMtAdikanA AtmAzrita ane zarIrAzrita guNone te bhinna jANato nathI, jo jANe to te potAnA AtmAne paradravyathI bhinna kema na mAne? tethI ja zrI pravacanasAramAM kahyuM che ke jo jANadi arahata dvvttgunnttpjjytthi| so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM / / 80 / / je jANato ahaMtane guNa, dravya ne paryayapaNe, te jIva jANe Atmane tasu moha pAme laya khare. 80. artha- je arahaMtane dravyatva, guNatva ane paryAya vaDe jANe che te AtmAne jANe che ane teno moha nAzane prApta thAya che. mATe jene jIvAdi tattvone zraddhAna nathI tene arahaMtAdikanuM paNa sAcuM zraddhAna nathI. vaLI te mokSAdika tattvonA zraddhAna vinA arahaMtAdinuM mAhAbhya paNa yathArtha jANato nathI, mAtra laukika atizayAdi vaDe arahaMtanuM, tapazcaraNAdi vaDe gurunuM ane parajIvonI ahiMsAdi vaDe dharmanuM mAhAbhya jANe che. paNa e to parAzritabhAva che ane arahaMtAdikanuM svarUpa to AtmAzritabhAvo vaDe tattvazraddhAna thatAM ja jaNAya che, mATe jene arahaMtAdikanuM sAcuM zraddhAna hoya tene tattvazraddhAna avazya hoya ja, evo niyama jANavo. e pramANe samyatvanuM lakSaNa nirdeza karyuM. (6) prazna- sAcuM tattvArthazraddhAna, sva-paranuM zraddhAna, AtmazraddhAna tathA devaguru-dharmanuM zraddhAna samyakatvanuM lakSaNa kahyuM ane e sarva lakSaNonI paraspara ekatA paNa darzAvI te to jANyuM, paraMtu Ama anya anya prakArathI lakSaNa karavAnuM zuM prayojana? uttara:- cAra lakSaNo kahyAM temAM sAcI daSTipUrvaka koI eka lakSaNa grahaNa karatAM cAre lakSaNonuM grahaNa thAya che to paNa mukhya prayojana juduM juduM vicArI anya anya prakArathI e lakSaNo kahyAM che. 1-jyAM tattvArthazraddhAnA lakSaNa kahyuM che tyAM to A prayojana che ke, jo e tattvone oLakhe to vastunA yathArtha svarUpanuM vA hita-ahitanuM zraddhAna karI mokSamArgamAM pravarte. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 4 ] [ 155 2-jyAM sva-para bhinnatA zraddhAnarUpa lakSaNa kahyuM che tyAM je vaDe tattvArthazraddhAnanuM prayojana siddha thAya te zraddhAnane mukhya lakSaNa kahyuM che. kAraNa ke jIva-ajIvanA zraddhAnanuM prayojana to sva-parane bhinna zraddhAna karavAM e che, ane AsravAdikanA zraddhAnanuM prayojana rAgAdika choDavA e che eTale sva-paranI bhinnatAnuM zraddhAna thatAM paradravyomAM rAgAdika na karavAnuM zraddhAna thAya che. e pramANe tattvArthazraddhAnanuM prayojana sva-paranA bhinna zraddhAnathI siddha thavuM jANI e lakSaNa kahyuM che. 3-jyAM AtmazraddhAnuM lakSaNa kahyuM che tyAM sva-paranA bhinna zraddhAnanuM prayojana to eTaluM ja che ke-potAne potArUpa jANavo. potAne potArUpa jANatAM parano paNa vikalpa kAryakArI nathI evA mULabhUta prayojananI pradhAnatA jANI AtmazraddhAnane mukhya lakSaNa kahyuM che. tathA 4-jyAM deva-guru-dharmanA zraddhAnarUpa lakSaNa kahyuM che tyAM bAhya sAdhananI pradhAnatA karI che, kAraNa ke arahaMtadevAdikanuM zraddhAna sAcA tattvArthazraddhAnanuM kAraNa che tathA kudevAdikanuM zraddhAna kalpita atattvArthazraddhAnanuM kAraNa che, e bAhyakAraNanI pradhAnatAthI kudevAdikanuM zraddhAna choDAvI suvAdikanuM zraddhAna karAvavA arthe deva-gurudharmanA zraddhAnane mukhya lakSaNa kahyuM che. e pramANe judAM judAM prayojanonI mukhyatApUrvaka judAM judAM lakSaNa kahyAM che. (7) prazna- e judAM judAM cAra lakSaNo kahyA temAM A jIva kyA lakSaNane aMgIkAra kare? uttara- jyAM puruSArtha vaDe samyagdarzana pragaTatAM viparItAbhinivezano abhAva thAya che tyAM to e cAre lakSaNo ekasAthe hoya che. tathA vicAra apekSAe mukhyapaNe tattvArthone vicAre che, kAM to sva-paranuM bhedavijJAna kare che, kAM to AtmasvarUpane ja saMbhALe che agara kAM to devAdikanA svarUpane vicAre che. e pramANe jJAnamAM to nAnAprakAranA vicAra thAya paraMtu zraddhAnamAM sarvatra paraspara sApekSapaNuM hoya che. jema tattvavicAra kare che to bhedavijJAnAdikanA abhiprAya sahita kare che, e ja pramANe anya ThekANe paNa paraspara sApekSapaNuM che. mATe samyagdaSTinA zraddhAnamAM to cAre lakSaNono aMgIkAra che, paNa jene viparItAbhiniveza hoya che tene e lakSaNo AbhAsamAtra hoya che, sAcAM hotAM nathI. te jinamatanAM jIvAditattvone mAne che, anyanAM mAnato nathI tathA tenAM nAma-bhedAdine zIkhe che, e pramANe tene tattvArthazraddhAna hoya che paraMtu tenA yathArthabhAvanuM zraddhAna thatuM nathI. vaLI e sva-paranA bhinnapaNAnI vAto kare che tathA vastrAdimAM parabuddhi ciMtavana kare che, paraMtu jevI paryAyamAM ahaMbuddhi che tathA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 156 ] [ mokSazAstra vastrAdimAM parabuddhi che, tevI AtmAmAM ahaMbuddhi ane zarIramAM parabuddhi tene thatI nathI. te AtmAne jinavacanAnusAra ciMtave che paraMtu pratItipaNe Apane AparUpa zraddhAna karato nathI; tathA arahaMtAdi vinA anya kudevAdikane te mAnato nathI; paraMtu tenA svarUpane yathArtha oLakhI zraddhAna karato nathI. e pramANe e lakSaNAbhAso mithyASTine hoya che, temAM koI hoya, koI na hoya; paraMtu tene ahIM bhinapaNuM paNa saMbhavatuM nathI. bIjuM e lakSaNAbhAsomAM eTaluM vizeSa che ke-pahelAM to devAdikanuM zraddhAna thAya, pachI tattvono vicAra thAya, pachI sva-paranuM ciMtavana kare ane pachI kevaLa AtmAne ciMtave, e anukramathI jo sAdhana kare to paraMparA sAcA mokSamArgane pAmI jIva siddhapadane paNa pAme, tathA e anukramanuM ullaMghana kare tene devAdikanI mAnyatAnuM paNa kAMI ThekANuM rahetuM nathI. mATe je jIva potAnuM bhaluM karavA icche che teNe to jyAM sudhI sAcA samyagdarzananI prApti na thAya tyAM sudhI ene paNa anukramathI aMgIkAra karavAM. samyagdarzana mATe abhyAsano dama prathama to AjJAdi vaDe vA koI parIkSA vaDe kuvAdinI mAnyatA choDI arahaMtadevAdinuM zraddhAna karavuM, kAraNa ke enuM zraddhAna thatAM gRhIta mithyAtvano to abhAva thAya che, kudevAdikanuM nimitta dUra thAya che ane arahaMtadevAdikanuM nimitta maLe che mATe prathama devAdikanuM zraddhAna karavuM. pachI jinamatamAM kahelAM jIvAdi tattvono vicAra karavo, tenAM nAma-lakSaNAdi zIkhavAM, kAraNa ke-enA abhyAsathI tattvazraddhAnanI prApti thAya che. pachI sva-paranuM bhinnapaNuM jethI bhAse tevA vicAro karyA karavA, kAraNa ke-e abhyAsathI bhedavijJAna thAya che. tyAra pachI eka stramAM svapaNuM mAnavA arthe svarUpano vicAra karyA karavo. kAraNa ke-e abhyAsathI AtmAnubhavanI prApti thAya che. e pramANe anukramathI tene aMgIkAra karI pachI temAMthI ja koI veLA devAdinA vicAramAM, koI veLA tattvavicAramAM, koI veLA svaparanA vicAramAM tathA koI veLA AtmavicAramAM upayogane lagAvavo. e pramANe abhyAsathI satyasamyagdarzananI prApti thAya che. (8) prazna- samyakatvanAM lakSaNa to aneka prakAranAM kahyAM che, temAM ahIM tattvArthazraddhAnalakSaNane ja mukhya kahyuM tenuM zuM kAraNa? uttara:- tucchabuddhivAnane anya lakSaNomAM tenuM prayojana pragaTa bhAsatuM nathI vA bhrama Upaje che tathA A tattvArthazraddhAnalakSaNamAM prayojana pragaTa bhAse che tathA kAMI paNa bhrama upajato nathI, tethI e lakSaNane mukhya karyuM che. e ja ahIM darzAvavAmAM Ave che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 4 ]. | [ 157 deva-guru-dharmanA zraddhAnamAM tucchabuddhivAnane ema bhAse che ke arahaMtadevAdikane ja mAnavA tathA anyane na mAnavA eTaluM ja samyakatva che, paNa tyAM jIva-ajIvanA baMdha-mokSanA kAraNa-kAryanuM svarUpa bhAse nahi ane tethI mokSamArgarUpa prayojananI siddhi thAya nahi, vA jIvAdinuM zraddhAna thayA vinA mAtra e ja zraddhAnamAM saMtuSTa thaI potAne samyagdaSTi mAne, vA eka kudevAdi pratye dveSa to rAkhe paNa anya rAgAdi choDavAno udyama na kare, evo bhrama Upaje. vaLI sva-paranA zraddhAnamAM tucchabuddhivAnane ema bhAse ke-eka sva-paranuM jANavuM ja kAryakArI che ane tenAthI ja samyakatva thAya che. paNa tyAM AsravAdikanuM svarUpa bhAsatuM nathI ane tethI mokSamArgarUpa prayojananI siddhi paNa thatI nathI, vA AgnavAdikanuM zraddhAna thayA vinA mAtra eTaluM ja jANavAmAM saMtuSTa thaI potAne samyagdaSTi mAnI svachaMdI thAya paNa rAgAdi choDavAno udyama kare nahi, evo bhrama Upaje, tathA AtmazraddhAnalakSaNamAM tucchabuddhivAnane ema bhAse ke-eka AtmAno ja vicAra kAryakArI che ane tenAthI ja samyakatva thAya che, paNa tyAM jIva-ajIvAdinA vizeSo vA AsravAdinuM svarUpa bhAsatuM nathI ane tethI mokSamArgarUpa prayojananI siddhi paNa thatI nathI, vA jIvAdinA vizeSonuM ane AsravAdinA svarUpanuM zraddhAna thayA vinA mAtra eTalA ja vicArathI potAne samyagdaSTi mAnI svacchaMdI banI rAgAdi choDavAno udhama kare nahi, evo bhrama Upaje. ema jANI e lakSaNone mukhya karyA nahi, ane tattvArthazraddhAna lakSaNamAM jIva-ajIvAdi vA AgnavAdinuM zraddhAna thayuM tyAM te sarvanuM svarUpa jo barAbara bhAse to mokSamArgarUpa prayojananI siddhi thAya. vaLI e zraddhAna thatAM samyagdarzana thavA chatAM paNa pote saMtuSTa thato nathI paraMtu AsravAdinuM zraddhAna thavAthI rAgAdika choDI mokSano udhama rAkhe che. e pramANe tene bhrama Upajato nathI mATe tattvArthazraddhAnalakSaNane mukhya karyuM che. athavA tattvArthazraddhAnalakSaNamAM devAdikanuM zraddhAna, sva-paranuM zraddhAna, vA AtmazraddhAna garbhita hoya che te tucchabuddhivAnane paNa bhAse che paNa anya lakSaNomAM tattvArthazraddhAnanuM garbhitapaNuM che te vizeSa buddhivAna hoya tene ja bhAse che, paNa tucchabuddhivAnane bhAsatuM nathI, mATe tattvArthazraddhAnalakSaNane mukhya karyuM che. athavA mithyASTine e AbhAsamAtra hoya che, tyAM tattvArthono vicAra to viparItAbhiniveza dUra karavAmAM zIghra kAraNarUpa thAya che paNa anya lakSaNo zIdhra kAraNarUpa thatAM nathI vA viparItAbhinivezamAM paNa kAraNa thaI jAya che tethI ahIM sarvaprakArathI prasiddha jANI viparItAbhinivezarahita jIvAditattvArthonuM zraddhAna ja samRtvanuM lakSaNa che evo nirdeza karyo. evuM lakSaNa je AtmAnA svabhAvamAM hoya te ja samyagdaSTi jANavo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya 1: pariziSTa 5. [5] kevaLajJAnanuM svarUpa (1) pakhaMDAgama-dhavalATIkA pustaka 13 sUtra 81-82 dvArA AcAryadeve kahyuM "te kevaLajJAna sakaLa che, saMpUrNa che ane asapatna che. (81) akhaMDa hovAthI te sakaLa che." zaMkA- e akhaMDa kevI rIte che? samAdhAna - samasta bAhya padArthamAM pravRtti na thavAthI jJAnamAM khaMDapaNuM Ave che, te A jJAnamAM saMbhava nathI; kemake A jJAnano viSaya trikALagocara saMpUrNa bAhya padArtho che. athavA dravya, guNa ane paryAyonA bhedanuM jJAna anyathA na banI zakavAthI jemanuM astitva nizcita che evA jJAnanA avayavonuM nAma kaLA che; A kaLAo sAthe te avasthita rahe che tethI sakaLa che. "sama'no artha samyaka che, samyaka eTale paraspara parihAra lakSaNavALo virodha hovA chatAM paNa sahAnaavasthAna lakSaNavALo virodha na hovAthI kAraNa ke te anaMtadarzana, anaMtavIrya, virati ane kSAyikasamyakatva Adi anaMta guNothI pUrNa che; tethI tene saMpUrNa kahevAmAM Ave che. te sakaLa guNonuM nidhAna che. e ukta kathananuM tAtparya che. sapatnano artha zatru che. kevaLajJAnanA zatru karma che. te ene rahyA nathI tethI kevaLajJAna asapatna che. teNe potAnA pratipakSI ghAtIcatuSkano mULamAMthI nAza karI nAkhyo che, e ukta kathananuM tAtparya che. A kevaLajJAna svayaM ja utpanna thAya che, e vAtanuM jJAna karAvavA mATe ane tenA viSayanuM kathana karavA mATe AgaLanuM sUtra kahe che svayaM utpanna thayela jJAna ane darzanathI yukta bhagavAna devaloka ane asuraloka sahita manuSyalokanI Agati, gati, cayana, upapAda, baMdha, mokSa, Rddhi, sthiti, yuti, anubhAga, tarka, kaLa, mana, mAnasika, bhakta, kRta, pratisevita, Adikarma, ara:karma, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 160 ] [ mokSazAstra sarvaloka, sarva jIvo ane sarva bhAvone samyaka prakAre yugapad jANe che, dekhe che ane vihAra kare che. 82. - jJAna dharmanA mAhAbhyanuM nAma bhaga che; te jemane hoya che te bhagavAna kahevAya che. utpanna thayela jJAna dvArA dekhavAno jemano svabhAva che tene utpannajJAnadarzI kahe che. svayaM utpanna thayela jJAna-darzana svabhAvavALA bhagavAna sarva lokane jANe che. zaMkA- jJAnanI utpatti svayaM kevI rIte thaI zake che? samAdhAna:- nahi, kAraNa ke kArya ane kAraNanuM ekAdhikaraNa hovAthI emAM koI bheda nathI. devAdi lokamAM jIvanI gati, Agati tathA cayana ane upapAdane paNa sarvajJa bhagavAna jANe che saudharmAdika deva, ane bhavanavAsI asura kahevAya che. ahIM devAsura vacana dezAmarzaka che tethI tenAthI jyotiSI, vyaMtara ane tiryaMconuM paNa grahaNa karavuM joIe. devaloka ane asuraloka sAthe manuSyalokanI Agatine jANe che. anya gatimAMthI AvavuM te Agati che. Icchita gatimAMthI anya gatimAM javuM te gati che. saudharmAdika devone potAnI saMpattino viraha thavo te cayana che. vivakSita gatimAMthI anya gatimAM utpanna thavuM te upapAda che. jIvonA vigrahu sahita ane vigraha vinA Agamana, gamana, cayana ane upapAdane jANe che. pudgalonA Agamana, gamana, cayana ane upapada saMbaMdhI tathA pudgalonA Agamana, gamana, cayana ane upapAdane jANe che; pudgalomAM vivakSita paryAyano nAza thavo te cayana che. anya paryAyarUpa pariNamavuM te upavAda che. dharma, adharma, kALa ane AkAzanA cayana ane upapAda dharma, adharma, kALa ane AkAzanA cayana ane upapAdane jANe che, kemake emanuM gamana ane Agamana thatuM nathI. jemAM jIvAdi padArtho dekhavAmAM Ave che arthAt upalabdha thAya che tenuM nAma loka che. ahIM "loka" zabda vaDe AkAza levAmAM AvyuM che. tethI AdheyamAM AdhArano upacAra karavAthI dharmAdika paNa loka siddha thAya che. baMdhane paNa bhagavAna jANe che baMdhAvAnuM nAma baMdha che. athavA jenA dvArA ke jemAM baMdhAya che tenuM nAma baMdha che. te baMdha traNa prakArano che-jIvabaMdha, pugalabaMdha ane jIva-pudgalabaMdha. eka zarIramAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 5 ] [ 161 rahenAra anaMtAnaMta nigodanA jIvone je paraspara baMdha che te jIvabaMdha kahevAya che. be traNa vagere pugalono je samavAya saMbaMdha thAya che te pudgalabaMdha kahevAya che. tathA audArika vargaNAo, vaikiyika vargaNAo, AhAraka vargaNAo, taijasa vargaNAo ane kArmANa vargaNAo eno ane jIvono je baMdha thAya che te jIva-pudgala baMdha kahevAya che. je karmanA kAraNe anaMtAnaMta jIva eka zarIramAM rahe che te karmanuM nAma jIvabaMdha che. je snigdha ane rUkSa vagere guNone lIdhe pugalono baMdha thAya che tenuM nAma pugala baMdha che. je mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yoga Adina nimitte jIva ane pudgalono baMdha thAya che te jIva-pudgala baMdha kahevAya che. A baMdhane paNa te bhagavAna jANe che. mokSaRddhi, sthiti tathA yuti ane temanA kAraNo paNa jANe che chUTavAnuM nAma mokSa che, athavA jenA dvArA ke jemAM mukta thAya che te mokSa kahevAya che. te mokSa traNa prakArano che-jIvamokSa, pudgalamokSa ane jIva-pudgalamokSa. e ja pramANe mokSanA kAraNo paNa traNa prakAranA kahevA joIe. baMdha, baMdhanuM kAraNa, baMdha pradeza, baddha ane badhyamAna jIva ane pudgala tathA mokSa, mokSanuM kAraNa, mokSapradeza, mukta ane muzyamAna jIva ane pudgala A sarva trikALaviSayaka padArthone jANe che, e ukta kathananuM tAtparya che. bhoga ane upabhogarUpa ghoDA, hAthI, maNi ane ratna, rUpa, saMpadA, tathA te saMpadAnI prAptinA kAraNanuM nAma Rddhi che. traNa lokamAM rahenArI sarva saMpadAo tathA deva, asura ane manuSyabhavanI saMprAptinA kAraNone paNa jANe che; e ukta kathananuM tAtparya che. cha dravyonuM vivakSita bhAve avasthAna ane avasthAnanA kAraNanuM nAma sthiti che. dravyasthiti, karmasthiti, kAyasthiti bhavasthiti, ane bhAvasthiti Adi sthitine sakAraNa jANe che, e ukta kathananuM tAtparya che. trikALaviSayaka sarva prakAranA saMyoga athavA samIpatAnA sarva bhedane jANe che dravya, kSetra, kALa ane bhAvasahita jIvAdi dravyonA saMmelananuM nAma yuti che. zaMkA-yuti ane baMdhamAM zuM taphAvata che? samAdhAnaH- ekIbhAvanuM nAma baMdha che ane samIpatA athavA saMyoganuM nAma yuti che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 16ra ] [ mokSazAstra ahIM dravyayuti traNa prakAranI che-jIvavuti, pudgalayuti ane jIva-pudgalayuti. emAMthI eka kuLa, gAma, nagara, bila (-dara), guphA ke jaMgalamAM jIvonuM maLavuM te jIvayuti che. pavanane lIdhe hAlatAM pAMdaDAMonI jema eka sthAnamAM pudgalonuM maLavuM te pugalayuti che. jIva ane pudgalonuM maLavuM te jIva-pudgalayuti che. athavA jIva, pudgala, dharma, adharma, kALa ane AkAza emanA eka vagerenA saMyoga dvArA dravyayuti utpanna karAvavI joIe. jIvAdi dravyonuM nArakAdi kSetro sAthe maLavuM te kSetrayuti che. te ja dravyono divasa, mahinA, varSa Adi kALa sAtheno je milApa te kALayuti che. krodha, mAna, mAyA ane lobhAdika sAthe temano milApa thavo te bhAvayuti che. trikALaviSayaka A sarva yutionA bhedone te bhagavAna jANe che. cha dravyonA anubhAga tathA ghaTotpAdanarUpa anubhAgane paNa jANe che cha dravyonI zaktinuM nAma anubhAga che. te anubhAga cha prakArano chejIvAnubhAga, pudgalAnubhAga, dharmAstikAyAnubhAga, adharmAstikAyAnubhAga, AkAzAstikAyAnubhAga ane kALadravyAnubhAga. emAMthI sarva dravyonuM jANavuM te jIvAnubhAga che. jvara, kuSTha ane kSayAdino vinAza karavo ane temane utpanna karavA tenuM nAma pudgalAnubhAga che. yoni prAbhRtamAM kahelA maMtra-taMtrarUpa zaktionuM nAma pudgalAnubhAga che, ema ahIM grahaNa karavuM joIe. jIva ane pudgalonA gamana ane AgamanamAM hetu thavuM te dharmAstikAyAnubhAga che. temanA ja avasthAnamAM hetu thavuM te adharmAstikAyAnubhAga che. jIvAdi dravyono AdhAra thavuM te AkAzAstikAyAnubhAga che. anya dravyonA krama ane yugapad pariNAmamAM hetu thavuM te kALadravyAnubhAga che. e ja rIte dvisaMyogAdi rUpe anubhAganuM kathana karavuM joIe. jemake-mATIno piMDa, daMDa, cakra, cIvara, jaLa ane kuMbhAra Adino ghaTotpAdanarUpa anubhAga. e anubhAgane paNa jANe che. tarka, kaLA, mana, mAnasika jJAna ane manathI ciMtita padArthone paNa jANe che tarka, hetu ane jJApaka, e ekAryavAcI zabdo che. ene paNa jANe che. citrakarma ane patrachedana AdinuM nAma kaLA che. kaLAne paNa teo jANe che. manovargaNAthI banela hRdaya-kamaLanuM nAma mana che. athavA manathI utpanna thayela jJAnane mane kahyuM che. mana vaDe ciMtita padArthonuM nAma mAnasika che. temane paNa jANe che. bhakta, kRta, pratisevita, Adikarma, araha:karma, sarva loka, sarva jIvo ane sarva bhAvone samyaka prakAre yugapada jANe che rAjya ane mahAvratAdinuM paripAlana karavuM tenuM nAma bhakti che. te bhaktane jANe Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 5 ] [ 163 che. je kAMI traNe kALe anya dvArA niSpanna thAya che tenuM nAma kRta che. pAMce Indriyo dvArA traNe kALamAM je sevavAmAM Ave che tenuM nAma pratisevita che. AdhakarmanuM nAma Adikarma che. arthaparyAya ane vyaMjanaparyAyarUpe sarva dravyonA Adine jANe che, e ukta kathananuM tAtparya che. rahasa zabdano artha aMtara ane arahasa zabdano artha anaMtara che. aralsa evuM je karma te arahaHkarma kahevAya che. temane jANe che. zuddhadravyArthikanayanA viSayarUpe sarva dravyonA anAdipaNAne jANe che, e ukta kathananuM tAtparya che. AkhAya lokamAM sarva jIvo ane sarva bhAvone jANe che. zaMkA- ahIM "sarva jIva' pada grahaNa na karavuM joIe, kemake baddha ane mukta padathI tenA arthanuM jJAna thaI jAya che. samAdhAna- nA, kemake eka saMkhyA viziSTa baddha ane muktanuM grahaNa tyAM na thAya tethI teno pratiSedha karavA mATe "sarva jIva' padane nirdeza karyo che. jIva be prakAranA che-saMsArI ane mukta. emAM mukta jIva anaMta prakAranA che, kemake siddhalokanA Adi ane aMta prApta thatA nathI. zaMkA- siddha lokanA Adi ane aMtano abhAva kevI rIte che? samAdhAna - kemake temano pravAha svarUpe dhArAvAhI che tathA "sarva siddha jIva siddhinI apekSAe sAdi che ane saMtAnanI apekSAe anAdi che' evuM sUtra vacana paNa che. sarva jIvone jANe che saMsArI jIva be prakAranAM che-trasa ane sthAvara. trasa jIva cAra prakAranA chedviIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. paMcendriya jIva be prakAranA che-saMjJI ane asaMjJI. A badhA jIvo trasaparyAya ane aparyAtanA bhedathI be prakAranAM che. aparyApta jIva ladhyaparyApta ane nivRjyaparyAnA bhedathI be prakAranA che. sthAvara jIva pAMca prakAranA che-pRthvIkAyika, jaLakAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika, A pAMceya sthAvarakAyika jIvomAM pratyeka be prakAranA che-bAdara ane sUkSma. emAM bAdara vanaspatikAyika jIva be prakAranA che-pratyeka zarIra ane sAdhAraNa zarIra. ahIM pratyeka zarIra jIva be prakAranAM che-bAdara nigoda pratiSThita ane bAdara nigoda apratiSThita. A badhA sthAvarakAyika jIva paNa pratyeka be prakAranA che-paryApta ane aparyApta. aparyApta be prakAranA che-ladhyaparyAya ane nivRjyaparyAya. emAMthI vanaspatikAyika anaMta prakAranA ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 164 ] [ mokSazAstra zeSa asaMkhyAta prakAranAM che. kevaLI bhagavAna samasta lokamAM sthita A sarva jIvone jANe che, e ukta kathananuM tAtparya che. sarva bhAvone jANe che jIva, ajIva, puSya, pApa, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSanA bhedathI padArtha nava prakAranA che. temAMthI jIvonuM kathana karI dIdhuM che. ajIva be prakAranAM chemUrta ane amUrta. temAMthI mUrta pudgala ogaNIsa prakAranAM che. jema ke, ekapradezI vargaNA, saMkhyAtapradezI vargaNA, asaMkhyAta pradezI vargaNA, anaMta pradezI vargaNA, AhAra vargaNA, agrahaNa vargaNA, taijasa zarIra vargaNA, agrahaNa vargaNA, bhASA vargaNA, agrahaNa vargaNA, mano vargaNA, agrahaNa vargaNA, kArmaNazarIra vargaNA, skandhavargaNA, sAntara nirantara vargaNA, dhruvazUnya vargaNA, pratyeka zarIra vargaNA, dhruvazUnya vargaNA, bAdaranigoda vargaNA, dhruvazUnya vargaNA, sUkSma nigoda vargaNA, dhruvazUnya vargaNA ane mahAskandha vargaNA. A tevIsa vargaNAomAMthI cAra dhRvazUnya vargaNAo kADhI nAkhatAM ogaNIsa prakAranA pudgala hoya che ane te pratyeka anaMta bhedo sahita che. amUrta cAra prakAranA che--dharmAstikAya, adharmAstikAya ane kALa. kALa ghanaloka pramANa che. bAkInA eka eka che. AkAza anaMta pradezI che, kALa apradezI che ane bAkInA asaMkhyAta pradeza che. sarva bhAvonI aMtargata-zubhAzubha karmaprakRtio, puNya-pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMgha ane mokSa e badhAne kevaLI jANe che zubha prakRtinuM nAma puNya che ane azubha pravRtionuM nAma pApa che. ahIM ghAtI catuSka pAparUpa che. athAticatuSka mizrarUpa che, kemake emAM zubha ane azubha banne prakRtio saMbhave che. mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yoga e Asrava che. emAMthI mithyAtva pAMca prakAranuM che. asaMyama betALIsa prakArano che. kahyuM paNa chepAMca rasa, pAMca varNa, be gaMdha, ATha sparza, sAta svara, mana ane cauda prakAranA jIva; emanI apekSAe aviramaNa arthAt indriya ane prANIrUpa asaMyama beMtALIsa prakArano che. 33. anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha; pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA ane lobha; apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA ane lobha; saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobha; hAsya rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, tathA strIveda, puruSaveda ane napuMsakavedanA bhedathI kaSAya pacIsa prakArano che. yoga paMdara prakArano che. AsravanA pratipakSanuM nAma saMvara che. agyAra bhedarUpa guNazreNi dvArA karmonuM gaLavuM te Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 5 ] [ 165 nirjarA che. jIvo ane karma-pugalonA samavAyanuM nAma baMdha che. jIva ane karmanuM saMpUrNa vizleSa thavo te mokSa che. A badhA bhAvone kevaLI jANe che. samaM arthAt akrame (yugapada). ahIM je "sama' padanuM grahaNa karyuM che te kevaLajJAna atIndriya che ane vyavadhAna AdithI rahita che e vAta sUcita kare che; kemake nahi to sarva padArthonuM yugapada grahaNa karavAnuM banI zake nahi; saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAyano abhAva hovAthI athavA trikALagocara sarva dravyo ane temanI paryAyonuM grahaNa hovAthI kevaLI bhagavAna samyaka prakAre jANe che. kevaLI dvArA sarva bAhyapadArthonuM grahaNa thavA chatAM paNa temanuM sarvajJa hovuM saMbhava nathI, kemake temane svarUpa paricchiti arthAta svasaMvedanano abhAva che evI AzaMkA thatA sUtramAM 'pUNyati' dekhe che kahyuM che arthAt teo trikALagocara anaMta paryAyo sahita AtmAne paNa dekhe che. kevaLajJAnanI utpatti thayA pachI sarva karmono kSaya thaI javAthI zarIrarahita thayela kevaLI upadeza ApI zakatA nathI, tethI tIrthano abhAva prApta thAya che; ema kahevAthI sUtramAM 'viradri' kahyuM che arthAt cAra aghAti karmonI sattA rahevAthI teo kAMIka kama eka karoDa pUrva sudhI vihAra kare che. AvuM kevaLajJAna hoya che. 83. A jAtanA guNovALuM kevaLajJAna hoya che zaMkA - guNamAM guNa kevI rIte hoI zake ? samAdhAnaH- ahIM kevaLajJAna dvArA kevaLajJAnIno nirdeza karavAmAM Avyo che. AvA kevaLI hoya che, e ukta kathananuM tAtparya che. (2) zrI kundakundAcAryakRta pravacanasAra gAthA 37 mAM kahyuM che takkAligeva savve sadasabbhUdA hi pajjayAM tAsiM / vaTTate te NANe visesado davvajAdINaM / / 37 / / artha:- "te (jIvAdi) dravya jAtionI samasta vidyamAna ane avidyamAna paryAyo tAtkAlika (vartamAna) paryAyonI jema viziSTatApUrvaka (potapotAnA bhinna bhinna svarUpe) jJAnamAM varte che." A zlokanI zrI amRtacaMdrAcAryakRta TIkAmAM kahyuM che ke TIkA- "( jIvAdi) samasta dravya jAtionI paryAyonI utpattinI maryAdA traNe kALanI maryAdA jeTalI hovAthI (teo traNe kALe utpanna thayA kare che tethI) temanI (-te samasta dravya jAtionI) kramapUrvaka tapatI svarUpa saMpadAvALI, (eka pachI bIjI pragaTa thanAra), vidhamAnatA ane avidyamAnatAne prApta je Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 166 ] [ mokSazAstra jeTalI paryAyo che, te badhI tAtkAlika (vartamAnakAlIna) paryAyonI jema, atyaMta mizrita hovA chatAM paNa, sarva paryAyonA viziSTa lakSaNa spaSTa jaNAya tevI rIte eka kSaNamAM ja jJAnamaMdiramAM sthiti pAme che." A gAthAnI saM. TIkAmAM zrI jayasenAcArye kahyuM che ke ". jJAnamAM samasta dravyonI traNe kALanI paryAyo ekasAthe jaNAvA chatAM paNa pratyeka paryAyanuM viziSTa svarUpa, pradeza, kALa, AkArAdi vizeSatAo spaSTa jaNAya che; saMkara-vyatikara thatAM nathI." temane (kevaLI bhagavAnane) sarva dravya, kSetra, kALa ane bhAvanuM akramika grahaNa hovAthI pratyakSa saMvedananA (pratyakSa jJAnanA) AlaMbanamUna samasta (sarva) dravya-paryAyo pratyakSa ja che." (pravacanasAra thAyA-21 nI TIkA) je (paryAyo ) hajI sudhI paNa utpanna thayela nathI, tathA je utpanna thaIne naSTa thaI gayela che, te (paryAyo) vAstavamAM avidyamAna hovA chatAM paNa jJAnane pratiniyata hovAthI (jJAnamAM nizci-coMTelA hovAthI, jJAnamAM sIdhA jaNAtA hovAthI) jJAnapratyakSa vartatA thakA, paththaranA thAMbhalAmAM kotarAyelA bhUta ane bhAvI devonI (tIrthaMkaradevonI) jema potAnuM svarUpa akaMpapaNe (jJAnane) arpaNa karatI thakI (te paryAyo ) vidhamAna ja che." (pravacanasAra gAthA-38 nI TIkA) (5) TIkA- "kSAyikajJAna vAstavamAM eka samayamAM ja sarvataH (sarva AtmapradezothI) vartamAnamAM vartatA tathA bhUta-bhaviSya kALamAM vartatA te sarva padArthone jANe che jemAM pRthakapaNe vartatA svalakSaNarUpa lakSmIthI Alokita aneka prakArone kAraNe vicitratA pragaTa thaI che ane jemanAmAM paraspara virodhathI utpanna thavAvALI asamAnajAtIyatAne kAraNe viSamatA pragaTa thaI che. tene jANe che. jeno phelAva anivAra che, evuM prakAzamAna hovAthI kSAyikajJAna, avazyameva, sarvadA, sarvatra, sarvathA, sarvane (dravya-kSetra-kALa-bhAvarUpe) jANe che." (pravacanasAra gAthA-47 nI TIkA) (6) "je eka ja sAthe (-yuga5da) zaikAlika tribhuvanastha (traNe kALa ane traNe lokanA) padArthone jANatuM nathI tene paryAya sahita eka dravya paNa jANavuM zakya nathI." ( pravacanasAra gAthA-48). (7) "eka jJAyakabhAvano samasta zeyone jANavAno svabhAva hovAthI kamekrame pravartatA, anaMta, bhUta-vartamAnabhAvI vicitra paryAyasamUhavALA agAdha svabhAvavALA ane gaMbhIra samasta dravyamAtrane-jANe ke te dravyo jJAyakamAM kotarAI gayA hoya, citarAI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pira. 5] [ 167 ', gayA hoya, daTAI gayA hoya, khoDAI gayA hoya, DUbI gayA hoya, samAI gayA hoya, pratibimbrita thayA hoya evI rIte eka kSaNamAM ja je zuddhAtmA pratyakSa kare che,... (pra. sAra gAthA-200nI TIkA ) (8) "ghAtikarmano nAza thatAM anaMtadarzana, anaMtajJAna, anaMtasukha ane anaMtavIrya-e anaMtacatuSTaya pragaTa thAya che. tyAM anaMtadarzana-jJAnathI to, cha dravyothI bharapUra A loka che temAM jIva anaMtAnaMta ane puddagala enAthI paNa anaMtaguNA che; ane dharma, adharma tathA AkAza e traNa dravya ane asaMkhya kALadravya che-te sarva dravyonI bhUta-bhaviSya-vartamAnakALa saMbaMdhI anaMta paryAyone bhinna-bhinna eka samayamAM dekhe ane jANe che." [aSTapAhuDa-bhAvapAhuDa gAthA-150 nI paM. jayacaMdrajIkRta TIkA ] (9) zrI paMcAstikAyanI zrI jayasenAcAryakRta saM. TIkA rR. 87 gAthA pa mAM kahyuM che ke bALAkhAnuM natyi jevalino ( gAthA-5 ) "kevaLI bhagavAnane jJAnAjJAna hotuM nathI, arthAt temane koI viSayamAM jJAna ane koI viSayamAM ajJAna varte che ema hotuM nathI, paNa sarvatra jJAna ja varte che.' (10) bhagavaMta bhUtabali AcArya praNIta mahAbaMdha prathama bhAga, prakRtibaMdha adhikAra pR. 27-28 mAM kevaLajJAnuM svarUpa nIce pramANe kahyuM che: ,, "kevaLIbhagavAna trikALAvacchinna loka-aloka saMbaMdhI saMpUrNa guNa-paryAyothI samanvita anaMta dravyone jANe che. " evuM koI jJeya hoI zakatuM nathI ke je kevaLI bhagavAnanA jJAnano viSaya na hoya. jJAnano dharma jJeyane jANavAno che ane jJeyano dharma che jJAnano viSaya thavAno. emAM viSayaviSayabhAva saMbaMdha che. jyAre mati ane zrutajJAna dvArA paNa A jIva vartamAna sivAya bhUta tathA bhaviSyakALanI vAtonuM parizAna kare che, tyAre kevaLI bhagavAna dvArA atIta, anAgata, vartamAna sarva padArthonuM grahaNa ( -jJAna ) karavuM yuktiyukta ja che... jo kramapUrvaka kevaLIbhagavAna anaMtAnaMta padArthone jANata to sarva padArthono sAkSAtkAra na thaI zakata. anaMtakALa vyatIta thavA chatAM paNa padArthonI anaMta gaNanA anaMta ja raheta. AtmAnI asAdhAraNa nirmaLatA thavAne lIdhe eka samayamAM ja sarva padArthonuM grahaNa (-jJAna ) thAya che. 'jyAre jJAna eka samayamAM saMpUrNa jagatano athavA vizvanA tattvono bodha karI le che, to AgaLa te kAryahIna jaI jaze'-e AzaMkA paNa yogya nathI; kAraNa ke kALadravyanA nimitte tathA agurulaghuguNanA kAraNe samasta vastuomAM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 168 ] [ mokSazAstra kSaNe kSaNe pariNamana-parivartana thAya che. je kAle bhaviSyakALa hato te Aje vartamAna banIne AgaLa atItanuM rUpa dhAraNa kare che. A rIte parivartananuM cakra sadA cAlavAne kAraNe zaiyanA pariNamana anusAra jJAnamAM paNa pariNamana thAya che. jagatanA jeTalA padArtho che, teTalI ja kevaLajJAnanI zakti ke maryAdA nathI. kevaLajJAna anaMta che. jo loka anaMtaguNo paNa hota, to ya kevaLajJAnasamudramAM te biMdunI jema samAI jAta... anaMta kevaLajJAna dvArA anaMta jIva tathA anaMta AkAzAdinuM grahaNa thavA chatAM paNa te padArtho sAnta thatAM nathI. anaMtajJAna anaMta padArtha athavA padArthone anaMtarUpe batAve che, te kAraNe jJeya ane jJAnanI anaMtatA abAdhita rahe che. [mahAbaMdha prathama bhAga pR. 27 tathA dhavalA pustaka 13 pR. 346 thI 353 ] uparokta AdhArothI nIce pramANenA maMtavya mithyA siddha thAya cheH (1) kevaLI bhagavAna bhUta ane vartamAna kALavartI paryAyone ja jANe che ane bhaviSyanI paryAyone te thAya tyAre jANe che. (2) sarvajJa bhagavAna apekSita dharmone jANatA nathI. (3) kevaLI bhagavAna bhUta bhaviSyanI paryAyone sAmAnya rUpe jANe che paNa vizeSarUpe jANatA nathI. (4) kevaLI bhagavAna bhaviSyanI paryAyone samagrarUpe (samUharUpe) jANe che, bhinna bhinnarUpe jANatA nathI. (5) jJAna phakta jJAnane ja jANe che. (6) sarvajJanA jJAnamAM padArtho jhaLake che, paraMtu bhUtakALa tathA bhaviSyakALanI paryAyo spaSTarUpe jhaLakatI nathI. -ityAdi maMtavyo sarvajJane alpajJa mAnavA barAbara che. kevaLajJAna (-sarvajJanuM jJAna ) dravya-paryAyonAM zuddhatva-azuddhatva Adi apekSita dharmone paNa jANe che. (11) zrI samayasArajImAM amRtacaMdrAcAryakRta kaLaza naM. 2 mAM kevaLajJAnamaya sarasvatInuM svarUpa AvI rIte kahyuM che, ' te mUrti evI che ke jemAM anaMta dharma che evA ane pratyak-52dravyothI, 5dravyonA guNa-paryAyothI bhinna tathA paradravyanA nimittathI thayela potAnA vikArothI kathaMcita bhinna ekAkAra evo je AtmA tenA tattvane arthAt asAdhAraNa sajAtIya vijAtIya dravyothI vilakSaNa nijasvarUpane pazyatI- dekhe che.' bhAvArtha:- x x x... temAM anaMta dharma kyA kyA che? teno uttara kahe che-je Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 1. pari. 5 ] [ 169 vastumAM satpaNuM, vastupaNuM, prameyapaNuM, pradezapaNuM, cetanapaNuM, acetanapaNuM, mUrtikapaNuM amUrtikapaNuM ityAdi dharma to guNa che ane te guNonuM traNe kALe samaya samayavarti pariNamana thavuM te paryAya che, te anaMta che. tathA ekapaNuM, anekapaNuM, nityapaNuM, anityapaNuM, bhedapaNuM, abhedapaNuM, zuddhapaNuM, azuddhapaNuM Adi aneka dharma che te sAmAnyarUpe to vacanagocara che ane vizeSarUpe vacananA aviSaya che. evA te anaMta che te jJAnagamya che (arthAta kevaLajJAnanA viSaya che.) [ zrI rAyacaMda jaina zAstramALA muMbaIthI prakAzita samayasAra pAnuM-4] sarvajJa vyavahArathI parane jANe che teno artha (12) paramAtmaprakAza zAstra gA. paranI saM. TIkAmAM (pAnuM naM. 55) kahyuM che ke-"A AtmA vyavahAranayathI kevaLajJAna dvArA lokAlokane jANe che ane zarIramAM rahevA chatAM paNa nizcayanayathI potAnA AtmasvarUpane jANe che, e kAraNe jJAnanI apekSAe to vyavahAranayathI sarvagata che, pradezonI apekSAe nahi, jevI rIte rUpavAna padArthone netra dekhe che, paraMtu tenAthI tanmaya thatAM nathI. ahIM koI prazna kare che ke jo vyavahAranayathI lokAlokane jANe che ane nizcayanayathI nahi to sarvajJapaNuM vyavahAranayathI thayuM nizcayanayathI na thayuM? tenuM samAdhAna kare che-jevI rIte potAnA AtmAne tanmaya thaIne jANe che, tevI ja rIte paradravyane tanmayapaNe jANato nathI, bhinna svarUpe jANe che, te kAraNe vyavahAranayathI kahyuM, [2 parijJAnAmAvAt] kAMI parijJAnanA abhAvathI kahyuM nathI. ( jJAnathI jANapaNuM to nija ane paranuM samAna che). jevI rIte nijane tanmaya thaIne nizcayathI jANe che, tevI ja rIte je parane paNa tanmaya thaIne jANe to paranA sukha, du:kha, rAga, dveSanuM jJAna thatAM sukhI, duHkhI, rAgI, dveSI thAya e moTuM dUSaNa prApta thAya." (13) A rIte samayasArajI pAnuM 466-67, gAthA 3pa6 thI 365 nI saM. TIkAmAM zrI jayasenAcArya paNa kahyuM che ". ya ivadAre paradravya nAnAti tardi nizcayena sarvajJo na bhavatIti pUrvapakSe parihAramAha yathA svakIya sukhAdikaM tanmayo bhUtvA jAnAti tathA bahirdravyaM na jAnAti tena kAraNena vyvhaarH| yadi punaH parakIya sukhAdikamAtmasukhAdivattanmayo bhUtvA jAnAti tarhi yathA svakIya savedane sukhI bhavati tathA parakIya sukha-duHkha saMvedanakAle sukhI duHkhI ca prApnoti na ca tthaa| vyavahArastathApi chadmastha janApekSayA so'pi nizcaya eveti"| kevaLajJAna nAmanI paryAyano nizcayasvabhAva (14) paMcAstikAya zAstranI gAthA-49 nI TIkAmAM zrI jayasenAcArye kahyuM che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 17) ] [ mokSazAstra - " tathA jIve nizcayanayena kramakaraNa vyavadhAnarahitaM trailokyodara vivaraNavarti samasta vastugatAnaMtadharmaprakAzakamakhaMDa pratibhAsamayaM kevalajJAnaM pUrvameva tiSThati" tathA gAthA-29 nI TIkAmAM paNa kahyuM che ke "" svayaM nItaniti venena pUrvoktameva nirupAdhityaM smrthitN| tathA ca svayameva sarvajJo jAtaH sarvadarzI ca jAto nizcayananeti pUrumeva sarvajJatva sarvavartItva ca samarthitaniti'tathA gAthA-154 nI TIkAmAM kahyuM che ke "samasta vastu/tAnaMta varmANa yuddhizeSa paricchitti samartha vajJAna"! (5) paramAtma prakAza a. 2 gA. 101 nI saM. TIkAmAM kahyuM che ke "netraya kAlatrayavarti samasta dravyaguNaparyAyANAM kramakaraNa vyavadhAnarahitvena paricchitti samartha vizuddha varNana jJAnaM 2". (6) samayasArajI zAstramAM AtmadravyanI 47 zakti kahI che temAM sarvajJatvazaktinuM svarUpa evuM kahyuM che ke, "vizvavizva vizeSamAva pariNatAtmajJAnamayI srvjnyshktiH| artha:- samasta vizvanA (chaye dravyanA) vizeSa bhAvone jANavA rUpe pariNamela AtmajJAnamayI sarvajJatvazakti."10. noMdha- sarvajJamAtra AtmajJa ja che ema kahevuM yogya nathI kAraNa ke saMpUrNa AtmajJa thanAra, paradravyone paNa sarvathA, sarva vizeSa bhAvo sahita jANe che. vizeSa mATe jAo-Atmadharma mAsika varSa-9 aMka naM. 8 sarvajJatva zaktinuM varNana. koI asat kalpanAthI sarvajJanuM svarUpa anyathA mAne che tenuM tathA sarvajJa vastuonA anaMta dharmone jANatA nathI ema mAne che temanuM uparokta kathananA AdhAre nirAkaraNa thaI jAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya bIjo prathama adhyAyamAM, samyagdarzananA viSayano upadeza ApatAM zarUAtamAM [ a. 1 sU. 4 mAM ] jIvAdika tattvo kahyAM, temAMthI jIvatatvanA bhAvo, tenuM lakSaNa ane zarIra sAthenA saMbaMdhanuM A bIjA adhyAyamAM varNana che; prathama jIvanA svatanta (nijabhAva) batAvavA sUtra kahe che. jIvanA asAdhAraNa bhAvo aupazamikakSAyikau bhAvau mizrazca jIvasya svatattvamaudayika pAriNAmikau c||1|| artha- [ nIvaca] jIvanA [zaupazanivakakSAyi] aupathamika ane kSAyika [ bhAvo] bhAva [ 7 nizra] ane mizra tathA [ gathipArijAmi ] audayika ane pariNAmika e pAMca bhAvo [sva--tavar] nijabhAva che arthAt jIva sivAya bIjA koImAM hotA nathI. TIkA (1) pAMca bhAvonI vyAkhyA 1. opazamikabhAva- AtmAnA puruSArthathI azuddhatAnuM pragaTa na thavuM arthAt dabAI javuM te; AtmAnA A bhAvane upazamabhAva athavA aupathamikabhAva kahe che. AtmAnA puruSArthanuM nimitta pAmIne jaDa karmanuM pragaTarUpa phaLa jaDakarmamAM na AvavuM te karmano upazama che. A, jIvano eka samaya pUrato paryAya che, te samaya-samaya karIne aMtarmuhUrta rahe che paNa eka samaye eka ja avasthA hoya che. 2. kSAyikabhAva- AtmAnA puruSArthathI koI guNanI zuddha avasthA pragaTe te kSAyikabhAva che. AtmAnA puruSArthanuM nimitta pAmI karmaAvaraNano nAza thavo te karmano kSaya che. A paNa jIvanI eka samaya pUratI avasthA che. samaya samaya karIne te sAdi anaMta rahe che to paNa eka samaye eka ja avasthA hoya che. sAdianaMta amUrta atIndriyasvabhAvavALA kevaLajJAna-kevaLadarzana-kevaLasukha-kevaLavIryayukta phaLarUpa anaMta Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 17ra ] [ mokSazAstra catuSTayanI sAthe rahelI parama utkRSTa kSAyikabhAvanI zuddha pariNati te kAryazuddhaparyAya che tene kSAyikabhAva paNa kahevAya che. 3. lAyopazamikabhAva- AtmAnA puruSArthanuM nimitta pAmIne karmano svayaM aMze kSaya ane svayaM aMze upazama te karmano kSayopazama che, ane kSAyopathamikabhAva te AtmAno paryAya che. A paNa AtmAnI eka samaya pUratI avasthA che, tenI lAyakAta pramANenA utkRSTa kALa sudhI paNa te rahe che paraMtu samaye samaye badalIne rahe che. 4. audayikabhAva- karmodayanA nimitte AtmAmAM je vikArabhAva AtmA kare che te dayikabhAva che. A paNa AtmAnI eka samaya pUratI avasthA che. 5. pariNAmikabhAva- "pAriNAmika" eTale sahaja svabhAva; utpAda-vyaya vagarano dhruva ekarUpa kAyama rahenAra bhAva te pAriNAmikabhAva che. pAriNAmikabhAva badhA jIvone sAmAnya hoya che. audayika, aupathamika, kSAyopathamika ane kSAyika e cAra bhAvo rahitano je bhAva te pAriNAmikabhAva che. "pAriNAmika' kahetAM ja pariName che' evo dhvani Ave che. pariName che eTale ke dravya-guNanuM nitya vartamAnarUpa nirapekSapaNuM che, AvI dravyanI pUrNatA che. dravya-guNa ane nirapekSaparyAyarUpa vastunI je pUrNatA che tene pariNAmikabhAva kahe che. 6 jeno niraMtara saddabhAva rahe tene pariNAmikabhAva kahe che, sarva bheda jemAM garbhita che evo caitanyabhAva te ja jIvano pAriNAmikabhAva che. matijJAnAdi tathA kevaLajJAnAdi je avasthAo che te pAriNAmikabhAva nathI. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna e avasthAo kSAyopathamikabhAva che, kevaLajJAna avasthA kSAyikabhAva che. kevaLajJAna pragaTa thayA pahelAM jJAnanA ughADano jeTalo abhAva che te audayikabhAva che. jJAna, darzana ane vIryaguNanI avasthAmAM pathamikabhAva hoto ja nathI. mohano ja upazama thAya che, temAM prathama mithyAtvano-(darzanamohano) upazama thatAM je samyakatva pragaTe che te zraddhAguNano aupazamikabhAva che. (2) A pAMca bhAvo zuM batAve che? A pAMca bhAvo nIcenI bAbato siddha kare che:1. jIvano anAdi anaMta zuddha caitanyasvabhAva che ema pAriNAmikabhAva sAbita kare che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 1 ] | [ 173 2. jIvano anAdi anaMta zuddha caitanyasvabhAva hovA chatAM tenI avasthAmAM vikAra che ema audayikabhAva sAbita kare che. 3. jaDa karmanI sAthe jIvane anAdino saMbaMdha che ane jIva tene vaza thAya che tethI vikAra thAya che paNa karmanA kAraNe vikArabhAva thato nathI ema paNa audayikabhAva sAbita kare che. 4. jIva anAdithI vikAra karato hovA chatAM te jaDa thaI jato nathI ane tenAM jJAna, darzana ane vIryano aMze ughADa to sadA rahe che ema kSAyopathamikabhAva sAbita kare che. 5. AtmAnuM svarUpa yathArthapaNe samajIne jyAre potAnA pariNAmikabhAvano jIva Azraya kare che tyAre audayikabhAva TaLavAnI zarUAta thAya che, ane prathama zraddhA guNano audayikabhAva TaLe che ema aupathamikabhAva sAbita kare che. 6. sAcI samajaNa pachI jIva jema jema satya puruSArtha vadhAre che tema tema moha aMze TaLato jAya che ema kSAyopathamikabhAva sAbita kare che. 7. jIva jo pratihatabhAve puruSArthamAM AgaLa vadhe to cAritramoha svayaM dabAI jAya che [ -upazama pAme che] ema aupathamikabhAva sAbita kare che. 8. apratihata puruSArtha vaDe pAriNAmikabhAvano Azraya vadhatAM vikArano nAza thaI zake che ema kSAyikabhAva sAbita kare che. 9. joke karma sAtheno saMbaMdha pravAhathI anAdino che topaNa samaye samaye jUnAM karma jAya che ane navAM karmano saMbaMdha thato rahe che te apekSAe temAM zarUAtapaNuM rahetuM hovAthI [-sAdI hovAthI ] te karma sAtheno saMbaMdha sarvathA TaLI jAya che ema kSAyikabhAva sAbita kare che. 10. koI nimitta vikAra karAvatuM nathI paNa jIva pote nimittAdhIna thaIne vikAra kare che. jIva jyAre pAriNAmikabhAvarUpa potAnA svabhAva taraphanuM lakSa karI svAdhInapaNuM pragaTa kare che tyAre nimittAdhInapaNuM TaLI zuddhatA pragaTe che-ema aupathamikabhAva, sAdhakadazAno kSAyopathamikabhAva ane kSAyikabhAva e traNe sAbita kare che. (3) pAMca bhAvo saMbaMdhI keTalAka praznottara 1. prazna- bhAvanA vakhate A pAMcamAMthI kayo bhAva dhyAna karavA yogya che arthAta dhyeya che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 174 ] mokSazAstra uttara- bhAvanA vakhate pAriNAmikabhAva dhyAna karavA yogya che arthAta dhyeya che. dhyeyabhUta dravyarUpa je zuddhapAriNAmikabhAva che te trikALa rahe che tethI te dhyAna karavA yogya che. 2. prazna- pAriNAmikabhAvanA Azraye je dhyAna thAya che te dhyAna bhAvanA samaye dhyeya kema nathI? uttara:- te dhyAna pote paryAya che tethI vinazvara che, paryAyanA lakSe zuddha avasthA pragaTe nahi, mATe te dhyeya nathI. [ hiMdI samayasAra TIkA. jayasenAcAryanI TIkAno anuvAda, pAnuM 330-331] 3. prazna- zuddha ane azuddha bhede pAriNAmikabhAva be prakAranA nathI paNa pAriNAmikabhAva zuddha ja che ema kahevuM te barAbara che? uttara:- nA, te barAbara nathI, jo ke sAmAnyarUpe (-dravyArthikana agara utsarga kathanathI) pAriNAmikabhAva zuddha che topaNa vizeSarUpe (paryAyArthikanaye agara apavAda kathanathI) azuddhapAriNAmikabhAva paNa che. A kAraNe vIvamavyAyavyatva ni vA evA A adhyAyanA sAtamA sUtrathI pAriNAmikabhAvane jIvatva, bhavyatva ane abhavyatva evA traNa prakArano kahyo che, temAMthI zuddha caitanyarUpa je jIvatva che te avinAzI zuddha dravyAzrita che, tethI tene zuddhadravyAzrita nAmano zuddhapariNAmikabhAva jANavo; ane (daza prakAranA dravyaprANothI oLakhAtuM je jIvatvasvarUpa che te) jIvata, bhavyatva tathA abhavyatva e traNa prakAro paryAyAzrita che te kAraNe tene paryAyArthika nAmanA azuddha pAriNAmikabhAvo jANavA. 4. prazna- e traNa bhAvonI azuddhatA kaI apekSAe che? uttara:- e azuddhapariNAmikabhAva vyavahArathI sAMsArika jIvomAM che topaNa 'sarve su suddhagayA' arthAt sarve jIvo zuddhanaye zuddha che, tethI e traNa bhAvo zuddha nizcayanayanI apekSAe koI jIvane nathI (mukta jIvone to te sarvathA ja nathI). saMsArI jIvomAM paryAyaapekSAe azuddhatva che. 5. prazna- A zuddha ane azuddha pAriNAmikabhAvomAMthI kyo bhAva dhyAna samaye dhyeyarUpa che? uttara- je dravyarUpa zuddha pAriNAmikabhAva che te avinAzI che tethI te dhyeyarUpa che, arthAt te trikALI zuddhapAriNAmikabhAvanA lakSa zuddha avasthA pragaTe che. [ bRhat dravyasaMgraha pA. 34-35] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 1 ] [ 175 (4) opazamikabhAva kyAre thAya? adhyAya-1 sUtra-3ramAM jaNAvyuM ke jIvane "sat ane asa"nI samajaNa rahitanI je dazA che te "unmatta" jevI che. potAnI AvI dazA anAdinI che ema pahelA adhyAyanA sUtra-4 mAM kahelAM tattvono rAgamizrita vicAra karatAM jIvane khyAla Ave che; vaLI tene evo paNa khyAla Ave che ke jIvane pudgalakarma tathA zarIra sAthe pravAharUpe anAdithI saMbaMdha che, arthAt jIva pote tene te ja che paNa karma ane zarIra jUnAM jAya che ane navAM Ave che; tathA A saMyogasaMbaMdha anAdithI cAlyo Ave che. a. 1. sUtra 3ramAM jaNAvelI ajJAnadazA hoya tyAre A saMyogasaMbaMdhane jIva ekarUpe (tAdAbhya saMbaMdhapaNe) mAne che ane e rIte ajJAnapaNe jIva zarIrane potAnuM mAnato hovAthI, zarIra sAthe mAtra nimitta-naimittika saMbaMdha hovA chatAM paNa, tenI sAthe kartAkarma saMbaMdha mAne che; A kAraNe "huM zarIranAM kArya karI zakuM" ema te mAnato Ave che. tattvano vicAra karatAM karatAM jIvane mAlUma paDe che ke huM jIvatattva chuM ane zarIra tathA jaDa karmo mArAthI taddana judAM ajIvatattva che, huM te ajIvamAM nathI ane te ajIva mArAmAM nathI tethI huM te ajIvanuM kAMI karI zakuM nahi, mArA ja bhAva huM karI zakuM, tathA ajIva temanA bhAva karI zake paNa te mArA koI bhAva karI zake nahi. A pramANe jijJAsu AtmAo prathama rAgamizrita vicAra dvArA jIva-ajIva tattvonuM svarUpa jANIne, potAmAM je kAMI vikAra thAya che te potAnA ja doSanA kAraNe che-ema nakkI kare che; ATaluM jANatAM avikArI bhAva zuM che teno paNa tene khyAla Ave che; A rIte vikArabhAva (puNya, pApa, Asava, baMdha) nuM tathA avikArabhAva (saMvara, nirjarA, mokSa) nuM svarUpa te jijJAsu AtmA nakkI kare che. prathama rAgamizrita vicAra dvArA A tattvonuM jJAna karIne pachI jyAre te bhedo taraphanuM lakSa TALIne jIva potAnA trikALI pariNAmikabhAvano-zAkabhAvano yathArtha Azraya kare che tyAre tene zraddhAguNano aupathamikabhAva pragaTe che. zraddhAguNanA aupathamikabhAvane aupathamika samyagdarzana kahevAmAM Ave che. A samyagdarzana pragaTatAM jIvane dharmanI zarUAta thAya che; tyAre jIvanI anAdithI cAlI AvatI zraddhAguNanI mithyAdazA TaLIne samyaphadazA pragaTa thAya che. (5) aupathamikabhAvanuM mAhAbhya A aupathamikabhAva arthAta samyagdarzananuM evuM mAhAbhya che ke je jIva puruSArtha vaDe tene eka vakhata pragaTa kare te jIvane potAnI pUrNa pavitra dazA (kSAyikabhAva) pragaTa thayA vagara rahe ja nahi. prathama aupathamikabhAva pragaTatAM a. 1. sUtra-3ra mAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 176 ] [ mokSazAstra kahelI "unmattadazA" TaLe che arthAt jIvanI mithyAjJAnadazA TaLIne te samyakramatizrutajJAnarUpa thaI jAya che, ane jo te jIvane pUrve mithyA avadhijJAna hoya to te paNa TaLI jaIne samyaavadhijJAnarUpa thaI jAya che, A aupazamikabhAva te "saMvara' che. samyagdarzananuM mAhAtmaya batAvavA mATe AcArya bhagavAne A zAstranI zarUAta karatAM ja pahelA adhyAyanA pahelA sUtramAM pahelo ja zabda "samyagdarzana" vAparyo che, ane prathama samyagdarzana aupazamika bhAve ja thatuM hovAthI aupathamikabhAvanuM mAhAbhya batAvavA mATe ahIM paNa A bIjo adhyAya zarU karatAM te bhAva pahelA sUtramAM pahelA ja zabdamAM batAvyo che. (6) pAMca bhAvo saMbaMdhI keTaluMka spaSTIkaraNa 1. prazna- dareka jIvamAM pAriNAmikabhAva anAdino che, chatAM tene aupathamikabhAva arthAt samyagdarzana kema pragaTayuM nathI? uttaraH- jIvane anAdithI potAnA svarUpanuM bhAna nathI ane tethI pote pAriNAmikabhAvasvarUpa che ema te jANato nathI, ane "zarIra mAruM ane zarIrane anukULa jaNAtI paravastuo mane lAbhakArI che. tathA zarIrane pratikULa jaNAtI paravastuo mane nukasAnakArI che' ema ajJAnadazAmAM mAnyA kare che tethI tenuM valaNa paravastuo, zarIra ane vikArIbhAvo tarapha rahyA ja kare che; ahIM, je koIthI utpanna karavAmAM Avyo nathI ane kyAreya koIthI jeno vinAza nathI evA pAriNAmikabhAvanuM jJAna karAvIne, potAnA guNa-paryAyarUpa bhedone ane para vastuone gauNa karIne AcAryabhagavAna te uparanuM lakSa choDAve che; bhedaSTimAM nirvikalpadazA thatI nathI mATe abhedadaSTi karAvI che ke jethI nirvikalpadazA pragaTe, aupathamikabhAva paNa eka prakAranI nirvikalpadazA che. 2. prazna- A sUtramAM kahelA pAMca bhAvomAMthI kyAM bhAva taraphanA valaNa vaDe dharmanI zarUAta ane pUrNatA thAya? uttara- pAriNAmikabhAva sivAyanA cAre bhAvo kSaNika che, eka samaya pUratA che, vaLI temAM paNa kSAyikabhAva to vartamAna che nahi, aupazamikabhAva paNa hoya to thoDo vakhata Take che, ane audayika-kSAyopathamikabhAvo paNa samaye samaye palaTe che mATe te bhAvo upara lakSa kare to tyAM ekAgratA thaI zake nahi ane dharma pragaTe nahi. trikALa svabhAvI pAriNAmikabhAvanuM mAhAbhya jANIne te tarapha jIva potAnuM valaNa kare to dharmanI zarUAta thAya che ane te bhAvanI ekAgratAnA jore ja dharmanI pUrNatA thAya che. 3. prazna:- paMcAstikAyamAM kahyuM che ke Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 1 ] [ 177 mokSaM kurvanti mishraupshmikkssaayikaabhidhaaH| baMdhamaudayikA bhAvA niHkriyAH pAriNAmikAH / / [ gAthA-pa6 jayasenAcAryakRta TIkA ] artha:- mizra, aupamika ane kSAyika e traNa bhAvo mokSa kare che, audiyakabhAva baMdha kare che ane pAriNAmikabhAva baMdha-mokSanI kriyA rahita che. prazna:- uparanA kathanano zuM Azaya che? utta2:- e zlokamAM kayo bhAva upAdeya arthAt Azraya karavA yogya che e kahyuM nathI, paraMtu emAM to mokSa ke je karmanA abhAvarUpa nimittanI apekSA rAkhe che te bhAva jyAre pragaTe tyAre jIvano kevo bhAva hoya te batAvyuM che arthAt mokSa ke je sApekSaparyAya che tenuM ane te pragaTatI vakhate tathA te pahelAM sApekSaparyAya kevI hoya tenuM svarUpa batAvyuM che. A zloka ema batAve che ke kSAyikabhAva mokSane kare che eTale ke te bhAvanuM nimitta pAmIne AtmapradezathI dravyakarmano svayaM abhAva thAya che. mokSa to A apekSAe kSAyika paryAya che, ane kSAyika bhAva to jaDa karmano abhAva sUcave che. kSAyikabhAva thayA pahelAM mohanA aupamika tathA kSAyopamika bhAvo hovA ja joIe ane tyAra pachI ja kSAyikabhAva pragaTe che tathA kSAyikabhAva pragaTe tyAre ja jaDa karmono svayaM abhAva thAya che-Avo nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA mATe 'e traNe bhAvo mokSa kare che' ema kahyuM che. A zlokamAM kayA bhAvane Azraye dharma pragaTe che e kAMI pratipAdana karyuM nathI. e khyAlamAM rAkhavuM ke pahelA cAre bhAvo svaapekSAe pAriNAmikabhAvo che. (jIo, jayadhavala pustaka 1, pAnuM 319, dhavala bhAga-5, pAnuM-197) 4. prazna:- u52nA zlokamAM kahyuM che ke-audiyakabhAva baMdhanuM kAraNa che. jo ema svIkArIe to gati, jAti Adi nAmakarma saMbaMdhI audiyakabhAvo paNa baMdhanAM kAraNa thAya? utta2:- zlokamAM kahela ' audiyakabhAva 'mAM sarva auyikabhAvo baMdhanuM kAraNa che ema na samajavuM, paNa mAtra mithyAtva, asaMyama, kaSAya ane yoga e cAra bhAvo baMdhanuM kAraNa che ema samajavuM. (zrI dhavalA pustaka-7 pA. 9-10) 5. prazna:- 'auvayiA mAvA: vaMdhAraNam' ema kahyuM che teno artha zuM che? utta2:- teno artha eTalo ja che ke jo jIva mohanA udayamAM joDAya to baMdha thAya. dravyamohano udaya hovA chatAM jo jIva zuddhAtma bhAvanAnA baLa vaDe Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 178 ] [ mokSazAstra bhAvamoharUpe na pariName to baMdha thato nathI. jo jIvane karmanA udayanA kAraNe baMdha thato hoya to saMsArIne sarvadA karmano udaya vidyamAna che tethI sarvadA baMdha thAya, kadI mokSa thAya ja nahi, mATe ema samajavuM ke karmano udaya baMdhanuM kAraNa nathI, paNa jIvanuM bhAvamoharUpe pariNamana te baMdhanuM kAraNa che. ( hiMdI pravacanasAra pA. 58-59 jayasenAcAryakRta TIkA) 6. prazna- pAriNAmikabhAvane paryAyarUpe koI guNasthAne varNavela che? uttara:- hA, bIjuM guNasthAna darzanamohanIyakarmanI udaya, upazama, kSayopazama ke kSaya-e cAra avasthAomAMthI koI paNa avasthAnI apekSA rAkhatuM nathI eTaluM batAvavA tyAM zraddhA apekSAe pAriNAmika bhAva kahevAmAM Ave che. A jIva cAritramoha sAthe joDAya che te to audayika bhAva che, te jIvane jJAna-darzana ane vIryano kSAyopathamikabhAva che ane sarva jIvone (dravyArthikanaye) anAdi anaMta pAriNAmika bhAva hoya che te A guNasthAne vartatA jIvane paNa hoya che. 7. prazna- samyagdaSTi jIvo vikArI bhAvone apUrNadazAne AtmAnuM svarUpa mAnatA nathI ane A sUtramAM tevA bhAvone AtmAnuM svatattva kahyuM tenuM zuM kAraNa? uttara- vikArI bhAva ane apUrNa avasthA AtmAnI vartamAna bhUmikAmAM AtmAnA potAnA doSanA kAraNe thAya che, paNa koI jaDa karmanA kAraNe ke paradravyanA kAraNe thatI nathI ema batAvavA mATe A sUtramAM te bhAvane "svatattva" kahela che. (7) jIvanuM kartavya jIve tattvAdikano nizcaya karavAno udyama karavo, tenAthI aupazamikAdi samyakatva svayaM thAya che. dravyakarmanA upazamAdika te to pudgalanI zakti (paryAya ) che; jIva teno kartA-hartA nathI. puruSArtha pUrvaka udhama karavAnuM kAma jIvanuM che; jIve pote tattvanirNaya karavAmAM upayoga lagAvavo joIe. e puruSArthathI mokSanA upAyanI siddhi ApoApa thAya che. jIva puruSArtha vaDe jyAre tattvanirNaya karavAmAM upayoga lagAvavAno abhyAsa rAkhe che tyAre tene vizuddhatA vadhe che, karmono rasa svayaM hIna thAya che ane keTalAka kALe jyAre potAnA puruSArtha vaDe jIvamAM prathama aupathamikabhAve pratIti pragaTe che tyAre darzanamohano ApoApa upazama thAya che. jIvanuM kartavya to tattvanA nirNayano abhyAsa che; jIva jyAre tattvanirNayamAM upayoga lagAve tyAre darzanamohano upazama svayaM ja thAya che, karmanA upazamamAM jIvanuM kAMI ja kartavya nathI. (8) pAMca bhAvo saMbaMdhI vadhAre khulAso keTalAka loko AtmAne sarvathA (ekAMta) caitanyamAtra mAne che arthAt sarvathA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 1 ] [ 179 zuddha mAne che, vartamAna avasthAmAM azuddhatA hovA chatAM tene svIkAratA nathI; vaLI koI sarvathA AnaMdamAtra AtmAnuM svarUpa mAne che, vartamAna avasthAmAM duHkha hovA chatAM tene svIkAratA nathI; temanI te mAnyatA ane tenA jevI bIjI mAnyatAo barAbara nathI ema A sUtra siddha kare che. jo AtmA sarvathA zuddha ja hoya to saMsAra, baMdha, mokSa, mokSano upAya e sarva mithyA Thare. AtmAnuM trikALI svarUpa ane vartamAna avasthAnuM svarUpa (arthAt dravya ane paryAya AtmAnuM svarUpa ) kevuM hoya te yathArthapaNe A pAMca bhAvo batAve che. jo A pAMca bhAvomAMthI ekapaNa bhAvanuM astitva na svIkAravAmAM Ave to AtmAnA zuddha-azuddha svarUpanuM satya kzana thatuM nathI, ane tethI jJAnamAM doSa Ave che. A sUtra jJAnano doSa TALIne, AtmAnuM trikALI svarUpa ane. nigodathI siddha sudhInI tenI tamAma avasthAo bahu ja alpa zabdomAM camatkArika rIte darzAve che, te pAMca bhAvomAM cauda guNasthAno tathA siddhadazA paNa AvI jAya che. A zAstramAM anAdithI cAlyo Avato audiyakabhAva pahelo lIdho nathI paNa aupamikabhAva pahelo lIdho che te ema sUcave che ke A zAstramAM svarUpa samajAvavA mATe bhedo batAvavAmAM AvyA che to paNa bhedanA Azraye eTale ke auyika; aupamika, kSAyopamika ke kSAyika-e bhAvonA lakSa vikalpa cAlu rahe che arthAt anAdithI cAlyo Avato audiyabhAva ja cAlu rahe che, mATe te bhAvo taraphanuM lakSa choDIne dhruvarUpa pAriNAmikabhAva tarapha lakSa karI ekAgra thavuM; tema karatAM prathama aupazamikabhAva pragaTe che ane krame krame zuddhatA vadhatAM kSAyikabhAvanI pUrNatA thAya che. (9) A sUtramAM rahelI naya-pramANa vivakSA (1) vartamAna paryAya ane (2) te bAda karatAM je dravya sAmAnya tathA tenA guNonuM sAdazyapaNe trikALa varUpe TakI rahevuM-AvAM be paDakhAM dareka dravyamAM che. AtmA paNa eka dravya che tethI temAM paNa evAM be paDakhAM che, te be paDakhAMthI vartamAna paryAyano viSaya karanAra paryAyArthikanaya che. A sUtramAM kahelA pAMca bhAvomAMthI aupazimaka, kSAyika, kSAyopamika ane auyika e cAra bhAvo paryAyarUpa-vartamAna hAlata pUratA-che tethI te paryAyArthikanayano viSaya che; te vartamAna paryAyane bAda karatAM dravyasAmAnya tathA tenA anaMtaguNonuM sAdazyapaNe trikALa dhruvarUpa TakI rahevuM che tene pAriNAmikabhAva kahe che, te bhAvane kA2Napa2mAtmA, kAraNa samayasAra ke jJAyakabhAva paNa kahevAmAM Ave che; te trikALa sAdazyarUpa hovAthI dravyArthikanayano viSaya che. A banne paDakhAM (paryAyArthikanayano viSaya ane dravyArthikanayano viSaya te banne) thaIne Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 180 ]. [ mokSazAstra AkhuM jIvadravya che, tethI te banne paDakhAM pramANano viSaya che. A banne paDakhAnuM naya ane pramANa dvArA yathArtha jJAna karIne je jIva potAnA vartamAna paryAyane trikALI pAriNAmikabhAva tarapha vALe che tene samyagdarzana thAya che, ane te krame krame AgaLa vadhIne mokSadazArUpa kSAyikabhAva pragaTa kare che. te 1aaaa bhAvonA bhedo dvinavASTAdazaikaviMzatitribhedAH ythaakrmm||2|| artha:- upara kahelA pAMca bhAvo [ yathAr] anukramathI [ di nava nAza praviMzati trimevA:] be, nava, aDhAra, ekavIza ane traNa bheTavALA che. te bhedonuM varNana AgaLanA sUtro dvArA kare che. te 2aaaa aupathamikabhAvanA be bhedo sacavattvavAritre rUA artha - sacavattva ] aupathamika samyakatva ane [ vAritre] pathamika cAritra ema aupathamikabhAvanA be bhedo che. TIkA pathamika samyakatva- jIvane potAnA satya puruSArthathI jyAre pathamika samyakatva pragaTe che tyAre jaDa karmo sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha evo hoya che ke mithyAtva karmano ane anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobha karmano svayaM upazama thAya che. anAdi mithyAdaSTi jIvone tathA koI sAdimithyAdaSTine mithyAtvanI eka ane anaMtAnubaMdhInI cAra ema kula pAMca prakRti upazamarUpa thAya che ane bAkInA sAdimithyAdaSTine mithyAtva, samyamithyAtva ane samyakatva prakRti e traNa tathA anaMtAnubaMdhInI cAra ema kula sAta prakRtino upazama thAya che. jIvanA A bhAvane aupathamika samyakatva kahevAya che. aupathamika cAritra- jIva je cAritrabhAva vaDe upazamazreNIne lAyaka bhAva pragaTa kare tene pathamika cAritra kahe che, te vakhate mohanIya karmanI apratyAkhyAnAvaraNAdi 21 prakRtiono svayaM upazama thAya che. prazna:- jaDa karmaprakRtinuM nAma "samyakatva' kema che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 4 ] uttara- samyagdarzananI sAthe-sahucarita udaya hovAnA kAraNe upacArathI karmaprakRtine "samyakatva' nAma ApavAmAM Ave che. || yA (zrI dhavalA pustaka 6 pAnuM-39 ) kSAyikabhAvanA nava bhedo jJAnadarzanadAnalAbhabhogopabhogavIryANi c||4|| artha -[ jJAna varzana vAna nAma mo 31mo vIryALi] kevaLajJAna, kevaLadarzana, sAyikAna, kSAyikalAbha, kSAyikabhoga, kSAyikaupabhoga, kSAyikavIrya tathA [2] "rA' kahetAM kSAyikasamyakatva ane kSAyikacAritra-ema kSAyikabhAvanA nava bheda che. TIkA jIva jyAre A bhAva pragaTa kare che tyAre dravyakarmo svayaM-potAnI meLe AtmapradezathI atyaMta viyogapaNe chUTA paDe che arthAt karmo kSaya pAme che tethI A bhAvane "kSAyikabhAva" kahevAmAM Ave che. kevaLajJAna- saMpUrNa jJAnanuM pragaTavuM te kevaLajJAna che, tyAre jJAnAvaraNIya karmanI avasthA kSayapaNe svayaM hoya che. kevaLadarzana- saMpUrNa darzananuM pragaTavuM te kevaLadarzana che, tyAre darzanAvaraNI karmano upara pramANe kSaya hoya che. sAyikadAnAdi pAMca bhAvo - saMpUrNapaNe potAnA guNanuM potAne mATe dAnAdi pAMca bhAvarUpe pragaTavuM thAya che, tyAre dAnAMtarAya vagere pAMca prakAranAM aMtarAya karmano upara pramANe kSaya hoya che. kSAyikasamyakatva- potAnA asalI svarUpanI pAkI pratItirUpa paryAya te kSAyika samyakatva che, te pragaTe tyAre mithyAtvanI traNa ane anaMtAnubaMdhInI cAra ema kula sAta karmaprakRtiono upara pramANe kSaya hoya che. kSAyikacAritra:- potAnA svarUpanuM pUrNa cAritra pragaTavuM te kSAyikacAritra che, tyAre mohanIya karmanI bAkInI 21 prakRtiono kSaya hoya che. A pramANe karmano svayaM kSaya thAya tyAre jIve karmano kSaya karyo' ema mAtra upacArathI kahevAmAM Ave che. paramArthathI to jIve potAnI avasthAmAM puruSArtha karyo che, jaDamAM puruSArtha karyo nathI. A nava kSAyikabhAvane nava labdhi paNa kahevAmAM Ave che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 182 ] [ mokSazAstra kSAyikadAna- potAnA zuddha svarUpanuM potAne dAna te upAdAna che ane anaMta jIvone nimittapaNe thAya te kSAyika abhayadAna che. kSAyikalAbha- potAnA zuddha svarUpano potAne lAbha te upAdAna che ane nimittapaNe zarIranA baLane TakAvavAnA kAraNarUpa, anya manuSyane na hoya tevA atyaMta zubha sUkSma nokarmarUpe pariNamatA anaMta pudgala paramANuono samaye samaye saMbaMdha hovo te. sAyika bhoga- potAnA zuddha svarUpano bhoga te kSAyika bhAga che ane nimittapaNe puSpavRSTi Adika vizeSonuM pragaTa thavuM te. kSAyika upabhoga- potAnA zuddha svarUpano samaye samaye bhogavaTo thavo te sAyika upabhoga che, ane nimittapaNe siMhAsana, cAmara, traNa chatra Adi vibhUtinuM hovuM te. kSAyika vIryane potAnA zuddha svarUpamAM utkRSTa sAmarthyapaNe pravRtti te kSAyika vIrya che. || 4| lAyopathamikabhAvanA aDhAra bhedo jJAnAjJAnadarzanalabdhayazcatustritripaMcabhedAH samyaktvacAritra saMyamAsaMyamAzca / / 5 / / artha:- [ jJAna jJAna] mati, zruta, avadhi, mana:paryaya e cAra jJAna, kumati. kuzruta, kuavadhi e traNa ajJAna, [varzana] cakSu, acakSu, avadhi e traNa darzana, [tta dhaya:] kSAyopathamikadAna-lAbha-bhoga-upabhoga-vIrya e pAMca labdhi, [vatu: tri tri paMvamevA:] ema cAra + traNa + traNa ane pAMca bhedo (tema ja ) [ saMkhyavakta] kSAyopathamika sabhyatva, [vAritra] kSAyopathamika cAritra [2] ane [saMyamasaMyama:] saMyamasaMyama kSAyopathamikabhAvanA aDhAra bheda che. TIkA lAyopathamika samyakatva- mithyAtvanI tathA anaMtAnubaMdhInI karmaprakRtionA udayAbhAvI kSaya tathA upazamanI apekSAe kSAyopathamika samyakatva kahevAya che, ane samyakatvaprakRtino udaya che te apekSAe tene ja vedasamyakatva kahevAmAM Ave che. kSAyopazamika cAritra- samyagdarzanapUrvakanA cAritra vakhate je rAga che tenI apekSAe te sarAgacAritra kahevAya che paNa temAM je rAga che te cAritra nathI, jeTalo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 6 ] [ 183 vItarAgabhAva che teTaluM ja cAritra che, A cAritrane kSAyopathamika cAritra kahevAya che. saMyamasaMyama- A bhAvane dezavirata athavA viratAvirata cAritra paNa kahevAmAM Ave che. matijJAna- vagerenuM svarUpa pahelA adhyAyamAM kahevAI gayuM che tyAMthI joI levuM. [ juo, pAnuM 40 tathA 86] dAna-lAbha- vagere labdhinuM svarUpa uparanA sUtramAM kahyuM che, tyAM kSAyikabhAve te labdhi hatI, ahIM te labdhi lAyopathamikabhAve che-ema samajavuM. | pA! audayikabhAvanA ekavIsa bhedo gatikaSAyaliMgamithyAdarzanAjJAnAsaMyatAsiddhalezyA shctushctustryekaikaikaikssddbhedaaH||6|| artha- [ti] tiryaMca, naraka, manuSya ane deva e cAra gati, [ SAya ] krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAya, [ siM5] strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda e traNa liMga, [ mithyA na ] mithyAdarzana, [HjJAna ] ajJAna, [ saMyata ] asaMyama, [ siddha ] asiddhatva tathA [ nezya:] kRSNa, nIla, kapota, pIta, padma ane zukla e che vezyA-ema [vatu: vatu: tri ra % $ mevA:] cAra + cAra + traNa + eka + eka + eka + eka ane che-e badhA maLIne audayikabhAvanA ekavIza bhedo che. TIkA prazna- gati to aghAtikarmanA udayathI thAya che, jIvanA anujIvI guNanA ghAtanuM te nimitta nathI chatAM tene audayikabhAvamAM kema gaNI che? uttara:- jIvane je prakAranI gatino saMyoga thAya che temAM te mamatvapaNuM kare che, jema ke- "huM manuSya, huM Dhora, huM deva, huM nArakI ' ema te mAne che. A rIte jyAM mohabhAva hoya tyAM vartamAna gatimAM jIva potApaNAnI kalpanA kare che tethI A apekSAe gatine audayikabhAvamAM gaNela che. lezyA- kaSAyathI anuraMjita yogane vezyA kahevAmAM Ave che. vezyA be prakAranI che-dravyalezyA tathA bhAvalezyA, ahIM bhAvalezyAno viSaya che. bhAvalezyA cha prakAranI che. lezyA vakhate AtmAmAM te te prakArano raMga thAya che" ema na samajavuM. paNa jIvanA vikArI kAryo bhAvaapekSAe cha prakAranA thAya che, te bhAvamAM vikAranI tAratamyatA batAvavA mATe e cha prakAro kahyA che. lokamAM koI mANasa kharAba kAma kare to "kALuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 184 ] [ mokSazAstra kArya karyu" ema kahevAya che, tyAM tenA kAryano kALo raMga nathI paNa te kAryamAM teno tIvra mATho bhAva hovAthI tene "kALuM" kahevAmAM Ave che, ane e bhAvaapekSAe tene kRSNalezyA kahevAmAM Ave che. jema jema vikAranI tIvratAmAM ochApaNuM hoya che tema tema te bhAvane "nIla lezyA' vagere nAma ApavAmAM Ave che. zuklalezyA e paNa zubha audayikabhAvamAM hoya che, zuklalezyA e kAMI dharma nathI. te vezyA to mithyASTione paNa thAya che. puNyanI tAratamyatAmAM UMco puNyabhAva hoya tyAre zuklalezyA hoya che, te audayikabhAva che ane tethI te saMsAranuM kAraNa che, dharmanuM kAraNa nathI. prazna- bhagavAnane teramA guNasthAne kaSAya nathI chatAM temane zuklalezyA kema kahI che? uttaraH- bhagavAnane zuklalezyA upacArathI kahI che. pUrve yoga sAthe vezyAnuM sahakArIpaNuM hatuM te yoga teramA guNasthAne vidyamAna hovAthI upacArathI tyAM vezyA paNa kahI che. lazyAnuM kArya karmabaMdha che, bhagavAnane kaSAya nathI topaNa yoga hovAthI eka samayano baMdha che te apekSA lakSamAM rAkhI upacArathI zuklalezyA kahI che. ajJAna - jJAnano abhAva te ajJAna-e arthamAM ahIM ajJAna lIdhuM che, kuzAnane ahIM lIdhuM nathI, kuzAnane to kSAyopathamikabhAvamAM lIdhuM che. || 6T pAriNAmikabhAvanA traNa bhedo jIvabhavyAbhavyatvAni c||7|| artha- [ nIva bhavya jamavyatAni 2] jIvatva, bhavyatva, abhavyatva ema pAriNAmikabhAvanA traNa bhedo che. TIkA (1) sUtramAM che. "gha' zabdathI astitva, vastutva, prameyatva Adi sAmAnyaguNonuM paNa grahaNa thAya che. bhavyatva-mokSa pAmavAne lAyaka jIvane "bhavyatva hoya che. abhavyatva-mokSa pAmavAne kadI lAyaka thatA nathI evA jIvane "abhavyatva hoya che. bhavyatva ane abhavyatva guNo che, te banne anujIvI guNo che; karmanA sadbhAva ke abhAvanI apekSAe te nAmo ApavAmAM AvyAM nathI. jIvatvaH- caitanyapaNuM jIvanapaNuM jJAnAdi guNayukta rahevuM te jIvana kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 7 ] [ 185 pAriNAmika zabdano artha:- karmanA udayAdinI apekSA vagara AtmAmAM guNa mULathI rahevAvALA che tene 'pAriNAmika' kahe che. (2) vizeSa khulAso 1. pAMca bhAvomAM aupazamika, kSAyika, kSAyopamika ane auyika e cAra bhAvo paryAyarUpa (vartamAna vartatI dazArUpa) che, ane pAMcamo zuddha pAriNAmikabhAva che te trikALI ekarUpa dhruva che tethI te dravyarUpa che; A rIte AtmapadArtha dravya ane paryAya sahita ( -je vakhate je paryAya hoya te sahita) che. 2. jIvatva, bhavyatva ane abhavyatva e traNa pAriNAmikabhAvomAM je zuddha jIvatvabhAva che te zuddhadravyArthikanayAzrita hovAthI nirAvaraNa zuddha pAriNAmikabhAva che ane te baMdha-mokSa paryAya (-pariNati) rahita che ema samajavuM. 3. je daza prANarUpa jIvatva, bhavyatva ane abhavyatva che te vartamAna vartatI avasthAnA Azraye hovAthI (-paryAyArthikanayAzrita hovAthI ) azuddha pAriNAmikabhAva samajavA. jema sarva saMsArI jIvo zuddhanaye zuddha che tema jo avasthAdaSTie paNa zuddha che ema mAnavAmAM Ave to daza prANarUpa jIvatva, bhavyatva ane abhavyatvano abhAva ja thAya. 4. bhavyatva ane abhavyatvamAM bhavyatva nAmano je azuddhapAriNAmikabhAva te bhavya jIvone hoya che; te bhAva joke dravyakarmanI apekSA rAkhato nathI topaNa te jIvanA samyaktvAdi guNa jyAre DhaMkAyelA hoya che tyAre temAM je jaDakarma nimitta che te karmane bhavyatvanI azuddhatAmAM upacArathI nimitta kahevAya che. te jIva jyAre potAnI pAtratA vaDe jJAnInI dezanA sAMbhaLI samyagdarzana pragaTa kare che ane potAnA cAritramAM sthira thAya che tyAre tene bhavyatva zakti pragaTa (-vyakta) thAya che, -te jIva sahaja zuddha pAriNAmikabhAva jenuM lakSaNa che evA potAnA pa2mAtmadravyamaya sabhyazraddhA, jJAna ane anucaraNarUpa avasthA (-paryAya pragaTa) kare che. [jIo, samayasA2-hindI jayasenAcAryakRta saMskRta TIkA, pA. 423] 5. paryAyArthikanaye kahevAmAM Avato bhavyatvabhAvano abhAva mokSadazAmAM thAya che, eTale ke jyAre jIvamAM samyagdarzanAdi guNanI pUrNatA thaI jAya che tyAre bhavyatvano vyavahAra maTI jAya che. [juo, adhyAya 10 sUtra-3] Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 186 ] [ mokSazAstra (3) anAdi ajJAnI jIvane kyA bhAvo kadI thayA nathI? 1. e vAta lakSamAM rAkhavI ke jIvane anAdithI jJAna, darzana ane vIrya lAyopathamikabhAvo che paNa te kAMI dharmanuM kAraNa nathI. 2. potAnA svarUpane lagatI asAvadhAnI (moha) saMbaMdhano aupathamikabhAva anAdi ajJAnI jIvane kadI pragaTayo nathI. jIva jyAre samyagdarzana pragaTa kare che tyAre darzanamohano ( mithyAtvano) upazama thAya che; samyagdarzana apUrva che kemake te jIvane pUrve kadI paNa te bhAva thayelo na hato. A aupathamikabhAva thayA pachI mohane lagatA kSAyopathamika ane kSAyika bhAva te jIvane pragaTa thayA vagara rahetA nathI; te jIva mokSAvasthA avazya pragaTa kare che. (4) uparanA aupazamikAdi traNa bhAvo kyA vidhithI pragaTe? 1. jyAre jIva potAnA A bhAvonuM svarUpa samajIne trikALI dhRvarUpa (sakaLa nirAvaraNa ) akhaMDa eka avinazvara zuddha pAriNAmikabhAva tarapha potAnuM valaNa-lakSa sthira kare tyAre uparanA traNa bhAvo pragaTe che; "huM khaMDa-jJAnarUpa chuM' evI bhAvanA vaDe aupazamikAdi bhAvo pragaTatA nathI. [ zrI samayasAra-hiMdI, jayasenAcAryakRta TIkA pA. 483] 2. potAnA avinazvara zuddha pAriNAmikabhAva taraphanA valaNane adhyAtmabhASAmAM "nizcayanayano Azraya' kahevAmAM Ave che. nizcayanayanA Azraye zuddha paryAya pragaTe che. nizcayanayano viSaya akhaMDa; avinazvara zuddhapAriNAmikabhAva arthAt jJAyakabhAva che. vyavahAranayanA Azraye zuddhatA pragaTatI nathI paNa azuddhatA pragaTe che. [ zrI samayasAra gAthA-11] (5) pAMca bhAvomAMthI kyA bhAva baMdharUpa che ane kyA bhAva baMdharUpa nathI 1. A pAMca bhAvomAMthI eka audayikabhAva (moha sAtheno joDANabhAva) baMdharUpa che; jyAre jIva mohabhAva kare tyAre karmano udaya baMdhanuM kAraNa upacArathI kahevAya ane jo jIva mohabhAvarUpe na pariName to baMdha thAya nahi ane tyAre te ja jaDa-karmanI nirjarA thaI ema upacArathI kahevAya. 2. jemAM puNya, pApa, dAna, pUjA, vratAdi bhAvono samAveza thAya che evA Asrava ane baMdha e be audayikabhAva che; saMvara ane nirjarA te mohanA aupazamika Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 2 ] [ 187 ane kSAyopazamikabhAva che, te zuddhatAnA aMzo hovAthI baMdharUpa nathI; ane mokSa te kSAyikabhAva che, te sarvathA pavitra paryAya che eTale te paNa baMdharUpa nathI. 3. zuddha trikALI pAriNAmikabhAva to baMdha ane mokSathI nirapekSa che. / / 7 / / jIvanuM lakSaNa upayogI lkssnnm| 8 // artha:-[ lakSaLam] jIvanuM lakSaNa [ upayoga: ] upayoga che. TIkA lakSaNa-ghaNA maLelA padArthomAMthI koI eka padArthane judo karavAvALA hetune (sAdhanane ) lakSaNa kahe che. (zrI jaina siddhAMta pravezikA. prazna-2.) upayoga- caitanyaguNa sAthe saMbaMdha rAkhavAvALA jIvanA pariNAmane upayoga kahe che. 3 upayogane ' jJAna-darzana ' paNa kahevAya che, te badhA jIvomAM hoya che ane jIva sivAya bIjA koI dravyamAM hotA nathI, tethI tene jIvano asAdhAraNa guNa athavA lakSaNa kahe che; vaLI te sadbhUta (AtmabhUta) lakSaNa che tethI badhA jIvomAM sadAya hoya che. A sUtramAM badhA jIvone lAgu paDe tevuM sAmAnya lakSaNa ApyuM che. [tattvArthasA2 5aa. 54: aMgrejI tattvArthasUtra tA. 58] jema sonA ane cAMdIno eka piMDa hovA chatAM temAM sonuM tenA pILAzAdi lakSaNa vaDe ane cAMdI tenA zuklAdi lakSaNa vaDe banne judAM che ema teno bheda jANI zakAya che, tema jIva ane karma-nokarma (zarIra) ekakSetre hovA chatAM jIva tenA upayoga-lakSaNa vaDe karma-nokarmathI judo che ane dravyakarma-nokarma temanA sparzAda lakSaNa vaDe jIvathI jAdA che-ema teno bheda jANI zakAya che. jIva ane pudgalane anAdithI ekakSetrAvagArUpe saMbaMdha che, tethI ajJAnadazAmAM te banne ekarUpa bhAse che. jIva ane puddagala eka AkAzakSetre hovA chatAM jo sAcAM lakSaNo vaDe nirNaya karavAmAM Ave to te banne bhinna che tevuM jJAna thAya che. ghaNA maLelA padArthomAMthI koI eka padArthane judo karanAra hetune lakSaNa kahe che. anaMta paramANuonuM baneluM zarIra ane jIva ema ghaNA maLelA padArtho che, temAM anaMta puddagalo che ane eka jIva che, tene jJAnamAM judA karavA mATe ahIM jIvanuM lakSaNa batAvavAmAM AvyuM che, 'jIvanuM lakSaNa upayoga che' ema ahIM kahyuM che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 188 ]. [ mokSazAstra prazna:- upayoga eTale zuM? uttara- caitanya te AtmAno svabhAva che, te caitanyasvabhAvane anusarato AtmAno je pariNAma tene upayoga kahevAmAM Ave che. upayoga jIvanuM nibaMdha lakSaNa che. AThamA sUtrano siddhAMta zarIrAdinAM kAryo huM karI zakuM, huM tene hulAvI-calAvI zakuM ema je jIvo mAne che te cetana ane jaDadravyane ekarUpa mAne che, teonI e khoTI mAnyatA choDAvavA ane jIvadravya jaDathI sarvathA jAdu che ema batAvavA jIvanuM asAdhAraNa lakSaNa upayoga che ema A sUtramAM batAvyuM che. nitya upayoga lakSaNavALuM jIvadravya kadI pudagaladravyapaNe (zarIrAdipaNe) thatuM jovAmAM AvatuM nathI ane nitya jaDa lakSaNavALuM zarIrAdi pudgala dravya kadI jIvadravyapaNe thatuM jovAmAM AvatuM nathI; kAraNa ke upayoga ane jaDapaNAne ekarUpa thavAmAM, prakAza ane aMdhakAranI mAphaka, virodha che. jaDa ane cetana kadI paNa eka thaI zake nahi. jaDa ane cetana e banne sarvathA judAM judAM che, kadAcit koIpaNa rIte ekarUpa thatAM nathI; tethI he jIva! tuM sarva prakAre prasanna thA! tAruM citta ujjavaLa karI sAvadhAna thA ane svadravyane ja "A mAruM che' ema anubhava. Avo zrIguruono upadeza che. jIva, zarIra ane dravyakarma eka AkAzapradeze baMdhArUpa rahyAM che tethI te ghaNA maLelA padArthomAMthI eka jIva padArthane judo jANavA mATe A sUtramAM jIvanuM lakSaNa kahevAmAM AvyuM che. | 8aaaa [ sarvArthasiddhi bhAga bIja. pA. ra7-28] upayoganA bhedo sa dvividho'ssttcturbhedH||9|| artha:- [ :] te upayoganA [ dvividha:] jJAna upayoga ane darzana upayoga evA be bheda che; vaLI teo kamathI [ catu: me:] ATha ane cAra bheda sahita che arthAta jJAna upayoganA mati, zruta, avadhi, mana:paryaya, kevaLa (e pAMca samyajJAna) ane kumati, kuzruta tathA kuavadhi (e traNa mithyAjJAna) ema ATha bheda che, tema ja darzanaupayoganA cakSu, acakSu, avadhi tathA kevaLa ema cAra bheda che. A rIte jJAnanA ATha ane darzananA cAra bhedo maLI upayoganA kula bAra bheda che. TIkA (1) A sUtramAM "upayoganA bheda batAvyA che, kemake bheda batAvyA hoya to Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 9 ] [ 189 jijJAsuo jaladI samajI zake che, tethI kahyuM che ke sAmAnya zAstro jhUnuM vizeSo vartavAn bhavet' arthAt sAmAnya zAstrathI vizeSa baLavAna che. sAmAnya eTale TUMkAmAM kahenAruM ane vizeSa eTale bhedo pADIne batAvanAruM. sAdhAraNa mANaso vizeSathI barAbara nirNaya karI zake che. [ mokSamArga prakAzaka pA. 208] (2) darzana' zabdanA judA judA artho ane temAMthI ahIM lAgu paDato artha zAstramAM eka ja zabdano koI ThekANe to koI artha thAya che tathA koI ThekANe koI artha thAya che. "darzana' zabdanA paNa aneka artha thAya che. (1) adhyAya 1, sUtra 1-ramAM mokSamArga saMbaMdhI kathana karatAM "samyagdarzana' zabda kahyo che tyAM darzana zabdano artha zraddhA che. (2) upayoganA varNanamAM 'darzana' zabdano artha vastunuM sAmAnya grahaNa mAtra che. ane (3) idriyanA varNanamAM "darzana zabdano artha netra vaDe dekhavA mAtra che. A traNa arthomAMthI ahIM cAlatA sUtramAM bIjo artha lAgu paDe che. [ mokSamArga pra. pA. 298] darzana upayoga- koI paNa padArthane jANavAnI yogyatA (labdhi) thatAM te padArtha tarapha sanmukhatA, pravRtti athavA bIjA padArtho taraphathI huThIne vivakSita padArtha tarapha utsukatA pragaTa thAya che te darzana che. te utsukatA cetanAmAM ja thAya che. vivakSita padArthane thoDo paNa jANavAmAM Avato nathI tyAM sudhInA cetanAnA vyApArane "darzanaupayoga" kahevAmAM Ave che. daSTAMtaH- eka mANasano upayoga bhojana karavAmAM lAgI rahyo che ane tene ekadama icchA thaI ke bahAra mane koI bolAvatuM to nathI ne? huM te jANI lauM; athavA koIno avAja kAnamAM paDavAthI teno upayoga bhojana taraphathI haThIne zabda tarapha lAgI jAya che. AmAM cetanAnA upayoganuM bhojanathI khasavuM ane zabda taraphanuM lAgavuM thayuM paNa jyAM sudhI zabda taraphanuM kAMI paNa jJAna na thAya tyAM sudhIno vyApAra te "darzana upayoga" che. pUrva viSayathI huThavuM ane pachInA viSaya tarapha utsuka thavuM te jJAnano paryAya nathI tethI te cetanAparyAyane "darzana upayoga" kahevAmAM Ave che. [tattvArthasAra pA. 310-311] AtmAnA upayoganuM padArtha tarapha jhUkavuM te darzana che. [ gujarAtI dravya-saMgraha pA. 59 ] dravya-saMgrahanI 43 mI gAthAmAM "sAmAnya' zabda vAparyo che teno artha AtmA thAya che. sAmAnyagrahaNa eTale AtmagrahaNa: AtmagrahaNa te darzana che. [ hiMdI bRhat dravyasaMgraha pA. 175] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 190 ] [ mokSazAstra (3) sAkAra ane nirAkAra jJAnane sAkAra ane darzanane nirAkAra kahevAmAM Ave che; tyAM "AkAra 'no artha "laMbAI-pahoLAI ane jADAI ' ema thato nathI, paNa je prakArano artha hoya te prakAra jJAnamAM jaNAya tene AkAra kahevAmAM Ave che. amUrtika AtmAno guNa hovAthI jJAna pote kharI rIte amUrta che. je pote to amUrta hoya ane vaLI dravya na hoya, mAtra guNa hoya tene potAno judo AkAra hoI zake nahi; potapotAnA AzrayabhUta dravyano je AkAra hoya te ja AkAra guNono hoya che. jJAnaguNano AdhAra Atmadravya che tethI AtmAno je AkAra te ja jJAnano AkAra che, AtmA game tevA AkAranA padArthane jANe topaNa AtmAno AkAra to (samuddaghAta sivAyanA prasaMge) bahAranA zarIrAkAre rahe che, tethI vAstavika rIte ya padArthanA AkAre jJAna thatuM nathI paNa AtmAnA AkAre jJAna rahe che; paNa zeya padArtha jevo che tevo jJAna jANI le che tethI jJAnane sAkAra kahevAya che (tattvArthasAra pA. 308379) darzana eka padArthathI bIjAne judo pADatuM nathI tethI tene nirAkAra kahevAya che. paMcAdhyAyI bhAga bIjo gAthA-391 mAM AkArano artha nIce pramANe kahyo che AkArorthavikalpaH svAdarthaH svprgocrH| sopayogo vikalpo vA jJAnasyaitaddhi lkssnnm|| artha- artha vikalpane AkAra kahe che, sva-para padArthane artha kahevAmAM Ave che, upayogAvasthAne vikalpa kahe che ane te jJAnanuM lakSaNa che. bhAvArtha:- AtmA athavA bIjA padArthonuM upayogAtmaka bhedavijJAna thavuM tene ja AkAra kahe che. padArthonA bhedabhedane mATe thayelA nizcayAtmaka bodhane ja AkAra kahe che. arthAt padArthonuM jANavuM te ja AkAra kahevAya che ane te jJAnanuM svarUpa che. vikalpa:- artha = sva ane para viSaya; vikalpa = vyavasAya; arthavikalpa = sva-para vyavasAyAtmaka jJAna, e jJAnane pramANa kahevAya che. [ 5. devakInaMdanakRta paMcAdhyAyI. bhAga pahelo, gAthA-666nI phUTanoTa] AkAra saMbaMdhI vizeSa khulAso jJAna amUrtika AtmAno guNa che, temAM zeya padArthano AkAra Utarato nathI. mAtra vizeSa padArtha temAM bhAsavA lAge che-tene AkRti mAnavI e matalaba che. sArAMza - jJAnamAM parapadArthanI AkRti vAstavika rIte mAnI zakAya nahi, paraMtu jJAnazeya saMbaMdhanA kAraNe zayano AkRtidharma upacAra nathI jJAnamAM kalpita karavAmAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 9 ] [ 191 Ave che, te upacAranuM kAraNa eTaluM ja samajavuM ke padArthonI vizeSa AkRti nakkI karanAra je caitanyapariNAma che te jJAna kahevAya che, paNa te padArthanA vizeSa AkAratulya jJAna svayaM thaI jAya che evo sAkArano artha nathI. [ tattvArthasAra pAnA 54-308] (4) darzana ane zAna vacce bheda aMtarmukha ciprakAzane darzana ane bahirmukha ciprakAzane jJAna kahevAmAM Ave che. sAmAnya-vizeSAtmaka bAhya padArthane grahaNa karanAruM jJAna che ane sAmAnyavizeSAtmaka AtmasvarUpane grahaNa karanAruM darzana che. zaMkA:- A pramANe darzana ane jJAnanuM svarUpa mAnavAthI "vastunuM je sAmAnya grahaNa thAya che tene darzana karyuM che" evA zAstranA vacana sAthe virodha Avaze? samAdhAnaH- badhA bAhya padArtho sAthe sAdhAraNapaNuM hovAthI, te vacanamAM jyAM sAmAnya saMjJA ApavAmAM AvI che tyAM sAmAnya padathI AtmAne ja grahaNa karavo. zaMkA- ema zA uparathI jANavuM ke ahIM sAmAnya padathI AtmA ja samajavo? samAdhAna - e zaMkA karavI ThIka nathI, kemake "padArthanA AkAra arthAta bhedane karyA vinA" e zAstravacanathI tenI puSTi thaI jAya che; te spaSTa kahevAmAM Ave che. -bAhya padArthone AkArarUpa pratikarma vyavasthAne nahi karatAM ( arthAt bhedarUpathI pratyeka padArthane grahaNa karyA vinA) je sAmAnya grahaNa thAya che tene "darzana' kahe che. vaLI te arthane daDha karavA mATe kahe che ke "A amuka padArtha che, A amuka padArtha che' ityAdirUpe padArthonI vizeSatA karyA vinA je grahaNa thAya che tene darzana kahe che. zaMkA- upara kahyuM tevuM darzananuM lakSaNa mAnazo to "anadhyavasAya'ne darzana mAnavuM paDaze? samAdhAna - nahi, kemake darzana bAhya padArthono nizcaya na karatAM chatAM paNa svarUpano nizcaya karavAvALuM che tethI anadhyavasAyarUpa nathI. viSaya ane viSayIne yogyadezamAM hovA pahelAMnI avasthAne darzana kahe che. | [ zrI dhavalA, pustaka paheluM pA. 145 thI 148; 380 thI 383; tathA bRhat dravyasaMgraha hindI-TIkA pA. 170 thI 175. gAthA-44 nIcenI TIkA.] upara je darzana ane jJAna vacce bheda samajAvyo che te kaMI apekSAe che? AtmAnA jJAna ane darzana ema be judA guNa laI, te jJAna ane darzana guNanuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 19ra ]. [ mokSazAstra jAduM jAdu kArya zuM che te upara batAvyuM che, tethI eka guNathI bIjA guNanA bhedanI apekSAe (bhedanaye ) te kathana che ema jANavuM. (5) abheda apekSAe darzana ane jJAnano artha darzana ane jJAna e banne guNa AtmAnA che, te AtmAthI abhinna che tethI abhedaapekSAe AtmA darzanajJAnasvarUpa che eTale ke darzana te AtmA ane jJAna te AtmA che ema jANavuM. dravya ane guNa ekabIjAthI judA paDI zake nahi ane dravyano eka guNa tenA bIjA guNathI judo paDI zake nahi; A apekSA lakSamAM rAkhatAM darzana sva-para darzaka che ane jJAna sva-para jJAyaka che. abhedadaSTinI apekSAe A pramANe artha thAya che. | [ juo, zrI niyamasAra gAthA 171 tema ja zrI samayasAramAM darzana tathA jJAnanA nizcayanaye artha pA. 420 thI 427] (6) darzana ane jJAnaupayoga kevaLI prabhune yugapat ane chAsthane krame hoya che kevaLI prabhune darzana ane jJAna upayoga eka sAthe (yugapa) hoya che ane chadmasthane krame krame hoya che, kevaLIprabhune upayoga upacArathI kahevAmAM Ave che. || hA! jIvanA bheda saMsArino muphyAA 20 nA artha - jIva [saMsArin: ] saMsArI [2] ane [ mup:] mukta evA be bhejavALA che. karmasahita jIvone saMsArI ane karmarahita jIvone mukta kahevAmAM Ave che. TIkA (1) A bhedo jIvonI vartamAna vartatI dazAthI che mATe te bhedo avasthA (paryAya) daSTie che. dravya (nizcaya, svarUpa) daSTie badhA jIvo sarakhA che. A vyavahAra-zAstra che tethI temAM mukhyapaNe paryAyadaSTie kathana che. vyavahAra paramArtha samajAvavA mATe kahevAmAM Ave che paNa tene pakaDI rAkhavA mATe kahevAmAM Avato nathI, tethI ema samajavuM ke paryAyamAM game tevA bheda hoya to paNa trikALI dhruvasvarUpamAM kadI phera paDato nathI. "sarva jIva che siddhasama, je samaje te thAya." [ zrI Atmasiddhi zAstra gAthA-135] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 10 ] [ 193 (2) saMsArI jIvo anaMtAnaMta che. "muru' zabda bahuvacanasUcaka che, mATe mukta jIvo anaMta che ema samajavuM. "mu01:" zabda ema paNa sUcave che ke pUrve te jIvanI saMsArI avasthA hatI paNa teoe sAcI samajaNa karIne te avasthAno vyaya karyo ane muktaavasthA pragaTa karI. (3) saMsArano artha- "sa" = sArI rIte " + dhan' = sarI javuM. potAnA zuddha svarUpamAMthI sArI rIte sarI javuM-khasI javuM te saMsAra che; jIvano saMsAra strI, putra, lakSmI, makAna vagere nathI, teo to jagatanA svataMtra padArtho che; jIva te padArtho upara potApaNAnI kalpanA karIne te padArthone iSTa-aniSTa mAne che te vikArI bhAvane saMsAra kahevAmAM Ave che. (4) sUtramAM "' zabda che. "ra" zabdanA samuccaya ane anvAya ema be artho thAya che, temAM ahIM anvAya artha batAvavA "' zabda vAparyo che. (ekane pradhAnarUpe ane bIjAne gauNarUpe batAvavuM e "antAcaya' zabdano artha che.) saMsArI ane mukta jIvomAM saMsArI jIva pradhAnatAe upayogavAna che ane mukta jIva gauNarUpathI upayogavAna che ema sUcavavA A sUtramAM "va" zabda vAparyo che ("upayoga 'nuM anusaMdhAna sUtra 8 tathA 9 thI lIdhuM che ema samajavuM). (5) jIvane saMsArI dazA hovAnuM kAraNa potAnA svarUpanI bhramaNA che; te bhramaNAne mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. e mithyAdarzananA saMsargathI jIvane pAMca prakAranA parivartano thAya che-saMsAracakra cAle che. (6) jIva anAdithI mithyASTi hoya che, te potAnI pAtratA keLavI satsamAgama samyagdaSTi thAya che. mithyAdaSTirUpa avasthAne kAraNe paribhramaNa arthAta parivartana thAya che, te paribhramaNane saMsAra kahevAmAM Ave che. jIvana para pratyenI ekatvabuddhinA kAraNe mithyASTipaNuM hoya che. jyAM sudhI jIvanuM lakSa para upara hoya che eTale ke parathI mane lAbha-nukazAna thAya ema te mAne che tyAM sudhI tene paravaturUpa karma ane. nokarma sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha thAya che. A parivartananA pAMca bhedo paDe che- 1. dravyaparivartana, 2. kSetraparivartana, 3. kALaparivartana, 4. bhavaparivartana ane 5. bhAvaparivartana. parivartanane saMsaraNa athavA parAvartana paNa kahevAya che. (7) dravyaparivartananuM svarUpa ahIM dravyano artha pugaladravyo che. jIvane vikArI avasthAmAM pugalo sAthe je Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 194 ] | [ mokSazAstra saMbaMdha thAya che tene dravyaparivartana kahe che, tenA be peTA bheda che-1. nokarpadravyaparivartana ane 2. karmadravyaparivartana. 1. nokarmadravyaparivartananuM svarUpa- dArika, tejasa ane kArmaNa athavA vaikriyika, tejasa ane kArmaNa-e traNa zarIra ane cha paryAtine lAyaka je pudgalaskaMdho eka samayamAM eka jIve grahaNa karyA te jIva pharI te ja prakAranA snigdha-rUkSa sparza, varNa, rasa, gaMdha AdithI tathA tIvra, maMda ke madhyama bhAvavALA skaMdho grahaNa kare tyAre eka nokarpadravyaparivartana thAya. (vacamAM bIjAM je nokarmanuM grahaNa karavAmAM Ave te hisAbamAM gaNavA nahi.) temAM pudgalonI saMkhyA ane jAta (Quality) barAbara te ja prakAranA nokarmonI hovI joIe. 2. karmadravyaparivartananuM svarUpaH- eka jIve eka samayamAM ATha prakAranA karmasvabhAvavALAM je pudgalo grahaNa karyA tevAM ja karmasvabhAvavALAM pudgalo pharI grahaNa kare tyAre eka karmadravyaparivartana thAya. (vacamAM te bhAvomAM jarApaNa pheravALA bIjA je je rajakaNo grahaNa karavAmAM Ave te hisAbamAM gaNavA nahi). te ATha prakAranAM karmapudgalonI saMkhyA ane jAta barAbara te ja prakAranA karmapudgalonI hovI joIe. khulAso- Aje eka samaye zarIra dhAraNa karatAM nokarma ane dravyakarmanA pudgalono saMbaMdha eka ajJAnI jIvane thayo, tyAra pachI nokarma ane dravyakarmono saMbaMdha te jIvane badalAyA kare che; e pramANe pheraphAra thatAM jyAre te jIva pharIne tevuM ja zarIra dhAraNa karI tevAM ja nokarma ane dravyakarmone prApta kare tyAre eka dravyaparivartana pUruM karyuM kahevAya che. (nokarpadravyaparivartana ane karmadravyaparivartanano kALa samAna ja hoya che.) (8) kSetraparivartananuM svarUpa - jIvane vikArI avasthAmAM AkAzanA kSetra sAthe thatA saMbaMdhane kSetraparivartana kahevAya che. lokanA ATha madhyapradezone potAnA zarIranA ATha madhyapradeza banAvIne koI jIva sUkSmanigodamAM aparyApta sarvajaghanya zarIravALo thayo ane zudrabhava (zvAsanA aDhAramA bhAganI sthiti ) pAmyo pachI upara kahela ATha pradezonI aDoaDa ekeka adhika pradezane sparzI samasta lokane potAnA janmakSetrarUpe prApta kare tyAre eka kSetraparivartana pUruM thayuM kahevAya. (vacce kSetrano krama choDIne bIje kyAM jyAM janmyo te kSetrone gaNavAM nahi.) khulAso- merUparvatanA taLiyethI zarU karIne krame krame ekeka pradeza AgaLa vadhatAM AkhA lokamAM janma dhAraNa karatAM eka jIvane jeTalo vakhata lAge teTalA vakhatamAM eka kSetraparivartana pUruM thayuM kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 10 ] [ 195 (9) kALaparivartananuM svarUpa eka jIva eka avasarpiNInA pahelA samaye janmyo, tyAra pachI harakoI anya avasarpiNInA bIjA samaye jamyo, pachI anya avasarpiNInA trIjA samaye janmyo, e rIte ekeka samaya AgaLa cAlatAM navI avasarpiNInA chellA samaye jamyo, tathA tevI ja rIte utsarpiNIkALamAM te mujaba ja jabhyo ane tyAra pachI upara mujaba ja avasarpiNI ane utsarpiNIkALanA dareka samaye anukrame maraNa kare; A pramANe bhramaNa karatAM je kALa lAge tene kALaparivartana kahevAmAM Ave che. (A kALakramarahita vacamAM je je samayomAM janma-maraNa karavAmAM Ave te samayo hisAbamAM gaNavA nahi.) avasarpiNI ane utsarpiNIkALanuM svarUpa trIjA adhyAyanA 27 mA sUtramAM kahyuM che tyAMthI jANI levuM.) (10) bhavaparivartananuM svarUpa narakamAM sarvajaghanya Ayu dasa hajAra varSanuM che. teTalA AyuvALo eka jIva pahelA narakanA pahelA pAThaDe jamyo, pachI koI kALe teTaluM ja Ayu pAmI te ja pATha: janmyo; (vacamAM bIjI gatiomAM bhramaNa karyuM te bhava hisAbamAM levA nahi.) e pramANe dasa hajAra varSanA jeTalA samaya thAya teTalIvAra te jIva teTalA (dasa hajAra varSanA) ja Ayusahita tyAM ja jamyo (vacamAM anya sthAnomAM janmyo te hisAbamAM levA nahi ), tyAra pachI dasa hajAra varSa ane eka samayanA Ayusahita jamyo, tyAra pachI dasa hajAra varSa ane be samaya ema anukrame ekeka samaya Ayu vadhatAM vadhatAM chevaTa tetrIsa sAgaranA Ayusahita narakamAM jamyo (ane maryo) (A kramarahita janma thAya te gaNatarImAM levA nahi), narakanuM utkRSTa Ayu 33 sAgaranuM che, teTalA Ayusahita janma-e pramANe gaNatAM je kALa thAya teTalA kALamAM eka nArakI bhavaparivartana pUruM thAya che. pachI tyAMthI nIkaLI tiryaMcagatimAM aMtarmuhUrtanA Ayusahita utpanna thAya che eTale ke jaghanya aMtarmuhUrta Ayu pAmI te pUruM karI te aMtarmuhUrtanA jeTalA samaya che teTalI vAra jaghanya Ayu dhAre; pachI anukrame eka eka samaye adhika Ayu pAmI traNa palya sudhI tamAma sthiti (Ayu) mAM janma dhArI te pUruM kare tyAre eka tiryaMcagati bhavaparivartana pUruM thAya. (A kramarahita janma thAya te gaNatarImAM levA nahi) tiryaMcagatimAM jaghanya Ayu aMtarmuhUrta ane utkRSTa Ayu traNa palyanuM hoya che. manuSyagati bhavaparivartana saMbaMdhamAM paNa tiryaMcagatinI mAphaka ja samajavuM. devagatimAM narakagatinI mAphaka che paNa temAM eTalo phera che ke-devagatimAM upara Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 196 ] [ mokSazAstra kahelA krama pramANe ekatrIsa sAgara sudhI Ayu dhAraNa karI te pUruM kare che. e pramANe cAre gatimAM parivartana pUruM kare tyAre eka bhavaparivartana pUruM thAya che. noMdhaH- ekatrIsa sAgarathI adhika AyunA dhAraka nava anudiza ane pAMca anuttara evA cauda vimAnamAM UpajatA devone parivartana hotuM nathI kemake te badhA samyagdaSTi che. bhavabhramaNanuM kAraNa mithyAdaSTipaNuM che. A saMbaMdhamAM kahyuM che ke NirayAdi jahaNNAdisu jAvadu uvarilliyA du gevejjaa| micchatasaMsideNa hu bahuso vi bhavaTThidI bhmido|| 1 / / artha - mithyAtvanA saMsargasahita narakAdinA jaghanya AyuSyathI zarU karIne utkRSTa raiveyaka (navamI raiveyaka) sudhInA bhavonI sthiti (Ayu ) A jIva anekavAra pAmyo che. (11) bhAvaparivartananuM svarUpa 1. asaMkhyAta yogasthAno eka anubhAga baMdha (adhyavasAya) sthAnane kare che. [ kaSAyanA je prakAra (Degree) thI karmonA baMdhamAM ladAnazaktinI tIvratA Ave che tene anubhAgabaMdha (adhyavasAya) sthAna kahevAmAM Ave che. ] 2. asaMkhyAta x asaMkhyAta anubhAgabaMdha adhyavasAyasthAno eka kaSAyabhAva (adhyavasAya) sthAnane kare che. [kaSAyano eka prakAra (Degree) je karmonI sthiti nakkI kare che tene kaSAyaadhyavasAyasthAna kahevAmAM Ave che. ] 3. asaMkhyAta x asaMkhyAta kaSAya adhyavasAyasthAno * paMcendriya saMjJI paryApaka mithyAdaSTi jIvanA karmonI jaghanyasthitibaMdha kare che; A sthiti aMtaHkroDAkoDI sAgaranI hoya che eTale ke kroDAkoDI sAgarathI nIce ane koDInI upara tenI sthiti hoya che. 4. eka jaghanyasthitibaMdha thavA mATe jarUranuM che ke-jIve asaMkhyAta yogasthAnomAMthI * jaghanyasthitibaMdhanAM kAraNa je kaSAyabhAvasthAna che tenI saMkhyA asaMkhyAta lokanA pradezo jeTalI che; eka eka sthAnamAM anaMtAnaMta avibhAga praticcheda che, je anaMtabhAga hAni, asaMkhyAtabhAga hAni, saMkhyAtabhAga hAni, saMkhyAtaguNa hAni, asaMkhyAtaguNa hAni, anaMtaguNa hAni, tathA anaMtabhAga vRddhi, asaMkhyAtabhAga vRddhi, saMkhyAtabhAga vRddhi, saMkhyAtaguNa vRddhi, asaMkhyAtaguNa vRddhi, ane anaMtaguNa vRddhi e prakAranI cha sthAnavALI hAni-vRddhi sahita hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 10 ] [ 197 (eka eka yogasthAnomAMthI ) eka anubhAgabaMdhasthAna thavA mATe pasAra thavuM joIe; ane tyArapachI ekeeka anubhAgabaMdhasthAnamAMthI eka kaSAyasthAna thavA mATe pasAra thavuM joIe, ane eka jaghanyasthitibaMdha thavA mATe ekeeka kaSAyasthAnomAMthI pasAra thavuM joIe. 5. tyAra pachI te jaghanyasthitibaMdhamAM ekeka samaya adhika ema vadhatAM (nAnAmAM nAnA jaghanyabaMdhathI AgaLa dareka pagale) javuM joIe. e pramANe ATha karmo ane (mithyASTine lAyaka) badhI uttara karmaprakRtionI utkRSTa sthiti pUrI thAya tyAre eka bhAvaparivartana pUruM thAya che. 6. upara pArA 3 mAM kahela jaghanyasthitibaMdhane tathA pArA 2 mAM kahela sarvajaghanya kaSAyabhAvasthAnane tathA pArA 1 mAM kahela anubhAgabaMdhasthAnane prApta thavAvALuM tene lAyaka sarvajaghanya yogasthAna hoya che. anubhAga A, kaSAya B ane sthiti : e traNeno to jaghanya ja baMdha hoya paNa yogasthAna palaTIne jaghanyayogasthAna pachI trIja yogasthAna thAya ane anubhAgasthAna A, kaSAyasthAna B, sthitisthAna 8 jaghanya ja baMdhAya; pachI cothuM, pAMcamuM, chaThTha, sAtamuM, AThamuM vagere yogasthAna thatAM thatAM anukrame asaMkhyAta pramANa sudhI palaTAya to paNa te koI gaNatarImAM levA nahi, athavA koI be jaghanyayogasthAnanI vacamAM anya kaSAyasthAna A, anya anubhAgasthAna B ke anya yogasthAna AvI jAya to te gaNatarImAM levA nahi. * bhAvaparivartananuM kAraNa mithyAtva che A saMbaMdhamAM kahyuM che ke savvA payaDividio annubhaagpdesbNdhtthaannaanni| micchattasaMsideNa ya bhamidA puNa bhaavsNsaare|| 1 / / artha- samasta prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdhanAM sthAnarUpa mithyAtvanA saMsargathI nizcaye (kharekhara) bhAvasaMsAramAM jIva bhrame che. (12) saMsAranA bheda pADatAM bhAvaparibhramaNa te upAdAna arthAta nizcayasaMsAra che ane dravya-kSetra-kALa tathA bhavaparibhramaNa te nimittamAtra che arthAt vyavahArasaMsAra che kemake te paravastu che; nizcaya eTale kharekhara ane vyavahAra eTale kathanarUpa, nimittamAtra * yogasthAnomAM paNa avibhAgapraticcheda paDe che, temAM asaMkhyAtabhAga vRddhi, saMkhyAtabhAga vRddhi, saMkhyAtaguNa vRddhi ane asaMkhyAtaguNa vRddhi ema cAra sthAnarUpa ja hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 198 ] [ mokSazAstra nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra pragaTatAM bhAvasaMsAra TaLI jAya che, ane tyArathI bIjAM cAra nimittono svayaM abhAva thAya che. (13) mokSano upadeza saMsArIne hoya che; jo saMsAra na hota to mokSa, mokSamArga ke teno upadeza hota ja nahi, tethI A sUtramAM pahelAM saMsArI jIvo ane pachI mukta jIvo evo dama lIdho che. (14) asaMkhyAta ane anaMta e saMkhyA samajavA mATe gaNitazAstra upayoga che; temAM 1O/3 eTale ke dasane traNathI bhAMgatAM = 3. 333. (aMta na Ave tyA sudhI tragaDA) Ave che paNa teno cheDo Avato nathI, te "anaMta'nuM daSTAMta che; ane asaMkhyAtanI saMkhyA samajavA mATe eka goLanA parigha ane vyAsanuM pramANa 22/7 hoya che. [ vyAsa karatAM parigha 22/7 gaNo hoya che] teno hisAba zatAMza (Decimal) mAM mUkatA je saMkhyA Ave che te "asaMkhyAta che. gaNitazAstramAM A saMkhyAne ' Trrational' kahevAmAM Ave che. (15) vyavahArarAzinA jIvone A pAMca parivartana lAgu paDe che; AvA anaMtaparivartano dareka jIvoe karyA che ane je jIvo mithyASTipaNuM cAlu rAkhaze temane hajI cAlyA karaze. nityanigodanA jIvo anAdi nigodamAMthI nIkaLyA ja nathI, temanAmAM A pAMcaparivartananI zakti rahelI che tethI temane paNa upacArathI A pAMca parivartana lAgu paDe che. vyavahArarAzinA je jIvo hajI sudhI badhI gatimAM gayA nathI temane paNa upara pramANe upacArathI A parivartano lAgu paDe che. nityanigodane avyavahArarAzinA (nizcayarAzinA) jIvo paNa kahevAmAM Ave che. (16) manuSyabhava saphaLa karavA mATe khAsa lakSamAM rAkhavA lAyaka viSayo 1. anAdikALathI mAMDI prathama to A jIvane nityanigodarUpa zarIrano saMbaMdha hoya che, te zarIranuM Ayu pUrNa thatAM marIne pharI pharI nityanigoda zarIrane ja jIva dhAre che. e pramANe anaMtAnaMta jIvarAzi anAdikALathI nigodamAM ja janma-maraNa kare che. 2. vaLI nigodamAMthI cha mahinA ane ATha samayamAM chaso ATha (608) jIvo nIkaLe che te pRthvI, jaLa, agni, pavana ane pratyeka vanaspatirUpa ekendriya paryAyomAM agara be thI cAra indriyorUpa zarIramAM ke cAragatirUpa paMcendriya zarIromAM bhramaNa kare che, ane pharI pAcho nigodazarIrane prApta kare che, (A itaranigoda che.) 3. jIvane trasamAM ekI sAthe rahevAno utkRSTa kALa mAtra be hajAra sAgara che. jIvane ghaNuM to ekendriya paryAyo ane temAM paNa ghaNo vakhata nigodamAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 10-11 ] [ 199 ja rahevAnuM bane che. tyAMthI nIkaLI trasazarIra pAmavuM e kAkatAliyanyAyavat che, trasamAM paNa manuSyapaNuM pAmavAnuM to bhAgye ja bane che. 4. A pramANe jIvanI mukhya be sthiti che-nigodapaNuM ane siddhapaNuM. vacalo trasaparyAyano kALa to ghaNo ja thoDo ane temAM paNa manuSyapaNAno kALa to ati ati ghaNo ja thoDo che. 5. 1-saMsAramAM jIvane manuSyabhavomAM rahevAno kALa sarvathI thoDo che. - nArakInA bhAvomAM rahevAno kALa tenAthI asaMkhyAtaguNo che. 3-devanA bhavomAM rahevAno kALa tenAthI (nArakIthI) asaMkhyAtaguNo che. ane 4-tiryaMca bhavomAM (mukhyapaNe nigodamAM) rahevAno kALa tenAthI (devathI) anaMtaguNo che. A uparathI siddha thAya che ke jIva anAdithI mithyAtvadazAmAM zubha tema ja azubha bhAvo karato rahe che, temAM paNa jIve narakane lAyaka tIvra azubha bhAvo karatAM devane lAyaka zubha bhAvo asaMkhyAtaguNA karyA che. zubhabhAva karIne anaMtavAra navamI raiveyake A jIva jaI Avyo che-te pUrve pArA 10 mAM kahevAI gayuM che. 6. navamI raiveyakane lAyaka zubhabhAvo karanAra jIve gRhIta mithyAtva choDyuM hoya che, sAcAM deva-guru-zAstrane nimittarUpe svIkAryA hoya che; pAMca mahAvrato, gupti, samiti AdinA utkRSTa zubhabhAvo aticArarahita pALyA hoya che; ATaluM kare tyAre ja jIvane navamI raiveyakamAM javA lAyaka zubhabhAva hoya che. AtmabhAna vinA mithyAdaSTine lAyaka utkRSTa zubhabhAvo jIve anaMtavAra karyA chatAM mithyAtva gayuM nahi; mATe zubhabhAva-puNya karatAM karatAM dharma-samyagdarzana thAya ke mithyAtva TaLe e azakya che. tethI 7. A manuSyabhavamAM ja AtmAnuM sAcuM svarUpa samajIne jIvoe samyakatva prApta karavuM. "Strike the iron while it is hot' loDhuM garama che tyAM sudhImAM tene TIpI lo-ghaDI lo e kahevata anusAra manuSyabhava che temAM turata AtmAnuM svarUpa samajI lo, nahi to trasakALa thoDA vakhatamAM pUro thaIne ekendriyanigoda-paryAya prApta thaze ane anaMtakALa temAM rahevAnuM thaze. 10. saMsArI jIvonA bheda samanaWISHI: To ?? artha- saMsArI jIvo [ saMmanA : ] manasahita-saMjJI ane [1manA : ] manarahita-asaMzI ema be prakAranA hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 200 ] [ mokSazAstra TIkA (1) ekendriyathI caturindriya sudhInA jIvo niyamathI asaMzI ja hoya che. paMcendriyomAM tiryaMco saMjJI ane asaMjJI banne prakAranA hoya che; bAkInA manuSya, deva ane nArakInA jIvo niyamathI saMjJI ja hoya che. (2) manavALA-saMzI jIvo satya-asatyano viveka karI zake che. (3) mana be prakAranA che-dravyamana ane bhAvamana. pudagaladravyanAmanovargaNAskaMdhonuM ATha pAMkhaDIvALA kamaLanA AkAranuM mana hRdayasthAnamAM hoya che te dravyamana che; te sUkSmapudgalaskaMdha hovAthI indriyagrAhya nathI. AtmAnI khAsa prakAranI vizuddhi te bhAvamana che; te vaDe jIva zikSA levA, kriyA (kRtya) samajavA, upadeza tathA AlApa (Recitation) mATe lAyaka che, tenA nAmathI bolAvatAM te pAse Ave che. (4) hitamAM pravartavAnI athavA ahitathI dUra rahevAnI zikSA je grahaNa kare che te saMjJI che, ane hita-ahitanI zikSA, kriyA, upadeza vagerenuM je grahaNa nathI karatA te asaMjJI che. (5) noindriyAvaraNanA kSayopazama sahita aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA Atmapradezo bhAvamana che. saMzI jIvone bhAvamanane lAyaka nimittarUpa vIryAMttarAya tathA mana-noiDhiyAvaraNa nAmanA jJAnAvaraNakarmano kSayopazama svayaM hoya che. (6) dravyamana-jaDa pudgala che, te pugalavipAkI karma-udayanA phaLarUpa che. jIvanI vicArAdi kriyAmAM bhAvamana upAdAna che ane dravyamana nimitta mAtra che. bhAvamanavALA prANI mokSanA upadeza mATe lAyaka che. tIrthakara bhagavAna ke samyajJAnIo pAsethI upadeza sAMbhaLI saMjJI manuSyo samyagdarzana pragaTa kare che, saMjJI tiryaMco paNa tIrthakara bhagavAnano upadeza sAMbhaLI samyagdarzana pragaTa kare che, devo paNa tIrthakara bhagavAnano tathA samyajJAnIono upadeza sAMbhaLI samyagdarzana pragaTa kare che. narakanA koI jIvane pUrvanA mitrAdi samyajJAnI Teva hoya te trIjI naraka sudhI jAya che ane tenA upadezathI trIjI naraka sudhInA jIvo samyagdarzana pragaTa kare che. cothIthI sAtamI naraka sudhInA jIvo pUrvanA samAgamanA saMskAro yAda lAvI samyagdarzana pragaTa kare che. te nisargaja samyagdarzana che; parve satsamAgamanA saMskAra pAmela manuSyo, saMjJI tiryaMco ane devo paNa nisargaja samyagdarzana pragaTa karI zake che. || 11T. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 12-13 ] [ 201 saMsArI jIvonA bIjA prakAre bheda saMsAriNagrasasthAva2T: 22aaaa artha:- [ saMsArikha: ] saMsArI jIva [2] trasa ane [2thAvara: ] sthAvaranA bhedathI be prakAranA che. TIkA (1) A bhedo paNa avasthAdaSTie pADavAmAM AvyA che. (2) jIvavipAkI trasanAmakarmanA udayathI jIva trasa kahevAya che, ane jIvavipAkI sthAvaranAmakarmanA udayathI jIva sthAvara kahevAya che, trasa jIvone be indriyathI pAMca indriyo hoya che ane sthAvara jIvone eka sparzana indriya ja hoya che. (sthira rahe te sthAvara ane hAla-cAle te trasa evI vyAkhyA barAbara nathI-e dhyAna rAkhavuM.) (3) be indriyathI ayogakevaLI guNasthAna sudhInA jIvo trasa che, mukta (siddha ) jIvo trasa ke sthAvara nathI kemake trasa ane sthAvara e bhedo saMsArI jIvonA che. (4) prazna-Dare-bhayabhIta thAya athavA halana-calana kare te trasa ane sthira rahe te sthAvara-evo artha kema karatA nathI? uttara- jo halana-calana apekSAe trapaNuM ane sthiratA apekSAe sthAvarapaNuM ema hoya to (1) garbhamAM rahelA, iMDAmAM rahelA, mUrjita, sUtelA vagere jIvo halana-calana rahita che tethI teo trasa nahi Thare; ane (2) pavana, agni tathA jala eka jagyAethI bIjI jagyAe jatAM dekhAya che tema ja dharatIkaMpa vagere vakhate pRthvI dhruje che, ane vRkSo paNa dhruje che. vRkSanAM pAMdaDAM pavana vakhate hule che tethI temane sthAvarapaNuM Tharaze nahi ane tethI koI paNa jIva sthAvara raheze nahi. 12. sthAvara jIvonA bheda pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sthaavraaH||13|| artha:- [pRthivI , tena: vAyu vanaspataya:] pRthvIkAyika, jaLakAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika e pAMca prakAranA [sthAva2T: ] sthAvara jIvo che. [ A jIvane mAtra sparzana indriya hoya che. (1) AtmA jJAnasvabhAva che, paNa jyAre tene potAnI vartamAna lAyakAtanA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 202 ] [ mokSazAstra kAraNe eka sparzanaIndriya dvArA jJAna karI zakavA pUrato ughADa hoya che tyAre pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane vanaspatirUpe pariNamelA rajakaNo (pudgalaskaMdho ) nA banelA jaDa zarIrano saMyoga thAya che. (2) pRthvI, pANI, agni ane vAyukAyika jIvonAM zarIranuM mApa (avagAhanA) aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM hoya che tethI te dekhAtuM nathI; ApaNe tenA samUho (mass) ne joI zakIe chIe. pANInA dareka TIpAmAM jaLakAyika ghaNA jIvono samUha hoya che. sUkSmadarzakayaMtra vaDe pANImAM je jhINA jIvo dekhAya che te jIvo jaLakAyika nathI paNa trasa jIvo che. (3) 1. pRthvInuM zarIra dhAraNa karyuM te jIvo pRthvIkAyika che. 2. jIva gayA pachI rahela te zarIrane pRthvIkAya kahe che. 3. pRthvInuM zarIra dhAraNa karavA pahelAM vigrahagatimAM je jIva hoya tene pRthvI jIva kahevAya che; e pramANe jaLakAyika vagere bIjA cAra sthAvara jIvonuM paNa samajI levuM. (4) A sthAvara jIvo te bhave samyagdarzana pAmavA lAyaka nathI, kemake saMjJIparyApaka jIvo samyagdarzana pAmavA lAyaka che. (5) pRthvIkAyikanuM zarIra masuranA dANAnA AkAre laMbagoLa (Oval-iMDAkAre), jaLakAyikanuM zarIra pANInA TIpAnA AkAre goLa, agnikAyikanuM zarIra soyanA samUhunA AkAre ane pavanakAyikanuM zarIra dhajAnA AkAre lAMbuM-trAMsuM hoya che. vanaspatikAyikanA ane trasa jIvonAM zarIra aneka judA judA AkAre hoya che. || 13aaaa [ gommadasAra-jIvakAMDa, gAthA-201] trasa jIvonA bheda kIndriyAstrasA: 24 aa artha- [ di ndriya bhAva:] be iMdriyathI zarU karIne arthAt be indriya, traNa indriya, cAra indriya ane pAMca indriya jIvo [2:] trasa kahevAya che. TIkA (1) ekendriya jIva sthAvara che ane tene eka sparzana-Indriya ja hoya che; tene sparzana-Indriya, kAyabaLa, Ayu ane zvAsocchavAsa e cAra prANI hoya che. (2) be indriya jIvane sparzana ane rasanA e be indriyo ja hoya che; tene rasanA ane vacanabaLa e be prANo vadhatAM kula cha prANo hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 14-15 ] [ 203 (3) traNa indriyo jIvane sparzana, rasanA ane prANa (nAka) e traNa indriyo ja hoya che; tene prANa indriya vadhatAM kula sAta prANo hoya che. (4) cAra indriya jIvane sparzana, rasanA, dhrANa ane cakSu e cAra indriyo hoya che. tene cakSu indriya vadhatAM kula ATha prANo hoya che. (5) paMcendriya jIvane sparzana, rasanA, dhrANa, cakSu ane zrotra (kAna ) e pAMca indriyo hoya che; tene karNa indriya vadhatAM kula nava prANo asaMjJIne hoya che. A pAMca indriyomAM upa2 je krama kahyo tenAthI ADI avaLI indriyo koI jIvane hotI nathI; jemake sparzana ane cakSu e be indriyo koI jIvane hoI zake nahi, paNa jo be hoya to te sparza ane rasanA ja hoya. saMzI jIvane manabaLa hoya che tethI tene kula daza prANo hoya che. (6) indriyo bhAva ane dravya ema be prakAre hoya che, te sUtra 16 thI 19 sudhImAM kahevAmAM Avaze. indriyono krama sUtra 19 mAM Apyo che.|| 14 / / indriyonI saMkhyA paMcendriyALi / / / / artha:- [ rUndriyALi] indriyo [ paMca ] pAMca che. TIkA (1) indriyo pAMca hoya che, vadhAre hotI nathI. ' indra' kahetAM AtmAne eTale saMsArI jIvane oLakhAvanAruM je cihna tene indriya kahe che dareka dravya-indriya potapotAnA viSayanuM jJAna Upaje temAM nimittakAraNa che, koI Indriya bIjI koI indriyane AdhIna nathI. judI judI ekeka indriya paranI apekSArahita che-eTale ke amindranI jema dareka potapotAne AdhIna che evI aizvaryatA (moTAI ) ghare che. prazna:- vacana, hAtha, paga, gudA ane liMgane paNa indriya gaNavI joIe ? utta2:- nahi, ahIM upayoganuM prakaraNa che. upayogamAM sparzAdi indriyo nimitta che tethI tene indriya mAnavI vyAjabI che. vacana vagere upayogamAM nimitta nathI, te to (jaDa) kriyAnAM sAdhana che; ane kriyAnAM kAraNa hovAthI jo tene indriya kahIe to mastaka vagere badhAM aMgopAMga (kriyAnAM sAdhana ) che temane indriyo kahevI joIe. mATe upayogamAM je nimittakA2Na hoya te indriyanuM lakSaNa che ema mAnavuM vyAjabI che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 204 ] [ mokSazAstra (2) jaDa indriyo jJAnanA upayoga vakhate nimitta hoya che, paNa jJAna te indriyothI thatuM nathI, jJAna AtmA pote potAthI kare che. kSAyopathamikajJAnanuM svarUpa evuM che ke te jJAna je vakhate je prakArano upayoga karavA lAyaka hoya tyAre tene lAyaka indriyAdi bAhya nimitto pote potAthI hAjara hoya che, paNa nimittanI rAha jovI paDatI nathI. Avo nimitta-naimittikasaMbaMdha che. indriyo che tethI jJAna thayuM ema ajJAnI mAne che; jJAnI to jJAna potAthI thayuM ema mAne che, ane jaDa indriyo te vakhate saMyogarUpa (hAjararUpa) svayaM hoya ja che ema jANe che. I 15TI [ jAo, adhyAya 1 sUtra-14nI TIkA. pAnuM 63 thI 67] indriyonA mULa bheda vidhAnA ud aa artha:- badhI indriyo [ dvividhAni] dravyaindriya ane bhAvaindriya-evA bhedathI babbe prakAranI che. noTa- dravyandriyasaMbaMdhI sUtra 17 muM che ane bhAvendriyasaMbaMdhI sUtra 18 muM che. / 16IT dravyandriyanuM svarUpa nirvRttyupakaraNe drvyendriym||17|| artha-[nivRtti 35rane ] nivRtti ane upakaraNane [ dravyandriyan] dravyandriya TIkA nivRtti- pudgalavipAkI nAmakarmanA udayathI pratiniyatasthAnamAM thatI indriyarUpa pudgalanI racanA vizeSane bAhyanivRtti kahe che; ane utsadha aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANe thatA AtmAnA je vizuddhapradeza tene AtyaMtaranivRtti kahe che; ema nivRttinA be bheda che. [ juo, adhyAya-2 sUtra-44 nI TIkA ] je Atmapradezo netrAdi indriyAkAra thAya che te AtyaMtaranivRtti che, ane te ja Atmapradeza netrAdi AkAre je pugalasamUhuM rahe che te bAhyanivRtti che. kandriyanA tathA netrandriyanA Atmapradezo anukrame javanI naLI tathA masuranA AkAre hoya che ane pudgala indriyo paNa te te AkAre hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 16-17 ] [ 205 upakaraNa-nivRttino upakAra karavAvALo pudgalasamUha te upakaraNa che. tenA bAhya ane AtyaMtara evA be bheda che. jema-netramAM dhoLuM ane kALuM maMDaLa te Abhyatara upakaraNa che ane pAMpaNa, DoLA vagere bAhya upakaraNa che tema. "upakArano artha nimittamAtra samajavo, paNa te lAbha kare che ema na samajavuM. [ juo, artha prakAzikA pAnuM 202-203] A banne upakaraNo jaDa che. || 17 bhAvendriyanuM svarUpa labdhyupayogau bhaavendriym||18|| artha- [ naSyi upayoga ] labdhi ane upayogane [bhAvendriyama] bhAvendriya kahevAmAM Ave che. TIkA (1) labdhi- labdhino artha prApti athavA lAbha thAya che. AtmAnA caitanyaguNano kSayopazamahetuka ughADa te labdhi che. [ jAo, sUtra 45 nI TIkA ] upayoga- upayogano artha caitanyavyApAra thAya che. AtmAnA caitanyaguNano je kSayopazamahetuka ughADa che tenA vyApArane upayoga kahe che. (2) AtmA zaiyapadArthanI sanmukha thaIne potAnA caitanyavyApArane te tarapha joDe te upayoga che. upayoga caitanyanuM pariNamana che; te koI anya padArtha tarapha lAgI rahyo hoya to, AtmAnI sAMbhaLavAnI zakti hoya to paNa, sAMbhaLe nahi. labdhi ane upayoga bane maLIne jJAnanI siddhi thAya che. (3) prazna- upayoga to labdhirUpa bhAvendriyanuM phaLa (athavA kArya ) che, tene bhAvendriya zA mATe kahI ? uttara:- kAryamAM kAraNano upacAra karIne upayogane (upacArathI) bhAvendriya kahevAmAM Ave che. ghaTa-AkAre pariNamela jJAnane ghaTa kahevAmAM Ave che, e nyAye lokamAM kAryane paNa kAraNa mAnavAmAM Ave che. AtmAnuM liMga indriya (bhAvendriya) che; AtmA te svaartha che, temAM upayoga mukhya che ane te jIvanuM lakSaNa che, tethI upayogane bhAva-IndriyapaNuM kahI zakAya che. (4) upayoga ane labdhi e bannene bhAvendriya e mATe kahe che ke teo dravya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 206 ] [ mokSazAstra paryAya nathI guNaparyAya che. kSayopazamahetuka labdhi paNa eka paryAya yA dharma che ane upayoga paNa eka dharma che, kemake te AtmAno pariNAma che. te upayoga darzana ane jJAna evA be prakArano che. (5) dharma, svabhAva, bhAva, guNaparyAya, guNa e zabdo ekA(r)vAcaka che. (6) prayojanabhUta jIvAdi tattvone zraddhAna karavA yogya jJAnanI kSayopazamalabdhi to sarva saMjJI paMcendriya jIvone hoya che; paNa je jIva paranuM lakSa TALI sva (AtmA) tarapha upayogane vALe che tene AtmAnuM jJAna (samyajJAna) thAya che, ane je jIva para tarapha ja upayogane vALyA kare che tene mithyAjJAna thAya che ane tethI tenuM avinAzI kalyANa thatuM nathI. (7) A sUtrano siddhAMta jIvane chamasthadazAmAM jJAnano ughADa arthAt kSayopazamahetuka labdhi ghaNI hoya topaNa te badhA ughADano upayoga eka sAthe karI zakato nathI, kemake teno upayoga rAgamizrita che tethI rAgamAM rokAI jAya che, te kAraNe jJAnano ughADa (labdhi) ghaNo hoya to paNa vyApAra (upayoga) to alpa hoya che. jJAnaguNa to dareka jIvane paripUrNa che; vikArI dazAmAM te jJAnaguNanI pUrNa paryAya UghaDatI nathI, eTaluM ja nahi paNa paryAyamAM jeTalo ughADa hoya teTalo paNa vyApAra eka sAthe karI zakato nathI. AtmAnuM lakSa para tarapha hoya tyAM sudhI tenI AvI dazA hoya che. mATe jIve sva ane paranuM yathArtha bhedavijJAna karavuM joIe, bhedavijJAna thatAM te potAno puruSArtha sva tarapha vALyA ja kare che, ane tethI krame krame rAga TALIne bAramA guNasthAne sarvathA rAga TaLI jatAM vItarAgatA thAya che. tyAra pachI thoDA ja vakhatamAM puruSArtha vadhatAM jJAnaguNa jeTalo paripUrNa che teTalo ja paripUrNa teno paryAya ughaDe che; jJAnaparyAya pUrNa UghaDI gayA pachI jJAnanA vyApArane eka bAjuthI bIjI tarapha vALavAnuM rahetuM nathI; mATe dareka mumukSu jIvoe yathArtha bhedavijJAna prApta karavuM joIe-ke jenuM phaLa kevaLajJAna che. 18. pAMca indriyonAM nAma ane teno anukrama sparzanarasanAghANa vakSa:zrotrAnA 41 / artha- [ sparzana] sparzana, [ rasanA] rasanA, [ prALa] ghANa-nAka, [ :] cakSu ane [ zrotra] zrotra-kAna e pAMca indriyo che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 20 ] [ 207 TIkA (1) A indriyo bhAvendriya ane dravyendriya ema banne prakAranI samajavI. ekendriya jIvane pahelI (sparzana) indriya, be-indriya jIvane pahelI be-ema anukrame hoya che. A adhyAyanA sUtra-14 nI TIkAmAM A saMbaMdhI vigatathI jaNAvyuM che, mATe tyAMthI joI levuM. (2) A pAMca bhAvendriyomAM bhAvazrotrendriyane ghaNI lAbhadAyaka gaNavAmAM AvI che, kemake te bhAva-indriyanA baLathI samyajJAnI puruSano upadeza zravaNa karIne tyAra bAda vicAra karIne yathArtha nirNaya karI hitanI prApti ane ahitano tyAga jIva karI zake che. jaDaindriya to sAMbhaLavAmAM nimittamAtra che. (3) 1-kSotrendriya (kAna) no AkAra javanI vacalI naLI jevo, 2-netrano AkAra masura jevo, 3-nAkano AkAra talanA phUla jevo, 4-rasanAno AkAra ardhacaMdra jevo hoya che ane sparzanendriya zarIrAkAre hoya che-sparzanendriya AkhA zarIramAM hoya che. te 19 indriyonA viSaya sparzarasandhavazavvIstaryAdA 20nA artha:- [ sparajavarNazallI: ] sparza, rasa, gaMdha, varNa (rUpa, raMga) ane zabda e pAMca kramathI [ tat 35rthI:] upara kahelI pAMca indriyono viSaya che arthAta upara kahelI pAMca indriyo te te viSayane jANe che. TIkA (1) jANavAnuM kAma bhAvendriyanuM che, pudgalaindriya nimitta che. dareka indriyano viSaya zuM che te ahIM kahyuM che; A viSayo jaDa-pudgalo che. (2) prazna:- A adhikAra jIvano che chatAM temAM pudgaladravyanI vAta zA mATe lIdhI? uttara:- jIvane bhAvendriyathI thatAM upayogarUpa jJAnamAM jJaya zuM che te jaNAvavA mATe kahyuM che. zeya nimitta mAtra che, jJayathI jJAna thatuM nathI paNa upayogarUpa bhAvendriyathI jJAna thAya che eTale ke jJAna viSayI ( viSaya karanAra) che ane jJaya viSaya che e batAvavA A sUtra kahyuM che. (3) sparza - ATha prakAranA che. 1. zIta, 2. uSNa, 3. lUkho, 4. cIkaNo, 5. komaLa, 6, kaThora, 7. haLavo ane 8. bhAre. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 208 ] mokSazAstra rasa- pAMca prakAranA che. 1. tIkho, 2. Amla (khATo), 3. kaDavo, 4. madhura ane 5. kaSAyelo. gaMdhaH- be prakAranI che. 1. sugaMdha ane 2. durgadha. varNa- (raMga)-pAMca prakAranA che. 1. kRSNa, 2. nIla (AsamAnI), 3. pILo, 4. rAto ane pa-zukla (dhoLo). zabda (svara)- sAta prakAranA che. 1. paDaja, 2. RSabha, 3. gaMdhAra, 4. madhyama, 5. paMcama, 6. paivata, 7. niSAda. e pramANe kula 27 bhedo che, temanA saMyoganA asaMkhyAta bhedo paDe che. (4) saMjJI prANIone indriya dvArA thatA caitanyavepAramAM mana nimittarUpa hoya che. (5) sparza, rasa, gaMdha ane zabda e viSayonuM jJAna te te viSayane jANanAra indriya sAthe te viSayano saMyoga thavAthI ja thAya che. AtmA cakSudvArA je rUpane dekhe che te rUpathI yogya kSetre dUra rahIne dekhI zake che. || 20 manano viSaya zrutamanindriyasthAA 22aaaa artha - [ nidriyasya ] manano viSaya [ zrata] zrutajJAnagocara padArtha che athavA mananuM prayojana zrutajJAna che. TIkA (1) dravyamana ATha pAMkhaDIvALA khIlelA kamaLanA AkAre che (juo, adhyAya 2, sUtra 11 nI TIkA). jIve zravaNa karelA padArthane vicAravAmAM manadvArA pravRtti thAya che. karNendriya dvArA zravaNa karelA zabdanuM jJAna te matijJAna che; te matijJAnapUrvakano vicAra te zrutajJAna che. samyajJAnI puruSono upadeza zravaNa karavAmAM karNendriya nimitta che ane teno vicAra karIne yathArtha nirNaya karavAmAM mana nimitta che. hitanI prApti ane ahitano tyAga mana dvArA thAya che. ( jAo, adhyAya 2, sUtra 11 tathA 19 nI TIkA). prathama rAgasahita mana dvArA AtmAnuM sAcuM jJAna karI zakAya che ane pachI (rAgane aMze toDatAM) mananA avalaMbana vagara samyajJAna pragaTe che; tethI saMgI jIvo ja dharma pAmavAne lAyaka che (jAo, adhyAya 2, sUtra 24 nI TIkA). (2) mana vinAnA (asaMzI) jIvone paNa eka prakAranuM zrutajJAna hoya che. (jAo, adhyAya 1, sUtra 11 tathA 30 nI TIkA). teone AtmajJAna nahi hovAthI te jJAnane "kuzruta" kahevAmAM Ave che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra rara-33 ] (3) zrutajJAna je viSayane jANe che temAM mana svataMtra nimitta che, koI indriyane AdhIna mana nathI eTale ke zrutajJAnamAM koI paNa indriyanuM nimitta nathI. || ra1AA indriyonA svAmI vanaspatyajJAnAmenAA 22aa artha- [ vanaspati santAnAma] vanaspatikAya jenA aMtamAM che evA jIvone arthAta pRthvIkAyika, jaLakAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIvone [ ...] eka sparzanaindriya ja hoya che. TIkA A sUtramAM kahelA jIvo eka sparzana indriyadvArA ja jJAna kare che. A sUtramAM 'indriyonA svAmI' evuM mathALuM bAMdhyuM che, temAM indriyanA be prakAra che-jaDa Indriya ane bhAvendriya. jaDaindriyanI sAthe jIvane nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA mATe vyavahArathI svAmI kahela che, kharekhara to koI dravya bIjA dravyanuM svAmI che ja nahi. ane bhAvendriya te AtmAno te vakhatano paryAya che eTale azuddhanaye teno svAmI AtmA che. || 22IT kRmipipiilikaabhrmrmnussyaadinaamekaikvRddhaani||23|| artha:- [ kRmi nikA bhramara manuSThAvinAma] karamiyAM vagere, kIDI vagere, bhamaro vagere tathA manuSya vagerene [ vRddhAni] kramathI ekeka Indriya vadhatI vadhatI che arthAt karamiyAM vagerene be, kIDI vagerene traNa, bhamarA vagerene cAra ane manuSya vagerene pAMca indriya che. TIkA prazna- koI manuSya janmathI ja AMdhaLo ane kAne bahero hoya che to evA jIvane traNa indriya jIva kahevo ke paMcendriya jIva kahevo? uttara- te paMcendriya jIva tene pAMca indriyo che, paNa upayogarUpa zakti nathI tethI te dekhato ane sAMbhaLato nathI. noMdha:- A pramANe saMsArI jIvonA indriya dvAranuM varNana karyuM. have tenA manadvAranuM varNana 24 mAM sUtramAM kahe che. raDA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 210 ] [ mokSazAstra saMzI kone kahe che? saMjJina: samanan: tA 24 nA artha- [ samanan: ] manasahita jIvone [saMjJina:] saMjJI kahevAya che. TIkA saMgI jIvo paMcendriya ja hoya che. (juo, adhyAya-2, sUtra 11 tathA 21 nI TIkA). jIvanA hitAhitanI pravRtti mana dvArA thAya che. paMcendriya jIvamAM saMjJI ane asaMjJI evA be prakAra che. saMjJI eTale saMjJAvALA prANI samajavA. "saMjJA"nA ghaNA artho thAya che temAMthI ahIM "mana" evo artha levo. | 24|| mana dvArA hitAhitanI pravRtti thAya che paNa zarIra chUTatAM vigrahagatimAM mana vinA navA zarIranI prApti mATe jIva gamana kare che tyAre karmano Asrava thAya che tenuM kAraNa zuM? vida tau varmayo :o rapha aa artha:- [ vigata ] vigrahagatimAM arthAt navIna zarIra mATe gamana karavAmAM [ varmayo: ] kArpaNa kAyayoga hoya che. TIkA (1) vigrahagati- eka zarIrane choDIne bIjA zarIranI prApti mATe gamana karavuM te vigrahagati che. ahIM vigrahano artha zarIra che. karmayoga- karmonA samUhane kArmaNazarIra kahe che; AtmAnA pradezonA parispaMdanane yoga kahe che. A parispaMdana vakhate kAzmaNazarIra nimittarUpa che tethI tene karmayoga kahe che, ane te kAraNe navAM karmono te vakhate Asrava thAya che. ( juo, sUtra-44 nI TIkA). (2) maraNa thatAM navIna zarIra grahaNa karavA mATe jIva gamana kare che tyAre rastAmAM eka, be, traNa ke cAra samaya lAge che, te samayamAM kArmaNayoganA kAraNe pugalakarmanuM tathA taijasavargaNAnuM grahaNa thAya che paNa nokarmapudgalonuM grahaNa thatuM nathI. || 25TI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra ra6-27 ] [ 211 vigrahagatimAM jIva ane pudagalanuM gamana kevI rIte thAya che? anu. igatiHA raddA artha [ti ] jIva-pudgalonuM gamana [manuLi] anusAra ja thAya che. TIkA (1) zreNiH lokanA madhyabhAgathI upara, nIce tathA tiryadizAmAM kramathI hArabaMdha racanAvALA pradezonI paMkti (Line) ne zreNi kahe che. (2) vigragatimAM AkAzapradezonI sIdhI paMktie ja gamana thAya che. vidizAmAM gamana thatuM nathI. pudgalano zuddha paramANu jyAre ati zIdhra gamana karI eka samayamAM cauda rAjA gamana kare che tyAre te sIdho ja gamana kare che. (3) upara pramANe zreNinI cha dizA thAya che:- 1-pUrvathI pazcima, 2-uttarathI dakSiNa, 3-uparathI nIce tathA bIjA traNa tenAthI UlaTI rIte eTale ke, 4-pazcimathI pUrva, pa-dakSiNathI uttara ane nIcethI upara. (4) prazna:- A jIva adhikAra che temAM pudgalano viSaya zA mATe lIdho? uttara- jIva ane pudgalano nimitta-naimittika saMbaMdha batAvavA tathA jIva tema ja pudgala banne gamana kare che ema batAvavA mATe pudgalano viSaya lIdho che. | ra6/ mukta jIvonI gati kevI rIte thAya che? viprada nIvacAA 27 artha- [ nI ] mukta jIvanI gati [vipradA] vakratA rahita (sIdhI) thAya che. TIkA sUtramAM "nIca' zabda lakhyo che paNa AgaLanA sUtramAM saMsArI jIvano viSaya hato tethI ahIM nIvaca' no artha "mukta jIva" thAya che. A adhyAyanA 25 mA sUtramAM vigrahano artha "zarIra' karyo hato, ahIM teno artha "vakratA" karavAmAM Avyo che; vigraha zabdanA e banne artho thAya che. 25 mA sUtramAM zreNino viSaya na hato tethI tyAM "vakratA" artha lAgu thato nahi, paNa A sUtramAM zreNino viSaya hovAthI "viprada" no artha vakratA rahita (moDA rahita) thAya che ema samajavuM. mukta jIvo zreNibaddha gatithI eka samayamAM sIdhA sAta rAju UMcA gamana karI siddhakSetramAM jaI sthira thAya || 27 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 21ra ] [ mokSazAstra saMsArI jIvonI gati ane teno samaya viravatI ja saMsAriNa: prAvaturkha: 28aaaa artha- [ saMsArikha: ] saMsArI jIvanI gati [ caturthya: prava] cAra samayathI pahelAM pahelAM [ vigrahavata 2] vakratA-moDAsahita tathA rahita thAya che. TIkA 1. saMsArI jIvanI gati moDAsahita ane moDArahita hoya che. jo moDArahita hoya to tene eka samaya lAge che; jo eka moDo levo paDe to be samaya, be moDA levA paDe to traNa samaya ane traNa moDA levA paDe to cAra samaya lAge che. jIva cothA samaye to kyAMka navuM zarIra niyamathI dhAraNa karI le che; tethI vigrahagatino samaya vadhAremAM vadhAre cAra samaya sudhI hoya che. te gationAM nAma-1-Rjugati (Ipugati), 2-pANImuktAgati, 3-lAMgalikAgati ane 4-gaumutrikAgati e pramANe che. 2. eka paramANune maMdagatie eka AkAza pradezathI tenI najIkanA bIjA AkAzapradeza sudhI jatAM je vakhata lAge che te eka samaya che, A nAnAmAM nAno kALa che. 3. lokamAM evuM koI sthaLa nathI ke jyAM jatAM jIvane traNa karatAM vadhAre moDA levA paDe. 4. vigrahagatimAM eka samayathI vadhAre vakhata rahe tyAre jIvane caitanyano upayoga hoto nathI. jyAre jIvanI te prakAranI lAyakAta hotI nathI tyAre dravyaindriyo paNa hotI nathI, evo nimitta-naimittikasaMbaMdha che. jIvano upayoga hovA lAyaka hoya che tyAre dravyaindriyo potAnA kAraNe svaye hAjara hoya che, te ema sAbita kare che ke jIvanI pAtratA hoya tyAre tene anusAra nimitta svayaM hAjara hoya che, nimitta mATe rAha jovI paDatI nathI; ane jIva lAyaka na hoya tyAre nimittano tenA potAnA kAraNe svayaM abhAva hoya che. II 28 avigrahagatino samaya eksmyaa'vigrhaa|| 29 / / artha:- [ vicaE] moDArahita gati [ samayA] eka samayamAtra ja hoya che arthAta temAM eka samaya ja lAge che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 30 ] [ 213 TIkA (1) je samaye jIvano eka zarIra sAtheno saMyoga baMdha paDyo te ja samaye, jo jIva avigragatine lAyaka hoya to, bIjA kSetre rahelA bIjA zarIrane lAyaka pudgalo sAthe (zarIra sAthe) saMbaMdha zarU thAya che. mukta jIvone paNa siddhagatimAM jatAM eka ja samaya lAge che. A gati sIdhI lAInamAM ja hoya che. (2) eka pudgalane utkRSTa jhaDapathI gati karatAM cauda rAjaloka arthAt lokanA eka cheDethI bIjA cheDA sudhI (sIdhI lAInamAM upara ke nIce) jatAM eka samaya ja lAge che. | 29 vigrahagatimAM AhAraka-anAhArakanI vyavasthA ekaM dvau trInvAnAhArakaH / / 30 / / artha - vigragatimAM [ ka vA trIna] eka, be athavA traNa samaya sudhI [banAIR] jIva anAhAraka hoya che. TIkA (1) AhAra- dArika, vaikriyika ane AhAraka zarIra tathA cha paryAtine yogya pudgalaparamANuonA grahaNane AhAra kahevAmAM Ave che. (2) upara kahelA AhArane jIva jyAM sudhI grahaNa nathI karato tyAM sudhI te anAhAraka kahevAya che. saMsArI jIva avigrahagatimAM AhAraka hoya che paraMtu eka, be ke traNa moDAvALI gatimAM eka, be ke traNa samaya sudhI anAhAraka rahe che; cothA samaye niyamathI AhAraka thaI jAya che. (3) e vAta lakSamAM rAkhavAnI ke A sUtramAM nokarmanI apekSAe anAhArakapaNuM kahyuM che. karmagrahaNa tathA taijasaparamANunuM grahaNa teramAM guNasthAna sudhI hoya che. jo A karma ane taijasa paramANunA grahaNane AhArakapaNuM gaNavAmAM Ave to te ayogI guNasthAne hotuM nathI. (4) vigrahagati sivAyanA vakhatamAM jIva dareka samaye nokarmarUpa AhAra kare che. (5) ahIM AhAra, anAhAra ane grahaNa zabdo vAparyA che te mAtra nimitta naimittika saMbaMdha batAvavA mATe che. kharI rIte (nizcayadaSTie) AtmAne koIpaNa samaye koI paNa paradravyanAM grahaNa ke tyAga hotAM nathI, pachI te nigodamAM ho ke siddha ho !aa 3Oaa. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 214 ] [ mokSazAstra janmanA bheda sammUrcchanagarbhopapAdAH janma / / 31 / / artha:- [samUrcchanArmahapavAvA:] samUrcchana, garbha ane upapAda evA traNa prakAranA [nanma ] janma hoya che. TIkA (1) janmaH- navIna zarIra dhAraNa karavuM te janma che. sampUrcchana janmaH- potAnA zarIrane yogya puddagalo dvArA, mAtA-pitAnA raja ane vIrya vinA ja zarIranI racanA thavI tene sampUrjhana janma kahe che. garbha janma:- strInA udaramAM 24 ane vIryanA maLavAthI janma(conception) thAya tene garbhajanma kahe che. upapAda janma:- mAtA-pitAnA 2ja ane vIrya vinA deva ane nArakIonA nizciMtasthAnavizeSamAM utpanna thavAne upapAda janma kahe che. A upapAda janmavALuM zarI2 vaiyika rajakaNonuM bane che. (2) samantata:+mUrcchanuM- e vaDe samUrcchana zabda banyo che; temAM samantata: no artha 'cAre bAju '-athavA' jyAM-tyAM ' thAya che ane mUrcchanuM no artha 'zarIranuM banI javuM' evo thAya che. (3) jIva anAdi-anaMta che eTale tene janma-maraNa hotAM nathI, paNa anAdithI jIvane potAnA svarUpanI bhramaNA (mithyAdarzana ) hovAthI tene zarIra sAthe eka kSetrAvagAhasaMbaMdha thAya che ane ajJAnathI zarIrane potAnuM mAne che. vaLI zarIrane huM halAvI-calAvI zakuM, zarIranI kriyA huM karI zakuM e vagerethI UMdhI mAnyatA jIvane anAdithI cAlI Ave che; te vikArabhAva hoya tyAM sudhI jIvane navAM navAM zarIro sAthe saMbaMdha thAya che. te navA zarIranA saMbaMdhane (saMyogane) janma kahe che ane jUnA zarIranA viyogane maraNa kahe che. samyagdaSTi thayA pachI cAritranI pUrNatA na thAya tyAM sudhI jIvane navuM zarIra prApta thAya che temAM jIvano kaSAyabhAva nimitta che. / / 31 / / yonionA bheda sacittazItasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH / / 32 / / artha:- [savita zIta saMvRttA: ] citta, zIta, saMvRtta [ setara ] tenAthI UlaTI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 32-33 ] [ 215 traNa-acitta, uSNa, vivRta [TM yza: mizrA: ] ane kramathI ekaekathI maLelI traNa arthAt sacittAcitta, zItoSNa ane saMvRtavivRta [taMt yonaya: ] e nava janmayonio che. TIkA (1) jIvonAM utpattisthAnane yoni kahe che; yoni AdhAra ane janma Adheya che. (2) sacittayoni- jIvasahita yonine sacittayoni kahe che. saMvRtayoni- je koInA dekhavAmAM na Ave evA utpattisthAnane saMvRta (DhaMkAyelI ) yoni kahe che. vivRtayoni- je sarvanA dekhavAmAM Ave evA utpattisthAnane vivRta ( khullI ) yoni kahe che. (3) 1-mANasa ke bIjA prANInA peTamAM jIvo (karamiyAM ) utpanna thAya tenI sacittayoni che. 2-dIvAla, Tebala vageremAM jIvo utpanna thAya che tenI acittayoni che. 3-mANase paherela TopI vageremAM jIvo utpanna thAya tenI sacittAcitta yoni che. 4-ThaMDImAM jIvo utpanna thAya tenI zItayoni che. 5-garamImAM jIvo utpanna thAya tenI uSNayoni che. 6-pANInA khADAmAM sUryanI garamIthI pANI UnuM thatAM jIvo utpanna thAya tenI zItoSNuyoni che. 7-pekabaMdha TopalAmAM rahelA phaLamAM jIvo utpanna thAya tenI saMvRtayoni che. 8-pANImAM jIvo (lIlaphUga vagere) utpanna thAya tenI vivRtayoni che ane 9-thoDo bhAga ughADo tathA thoDo DhaMkAelo evA sthAnamAM jIvo Upaje tenI saMvRta-vivRtayoni che. (4) garbha- yoninA AkAranA traNa bheda che; 1-zaMkhAvarta, 2-kUrmonnata ane 3-vaMzapatra. zaMkhAvarta yonimAM garbha raheto nathI. kUrmonnatayonimAM tIrthaMkara, cakravartI, baLabhadra ane tenA bhAIo sivAya koI utpanna thatuM nathI. vaMzapatrayonimAM bAkInA garbhajanmavALA sarva jIvo utpanna thAya che. / / 32 / / garbhajanma kone hoya che ? jarAyujANDajapotAnAM garbhaH / / 33 / / artha:- [narAyukha ana potAnAM] jarAyuja, aMDaja ane potaja e traNa prakAranA jIvone [TE: ] garbhajanma ja hoya che arthAt te jIvone ja garbhajanma hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 216 ] [ mokSazAstra TIkA (1) jarAyuja- jALanI samAna mAMsa ane lohIthI vyAsa eka prakAranI thelIthI lapeTAyela je jIva janme che tene jarAyuja kahe che. jema ke-gAya, bheMsa, manuSya vagere. aMDajaH- je jIva IMDAmAMthI janme che tene aMDaja kahe che. jema ke-cakalI, kabUtara, mora vagere pakSIo. potaja:- janmatI vakhate je jIvonA zarIra upara koIpaNa prakAranuM AvaraNa na hoya tene potaja kahe che. jema ke siMha, vAgha, hAthI, haraNa, vAMdaro vagere. (2) asAdhAraNa bhASA ane adhyayanAdi jarAyuja jIvomAM ja hoya che. cakradhara vAsudevAdi mahA prabhAvazALI jIvo jarAyuja che, mokSa paNa jarAyujane ja thAya che. || 33aaaa upapada janma kone hoya che? vevanA2AnAmuvADA 34nA artha:vevArAma] deva ane nArakIone [35]] upapAdajanma ja hoya che arthAt upapAdajanma te jIvone ja hoya che. TIkA (1) devanAM prasUtisthAnamAM zuddha sugaMdhI komaLa saMpuTanA AkAre zamyA hoya che temAM utpanna thaI aMtarmuhUrtamAM paripUrNa yuvAna jevo thaI, jema koI zayAmAM sUtelo jAgRta thAya tema AnaMda sahita jIva beTho thAya che-A devano upapAdajanma che. (2) nArakI jIvo bIlamAM utpanna thAya che. madhuchattAnI jema UMdhuM moTuM vagere AkAra nAnAM moDhAvALAM utpattisthAna che temAM nArakI jIva Upaje che ane UMdhuM mAthuM, UMcA paga e rIte ghaNI AkarI vedanAthI nIkaLI vilApa karato jamIna upara paDe che-A nArakIno upahAdajanma che. || 34 / samUrjhana janma kone hoya che? zeSANAM samUrjhanamA rUpha pA artha - [zeSAma] garbha ane upapAda janmavALA sivAyanA bAkI rahelA jIvone [samUrjhanam] samUrjhana janma ja hoya che arthAt samUzkena janma bAkInA jIvone ja hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 36-37 ] [ 217 TIkA ekendriyathI asaMjJI paMcendriya tiryaMcone niyamathI samUrchAne janma hoya che. saMjJI paMcendriya tiryaMcone garbha ane samUcchanA banne prakAranA janma hoya che eTale ke keTalAka garbhaja hoya che ane keTalAka samUrchAna hoya che. labdhi-aparyApta manuSyone paNa sanmuzkena janma hoya che. || 3pa aa zarIranAM nAmo tathA bheda audArikavaikriyikAhArakataijasakArmaNAni shriiraannii||36|| artha:- [vArika vaizviyi mAdAra tainana kArmAni] audArika, vaikiyika, AhAraka, taijasa ane kArmaNa [ zarIrALi] e pAMca zarIro che. audArikazarIra-manuSya ane tiryaMconAM zarIra- ke je saDe che, gaLe che tathA jhare che te-audArikazarIra che; A zarIra sthULa che tethI "udAra' kahevAya che. sUkSmanigodanuM zarIra indriyo vaDe na dekhAya, bALyuM baLe nahi, kApyuM kapAya nahi topaNa te sthULa che, kema ke bIjAM zarIro tenAthI krame krame sUkSma che. [ jAo, have pachInuM sUtra ] vaidiyikazarIra- jemAM halakuM, bhAre tathA aneka prakAranAM rUpa banAvavAnI zakti hoya tene vaikriyika zarIra kahe che, te deva ane nArakIone ja hoya che. noMdhaH- e vAta lakSamAM rAkhavI ke audArika zarIravALA jIvo RddhinA kAraNe je vikriyA karI zake che te audArika zarIrano prakAra che. AhAraka zarIra- sUkSmapadArthanA nirNaya mATe athavA saMyamanI rakSA vagere mATe chaThThA guNasthAnavartI jIvane mastakamAMthI eka hAthanuM pUtaLuM nIkaLe che tene AhAraka zarIra kahe che. (tattvomAM koI zaMkA thatAM kevaLI agara zrutakevaLI pAse javA mATe AvA muninA mastakamAMthI eka hAthanuM pUtaLuM nIkaLe che tene AhAraka zarIra kahe che. taijasa zarIra- jenA kAraNe zarIramAM tejI rahe tene taijasa zarIra kahe che. kArpaNa zarIra- jJAnAvaraNAdi ATha karmonA samUhane kArmaNazarIra kahe che. noMdhaH- pahelAM traNa zarIro AhAravargaNAmAMthI bane che. // 36ll zarIronI sUkSmatAnuM varNana paraM paraM sUkSmad aa rU7nA artha-pUrva kahyAM tenAthI [ paraM paraM] AgaLa AgaLanAM zarIra [ sUkSmad] sUkSma Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 218 ] [ mokSazAstra sUkSma che arthAt audArikathI vaikiyika sUkSma, vaikriyikathI AhAraka sUkSma, AhArakathI taijasa sUkSma ane taijasathI kArmaNazarIra sUkSma che. || 37TI pahelA pahelA zarIra karatAM AgaLa AgaLanA zarIranA pradezo thoDA haze evI viruddha mAnyatA dUra karavA mATe sUtra kahe che pradezato'saMkhyeyaguNaM praaktaijsaat||38 / / artha- [pravezata:] pradezonI apekSAe [ tainAt prA] taijasa pahelAMnAM zarIro [ zarasaMdhyeyaTI ] asaMkhyAtaguNA che. TIkA audArika zarIranA pradezo karatAM asaMkhyAtaguNA vaikriyika zarIranA pradezo che ane vaikriyika zarIrathI asaMkhyAtaguNA AhAraka zarIranA pradezo che. || 38aaaa anaMtA parerA rUrI artha:- [5] bAkInA be zarIro [anaMtakuLa] anaMtaguNA paramANu (-pradezo) vALAM che arthAt AhAraka zarIrathI anaMtaguNA pradezo taijasa zarIramAM che ane taijasathI anaMtaguNA kArmaNa zarIramAM pradezo che. TIkA AgaLa AgaLanA zarIramAM pradezonI saMkhyAmAM adhikatA hovA chatAM teno meLApa loDhAnA piMDanI mAphaka saghana hoya che tethI te alparUpa hoya che. pradezo kahetAM ahIM paramANuo samajavA. Iii 39 taijasa ane kArmaNazarIranI vizeSatA pratidhAtA 40 nA artha:- tejasa ane kArmaNa e banne zarIro [ gapratipAte] apratighAta arthAta bAdhArahita che. TIkA A be zarIro lokanA cheDA sudhI harakoI jagyAe jaI zake che ane game tyAMthI pasAra thaI zake che. vaikriyika ane AhAraka zarIro harakoImAM praveza karI zake che paNa vaikriyika zarIra trasanAli sudhI ja gamana karI zake che. AhAraka zarIranuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 41-42 ] [ 219 gamana adhikamAM adhika aDhI dvIpaparyata jyAM kevaLI ane zrutakevaLI hoya tyAM sudhI thAya che. manuSyanuM vaikriyikazarIra manuSyaloka (-aDhIdvIpa) sudhI jAya che, tethI adhika jatuM nathI. II Oaa taijasa ane kAryaNazarIranI vadhAre vizeSatA nAsirUdhe vAA 42Tii artha:- [2] vaLI e banne zarIro [ 3 nAsimpa] AtmAnI sAthe anAdikALathI saMbaMdhavALAM che. TIkA (1) A kathana sAmAnya taijasa ane kAryaNazarIranI apekSAe che. vizeSa apekSAe A prakAranAM pahelAM pahelAMnAM zarIrono saMbaMdha baMdha paDIne navAM navAM zarIrono saMbaMdha thato rahe che. arthAt ayogI guNasthAna pahelAM dareka samaye jIva A taijasa ane kAzmaNa zarIranAM navAM navAM rajakaNo grahaNa kare che ane jUnAM choDe che. (je samaye teno taddana abhAva thAya che te ja samaye jIva sIdho zreNie siddhasthAne pahoMcI jAya che.) sUtramAM "rA' zabda Apyo che temAMthI A artha nIkaLe che. (2) "jIvane A zarIrono saMbaMdha pravAharUpe anAdithI nathI paNa navo (sAdI) che' ema mAnavuM te bhUlabhareluM che, kema ke jo ema hoya to pUrve jIva azarIrI hato eTale ke zuddha hato ane pAchaLathI te azuddha thayo ema Thare; paraMtu zuddha jIvane anaMta puruSArtha hovAthI tene azuddhatA Ave nahi ane azuddhatA jyAM na hoya tyAM A zarIro hoya ja nahi. e rIte jIvane A zarIrano saMbaMdha sAmAnya apekSAe (-pravAharUpe) anAdithI che. vaLI jo tene te ja zarIrono saMbaMdha anAdithI mAne to te saMbaMdha anaMtakALa rahe ane tethI jIva vikAra na kare topaNa teno mokSa kadI thAya ja nahi. avasthAdaSTie jIva anAdithI azuddha che ema A sUtra siddha kare che. [ jAo, have pachInA sUtranI TIkA.]ni 41TT A zarIro anAdithI sarva jIvone hoya che sarvacA 42 artha- A taijasa ane kArmaNa e banne zarIro [sarvaraca] sarve saMsArI jIvone hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 220 ] [ mokSazAstra TIkA jene A zarIrono saMbaMdha na hoya tene saMsArIpaNuM hotuM nathI-siddhapaNuM hoya che. eTaluM lakSamAM rAkhavuM ke koI paNa jIvane kharekhara (paramArthe) zarIra hotuM nathI. jo jIvane kharekhara zarIra hoya to jIva jaDa-zarIrarUpa thaI jAya, paNa tema bane nahi. jIva ane zarIra ane eka AkAzakSetre (ekakSetrAvagAsaMbaMdhe) hoya che tethI ajJAnI zarIrane potAnuM mAne che; avasthAdaSTie jIva anAdithI ajJAnI che tethI ajJAnInA A pratibhAsa" ne vyavahAra jaNAvI, tene "jIvanuM zarIra' kahevAmAM Ave che. e rIte jIvanA vikArIbhAvano ane A zarIrano nimitta-naimittika saMbaMdha batAvyo che, paNa jIva ane zarIra eka dravyarUpa, eka kSetrarUpa, eka paryAya (-kALa) rUpa ke eka bhAvarUpa thaI jAya che ema batAvavAno zAstrono hetu nathI; tethI AgalA sUtramAM "saMbaMdha" zabda vAparyo che. je ema jIva ane zarIra ekarUpa thAya to banne dravyono sarvathA nAza thAya. || 42T eka jIvane eka sAthe keTalAM zarIrano saMbaMdha hoya che? tadAdIni bhAjyAni yugpdeksyaacturyH|| 43 / / artha - [tatu AvIni] te tejasa, ane kArmaNa zarIrothI zarU karIne [ yurApad] eka sAthe [ 2] eka jIvane [ mA tucca: ] cAra zarIro sudhI [bhALyAni] vibhakta karavA joIe arthAt jANavA. jIvane jo be zarIra hoya to taijasa ane kArmaNa, traNa hoya to taijasa, kArpaNa ane audArika, athavA to taijasa, kArpaNa ane vaikriyika, cAra hoya to taijasa, kArmaNa, audArika ane AhAraka, athavA to taijasa, kArmaNa, audArika ane (labdhivALA jIvane) vaikriyika zarIro hoya che. AmAM (labdhivALA jIvane) audArika sAthe je vaikriyika zarIra hovAnuM jaNAvyuM che te zarIra audArikanI jAtanuM che, devanA vaikriyika zarIranA rajakaNonI jAtanuM te nathI. / 43aaaa (juo, sUtra 36 tathA 47 nI TIkA) kArpaNa zarIranI vizeSatA nirupbhogmntym||44|| artha:-[ anya ] aMtanuM kArmaNazarIra [ nirupamon] upabhogarahita hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 44-45 ] [ ra21 TIkA upabhoga- indriyo dvArA zabdAdikane jJAnamAM grahaNa karavA te upabhoga kahevAya che. (ra) vigragatimAM jIvane bhAvendriyo hoya che. [ juo sUtra 18]; jaDa indriyonI racanAno tyAM abhAva che [ juo sUtra 17]; te sthitimAM zabda, rUpa, rasa, gaMdha ke sparzano anubhava (jJAna) thato nathI, tethI kArpaNa zarIrane nipabhoga ja kahyuM che. (3) prazna:- tejasa zarIra paNa nirupabhoga ja che chatAM tene ahIM kema na gamyuM? uttara- taijasa zarIra to koI yoganuM paNa kAraNa nathI tethI nirupabhoganA prakaraNamAM tene sthAna ja nathI. vigragatimAM kAmaNa zarIra to karmayoganuM kAraNa che [ juo, sUtra 25], tethI te upabhogane lAyaka che ke nahi e prazna UThe. tenuM nirAkaraNa karavA mATe A sUtra kahyuM che. tejasazarIra upabhogane lAyaka che ke kema e savAla ja UThI zakato nathI kemake te to nispabhoga ja che, tethI ahIM tene lIdhuM nathI. (4) jIvanI potAnI pAtratA (-upAdAna) mujaba bAhya nimitta saMyogarUpa (hAjararUpa) hoya che ane potAnI pAtratA na hoya tyAre hAjara hotAM nathI ema A sUtra batAve che, jyAre jIva zabdAdikanuM jJAna karavAne lAyaka hoto nathI tyAre jaDa zarIrarUpa indriyo hAjara hotI nathI; ane jyAre jIva te jJAna karavAne lAyaka hoya che tyAre jaDa zarIrarUpa indriyo-svaye hAjara hoya che ema samajavuM. (5) paravastu jIvane vikArabhAva karAvatI nathI ema sUtra 25 tathA A sUtra batAve che, kemake vigrahagatimAM sthULa zarIra, strI, putra vagere koI hotAM nathI. dravyakarma jaDa che tene jJAna nathI, vaLI te potAnuM svakSetra choDI jIvanA kSetramAM jaI zakatuM nathI tethI te karma jIvane vikArabhAva karAvI zake nahi. jyAre jIva potAnA doSathI ajJAnadazAmAM kSaNekSaNe navo vikArabhAva karyA kare che tyAre je karmo chUTA paDe tenA upara udayano Aropa Ave che; ane jIva jyAre vikArabhAva karato nathI tyAre chUTAM paDatAM karmo (-rajakaNo) upara nirjarAno Aropa Ave che arthAt tene nirjarA' nAma ApavAmAM Ave che. / 44 audArika zarIranuM lakSaNa grbhsmmuurcchnjmaadym|| 45 / / artha:- [ T*] garbha [ samUrjhananam ] ane samUrchAnajanmathI utpanna thatuM zarIra [ sAm] paheluM-audArika zarIra kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates rarara ] [ mokSazAstra TIkA prazna:- zarIra to jaDa pudgala dravya che ane A adhikAra jIvano che, chatAM temAM A viSaya kema lIdho che? uttaraH- jIvanA judA judA prakAranA vikArI bhAvo hoya tyAre tene kevA kevA prakAranAM zarIro sAthe ekatrAvagAha saMbaMdha hoya te batAvavA mATe zarIrono viSaya ahIM (A sUtramAM tema ja A adhyAyanA bIjAM keTalAMka sUtromAM) lIdho che. A 45 vaikriyikazarIranuM lakSaNa aupapAdikaM vaikriyikm||46|| artha- [ gopapAvima] upapAda janmavALA eTale ke deva ane nArakIonAM zarIra [vijhiyin] vaikiyika hoya che. noMdha:- upapada janmano viSaya sUtra 34 mAM ane vaikriyika zarIrano viSaya sUtra 36 mAM AvI gayo che, te sUtro tathA tenI TIkA ahIM paNa vAMcavI. | 46 IT deva ane nArakI sivAya bIjAne vaikriyika zarIra hoya ke nahi? labdhipratyayaM c|| 47 / / artha:- vaikriyika zarIra [nazcipratyayaM 2] labdhinaimittika paNa hoya che. TIkA vaikriyika zarIra UpajavAmAM RddhinuM nimitta che. sAdhune tapanA vizeSapaNAthI prApta thatI Rddhine "labdhi" kahevAmAM Ave che. pratyaya "no artha nimitta thAya che. koI tiryaMcane paNa vikriyA hoya che, vikriyA te zubhabhAvanuM phaLa che, paNa dharmanuM phaLa nathI. dharmanuM phaLa zuddhabhAva che, zubhabhAvanuM phaLa bAhyasaMyoga che. manuSya tathA tiryaMcanuM vaikriyika zarIra deva tathA nArakInA zarIrathI jAdI jAtanuM che; audArika zarIrano ja eka prakAra che. ( jAo, sUtra 36 tathA 43 nI TIkA )pA 47 vaikriyika sivAya bIjA koI zarIrane labdhinuM nimitta che? tainasamapitA 48aaaa artha -[ tainasamU ] tejasazarIra [ pa ] paNa labdhinimittaka che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra 49 ] [ 223 TIkA (1) taijasazarIranA be bheda che-aniHsaraNa ane niHsaraNa. aniHsaraNa sarva saMsArI jIvone dehanI dItinuM kAraNa che, te labdhipratyaya nathI, tenuM svarUpa sUtra 36 nI TIkAmAM AvI gayuM che. (2) nisaraNa-taijasa zubha ane azubha ema be prakAranuM che. tapazcaraNanA dhAraka munine koI kSetramAM roga, duSkALAdi vaDe lokone du:khI dekhIne jo atyaMta karuNA UpajI Ave to temanA jamaNA khabhAmAMthI eka tejasa piMDa nIkaLI bAra yojana sudhInA jIvonuM du:kha maTADI mULa zarIramAM praveza kare che, tene niHsaraNazubhataijasazarIra kahevAya che; ane koI kSetre muni atyaMta krodhita thAya to RddhinA prabhAvathI temanA DAbA khabhAmAMthI siMdUrasamAna rAtA agnirUpa eka zarIra nIkaLI bAra yojana sudhInA badhA jIvonAM zarIrane tathA bIjAM pudgalone bALI bhasma karI mULa zarIramAM praveza karI te munine paNa dagdha kare che, (te muni narakane prApta thAya che ke tene niHsaraNaazubhataijasazarIra kahevAya che. || 48 AhAraka zarIranA svAmI tathA tenuM lakSaNa zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM prmttsNytsyaiv|| 49 / / artha - [sAdIra$] AhArakazarIra [ sumama] zubha che arthAt te zubhakArya kare che, [ vizuddhan] vizuddha che arthAt te vizuddhakarma (maMdakaSAyathI baMdhAtAM karma ) nuM kArya che [ 3 vyApAti] ane vyAghAta-bAdhArahita che tathA [pramattasaMyata Iva] pramattasaMyata (chaThThI guNasthAnavartI) munine ja te zarIra hoya che. TIkA (1) A zarIra caMdrakAnta maNi samAna zvetavarNanuM eka hAtha pramANa hoya che; te parvata, vaja vagerethI rokAtuM nathI tethI avyAghAta che. A zarIra pramattasaMyamI muninA mastakamAMthI nIkaLe che, pramattasayata guNasthAne ja A zarIra hoya che, bIje hotuM nathI tema ja badhA pramattasaMyata munione A zarIra hotuM nathI. (2) te AhArakazarIra 1. kadAcita labdhivizeSano saddabhAva jANavA mATe, 2. kadAcita sUkSmapadArthanA nirNaya mATe tathA 3. kadAcit tIrthagamana ke saMyamanI rakSA arthe kevaLI bhagavAna agara zrutakevaLI bhagavAna pAse jatAM svayaM nirNaya karI aMtarmuhUrtamAM pAchuM AvI saMyamI muninA zarIramAM praveza kare che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 224 ] [ mokSazAstra (3) je vakhate bharata-airAvata kSetromAM tIrthakara bhagavAnanI, kevaLInI ke zrutakevaLInI vidyamAnatA na hoya ane tenA vinA muninuM samAdhAna thaI zake nahi tyAre mahAvidehakSetramAM jyAM tIrthakara bhagavAna vagere birAjamAna hoya tyAM te (bharata ke airAvatakSetranA) muninuM AhAraka zarIra jAya; bharata-airAvata kSetramAM tIrthakara bhagavAnAdi hoya tyAre te najIkanA kSetre jAya che. mahAvidehamAM tIrthakaro traNekALa hoya che tethI tyAMnA munine tevo prasaMga Ave to temanuM AhAraka zarIra te kSetranA tIrthakarAdi pAse jAya che. (4) 1-devo aneka vaikriyikazarIra karI zake che, mULa zarIrasahita deva svargalokamAM vidyamAna rahe ane vikriyA vaDe aneka zarIra karI bIjA kSetramAM jAya che. koI sAmarthyadhAraka deva potAnAM eka hajAra rUpo karI zake che, te hajAre zarIromAM te devanA AtmAnA pradezo che. mULa vaikriyikazarIra jaghanya dasa hajAra varSa sudhI rahe che, agara vadhAre jeTaluM AyuSya hoya teTalo kALa rahe che. uttarakriyikazarIrano kALa jaghanya tathA utkRSTa aMtarmuhUrta ja che. tIrthakara bhagavAnanA janma vakhate tathA naMdIzvarAdikanAM jinamaMdironI pUjA mATe devo jAya che tyAre vAraMvAra vikriyA kare che. 2-pramattasaMyata muninuM AhArakazarIra dUra kSetra videhAdikamAM jAya che. 3-taijasazarIra bAra jojana (48 gAu) jAya che. 4-AtmA akhaMDa che, tenA khaMDa thatA nathI. AtmAnA asaMkhyAta pradezo che te kArmaNazarIra sAthe nIkaLe che. mULa zarIra to kevuM che tevuM ja banyuM rahe che, ane temAM paNa dareka sthaLe AtmAnA pradezo rahe ja che. (5) jema annane prANa kahevA te upacAra che tema A sUtramAM AhAraka zarIrane "zubha' kaheluM che te paNa upacAra che. banne sthAnomAM kAraNamAM kAryano upacAra ( arthAt vyavahAra) karavAmAM Avyo che. jema annanuM phaLa prANa che tema zubhanuM phaLa AhArakazarIra che tethI A upacAra che. || 49 liMga arthAt vedanA svAmI nArakasammUrcchino npuNskaani||50 / / artha - [jArava samUrzinI ] nArakI ane sanmuzkena janmavALA [ napuMsavAni] napuMsaka hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra pa1-para ] [ 225 TIkA (1) liMga-veda be prakAranAM che:- 1-dravyaliMga=puruSa, strI ke napuMsakatva batAvanAruM zarIranuM cihna; ane 2-bhAvaliMga strI, puruSa ke strI-puruSa banne bhogavavAnI abhilASArUpa AtmAnA vikArI pariNAma. nArakI ane samUcchanA jIvone dravyaliMga ane bhAvaliMga banne napuMsaka hoya che. (2) nArakI tathA samUrcyuna jIvo napuMsaka ja hoya che kema ke te jIvone strI-puruSa saMbaMdhI manojJa zabdanuM sAMbhaLavuM, manojJa gaMdhanuM suMghavuM, manojJa rUpanuM dekhavuM, manojJa rasanuM cAkhavuM ke manojJa sparzanuM sparzavuM e kAMI hotuM nathI, tethI thoDuM kalpita sukha paNa te jIvone hotuM nathI, mATe nizcaya karavAmAM Ave che ke te jIvo napuMsaka che. || pA . devonAM liMga na levA: 6aaaa artha:- [vA:] devo [1] napuMsaka hotA nathI arthAt devone puruSaliMga ane devIone strIliMga hoya che. TIkA (1) devagatimAM draliMga tathA bhAvaliMga sarakhAM hoya che. (2) bleccha khaMDanA manuSyo strIveda ane puruSaveda e be vedane ja dhAraNa kare che, tyAM napuMsaka UpajatA nathI. || pa1 bIjAonAM liMga zeSAtrivevADA pharA artha:- [ zeSa:] bAkI rahelA garbhaja manuSya ane tiryaMco [tri vevA:] traNe vedavALA che. TIkA bhAvavedanA paNa traNa prakAra che-1. puruSavedano kAmAgni tRNanA agni samAna jaladI zAMta thaI jAya che, 2. strIvedano kAmAgni aMgAranA agni samAna guma ane kAMIka kALa pachI zAMta thAya che ane 3. napuMsakavedano kAmAgni IMTanA agni samAna lAMbA kALa sudhI rahe che. | para Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 226 ] [ mokSazAstra konuM AyuSya apavartana (-akALa mRtyu) rahita che? auppaadikcrmottmdehaa'sNkhyeyvrssaayusso'npvaayussH|| 53 / / artha- [ aiaupA]i upapada janmavALA-deva ane nArakI, [ carama uttama veda:] carama uttama dehavALA eTale te bhave mokSagAmIo tathA [ saMdhyeya varSa AyuSa: ] asaMkhyAta varSonA AyuSyavALA bhogabhUminA jIvonA [ gAyuN: anupavarti] AyuSya apavartana rahita hoya che. (1) ATha karmomAM AyuSya nAmanuM eka karma che. bhAgyamAna (bhogavAtAM) AyuSyakarmanAM rajakaNo be prakAranAM hoya che-sopakama ane nirupakrama. temAM AyuSyanA pramANamAM dareka samaye sarakhA niSeko nirjare te prakAranuM AyuSya nirupakrama eTale ke apavartana rahita che; ane je AyuSyakarma bhogavavAmAM pahelAM to samaye samaye sarakhA niSeko nirjaratA hoya paNa tenA chellA bhAgamAM ghaNAM niSeko eka sAthe nirjarI jAya te prakAranA AyuSyane sopakrama AyuSya kahevAya che. AyuSyakarmanA baMdhanI evI vicitratA che ke jene nirupakrama AyuSyano udaya hoya tene samaye samaye sarakhuM nirjare, tethI te udaya kahevAya che ane sopakrama AyuSyavALAne pahelAM amuka vakhata to upara pramANe ja nirjare, tyAre udaya kahevAya, paNa chellA aMtarmuhUrtamAM badhAM niSeko bhegAM nirjarI jAya, tethI tene "udIraNA' kahe che. kharekhara koInuM AyuSya vadhatuM ke ghaTatuM nathI paNa nirupakrama AyuSyathI sopakrama AyuSyano bheda batAvavA mATe sopakamavALA jIvone "akAla mRtyu pAmyA" ema vyavahArathI kahevAya che. (2) uttama eTale utkRSTa; caramadeha utkRSTa hoya che, kemake je je jIvo kevaLajJAna pAme temanuM zarIra kevaLajJAna pragaTatAM paramaudArika thAya che. je dehe jIvo kevaLajJAna pAmatA nathI te dehu carama hoto nathI tema ja paramaudArika hoto nathI. mokSa janAra jIvane zarIra sAtheno nimitta-naimittikasaMbaMdha kevaLajJAna pAmatAM kevo hoya che te batAvavA A sUtramAM carama ane uttama-evAM be vizeSaNo vAparyA che. kevaLajJAna pragaTe tyAre te deha "carama' saMjJA pAme che; tema ja paramaudArikarUpa thaI jAya che tethI "uttama' saMjJA pAme che; paNa varSabhanArAyasaMhanana tathA samacaturagnasaMsthAnane kAraNe zarIrane "uttama' saMjJA ApavAmAM AvatI nathI. (3) sopakrama- kadalIvAta arthAt vartamAna mATe apavartana thatA AyuSyavALAne Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. sUtra pa3 ] [ 227 bAhyamAM viSa, vedanA, raktakSaya, bhaya, zastrAghAta, zvAsAvarodha, kaMTaka, agni, jaLa, sarpa, ajIrNabhojana, vajapAta, zULI, hiMsaka jIva, tIvra bhUkha ke pipAsA Adi koI nimitta hoya che. (kadalIvAtanA artha mATe jAo, a. 4 sU. 29 nI TIkA.). (4) keTalAka aMtakRta-kevaLI evA hoya che ke jemanAM zarIra upasargathI vidIrNa thAya che paNa temanuM AyuSya apavartana rahita che, caramadehavALA gurudatta, pAMDavo vagerene upasarga thayA hatA paNa temanuM AyuSya apavartana rahita hatuM. (5) " uttama" zabdano artha tresaTha zalAkApuruSa athavA kAmadevAdi Rddhiyukta puruSo evo karavo te ThIka nathI, kemake subhauma cakravartI, chellA brahmadatta cakravartI tathA chellA ardhacakravartI vAsudeva AyuSya apavartana thatAM maraNa pAmyA che. (6) bharata ane bAhubalI te bhave mokSagAmI jIvo hatA, tethI aMdaroaMdara laDatAM temanuM AyuSya bagaDI zake nahi-ema kahyuM che te batAve che ke "uttama' zabda te bhave mokSagAmI jIvo mATe ja vaparAyo che. (7) badhA sakalacakrI ane ardhacakrIne anapavartanAyu hoya evo niyama nathI. (8) sarvArthasiddhimAM zrI pUjyapAda AcAryadave "uttama' zabdano artha karyo che; tethI mULa sUtramAM te zabda che ema siddha thAya che. amRtacaMdrAcAryadeve tattvArthasAra banAvatAM bIjA adhyAyanI 135 mI gAthAmAM "uttama " zabda vAparyo che, te gAthA nIce pramANe che. asNkhyeysmaayuktaashcrmottmmuurtyH| devA nArAaSAt kapamRtyunaMvidyA zarU II || pharatA upasaMhAra (1) A adhyAyamAM jIvatattvanuM nirUpaNa che, temAM prathama ja jIvanA aupazamikAdika pAMca bhAvo varNavyA [ sUtra 1]; pAMca bhAvonA trepana bhedo sAta sUtramAM kahyA [ sUtra 7]. pachI jIvanuM prasiddha lakSaNa "upayoga jaNAvIne tenA bheda kahyA [ sUtra 9]. jIvanA be bheda saMsArI ane mukta kahyA [ sUtra 10]. temAM saMsArI jIvonA bheda saMjJI-asaMjJI, tathA traNa-sthAvara kahyA, ane trasanA bheda be iMdriyathI paMcendriya sudhInA jaNAvyA; pAMca iMdriyonA dravyendriya ane bhAvendriya evA be prakAranA kahyA ane tenA viSaya jaNAvyA [ sUtra 21]. ekendriyAdi jIvone keTalI iMdriyo hoya tenuM nirUpaNa karyuM. [ sUtra 23]. vaLI saMjJI jIvonuM tathA jIva parabhavagamana kare che te gamananuM svarUpa kahyuM [ sUtra 30]. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 228 ] [ mokSazAstra pachI janmanA bheda, yoninA bheda tathA garbhaja, deva, nArakI ane samUrcchana jIvo kema Upaje teno nirNaya kahyo [sUtra 35]; pAMca zarIranA nAma kahI tenI sthULatA ane sUkSmatAnuM svarUpa hyuM ane te kema Upaje tenuM nirUpaNa karyuM [ sUtra 49 ]; pachI kyA jIvane kyA veda hoya che te kahyuM [sUtra 52]; pachI udaya-ma2Na ane udIraNA-maraNano niyama batAvyo [sUtra 53]. jyAM sudhI jIvanI avasthA vikArI hoya che tyAM sudhI AvA pa2vastunA saMyogo hoya che; ahIM tenuM jJAna karAvyuM che, ane samyagdarzana pAmI, vItarAgatA prApta karI saMsArI jIva maTIne mukta jIva thavA mATe jaNAvyuM che. (2) pAriNAmikabhAva saMbaMdhI jIva ane tenA anaMtaguNo traNekALa akhaMDa abheda che tethI te pAriNAmikabhAve che. dareka dravyanA dareka guNonuM kSaNe kSaNe pariNamana thAya che; jIva paNa dravya hovAthI ane temAM dravyatva nAmano guNa hovAthI samaye samaye tenA anaMta guNonuM pariNamana thAya che; te pariNamanane paryAya kahevAmAM Ave che. temAM je paryAyo anAdithI ja zuddha che te paNa pAriNAmikabhAve che. jIvanI anAdithI saMsArI avasthA che ema A adhyAyanA 10 mA sUtramAM kahyuM che, kemake potAnI avasthAmAM anAdithI kSaNe kSaNe navo vikAra jIva karato Ave che; paraMtu e khyAlamAM rAkhavuM ke tenA badhA guNonA paryAyomAM vikAra nathI paNa anaMta guNomAMthI ghaNA alpa guNonI avasthAmAM vikAra thAya che. jeTalA guNonI avasthAmAM vikAra thato nathI teTalA paryAyo zuddha che. have je vikArI paryAyo thAya che tenuM svarUpa vicArIe. dareka dravya sat hovAthI tenA paryAyamAM samaye samaye utpAda, vyaya ane dhrauvyane paryAya avalaMbe che. te traNa aMzomAMthI je dhrauvya aMza che te aMza sadaza raheto hovAthI te aMza paNa pAriNAmikabhAve che. te aMza anAdi anaMta ekapravAhapaNe che. te ekapravAhapaNe raheto dhrauvya paryAya paNa pAriNAmikabhAve che. A upa2thI nIce pramANe pAriNAmikabhAvapaNuM siddha thayuM 1. dravyanuM trikALIpaNuM tathA anaMta guNo ane tenA paryAyano ekapravAharUpe raheto anAdi anaMta dhrauvya aMza-e traNe abhedapaNe pAriNAmikabhAve che ane tene 52ma pAriNAmikabhAva athavA dravyadaSTie pAriNAmikabhAva kahevAmAM Ave che. 2. je anAdi anaMta dhrauvya aMza che tene eka pravAhapaNe upara lIdho che, paNa te Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. upasaMhAra] | [ 229 dareka samaye che tethI dareka samayano je dhrauvya aMza che te paryAyArthikanaye pAriNAmika bhAva che. (3) utpAda ane vyayaparyAya have utpAda ane vyayaparyAya saMbaMdhI:- temAM vyayaparyAya to abhAvarUpe che tethI tene A adhyAyanA pahelA sUtramAM kahelA pAMca bhAvomAMthI koIpaNa bhAva lAgu paDI zake nahi. utpAdaparyAya samaye samaye anaMta guNono che temAM je guNono paryAya anAdithI avikArI che te pAriNAmikabhAve che ane te paryAya hovAthI paryAyArthikanaye pAriNAmikabhAva che. paranI apekSA rAkhanArA jIvanA bhAvonAM cAra vibhAgo paDe che-1. aupathamikabhAva 2. kSAyopathamikabhAva 3. kSAyikabhAva ane 4. audayikabhAva. e cAra bhAvonuM svarUpa pUrve A adhyAyanA sUtra 1 nI TIkAmAM kahyuM che. (4) A pAMca bhAvonuM jJAna dharma karavAmAM zI rIte upayogI che? jo jIva A pAMca bhAvonuM svarUpa jANe to kyA bhAvane AdhAre dharma thAya te pote samajI zake. pAMca bhAvomAMthI pariNAmikabhAva sivAyanA cAra bhAvomAMthI koInA lakSe dharma thato nathI, ane paryAyArthikanaye je pAriNAmikabhAva che tenA Azraye paNa dharma thato nathI-ema te samaje. have jyAre potAnA paryAyArthikanaye vartatA pariNAmikabhAvanA Azraye paNa dharma na thAya to pachI nimitta-ke je para dravya che-tenA Azraye ke lakSa to dharma na ja thaI zake ema paNa te samaje che. (5) upAdAnakAraNa ane nimittakAraNa saMbaMdhI prazna- jainadharma to vastunuM svarUpa anekAMta kahe che, mATe koI vakhate upAdAna (-paramapariNAmikabhAva) nI mukhyatAe dharma thAya ane koI vakhate nimitta (padravya) nI mukhyatAe dharma thAya ema hovuM joIe; upara kahyuM tema ekalA upAdAna (-paramapariNAmikabhAva )thI dharma thAya ema kahetAM ekAMta thaI jaze? uttara- A prazna samyaka anekAMta ane mithyAanekAMta tathA samyapha mithyAekAMtanA svarUpanI ajJAnatA batAve che. pariNAmikabhAvanA Azraye dharma thAya ane bIjA koI bhAvanA Azraye dharma na thAya ema asti-nAstisvarUpa te samyakaanekAMta che. praznamAM jaNAvela anekAMta to mithyA anekAMta che; vaLI je te praznamAM jaNAvela siddhAMta svIkAravAmAM Ave to te mithyA ekAMta thAya che, kemake jo koI vakhate nimittanI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates ra3] [ mokSazAstra mukhyatAe (eTale ke paradravyanI mukhyatAe) dharma thAya to paradravya ane svadravya e be eka thaI jAya ane tethI mithyAekAMta thAya che. prazna:- to pachI sat deva-guru-zAstra ane bhagavAnanA divyadhvaninA Azraye dharma thAya che ema to zAstramAM kahyuM che, mATe koI vakhate te nimittonI mukhyatAe dharma thAya ema mAnavAmAM zuM doSa Ave che? uttaraH- zAstramAM ema ja kahyuM che ke paramazuddhanizcayanayanA grAhaka pAriNAmikabhAve (arthAt nija trikALI zuddha caitanya paramAtmabhAve-jJAyakabhAve) dharma thAya. sadeva, sadguru, sazAstra ke bhagavAnano divyadhvani te to jIva azubha bhAva TALI zubhabhAva rUpa rAganuM avalaMbana le che temAM nimitta mAtra che; vaLI temanA taraphanA rAga-vikalpane paNa TALIne jIva jyAre pAriNAmikabhAvano (jJAyakabhAvano) Azraya le che tyAre tene dharma pragaTe che ane te vakhate rAganuM avalaMbana chUTI jAya che. dharma pragaTayA pahelAM rAga kaI dizAmAM DhaLyo hato te batAvavA mATe deva-guru-zAstra ke divyadhvani vagerene nimitta kahevAmAM Ave che, paNa nimittanI mukhyatAe koIpaNa vakhate dharma thAya ema batAvavA mATe nimittanuM jJAna karAvavAmAM AvatuM nathI. koI vakhate upAdAnakAraNanI mukhyatAe dharma thAya ane koI vakhate nimittakAraNanI mukhyatAe dharma thAya-ema ja mAnI laIe to dharma karavA mATe koI trikALI abAdhita niyama raheto nathI; ane jo koI niyamarUpa siddhAMta na hoya to dharma kyA vakhate upAdAnakAraNanI mukhyatAthI thAya ane kyA vakhate nimittakAraNanI mukhyatAthI thAya e nakkI nahi hovAthI jIva kadI dharma karI zake nahi. dharma karavA mATe trikALI ekarUpa niyama na hoya ema banI zake nahi; mATe ema samajavuM ke je koI jIvo pUrve dharma pAmyA che. vartamAnamAM dharma pAme che ane bhaviSyamAM dharma pAmaze te badhAyane paramapariNAmikabhAvano ja Azraya che, paNa bIjo koI Azraya nathI. prazna:- samyagdaSTi jIvo paNa samyagdarzana thayA pachI sadeva, sadguru, sazAstranuM avalaMbana le che ane tenA Azraye temane dharma thAya che to tyAM nimittanI mukhyatAe dharmanuM kArya thayuM ke nahi? uttara:- nA, nimittanI mukhyatAe kyAMya paNa kArya thatuM ja nathI. samyagdaSTine je zubhabhAva thAya che temAM rAganuM avalaMbana che ane teno paNa samyagdaSTine kheda varte che. sat deva-guru ke zAstranuM to koI jIva avalaMbana laI ja zake nahi kemake te paradravya che; chatAM jJAnIo sat deva-guru-zAstranuM avalaMbana le che evuM je kathana karavAmAM Ave Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. upasaMhAra] [ 231 che te to mAtra upacArakathana che, kharI rIte paradravyanuM avalaMbana nathI paNa rAgabhAvanuM tyAM avalaMbana che. - have te zubhabhAva vakhate samyagdaSTine je zubhabhAva vadhe che te, abhiprAyamAM paramapariNAmikabhAvano Azraya che tenA ja baLa vadhe che, bIjI rIte kahIe to samyagdarzananA jore te zuddhabhAva vadhe che paraMtu zubharAga ke paradravyanA avalaMbane zuddhatA vadhatI nathI. prazna- deva-guru-zAstrane nimittamAtra kahyAM tathA temanA avalaMbanane upacAramAtra kahyuM tenuM kAraNa zuM? uttara:- A vizvamAM anaMta dravyo che, temAMthI rAga vakhate chamastha jIvanuM valaNa kyA dravya tarapha gayuM te batAvavA mATe te dravyane "nimitta" kahevAmAM Ave che; te vakhate te jIvane "anurUpa azuddhabhAva karavAmAM anukULa te dravya che tethI te dravyane "nimitta' kahevAmAM Ave che, e rIte deva-guru-zAstra nimittamAtra che ane deva-guru-zAstranuM avalaMbana upacAramAtra che. nimitta-naimittikasaMbaMdha jIvane jJAna karavA mATe che, paNa "dharma karavAmAM koI vakhate nimittanI mukhyatA che"--evI mAnyatA karavA mATe te jJAna nathI. samyagdarzana pragaTa karavA mAgatA jIve nimitta-naimittikasaMbaMdhanA svarUpanuM yathArtha jJAna karavuM joIe, te jJAna karavAnI jarUra eTalA mATe che ke je te jJAna na hoya to koI vakhate nimittanI mukhyatAe paNa kArya thAya " evuM valaNa jIvane rahe ane tethI tenuM ajJAna TaLe nahi. (6) A pAMca bhAvo sAthe A adhyAyanA sUtro zI rIte saMbaMdha rAkhe che teno khulAso sUtra 1. A sUtra pAMce bhAvo batAve che, temAMthI zuddha dravyArthikanayanA | viSayarUpa potAnA pariNAmikabhAvanA Azraye ja dharma thAya che. sUtra 2-6. A sUtro pahelA cAra bhAvonA bhedo jaNAve che, temAM trIjA sUtramAM pathamikabhAvanA bhedo varNavatAM prathama samyakatva lIdhuM che kemake dharmanI zarUAta aupathamikasamyakatvathI thAya che; samyakatva pAmyA pachI AgaLa vadhatAM keTalAka jIvone aupathamikacAritra thAya che tethI bIjAM aupazamikacAritra kahyuM che. A be sivAya bIjA koI aupathamikabhAvo nathI. [ sUtra-3] je je jIvo dharmanI zarUAtamAM pragaTa thatuM aupathamikasamyakatva, pAriNAmikabhAvanA Azraye pAme che te jIvo potAmAM zuddhi vadhAratAM vadhAratAM chevaTe saMpUrNa zuddhatA pAme che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 23ra ] [ mokSazAstra tethI temane samyakatva ane cAritranI pUrNatA thavA uparAMta jJAna, darzana, dAna, lAbha bhoga, upabhoga ane vIrya e guNonI pUrNatA pragaTe che; e nava bhAvonI prApti kSAyikabhAve paryAyamAM thAya che, tethI pharI kadI vikAra thato nathI ane te jIvo samaye samaye saMpUrNa AnaMda anaMtakALa sudhI bhogave che; tethI cothA sUtramAM e nava bhAvo jaNAvyA che. tene nava labdhi paNa kahevAmAM Ave che. samyajJAnano ughADa ocho hovA chatAM samyagdarzana-sammacAritranA baLa vaDe vItarAgatA pragaTe che tethI te be zuddha paryAyo pragaTa thayA pachI bAkInA sAta kSAyika paryAyo eka sAthe pragaTe che; tyAre samyajJAna pUrNa thatAM kevaLajJAna paNa pragaTe che. [ sUtra-4] jIvamAM anAdithI vikAra thAya che paNa tenA jJAna, darzana ane vIryaguNa sarvathA nAza pAmatA nathI, teno ughADa ochA ke vadhAre aMze rahe che; anAdinuM ajJAna TALyA pachI sAdhaka jIvane kSAyopathamika samyakatva hoya che ane temane krame krame cAritra pragaTe che te badhA kSAyopathamikabhAvo che. [ sUtra-5] jIva aneka prakArano vikAra kare che ane tenA pariNAme caturgatimAM rakhaDe che; temAM tene svarUpanI UMdhI mAnyatA, UMdhuM jJAna ane UMdhuM vartana hoya che, ane tethI tene kaSAya paNa thAya che; vaLI samyajJAna thayA pachI pUrNatA prApta karyA pahelAM aMze kaSAya hoya che ane tethI tene jAdI jAdI vezyAo thAya che. jIva svalakSane mUkIne paralakSa kare che tethI A vikAro thAya che. tene audayikabhAva kahevAya che. mohasaMbaMdhI A bhAva ja saMsAra che. [ sUtra-6]. sUtra 7-jIvamAM zuddha ane azuddha evA be prakAranA pAriNAmikabhAva che. [ sUtra 7 tathA te nIcenI TIkA] sUtra 8-9-jIvanuM lakSaNa upayoga che. chadmastha jIvanI aneka dazA hovAthI teno jJAna-darzanano upayoga ocho ke vadhAre hoya che, ane kevaLajJAna pragaTa thatAM pUrNa hoya che. chadmastha jIvone jJAna-darzanano upayoga kSAyopathamika bhAve che ane kevaLI bhagavAnane te upayoga kSAyikabhAve che. [ sUtra 8-9]. sUtra 10-jIvonA saMsArI ane mukta evA be prakAra che; temAM anAdi ajJAnI saMsArI jIvane (audayika, kSAyopathamika ane pariNAmika) traNa bhAvo hoya che, prathama dharma pAmatAM (audayika, lAyopathamika, aupathamika ane pariNAmika) cAra bhAvo thAya che. kSAyikasamyakatva pAmyA pachI upazamazreNI mAMDanAra jIvane e pAMce Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. upasaMhAra] [ 233 bhAvo hoya che ane mukta jIvone kSAyika tathA pAriNAmika e be ja bhAva hoya che. [ sUtra-10] sUtra 11- jIve pote je prakAranA jJAna, vIryAdinA ughADanI lAyakAta prApta karI hoya te kSAyopathamikabhAvane anukULa jaDa manano saddabhAva ke abhAva hoya che; jyAre jIva mana tarapha potAno upayoga vALe che tyAre tene vikAra thAya che, kemake mana paravastu che. jyAre jIva potAno puruSArtha mana tarapha vALI jJAna ke darzanano vyApAra kare che tyAre dravyamana upara nimittapaNAno Aropa Ave che. dravyamana kAMI lAbhanukasAna karatuM nathI kemake te paradravya che. [ sUtra-11] sUtra 12 thI 20-potAnA kSAyopathamika jJAnAdinA anusAra ane nAmakarmanA udaya anusAra ja jIva trasa ke sthAvara dazA saMsAramAM pAme che; A rIte kSAyopathamikabhAva anusAra jIvanI dazA hoya che. pUrve je nAmakarma baMdhAyeluM teno udaya thatAM trasa ke sthAvarapaNAno tema ja jaDa indriyo ane manano saMyoga hoya che. [ sUtra 12 thI 17 tathA 19-20] jJAnanA kSAyopathamikabhAvanA labdha ane upayoga evA be prakAra che. [ sUtra-18] sUtra 21 thI 23-saMsArI jIvone audayikabhAva thatAM je karmo ekakSetrAvagAhapaNe baMdhAya che tenA udayano nimitta-naimittikasaMbaMdha jIvanA kSAyopathamika tathA audayikabhAvanI sAthe tema ja mana, indriyo, zarIra karma, navA bhavA mATenA kSetrAMtara, AkAzanI zreNI, gati, nokarmanuM samaye samaye grahaNa tema ja teno abhAva, janma, yoni tathA Ayu sAthe kevo hoya che te batAvela che. [ sUtra 21 thI ra6 tathA 28 thI pa3]. siddhadazA thatAM jIvane AkAzanI kaI zreNInI sAthe nimitta-naimittikasaMbaMdha che te 27 mA sUtramAM batAvyuM che. [ sUtra-27] A uparathI samajI levuM ke jIvane vikArI avasthAmAM ke avikArI avasthAmAM je je para vastuonI sAthe saMbaMdha thAya che te te paravastuone jagatanI bIjI paravastuothI chUTI oLakhavA mATe te te samaya pUratI temane "nimitta' nAma ApIne saMbodhavAmAM Ave che; paNa tethI nimittanI mukhyatAe koI paNa vakhate kArya thAya che ema samajavuM nahi. A adhyAyanuM 27 muM sUtra A siddhAMta spaSTapaNe sAbita kare che. mukta jIva svayaM lokAkAzanA agre javAnI lAyakAta dharAve che ane tyAre AkAzanI je zreNImAMthI te jIva pasAra thAya te zreNIne AkAzanA bIjA bhAgothI tathA jagatanA bIjA badhA padArthothI judI pADIne oLakhAvavA mATe nimitta" evuM nAma (-Aropa) ApavAmAM Ave che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 234 ] [ mokSazAstra (7) nimitta-naimittikasaMbaMdha A saMbaMdha ra6-27 sUtramAM ghaNI camatkArika rIte TUMkAmAM TUMkA zabdothI kahevAmAM Avyo che. te ahIM batAvavAmAM Ave che 1. jIvanI siddhAvasthAnA prathama samaye te lokAgre sIdhI AkAzazreNIe moDA lIdhA sivAya jAya che ema sUtra ra6-27 pratipAdana kare che. jIva je vakhate lokAgre jAya che te vakhate je AkAzazreNImAMthI jAya che te ja kSetre dharmAstikAyanA ane adharmAstikAyanA pradezo che, aneka prakAranI pugalavargaNAo che, chUTA paramANuo che, sUkSma skaMdho che, kAlANudravyo che, mahAtkaMdhanA pradezo che, nigodanA jIvonA tathA temanAM zarIranA pradezo che tathA chevaTe ( siddhazilAthI upara) pUrve mukta thayelA jIvonA keTalAka pradezo che; e tamAmamAMthI pasAra thaI te jIva lokAgre jAya che. to have temAM te AkAzazreNIne nimittapaNAno Aropa Avyo ane bIjAone na Avyo tenuM kAraNa tapAsavuM joIe; te tapAsamAM mAlUma paDe che ke te mukta thanAra jIva kaI AkAzazreNImAMthI thaIne jAya che tenuM jJAna karAvavA mATe te AkAzazreNIne nimitta' saMjJA ApI, kemake pahelA samayanI siddhadazAne AkAza sAtheno saMbaMdha batAvavA mATe te zreNIno bhAga ja anukULa che, paNa bIjuM dravya, guNa ke paryAya te mATe anukULa nathI. 2. siddha bhagavAnanA te samayanA jJAnanA vyApAramAM AkhuM AkAza tathA bIjAM tamAma dravyo, tenA guNo tathA tenA traNe kALanA paryAyo jJaya che tethI te ja samaye jJAna pUratAM te badhAM jJayo "nimitta' saMjJA pAme che. 3. siddha bhagavAnanA te samaye pariNamanaguNane kALano te ja (te samaye vartato) samaya "nimitta" saMjJA pAme che, kemake pariNamanamAM te anukULa che, bIjA anukULa nathI. 4. siddha bhagavAnanI te samayanI kriyAvatIzaktinA gatipariNAmane tathA UrdhvagamanasvabhAvane dharmAstikAyanA te ja AkAzakSetre rahelA pradezo te ja samaye nimitta" saMjJA pAme che, kemake gatimAM te ja anukULa che, bIjA anukULa nathI. 5. siddha bhagavAnanA Urdhvagamana samaye bIjAM dravyo (je te AkAzakSetre che te tathA bAkInA dravyo) paNa "nimitta' saMjJA pAme che, kema ke te badhAM dravyone joke siddhAvasthA sAtheno koI saMbaMdha nathI topaNa vizvane sadA TakAvI rAkhe che eTaluM batAvavA mATe te anukULa nimitta che. 6. siddha bhagavAnane temanI saMpUrNa zuddhatA sAthe karmano abhAva saMbaMdha che-eTaluM anukULapaNuM batAvavA mATe karmano abhAva paNa "nimitta' saMjJA pAme che; A rIte Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2. upasaMhAra] [ 235 asti ane nAsti banne prakAre nimittapaNAno Aropa karavAmAM Ave che. paNa nimittane koI paNa rIte mukhyapaNe ke gauNapaNe kAryasAdhaka mAnavuM te gaMbhIra bhUla che, zAstranI paribhASAmAM tene mithyAtva ane ajJAna kahevAmAM Ave che. 7. nimitta janaka ane naimittika janya che ema jIva ajJAnadazAmAM mAne che, tethI ajJAnIonI kevI mAnyatA hoya che te batAvavA mATe nimittane janaka ane naimittikane janya vyavahAre kahevAmAM Ave che paNa samyajJAnI jIvo tema mAnatA nathI; emanuM te jJAna sAcuM che ema uparanA pAMca pArA batAve che, kema ke temAM jaNAvelAM anaMta nimitto ke temAMnuM koI aMze paNa siddhadazAnuM janaka thayuM nathI. ane te nimitto ke temAMnA koInA anaMtamAM aMzathI paNa naimittika siddhadazA janya thaI nathI. 8. saMsArI jIvo judI-judI gatinA kSetroe jAya che te paNa jIvonI kiyAvatI zaktinA te te samayanA pariNamanane kAraNe jAya che, temAM paNa uparanA pArA 1 thI 5 mAM jaNAvyA mujaba nimitto hoya che, paNa kSetramaMtaramAM to dharmAstikAyanA pradezonA te samayanA paryAya sivAya bIjo koI dravya, guNa ke paryAya nimitta" saMjJA pAmatuM nathI; te vakhate aneka karmono udaya hovA chatAM eka vihAyogati karmano udaya ja "nimitta" nAma pAme che. gatyAnupUrvI karmanA udayane to jIvanA pradezonA te samayanA AkAranI sAthe kSetrotara vakhate nimittapaNuM che, ane jyAre jIva je kSetre sthira thaI jAya che te samaye adharmAstikAyanA te kSetranA pradezono te samayano paryAya "nimitta" nAma pAme che. sUtra 25 jaNAve che ke kriyAvatI zaktinA te samayanA pariNamana vakhate yogaguNano je paryAya varte che tene kAzmaNazarIra nimitta che, kema ke kArmaNazarIrano udaya tene anukULa che. kAzmaNa zarIra ane tejasazarIra potAnI kriyAvatI zaktinA te samayanA pariNamananA kAraNe jAya che, temAM dharmAstikAya nimitta che. 9. A zAstramAM nimittane koI jagyAe "nimitta" nAmathI ja kahela che [ juo adhyAya 1 sUtra 14] ane koI jagyAe upakAra, upagraha vagere nAmathI kahela che, [ jAo, adhyAya 5 sUtra 17-20]; zAstranI paribhASAmAM teno eka ja artha thAya che; paNa ajJAnI jIvo eka vastuthI bIjI vastunuM bhaluM-bhUMDuM thAya che ema mAne che te batAvavA mATe tene "upakAra, sahAyaka, balAdhAna, bahiraMgasAdhana, bahiraMgakAraNa, nimitta, nimittakAraNa, e Adi nAmathI saMbodhe che; paNa tethI teo kharekharAM kAraNa ke sAdhana che ema mAnavuM nahi. eka dravyane, tenA guNane ke tenA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 236 ] [ mokSazAstra paryAyane bIjAthI jAdA pADI bIjA sAtheno teno saMbaMdha batAvavA mATe upara kahelAM nAmothI saMbodhavAmAM Ave che. iMdriyone, dharmAstikAyane, adharmAstikAyane vagerene balAdhAnakAraNanA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che, paraMtu te koI paNa kharuM kAraNa nathI; chatAM koI paNa samaye temanI mukhyatAe koI kArya thAya che" ema mAnavuM te nimittane ja upAdAna mAnavA barAbara athavA to vyavahArane ja nizcaya mAnavA barAbara che. 10. upAdAnakAraNane lAyaka nimitta saMyogarUpe te te samaye avazya hoya che, evo saMbaMdha upAdAnakAraNanI (arthAt upAdAnanI) te samayanI pariNamanazaktine, jenA upara nimittapaNAno Aropa Ave che tenI sAthe che. upAdAnane potAnA pariNamana vakhate te te nimitta AvavA mATe rAhu jovI paDe ane te na Ave tyAMsudhI upAdAna pariName nahi-evI mAnyatA upAdAna ane nimitta e be dravyone ekarUpa mAnavA barAbara che. 11. A ja pramANe ghaDAno kuMbhAra sAtheno ane roTalIno agni, rasoyA vagere sAtheno nimitta-naimittikasaMbaMdha jANI levo. samyajJAna pragaTa karavA mATe jIve pote potAnA puruSArthathI pAtratA meLavI hoya chatAM tene samyajJAna pragaTavA mATe saddagurunI rAha jovI paDe-ema bane nahi, paNa te saMyogarUpe hoya ja; ane tethI ja, jyAre ghaNA jIvo dharma pAmavAne taiyAra hoya tyAre tIrthakara bhagavAnano janma thAya che ane teo yogya samaye kevaLajJAna pAme che, tathA temano divyadhvani svayaM pragaTa che-ema samajI levuM. (8) tAtparya tAtparya e che ke A adhyAyamAM kahelA pAMca bhAvo ane temanA bIjAM dravyonI sAthenA nimitta-naimittikasaMbaMdhanuM jJAna karIne, bIjA badhA uparathI lakSa kheMcIne paramapariNAmikabhAva tarapha potAno paryAya vALatAM samyagdarzana thAya che ane pachI tenuM baLa vadhatAM samyakracAritra thAya che, te ja dharmamArga (-mokSamArga) che. e pramANe zrI umAsvAmIviracita mokSazAstranA bIjA adhyAyanI gujarAtI TIkA pUrI thaI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya trIjo bhUmikA A zAstranA pahelA adhyAyanA pahelA sUtramAM "samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che' ema kahIne bIjo koI mokSamArga nathI ema jaNAvyuM; tethI emAM ema paNa jaNAvyuM ke puNyathI-zubhabhAvathI ke paravastu anukULa hoya to dharma thaI zake ema mAnavuM te bhUla che. samyagdarzana-jJAna-cAritra te AtmAnA zuddha paryAya che. tene eka zabdamAM kahIe to "satya puruSArtha' te mokSamArga che. AthI siddha thayuM ke AtmAnI potAnI zuddha pariNati te ja dharma che; Ama jaNAvIne anekAMtasvarUpa batAvyuM. te sUtramAM pahelo zabda "samyagdarzana' kahyo che te ema sUcave che ke dharmanI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che. te adhyAyamAM samyagdarzananuM lakSaNa tattvArthazraddhAna kahyuM. tyAra pachI "tattvArtha nuM svarUpa samajAvyuM ane samyajJAnanA aneka prakAra kahyA tathA mithyAjJAnanuM svarUpa paNa samajAvyuM. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te eka ja mokSamArga che ema pahelA sUtramAM spaSTapaNe jaNAvIne jAhera karyuM ke-koI vakhate upAdAnanI pariNatinI mukhyatAthI kArya thAya ane koIvakhate saMyogarUpa bAhya anukULa nimittanI (ke jene upacArakAraNa kahevAmAM Ave che tenI) mukhyatAthI kArya thAya-evuM anekAMtanuM svarUpa nathI. bIjA adhyAyathI jIvatattvano adhikAra zarU karyo, temAM jIvanA svatasvarUpanijatattvarUpa pAMca pAMca bhAvo jaNAvyA; te pAMca bhAvomAMthI sakaLa nirAvaraNa, akhaMDa, eka, pratyakSa pratibhAsamaya, avinazvara, zuddha pAriNAmika paramabhAva ( - jJAyakabhAva) nA Azraye dharma thAya che ema jaNAvavA mATe, aupazamika bhAva-ke je dharmanI zarUAta che tene pahelA bhAva tarIke varNavyo. tyAra pachI jIvanuM lakSaNa upayoga che ema jaNAvIne tenA bhedo batAvyA, ane pAMca bhAvonI sAthe paradravyo indriya vagereno kevo saMbaMdha hoya che te jaNAvyuM. jIvano audayikabhAva te ja saMsAra che. ajJAnadazAmAM audayikabhAva hoya tyAre jIvane zubha ane azubha bhAvo hoya che. zubhabhAvanuM phaLa devapaNuM che, azubha bhAvanI tIvratAnuM phaLa nArakIpaNuM che, zubhAzubhabhAvanA mizrapaNAnuM phaLa manuSyapaNuM che ane mAyAnuM phaLa tiryacapaNuM che. jIva anAdithI ajJAnI che tethI azuddhabhAvonA kAraNe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 238 ] [ mokSazAstra tenuM bhramaNa thayA kare che; te bhramaNa kevuM hoya che te trIjA ane cothA adhyAyamAM batAvyuM che; te bhramaNamAM ( -bhavomAM) zarIra sAthe tema ja kSetra sAthe jIvano kevA prakArano saMyoga hoya che te ahIM batAvavAmAM Ave che. mAMsa, dArU vagere bhakSaNano bhAva, AkaruM jUThuM, corI, kuzIla tathA lobha vagerenA tIvra azubhabhAvane kAraNe jIva narakagati pAme che; tenuM A adhyAyamAM prathama varNana karyuM che ane pachI manuSya tathA tiryaMcanA kSetronuM varNana karyuM che. cothA adhyAyamAM devagatine lagatI vigato ApavAmAM AvI che. A be adhyAyano sAra evo che ke jIvanA zubhAzubha vikArI bhAvonA kAraNe jIvane anAdithI A paribhramaNa cAlI rahyuM che, ane tenuM mULa kAraNa mithyAdarzana che; mATe bhavya jIvoe mithyAdarzana TALIne samyagdarzana pragaTa karavuM. samyagdarzananuM baLa evuM che ke tenA jore krame krame samyakracAritra vadhatuM jAya che ane cAritranI pUrNatA karI AyuSyanA aMte jIva siddhagati prApta kare che. potAnI bhUlanA kAraNe jIvanI kevI kevI gati thaI; te kevAM kevAM du:kho pAmyo ane bahAranA saMyogo kevA tathA keTalA kALa sudhI rahyA te batAvavA mATe adhyAya 2-3-4 kahyA che, ane te bhUla TALavAno upAya pahelA adhyAyanA pahelA sUtramAM jaNAvyo che. -adholokanuM varNana sAta naraka-pRthivIo ratnazarkarAvAlukApaGkadhUmatamomahAtamaHprabhA bhUmayo ghanAmbuvAtA 1zapratiSaT: HISSpotha:pArA * artha:- adholokamAM ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA ane mahAtamaprabhA e sAta bhUmio che ane kramathI nIce nIce ghanodadhivAtavalaya, ghanavAtavalaya, tanuvAtavalaya tathA AkAzano AdhAra che. TIkA (1) ratnaprabhA pRthvInA traNa bhAga che-kharabhAga, paMkabhAga ane abbahulabhAga. temAMthI uparanA pahelA be bhAgamAM vyaMtara tathA bhavanavAsIdeva rahe che ane nIcenA * A adhyAyamAM bhUgoLa saMbaMdhI varNana hovAthI, pahelA be adhyAyonI mAphaka sUtranA zabdo chUTA pADIne artha ApavAmAM Avyo nathI paNa AkhA sutrano sIdho artha ApavAmAM Avyo che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 2 ] [ 239 abbahulabhAgamAM nArakIo rahe che. A pRthvIno kula vistAra eka lAkha eMsI hajAra yojana che. [ 20OO kosano eka jojana gaNavo.] (2) A pRthvIonA rUDhigata nAma-1. dhammA, 2. vaMzA, 3. meghA, 4. aMjanA, 5. ariSTA, 6. maghavI ane 7. mAghavI che. (3) abu (vanodadhi ) vAtavalaya = varALanuM ghaTa vAtAvaraNa. ghanavAtavalaya = ghaTa havAnuM vAtAvaraNa. tanuvAtavalaya = pAtaLI havAnuM vAtAvaraNa, vAtavalaya = vAtAvaraNa. AkAza' kahetAM ahIM alokAkAza samajavuM./ 1aaaa sAta pRthivIomAM bilonI saMkhyA tAsu triMzatpaMcaviMzatipaMcadazadazatripaMconaikanarakazatasahastrANi paM caiva yathAvramamA 2aa artha- te pRthvIomAM kramathI pahelImAM trIsa lAkha, bIjImAM pacIsa lAkha, trIjImAM paMdara lAkha, cothImAM dasa lAkha, pAMcamImAM traNa lAkha, chaThThImAM eka lAkhamAM pAMca ochA (99995) ane sAtamImAM pAMca ja naraka-bilo che. [ A bilo jamInamAM khADA karelA DholanI pola samAna che; kula 84 lAkha narakavAsA (bIlo) che.] keTalAka jIvo manuSyagati ane tiryaMcagati e be ja gati mAne che kema ke teo te prakAranA ja jIvone dekhe che; temanuM jJAna saMkucita hovAthI teo ema mAne che ke manuSya ke tiryaMcagatimAM tIvraduHkha te ja narakagati che; bIjI koI narakagati teo mAnatA nathI. paraMtu temanI te mAnyatA khoTI che kemake manuSya ane tiryaMcagatithI judI evI narakagati te jIvanA azubhabhAvanuM phaLa che. tenA hovApaNAnI sAbitI nIce mujaba che narakagatinI sAbitI je jIva mahA AkarAM bhUMDAM duSkRtyo kare che ane pApakAryo karatI vakhate sAmA jIvone zuM duHkha thAya che te jovAnI pote dhIraja rAkhato nathI tathA potAne sagavaDa thAya tevI eka pakSanI duSTa buddhimAM ekAgra thAya che; te jIvane tevA kUra pariNAmonA phaLarUpa AMtarA vinAnA anaMta agavaDatA bhogavavAnAM sthAna apolokamAM che, tene narakagati kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 240 ] [ mokSazAstra deva, manuSya, tiryaMca ane naraka e cAre gati sadAya che; te kalpita nathI paNa jIvonA pariNAmanuM phaLa che. jeNe bIjAne mArI nAkhavAnA kUra bhAva karyA tenA bhAvamAM, potAnI sagavaDatA sAdhavAmAM vacce agavaDatA karanAra keTalA jIvo mArI nAkhavA te saMkhyAnI huda nathI, tathA keTalo kALa mAravA te kALanI hada nathI, tethI tenuM phaLa paNa hada vinAnuM anaMta duHkha bhogavavAnuM ja hoya, evuM sthAna te naraka che; manuSyalokamAM evuM koI sthAna nathI. je koI bIjAne mArIne agavaDatA TALavA mAge che te jeTalA virodhI jaNAya te badhAne mAravA Icche che, pachI agavaDatA karanArA be-pAMca hoya ke ghaNA hoya te badhAyano nAza karavAnI bhAvanA seve che; tenA abhiprAyamAM anaMta kALa sudhI anaMta bhava karavAnA bhAva paDyA che; te bhavanI anaMta saMkhyAnA kAraNamAM anaMta jIva mAravAno saMhAra karavAno bhAva che. je jIve kAraNamAM anaMtakALa sudhI anaMta jIvane mAravAnA, agavaDatA devAnA bhAva sevyA che tenA phaLamAM te jIvane tIvra duHkhanA saMyogamAM javuM paDe che ane te narakagati che. lAkho khUna karanArane lAkhavAra phAMsI maLe tevuM A lokamAM banatuM nathI tethI tene dUra bhAva pramANe pUruM phaLa maLatuM nathI, tene tenA bhAvanuM pUruM phaLa maLavAnuM sthAna-ghaNo kALa anaMta duHkha bhogavavAnuM kSetra-naraka che; te nIce zAzvata che. || 2IT nArakIonAM duHkhanuM varNana nArakA nityaashubhtrleshyaaprinnaamdehvednaavikriyaaH||3|| artha- nArakI jIvo haMmezA ja atyaMta azubha lezyA, pariNAma, zarIra, vedanA ane vikriyAne dhAraNa kare che. TIkA (1) lezyA-A dravyalezyAnuM svarUpa che ke je Ayu sudhI rahe che. zarIranA raMgane ahIM dravyalezyA kahI che. bhAvalezyA aMtarmuhUrtamAM badalAya che tenuM varNana ahIM nathI. azubhalezyAnA traNa prakAra che. -kApo, nIla ane kRSNa. pahelI tathA bIjI pRthvImAM kopAta lezyA, trIjI pRthvImAM uparanA bhAgamAM kApota ane nIcenA bhAgamAM nIla, cothImAM nIla, pAMcamImAM uparanA bhAgamAM nIla ane nIcenA bhAgamAM kRSNa ane chaThThI tathA sAtamI pRthvImAM kRSNalezyA hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 4-5 ] [ 241 (2) pariNAma-ahIM sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdane "pariNAma" kahela che. (3) zarIra-pahelI pRthvImAM zarIranI UMcAI 7 dhanuSa, 3 hAtha ane 6 aMgula che. te huMDaka AkAre che; tyArapachI nIce nIcenI pRthvInA nArakIonAM zarIranI UMcAI kramathI bamaNI bamaNI che. (4) vedanA-pahelethI cothI naraka sudhImAM uSNa vedanA che; pAMcamImAM upalA bhAgamAM uSNa ane nIcalA bhAgamAM zIta che, tathA chaThThI ane sAtamI pRthvImAM mahAzIta vedana hoya che. nArakIonuM zarIra vaikriyika hovA chatAM tenA zarIranAM vaikiyika pudagalo maLa, mUtra, kapha, vamana, saDela mAMsa, hADa ane cAmaDIvALAM audArika zarIra karatAM paNa atyaMta azubha hoya che. (5) vikriyA-te nArakIone dUra siMha-vyAdhrAdirUpa aneka prakAranA rUpo dhAraNa karavArUpa vikriyA hoya che. te sArA nArakIo ekabIjAne duHkha Ape che. prsprodiiritdukhaaH||4|| artha- nArakI jIvo paraspara ekabIjAne duHkha utpanna kare che. (-teo kUtarAnI mAphaka paraspara laDe che ). || 4 | vizeSa duHkha saMkliSTA'surodIritaduHkhAzca prAk cturthyaaH||5|| TIkA artha - ane te nArakI cothI pRthvI pahelAM pahelAM (eTale ke trIjI pRthvI paryata), atyaMta saMkilaSTa pariNAmanA dhAraka evA aMba-aMbariSa Adi jAtinA asurakumAra devo dvArA duHkha pAme che arthAt aMba-aMbariSa asurakumAra devo trIjI naraka sudhI jaIne nArakI jIvone duHkha Ape che tathA temane pUrvanuM vera smaraNa karAvIne aMdaroaMdara laDAve che ane duHkhI dekhI rAjI thAya che. sUtra 3-4-5 mAM nArakInAM duHkhonuM varNana karatAM tenA zarIra, tenA raMga, sparza vagerene tathA bIjA nArakIo ane devone duHkhanAM kAraNo kahyAM che, te upacArakathana che; kharekhara te koI parapadArtho duHkhanAM kAraNo nathI tema ja teno saMyoga te duHkha nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 242 ] [ mokSazAstra 525dArtho pratyenI jIvanI ekatvabuddhi te ja kharuM duHkha che. te du:kha vakhate naraka gatimAM nimitta tarIke bAhya saMyogo kevA hoya tenuM jJAna karAvavA mATe A traNa sUtro kahyAM che; paNa te zarIrAdi duHkhanAM kharekhara kAraNa ema samajavuM nahi. // 5 // narakanA utkRSTa AyunuM pramANa teSvekatrisaptadazasaptadazadvAviMzatitrayastriMzatsAgaropamA sattvAnAM parA sthitiH / / 6 / / artha:- te narakomAM nArakI jIvonI utkRSTa Ayusthiti kramathI pahelImAM eka sAga2, bIjImAM traNa sAgara, trIjImAM sAta sAgara, cothImAM dasa sAgara, pAMcamImAM sattara sAgara, chaThThImAM bAvIsa sAgara ane sAtamImAM tetrIsa sAgara che. TIkA (1) nArakImAM bhayAnaka du:kha hovA chatAM nArakIonuM AyuSya nirupakrama hoya che-tenuM akALamRtyu thatuM nathI. (2) AyuSyano A kALa vartamAna manuSyanA AyuSyanI apekSAe lAMbo lAge, paNa jIva anAdithI che ane mithyAdaSTipaNAnA kAraNe AvuM nArakIpaNuM jIve anaMtavAra bhogavyuM che. adhyAya 2, sUtra 10 nI TIkAmAM dravya, kSetra kALa, bhava ane bhAva paribhramaNa (parAvartana ) nuM je svarUpa ApyuM che te jotAM mAlUma paDaze ke A kALa to mahAsAgaranA eka biMdumAtra pANI karatAM paNa ghaNo ocho che. (3) nArakInA jIvone je bhayAnaka du:kha che te kharI rIte jotAM mAThAM za2I2, vedanA, mArapITa, tIvrauSNatA, tIvrazItatA vagerenA kAraNe nathI; paNa mithyAdaSTipaNe te saMyogo pratye aniSTapaNAnI khoTI kalpanA karI jIva tIvra AkuLatA kare che tenuM duHkha che. 52 saMyogo anukULa-pratikULa che ja nahi, paNa te kharI rIte to jIvanA jJAnanA kSayopazamanA upayoga anusAra jJeya (jJAnamAM jaNAvA lAyaka) padArtho che; te padArtho dekhIne jyAre ajJAnI jIva du:khanI kalpanA kare che tyAre paradravyo upara 'duHkhamAM nimitta thayAM' evo Aropa Ave che. (4) zarIra game teTaluM kharAba hoya, khAvAnuM paNa maLatuM na hoya, pANI pIvA maLatuM na hoya, tIvra garamI ke tIvra ThaMDI hoya ane bahAranA saMyogo ( ajJAnadaSTie ) game tevA pratikULa gaNe paraMtu te saMyogo jIvone samyagdarzana (dharma) karavAmAM bAdhaka nIvaDatA nathI, kema ke eka dravya bIjA dravyane kadI bAdhaka nathI. narakagatimAM paNa Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 6 ] [ 243 pahelethI sAtamI naraka sudhImAM jJAnI puruSanA satsamAgama pUrvabhave sAMbhaLela AtmasvarUpanA saMskAra tAjA karIne nArakI jIvo samyagdarzana pragaTa kare che. trIjI naraka sudhInA nArakI jIvone pUrva bhavano koI samyajJAnI mitra AtmAnuM svarUpa samajAvatAM, teno upadeza sAMbhaLI, yathArtha nirNaya karI, te jIvo samyagdarzana pragaTa kare che. (5) e uparathI siddha thAya che ke, "jIvone zarIra sAruM hoya, khAvApIvAnuM barAbara maLatuM hoya ane bahAranA saMyoga anukULa hoya to dharma thaI zake ane te pratikULa hoya to jIva dharma na karI zake e mAnyatA sAcI nathI. parane anukULa karavAmAM prathama lakSa rokavuM ane te anukULa thayA pachI dharma samajavo joIe evI mAnyatA bhUlabharelI che, kema ke dharma parAdhIna nathI paNa svAdhIna che ane svAdhInapaNe pragaTa karI zakAya che. (6) prazna:- jo bAhyasaMyogo ane karmono udaya dharmamAM bAdhaka nathI to nArakI jIvo cothA guNasthAnathI upara kema jatA nathI ? uttara- pUrve te jIvoe potAnA puruSArthanI ghaNI UMdhAI karI che ane vartamAnamAM potAnI bhUmikA anusAra maMda puruSArtha kare che tethI upara caDatAM vAra lAge che. (7) prazna-samyagdaSTine narakamAM kevuM duHkha haze? uttara- naraka ke koI kSetranA kAraNe koI paNa jIvane sukha-du:kha thatuM nathI, potAnI aNasamajaNanA kAraNe duHkha ane potAnI sAcI samajaNanA kAraNe sukha thAya che. paravastunA kAraNe sukha-dukha ke lAbha-nukazAna koI jIvane che ja nahi. ajJAnI nArakI jIvane je duHkha thAya che te potAnI UMdhI mAnyatArUpa doSanA kAraNe thAya che, bahAranA saMyoganA kAraNe duHkha thatuM nathI. ajJAnI jIvo paravastune kyAreka pratikULa mAne che ane tethI te potAnI ajJAnatAne kAraNe duHkhI thAya che; ane kya reka paravastuo anukULa che ema mAnI sukhanI kalpanA kare che, tethI ajJAnI jIva paradravyo pratye iSTa-aniSTapaNuM seve che. samyagdaSTi nArakI jIvone anaMta saMsAranuM baMdhana thAya tevo kaSAya TaLyo che ane tethI teTaluM sAcuM sukha temane narakamAM paNa che. jeTalo kaSAya rahyo che tenuM alpa duHkha hoya che. paNa thoDAka bhavamAM te alpa duHkhano paNa te nAza karaze. teo parane duHkhadAyaka mAnatA nathI paNa potAnI asAvadhAnIne duHkhanuM kAraNa mAne che, tethI potAnI asAvadhAnI TALatA jAya che. asAvadhAnI be prakAranI che-svasvarUpanI mAnyatAnI asAvadhAnI ane svasvarUpanA AcaraNanI asAvadhAnI. temAMthI pahelA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 244 ]. [ mokSazAstra prakAranI asAvadhAnI to samyagdarzana thatAM TaLI che, ane bIjA prakAranI asAvadhAnI che tene te TALatA jAya che. (8) samyagdarzana pragaTa karIne-samyagdaSTi thayA pachI jIva naraka-AyuSyano baMdha karato nathI, paNa samyagdarzana pragaTa karyA pahelAM te jIve narakanuM AyuSya bAMdhyuM hoya to te pahelI narakamAM jAya che paNa tyAM tenI avasthA pArA (7) mAM jaNAvyA mujabanI hoya che. (9) pahelIthI cothI naraka sudhIthI nIkaLIne manuSya thayelA jIvomAMthI lAyaka jIvo te bhave mokSa prApta kare che, pAMcamI narakathI nIkaLIne manuSya thayelA pAtra jIvo sAcuM munipaNuM dhAraNa karI zake che, chaThThA narakathI nIkaLIne manuSya thayelA pAtra jIvo pAMcamA guNasthAna sudhI jaI zake che ane sAtamI narakathI nIkaLelA jIvo dUra tiryaMca gatimAM ja jAya che. A bhedo jIvonA puruSArthanI tAratamyatAnA kAraNe paDe che. (10) prazna- sammadaSTi jIvono abhiprAya narakamAM javAno hoto nathI, chatAM koIka samyagdaSTi narakamAM jAya che, to tyAM to jaDakarmanuM jora che ane jaDakarma jIvane narakamAM laI jAya che tethI javuM paDe che-A vAta kharI che ke nahi? uttara- e vAta kharI nathI; eka dravya bIjA dravyane kAMI karI zake nahi mATe jaDakarma jIvane narakamAM laI jAya ema banatuM nathI. samyagdaSTi ke mithyASTi koI jIva narakamAM javA mAgatA nathI chatAM je je jIvo narakakSetre javA lAyaka hoya che te jIvo potAnI kriyAvatI zaktinA pariNamananA kAraNe tyAM jAya che, te vakhate kArpaNa ane taijasazarIra paNa temanI potAnI (-mugala paramANuonI) kriyAvatIzaktinA pariNamananA kAraNe te kSetre jIvanI sAthe jAya che. vaLI abhiprAya to zraddhAguNano paryAya che ane IcchA te cAritraguNano vikArI paryAya che. dravyanA dareka guNo svataMtra ane asahAya che, tethI jIvanI IcchA ke abhiprAya game te jAtanA hovA chatAM jIvanI kriyAvatIzaktinuM pariNamana tenAthI (-abhiprAya ane IcchAthI) svataMtrapaNe, te vakhatanA te paryAyanA dharma anusAra thAya che. te kriyAvatIzakti evI che ke jIvane kyA kSetre laI javo tenuM jJAna hovAnI tene jarUra nathI. narakAdimAM janArA te te jIvo temanA AyuSyaparyata te kSetranA saMyogane lAyaka hoya che, ane tyAre te jIvonA jJAnano ughADa paNa te te kSetramAM rahelA jIvo tathA padArthone jANavA lAyaka hoya che. narakagatino bhava potAnA puruSArthanA doSathI baMdhAyo hato tethI yogya samaye tenA phaLapaNe jIvanI potAnI lAyakAtanA kAraNe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cainnnciy -T -- 34. mraapookkaamaarkaarr, kaa .poo , vnnnpr potti --- ayraakmaayaakppyaakm paattippaatti 44paikkpptti, . pmpaak. ,, MEhrikare paaprinnn kaappkm koopaa po , peerpoo re. pttippukkaakppaatai | peekll. .. . AFAR AM kaa kaa * - poonnn poolee paatti - kaamaar FEET -22) ' koo - ..- . pcaatvaakaak pc crc gars. yaak caa " 5 9700 09 210 asr @ APR 21 prootion | SUHAA FREE A aro E koo B teer paattinnn, k . veekm veetaa TN kee , koo -' pttippttikllil yook AM | | | #* civpputtnnn 1* * vttiyee kaaaa caakrkaayee kttinnnm em pook pook cvaapaattiym, yook paapk kaar ariyr. . visv r silapr Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 7-8 ] [ 245 nArakInuM kSetra saMyogarUpe hoya che; karma tene narakamAM laI jatuM nathI. karmanA kAraNe jIva narakamAM jAya che ema kahevuM te to mAtra upacArakathana che, jIvano karmanI sAtheno nimitta-naimittikasaMbaMdha batAvavA mATe zAstromAM te kathana jaNAvyuM che, paraMtu kharekhara jaDakarma jIvane narakamAM laI jAya che ema batAvavA mATe te kahyuM nathI. kharekhara karma jIvane narakamAM laI jAya che ema mAnavuM te mithyA che. (11) sAgara kALanuM mApa1 sAgara = dasa x kroDa x kroDa addhApalya. 1 addhApalya = eka goLa khADo jeno vyAsa (Diameter) 1 yojanA (=2OOO kosa) ane UMDAI paNa teTalI ja hoya, te uttama bhogabhUminA sAta divasanA gheTAnA kUNA vALathI ThAMsIThAMsIne bharyo, temAMthI dara so varSe eka vALa kADhavo. e pramANe karatAM khADo khAlI thatAM je vakhata lAge te eka vyavahArakalpa che, evA asaMkhyAta vyavahAra kalpa=eka uddhArakalpa. asaMkhyAta uddhArakalpa=eka addhAkalpa. A rIte adholokanuM varNana pUruM thayuM. | 6 -madhyalokanuM varNana keTalAka dvIpa-samudronAM nAmo jambudvIpalavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrAH / / 7 / / artha:- A madhyalokamAM sArA sArA nAmavALA jaMbudvIpa vagere dvIpo ane lavaNasamudra vagere samudro che. TIkA sarvathI vacamAM thALInA AkAre jaMbudvIpa che jemAM ApaNe ane zrI sImaMdharaprabhu vagere rahIe chIe. tyArapachI lavaNasamudra che. tenI cAre bAjA dhAtakIkhaMDa dvIpa che. tenI cAre bAju kALodadhisamudra che. tenI cAre bAju puSkaravAra dviIpa che ane tenI cAre bAju puSkaravarasamudra che; AvI rIte ekabIjAthI gherAyelA asaMkhyAta dvIpasamudro che, sauthI chello dvIpa svayaMbhUramaNa dvIpa che ane chello samudra svayaMbhUramaNa samudra che. |chA dvIpo ane samudrono vistAra ane AkAra dvirdvirviSkambhAH pUrvapUrvaparikSepiNA vlyaakRtyH||8|| artha - pratyeka kapa-samudra bamaNA bamaNA vistAravALA ane pahelA pahelAnA dvIpa-samudrane gheratA, cUDI samAna AkAravALA hoya che. | 8 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ mokSazAstra Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 246 ] jaMbudvIpano vistAra tathA AkAra tanmadhye merunAbhirvRtto yojanazatasahasraviSkambho jmbudviipH||9|| artha:- te badhA dvIpa-samudronI vacamAM jaMbudvIpa che, tenI nAbhi samAna sudarzana meru che; tathA jaMbudvIpa thALI samAna goLa che ane eka lAkha yojana teno vistAra che. TIkA (1) sudarzanamerunI UMcAI eka lAkha yojananI che, temAMthI te eka hajAra yojanA nIce jamInamAM ane navANuM hajAra yojana jamInanI upara che. te sivAya 4) yojananI cUlikA che. [ badhI akRtrima cIjonA mApamAM 2OOO kosano yojana levAmAM Ave che, te mujaba ahIM levo.] (2) koI paNa goLa cIjano paridhi tenA vyAsa karatAM traNagaNAthI saheja vadhAre (rara/7) hoya che. jaMbudvIpano paridhi 316rara7 yojana 3 kosa, 128 dhanuSa ane 13aaaa aMgulathI kAMIka adhika thAya che. (3) A dvIpanA videhakSetramAM Avela uttarakuru bhogabhUmimAM anAdinidhana pRthvIkAyarUpa akRtrima parivAra sahita jaMbuvRkSa che tethI dIpanuM nAma jaMbudvIpa che. | sAta kSetronAM nAma bhrthaimvthrividehrmykhairnnyvtairaavtvrssaa:kssetraanni||10|| artha- A jaMbudvIpamAM bharata, hemavata, hari, videha, ramyaka, heraNyavata ane airAvata e sAta kSetra che. TIkA bharatakSetramAM ApaNe rahIe chIe, videhakSetramAM zrI sImaMdharAdika vasa viharamAna tIrthaMkara bhagavAno vicare che. | 10 kSetronA sAta vibhAga karanArA cha parvatanAM nAma tadvibhAjinaH pUrvAparAyatA himavanmahAhimavanniSadhanIla rukmizikhariNI vrssdhrprvtaaH||11|| artha:- te sAta kSetronA vibhAga karanArA pUrvathI pazcima sudhI lAMbA 1 himavatuM, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 12 thI 16 ] [ 247 2-mahAhimavata, 3-niSadha, 4-nIla, pa-rukima ane 6-zikharina e cha varSadharakulAcala-parvata che. [varSa = kSetra]] 11 / kulAcalono raMga hemaarjuntpniiyvaidduuryrjthemmyaaH||12|| artha- upara kahelA parvato kramathI 1suvarNa, 2-cAMdI, 3-tAveluM sonuM, 4vaiDUrya (nIla) maNi, pa-cAMdI ane 6-suvarNa jevA raMganA che. | 12 kulAcalonuM vizeSa svarUpa maNivicitrapArthA upari mUle ca tulyvistaaraaH||13|| artha:- A parvatonA taTa citra-vicitra maNionA che ane upara, nIce tathA madhyamAM ekasarakhA vistAravALA che. || 13] kulAcalo upara sthira sarovaronA nAma padmamahApadmatigiJchakezarimahApuNDarIkapuNDarIkA hRdaamtessaamupri||14|| artha:- e parvatonI upara kramathI 1-padma, -mahApadma, 3-tigiccha, 4-kezari, pa-mahApuMDarIka ane 6-puMDarIka nAmanA sarovaro che. te 14T. pahelA sarovaranI laMbAI-pahoLAI prathamo yojanasahasrAyAmastadarddhaviSkambho hRdH|| 15 / / artha - paheluM pAsarovara eka hajAra yojana lAMbu ane laMbAIthI ardha arthAt pAMcaso yojana vistAravALuM che. || 15 nA pahelA sarovaranI jADAI (-UMDAI) tazayonanAvAda:rA uddA artha - paheluM sarovara dasa yojana avagAha (jADAI-UMDAI ) vALuM che. Tii 16TT te sarovaranI vaccenA kamaLanuM pramANa tanmadhye yojanaM pusskrm||17|| artha:- tenI madhyamAM eka yojana vistAravALuM kamaLa che. || 17 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 248 ] [ mokSazAstra mahApadmAdi sarovaro tathA temAMnAM kamaLanuM pramANa tadadviguNadviguNA hRdA puSkarANi c||18|| artha- AgaLanAM sarovaro tathA temAMnAM kamaLa, pahelA sarovara tathA kamaLathI,kame bamaNA bamaNA vistAravALAM che. TIkA A bamaNA bamaNAno krama tigiMccha nAmanA trIjA sarovara sudhI che. pachI tenI AgaLanA traNa sarovaro tathA temAMnAM kamaLa dakSiNanA sarovara ane kamaLo samAna vistAravALAM che. / 18 cha kamaLomAM rahenAra cha devIo tannivAsinyo devyaH zrIhIdhRtikIrtibuddhilakSmyaH palyopamasthitayaH sasAmAnikapariSatkAH / / 19 / / artha- eka palyopamanA AyuSyavALI ane sAmAnika tathA pAriSada jAtanA devo sahita zrI, ThThI vRti, kIrti, buddhi ane lakSmI nAmanI devIo kramathI e kamaLo para nivAsa kare che. TIkA upara kahelAM kamaLonI karNikAnA madhyabhAgamAM eka kosa lAMbuM, ardhI kosa pahoLuM ane eka kosathI kAMIka ochuM UMcuM sapheda raMganuM bhavana che temAM te devIo rahe che ane te taLAvomAM je anya parivAra kamaLa che te upara sAmAnika tathA pAriSada devo rahe che. | 19aaaa cauda mahA nadIonAM nAma gaMgAsiMdhurohidrohitAsyAhariddharikAntAsItAsItodA nArInarakAntAsuvarNarUpyakUlAraktAraktodAH sritstnmdhygaaH||20|| artha - (bhAratamAM) gaMgA-siMdhu, (haimavatamAM) rohita-rohitAsyA, (harikSetramAM) harita-rikAntA, ( videhamAM) sItA-satodA, (rampakamAM) nArInarakAntA, (hairaNyavatamAM) suvarNakUlA-rU...kUlA ane (airAvatamAM) raktA-raktadA e pramANe jaMbudvIpanAM upara kahelAM sAta kSetromAM cauda nadIo vacamAM vahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 21 thI 23 ] [ 249, TIkA pahelA pAsarovaramAMthI pahelI traNa, chaThThI puMDarIka sarovaramAMthI chellI traNa, tathA bAkInAM sarovaromAMthI be be nadIo nIkaLe che. || 20aaaa nadIonAM vaheNano krama kayorkayo: pUrvA: pUrvA: rA artha:- (A caude nadIone bannenA samUhamAM levI.) dareka benA samUhamAMthI pahelI nadI pUrva tarapha vahe che. (ane te dizAnA samudramAM bhaLe che. )T[ 21/ zeSArUpara+IT: Tii 22 artha:- bAkI rahelI sAta nadIo pazcima tarapha jAya che (ane te taraphanA samudramAM bhaLe che ). || 22/ A cauda mahA nadIonI sahAyaka nadIo cturdshndiishsrprivRtaagNgaasindhvaadyondyH|| 23 / / artha- gaMgA-siMdhu Adi nadIyugala cauda hajAra sahAyaka nadIothI gherAyela che. TIkA sahAyaka nadIonI saMkhyAno kama paNa videhakSetra sudhI AgaLa AgaLanAM yugalomAM pahelA pahelAnA yugalathI bamaNo bamaNo che, ane uttaranAM traNa kSetromAM dakSiNanA traNa kSetronI samAna che. nadI-yugala sahAyaka nadIonI saMkhyA gaMgA-siMdhu 14 hajAra rohita-rohitAmyA 28 hajAra harita-rikAntA pa6 hajAra sItA-sItodA 1 lAkha 12 hajAra nArI-narakAntA pa6 hajAra suvarNakUlA-rUpyakUlA 28 hajAra raktA-raktadA 14 hajAra Tii 23aaaa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 250 ] mokSazAstra bharatakSetrano vistAra bharataH SaDUviMzatipaMcayojanazatavistAraH SaT caikonaviMzati bhAgA yojnsy|| 24 / / artha- bharatakSetrano vistAra pAMcaso chavIsa ane eka yojananA ogaNIsa bhAgamAMthI cha bhAga adhika che. TIkA (1) bharatakSetrano vistAra para6 6/19 yojana che. (juo, sUtra 3ra). (2) bharata ane airAvatakSetramAM, vacamAM, pUrva-pazcima sudhI lAMbo vijayArtha parvata che, jethI gaMgA-siMdhu ane raktA-raktadA nadIne kAraNe banne kSetronA ja che khaMDa thaI jAya che, tenI vacamAM AryakhaMDa ane bAkInA pAMca mlecchakhaMDa che. tIrthaMkarAdi padavIdhArI puruSo bharata, airAvatanA AryakhaMDamAM tathA videhakSetromAM ja janme che. || 4TI AgaLanAM kSetro ane parvatono vistAra tadviguNadviguNavistArA varSadharavarSA videhaantaaH|| 25 / / artha:- videhakSetra parvatanAM parvata ane kSetra bharatakSetrathI bamaNA bamaNA vistAravALo che. || 25 nA videhakSetrathI AgaLanAM parvata ane kSetrono vistAra uttarA phaLatunyA: radda . artha- videhakSetrathI uttaranA traNa parvata ane traNa kSetra dakSiNanA parvata ane kSetronI samAna vistAravALA che. TIkA kSetro ane parvatono prakAra nIce pramANe che:kSetra ke parvata vistAra - yojana UMcAI UMDAI 1. bharatakSetra para x x 2. himavat kulAcala 10para1- 1OO yo. 25 yo. 3. haimavakSetra 2105 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sutra 27 ] [ 251 4. mahAhimavat kulAcala 4210-10- 200 50 5. harikSetra 8421 6. niSadha kulAcala 16842 4OO 7. videhakSetra 33684haiM 8. nIla kulAcala 16842 400 9. ramyakakSetra 84211 10. rukimakulAcala 4210-12- 200 11. hairaNyakSetra 2105 12. zikharI kulAcala 10para1- 1OO 25 13. airAvata kSetra para68 [ kulAcalano artha parvata samajavo ] [ ra6 | bharata ane airAvata kSetramAM kALacakranuM parivartana bharatairAvatayovRddhihAsau SaTsamayAbhyAmutsarpiNyavasarpiNIbhyAm / / 27 / / artha- cha kALavALI utsarpiNI ane avasarpiNImAM bhArata ane airAvatakSetramAM jIvanA anubhavAdimAM vRddhi-hAni thatI rahe che. TIkA (1) vIsa kroDA kroDI sAgarane eka kalpakALa kahevAmAM Ave che, tenA be bheda che: 1. utsarpiNI jemAM jIvonAM jJAnAdinI vRddhi thAya che ane 2. avasarpiNIjemAM jIvonAM jJAnAdino ghaTADo thAya che. avasarpiNInA cha bheda cheH 1. suSamasuSamA, 2. suSamA, 3. suSamaduSamA, 4. duSamasuSamA, 5. duSamA ane 6. duSamaduSamA. AvI rIte utsarpiNInA paNa duSamaduSamAthI zarU karIne suSamasuSamA sudhI cha bheda samajavA. (2) 1. suSamasuSamAno kALa cAra kroDAkoDI sAgara, 2. suSamAno traNa kroDAkoDI sAgara, 3. suSamaduSamAno be kroDAkoDI sAgara, 4. duSamasuSamAno eka kroDAkoDI sAgaramAM beMtAlIsa hajAra varSa ochA, 5. duSamAno ekavIsa hajAra varSa ane 6. duSamaduSamA (-atiduSamA) no ekavIsa hajAra varSa che. bharata-airAvata kSetramAM A cha bhedovALuM parivartana thayA kare che. asaMkhyAta avasarpiNI vItI gayA pachI eka suMDAvasarpiNI kALa Ave che. hAla huMDAvasarpiNI kALa cAle che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarUmAM zarUmAM | kosa 9 | * | Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 2para ] mokSazAstra (3) bharata-airAvata kSetranA mlecchakhaMDo tathA vijyAddha parvatanI zreNIomAM avasarpiNI kALamAM caturtha (duSama-suSamA) kALanI zarUAtathI te avasarpiNInA aMta sudhI parivartana thAya che ane utsarpiNI kALamAM trIjA (duSama-suSamA) kALanA AdithI te utsarpiNInA aMta sudhI parivartana thAya che. temAM AryakhaMDonI mAphaka chae kALonuM parivartana thatuM nathI ane temAM pralayakALa paNa hoto nathI. (4) bharata-airAvata kSetranA manuSyonuM AyuSya tathA UMcAI Aro AyuSya UMcAI (kALa) aMtamAM aMtamAM 1 | 3 | palya | 2 | palya | 3 | kosa || 2 | kosa 1 | palya 2 | palya | 2 kosa 1 | kosa patha koTI pUrva | 1 || paOO| dhanuSya 1 | koTI pUrva 120 varSa 500 dhanuSya | 7 | hAtha | 20 | varSa | 120 varSa | 7 hAtha | 2 | hAtha | 20 | varSa 15 varSa hAtha | 1 | hAtha manuSyano AhAra kALa AhA2 cothA divase bora jeTalo ekAMtarA beDA (phaLa) jeTalo , trIjA kALa sudhI bharata-airAvata ekAMtarA AmaLA jeTalo kSetramAM bhogabhUmi hoya che. roja eka vAra 5 ghaNI vAra 6. ati pracura vRtti, manuSya nagna, mAchalAM vagereno AhAra, muni-zrAvakano abhAva, dharmano nAza. || 27 || anyabhUmionI kALaavasthA tAkhyAmapurA mUmayogavasthitI: tA 28 || artha:- bharata ane airAvata sivAyanA bIjAM kSetro eka ja avasthAmAM rahe che-temAM kALanuM parivartana hotuM nathI. te 28 / = 2 4 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara ar3hAI dvIpa kara giri AryakhaNDa UCKImArI kA likhila emasalAdAna aivajana kSetra airAvata kSetra nakazA : 20 maza kharA Thaccha ACT/Samme vavAra ArmasAthaESSP/ vana bAkhaNDa RaraktodAnavIra harakatA FFEDERASTRIYAKer KAVI OSsubarNamA-nadI-: minArI parvata sammakuhAubAla anita jarakalA nadI nIlakara 18vara kSetra Lance -sakA sItodA nadI ekatAvanI 7.pukalA lIgalabAnasarAyakA samAcAra MEVIEDANA art Jamesesibpsex INTE- P abalA 47 videza pena NiO mera pUrva dara SEERAL EARN mitIdAnI M - RSSRITERNARA niSA MIA kAjakTiI navalakAOSDEPAL SXEECHESAXE harimAlA nITasalekI mahADikala para mahApada TA ANSGEES lecha khaNDamalecha baNDalecha khaNDa AAVA F AVORurAIbharata bahAdaERALA Arya jaya SHRESminI (MAN OvRttavetAga ravaNDa bharata vijayArtha parvata AryasaSTha vakSAra niri nadI JANAADARASATARAN PyKA siDa lo TaciSB vaha -58 bharatA roganidAna X uni punadI samidhuna vakSAra miri Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 29-30-31 ] [ 253 haimavataka vagere kSetromAM AyuSya ekadvitripalyopamasthitayo haimvtkhaarivrsskdevkurvkaaH|| 29 / / artha - haimavataka, hArivarSaka ane videhakSetramAM Avela devagurunA manuSyo, tiryaMco kramathI eka palya, be palya ane traNa palyanA AyuSyavALA hoya che. TIkA e traNa kSetronA manuSyonI UMcAI anukrame eka, be ane traNa kosanI hoya che. raMga nIla, zukla ane pIta hoya che. | 29 hairaNyavatakAdi kSetromAM AyuSya tathottarI: rUpA artha- uttaranAM kSetromAM vasatA manuSyo haimavatakAdinA manuSyonI samAna AyuSyavALA hoya che. TIkA (1) heraNyavataka kSetranI racanA haimavatakanI samAna ramyaka kSetranI racanA harikSetranI samAna ane videhakSetramAM Avela uttarakurunI racanA devakuru samAna che. (2) bhogabhUmi - evI rIte uttama, madhyama ane jaghanyarUpa traNa bhogabhUminAM babbe kSetro che. jaMbudvIpamAM cha bhogabhUmio ane aDhI dvIpamAM kula trIsa bhogabhUmio che. jemAM sarva prakAranI sAmagrI kalpavRkSomAMthI prApta thAya che tene bhogabhUmi kahevAya che. | 3. videhakSetramAM AyuSya vivedeSa saMdhyeyavAnA rUA artha - videhakSetromAM manuSyo ane tiryaMconuM AyuSya saMkhyAta varSanuM hoya che. TIkA videhakSetramAM UMcAI pAMcaso dhanuSa ane AyuSya eka karoDa pUrvanuM hoya che. Tii 31TI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 254 ] | [ mokSazAstra bharatakSetrano bIjI rIte vistAra bharatasya viSkamo jambUdIpasya nvtishtbhaagH|| 32 / / artha:- bharatakSetrano vistAra jaMbudvIpanA ekasonevuMmA bhAga jeTalo che. TIkA 24 mA sUtramAM bharatakSetrano vistAra batAvyo che, temAM ane AmAM kAMI phera nathI, mAtra kathanano prakAra judo che. jo eka lAkhanA ekaso nevuM hissA karIe to dareka hissAnuM pramANa para yojana thAya che. [ juo, sUtra 9 ]. || 3ra / ghAtakIkhaMDanuM varNana kirdhAtakIvakhtA rUrUA. artha- dhAtakIkhaMDa nAmanA bIjA dvIpamAM kSetra, kulAcala, meru, nadI vagere badhA padArthonI racanA jaMbudvIpathI bamaNI bamaNI che. TIkA dhAtakIkhaMDa lavaNa samudrane ghere che arthAt lavaNa samudrane pharato che, teno vistAra cAra lAkha yojana che. tenA uttarakuru prAMtamAM dhAtakI (AMbaLA ) nAM vRkSo che, tethI tene dhAtakIkhaMDa kahevAya che. | 33aaaa puSkarAddha dvIpanuM varNana puSpArve vA. rUkA artha - puSkarAddha dvIpamAM paNa badhI racanA jaMbudvIpanI racanAthI bamaNI bamaNI che. TIkA puSkaradvIpanA vistAra 16 lAkha yojana che, tenI vacamAM cUDInA AkAre mAnuSottara parvata paDelo che, jethI te dvIpanA be hissA thaI jAya che. pUrvArdhamAM badhI racanA dhAtakIkhaMDa samAna che ane jaMbudvIpathI bamaNI che. A dvIpano uttarakuru prAMtamAM eka puSkara (kamaLa) che, tethI tene puSkaradvIpa kahevAya che. || 34 IT Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 35-36 ] [ 255 manuSya kSetra praangmaanussottraanmnussyaaH|| 35 / / artha:- mAnuSottara parvata sudhI eTale ke aDhIdvIpamAM ja manuSyo hoya che - mAnuSottara parvatathI AgaLa RddhidhArI munIzvara ke vidhAdharo paNa jaI zakatA nathI. TIkA (1) jaMbudvIpa, lavaNasamudra, dhAtakIkhaMDa, kAlodadhi ane puSkarAddha - e kSetra aDhI dvIpa che, teno vistAra 45 lAkha yojana che. (2) kevaLa samudyAta ane mAraNAMtika samudyAtanA prasaMga sivAya manuSyanA Atmapradezo aDhI dvIpa bahAra jaI zake nahi. (3) AgaLa cAlatAM AThamo naMdIzvaradvIpa che, temAM cAra dizAmAM cAra aMjanagiri parvata, soLa dadhimukha parvata ane batrIsa ratikara parvata che. te upara madhyabhAgamAM jinamaMdiro che. naMdIzvaradvIpamAM evAM bAvana jinamaMdiro che. bAramo kuMDalavaradvIpa che. temAM cAra dizAnA maLIne cAra jinamaMdiro che. teramo cakavara nAmano dvIpa che. tenI vacamAM caka nAmano parvata che, te parvata upara cAre dizAmAM thaIne cAra jinamaMdiro che; tyAM devo jinapUjana mATe jAya che; e parvata upara aneka kUTa che. temAM aneka devInA nivAsa che; te devIo tIrthaMkaraprabhunA garbha ane janmakalyANakamAM prabhunA mAtAnI aneka prakAranI sevA kare che. || 3pa 1 manuSyonA bheda mAryA manecchA nA rUddI artha:- Arya ane maleccha evA bhedathI manuSyo be prakAranA che. TIkA (1) AryanA be prakAra che-RddhiprAArya ane addhiprAArya. RddhiprAya Arya = je AryajIvone vizeSa zakti prApta hoya te. amRddhiprAsa Arya = je AryajIvone vizeSa zakti prApta na hoya te. RddhiprAya Arya (2) RddhiprAya AryanA ATha prakAra che 1 - buddhi, 2-kriyA, 3-vikriyA, 4-tapa, pa-baLa, 6-auSadha, 7-rasa, ane 8-kSetra. A ATha RddhionuM svarUpa kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 256 ] [ mokSazAstra (3) buddhiRddhi- buddhiRddhinA aDhAra prakAra che -1-kevaLajJAna, 2-avadhijJAna, 3-mana:paryayajJAna, 4-bIjabuddhi, pa-koSTabuddhi, 6-padAnusAriNI, 7-saMbhinnazrotRtva, 8-dUrAsvAdanasamarthanatA, 9-dUradarzanasamarthatA, 10-dUrasparzanasamarthatA, 11dUradhrANasamarthatA, 1ra-dUrazrotRsamarthatA, 1ra-dazapUrvitva, 14-caturdazapUrvitva, 15aSTAMganimittatA, 16-prajJAzramaNatva 17-pratyekabuddhatA ane 18- vAdita. temanuM svarUpa nIce mujaba cheH 1-3. kevaLajJAna-avadhijJAna-mana:paryayajJAna-A traNenuM svarUpa adhyAya 1, sUtra ra1 thI 25 tathA 27 thI 30 sudhImAM AvI gayuM che. 4. bIjabuddhi- eka bIjapadane (mULapadane) grahaNa karavAthI aneka pada ane aneka arthanuM jANavuM te bIjabuddhi che. 5. koSTabuddhi- jema koThAramAM nAkhela dhAnya, bIja vagere ghaNA kALa sudhI jemanAM tema rahe, vadhe ghaTe nahi, paraspara maLe nahi tema paranA upadezathI grahaNa karela ghaNA zabdo, artha, bIja je buddhimAM jema ne tema rahe - eka akSara tathA artha ghaTe vadhe nahi, AgaLa-pAchaLa akSara thAya nahi te koSTabuddhi che. 6. padAnusAriNIbuddhi-graMthanI zarUAta, madhya agara aMtanuM eka padanuM zravaNa karI samasta graMtha tathA tenA arthano nizcaya karavo te padAnusAriNIbuddhi che. 7. saMbhinnazrotRtvabuddhi- cakravartInI chAvaNI bAra yojana lAMbI ane nava yojana pahoLI paDI hoya che, temAM hAthI, ghoDA, UMTa, manuSyAdinA judAjudA prakAranA akSara- anakSarAtmaka zabdo eka vakhate yugapat Upaje che; tene tapavizeSanA kAraNe (AtmAnA badhA pradezoe zrotrendriyAvaraNakarmano kSayomasama thatAM) eka kALe judA judA zravaNa kare (sAMbhaLe che te saMbhinnazrotRtvabuddhi che. 8. dUrAsvAdanasamarthatAbuddhi - tapavizeSatA kAraNe (pragaTa thatA asAdhAraNa rasanendriya zrutajJAnAvaraNa, vIryaMtarAyanA kSayopazama ane aMgopAMganAmakarmanA udayathI) munine rasano je viSaya nava yojana pramANa hoya, tenA rasAsvAdanuM (rasane jANavAnuM) sAmarthya hoya te dUrAsvAdanasamarthatA-buddhi che. 9-12. dUradarzana-sparzana-ghANa-zrotasamarthatAbuddhi- upara mujaba cakSurindriya, sparzanendriya, ghrANendriya ane zrotrendriyanA viSayanA kSetrathI bAra ghaNAM kSetranAM rUpa, sparza, gaMdha ane zabdane jANavAnuM sAmarthya hovuM te. te te nAmanI cAra prakAranI buddhi che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 36 ] [ ra57 13. dazapUrvitvabuddhi- mahArohiNI vagere vidyAdevatA traNa vAra Ave ane dareka potapotAnuM, svarUpa sAmarthya pragaTa kare evI vegavAna vidyAdevatAnA lobhAdithI jenuM cAritra calAyamAna na thAya te dazapUrvitvabuddhi che. 14. caturdazapUrvItvabuddhi- saMpUrNa zrutakevaLIpaNuM hovuM te caturdazapUrvitvabuddhi che. 15. aSTAMganimittatAbuddhi- aMtarikSa, bhoma, aMga, svara, vyaMjana, lakSaNa, chinna ane svapna e ATha prakAranuM nimittajJAna che, tenuM svarUpa nIce mujaba che. sUrya caMdra nakSatranA udaya-astAdika dekhI atIta-anAgata phaLanuM jANavuM te aMtarikSanimittajJAna che-1. pRthvInI kaThoratA, komaLatA, cIkAza ke lUkhAza dekhI, vicAra karI agara pUrvAdika dizAmAM sUtra paDatAM dekhI hAni-vRddhi, jaya-parAjaya vagere jANavuM tathA bhUmimAM rahelAM suvarNa, rUpuM vagerenuM pragaTa jANavuM te bhomanimittajJAna che-2. aMga upAMgAdinA darzana-sparzanAdithI trikALabhAvI sukhaduHkhAdi jANavuM te aMganimittajJAna che-3. akSara-anakSararUpa tathA zubha-azubhane sAMbhaLI IniSTa phaLanuM jANavuM te svaranimittajJAna che-4. mastaka, mukha, Doka vagere ThekANe tala, musala, lAkha ItyAdi lakSaNa dekhIne trikALa saMbaMdhI hita-ahitanuM jANavuM te vyaMjana nimittajJAna che. -5. zarIra upara zrIvRkSa, svastika, kalaza vagere cihna dekhIne trikALa saMbaMdhI puruSanA sthAna, mAna, aizvaryAdika viSayonuM jANavuM te lakSaNanimittajJAna che-6, vastra-zastra-Asana-zayanAdikathI, deva-manuSya-rAkSasAdithI tathA zastra-kaMTakAdithI chedAya tene dekhIne trikAlasaMbaMdhI lAbha-alAbha, sukha-du:khanuM jANavuM te chinnanimitta jJAna che-7. vAta, pitta, zleSma rahita puruSane mukhamAM pAchalI rAtre caMdramAM, sUrya pRthvI, parvata ke samudranuM pravezAdi thavuM - evuM svapna te zubhasvapna che, ghI-telathI potAno deha lepAyela ane gadheDA-UMTa upara caDhI dakSiNa dizAmAM gamana ItyAdi kare-evuM svapna te azubha svapna che, tenA darzanathI AgAmI kALamAM jIvana-maraNa, sukha-duHkhAdinuM jJAna thayuM te svapnanimittajJAna che. A ATha prakAranA nimitta-jJAnanA je jJAtA hoya tene aSTAMganimittabuddhiRddhi che. 16. prajJAzramaNatvabuddhi- koI ati sUkSma arthanA svarUpano vicAra jevo hoya tevo cauda pUrvadhara ja nirUpaNa karI zake, anya na karI zake; evA sUkSma arthane je saMdeha rahita nirUpaNa kare evI prakRSTa zrutajJAnAvaraNa ane vIryaMtarAyanA kSayopazamathI pragaTa thayelI prajJAzakti te prajJAzramaNatvabuddhi che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 258 ]. [ mokSazAstra 17. pratyekabuddhitAbuddhi-paranA upadeza vinA je potAnI zaktivizeSathI jJAna-saMyamanA vidhAnamAM nipuNa hoya te pratyekabuddhatAbuddhi che. 18. vAdivabuddhi-indra vagere AvIne vAda kare tene niruttara karI de, pote rokAya nahi ane sAmA vAdInA chidrane jANI le evI zakti te vAditvabuddhi che. e pramANe ATha RddhiomAMthI pahelI buddhiRddhinA aDhAra prakAra che. A buddhiRddhi samyajJAnano mahAna mahimA jaNAve che. (5) bIjI kriyARddhinuM svarUpa kiyARddhi be prakAranI che- 1. AkAzagAmitva ane 2. cAraNa. 1. cAraNaRddhi aneka prakAranI che. jaLa upara paga mUkatAM upADatAM jaLakAyika jIvone bAdhA na Upaje te jalacAraNaRddhi che. bhUmithI cAra AMgaLa UMcA AkAzamAM zIghratAthI seMkaDo yojana gamana karavAmAM samarthatA te jaMghAcaraNaRddhi che. tema ja taMtu-cAraNa, puSpacAraNa, patracAraNa, zreNIcAraNa, agnizikhAcAraNa ItyAdi cAraNaRddhi che. puSpa, phaLa vagere upara gamana karavAthI te puSpa, phaLa vagerenA jIvone bAdhA na thAya te samasta cAraNaRddhi che. 2. AkAzagAmitvavikriyARddhi- paryakaAsane besI vA kAyotsarga Asana karI, pagane upADayA-melyA vagara AkAzamAM gamana karavAmAM kuzaLa hoya te AkAzagAmitvakriyARddhinA dhAraka che. (6) trIjI vikriyARddhi nuM svarUpa vikriyARddhinA aneka prakAro che. 1. aNimA, 2. mahimA, 3. laghimA, 4. garimA, 5. prAti, 6. prAkAmya, 7. Izitva, 8. vazitva, 9. apratighAta, 10. aMtardhAna, 11. kAmarUpitra vagere aneka che. tenuM svarUpa nIce pramANe che. - aNumAtra zarIra karavAnuM sAmarthya te aNimARddhi che, te kamaLanA chidramAM praveza karI tyAM besI cakravartInI vibhUti raca-1. meruthI paNa mahAna zarIra karavAnuM sAmarthya te mahimAddhi -2. pavanathI paNa halakuM zarIra karavAnuM sAmarthya te laghimAddhi-3. vajathI paNa ati bhAre zarIra karavAnuM sAmarthya te garimAddhi-4. bhUmimAM besI AMgaLIne agra karI meruparvatanA zikhara tathA sUrya-vimAnAdine sparzana karavAnuM sAmarthya te prAptiRddhi-5. jaLamAM jamInane unmajjana (upara lAvavI) tema ja nimajjanA (buDADavI) evuM sAmarthya te prAkAmyaRddhi-6. trilokanuM prabhupaNuM racavAnuM sAmarthya te izitvaRddhi-7. deva, dAnava, manuSya vagerene vazIkaraNa karavAnuM sAmarthya te vazitvaRddhi. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 36 ] | [ 259 8. parvatAdikanI aMdara AkAzanI jema gamana-AgamananuM sAmarthya te tighAtaRddhi9. adazya hovAnuM sAmarthya te aMtardhAnaRddhi-10. yugapat aneka AkArarUpa zarIra karavAnuM sAmarthya te kAmarUpivaiRddhi-11. A vagere aneka prakAranI vikriyARddhi che. noMdha:- ahIM nimitta-naimittikasaMbaMdha samajAvyo che, paraMtu jIva zarIranuM ke bIjA koI dravyanuM kAMI kare che ema na samajavuM. eka dravya bIjA dravyane kAMI karI zake nahi. zarIrAdi paradravyanI jyAre tevA prakAranI avasthA thavA lAyaka hoya tyAre jIvanA bhAva tene anukULa jIvanA kAraNe hoya - eTalo nimitta-naimittika saMbaMdha ahIM batAvyo che -ema samajavuM. (7) cothI tapaRddhi tapaRddhi sAta prakAranI che-1. ugrata5, 2. dItitapa, 3. nihArata5, 4. mahAnatapa, 5. dhoratapa, 6. dhoraparAkramatA ane 7. dhora brahmacaryatA. tenuM svarUpa nIce mujaba che eka upavAsa, be-traNa-cAra-pAMca vagere upavAsa nimitte koI yogano AraMbha thayo to maraNaparyata te upavAsathI ochA divase pAraNuM na kare, koI kAraNathI adhika upavAsa thaI jAya to maraNaparyata tenAthI ochA upavAsa karI pAraNuM na kare-AvuM sAmarthya pragaTa hovuM te ugratapaRddhi-1. mahAna upavAsAdika karatAM mana-vacana-kAyanuM baLa vadhatuM ja rahe, mukha durgadharahita rahe, kamaLAdikanI sugaMdha jevo sugaMdhI zvAsa nIkaLe ane zarIranI mahAna dIpti pragaTa thAya te dIptitapaddhi-2. tapelI loDhAnI kaDAImAM paDatAM pANInAM TIpAM jema sukAI jAya tema AhAra pacI jAya, sukAI jAya ane maLa, rudhirAdirUpa na pariName, tethI nihAra na thAya AvuM hovuM te nihAratapaRddhi 3. siMhaThIDitAdi mahAna tapa karavAmAM tatpara hovuM te mahAnatapaRddhi 4. vAta, pitta, zlekha vagerethI Upajela jvara, udharasa, zvAsa, zULa, koDha, pramAdika aneka prakAranA rogavALuM zarIra hovA chatAM paNa anazana, kAyakalezAdi chUTe nahi ane bhayAnaka smazAna, parvatanuM zikhara, guphA, khaMDiyera, ujjaDa gAma vageremAM duSTa rAkSasa, pizAcAdi pravarte ane mAThA vikAra dhAraNa kare tathA ziyALanA kaThora sadana, siMha-vAgha vagere duSTa jIvonA bhayAnaka zabda jyAM niraMtara pravarte evA bhayaMkara sthAnamAM paNa nirbhaya thaI vase te dhoratapaRddhi-pa. pUrve kahyuM tevuM rogarahita zarIra hovA chatAM ati bhayaMkara sthAnamAM vasIne yoga (svarUpanI ekAgratA) vadhAravAnI tatparatA hovI te dhoraparAkramatapaRddhi-6, ghaNA kALathI brahmacaryanA dhAraka munine atizaya cAritranA jorathI (mohanIyakarmano kSayopazama thatAM) khoTAM svapnAono nAza thavo te dhorabrahmacaryapaRddhi che-7. A pramANe sAta prakAranI tapaRddhi che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates ra60 ] [ mokSazAstra noMdha:- samyagdarzana-jJAnapUrvaka cAritradhArI jIvano kevo ugra puruSArtha hoya che te ahIM batAvyuM che. tapaRddhinA pAMcamA ane chaThThI bhedomAM aneka prakAranA rogavALuM zarIra kahyuM che te uparathI ema siddha thAya che ke zarIra paravastu che, te game tevuM kharAba hoya topaNa AtmAne satya puruSArtha karavAmAM te bAdhaka thatuM nathI. zarIra sAruM hoya ane bahAranI sagavaDatA hoya to dharma thaI zake e mAnyatA khoTI che ema siddha thAya che. (8) pAMcamI baLaRddhinuM svarUpa baLaRddhinA traNa prakAra che-1. manobaLaRddhi, 2. vacanabaLaRddhi ane 3. kAyabaLaRddhi. tenuM svarUpa nIce pramANe che prakarSa puruSArthathI manaHzrutajJAnAvaraNa ane vIryaMtarAyano kSayopazama thatAM aMtarmuhUrtamAM saMpUrNa zrata arthanA ciMtavananuM sAmarthya te manobaLaRddhi-1. atizaya puruSArthathI mana-iMdriyakRtAvaraNa tathA jilphAzrutajJAnAvaraNa ane vIryaMtarAyano kSayopazama thatAM aMtarmuhUrtamAM sakaLazrutanuM uccAraNa karavAnuM sAmarthya hovuM tathA niraMtara uccasvarathI bolatAM kheda Upaje nahi, kaMTha ke svarabhaMga thAya nahI te vacanabaLaRddhi-2. vIryAtarAyanA kSayopazamathI asAdhAraNa kAyabaLa pragaTe ane eka mAsa, cAra mAsa ke bAra mAsa pratimAyoga dhAraNa karatAM khedarUpa na thAya te kAyabaLaRddhi -3. (9) chaThThI auSadhaRddhinuM svarUpa oSadha Rddhi ATha prakAranI che:- 1. AmarSa, 2. kSela, 3. jaLa, 4. maLa, pa. viTa, 6. sarva, 7. AsyAviSa ane 8. daSTiviSa. tenuM svarUpa nIce pramANe che. - asAdhya roga hoya topaNa jenA hAtha-caraNAdino sparza thatAM ja sarva roga jAya te AmarSaauSadhaRddhi-1. jenAM ghUMka, lALa, kaphAdino sparza thatAM ja roga maTI jAya te kSela auSadhaRddhi-2. jenA dehanA parasevAno sparza thatAM ja roga maTI jAya te jaLaauSadhaRddhi che-3. jenAM kAna, dAMta nAka ane netrano maLa ja sarvaroganuM nirAkaraNa karavAmAM samartha hoya te maLaauSadhiRddhi-4. jeno vITa-jhADo tathA mUtra ja auSadharUpa hoya te vITaauSadhaRddhi-5. jenA aMga-upAMga, nakha, dAMta, kezAdikano sparza thatAM ja samasta rogane hare te sarvoSadhaRddhi-6, tIvra jharamAM maLelo AhAra paNa jenA mukhamAM jatAM jhera rahita thaI jAya tathA viSathI vyAsa jIvanuM jhera jenA vacanathI ja utarI jAya te AviSaauSadhaRddhi. 7-jene dekhavAthI mahAna viSadhArI jIvanuM viSa jatuM rahe tathA koIne jhera caDayuM hoya to te utarI jAya-evI Rddhi te daSTiviSaRddhi che- 8. A pramANe ATha prakAranI oSadhaRddhi che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 36 ] [ 261 (10) sAtamI rasaRddhinuM svarUpa rasaRddhinA cha prakAra che-1. AsyaviSa, 2. diviSa, 3. kSIra, 4. madhusrAvI, pa.dhRtasrAvI ane 6. amRtasrAvI. tenuM svarUpa nIce pramANe che prakRSTa tapavALA yogI dAcit krodhI thaI kahe ke 'tuM marI jA,' to tatkALa viSa caDIne marI jAya te AsyaviSarasaRddhi-1. kadAcit krodharUpI daSTa dekhI marI jAya te dRSTiviSarasaRdvi-2. vItarAgI munine evuM sAmarthya hoya ke teo krodhAdikane prAsana thAya ane temanA hAthamAM Avela vi2sabhojana kSI22sarUpe thaI jAya tathA jenuM vacana durbalane kSIranI jema puSTa kare te kSI22saRddhi-3. upa2nA prasaMgamAM te bhojana miSTarasarUpe pariNamI jAya te madhusAvIsaRddhi-4. tema ja te bhojanaghRtarasarUpe pariNamI jAya te Rddhi dhRtastrAvIrasaRddhi-pa. tema ja te bhojana amRtarasarUpe pariNamI jAya te amRtasrAvI2saRddhi-6. A pramANe cha prakAranI rasaRddhi che. (11) AThamI kSetraRddhinuM svarUpa kSetraRddhi be prakAranI che-1. akSINamahAna ane 2. akSINamahAlaya. tenuM svarUpa nIce pramANe che: lAbhAMtarAyanA prakRSTa kSayopazamathI ati saMyamavAna munine je bhojanamAMthI bhojana Ape te bhojanamAMthI cakravartInuM samasta sainya bhojana kare topaNa te divase bhojanasAmagrI na ghaTe te akSINamahAnakSetraRddhi-1. Rddhisahita muni je sthAnamAM bese tyAM deva, rAjA, manuSyAdika ghaNA AvIne bese to paNa kSetra sAMkaDuM na paDe, paraspara bAdhA na thAya te akSINamahAlayakSetraRddhi che. A pramANe be prakAranI kSetraRddhiche. A rIte, pahelAM Arya ane mleccha evA manuSyanA be bheda pADayA hatA, temAMthI AryanA RddhiprApta ane avRddhiprApta evA be bheda pADayA hatA. temAMthI RddhiprAsaAryonI RddhinA:bhedonuM svarUpa kahyuM; have avRddhiprAya AryonA bheda kahevAmAM Ave che. (12) avRddhiprAya Arya avRddhiprAya AryanA pAMca prakAra che-1. kSetraArya, 2. jAtiArya, 3. karmaArya, 4. cAritraArya ane pa. darzanaArya. tenuM svarUpa nIce pramANe che 1. kSetraAryaH- je manuSyo AryadezamAM janme te kSetraArya che. 2. jAtiArya:- je manuSyo IkSvAkuvaMza, bhojavaMzAdikamAM janme te jAtiArya che. 3. karmaAryaH- tenA traNa prakAra che-sAvadhakarma Arya, alpasAvadhakarmaArya Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 262 ] [ mokSazAstra ane asAvadhakarmaArya. temAMthI sAvadhakarmaAryanA cha prakAra che- asi, masi, kRSi, vidyA, zilpa ane vANijaya. je taravAra vagere Ayudha dhAraNa karI AjIvikA kare te asikarmaArya. je dravyanI Avaka tathA kharca lakhavAmAM nipuNa hoya te masikarmaArya. je haLa, dAMtalA vagere khetInAM sAdhano vaDe khetI karI AjIvikAmAM pravINa hoya te kRSikarmaArya. Alekhya. gaNitAdi boMtera kaLAmAM pravINa hoya te vidhAkarma Arya. dhobI, hajAma, kuMbhAra, luhAra, sonI vagere kAryamAM pravINa hoya te zilpakarma Arya che. caMdanAdi gaMdha, ghI vagere rasa. dhAnya, kapAsa, vastra, motI-mANeka vagere aneka prakAranI vastuono saMgraha karI vepAra kare te vANijyakarma Arya. A chae prakAranAM karma jIvane aviratadazAmAM ( pahelethI cothA guNasthAna sudhI) hoya che tethI te sAvadhakarma Arya che. je zrAvaka (pAMcamA guNasthAnavartI te vitAvirata pariNata alpasAvadhakarmaArya che. je sakalasaMyamI sAdhu te asAvadhakarma Arya che. ( asAvadhakarmaArya ane cAritraArya vacce zuM bheda che te batAvavAmAM Avaze.) abhigatacAritraArya ane 4. cAritraArya-tenA be prakAra che anabhigatacAritraArya. upadeza vagara ja cAritramohanA upazama ke kSayathI, AtmAnI ujvaLatArUpa cAritrapariNAmane dhAraNa kare evA upazAMtakaSAya ane kSINakaSAya guNasthAnadhAraka muni te abhigatacAritraArya che. ane aMtaraMgamAM cAritramohanA kSayopazamathI tathA bAhyathI upadezanA nimittathI saMyamarUpa pariNAma dhAre te abhigatacAritraArya che. asAvadhaArya ane cAritraArya e banne sAdhuo ja hoya, paNa te sAdhu jyAre puNyakarmano baMdha kare che tyAre (-chaThThA guNasthAne ) temane asAvadhaArya kahevAya che ane jyAre karmanI nirjarA kare che tyAre (-chaThThA guNasthAnanI u52 ) temane cAritraArya kahevAya che. 5. darzanaArya:- tenA daza prakAra che-AjJA, mArga, upadeza, sUtra, bIja, saMkSepa, vistAra, artha, avagADha ane 52mAvagADha. [A dasa bhedo saMbaMdhI vizeSa khulAso mokSamArga prakAzaka gujarAtI pAnuM 333 mAMthI jANI levo.] - A pramANe amRddhiprApta AryanA bhedonuM svarUpa hyuM. e rIte Arya manuSyonuM varNana pUruM thayuM. have mleccha manuSyonuM varNana karavAmAM Ave che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 37 ] [ 263 (13) bleccha pleccha manuSyo be prakAranA che-karmabhUmija ane antarlIpaja. (1) pAMca bharatanA pAMca khaMDa, pAMca airAvatanA pAMca khaMDa ane videhanA AThaso khaMDa ema (25 + 25 + 8O0) AThaso pacAsa mleccha kSetro che; temAM janmelA manuSyo karmabhUmi che; (2) lavaNasamudramAM aDatAlIsa dvIpa tathA kALodadhisamudramAM aDatAlIsa dvIpa e banne maLI chanuM dvIpamAM kubhogabhUmiyA manuSyo che tene antarkaMpaja mleccha kahevAya che. te aMtardIpaja pleccha manuSyonA caherA vicitra prakAranA hoya che, temane mANasanuM zarIra (vaDa) ane te upara hAthI, rIMcha, mAchalAM, vagerenA mAthAM, ghaNAM lAMbA kAna, eka paga, pUchaDuM vagere hoya che, temanuM AyuSya eka palyanuM hoya che ane jhADanAM phaLa, mATI vagere temano khorAka che. || 36 IT karmabhUminuM varNana bharatairAvatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devkuruuttrkurubhyaaH|| 37 / / artha:- pAMca meru saMbaMdhI pAMca bharata, pAMca airAvata, devakuru tathA uttarakura e bene choDIne pAMca videha e rIte aDhIdvIpamAM kula paMdara karmabhUmio che. TIkA (1) jyAM asi, maNi, kRSi, vANijya, vidyA ane zilpa e che karmanI pravRtti hoya tene karmabhUmi kahe che. videhanA eka meru saMbaMdhI batrIsa bheda che; ane pAMca videha che tethI 3ra 4 5 =160 kSetra pAMca videhanA thayA, ane pAMca bharata ane pAMca airAvata e dasa maLIne kula paMdara karmabhUmionA 17) kSetro che. A pavitratAnAM -dharmanAM kSetro che ane mukti prApta karanArA manuSyo tyAM ja janme che. eka merusaMbaMdhI himavata, harikSetra, ramyaka, hiraNyavata, devaguru ane uttarakuru evI che bhogabhUmi che. e pramANe pAMca meru saMbaMdhI trIsa bhogabhUmi che. temAM dasa jaghanya, dasa madhyama ane dasa utkRSTa che. temAM dasa prakAranAM kalpavRkSa che. tenA bhoga bhogavI jIva saMkalezarahita-zAtArUpa rahe che. (2) prazna- karmano Azraya to traNe lokanAM kSetra che to karmabhUminAM ekaso sittera kSetra ja kema kaho cho, traNe lokane karmabhUmi kema kahetA nathI? uttara:- sarvArthasiddhi pahoMcavAnuM zubhakarma ane sAtamI narake pahoMcavAnuM pApakarma Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates ra64 ] mokSazAstra A kSetromAM ja janmelA manuSyo upArjana kare che. asi, maNi, kRSi Adi cha karma paNa A kSetromAM ja thAya che, tathA devapUjA, guru upAsanA, svAdhyAya, saMyama, tapa ane dAna e cha prakAranAM zubha (prazasta) karma paNa A kSetromAM ja janmelA manuSyo kare che tethI A kSetrone ja karmabhUmi kahevAmAM Ave che. [ 37T. manuSyonuM utkRSTa tathA jaghanya AyuSya nRsthitI parA'vare triplyopmaantrmuhuurte||38|| artha - manuSyonI utkRSTa sthiti traNa palya ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. TIkA e dhyAna rAkhavuM ke manuSyabhava te eka jAtanI trasagati che. be indriyathI mAMDIne paMcendriya sudhI trasa gati che. teno eka sAthe utkRSTa kALa be hajAra sAgaropamathI saheja adhika che; temAM saMjJI paryApaka manuSyapaNAno kALa to bahu ja thoDo che. manuSyabhavamAM jo jIva samyagdarzana pragaTa karI dharmanI zarUAta nahi kare to, manuSyapaNuM maTayA pachI kadAca trasamAM ja rahe topaNa, nArakI-deva-tiryaMca ane bahu thoDA manuSyabhava karIne chevaTe trasa kALa pUro karI ekendriyapaNuM pAmaze. tyAM ghaNo ghaNo kALa (utkRSTapaNe asaMkhyAtA pudgalaparAvartanakALa) sudhI rahI ekendriya paryAyo (zarIro) dhAraNa karaze. || 38 tiryaMconI AyuSyasthiti tiryayoninAnAM ghA rUA. artha:- tiryaMconA AyuSyanI utkRSTa tathA jaghanya sthiti teTalI ja (manuSyanA jeTalI) che. TIkA tiryaMconA AyuSyanA peTA vibhAga nIce pramANe che:jIvanI jAta utkRSTa AyuSya (1) pRthvIkAya rara000 varSa (2) vanaspatikAya 10000 varSa (3) akAyA 7000 varSa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ). m bh Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 39 ] [ ra6pa (4) vAyukAya 3000 varSa (5) agnikAya 3 divasa (6) be iMdriya 12 varSa (7) traNendriya 49 divasa (8) caturendriya 6 mAsa paMcendriya karmabhUminA pazu, asaMjJI paMcendriya, mAchalAM vagere 1 karoDa pUrva varSa parisarpa jAtanA sarpo 9 pUrvAga varSa sarpo 42000 varSa 4. pakSIo 72OOO varSa 5. bhogabhUminAM copagAM prANI 3 palyo bhogabhUmiyA sivAyanAM e sarvenuM jaghanya AyuSya eka aMtarmuhUrta che. || 39 kSetranA mApanuM koSTaka a (1) anaMta pudgala x anaMta pudgala = 1 usaMjJAsaMjJA. (2) 8 usaMjJAsaMjJA = 1 saMjJAsaMjJA. (3) 8 saMjJAsaMjJA = 1 traTaNa (4) 8 traTaNa = 1 trasareNu (5) 8 trasareNu = 1 rathareNu (6) 8 rathareNu = 1 uttama bhogabhUmiyAnA vALano agrabhAga. (7) 8 tevA (vALanA) agrabhAga = 1 madhyama bhogabhUmiyAnA vALano agrabhAga. (8) 8 tevA (vALanA) agrabhAga = 1 jaghanya bhogabhUmiyAnA vALano agrabhAga (9) 8 tevA (vALanA) agrabhAga = 1 karmabhUmiyAnA vALano agrabhAga. (10) 8 tevA (vALanA) agrabhAga = 1 lIMkha. (11) 8 lIMkha = 1 jU (yU ka) -sarasava. (12) 8 yUka = 1 yava (javanA bIjano vyAsa). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra utsedha aMgula ( nAnI AMgaLInI pahoLAI ). 266 ] (13) (14) 500 utsedha aMgula (1) (2) (3) (4) ( 5 ) 8 yava= 6 aMgula= 2 pAda (12 aMgula ) 2 vilasta= 2 hAtha = 2 gaja= (6) 2000 dhanuSa= (7) 4 kosa = *1 yojana = 1 yojana jyAM je aMgula lAgu paDato hoya tyAM te pramANe mApa samajavuM. noMdha:- 1. pramANaaMgula utsedhaaMgulathI 500 gaNo che. tenA vaDe dvIpa, samudra, parvata, dvIpa-samudranI vedI, vimAna, narakanA prastAra vagere akRtrima vastunI laMbAI pahoLAI mapAya che. -6 1 pramANaaMgula eTale ke avasarpiNInA pahelA cakravartInI AMgaLInI pahoLAI. 2. utsedha aMgula vaDe deva-manuSya-tiryaMca ane nArakInA deha tathA akRtrima jinapratimAnA dehanuM mApa karavAmAM Ave che, devanA naga2 tathA maMdira paNa A ja mApa vaDe mapAya che. 1 pAda. 1 vilasta. 1 hAtha (Cubit). 1 gaja (Isu ). 1 dhanuSa (Bow). ( kosa 3. je kALe jevA manuSya hoya te kALe teno aMgula AtmAMgula kahevAya che. palyanA ardhacchedanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa ghanAMgula mAMDI guNIe to eka jagatazreNI thAya che. jagatazreNI = 2000 kausa. = 7 rAju lokanI laMbAI tenA cheDe nIce che te. jagata pratara = 7 rAju x 7 rAju = 49 rAju kSetra, te lokanA nIcalA bhAganuM kSetraphaLa (laMbAI x pahoLAI) che. jagataddana(loka == X X 73 rAju eTale ke 7 rAju x 7 rAju x 7 rAju = 343 rAju, AkhA lonuM mApa( laMbAI x poLAI x jADAI ) che. / / 39 / / - madhyalokanA varNananuM TUMka avalokana - (1) jaMbudvIpa 1. madhyalokanI atyaMta vacamAM eka lAkha * yojana pahoLo, goLa (thALI jevo ) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra67 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 sUtra 39 ] jaMbudvIpa che. jaMbudvIpanI vacamAM eka lAkha yojana sumeru parvata che, eka hajAra yojana jamInanI aMdara tenuM mULa che, navvANuM hajAra yojana jamInanI upara che, ane cAlIza yojananI tenI cUlikA (coTalI) che. 2. jaMbudvIpanI vacamAM pazcima-pUrva lAMbA cha kulAcala (parvata) che, tenAthI jaMbudvIpanA sAta khaMDa thaI gayA che, te sAta khaMDonA nAma-bharata, haimavata, hari, videha, ramyaka, hairaNyavat ane airAvata che. (2) uttarakuru-devakupha videhakSetramAM merunI uttara tarapha uttarakuru tathA dakSiNa tarapha devakura kSetra che. (3) lavaNasamudra jaMbuDhIpanI cAre tarapha khAInI mAphaka viMTAyelo be lAkha yojana pahoLo lavaNa samudra che. (4) dhAtakIkhaMDadvIpa lavaNasamudranI cAre bAju viMTAela cAra lAkha yojana pahoLo dhAtakIkhaMDadvIpa che. A dvIpamAM meru parvata che, tema ja kSetra tathA kulAcala (parvata) vagerenI badhI racanA jaMbudvIpathI bamaNI che. (5) kAlodadhi samudra dhAtakIkhaMDanI cArebAjuthI viMTAyela ATha lAkha yojana pahoLo kAlodadhi samudra che. (6) puSkaradvIpa 1. kAlodadhisamudranI cAre bAju viMTAyela soLa lAkha yojana pahoLo puSkaradvIpa che. A dvIpanI vacovaca valaya (cUDInA) AkAre pRthvI upara eka hajAra bAvIsa (1822) yojana pahoLo, sattaraso ekavIsa (1721) yojana UMco ane cAraso sattAvIza (427) yojanA jamInanI aMdara jaDavALo mAnuSottara parvata che, ane tenAthI puSkaradvIpanA be khaMDa thayA che. 2. puSkaradvIpanA pahelA ardhA bhAgamAM jaMbudvIpathI bamaNI arthAta dhAtakI khaMDanI barAbara sarve racanA che. (7) naraloka (manuSyakSetra) jaMbudvIpa, dhAtakIkhaMDa, puSkarAI (puSkaradvIpano ardho bhAga), lavaNasamudra ane kAlodadhisamudra- eTalA kSetrane naraloka kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 268 ] [ mokSazAstra (8) bIjA dvIpo tathA samudro puSkaradvIpathI AgaLa paraspara ekabIjAthI viMTAyelA bamaNAbamaNA vistAravALA madhyalokanA cheDA sudhI dvIpo tathA samudro che. (9) karmabhUmi ane bhogabhUminI vyAkhyA jyAM asi, masi, kRSi, sevA, zilpa ane vANijya e SaTkarmonI pravRtti hoya te karmabhUmi che. jyAM te pravRtti na hoya tene bhogabhUmi kahevAya che. (10) paMda2 karmabhUmio pAMca meru saMbaMdhI pAMca bharata, pAMca airAvata ane (devakuru tathA uttarakuru sivAyanA) pAMca videha -ema kula paMdara karmabhUmio che. ( 11 ) bhogabhUmio pAMca haimavata ane pAMca hairaNyavata e dasa kSetro jaghanya bhogabhUoi che, pAMca hira ane pAMca ramyak e dasa kSetro madhyama bhogabhUmio che ane pAMca devakuru tathA pAMca uttarakuru e dasa kSetro utkRSTa bhogabhUmio che. (12 ) bhogabhUmi ane karmabhUmi jevI racanA manuSyakSetranI bahAranA badhA dvIpomAM jaghanya bhogabhUmi jevI racanA che, paraMtu svayaMbhUramaNa dvIpanA uttarArdhamAM tathA samasta svayaMbhUramaNa samudramAM ane cAre khUNAnI pRthvIomAM karmabhUmi jevI racanA che. lavaNasamudra ane kAlodadhisamudramAM 96 aMtarrIpache, tyAM kubhogabhUminI racanA che ane manuSyo ja rahe che, te manuSyonI AkRtio aneka prakAranI kutsita che. svayaMbhUramaNa dvIpanA uttarArdhane, svayaMbhUramaNa samudrane ane cAre khUNAne karmabhUmi jevA kahevAya che; kAraNa ke karmabhUmimAM ane tyAM vikalatraya (be iMdriyathI caturiMdriya jIvo che ane bhogabhUmimAM vikalatraya jIvo nathI. tiryalokamAM paMcendriya tiryaMca rahe che, paNa jaLacara tiryaMco lavaNasamudra, kAlodadhisamudra ane svayaMbhUramaNasamudra sivAya anya samudromAM nathI. svayaMbhUramaNa samudrane pharatA khUNA sivAyanA bhAgane tiryazloka kahevAmAM Ave che. upasaMhAra A kSetro (loka) koIe banAvyAM nathI paNa anAdi anaMta che. svarga-naraka ane dvIpa-samudra Adi je che te anAdithI e ja pramANe che, ane sadAkALa ema ja Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 3 upasaMhAra ] . [ ra69 raheze. jema jIvAdika padArtho A lokamAM anAdinidhana che tema A paNa anAdinidhana samajavA. A rIte, yathArtha zraddhAnavaDe lokamAM sarva padArtho akRtrima, judA judA, anAdi-nidhana jANavA. je koI kRtrima gharabAra-iMdriyagamya vastuo navI dekhAya che te to anAdinidhana pudgala dravyonA saMyogI paryAyo che, temAMnA pugalo kAMI navA banyA nathI. mATe jo jIvanirarthaka bhrama vaDe sAca-jUThano ja nizcaya na kare to te sAcuM svarUpa jANe nahi. dareka jIva potAnI zraddhAnuM phaLa pAme che mATe lAyaka jIvoe sabhyazraddhA karavI. sAta narakabhUmi. bIla, vezyA, AyuSya, dvIpa, samudra, parvata, sarovara, nadI, manuSya-tiryaMcanAM AyuSya ItyAdinuM varNana karI zrI AcAryadave trIjo adhyAya pUro karyo. A rIte, trIjA adhyAyamAM adholoka ane madhyalokanuM varNana karyuM. have, udgalokanuM varNana cothA adhyAyamAM Avaze. e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranA trIjA adhyAyanI gujarAtI TIkA pUrI thaI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra gujarAtI TIkA adhyAya cotho bhUmikA A zAstranA pahelA adhyAyanA pahelA sUtramAM samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che ema jaNAvyuM. tyAra pachI bIjA sUtramAM samyagdarzananuM lakSaNa tattvArthazraddhAnache ema kahyuM. pachI je tattvonA yathArtha zraddhAnathI samyagdarzana thAya che tenAM nAmo ApI, sAta tattvo che ema cothA sUtramAM jaNAvyuM. te sAta tattvomAMthI prathama jIvatattva che. te jIvanuM svarUpa samajAvavA mATe bIjA adhyAyamAM jIvanA bhAvo, jIvanuM lakSaNa, iMdriyo-janma-zarIra vagere sAtheno saMsArI jIvono nimitta-naimittika-saMbaMdha kevA prakArano hoya che te jaNAvyuM. trIjA adhyAyamAM, cAra prakAranA saMsArI jIvomAMthI nArakI jIvonuM varNana ApyuM; jIvone rahevAnA sthAno jaNAvyAM ane temAMthI manuSyone tathA bIjA jIvone rahevAnAM kSetro kayA che te jaNAvyuM. temaja manuSyo tathA tiryaMconAM AyuSya vagere saMbaMdhI keTalIka bAbato varNavI. e pramANe saMsAranI cAra gatinA jIvomAMthI manuSya, tiryaMca ane nAraka e traNanuM varNana trIjA adhyAyamAM AvI gayuM have devone lagato adhikAra bAkI rahe che. te A cothA adhyAyamAM mukhyapaNe ApavAmAM Avyo che. A rIte, pUrve adhyAya 2, sUtra 10mAM jIvanA be bheda (saMsArI ane mukta) jaNAvyA hatA temAMthI saMsArI jIvo saMbaMdhI adhikAra AvI jatAM mukta jIvono adhikAra bAkI rahe che; muktajIvono viSaya dasamA adhyAyamAM varNavyo che. UrdhvalokanuM varNana devonA bheda levAzcatafvAyA: zA artha- devo cAra samUhavALA che arthAt devanA cAra bheda che-1. bhavanavAsI, 2. vyattara, 3. jayotiSI ane 4. vaimAnika. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates ra7ra ] [ mokSazAstra TIkA deva = je jIva devagatinAmakarmanA udayane vaza aneka dvIpa, samudra tathA parvatAdi ramaNIka sthAnomAM kIDA kare tene deva kahevAya che. A nA pahelA traNa prakAranA devonI lezyA bhAvitastribhu potAMtanezyA: 2aaaa artha- prathamanA traNa prakAranA nikAyomAM pIta sudhI arthAt kRSNa, nIla, kApota ane pIta-e cAra vezyA hoya che. TIkA (1) kRSNa = kALI. nIla = gaLInA raMganI. kApota = kAbaracItarI. kabUtaranA raMga jevI. pIta = pILI. (2) A varNana bhAvalezyAnuM che. vaimAnika devonI bhAvalezyAnuM varNana A adhyAyanA raramAM sUtramAM Apela che. || 2 cAra nikAya devonA peTA bhedo dazASTapaMcadvAdazavikalpAH klpoppnnpryNtaaH||3|| artha:- kalpoSapanna (soLamAM svarga sudhI) devo paryata. te cAra prakAranA devonA kramathI daza, ATha, pAMca ane bAra bheda che. TIkA bhavanavAsInA dasa, vyaMtaranA ATha, jayotiSInA pAMca ane kalpapapananA bAra bheda che. [ kalpopapanna te vaimAnika jAtanA ja che.] | 3aaaa cAra prakAranA devonA sAmAnya bheda IdrasAmAnikatrAyastriMzapAriSadAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhi yogykilvissikaashcaikshH||4|| artha:- upara kahelA cAra prakAranA devomAM darekanA dasa bheda che-1. indra, 2. sAmAnika, 3. trAyazciMza, 4. pAriSada, 5. AtmarakSa, 6. lokapALa, 7. anIka, 8. prakIrNaka, 9. Abhiyogya ane 10. kilviSika. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 4-5 ] [ 273 TIkA 1. indra = je deva bIjA devomAM nahi rahetI evI aNimAdika RddhiothI sahita hoya tene indra kahevAya che, te deva rAjA samAna hoya che. [ like a king ] 2. sAmAnika je devanuM AyuSya, vIrya, bhoga, upabhoga vagere indrasamAna hoya che, topaNa AjJArUpI aizvaryathI rahita hoya che te sAmAnika kahevAya che, te deva pitA ke gurutulya hoya che. [ like father, Teacher ] = 3. trAyatriMza = je deva maMtrI-purohitanA sthAna upara hoya che tene trAyatriMza kahevAmAM Ave che. eka indranI sabhAmAM AvA devo tetrIsa ja hoya che. [ ministers ] 4. pAriSada je deva indra nI sabhAmAM besavAvALA hoya che tene pAriSada kahevAmAM Ave che. [courties ] = 5. AtmarakSa = je deva aMgarakSaka samAna hoya che tene AtmarakSaka kahevAmAM Ave che. [ Body guards ] noMdha:- joke devomAM ghAta vagere hotuM nathI topaNa Rddhi-mahimAne arthe AtmarakSaka devo hoya che. 6. lokapALa = je deva koTavALa (phojadA2) nI mAphaka lokanuM pAlana kare tene lokapALa kahevAmAM Ave che. [ police ] 7. anIka = je deva pAyadaLa vagere sAta prakAranI senAmAM vibhakta rahe che tene anIka kahevAmAM Ave che. [ army ] = je deva nagaravAsI samAna hoya tene prakIrNaka kahevAmAM Ave 8. prakIrNaka che. [ people ] 9. Abhiyogya = je deva dAsonI mAphaka savArI AdimAM kAma Ave tene Abhiyogya kahevAya che. A prakAranA devo ghoDA, siMha, haMsa vagere prakAranA vAhanorUpe (bIjA devonA upayoga mATe) pote potAne banAve che. [conveyances ] = 10. kikvitrika je deva cAMDALAdinI mAphaka halakuM kAma karavAvALA hoya tene kikviSika kahevAmAM Ave che. [ servile grade ] // 4 // vyaMtara ane jyotiSI devomAM indra vagere bhedonI vizeSatA trAyastriMzalokapAlavarjyA vyntrjyotisskaaH|| 5 / / artha:- u52 je dasa bhedo kahyA temAMthI trAyazriMza ane lokapALa evA bhedo Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 274 ] | [ mokSazAstra vyaMtara ane jyotiSI devomAM hotA nathI arthAt te be bhedone choDIne bAkInA ATha bhedo hoya che. || paIT devomAM indronI vyavasthA pUrvayoddIndrADA ddA artha:- pahelA be bhavanavAsI ane vyaMtaromAM-dareka bhedamAM banne indra hoya che. TIkA (1) bhavanavAsInA dasa bheda che, tethI temAM vIsa indro hoya che. vyaMtaronA ATha bheda che, tethI temAM soLa indro hoya che; ane bannemAM teTalA ja (indra jeTalA ja) pratIndra hoya che. (2) je deva yuvarAja samAna athavA indra samAna hoya arthAt je deva Idra jevuM kArya kare tene pratIndra kahevAya che. (traloka prajJati pAnuM 118-119). (3) zrI tIrthakara bhagavAna so indrothI pUjya che, te so indro nIce pramANe che4) bhavanavAsInA-vIsa indro ane vIsa pratIndro. 3ra vyaMtaranA-soLa indro ane soLa pratIndro. 24 soLa svargamAMthI-prathamanA cAra devalokanA cAra, madhyanA ATha devalokanA cAra ane aMtanA cAra devalokanA cAra-ema bAra indro ane bAra pratIndro. 2 jyotiSI devomAM-caMdramAM indra ane sUrya pratIndra 1 manuSyamAM cakravartI indra. 1 tiryaMcamAM aSTApadasiMha indra. 10[ yogasAra-zIlaprasAdajIkRta TIkA pAnuM 136 ] || 6TI devomAM kAmasevana saMbaMdhI varNana kAyapravIcArA A nneshaanaat||7|| artha- aizAnasvarga sudhInA devo (arthAt bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI ane pahelA tathA bIjA svarganA devo) manuSyonI mAphaka zarIrathI kAmasevana kare che. (pravIcAra = kAmasevana) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 8-9 ] [ 275 TIkA devomAM saMtatinI utpatti garbhadvArA thatI nathI, tema ja vIrya ane bIjI dhAtuonuM baneluM zarIra temane hotuM nathI. temanuM zarIra vaikiyika hoya che. mAtra mananI kAmabhogarUpa vAsanA tRpta karavAno teo A upAya kare che. teno vega uttarottara maMda hovAthI thoDA ja sAdhanothI e vega maTI jAya che. nIcenA devonI vAsanA tIvra hovAthI vIryasmalanano saMbaMdha nahi hovA chatAM paNa zarIra saMbaMdha thayA vinA temanI vAsanA dUra thatI nathI. tenAthI AgaLanA devomAM vAsanA kaMIka maMda hoya che tethI teo AliMganamAtrathI saMtoSa mAne che. AgaLa AgaLanA devonI vAsanA tethI paNa maMda hovAthI rUpa dekhavAthI tathA zabda sAMbhaLavAthI ja temanI vAsanA zAMta thaI jAya che. tethI AgaLanA devone ciMtavanamAtrathI kAmazAMti thaI jAya che. kAmecchA soLamAM svarga sudhI che, tyAra pachInA devone kAmecchA utpanna ja thatI nathI. || chA zeSAH sparzarUpazabdamana: prviicaaraaH||8|| artha- bAkInAM svarganA devo devIonA sparzathI, rUpa dekhavAthI, zabda sAMbhaLavAthI ane mananA vicArothI kAmasevana kare che. TakA trIjA ane cothA svarganA devo devAMganAonA sparzathI, pAMcamAthI AThamA svarga sudhInA devo devIonuM rUpa dekhavAthI, navamAthI bAramAM svarga sudhInA devo devIonA zabda sAMbhaLavAthI ane teramAthI soLamA svarga sudhInA devo devIo saMbaMdhI mananA vicAramAtrathI tRpta thaI jAya che temanI kAmecchA teTalAthI zAMta thaI jAya che. || 8 pareDapravIvARI:1 artha- soLamAM svargathI AgaLanA devo kAmasevana rahita hoya che. (temane kAmecchA ja utpanna thatI nathI to pachI tenA pratikAranuM zuM prayojana?) TIkA (1) A sUtramAM "pare' zabdathI kalpAtIta (soLamAM svargathI uparanA) samasta devono saMgraha karavAmAM Avyo che; tethI ema samajavuM ke acuta (soLamA ) svarganI upara nava raiveyakanA 3O9 vimAna, nava anudiza vimAna ane pAMca anuttara vimAnamAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 276 ]. [ mokSazAstra vasanArA ahamiMdra che temane kAmasevana nathI; tyAM devAMganA nathI. [ soLa svarganI uparanA devomAM bheda nathI, badhA sarakhA hovAthI tene ahamiMdra kahevAya che. ] (2) navaraiveyakanA devomAMthI keTalAka samyagdaSTi hoya che ane keTalAka mithyASTi hoya che. yathAkAta dravyaliMgI jaina muni tarIke aticAra rahita pAMca mahAvrato vagere pALyAM hoya evA mithyASTio paNa navamI raiveyakamAM Upaje che; mithyASTiono A utkRSTa zubhabhAva che. AvA zubhabhAvo dareka mithyASTi jIve anaMtavAra karyA [ juo, adhyAya 2 sUtra 10 nI TIkA pArA 10-21-23] chatAM paNa dharmano aMza ke zarUAta te jIva pAmyo nahi. AtmabhAna vagaranAM sarva vrata ane tapane bALavrata ane bALatapa kahevAya che; evAM bALavrata ane bALakapa jIva game teTalI vAra (anaMtI avaMtI vAra) kare topaNa te vaDe samyagdarzana eTale ke dharmanI zarUAta thAya ja nahi; mATe jIvoe prathama AtmabhAna vaDe samyagdarzana pAmavAnI khAsa jarUriyAta che. mithyASTinA utkRSTa zubhabhAva vaDe aMzamAtra dharma thaI zake nahi. zubhabhAva te vikAra che ane samyagdarzana te AtmAnA zraddhAguNanI avikArI avasthA che. vikArathI ke vikArabhAvane vadhAravAthI avikArI avasthA pragaTe nahi paNa te vikArane TALavAthI ja pragaTe. zubhabhAvathI dharma kadI thAya nahi evI mAnyatA prathama karavI joIe; e rIte prathama mAnyatAnI bhUla jIva TALe che ane pachI krame krame cAritranA doSa TALIne jIva saMpUrNa zuddhatAnI prApti kare che. (3) navaraiveyakanA samyagdaSTi devo ane te uparanA devo (ke je badhA samyagdaSTi ja hoya che, teone cothuM guNasthAna ja hoya che. teone devAMganAno saMyoga hoto nathI topaNa pAMcamA guNasthAnavartI strIvALA manuSyo ane tiryaMco karatAM temane vadhAre kapAya hoya che ema samajavuM. (4) koI jIvane kaSAyanI bAhya pravRtti to ghaNI hoya ane aMtaraMga kaSAyazakti thoDI hoya che. -1. tathA koIne aMtaraMga kapAyazakti to ghaNI hoya ane bAhya pravRtti thoDI hoya tene tIvra kaSAyI kahevAmAM Ave che-2. daSTAMto: 1. pahelA bhAganuM daSTAMta A pramANe che:- vyaMtarAdi devo kaSAyothI nagaranAzAdi kArya kare che to paNa temane kaSAyazakti thoDI hovAthI pItalezyA kahI che. ekendriyAdi jIvo kapAya kArya karatAM (bAhyamAM) jaNAtA nathI to paNa temane ghaNI kaSAyazakti hovAthI kRSNAdi lezyAo kahI che. 2. bIjA bhAganuM daSTAMta A sUtra ja che. A sUtra ema batAve che ke sarvArthasiddhinA devo kaSAyarUpa thoDA pravarte che. abrahmacarya sevatA nathI, devAMganAo temane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 9-10 ] [ 277 hotI nathI, chatAM paMcamaguNasthAnavartI (dezasaMyamI) karatAM temane kaSAyazakti ghaNI hovAthI te cothAguNasthAnavartI-asaMyamI che. paMcamaguNasthAnavartI jIva vepA2 ane abrahmacaryAdi kaSAya kAryarUpa ghaNA pravartatA hoya che topaNa temane maMdakaSAyazakti hovAthI dezasaMyamI kahyA che. 3. vaLI A sUtra ema paNa batAve che ke nava traiveyakanA mithyAdaSTi jIvone bAhya brahmacarya che to paNa teo pahelA guNasthAne che ane pAMcamA guNasthAnavartI jIvo 52Ne che tathA abrahmacaryAdi kAryarUpa pravarte che to paNa te dezasaMyamI sabhyaSTi che. (5) A sUtrano siddhAMta bAhya saMyogonA sadbhAva ke abhAvane ane bAhya pravRtti ke nivRttine anusarIne jIvanI apavitratA ke pavitratAno nirNaya karavo te nyAyaviruddha che; paNa aMtaraMga mAnyatA ane kaSAyazakti uparathI ja jIvanI apavitratA ke pavitratAno nirNaya karavo te nyAyasara che. mithyAdaSTi bahirAtmA (bahArathI AtmAnuM mApa karanAro) hovAthI te sAco nirNaya karI zake nahi kemake tenuM lakSa bAhya saMyogonA sadbhAva ke abhAva upara tathA bAhya pravRtti ke nivRtti upara hovAthI te bahAranA AdhAre nirNaya kare che. samyagdaSTi aMtarAtmA (aMtaradaSTithI AtmAnuM mApa karanAra) hovAthI teno nirNaya aMtaraMga sthiti upara avalaMbe che, tethI te aMtaraMga mAnyatA ane kaSAyazakti kevI che te u52thI nirNaya kare che, te kA2Ne teno nirNaya sAco hoya che. / / 9 / / bhavanavAsI devonA dasa bhedo bhvnvaasino'surnaagvidyutsuprnngnivaatstnitoddhidIviSNumArA:|| 60|| artha:- bhavanavAsI devonA dasa bheda che-1. asurakumAra, 2. nAgakumA2, 3. vidyutkrumAra, 4. suparNakumAra, 5. agnikumAra, 6. vAtakumAra, 7. stanitakumA2, 8. udadhikumA2, 9. dvIpakumA2 ane 10. dikumA2. TIkA (1) 20 varSanI nIcenA yuvAnonuM jevuM jIvana ane Tevo hoya che tevuM jIvana ane Tevo A devone paNa hoya che tethI teo ' kumA2' kahevAya che. (2) teonuM raheThANa nIce mujaba cheH Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 278 ] [ mokSazAstra prathama pRthvI ratnaprabhAmAM traNa bhUmio (Strato) che. temAM pahelI bhUmine kharabhAga" kahevAya che. temAM asurakumAra sivAyanA nava prakAranA bhavanavAsI devo rahe che. je bhUmimAM asurakumAra rahe che te bhAgane "pakabhAga' kahevAya che, temAM rAkSaso paNa rahe che. "paMkabhAga" te ratnaprabhA pRthvIno bIjo bhAga che. ratnaprabhAno trIjo (sauthI nIcalo) bhAga "abbehula' kahevAya che. te pahelI naraka che. (3) bhavanavAsI devone A asurakumArAdi dasa prakAranI saMjJA te te prakAranA nAmakarmanA udayathI che ema jANavuM. "je devo yuddha kare, prahAra kare te asura che' ema kahevuM te kharuM nathI arthAt te devono avarNavAda che ane temAM mithyAtvano baMdha thAya che. (4) dasa jAtinA bhavanavAsI devonA sAta karoDa botera lAkha bhuvano che; e bhuvano mahAsugaMdhI, mahA ramaNIka ane mahA udyotarUpa che; ane teTalI ja saMkhyAnA (7, 72, OU, OOO ) jina caityAlaya che. dasa prakAranA caityavRkSa jinapratimA vaDe birAjita hoya che. (5) bhavanavAsI devono AhAra ane zvAsano kALa 1. asurakumAradevane eka hajAra varSa gaye AhAranI icchA Upaje ane manamAM teno vicAra AvatAM kaMThamAMthI amRta jhare, vedanA vyApe nahi; paMdara divasa vItye zvAsa le. 2-4. nAgakumAra, suparNakumAra* ane dvIpakumAra e traNa prakAranA devone sADAbAra divasa gaye AhAranI icchA Upaje ane sADAbAra muhUrta vItye zvAsa le. 5-7. udadhikumAra, vidhutakumAra ane svanitakumAra e traNa prakAranA devone bAra divasa gaye AhAranI IcchA Upaje ane bAra muhUrta gaye zvAsa le. 8-10. dikumAra10, agnikumAra ane vAtakumAra e traNa prakAranA devone sADAsAta divasa gaye AhAranI icchA Upaje ane sADAsAta muhUrta zvAsa le. devone kavalAhAra hoto nathI, temanA kaMThamAMthI amRta jhare amRta che ane temane vedanA vyApatI nathI. A adhyAyanA cheDe devonI vyavasthA batAvanAruM koSTaka che temAMthI bIjI vigato jANI levI. || 10aaaa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 11-12 ] [ 279 vyaMtara devonA ATha bhedo vyantarAH kinnrkiNpurussmhorggndhrvykssraaksssbhuutpishaacaaH||11|| artha:- vyantara devonA ATha bheda che-1. kinnara, 2. kiMguruSa, 3. mahoraga, 4. gaMdharva, 5. yakSa, 6. rAkSasa, 7. bhUta ane 8. pizAca. TIkA (1) keTalAka vyaMtara devo jaMbudvIpa tathA bIjA asaMkhyAta dvIpasamudromAM rahe che. rAkSaso ratnaprabhA pRthvInAM "paMkabhAga" mAM rahe che, ane rAkSasa sivAya bIjA sAta prakAranA vyaMtara devo "kharabhAga mAM rahe che. (2) judI judI dizAMtaramAM A devono nivAsa che tethI tene vyaMtara kahevAmAM Ave che. upara kahI te ATha saMjJAo judA judA nAmakarmanA udayathI che. te saMjJAono keTalAka vyutpatti mujaba artha kare che paNa te viparIta artha che. arthAt ema kahevuM te devano avarNavAda che ane te mithyAtvanA baMdhanuM kAraNa che. (3) pavitra vaikriyika zarIranA dhAraka devo kadI paNa manuSyanA azucimaya audArika zarIra sAthe kAmasevana karatAM ja nathI; devone mAMsabhakSaNa kadI hotuM ja nathI. devone kaMThanA amRtano AhAra hoya che, paNa kavalAhAra hoto nathI. (4) vyaMtara devonAM sthAnamAM jinapratimA sahita ATha prakAranA caityavRkSa hoya che ane te mAnathaMbhAdika sahita hoya che. (5) vyaMtara devono AvAsa dvIpa, parvata, samudra, deza, gAma, nagara, trika, cauTA, gharaAMgaNuM, rasto, galI, pANInA ghATa, bAga, vana, devakuLa vagere asaMkhyAta sthaLoe che. || 11aaaa jyotiSI devInA pAMca bhedo jayotiSkAH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNakatArakAzca / / 12 / / artha- jyotiSI devanA pAMca prakAra che-1. sUrya, 2. caMdramA, 3. graha, 4. nakSatra ane 5. prakIrNaka tArAo. TIkA jyotiSI devono nivAsa madhyalokamAM samadharAtaLathI 790 yojananI UMcAIthI 9OO yojananI UMcAI sudhI AkAzamAM hoya che. sauthI nIce tArA che; tenAthI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 280 ] | [ mokSazAstra 10 yojana UMce sUryo che; sUryothI 80 yojana UMce caMdramAo che; caMdramAMthI 4 yojanA UMce 27 nakSatro che; nakSatrothI 4 yojana UMce budhano graha, tenAthI 3 yojana UMce zukra, tenAthI 3 yojana UMce bRhaspati, tenAthI 3 yojana UMce maMgaLa ane tenAthI 3 yojana UMce zani che; e pramANe pRthvIthI UMce 900 yojana sudhI jyotiSImaMDaLa che; teno AvAsa madhyalokamAM che. [ahIM 2000 kosano yojana gaNavo.] | 12 jyotiSI devonuM vizeSa varNana merufkSA nityatiyo nRnovA rUpA artha:- upara kahelA jyotiSI devo meru parvatane pradakSiNA daIne manuSyalokamAM hamezAM gamana kare che. (aDhI dvIpa ane be samudrane manuSyaloka kahevAmAM Ave che.) || 13/ tenAthI thato kALavibhAga tarUta: vanivimAT: 24 aa artha:- ghaDI, kalAka, divasa, rAta, vagere vyavahAramALano vibhAga te gatizIla jyotiSI devo dvArA karavAmAM Ave che. TIkA kALa be prakAranA che -nizcayakALa ane vyavahAramALa. nizcayakALanuM svarUpa pAMcamA adhyAyanA raramA sUtramAM Avaze. A vyavahArakALa nizcayakALane batAvanAro che. | 14TI sthira jyotiSI devonuM svarUpa vaharavarizyatA: 26 artha:- manuSyaloka (aDhI dvIpa) nI bahAranA jyotiSI devo sthira che. TIkA aDhI dvIpanI bahAra asaMkhyAta dvIpa-samudro che. tenA uparanA (eTale ke chellA svayaMbhUramaNa samudra parvatanA) jyotiSI devo sthira che. | 15 nA A rIte bhavanavAsI, vyaMtara ane jyotiSI e traNa prakAranA devonuM varNana pUruM thayuM. have cothA prakAranA- vaimAnika devonuM svarUpa kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 16-17-18 ] [ 281 vaimAnika devonuM varNana vaimAnivA: artha:- have vaimAnika devonuM varNana zarU thAya che. TIkA vimAna- je sthAnamAM rahevAvALA devo potAne vizeSa puNyAtmA samaje te sthAnane vimAna kahevAya che. vaimAnika- te vimAnomAM pedA thatA devone vaimAnika kahevAya che. badhA thaIne corAsI lAkha satANuM hajAra trevIsa vimAno che. temAM utama maMdiro, kalpavRkSo, vana, bAga, vAvaDI, nagara vagere aneka prakAranI racanA hoya che. tenA madhyasthAnamAM je vimAna che te indraka vimAna kahevAya che, tenI pUrvAdi cAre dizAmAM paMkitarUpa (sIdhI lAInamAM) je vimAno che te zreNIbaddha vimAna kahevAya che, cAre dizAnI vacce aMtarALamAM-vidizAomAM jyAM tyAM vikharAyelAM phUlanI mAphaka je vimAno che tene prakIrNaka vimAna kahevAya che. e rIte indraka, zreNIbaddha ane prakIrNaka ema traNa prakAranAM vimAno che. || 16 IT. vaimAnika devonA be bheda jyopapannA: chatpAtItAWTo 27 nA artha- vaimAnika devonA be bheda che-1. kalpo55nna ane 2. kalpAtIta. TIkA jemAM indrAdi dasa prakAranA bhedonI kalpanA hoya che evA soLa svargone kalpa kahe che ane te kalpamAM je devo pedA thAya tene kalpapapanna kahevAya che; tathA soLamAM svargathI upara je devo pedA thAya tene kalpAtIta kahevAya che. || 17nA kalponI sthitino krama uparyuparinA 28aaaa artha- soLa svarganA ATha yugala, nava raiveyaka, nava anudiza ane pAMca anuttara e sarve vimAno kramathI upara upara che. IT 18T Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 282 ] [ mokSazAstra vaimAnika devone rahevAnAM sthAna saudharmezAnasAnatkumAramAheMdrabrahmabrahmottaralAntavakApiSThazukramahAzukrasatArasahastrAreSvAnataprANatayorAraNAcyutayornavasugraiveyakeSu vijayavaijayantajayantAparAjiteSusarvArthasiddhau c||19|| artha:- saudharma-aizAna, sAnakumAra-mAhendra, brahma-brahmottara, lAntava-kApiSTha, zukra-mahAzukra, satAra-sahunnAra-A cha yugalonAM bAra svargomAM, Anata-prANata e be svargomAM, AraNa-ayyata e be svargomAM, nava raiveyaka vimAnomAM, nava anudiza vimAnomAM ane vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita tathA sarvArthasiddhi e pAMca anuttara vimAnomAM vaimAnika devo rahe che. TIkA (1) nava raiveyakonAM nAma-1. sudarzana, 2. amogha, 3. suprabuddha, 4. yazodhara. pa. subhadra, 6. vizAla, 7. sumana, 8. saumana ane 9. prItikara. (2) nava anudizanAM nAma-1. Aditya, 2. arci, 3. arcimAlI, 4. vairocana, 5. prabhAsa, 6. arciprabha, 7. arcimadhya, 8. arcirAvarta ane 9. arciviziSTha. sUtramAM anudiza"nAma nathI paraMtu narvasu'padathI tenuM grahaNa thaI jAya che. nava ane raiveyaka e bannene sAtamI vibhakti lagADI che te batAve che ke "kaiveyaka' thI "nava" e judAM svarga che. (3) saudharmAdika ekeka vimAnamAM ekeka jinamaMdira aneka vibhUti sahita hoya che. vaLI indranA nagaranI bahAra azokavana, Amravana vagere hoya che. te vanamAM eka hajAra yojana UMcuM ane pAMcaso yojana pahoLuM eka caityavRkSa che. tenI cAre dizAomAM palcakAsana jinendradevanI pratimA che. (4) indranA A sthAnamaMDapamAM agrabhAge mAnasthaMbha hoya che, te mAnasthaMbhamAM tIrthaMkaradeva gRhasthadazAmAM hoya tyAM sudhI tene paheravA yogya AbharaNano eka ratnamaya kaMDiyo( paTAro) hoya che. temAMthI AbharaNo kADhIne indra te tIrthaMkaradevane pahoMcADe che. saudharmanA mAnasthaMbhanA ratnamaya kaMDiyAmAM bharatakSetranA tIrthakaranAM AbharaNa hoya che. aizAna svarganA mAnasthaMbhanA kaMDiyAmAM airAvatakSetranA tIrthakaranAM AbharaNa hoya che. sAnakumAranA mAnasthaMbhanA kaMDiyAmAM pUrva videhanA tIrthakaranAM AbharaNa hoya che; mAhendranA mAnasthaMbhanA kaMDiyAmAM pazcima videhanA tIrthakaranAM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 20-21 ] [ 283 AbharaNa hoya che, tethI te mAnathaMbho devathI pUjanika che. e mAnasthaMbhanI najIka ja ATha yojana pahoLuM, ATha yojana lAMbuM tathA UMcuM upapAdagRha che. te upapAdagRhamAM be ratnamaya zayyA hoya che, te indranuM janmasthAna che. A upapAdagRhanI nikaTamAM ja ghaNA zikharavALAM jinamaMdiro che. tenuM vizeSa varNana trilokasArAdi graMthamAMthI jANavuM. 19 vaimAnika devomAM uttarottara adhikatA sthitiprabhAvasukhadyutilezyAvizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikA / / 20 / / artha:- Ayusthiti, prabhAva, sukha, dhuti, vezyAnI vizuddhi, indriyano viSaya ane avadhijJAnano viSaya e sarve upara uparanAM vimAnomAM (vaimAnika devone ) adhika che. TIkA sthitiH- AyukarmanA udayathI je bhAvamAM rahevAnuM thAya che te sthiti che. prabhAvaH- parane upakAra tathA nigraha karavAnI bhAvanI zakti prabhAva che. sukha- zatAvedanIyanA udayathI indriyanA ISTa viSayonI sagavaDa te sukha che. ahIM sukha no artha bahAranA saMyogonI sagavaDa karavo, nizcayasukha (Atmika sukha) ahIM na samajavuM; nizcayasukhanI zarUAta samyagdarzanathI thAya che; ahIM samyagdaSTinA ke mithyASTinA bhedanI apekSAe kathana nathI paNa sAmAnya kathana che ema samajavuM. ghuti- zarIranI tathA vastra, AbhUSaNa, baLanI dIti te yuti che. lezyAvizuddhi- vezyAnI ujjavalatA te vizuddhi che; ahIM bhAvalezyA samajavuM. indriyaviSaya- indriya dvArA (matijJAnathI) jANavAyogya pathane indriyaviSaya kahevAya che. avadhiviSaya- avadhijJAnathI jANavAyogya padArtha te avadhiviSaya che. || 20I vaimAnika devomAM uttarottara hInatA gatizarIraparigrahAbhimAnato hInAH / / 21 / / artha- gati, zarIra, parigraha ane abhimAnanI apekSAe upara uparanA vaimAnika devo hIna hIna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 284 ] [ mokSazAstra TIkA (1) gati- ahIM "gati "no artha gamana thAya che; eka kSetra choDIne anya kSetramAM javuM te gamana( gati) che. soLamA svargathI AgaLanA devo potAnuM vimAna choDI bIje jatA nathI. zarIra- zarIrano vistAra te zarIra. parigraha- lobhakaSAyanA kAraNe mamatA pariNAma te parigraha che. abhimAna-mAnakaSAyanA kAraNe ahaMkAra te abhimAna che. (2) prazna- upara uparanA devone vikriyA AdinI adhikatAthI gamana vagere vizeSa hovuM joIe chatAM tenI hInatA kema kahI ? uttaraH- gamananI zakti to upara uparanA devomAM vadhAre che, paNa anya kSetramAM gamana karavAnA pariNAma adhika nathI tethI gamana hIna che ema kahyuM che. saudharma-azAnanA deva krIDAdika nimitte mahAna viSayAnurAgathI vAraMvAra aneka kSetromAM gamana kare che. uparanA devone viSayanI utkaTa (AkarI, tIvra ) vAMchAno abhAva che tethI teonI gati hIna che. (3) zarIranuM pramANa cAlu adhyAyanA chelle koSTakamAM ApyuM che tyAMthI jANI levuM. (4) vimAna, parivArAdikarUpa parigraha te upara uparanA devone ocho ocho hoya che. kaSAyanA maMdapaNAthI avadhijJAnAdimAM vizuddhatA vadhe che ane abhimAna ochuM hoya che. jene maMda kaSAya che te upara upara Upaje che. (5) zubha pariNAmane lIdhe thatA puNyabaMdhathI koNa kyAM Upaje teno vizeSa khulAso koNa Upaje? kyAM Upaje? 1. asaMjJI paMcendriya paryApta tiryaMca bhavanavAsI tathA vyaMtara tarIke; 2. karmabhUminA saMjJi paryApta tiryaMca bAramA svarga paryata; mithyASTi ke sAsAdAna guNasthAnavALA 3. uparanAtiryaMca-samyagdaSTi (svayaM- saudharmAdithI azruta svarga paryata; prabhAcaLathI bahAranA bhAgamAM rahenArA) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra ra1 ] [ 285 4. bhogabhUminA manuSya, tiryaMca jyotiSImAMH mithyASTi ke sAsAdana guNa sthAnavALA 5. tApasI jyotiSImAM; 6. bhogabhUminA samyagdaSTi manuSya ke tiryaMca saudharma ane aizAnamAM; 7. karmabhUminA manuSya-mithyASTi bhavanavAsIthI uparimaraiveyaka athavA sAsAdAna sudhI; 8. karmabhUminA manuSya jene dravya (bAhya) raiveyaka paryata jinaliMga ane bhAva mithyAtva ke sAsAdana hoya te bhavya mithyAdaSTi nircathaliMga uparima (navamI) raiveyakamAM dhAraNa karI, mahAna zubhabhAva ane tapa sahita hoya te 10. parivrAjaka tApasIno utkRSTa upapAda brahma (paMcama) svarga parvata; 11. AjIvaka (kAMjInA AhArI) no bAramA svarga parvata; utkRSTa upapada 12. samyagdarzana-jJAna-cAritranI saudharmAdithI azruta sudhI (tethI prakarSatAvALo zrAvaka nIce ke upara nahi); 13. bhAvaliMgI nigraMtha sAdhu sarvArthasiddhi paryata; 14. aNuvratadhArI tiryaMca (svayaM saudharmathI bAramA svarga paryata; prabhAcaLanI aMdaranA) 15. pAMca meru saMbaMdhI trIsa bhogabhUminA bhavanatrikamAM manuSya-tiryaMca mithyAdaSTi 16. mithyAdaSTi samyagdaSTi saudharma-aizAnamAM 17. chanuM bhogabhUmi ane mAnuSottara svaya- bhavanatrikamAM prabhAcala parvatanI vaccenA asaMkhyAta dvIpamAM UpajelA tiryaMco Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 286 ] [ mokSazAstra noTa- ekendriya, vikalatraya, deva tathA nArakI-teo koI paNa prakAranA zubhabhAve devamAM UpajatA nathI. devamAM Upaje evA prakAranA zubhabhAva temane hotA ja nathI. (6) devamAMthI cyavIne kevo paryAya dhAraNa kare tenI vigata kyAMthI ve? kevo paryAya thAya ? 1. bhavanatrika deva ane saudharma- ekendriya bAdara paryApta evA pRthvIkAya; aizAnathI akAya, pratyekavanaspati, manuSya tathA paMcendriyatiryaMcamAM Upaje (vIkalatraya na thAya) 2. sanakumArAdikathI sthAvara na thAya; 3. bAramA svarga paryatathI paMcendriya tiryaMca tathA manuSya thAya. 4. Anata-prANatAdikathI (bAramA niyamathI manuSyamAM ja Upaje, tiryaMcamAM | svarga pachIthI ) nahi. 5. saudharmathI zarU karIne nava raiveyaka tresaTha zalAkA puruSapaNe paNa UpajI zake. parvatanA devomAMthI koI 6. anudiza ane anuttarathI Avela tIrthakara, cakravartI, baLabhadra tarIke Upaje paNa ardhacakrI na thAya. 7. bhavanatrikathI tresaTha zalAkApuruSapaNe na Upaje. 8. devaparyAyathI (samuccaya) sarva sUkSmamAM, taijasAyamAM, vAta kayamAM na Upaje, tema ja vikalatrayamAM, asaMjJImAM ke labdhiaparyAptamAM na Upaje ane bhogabhUmimAM, devamAM tathA nArakImAM paNa na upaje. (7) A sUtranA siddhAMto 1. mithyASTipaNe jIva utkRSTa zubhabhAva kare tyAre navamI raiveyaka sudhI jAya che, paNa te zubhabhAva samyagdarzananuM ke dharmanuM kAraNa nathI tethI mithyAtvane lIdhe anaMta saMsAramAM rakhaDe, mATe zubhabhAvane dharmanuM kAraNa mAnavuM nahi. 2. mithyASTine utkRSTa zubhabhAva thAya che tyAre tene gRhItamithyAtva chUTI gayuM hoya che eTale ke deva-guru-zAstranI rAgamizrita jJAnavALI vyavahArazraddhA sAcI hoya che, te vinA utkRSTa zubhabhAva thAya ja nahi. mithyAdaSTipaNe navamI raiveyaka janAra jIve Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 21 ] [ 287 deva-guru-zAstrano vyavahArathI (rAgamizrita vicArathI) sAco nirNaya karyo che paraMtu nizcayathI eTale ke rAgathI para thaIne sAco nirNaya karyo nathI, temaja "zubhabhAvathI dharma thAya" evI sUkSma mithyAmAnyatA tene rahI jAya che tethI te mithyAdaSTi rahe che. 3. sAcAM deva-guru-zAstranI vyavahArazraddhA vagara UMcA zubhabhAva paNa thaI zakatA nathI, mATe je jIvone sAcAM deva-guru-zAstrano saMyoga maLyo hovA chatAM jo te teno rAgamizrita vyavahArano sAco nirNaya na kare to gRhitamithyAtva rahe che, ane jene kudeva-kuguru-kuzAstranI mAnyatA hoya tene paNa gRhItamithyAtva hoya ja che, ane jyAM gRhIMtamithyAtva hoya tyAM agRhIMtamithyAtva paNa hoya ja; tethI evA jIvane samyagdarzanAdi dharma to na ja thAya paraMtu mithyASTine thato utkRSTa zubhabhAva paNa tene na thAya tevA jIvone jainadharmanI zraddhA vyavahAra paNa gaNI zakAya nahi. 4. A ja kAraNe anya dharmanI mAnyatAvALAone sAcA dharmanI zarUAta arthAt samyagdarzana to thAya ja nahIM, ane mithyASTine lAyakano utkRSTa zubhabhAva paNa teo karI zake nahi; teo vadhAremAM vadhAre bAramA devalokanI prAptino zubhabhAva karI zake. 5. "devagatimAM sukha che' ema ghaNA ajJAnI lokonI mAnyatA rahe che, paNa te bhUla che. ghaNA devo to mithyAtva vaDe atattvazraddhAna yukta ja thaI rahyA che. bhavanavAsI vyaMtara ane jayotiSI devone kaSAya ghaNo maMda nathI, upayoga bahu caMcaLa che tathA kaMIka zakti che tethI kutUhala tathA viSayAdi kAryomAM ja teo lAgI rahyA che ane tethI tenI vyAkuLatAthI teo du:khI ja che. tyAM mAyA-lobha-kaSAyanAM kAraNo hovAthI tevA kAryonI mukhyatA che; chaLa karavo, viSayasAmagrInI IcchA karavI ItyAdi kArya tyAM vizeSa hoya che; paNa vaimAnika devomAM upara uparanA devone te kAryo thoDAM hoya che. tyAM hAsya ane ratikaSAyanAM kAraNo hovAthI tevAM kAryonI mukhyatA hoya che. e pramANe devone kapAyabhAva hoya che ane kaSAyabhAva e du:kha ja che. UMcA devone utkRSTa puNyano udaya che ane kaSAya ghaNA maMda che tathApi temane paNa icchAno abhAva nathI tethI vastutAe teo duHkhI ja che. je devo samyagdarzanarUpI mokSamArga pAmyA hoya teo ja, eTale daraje vItarAgatA vadhAre teTale darajju sAcA sukhI che. samyagdarzana vagara kyAMya paNa sukhanA aMzanI zarUAta thatI nathI, ane tethI ja A zAstranA pahelA ja sUtramAM mokSano upAya darzAvatAM temAM samyagdarzana paheluM jaNAvyuM che; mATe jIvoe prathama ja samyagdarzananI prAptino upAya karavo jarUrI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 288 ] [ mokSazAstra - 6, utkRSTa devapaNAne lAyakanA sarvotkRSTa zubhabhAva samyagdaSTine ja thAya che eTale ke zubhabhAvanA svAmitvanA nakAranI bhUmikAmAM ja tevA utkRSTa zubhabhAva thAya che, mithyASTine tevA UMcA zubhabhAva thatA nathI. te 21 vaimAnika devomAM vezyAnuM varNana pItapadmazuklalezyA dvitrishessessu|| 22 / / artha:- be yugalomAM pIta; traNa yugalomAM padma ane bAkInA samasta vimAnomAM zuklalezyA hoya che. TIkA (1) pahelA ane bIjA svargamAM pItta vezyA, trIjA ane cothAmAM pIta tathA padmavezyA, pAMcamAthI AThamA sudhImAM padmavezyA, navamAthI bAramA sudhImAM padma ane zuklalezyA ane bAkInA samasta vaimAnika devone zuklalezyA hoya che, nava anudiza ane pAMca anuttara e cauda vimAnonA devone paramazuklalezyA hoya che. bhavanatrika devonI lezyAnuM varNana A adhyAyanA bIjA sUtramAM AvI gayuM che. ahIM bhAvalezyA samajavI. prazna- sUtramAM mizralezyAnuM varNana kema nathI? uttara:- je mukhya lezyA che te sUtramAM jaNAvI che, je gauNa lezyA che te kahI nathI; gauNa vezyAnuM kathana temAM garbhita rAkhyuM che, tethI temAM avivakSitapaNe che. A zAstramAM TuMkA sUtrorUpe mukhya kathana karyuM che, bIjAM temAM garbhita rAkhyuM che, mATe e garbhita kathana paraMparA anusAra samajI levuM. [ juo a. 1 sU. 11 TIkA ]. || rara kalpasaMjJA kyAM sudhI che? prAraiveyanu: vanyA: 2rUpA artha - raiveyakonI pahelAnAM soLa svargone kalpa kahevAya che, tenI AgaLanAM vimAno kalpAtIta che. TIkA soLa svarga pachI nava raiveyaka vagerenA devo eka sarakhA vaibhavanA dhAraka hoya che tethI teo ahamindra kahevAya che, tyAM iMdra vagere bheda nathI, badhA samAna che. A raDA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 24-25-26 ] [ 289 laukAMtika devo bahmalokAlayA laukaantikaaH|| 24 / / artha:- jemanuM nivAsasthAna pAMcamuM svarga (brahmaloka) che te laukAMtika devo che. TIkA A devo brahmalokanA aMtamAM rahe che, tathA eka bhAvAvatArI (ekAvatArI ) che tethI lokano aMta(-saMsArano nAza ) karavAvALA che tethI temane laukAMtika kahevAya che; teo dvAdazAMganA pAThI hoya che. caudapUrvanA dhAraka hoya che, brahmacArI rahe che ane tIrthaMkaraprabhunA tapakalyANakamAM Ave che; temane devarSi paNa kahevAmAM Ave che. / / 24 / / laukAMtika devonAM nAmo sArasvatAdityavahnnyaruNagardatoyatuSitAvyAbAghAriSTAzca / / 25 / / artha:- laukAMtika devonA ATha prakAra che-1. sArasvata, 2. Aditya, 3. vahni; 4, aruNa, pa. gardatoya, 6. tuSita, 7. avyAbAdha ane 8. ariSTa. A devo brahmalokanI aizAna vagere ATha dizAomAM rahe che. TIkA A devonA A ATha mULa bhedo che ane te AThanA rahevAnAM sthAnanI vaccenA bhAgamAM rahenArA devonAM bIjA soLa prakAra che; A rIte kula covIsa bhedo che. A devonAM svarganA nAma temanAM nAma anusAra ja che, teo badhA sarakhA che, temanAmAM koI nAnuM-moTuM nathI, sau svataMtra che, temanI kula saMkhyA 407820 che. sUtramAM ATha nAmo ApIne cheDe 'T' zabda mUkyo che te ema sUcave che ke A ATha sivAyanA bIjA bhedo paNa che. / / 25 / / anudeiza ane anutta2vAsI devonA avatA2no niyama vijayAdiSu dvicrmaaH|| 26 / / artha:- vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita ane anudiza vimAnonA amindro dvica2mI hoya che arthAt manuSyanA be janma (bhava) karI avazya mokSa jAya che. ( A badhA jIvo samyagdaSTi ja hoya che.) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 290 ] [ mokSazAstra TIkA (1) sarvArthasiddhinA devo temanAM nAma anusAra ekAvatArI ja hoya che. vijayAdikamAM AvelA jIva eka manuSyabhava kare athavA be bhava paNa kare. (2) sarvArthasiddhinA devo. dakSiNa idro. saudharmanA lokapALa, saudharmanI 'ci ' nAmanI indrANI ane laukAMtika devo-e badhA eka manuSyajanma karI nirvANa pAme che. / / 26 / / [trIjA adhyAyamAM nArakI ane manuSyo saMbaMdhI varNana karyuM hatuM ane A cothA adhyAyamAM ahIM sudhI devonuM varNana karyuM. have eka sUtra dvArA tiryaMconI vyAkhyA batAvIne pachI devonuM utkRSTa tema ja jaghanya AyuSya keTaluM che te batAvaze. tema ja nA2kIonuM jaghanya AyuSya keTaluM che te batAvaze. manuSyo tathA tiryaMconAM AyuSyanI sthitinuM varNana trIjA adhyAyanA sUtra 38-39 mAM kahevAI gayuM che. A rIte, bIjA adhyAyanA dasamA sUtramAM vonA saMsArI ane mukta evA je be bheda kahyA hatA temAMthI saMsArI jIvonuM varNana cothA adhyAya sudhImAM puruM thAya che. tyAra pachI pAMcamA adhyAyamAM ajIva tattvonuM varNana karaze. chaThThA tathA sAtamA adhyAyamAM Asava tathA AThamA adhyAyamAM baMdha tattvanuM varNana karaze, tathA navamA adhyAyamAM saMvara tathA nirjarA tattvanuM varNana ka2ze ane muktajIvonuM(mokSatattvanuM ) varNana dazamA adhyAyamAM jaNAvIne graMtha pUrNa karaze. ] tiryaMca koNa che ? aupapAdikamanuSyebhyaH shessaastirygyonyH|| 27 / / artha:- upapAda janmavALA( -deva tathA nArakI) ane manuSyo sivAyanA bAkI rahelA jIvo tiryaMca yonivALA ja che. TIkA deva, nArakI ane manuSya sivAyanA jIvo tiryaMca che. temAM sUkSma ekendriya jIvo to samasta lokamAM vyAsa che. lokano eka paNa pradeza sUkSma ekendriya jIvo vinA nathI. bAdara ekendriya jIvone pRthvi vagereno AdhAra hoya che. traNa jIvo arthAt vikalatraya (be, traNa ane cAra Indriya) ane saMjJI-asaMjJI paMcendriya jIvo trasa nADImAM kyAMka kyAMka hoya che. trasanADInI bahAra trasa jIvo hotA nathI. tiryaMca jIvo sarva lokamAM hovAthI teno kSetra vibhAga nathI. / / 27 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 28-29 ] [ 291 bhavanavAsI devonuM utkRSTa AyuSya sthitirasuranAgasuparNadvIpazeSANAM sAgaropamatripalyo 5mAddhadInamitA: 28aaaa artha - bhavanavAsI devomAM asurakumAra, nAgakumAra, suparNakumAra, dvIpakumAra ane bAkInA cha kumAronuM AyuSya kramathI eka sAgara. traNa palya, aDhI palya, ane doDha palya che. | 28 vaimAnika devonuM utkRSTa AyuSya saughmeshaanyoH sAgaropame aghike|| 29 / / artha - saudharma ane aizAna svarganA devonuM AyuSya be sAgarathI kaMika adhika che. TIkA (1) bhavanavAsI devo pachI vyaMtara ane jyotiSI devonuM AyuSya batAvavAne badale vaimAnikanuM AyuSya batAvavAnuM kAraNa e che ke tema karavAthI pachInAM sUtromAM ladhutA (-TUMkApaNuM ) AvI zake che. (2) "sAgaropame' A zabda dvivacanarUpa che, teno artha "be sAgara' thAya che. (3) " vo' A zabda ghAtAyuSka jIvonI apekSAe che; teno khulAso e che ke-koI samyagdaSTi manuSya zubha pariNAmathI dasa sAgara pramANa brahma-brahmotara svarganuM AyuSya bAMdhyuM, pachI te ja manuSyabhavamAM saMkaleza pariNAma vaDa te AyunI sthitino ghAta karyo ane saudharma-aizAnamAM Upajyo, te jIva ghAtAyuSka kahevAya che; saudharmaaizAnanA bIjA devo karatAM tene ardhAsAgaramAM eka aMtarmuhUrta nyUna eTaluM AyuSya vadhAre hoya che. AvuM vAtAyuSkapaNe pUrvanA manuSya tathA tiryaMca bhavamAM thAya che. (4) AyuSyano ghAta be prakAre che-eka apavartanaghAta ane bIjo kadalIvAta. badhyamAna AyuSyanuM ghaTavuM te apavartanazAta che ane bhUjyamAna [ bhogavavAmAM AvatAM] AyuSyanuM ghaTavuM te kadalIvAta che. devomAM kadalIvAta AyuSya hotuM nathI. (5) ghAtAyuSka jIvano utpAda bAramA devaloka paryata ja hoya che. | 29 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 292 ] [ mokSazAstra sAnatkumAramAheMdrayoH sapta / / 30 / / artha:- sAnatyumA2 ane mAhendra svarganA devonuM AyuSya sAta sAgarathI kaMIka adhika che. noMdhaH- A sUtramAM ' adhika' zabdanuM avataraNa pUrva sUtrathI thAya che. / / 30 / / trisaptanavaikAdazatrayodazapaMcadazabhiradhikAni tu / / 31 / / artha:- pUrva sUtramAM kahela yugalonAM AyuSya (sAtasAgara) thI kramapUrvaka traNa, sAta, nava, agiyAra, tera ane paMdara sAgara adhika AyuSya (tyAra pachInAM svargomAM ) che. TIkA (1) brahma ane brahmottara svargamAM dasa sAgarathI kaMIka adhika lAntava ane kApiSTa svargamAM cauda sAgarathI kaMIka adhika, zukra ane mahAzukra svargamAM soLa sAgarathI kaMika adhika, satAra ane sahasrAra svargamAM aDhAra sAgarathI kaMIka adhika, Anata ane prANata svargamAM vIsa sAgara tathA AraNa ane acyuta svargamAM bAvIsa sAga2 utkRSTa AyuSya che. (2) 'tu' zabda hovAne kAraNe 'adhika' zabdano saMbaMdha bAramA svarga sudhI ja thAya che kemake ghAtAyuSka jIvonI utpatti tyAM sudhI ja hoya che.|| 31|| kalpopapanna devonuM AyuSya kahevAyuM, have kalpAtIta devonuM AyuSya kahe che. kalpAtIta devonuM AyuSya AraNAcyutAdUrdhvamekaikena navasu graiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddhau vA rUra|| artha:- AraNa ane acyuta svargathI upara nava traiveyakomAM, nava anudizamAM, vijaya vagere vimAnomAM ane sarvArthasiddhi vimAnamAM devonuM AyuSya ekeka sAgara vadhAre che. TIkA (1) pahelI traiveyakamAM 23, bIjImAM 24, trIjImAM 25, cothImAM 26, pAMcamImAM 27, chaThThImAM 28, sAtamImAM 29, AThamImAM 30, navamImAM 31, nava anudeizamAM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 sUtra 33-34-35 ] [ 293 32, vijaya AdimAM 33 sAgaropamanuM utkRSTa AyuSya che. sarvArthasiddhinA badhA devone 33 sAgaranI ja sthiti hoya che, tethI ochI koIne hotI nathI. , (2) mULa sUtramAM 'anudiza ' zabda nathI paNa 'vi' zabdathI anudizanuM paNa grahaNa thAya che. / / 32 / / svargonuM jaghanya AyuSya aparA palyopamadhikam / / 33 / / artha:- saudharma ane aizAna svargamAM jaghanya AyuSya eka palyathI kaMIka adhika che. TIkA sAgara ane palyanuM mApa trIjA adhyAyanA chaThThA sUtranI TIkAmAM ApyuM che, tyAM aDhApalya lakhyuM che te ja palya samajavuM. / / 33 / / parataH parataH pUrvA pUrvA'naMtarA / / 34 / / artha:- je pahelAM pahelAMnA yugalonuM utkRSTa AyuSya che te pachI pachInAM yugalonuM jaghanya AyuSya che. TIkA saudharma ane aizAna svarganuM utkRSTa AyuSya be sAgarathI kaMIka adhika che; teTaluM ja sAnakumAra ane mAhendranuM jaghanya AyuSya che. A krama mujaba AgaLanA devonuM jaghanya AyuSya jANI levuM. sarvArthasiddhimAM jaghanya AyuSya hotuM nathI. / / 34 / / nArakIonuM jaghanya AyuSya nArakANAM ca dvitiyAdiSu / / 35 / / artha:- bIjI vagere narakanA nArakIonuM jaghanya AyuSya paNa devonA jaghanya AyuSyanI jema che arthAt je pahelI narakanuM utkRSTa AyuSya che te ja bIjI narakanuM jaghanya AyuSya che. A pramANe AgaLanI narakomAM paNa jaghanya AyuSya jANI levuM.||35|| Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 294 ] [ mokSazAstra pahelI na2kanuM jaghanya AyuSya dazavarSasahastrANi prthmaayaam|| 36 / / artha:- pahelI narakanA nArakIonuM jaghanya AyuSya dasa hajAra varSanuM che. (nArakIonA utkRSTa AyuSyanuM varNana trIjA adhyAyanA chaThThA sUtramAM karyuM che.)|| 36 / / bhavanavAsI devonuM jaghanya AyuSya bhavaneSu / / rU|| artha:- bhavanavAsI devonuM paNa jaghanya AyuSya dasa hajAra varSanuM che. / / 37 / / vyaMtara devonuM jaghanya AyuSya vyaMtarALAM 655 38 / / artha:- vyaMtaradevonuM paNa jaghanya AyuSya dasa hajAra varSanuM che.|| 38 / / vyaMtara devonuM utkRSTa AyuSya parA palyopamamadhikam / / 39 / / artha:- vyaMtara devonuM utkRSTa AyuSya eka palyopamathI kaMIka adhika che. / / 39 / / jyotiSI devonuM utkRSTa AyuSya nyotiSThAnAM 6540nA artha:- jyotiSI devonuM paNa utkRSTa AyuSya eka palyopamathI kaMIka adhika che.|| 40 / / jayotiSI devonuM jaghanya AyuSya tdssttbhaago'praa||41|| artha:- jyotiSI devonuM jaghanya AyuSya eka palyopamanA AThamA bhAganuM 89.11 8911 laukAMtika devonuM AyuSya laukAMtikAnAmaSTau sAgaropamANI sarveSAm / / 42 / / artha:- samasta laukAMtika devonuM jaghanya tema ja utkRSTa AyuSya ATha sAgara pramANa che. / / 425 Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 upasaMhAra ] [ 295 upasaMhAra A cothA adhyAya sudhImAM sAta tattvomAMthI jIvatattvano adhikAra pUro thAya che. pahelA adhyAyanA pahelA sUtramAM mokSamArganI vyAkhyA karatAM samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che ema jaNAvyuM. bIjA ja sUtramAM samyagdarzananI vyAkhyA karI, temAM jaNAvyuM ke tattvArthazraddhA te samyagdarzana che. pachI cothA sUtramAM tattvonAM nAma ApyAM ane sAta tattvo che te jaNAvyuM. sAta nAmo hovA chatAM bahuvacana nahi vAparatAM tattva' evuM ekavacana vAparyuM che-te ema batAve che ke te sAte tattvonuM rAgamizrita vicAra vaDe jJAna karyA pachI te jJAna rogarahita karavuM joIe, tyAre samyagdarzana pragaTe che. sUtra 5 tathA 6 mAM e tattvone nikSepa, pramANa tathA nayo vaDe jANavAnuM batAvyuM che, temAM samabhaMgI paNa samAI jAya che. e badhAne TUMkAmAM sAmAnyapaNe kahevuM hoya to tattvonuM svarUpa je anekAMtarUpa che teno dhotaka (kathanapaddhati) syAdvAda che. tenuM svarUpa barAbara jANavuM joIe. jIvanuM yathArtha jJAna thavA mATe, syAdvAda paddhatithI eTale ke nikSepa, pramANa, naya ane saptabhaMgIthI jIvanuM svarUpa TUMkAmAM kahevAmAM Ave che, temAM prathama saptabhaMgI vaDe jIvanuM svarUpa kahevAmAM Ave che-samabhaMgInuM svarUpa jIvamAM lAgu pADavAmAM Ave che: sabhaMgI [syAt ati cAt nAsti] jIva che" ema kahetAM ja jIva jIvasvarUpe che ane jIva jaDasvarUpe(ajIvasvarUpe) nathI-ema ja samajI zakAya to ja jIvane jANo kahevAya; eTale ke "jIva che" ema kahetAM ja jIva jIvasvarUpe che' ema nakkI thayuM ane temAM jIva parasvarUpe nathI' ema garbhita rahyuM. vastunA A dharmane "syAt asti" kahevAmAM Ave che, temAM "cA" no artha "eka apekSAe' evo che, ane asti" no artha che" ema thAya che; A rIte syAt astino artha "potAnI apekSAe che" ema thAya che, temAM syAt nAsti" eTale ke "paranI apekSAe nathI' ema garbhitapaNe AvyuM che; Ama je jANe teNe ja jIvano "sAt asti' bhaMga eTale ke "jIva che" ema sAcuM jANyuM che, paNa je "paranI apekSAe nathI " evuM tenA lakSamAM garbhitapaNe na Ave to jIvanuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 296 ] [ mokSazAstra syAta asti" svarUpa paNa te jIva barAbara samajyo nathI ane tethI bIjA che bhaMga paNa te samajyo nathI; teNe jIvanuM sAcuM svarUpa jANyuM nathI. e dhyAna rAkhavuM ke dareka vakhate bolavAmAM "syAt' zabda bolavo ja joIe - evI jarUra nathI; paraMtu "jIva che" ema bolanArane "syA 'padanA bhAvano yathArtha khyAla hovo joIe; jo te khyAla na hoya to "jIva che' e padanuM yathArtha jJAna te jIvane che ja nahi. "jIvanuM hovApaNuM para svarUpe nathI ema pahelA cAt asti bhaMgamAM garbhita hatuM te bIjA "syAt nAsti" bhaMgamAM pragaTapaNe jaNAvavAmAM Ave che. syAt nAsti' no artha evo thAya che ke paraapekSAe jIva nathI. "syAt' eTale koI apekSAe ane "nAsti" eTale "na hovuM te.' jIvanuM paraapekSAe nahi hovApaNuM che arthAt jIva paranA svarUpe nathI tethI paraapekSAe jIvanuM nAstipaNuM che eTale ke jIva ane para ekabIjA pratye avastu che-ema syAt nAsti' padano artha samajavo. AthI ema samajavuM ke-jema "jIva' zabda bolatAM jIvanuM je astipaNuM (jIvanI sattA ) bhAse che te jIvanuM svarUpa che tema te ja vakhate te jIva sivAya bIjAno niSedha bhAse che te paNa jIvanuM svarUpa che. A uparathI siddha thayuM ke svapaNe jIvanuM svarUpa che ane parapaNe na hovuM te paNa jIvanuM svarUpa che. A jIvamAM syAt asti tathA syAt nAstinuM svarUpa batAvyuM. te pramANe paravastuonuM svarUpa te vastuo paNa che ane paravastuonuM svarUpa jIvapaNe nathI-ema badhI ja vastuomAM asti-nAsti svarUpa samajavuM. A rIte saptabhaMgInA pahelA be bhaMga-syA asti tathA syAt nAstinuM svarUpa kahyuM. bAkInA pAMca bhaMgo A banne bhaMgono ja vistAra che. tenuM svarUpa 297 mA pAne kahevAze. AtamImAMsAnI 111mI kArikAnA vyAkhyAnamAM akalaMkadeva kahe che kevacanano evo svabhAva che ke svaviSayanuM astitva dekhADatAM te tenAthI ItaranuM (paravastunuM) nirAkaraNa kare che; tethI astitva ane nAstitva e be mULa dharmonA AzrayathI satabhaMgIrUpa syAdavAdanI siddhi thAya che. zuM tattvArthasAra pA. 1rapa nI phuTanoTa ] sAdhaka jIvane ati-nAstinA jJAnathI thatuM phaLa jIva anAdi avidyAnA kAraNe zarIrane potAnuM mAne che ane tethI zarIra UpajatAM pote Upajyo tathA zarIrano nAza thatAM potAno nAza thAya che ema mAne che; pahelI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 upasaMhAra ] [ 297 bhUla te "jIvatattva" nI viparIta zraddhA che ane bIjI bhUla te "ajIvatattvanI viparIta zraddhA che. (jyAM eka tattvanI UMdhI zraddhA hoya tyAM bIjAM tattvonI paNa UMdhI zraddhA hoya ja] A viparIta zraddhAne kAraNe jIva zarIranuM karI zake-halAvI-calAvI uThADIbesADI-suvaDAvI zake, zarIranI saMbhALa karI zake ema mAnyA kare che; jIvatattva saMbaMdhI A UMdhI zraddhA asti-nAsti bhaMganA yathArtha jJAna vaDe TaLe che. zarIra sAruM hoya to jIvane lAbha thAya, kharAba hoya to nukasAna thAya; zarIra sAruM hoya to jIva dharma karI zake, kharAba hoya to dharma na karI zake e vagere prakAre ajIvatattvasaMbaMdhI UMdhI zraddhA karyA kare che, te bhUla paNa ati-nAsti bhaMganA yathArtha jJAna vaDe TaLe che. jIva jIvathI atirUpe ane parathI atirUpe nathI-paNa nAstirUpe che ema jyAre yathArthapaNe jJAnamAM nakkI kare che tyAre dareka tattva yathArthapaNe bhAse che; temaja jIva paradravyone saMpUrNapaNe akiMcitthara che tathA paradravyo jIvane saMpUrNapaNe akiMcitkara che kema ke eka dravya bIjA dravyarUpe nAsti che, Ama khAtarI thAya che ane tethI jIva parAzrayI parAvalaMbIpaNuM maTADI svAzrayI-svAvalaMbI thAya che, te ja dharmanI zarUAta che. jIvano para sAthe nimitta-naimittikasaMbaMdha kevo che tenuM jJAna A be bhaMgo vaDa karI zakAya che. nimitta paradravya hovAthI naimittika-jIvane te kAMI karI zake nahi, mAtra AkAzapradeze eka kSetrAvagAharUpe ke saMyoga-avasthArUpe hAjara hoya; paNa naimittika te nimittathI para che ane nimitta te naimittikathI para che tethI ekabIjAne kAMI karI zake nahi. naimittikanA jJAnamAM nimitta parayarUpa jaNAya che. bIjAthI cothA adhyAya sudhImAM A asti-nAsti svarUpa kyAM kyAM batAvyuM che tenuM varNana a. 2. sU. 1 thI 7. jIvanA pAMca bhAvo potAthI astirUpe che ane parathI nAstirUpe che ema jaNAve che. adhyAya 2. sUtra 8-9. jIvanuM lakSaNa atirUpe zuM che te jaNAve che; upayoga jIvanuM lakSaNa che ema kahetAM bIjuM koI lakSaNa jIvanuM nathI ema pratipAdana thayuM. jIva potAnA lakSaNathI atirUpe che ane tethI ja paranI temAM nAsti AvI -ema jaNAve che. a. 2. sUtra. 10. jIvanA vikArI temaja zuddha paryAya jIvathI atirUpe che ane parathI nAstirUpe arthAt parathI thatA nathI ema jaNAve che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 298 ] [ mokSazAstra a. 2. sUtra 14 thI 17. jIvanA vikArI bhAvone 52 sAthe-karma, mana, zarIra, iMdriyo, 52kSetra vagere sAthe-kevo nimitta-naimittikabhAva che te jaNAvI ema batAvyuM ke jIvanA vikArI bhAva paralakSe jIva kare che paNa paranimittathI vikArIbhAva thatA nathI arthAt paranimitta vikArIbhAva karAvatuM nathI; ema asti -nAstipaNuM jaNAve che. a. 2. sU. 18. jIvano kSayopazamarUpa paryAya potAthI astirUpe che, parathI nathI (-nAstirUpe che) eTale ke 52thI -karmathI jIvano paryAya thato nathI ema batAve che. a. 2. sU. 27. jIvane siddhakSetra sAthe kevo nimitta-naimittikasaMbaMdha che te batAve che. a. 2. sU. 50 thI 52. jIvano vedarUpa (bhAvavedarUpa ) vikArI paryAya potAnI lAyakAtathI astirUpe che, parathI nathI ema batAve che. a. 2. sU 53 jIvano AyuSyakarma sAtheno nimitta-naimittikabhAva batAvyo; temAM jIvano naimittikabhAva jIvanI potAnI lAyakAtathI che ane AyuSyakarmathI ke 52thI te nathI ema batAvyuM; temaja nimitta AyuSyakarmano saMbaMdha jIva ke bIjA koI 52 sAthe nathI ema asti-nAsti bhaMgo batAve che. a. 3. sU. 1 thI 6. nArakIbhAvane bhogavavAlAyaka thatA jIvane kevA prakAranAM kSetrono saMbaMdha nimittapaNe hoya che tathA utkRSTa AyuSyanuM nimittapaNuM kevA prakAre hoya che te batAvIne, nimittarUpa kSetra ke AyuSya te jIva nathI paNa jIvathI 52 ema batAve che. a. 3. sU. 7 thI 39. manuSyabhAva ke tiryaMcabhAva bhogavavA lAyaka thatA jIvane kevA prakAranAM kSetrono tathA AyuSyano saMbaMdha nimittarUpe hoya che e batAvIne jIva sva che ane nimitta para che ema asti-nAsti svarUpa batAve che. adhyAya 4. sU. 1 thI 42. devabhAva ane tiryaMcabhAva thatAM tema ja samyagdaSTi ane mithyAdaSTipaNAnI avasthAmAM jIvane kevAM 52kSetrano tathA AyuSyano nimittanaimittikasaMbaMdha hoya te batAvIne asti-nAsti svarUpa batAve che. sasabhaMgInA bAkInA pAMca bhaMgonI samajaNa 1-2. asti ane nAsti e be, jIvanA svabhAva thaI gayA che. 3. jIvanA asti ane nAsti e banne svabhAvane kramathI kahevA hoya to * jIva asti-nAsti banne dharmamaya che' ema bolAya che tethI jIva 'syAt astinAsti ' che; e trIjo bhaMga thayo. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 upasaMhAra ] [ ra99 4. asti ane nAsti e banne, jIvanA svabhAva che topaNa te banne eka sAthe kahevA azakya che, e apekSAe jIva "syAt avaktavya che; e cotho bhaMga thayo. 5. jIvanuM svarUpa je vakhate astithI kahI zakAya che te vakhate nAsti tathA bIjA guNo vagere kahI zakatA nathI-avaktavya che; tethI jIva "syAt astiavaktavya che; e pAMcamo bhaMga thayo. 6, jIvanuM svarUpa je vakhate nAstithI kahI zakAya che te vakhate asti tathA bIjA guNo vagere kahI zakatA nathI- avaktavya che; tethI jIva "syAt nAstiavaktavya che; e chaThTho bhaMga thayo. 7. cAt asti ane smAta nAsti e bane bhaMga kamathI vaktavya che paNa yugapata vaktavya nathI, tethI jIva "syAta asti-nAstivaktavya" che; e sAtamo bhaMga thayo. jIvamAM UtaratI saNabhaMgI jIva syAt asti che. 1. jIva sAt nAsti che. 2. jIva syAt ati - nAsti che. 3. jIva syAt avaktavya che. 4. jIva syAt asti-avaktavya che. 5. jIva cAt nAsti-avaktavya che. 6. jIva syAta asti-nAsti-avaktavya che. 7. syAt 'no artha keTalAka "saMzaya kare che, paraMtu te taddana bhUla che; "kathaMcita koI apekSAe' evo teno artha thAya che, syAt kathanathI (syAdvAdathI) vastusvarUpanA jJAnanI vizeSa daDhatA thAya che. sasabhaMgane lAgu paDatA nayo "asti" te svAzraya che, tethI nizcayanaye asti che, ane nAsti te parAzraya che mATe vyavahAranaye nAsti che. bAkInA pAMce bhaMgo vyavahAranaya che kemake teo oche ke vadhAre aMze paranI apekSA rAkhe che. asti"mAM lAgu paDatA nayo asti'nA nizcaya ati ane vyavahAra ati ema be bheda paDI zake che. jIvano zuddha paryAya te nizcayanaye ati che kema ke te jIvanuM svarUpa che. ane vikArI paryAya te vyavahAranaye atirUpa che kema ke te jIvanuM svarUpa nathI. vikArI paryAya atirUpa che kharo, paraMtu te TALavAyogya che; vyavahAranaye te jIvano che ane nizcayanaye jIvano nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 300 ] [ mokSazAstra ' asti 'mA bIjI rIte UtaratA nayo ' asti 'no artha ' sat' thAya che, sat utpAdavyayauvyayukta hoya che; temAM dhrauvya te nizcayanaye asti che ane utpAda-vyaya te vyavahAranaye asti che. jIvanuM dhrauvya svarUpa trikALI akhaMDa zuddha caitanyacamatkAra mAtra che, te kadI vikAra pAmatuM nathI; mAtra utpAdarUpa paryAyamAM paralakSe kSaNika vikAra thAya che. jIva potAnuM svarUpa samajIne jyAre potAnA dhrauvyasvarUpa tarapha vaLe che tyAre zuddha paryAya pragaTe che. pramANa zrutapramANano eka aMza te naya che. jyAM zrutapramANa na hoya tyAM naya hoya nahi; jyAM naya hoya tyAM zrutapramANa hoya ja. pramANa te banne nayonA viSayanuM yathArtha jJAna kare che; tethI asti-nAstinuM eka sAthe jJAna te pramANajJAna che. nikSepa ahIM jIva zeya che; jJeyano aMza te nikSepa che. asti, nAsti vage2e bhaMgo te jIvanA aMzo che. jIva svajJeya che ane asti, nAsti vagere svajJeyanA aMzarUpa nikSepa che; A bhAvanikSepa che. tenuM yathArtha jJAna te naya che. nikSepa te viSaya che ane naya te teno viSaya karanAra (viSayI ) che. svajJeya jIva svajJeya che tema ja pote jJAnasvarUpa che. dravya-guNa-paryAya jJeya che ane teno trikALI jANavAno svabhAva te guNa che; tathA jJAnano vartamAna paryAya te svajJeyane jANe che. svajJeyane jANavAmAM jo svaparanuM bhedavijJAna hoya to ja jJAnano sAco paryAya che. anekAMta [svAmI kArtikeyAnuprekSA gAthA 311-312, pA. 118 thI 120 nA AdhAre ] 1. vastunuM svarUpa anekAnta che. jemAM aneka aMta eTale ke dharma hoya te anekAMta kahevAya che. te dharmomAM astitva, nAstitva, ekatva, anekatva, nityatva, anityatva, bhedatva, abhedatva, apekSAtva, anapekSAtva, daivasAdhyatva, pauruSasAdhyatva, hetusAdhyatva, AgamasAdhyatva, aMtaraMgatva, bahiraMgatva, dravyatva, paryAyatva, ityAdi dharmo to sAmAnya che; ane jIvatva, ajIvatva, sparzatva-2satva-gaMdhatva-varNatva, zabdatya, zuddhatva, azuddhatva, mUrtatva, amUrtatva, saMsAritva, siddhatva, avagAhahetutva, gatiketutva, sthitihetutva, vartanAhetutva Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 upasaMhAra ] [ 301 ityAdi vizeSa dharmo che. vastu samajavAne mATe prazna UThatAM prazna vazathI te dharmonA saMbaMdhamAM vidhi-niSedharUpa vacananA sAta bhaMga thAya che. te sAta bhaMgomAM 'syAt' evuM pada lagADavuM. ' kathaMcita '-' koI prakAre' evA arthamAM 'syAt' zabda che; tenA vaDe vastune anekAnta svarUpe sAdhavI. 2. sasabhaMgI ane anekAMta (1) vastu syAt astitvarUpa che ema koI prakAre-potAnA dravya-kSetra-kALabhAvapaNe astitvarUpa kahevAya che. 1. vastu syAt nAstitvarUpa che- ema pa2vastunAM dravya-kSetra-kALa-bhAvapaNe nAstitvarUpa kahevAya che. 2. vaLI vastu syAt astitvanAstitvarUpa che-ema vastumAM asti-nAsti banne dharmo rahelA che; te vacana vaDe kramathI kahI zakAya che. 3. vaLI vastu syAt avaktavya che; joke vastumAM asti, nAsti banne dharmo eka ja vakhate rahelA che topaNa vacana vaDe eka sAthe banne dharmo kahI zakAtA nathI; tethI koI prakAre vastu avaktavya che. 4. astitvapaNe vastusvarUpa kahI zakAya che, paNa asti-nAsti banne dharmo vastumAM eka sAthe rahelA che, tethI vastu kahI zakAtI nathI. A rIte vastu vaktavya paNa che ane avaktavya paNa che; tethI syAt astitva avaktavya che. 5. eja pramANe (-astitvanI jema ) vastune syAt nAstitva avaktavya kahevI. 6. vaLI banne dharma krame kahI zakAya paNa eka sAthe kahI zakAya nahi tethI vastune syAd astitva -nAstitva avaktavya kahevI. 7. u52 pramANe sAta bhaMga vastumAM saMbhave che. (2) e pramANe ekatva, anekatva vagere sAmAnya dharmo para te sAta bhaMga vidhiniSedhathI lagADavA. jyAM je apekSA saMbhave te lagADavI. vaLI te ja pramANe jIvatva, ajIvatva Adi vizeSadharmomAM te bhaMgo lagADavA. jema ke-jIva nAmanI vastu che te syAt jIvatva che, sthAt ajIvatva che, ityAdi prakAre lagADavA. tyAM A pramANe apekSA samajavI ke-jIvano potAno jIvatva dharma jIvamAM che tethI jIvatva che, 52-ajIvano ajIvatvadharma jIvamAM nathI topaNa jIvanA bIjA (-jJAna sivAyanA) dharmone mukhya karIne kahIe tyAre te dharmonI apekSAe ajIvatva che; ityAdi sAta bhaMga lagADavA. tathA anaMta jIvo che tenI apekSAe eTale ke potAnuM jIvatva potAmAM che ane paranuM jIvatva potAmAM nathI tethI 52 jIvonI apekSAe ajIvatva che; e pramANe paNa ajIvatva dharma sAdhI zakAya che-kahI zakAya che. A pramANe anAdinidhana anaMta jIva, ajIva vastuo che. te darekamAM potapotAnA dravyatva, paryAyatva vagere anaMta dharmo che. te dharmo sahita sAta bhaMgathI vastune sAdhavI-siddha karavI. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 302 ] [ mokSazAstra (3) vastunA sthaLa paryAyo che te paNa cirakAlasthAyI aneka dharmarUpa hoya che. jema ke-jIvamAM saMsArIparyAya ane siddhaparyAya. vaLI saMsArImAM vyasa, sthAvara; temAM manuSya, tiryaMca ityAdi. pudgalamAM aNu, skandha tathA ghaTa, paTa vagere. te paryAyone paNa kathaMcit vastupaNuM saMbhave che. te paNa upara pramANe ja sAta bhaMgathI sAdhavuM; temaja jIva ane pudgalanA saMyogathI thayelA Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA puNya, pApa, mokSa vagere bhAvomAM paNa, ghaNA dharmapaNAnI apekSAe tathA paraspara vidhi-niSedha vaDe, aneka-dharmarUpa kathaMcit vastupaNuM saMbhave che; te sarabhaMga vaDe sAdhavuM. (4) e niyamapUrvaka jANavuM ke dareka vastu aneka dharmasvarUpa che, te sarvane anekAntasvarUpa jANIne je zraddhA kare ane te pramANe ja lokane viSe vyavahAra pravartAve te samyagdaSTi che. jIva, ajIva, Asrava, baMdha, puSya, pApa, saMvara, nirjarA ane mokSa e nava padArtho che temane te ja pramANe sarabhaMga vaDe sAdhavA. tenuM sAdhana zrutajJAnapramANa che. 3 naya (1) zrutajJAnanA be bheda che- dravyArthika ane paryAyArthika; vaLI tenA (dravyArthika ane paryAyArthikanA ) naigama, saMgraha, vyavahAra, RjAsUtra, zabda, samabhirUDha ane evabhUtanaya e sAta bheda che; temAMnA pahelA traNa bheda dravyArthikanA che ane bAkInA cAra bheda paryAyArthikanA che. ane tenA paNa utarottara bheda, jeTalA vacananA prakAra che teTalA che. tene pramANasarabhaMgI ane nayasabhaMgInA vidhAna vaDa sAdhavAmAM Ave che. A pramANe pramANa ane na dvArA jIvAdi padArthone jANIne zraddhAna kare te zuddha samyagdaSTi hoya che. (2) vaLI ahIM eTaluM vizeSa jANavuM ke, naya che te vastunA eka eka dharmano grAhaka che. te dareka naya potapotAnA viSayarUpa dharmane grahaNa karavAmAM samAna che, topaNa vaktA potAnA prayojanavaza temane mukhya-gauNa karIne kahe che. jema ke jIva nAmanI vastu che, temAM aneka dharmo che topaNa cetanapaNuM, prANadhAraNapaNuM vagere dharmo ajIvathI asAdhAraNa dekhIne, jIvane ajIvathI judo darzAvavAnA prayojanavaza, te dharmone mukhya karIne vastunuM nAma "jIva' rAkhyuM. eja pramANe vastunA sarva dharmomAM prayojanavaza mukhya-gauNa karavAnuM jANavuM. 4. adhyAtma naya (1) A ja AzayathI adhyAtmakathanImAM mukhyane to nizcaya kahyo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 upasaMhAra ] [ 303 che ane gauNane vyavahAra kahyo che. temAM abhedadharmane to mukhya karIne tene nizcayano viSaya kahyo ane bhedanayane gauNa karIne tene vyavahAra kahyo. dravya to abheda che, tethI nizcayano Azraya dravya che; ane paryAya bhedarUpa che, tethI vyavahArano Azraya paryAya che. temAM prayojana A pramANe che ke, bhedarUpa vastune sarva loka jANe che, temane bhedarUpa vastu ja prasiddha che, tethI karIne loka paryAyabuddhi che. jIvanA nara, nArAdi paryAyo che, tathA rAga-dveSa, krodha-mAna-mAyA-lobha Adi paryAyo che tema ja jJAnanA bhedarUpa matijJAnAdika paryAyo che. te paryAyone ja loko jIva samaje che; tethI (- arthAt te paryAyabuddhi choDAvavAnA prayojanathI ) te paryAyamAM abhedarUpa anAdi-anaMta eka bhAva je cetanAdharma che tene grahaNa karI nizcayanayano viSaya kahIne jIvadravyanuM jJAna karAvyuM, ane paryAyAzrita je bhedanaya tene gauNa karyo; tathA abhedaSTimAM te bheda dekhAtA nathI tethI abhedanayanI dRDha zraddhA karAvavA mATe kahyuM ke-je paryAyanaya che te vyavahAra che, abhUtArtha che, asatyArtha che. bhedabuddhitA ekAMtanuM nirAkaraNa karavA mATe A kathana jANavuM. (2) ahIM ema na samajavuM ke je bheda che tene asatyArtha kahyA che. tethI bheda te vastunuM svarUpa ja nathI. 'bheda nathI ' ema jo sarvathA mAne to te anekAntane samajyA nathI, sarvathA ekAMta zraddhAthI te mithyAdaSTi che. adhyAtmazAstro viSe jyAM nizcaya-vyavahAranaya kahyA che tyAM paNa te banne nA paraspara vidhi-nidheSa vaDe sasabhaMgIthI vastu sAdhavI. eka nayane sarvathA satyArtha mAne ane ekane sarvathA asatyArtha mAne to mithyA zraddhA thAya che, mATe tyAM paNa ' kathaMcit' jANavuM. 5. upacAra naya (1) eka vastunuM bIjI vastumAM AropaNa karIne prayojana sAdhavAmAM Ave tyAM upacAra naya kahevAya che; te paNa vyavahAramAM ja garbhita che e kahyuM che. jyAM prayojana ke nimitta hoya tyAM te upacAra pravarte che. dhIno ghaDo ema kahIe tyAre, mATInA ghaDAnA Azraye dhI bhareluM che temAM vyavahArIjanone AdhAra-Adheya bhAva bhAse che; tene pradhAna karIne (dhIno ghaDo) kahevAmAM Ave che. jo 'dhIno ghaDo che' ema ja kahIe to loka samaje ane 'dhIno ghaDo' maMgAve tyAre laI Ave; mATe upacAra viSe paNa prayojana saMbhave che. tathA jyAM abhedanayane mukhya karavAmAM Ave tyAM abhedaSTimAM bheda dekhAtA nathI, chatAM te vakhate temAM (abhedanayanI mukhyatAmAM) ja bheda kahe che te asatyArtha che. tyAM paNa upacAranI siddhi gauNapaNe hoya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 304 ] | [ mokSazAstra 6. samyagdaSTinuM ane mithyAdaSTinuM jJAna (1) A mukhya-gauNanA bhedane samyagdaSTi jANe che; mithyAdaSTi anekAnta vastune jANato nathI ane sarvathA eka dharma upara dRSTi paDe tyAre te eka dharmane ja sarvathA vastu mAnIne vastunA anya dharmone to sarvathA gauNa karIne asatyArtha mAne athavA to anya dharmono sarvathA abhAva ja mAne che. ema mAnavAthI mithyAtva daDha thAya che. jyAM sudhI jIva yathArtha vastusvarUpa jANavAno puruSArtha karato nathI tyAM sudhI yathArtha zraddhA thatI nathI. A anekAnta vastune pramANa-naya vaDe sAtabhaMgathI sAdhavI te samyakatvanuM kArya che, tethI tene paNa samyakatva ja kahIe chIe ema jANavuM. jinamatanI kathanI aneka prakAre che te anekAntarUpe samajavI. (2) A saptabhaMgInA ati ane nAsti e be prathama bhedo khAsalakSamAM levA jevA che; te be bhedo ema batAve che ke jIva potAmAM savaLA ke avaLA bhAva karI zake paNa paranuM kAMI karI zake nahi, temaja paradravyarUpa anya jIvo ke jaDa karma vagere sau potapotAmAM kArya karI zake paNa te koI A jIvanuM bhaluM, bUruM kAMI karI zake nahi; mATe paravastuo taraphathI lakSa uThAvI ane potAmAM paDatA bhedone gauNa karavA mATe te bhedo uparathI paNa lakSa uThAvI laIne potAnA trikALI abheda zuddha caitanyasvarUpa upara dRSTi ApavI; tene Azraye nizcayasamyagdarzana pragaTe che. tenuM phaLa ajJAnano nAza thaIne upAdeyanI buddhi ane vItarAgatAnI prApti che. 7. anekAnta zuM batAve che? 1. anekAnta vastune parathI asaMga batAve che. asaMgapaNAnI svataMtra zraddhA te asaMgapaNAnI khIlavaTano upAya che; parathI judApaNuM te vastuno svabhAva che. 2. anekAMta vastune "svapaNe che ane parapaNe nathI' ema batAve che. parapaNe AtmA nathI tethI paravastunuM kAMI paNa karavA AtmA samartha nathI; ane paravastu na hoya tethI AtmA duHkhI paNa nathI. "tuM tArApaNe cho " to parapaNe nathI ane paravastu anukULa hoya ke pratikULa hoya tene pheravavA tuM samartha nathI. basa! ATaluM nakkI kara to zraddhA, jJAna ane zAMti tArI pAse ja che. 3. anekAnta vastune svapaNe sat batAve che. sane sAmagrInI jarUra nathI, saMyoganI jarUra nathI; paNa satne sanA nirNayanI jarUra che ke "sapaNe chuM, parapaNe nathI.' Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 upasaMhAra ] [ 305 4. anekAnta vastune eka-anekasvarUpa batAve che. ' eka ' kahetAM ja' aneka 'nI apekSA AvI jAya che. tuM tArAmAM eka cho ane tArAmAM ja aneka cho. tArA guNa-paryAyathI aneka cho, vastuthI eka cho. 5. anekAnta vastune nitya-anityasvarUpa batAve che. pote nitya che ane pote ja paryAye anitya che; temAM je taraphanI ruci te taraphano palaTo ( pariNAma ) thAya. nityavastunI ruci kare to nitya TakanArI evI vItarAgatA thAya ane anitya evA paryAyanI ruci thAya to kSaNika evA rAga-dveSa thAya. 6. anekAMta dareka vastunI svataMtratA jAhera kare che. vastu parathI nathI ane svathI che ema kahyuM temAM 'sva apekSAe dareka vastu paripUrNa ja che' e AvI jAya che. vastune 52nI jarUra nathI, potAthI ja pote svAdhIna-paripUrNa che. 7. anekAnta ekeka vastumAM asti-nAsti Adi be viruddha zaktio batAve che. eka vastumAM vastupaNAnI nipajAvanArI be viruddha zaktio thaIne ja tattvanI pUrNatA che, evI be viruddha zaktionuM hovuM te vastuno svabhAva che. 8. zAstronA artha ka2vAnI paddhati vyavahAranaya svadravya-padravyane vA tenA bhAvone vA kAraNa-kAryAdikane koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che mATe evA ja zraddhAnathI mithyAtva che tethI teno tyAga karavo. vaLI nizcayanaya tene ja yathAvat nirUpaNa kare che tathA koIne koImAM meLavato nathI tethI evA ja zraddhAnathI samyaktva thAya che mATe tenuM zraddhAna karavuM. prazna:- jo ema che to jinamArga mAM banne nayonuM grahaNa karavuM kahyuM che, tenuM zuM kAraNa ? utta2:- jinamArgamAM koI ThekANe to nizcayanayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene to 'satyArtha ema ja che' ema jANavuM, tathA koI ThekANe vyavahAranayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene " ema nathI paNa nimittAdinI, apekSAe A upacAra karyo che" ema jANavuM; ane e pramANe jANavAnuM nAma ja banne nayonuM grahaNa che. paNa banne nayonA vyAkhyAnane samAna satyArtha jANI " A pramANe paNa che tathA A pramANe paNa che" evA bhramarUpa pravartavAthI to banne nayo grahaNa karavA kahyA nathI. prazna:- jo vyavahAranaya asatyArtha che to jinamArgamAM teno upadeza zA mATe Apyo ? eka nizcayanayanuM ja nirUpaNa karavuM hatuM ? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 306 ] [ mokSazAstra uttara:- evo ja tarka zrI samayasAramAM karyo che tyAM A uttara Apyo che kejema koI anArya-malecchane malecchabhASA vinA artha grahaNa karAvavA koI samartha, nathI, tema vyavahAra vinA paramArthano upadeza azakya che tethI vyavahArano upadeza che. vaLI e ja sUtranI vyAkhyAmAM ema kahyuM che ke-e pramANe nizcayane aMgIkAra karAvavA mATe vyavahAra vaDe upadeza ApIe chIe paNa vyavahAranaya che te aMgIkAra karavA yogya nathI. [-zrI mokSamArga prakAzaka ] 9. mumukSuonuM kartavya atyAre A paMcamakALamAM A kathanIne samajanAra samyajJAnI gurunuM nimitta sulabha nathI, paNa jyAM maLI zake tyAM temanI pAsethI mumukSuoe A svarUpa samajavuM; ane jyAM na maLI zake tyAM zAstra samajavAno niraMtara udhama rAkhIne A samajavuM. AnA Azraye samyagdarzananI prApti thAya che mATe A yathArtha samajavuM sazAstranuM zravaNa karavuM, paThana karavuM, ciMtana karavuM-bhAvanA karavI, dhAravuM, hetuyukti vaDe nayavivakSA samajavI, upAdAna-nimittanuM svarUpa samajavuM ane vastunA anekAnta svarUpano nizcaya karavo. te samyagdarzana prAptinuM mukhya kAraNa che tethI mumukSu jIvoe teno upAya niraMtara karavAyogya che. A pramANe jIvano adhikAra pUro thayo; have parazayanuM eTale ke ajIva tattvanuM svarUpa pAMcamA adhyAyamAM varNavaze, temAM badhAM dravyone lAgu paDatA niyamo tathA temAMthI jIvane lAgu paDatI bAbato AcArya bhagavAna batAvaze. e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranA cothA adhyAyanI gujarAtI TIkA pUrI thaI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4 ] [ 307 deva bhavanavAsI 1. amAra 2. nAgakumAra 3. vidyutakumAra 4. suparNa kumAra 5. agnikumAra 6. vAta kumAra 7. stanitakumAra . miAra 9. dvIpakumAra 10. dik kumAra nivAsa ratnaprabhAnopaMka bhAga devagati vyavasthA [bhavanatrika ] bheda chaMdra lezyA kaphae el]-->h) +lcd to "Fl63 >>l el9 "l]>>>Kle 10 kRSNa, nIla, 40 kApota tathA jaghanya pIta y * y , 27 * yy 77 y zarIra nI UMcAI 25 dhanupa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa 10 dhanuSa utkRSTa Ayu 1 sAgara 3 palya 1|| palya 20 palya 10 palya 1|| palya 1|| palya 1|| palya 2 palya 1|| palya jaghanya Ayu dasa hajA varSa y , , y y , Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com pravIcAra kAyAthIca2 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 308 ] [ mokSazAstra nivAsa bheda | idra | vezyA | zarIra nI utkRSTa jaghanya | pravIcAra UMcAI Ayu Ayu vyaMtara 8 | 3ra kRiSNa, nIla, kApota tathA jaghanya pIta 1 palyathI | dasa | kAya pravIcAra kAMIka hajAra adhika varSa 1. kinnara uparano kharabhAga 2. kripuruSa 3.moraga 4. gaMdharva 5. yakSa 6. rAkSasa paMka bhAga 7. bhUta uparano kharabhAga 8. pizAca jyotiSI 1 palyathI | 2 palya | kAya pravIcAra kaMIka adhika 7 dhanuSa 1. sUrya 2. caMdramAM 3. grahu samAna dharAtaLathI 790 yojananI UMcAIthI zarU karI 900 yojana UMcAI sudhInA madhyalokamAM 4. nakSatra 5. prakIrNaka Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 4] [ 3/9 devagati vyavasthA [vaimAnika deva] deva | nivAsa | bheda | idra | vezyA | zarIra nI | pravIcAra UMcAI utkRSTa Ayu jaghanya Ayu ka95 saudharma-aizAna Urdhvaloka | 12 | 24 | pIta kAya | 7 hAtha ra sAgarathI adhivuM 1 palyathI adhika sAnakumAra-mAThuMdra pIta-pA |6 hAtha cha '' '' | 2 sAgara | sparza brahma-brahmottara pa. rUpa lAntava-kApiSTa rUpa zukra-mahAzuka zabda | | 5 hAtha Ho '' '' | 7 '' | 5 '' 14 '' '' | 10 '' padha-zukla | 4 '' RE '' '' | 14 '' 4 '' 2 '' '' | 16 '' | zukla 3 '' 20 sAgara 18 '' B ' ' rara sAgara | 20. satAra-sahunnAra zabda Anata-prANata mana mane mana AraNa-arcyuta naiveyaka [ sudarzana zukla 2 | hAtha ra3 sAgara, rara sAgara | 16 svargathI niMdra amogha ' ' ra4 sAgara Y) | suprabuddha ' ' rapa sAgara | 23 '' | uparanA badhA | 24 '' | devo apravI| 25 '' | cArI che, kema | ke teone yazodharA ra tha ra6 sAgara subhadra '' ra7 '' Y | vizAla ' ' '' kAmavAsanA | sumana 1 || hAtha ra9 ?' ja utpanna | saumana '' | thatI nathI. _ YO prItikara | 30 '' Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ mokSazAstra 10] deva anudeiza Aditya arci arcimAlI vairocana prabhAsa arthaprabha arcimAdhya arcirAvarta arciviziSTha anuttara vijaya vaiyo jayanta aparAjita nivAsa unaloka ,, bheda chaMdra lezyA zarIra nI UMcAI aha parama zukla 1 / / hAtha niMdra 33 , 1 hAtha sarvArthasiddhi noMdha:- 1. vaimAnika devonAM svarga 16 che, paraMtu temanA idra che. utkRSTa Ayu 32 sAga2 31 sAgara ,, jaghanya Ayu 33 33 sAgara 31 sAgara 33 jaghanya AyuSya hotu ja nathI pravIcAra Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com *k 3 [el]>he ba ko kehe) alc>t s *[[*]P #hy & *mbptaka "neb k 33 ahIM idronI apekSAe 12 bheda kahyA che. pahelAM cAra tathA chellAM cAra svarga mAM darekano eka iMdra che ane vacalAM ATha svargomAM babbe svargano eka iMdra che. 2. pAMcamA svarga mAM je laukAMtika devo rahe che temanuM AyuSya 8 sAgaranuM hoya che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra gujarAtI TIkA adhyAya pAMcamo bhUmikA A zAstra zarU karatAM AcArya bhagavAne pahelA adhyAyanA pahelA ja sUtramAM jaNAvyuM ke, sAcA sukhano eka ja mArga che, ane te mArga samyagdarzana-jJAnacAritranI ekatA che. tyAra pachI tattvArthazraddhAna te samyagdarzana che ema jaNAvyuM; pachI sAta tattvo jaNAvyAM; te tattvomAM paheluM jIvatattva che tenI samajaNa bIjA trIjA ane cothA adhyAyomAM ApI. bIjuM ajIvatattva che, tenuM jJAna A pAMcamA adhyAyamAM karAvavAmAM AvyuM che. puddagala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa e pAMca 'ajIva ' dravyo' che ema jaNAvyA pachI tene oLakhavA mATe temanAM khAsa lakSaNo tathA temanAM kSetro batAvyAM che. jIva sahita cha dravyo che ema jaNAvIne dravya, guNa, paryAya, nitya, avasthita tathA anekAMta vagerenuM svarUpa batAvyuM che. Izvara A jagatano kartA che evI mAnyatA bhrama bharelI che; jagatanAM badhAM dravyo potAthI sat che, koIe temane banAvyAM nathI; Ama batAvavA mATe 'sat dravya nakSaI' 'dravyanuM lakSaNa sat che' ema 29 mA sUtramAM kahyuM. jagatanA badhA padArtho TakIne kSaNe kSaNe potAmAM ja potAnI avasthA pote potAthI badalyA kare che; Ama satanuM svarUpa batAvavA mATe 30 muM sUtra kahyuM. dareka vastu dravyapaNe nitya ane paryAyapaNe anitya che; ema batAvavA mATe, 'guNa-paryAyavALuM dravya che' evuM dravyanuM bIjuM lakSaNa 38 mA sUtramAM kahyuM che. dareka dravya pote potAthI pariName che, tethI eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi; Ama batAvavA mATe 42 muM sUtra kahyuM che. vastunuM svarUpa anekAMtamaya che, paNa te eka sAthe kahI zakAtuM nathI tethI kathanamAM mukhya-gauNapaNuM Ave che; Ama 32 mA sUtra mAM batAvyuM. A rIte ghaNA upayogI siddhAMto A adhyAyamAM levAmAM AvyA che. A adhyAya mAM saddravyalakSaNam; utpAdavyayadhravyayuktaM satH guNaparyAyavat dravya: arpitAnarpita siddhe ane tadnAva: rAma: e pAMca (29, 30, 38, 32, ane 42) sUtro vastusvarUpanA pAyArUpa che-vizvadharmanA pAyArUpa che. A adhyAya siddha kare che ke, sarvajJa sivAya bIjuM koI jIva ane ajIvanuM satyasvarUpa kahI zake nahI. jIva Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 31ra ] [ mokSazAstra ane bIjA pAMca ajIva (-pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza tathA kALa) dravyonuM svarUpa je A zAstramAM temaja bIjAM jainazAstromAM ApyuM che te advitIya che, tenAthI viruddha mAnyatA jagatanA koI paNa jIvonI hoya to te asatya che. mATe jijJAsuoe sAcuM samajIne satyasvarUpa grahaNa karavuM ane asatya mAnyatA tathA ajJAna choDavAM. dharmanA nAme jagatamAM jaina sivAyanI bIjI paNa aneka mAnyatAo cAle che, paNa temanAmAM vastusvarUpanuM yathArtha kathana maLI AvatuM nathI; jIva, ajIva vagere tattvonuM svarUpa teo anyathA kahe che; AkAza ane kALanuM ja svarUpa teo kahe che te sthULa ane anyathA che; ane dharmAstikAya tathA adharmAstikAyanA svarUpathI to teo taddana ajJAta che. A uparathI siddha thAya che ke, vastunA sAcA svarUpathI viruddha cAlatI te badhI mAnyatAo asatya che, tattvathI viruddha che. ajIvatatvanuM varNana ajIvakAyA dhrmaadhrmaakaashpudglaaH||1|| artha- [ dharmAdhApurInA:] dharma(dravya), adharma (dravya), AkAza ane pudgala e cAra [ nIva] ajIva tathA [ vAyA:] bahupradeza che. TIkA (1) samyagdarzananI vyAkhyA karatAM tattvArthazraddhAna samyakatva che ema pahelA adhyAyanA bIjA sUtramAM kahyuM che; pachI trIjA sUtramAM tattvonAM nAma jaNAvyAM che, temAMthI jIvano adhikAra pUrA thatAM ajIvatattva kahevuM joIe, tethI A adhyAyamAM mukhyapaNe ajIvanuM svarUpa kahyuM che. (2) jIva anAdithI potAnuM svarUpa jANato nathI ane tethI sAta tattvo saMbaMdhI tene ajJAna varte che. zarIra je pudagalapiMDa che tene te potAnuM gaNe che; tethI ahIM te pudgalatattva jIvathI taddana bhinna che ane jIva vagaranuM che, eTale ke ajIva che ema jaNAvyuM che. (3) zarIra janmatAM huM jabhyo ane zarIrano viyoga thatAM mAro nAza thayoema anAdithI jIva mAne che, e tenI "ajIvatattva" saMbaMdhI mukhyapaNe viparIta zraddhA che. AkAzanA svarUpanI paNa tene bhramaNA che ane pote teno mAlika che ema paNa jIva mAne che, e UMdhI zraddhA TALavA A sUtramAM "te dravyo ajIva che' ema kahyuM che. dharma ane adharmane paNa jANato nathI tethI chatI vastuno nakAra che te doSa paNa A Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 4-5 ] [ 313 sUtra TALe che. AkAzanuM svarUpa sUtra 4-6-7-9-18 mAM ApyuM che, dharmadravya ane adharmadravyanuM svarUpa sUtra 4-6-7-8-1ra ane 17 mAM ApyuM che. dizA te AkAzano bhAga che. (4) prazna:- "kArya no artha to zarIra thAya che chatAM ahIM dharmAdi dravyane kAya kema kahyAM ? uttara- ahIM upacArathI temane kAya kahyAM che. jema zarIra pudgaladravyanA samUharUpa che tema dharmAdi dravyone paNa pradezonA samUhurUpa kAya sarIkho vyavahAra che. ahIM kAyano artha bahupradeza karavo. (5) prazna- pudgaladravya to ekapradezI che tene "kAya" zabda kema lAgu paDe che? uttara- temAM bIjAM pudagalo sAthe bhaLavAnI ane tethI bahupradezI thavAnI zakti che te apekSAe tene "kAya' kahevAmAM Ave che. (6) dharma ane adharma e be dravyo sarvajJapraNIta zAstromAM che. e nAma zAstrarUDhithI ApavAmAM AvyAM che. || nA e ajIvakAya zuM che? dravyAdhinA ro artha:- e cAra padArtha [TravyALi] dravya che. (dravyanuM lakSaNa sUtro 29-30-38 mAM Avaze.) TIkA (1) trikALa potAnA guNa-paryAyane drave-prApta thAya che tene dravya kahevAmAM Ave che. (2) potAnA guNa-paryAyane dravya prApta thAya che eTale ke paranA guNaparyAyane koI prApta na thAya ema (asti-nAsirUpa) anekAMtadaSTie artha thAya che. pudgala potAnA paryAyarUpa zarIrane prApta thAya paNa jIva ke bIjAM koI dravya zarIrane prApta na thAya. jo jIva zarIrane prApta thAya to zarIra jIvano paryAya thaI jAya; tethI e siddha thayuM ke jIva ane zarIra atyaMta bhinna padArtha che ane tethI jIva zarIrane prApta thato nahi hovAthI zarIranuM kAMI paNa traNe kALamAM karI zake nahi. | 2TT dravyamAM jIvanI gaNanA nIvAlA rUpA artha- [ nIvADa] jIvo [2] paNa dravya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 314 ] [ mokSazAstra TIkA (1) ahIM "nIvA:' zabda bahuvacanamAM che; te ema sUcave che ke jIvo ghaNA che. jIvanuM vyAkhyAna pUrve (pahelI cAra adhyAyomAM) thaI gayuM che; e sivAya 39 mAM sUtramAM kALa" dravya batAvyuM che, tethI badhAM maLI cha dravyo thayAM. (2) jIvo ghaNA che ane dareka jIva "dravya" che ema A sUtramAM pratipAdana karyuM teno artha zuM che tenI vicAraNA karIe. jIva potAnA ja guNa-paryAyane prApta thAya che tethI tene paNa dravya kahevAmAM Ave che. zarIra to jIvadravyano paryAya nathI, paNa te pugaladravyano paryAya che, kema ke temAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa che ane cetana nathI. koI dravya bIjA dravyanA guNa-paryAyane prApta thAya ja nahi, tethI pudgaladravya ke tenA zarIrAdi paryAya cetanapaNAne-jIvapaNAne ke jIvanA koI guNaparyAyane prApta kadI paNa thAya nahi. e niyama pramANe jIva zarIrane kharekhara prApta thAya ema bane ja nahi. jIva dareka samaye potAnA paryAyane prApta thAya ane zarIrane prApta thAya nahi; tethI jIva zarIranuM kAMI karI zake nahi. e trikALI abAdhita siddhAMta che. A siddhAMta samajyA vinA jIva-ajIva tattvanI anAdinI cAlI AvatI bhUla kadI TaLe nahi. (3) zarIra sAthe jIvano je saMbaMdha adhyAya 2, 3 ane 4 mAM batAvyo che te ekakSetrAvagAhasaMbaMdha mAtra batAvyo che, tAdAbhya saMbaMdha batAvyo nathI; tethI e vyavahArakathana che. vyavahAranAM vacanone kharekharo (nizcayanAM) vacano jeo mAne che teo "ghIno ghaDo" ema kahetA ghaDAne kharekhara ghIno banelo mAne che, mATI ke dhAtuno banelo mAnatA nathI mATe teo mithyASTi che. zAstramAM tevA jIvone vyavahAravimUDhatA' kahyA che. jijJAsu sivAyanA jIvo A vyavahAravimUDha choDaze nahi ane vyavahAra vimUDha jIvonI mahAmoTI saMkhyA (majority) traNe kALa raheze. mATe dharmapremI jIvoe (-duHkhane TALavAnA sAcA umedavAroe) A adhyAyanA sUtra 12-3 nI TIkAmAM je svarUpa batAvyuM che te lakSamAM laI, A svarUpa barAbara samajIne jIva ane ajIvatattva svarUpanI anAdithI cAlI AvatI bhramaNA TALavI. / 3aaaa pudgala dravya sivAyanAM dravyonI vizeSatA nityaavsthitaanyruupaanni||4|| artha:- upara kahelAmAMthI cAra dravyo [ pALi] rUpa rahita, [ nitya] nitya ane [ gavaricatAni] avasthita che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 4 ] | [ 315 TIkA (1) nitya-kadI naSTa na thAya te nitya (juo, sUtra 31 tathA tenI TIkA.) avasthita-potAnI saMkhyAne ullaMghana na kare te avasthita. arUpI-sparza-rasa-gaMdha-varNa rahita te arUpI. (2) pahelA be svabhAva badhAM dravyomAM hoya che. UMce AsamAnI raMga dekhAya che tene loko AkAza kahe che paNa te to pudgalano raMga che; AkAza to sarvavyApaka arUpI, ajIva eka dravya che. nitya" ane "avasthita'no vizeSa khulAso (3) "avasthita" zabda ema sUcave che ke-dareka dravya potapotAnA pariNAmane kare che. pariNAma ane pariNAmIpaNuM bIjI koI rIte banI zakatuM nathI. jo eka dravya, tenA guNa ke paryAya bIjA dravyanuM kAMI paNa kare ke karAve to te tanmaya (padravyamaya) thaI jAya. paraMtu koI dravya paradravyamaya to thatuM nathI. jo koI dravya anya dravyamaya thaI jAya to te dravyanA nAzanI Apatti Ave ane dravyanuM avasthitapaNuM" rahe nahi. vaLI dravyono nAza thatAM tenuM nityapaNuM" paNa rahe nahi. (4) dareka dravya anaMta guNono piMDa che. dravya nitya hovAthI teno dareka guNa nitya rahe che. vaLI eka guNa te ja guNarUpa rahe che, bIjA guNarUpa thaI jato nathI. A rIte dareka guNanuM avasthitapaNuM che; jo tema na hoya to guNano nAza thAya, ane guNano nAza thatAM AkhA dravyano nAza thAya ane tema thatAM dravyanuM 'nityapaNuM" rahe nahi. (5) je dravyo anekapradezI che teno dareka pradeza paNa nitya ane avasthita rahe che. temAMthI eka paNa pradeza bIjA pradezarUpa thato nathI. jo eka pradezanuM sthAna bIjA pradezarUpa thAya to pradezonuM avasthitapaNuM rahe nahi. eka paNa pradezano nAza thAya to AkhA dravyano nAza thAya ane tema thAya to tenuM nityapaNuM rahe nahi. (6) dareka dravyano paryAya potapotAnA avasare pragaTe che ane pachI pachInA avasaroe pachI pachIno paryAya pragaTe che ane pahelAM pahelAMno paryAya pragaTato nathI -e rIte paryAyonuM avasthitapaNuM siddha thAya che. jo paryAya potapotAnA avasare pragaTa na thAya ane bIjA paryAyanA avasare pragaTa thAya to paryAyano pravAha avasthita rahe nahi ane tema thatAM dravyanuM avasthitapaNuM paNa rahe nahi. / 4 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 316 ] [ mokSazAstra eka pudgaladravyanuM rUpIpaNuM rupina: puNvAlA:|||| artha:- [ putttA: ] puddagala dravya [ rupina: ] rUpI arthAt mUrtika che. TIkA (1) 'rUpI 'no artha sparza, rasa, gaMdha ane varNa sahita ema thAya (jIo sUtra 23). pudda + gala e be pada vaDe pudgala zabda banyo che. pudda eTale bheguM thavuM-maLI javuM, ane gala eTale chUTA paDI javuM. sparzaguNanA paryAyanI vicitratAnA kAraNe maLI javuM ane chUTA paDavuM puddagalamAM ja bane che. e kA2Ne jyAre temAM sthULatA Ave che tyAre puddagaladravya indriyono viSaya bane che. rUpa-2sagaMdha-sparzanuM goLa, trikoNa, corasa, lAMbo vagere AkAre pariNamana te mUrti che. (2) pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane dravyamana te varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALAM che, tethI te pAMceya puddagaladravya che. dravyamana sUkSma puddagalanA pracayarUpa ATha pAMkhaDInA khIlelA kamaLanA AkAre hRdayasthAnamAM raheluM che. te rUpI eTale sparza, 2sa, gaMdha ane varNavALuM hovAthI puddagaladravya che. (jAo, A adhyAyanA sUtra 19 nI TIkA) (3) netrAdi indriya samAna mana sparza, rasa, gaMdha ane varNavALuM hovAthI rUpI che, mUrtika che; jJAnopayogamAM te nimitta che. zaMkA:- zabda mUrtikazUnya hovA chatAM jJAnopayoga vakhate nimitta che mATe je jJAnopayogane nimitta hoya te puddagala hoya tema kahevAmAM vyabhicArI hetu Ave che. (arthAt zabda amUrtika hovA chatAM jJAnopayogane nimitta jovAmAM Ave che mATe te hetu pakSa, sapakSa, ane vipakSamAM raheto hovAthI vyabhicArI thayo) to mana mUrtika che ema kyA kA2Ne mAnavuM? samAdhAnaH- zabda amUrtika nathI. zabda puddagalajanya hovAthI temAM mUrtikapaNuM che, mATe upara Apela hetu vyabhicArI nathI, paNa sapakSamAM ja rahenAro che tethI dravyamana puddagala che ema siddha thayuM. (4) A upa2thI ema samajavAnuM nathI ke indriyothI jJAna thAya che. indriyo to puddagala che tethI jJAna rahita che; jo tenAthI jJAna thAya to jIva cetana maTI jaDa-puddagala thaI jAya; paNa tema bane nahi. jIvanA jJAnopayoganI je prakAranI lAyakAta hoya te pramANe puddagala-indriyono saMyoga hoya, evo temano nimitta-naimittika saMbaMdha che; paNa Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 6-7 ] [ 317 tethI nimitta-ke je para che ane AtmAmAM nathI te AtmAmAM kAMI karI zake ke madada-sahAya karI zake ema mAnavuM te viparItatA che. (5) sUtramAM "putA :" ema bahuvacana che, te ema jaNAve che ke pulonI saMkhyA ghaNI che tathA pudgalanA aNu, skaMdhAdi bhedanA kAraNe prakAro ghaNA che. (6) mana tathA sUkSma pudgalo to Indriyo dvArA jANI zakAtA nathI. paNa te sUkSmatA choDIne jyAre sthULatA dhAraNa kare tyAre iMdriyo dvArA jANI zakAya che, ane tyAre temAM sparza, rasa, gaMdha ane varNanI avasthA pratyakSa dekhAya che, mATe sUkSma avasthAmAM paNa te sparza, rasa, gaMdha ane varNavALAM che ema nakkI thAya che. (7) pudgala paramANuonuM eka dazAmAMthI bIjI dazAmAM palaTavuM thayA kare che. jema mATInA paramANuomAMthI jaLa thAya che, jaLamAMthI pRthvI thAya che. pRthvIkASThAdithI agni thAya che, pANImAMthI vIjaLI-agni thAya che, vAyunA saMmelanathI jaLa thAya che. mATe pRthvI, jaLa, agni, vAyu, mana vagerenA paramANuo jAdI jAdI jAtanA hoya che e mAnyatA yathArtha nathI, kema ke pRthvI Adi samasta pudgalanA ja vikAra che. || pA dharmAdi dravyonI saMkhyA A aakaashaadekdrvyaanni||6|| artha:- [ Azita] AkAzaparyata [C] eka eka [ dravyALi] dravya che arthAt dharmadravya, adharmadravya ane AkAzadravya eka eka che. TIkA jIvadravya anaMta che, pudgaladravya anaMtAnaMta che; ane kAladravya asaMkhyAta aNurUpa che. pudgaladravya eka nathI ema batAvavA "nA" zabda A sUtramAM pahelA sUtranI saMdhi karIne vAparyo che. || 6 gamanarahitapaNuM niSkriyANi c||7|| artha:- [ a] vaLI e dharmadravya, adharmadravya ane AkAzadravya [ nikriyA]i kriyArahita che, arthAt teo eka sthAnathI bIjA sthAnane prApta thatAM nathI. TIkA (1) kriyA zabdanA ghaNA artha thAya che. jema ke-guNanI pariNati, paryAya, eka Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 318 ] [ mokSazAstra kSetrathI bIjA kSetre gamana. A arthamAMthI chello artha ahIM lAgu paDe che. kAladravya paNa kSetragamanAgamanarahita che, paNa ahIM te jaNAvela nathI kema ke pahelA sUtramAM kahelAM cAra dravyo pUrato viSaya cAle che, jIva ane kALano viSaya cAlato nathI. aNu ane skaMdha bane dazAo vakhate pudgaladravya gamana kare che arthAt eka kSetrathI bIjA kSetre gamana kare che tethI tene ahIM bAtala karela che. A sUtramAM traNa dravyomAM kriyAnI nAsti jaNAvI ane bAkI rahela pudgala dravyamAM kriyA-hulanacalananI ati jaNAvIne anekAMta siddhAMta pramANe kriyAnuM svarUpa siddha karyuM. (2) utpAda-vyayarUpa kriyA dareka dravyamAM samaye samaye hoya che, te A dravyomAM paNa che ema samajavuM. (3) dravyomAM bhAvavatI tathA kriyAvatI ema be prakAranI zaktio che; temAM bhAvavatI zakti badhAM dravyomAM che ane tethI te zaktinuM pariNamana-utpAda-vyaya dareka dravyamAM dravyapaNuM TakIne thAya che. kriyAvatI zakti jIva ane pudagala e be ja dravyomAM che; te banne eka kSetrathI bIjA kSetre jAya che, paNa temAM viziSTatA eTalI che ke jIva vikArI hoya tyAre ane siddhagatimAM jatI vakhate kriyAvAna bane che ane siddhagatimAM te sthirapaNe rahe che. (siddhagatimAM jatI vakhate jIva eka samayamAM sAta rAju jAya che). sUkSma pudagalo paNa zIdhra gatie eka samayamAM cauda rAjaloka jAya che eTale pugalamAM mukhyapaNe halana-calanarUpa kriyA che, jyAre jIvadravyamAM saMsArI avasthAmAM koI koI vakhate halana-calanarUpa kriyA thAya che. dharmadravya, adharmadravya ane eka jIvadravyanA pradezonI saMkhyA asaMkhyeyAH pradezAH dhrmaadhrmaikjiivaanaam||8|| artha- [ dharmevAnIvAnA] dharmadravya, adharmadravya ane eka jIvadravyanA [ saMdhyeyA] asaMkhyAta [ praveza: ] pradezo che. TIkA (1) pradeza-eka pudgala paramANu jeTalA AkAzanA kSetrane roke teTalA kSetrane eka pradeza kahe che. (2) A dareka dravyo dravyArthikanaye akhaMDa, eka, niraMza che. paryAyArthikadaSTie asaMkhyAtapradezI che. tene asaMkhyAta pradezo che, tethI kAMI tenA asaMkhya khaMDa ke TukaDA paDI jatA nathI tema ja judA judA ekeka pradeza jevaDA TukaDAnA milanathI thayeluM te dravya nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 9-10 ] [ 319 (3) AkAza paNa dravyaapekSAe (dravyArthikana) akhaMDa, niraMza, sarvagata, eka ane bhinnatA rahita che. paryAyArthikanayanI apekSAe paramANu roke teTalA vibhAgane pradeza kahe che; AkAzamAM kAMI TukaDA nathI ke tenA khaMDa thaI jatA nathI. TukaDA to saMyogI padArthanA thAya; pudgalano skaMdha saMyogI che, tethI TukaDA lAyaka thAya tyAre TukaDArUpe te pariName che. (4) AkAzane A sUtramAM lIdhuM nathI kemake tenA pradezo anaMta che tethI te navamAM sUtramAM kaheze. (5) dharmAstikAya, adharmAstikAya ane jIvanA pradezo asaMkhyAta che ane te saMkhyAmAM lokapramANa asaMkhyAta che, chatAM te pradezonI vyApaka avasthAmAM phera che. dharma ane adharma dravyo AkhA lokamAM vyApela che (te bAramA ane teramA sUtramAM kahyuM che), ane jIvanA pradezo te te vakhatanA jIvanA zarIra pramANe pahoLA-TUMkA thAya che. (e soLamA sUtramAM kahyuM che.) jIva kevaLasamudyAta avasthA dhAraNa kare tyAre saMpUrNa lokAkAzamAM tenA pradezo vyApta thAya che, tathA bIjA samudraghAto vakhate te te zarIramAM pradezo rahI keTalAka pradezo bahAra nIkaLe che. (6) samudyAtanuM svarUpa pUrva a. 1 sU. 16 nI TIkAmAM kahevAI gayuM che. || 8 AkAzanA pradezo bhAvazisthAnattA:gAunA artha-kAzacaM] AkAzanA [ anaMtA: ] anaMta pradezo che. TIkA (1) AkAzanA be vibhAga che-alokAkAza ane lokAkAza. temAM lokAkAzanA pradezo asaMkhyAta che. jeTalA dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA pradezo che teTalA ja lokAkAzanA che. vaLI teono vistAra eka sarakho che. lokAkAza chae dravyonuM sthAna che. A bAbata bAramAM sUtramAM kahI che. (2) dizA, khUNA, upara, nIce e badhA AkAzanA vibhAga che. IT 9aaaa pudgalanA pradezo saMdhyeyasaMrakveyAzca putrInA nAmanA 60 aa artha- [putAnA ] pudgalonA [ saMdhyeyasaMdhyeya: 2] saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradeza che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 320 ] | [ mokSazAstra TIkA (1) AmAM pugalanA saMyogI paryAya (skaMdha) nA pradezo jaNAvyA che. eka eka aNu svataMtra pudgala dravya che. tene eka ja pradeza hoya che, ema sUtra 11mAM kahyuM che. (2) skaMdha be paramANuothI zarU karI anaMta paramANuonA thAya che, tenuM kAraNa sUtra 33 mAM ApyuM che. (3) zaMkA - jyAre lokAkAzanA asaMkhyAta ja pradezo che to temAM anaMta pradezavALA pudgaladravya tathA bIjAM dravyo paNa zI rIte rahI zake? samAdhAna - pudgala dravyamAM be prakAranuM pariNamana thAya che; eka sUkSma, bIjAM sthULa. jyAre tenuM sUkSma pariNamana thAya che tyAre lokAkAzanA eka pradezamAM paNa anaMta pradezavALo pudgalaskaMdha rahI zake che. vaLI badhAM dravyomAM ekabIjAne avagAhana devAnuM sAmarthya che, tethI alpa kSetramAM ja samasta dravyone rahevAmAM kAMI bAdhA thatI nathI. AkAzamAM badhAM dravyone ekI sAthe sthAna devAnuM sAmarthya che, tethI eka pradezamAM anaMtAnaMta paramANu rahI zake che; jema oraDAmAM eka dIvAno prakAza rahI zake che ane te ja oraDAmAM teTalA ja vistAramAM pacAsa dIvAno prakAza rahI zake che tema. || 10 aNu apradezI che nALo: 88aa artha - [maLo: ] pudgalanA paramANune [1] be vagere pradeza nathI arthAt te ekapradeza che. TIkA (1) aNu eka dravya che, tene eka ja pradeza che, kema ke paramANuomAM khaMDano abhAva che. (2) dravyonuM anekAMta svarUpa 1. dravyo mUrti ane amUrta ema be prakAre che. 2. amUrta dravyo cetana ane jaDa ema be prakAre che. 3. mUrti dravyo aNu ane skaMdha ema be prakAre che. 4. mUrta dravyo sUkSma ane bAdara ema be prakAre che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 11 ] [ [ 321 5. sUkSma mUrta dravya sUkSmasUkSma ane sUkSma ema be prakAre che. 6. skaMdha sUkSma ane bAdara ema be prakAre che. 7. sUkSma aNu be prakAre che-pudgalaaNu ane kAlANu. 8. dravyo be prakAre che-akriya (gamanAgamana rahita-cAra dravyo). ane sakriya (gamanAgamana sahita-jIva ane pudgala). 9. dravyo ekapradezI ane bahupradezI ema be prakAre che. 10. bahupradezI dravyo be prakAre che-saMkhyAta pradezavALA ane saMkhyAthI para pradezavALA. 11. saMkhyAthI para bahupradezI dravyo be prakAre che-asaMkhyAtapradezI ane anaMtapradezI. 12. anaMtapradezI dravyo be prakAre che-akhaMDa AkAza ane anaMtapradezI pudgalaskaMdha. 13. asaMkhyAta lokapradeza rokatAM dravyo be prakAre che-akhaMDa dravyo (dharma, adharma tathA kevaLa samudyAta karato jIva ) ane pudgala mAskaMdha te saMyogI dravya che. 14. akhaMDa lokapramANa asaMkhyAtapradezI dravyo be prakAre che: 1. dharma tathA adharma (lokavyApaka), ane 2. jIva (lokapramANa), saMkhyAe asaMkhyAta pradezI, ane vistAramAM zarIra pramANe vyApaka. 15. amUrta bahupradezI dravyo be prakAre che-saMkoca-vistAra rahita (AkAza, dharmadravya, adharmadravya tathA siddhajIva) ane saMkoca-vistAra sahita (saMsArI jIvanA pradezo saMkoca-vistAra sahita che ). [ siddhajIva caramazarIrathI kiMcit nyUna hoya che ]. 16. dravyo be prakAre che-sarvagata (AkAza) ane dezagata (bAkInAM pAMca dravyo). 17. sarvagata be prakAre che-kSetre sarvagata (AkAza) ane bhAve sarvagata (jJAnazakti). 18. dezagata be prakAre che-ekapradezagata (paramANu, kAlANa tathA ekapradezasthita sUkSma pudgalaskaMdha), ane anekadezagata (dharma, adharma, jIva ane pudgalaskaMdha). 19. dravyomAM asti be prakAre che-astikAya (AkAza, dharma, adharma, jIva tathA pudgala ), ane kAyarahita ati (kAlANu ). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 322 ] [ mokSazAstra 20. atikAya be prakAre che-akhaMDa astikAya (AkAza, dharma, adharma tathA jIva), ane upacarita astikAya (saMyogI pugalaskaMdho, pudgalamAM samUhurUpa thavAnI zakti). 21. dareka dravyanuM guNa tathA paryAyamAM astipaNe be prakAre che-potAthI astipaNuM, ane parathI nAstipaNAnuM astipaNuM. 22. dareka dravyamAM astipaNe be prakAre che-dhruva ane utpAda-vyaya. 23. dravyomAM zakti bhAvavatI tathA kriyAvatI ema be prakAre che. 24. dravyomAM vibhAva saMbaMdhI be prakAra che-vibhAga sahita (jIva, pudagala; temane azuddha dazAmAM vibhAva hoya che), ane vibhAva rahita (bIjAM dravyo trikALa vibhAvarahita che). 25. dravyomAM vibhAva be prakAre che-(1) jIvane vijAtIya pudgala sAthe, (2) pudgalane sajAtIya ekabIjA sAthe tathA sajAtIya pudgala ane vijAtIya jIva, banne sAthe. noMdha- syAdvAda samasta vastuonA svarUpane sAdhanAruM, ahaMta sarvajJanuM eka akhkhalita zAsana che. te badhuM anekAMtAtmaka che' ema upadeze che. te vastunA svarUpano yathArtha nirNaya karAve che. te saMzayavAda nathI. keTalAka kahe che ke syAdvAda vastune nitya ane anitya vagere be prakAre banne pakSathI kahe che, mATe saMzayanuM kAraNa che; paNa te khoTuM che. anekAMtamAM to banne pakSa nizcita che tethI te saMzayanuM kAraNa nathI. (3) dravyaparamANu tathA bhAva5ramANuno bIjo artha-je ahIM lAgu nathI. prazna:- "cAritrasAra' vagere zAstromAM kahyuM che ke je dravyaparamANu ane bhAvaparamANunuM dhyAna kare tene kevaLajJAna thAya. teno zuM artha che? uttara- tyAM dravyaparamANuthI AtmadravyanI sUkSmatA ane bhAvaparamANuthI bhAvanI sUkSmatA kahI che. tyAM pudgalaparamANunuM kathana nathI. rAgAdi vikalpanI upAdhirahita Atmadravyane sUkSma kahevAmAM Ave che, kAraNa ke nirvikalpa samAdhino viSaya Atmadravya, mana ane indriyothI agocara che. bhAva zabdano artha svasaMvedanA pariNAma thAya che. paramANu zabdathI bhAvanI sUkSma avasthA samajavI, kema ke vItarAga, nirvikalpa, samarasIbhAva pAMca indriyo ane mananAM viSayathI atIta che. (jAo, paramAtma-prakAzaka adhyAya 2 gAthA 33 nI TIkA, pAnuM 168-169) A artho ahIM lAgu paDatA nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 12 ] [ 3ra3 prazna- dravyaparamANuno A artha ahIM kema lAgu nathI? uttara:- A sUtramAM je paramANu lIdho che te pudgalaparamANu che tethI dravyaparamANuno uparano artha ahIM lAgu paDato nathI. / 11 samasta dravyone rahevAnuM sthAna novAzeva*II: 22aaaa artha - [vaITE:] upara kahelAM samasta dravyono avagAhu (sthAna) [nochAvAze] lokAkAzamAM che. (1) AkAzanA jeTalA bhAgamAM jIva vagere chae dravyo che te bhAgane lokAkAza kahe che. bAkInA AkAzane alokAkAza kahe che. (2) AkAza eka akhaMDa dravya che. temAM kaMI bhAgalA paDatA nathI, paNa padravyanA avagAhanI apekSAe A bheda paDa che; eTale ke nizcaye AkAza eka akhaMDa dravya che, vyavahAra-paradravyanA nimittanI apekSAe tenA be bhAga jJAnamAM paDe che. (lokAkAza, alokAkAza). (3) dareka dravya kharekhara potapotAnA kSetramAM rahe che; lokAkAzamAM rahe che te padravyaapekSAe nimittanuM kathana che; temAM parakSetranI apekSA Ave che tethI te vyavahAra che. AkAza paheluM thayuM, tathA bIjAM dravyo temAM pachI utpanna thayAM ema nathI, kema ke badhAM dravyo anAdi-anaMta che. (4) AkAza pote potAne avagAhe che, te potAne nizcayaavagAharUpa che. AkAzathI bIjuM dravya moTuM che nahi ane hoI paNa na zake. tethI temAM vyavahAraavagAhanI kalpanA AvI zake nahi. (5) badhAM dravyone anAdi pariNAmika yugapadatA che, pahelA-pachIno bheda nathI. jema yutasiddhane vyavahArathI AdhAra-AdheyapaNuM hoya che tema ayutasiddhane paNa vyavahArathI AdhAra-AdheyapaNuM hoya che. yutasiddha pAchaLathI joDAyelAM ayutasiddha=mULathI bhegAM. daSTAMta-1. kuMDAmAM bora e pAchaLathI joDAyelAnuM daSTAMta che. 2. thAMbhalAmAM sAra te mULathI bhaMgAnuM daSTAMta che. (6) evaMbhUtanayanI apekSAe arthAt je svarUpe padArtha che te svarUpa vaDe nizcaya karanArA nayanI apekSAe badhAM dravyane potapotAno AdhAra che. daSTAMtaH- koIne Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 324 ] [ mokSazAstra evo prazna pUchIe ke tame kyAM cho? to te kahe che ke huM mArAmAM chuM. e rIte dareka dravyane nizcayanaye potapotAno AdhAra che. AkAzathI bIjAM koI dravya moTuM nathI. AkAza badhI bAju anaMta che tethI te dharmAdino AdhAra che ema vyavahAranaye kahI zakAya che. dharmAdika lokAkAzanI bahAra nathI eTale siddha karavA mATe A AdhAraAdheyasaMbaMdha mAnavAmAM Ave che. (7) dharmAdika dravyo jyAM dekhAya te AkAzano bhAga loka che ane jyAM na dekhAya te bhAga aloka che. A bheda dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva, pudgala ane kALanA kAraNe paDe che, kema ke dharmadravya ane adharmadravya AkhA lokAkAzavyApI che. AkhA lokAkAzamAM evo eka paNa pradeza nathI ke jyAM jIva na hoya. vaLI, jIva jyAre kevaLa samudyAta kare che tyAre AkhA lokAkAzamAM vyApe che. pudgalano anAdianaMta eka mahAtkaMdha che, je lokAkAzavyApI che ane Akho loka judAM judAM pudgalothI paNa vyApela che. vaLI, kAlANu eka eka chUTAM hIrAnA DhagalAnI mAphaka AkhA lokAkAzamAM vyApela che. || 12 dharmAdharmanuM avagAhana ghaIdharmayo: snehA zarU o artha:- [ dharmAdharmayA:] dharma ane adharmadravyano avagAha [ sne] talamAM telanI mAphaka samasta lokAkAzamAM che. TIkA (1) lokAkAzamAM dravyanA avagAhanA prakAra judAjudA che ema A sUtra batAve che. dharma ane adharmanA avagAhano prakAra A sUtramAM jaNAvyo che. pudralanA avagAhano prakAra 14mA sUtramAM ane jIvanA avagAhano prakAra 15 mA tathA 16 mAM sUtramAM Apela che. kALadravya asaMkhyAta chUTAM chUTAM che tethI teno prakAra spaSTa che, eTale kahevAmAM Avyo nathI, paNa A sUtro uparathI tenuM garbhita kathana samajI levuM. (2) A sUtra ema paNa sUcave che ke dharmadravyanA ekeka pradezane adharmadravyanA ekeka pradezamAM vyAghAta rahita praveza che, ane adharmadravyanA ekeka pradezano dharmadravyanA ekeka pradezamAM vyAghAta rahita praveza che. A paraspara pravezapaNuM dharma-adharmanI avagAhanazaktinA nimitte che. (3) bheda-saMghAtapUrvaka Adi (zarUAta) sahita jene saMbaMdha hoya evA ati Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 14-15 ] C[ 325 sthULa skaMdhamAM bIjA tevA koInA pradezo rahevAmAM virodha che ane dharmAdika dravyone to AdimAna saMbaMdha nathI, paNa pAriNAmika anAdi saMbaMdha che, tethI paraspara virodha hoI zake nahi. jaLa, bhasma, khAMDa vagere mUrtika saMyogI dravyo paNa eka kSetramAM virodha rahita rahe che to pachI amUrtika evA dharma, adharma ane AkAzane sAthe rahevAmAM virodha kyAMthI hoya ? na ja hoya. || 13aaaaN pudgalanuM avagAhana ekapradezAdiSu bhAjyaH pudglaanaam||14|| artha - [puninAma] pugaladravyano avagAha [praveza viSa] lokAkAzanA eka pradezathI laI saMkhyAta ane asaMkhyAta pradezo sudhI [bhAgya:] vibhAga karavA yogya che-jANavA yogya che. TIkA Akho loka sarva tarapha sUkSma ane bAdara aneka prakAranA anaMtAnaMta pudgalothI gADhogADha, ThasoThasa athavA khIcokhIca bharyo che. e rIte samagra pudgalonuM avagAhanA AkhA lokamAM che. anaMtAnaMta pudralo lokAkAzamAM zI rIte rahI zake che teno khulAso A adhyAyanA 10 mA sUtranI TIkAmAM Apyo che, te samajavo. | 14 jIvonuM avagAhana asaMkhyeyabhAgAdiSu jiivaanaam||15|| artha- [ nIvAnAma] jIvono avagAha [ saMrakveyamAM vipu] lokAkAzanA asaMkhyAta bhAgathI laI saMpUrNa lokakSetramAM che. TIkA jIva tenI nAnAmAM nAnI avasthAmAM paNa asaMkhyAta pradezo roke che. jIvone sUkSma athavA bAdara zarIro hoya che. sUkSma zarIro bAdara zarIromAMthI pasAra thaI zake che. eka bAdarazarIrI jIva je sthAna roke te anaMtAnaMta sUkSmazarIrI jIvone jagyA ApI zake che. nAnA (-sUkSma) jIvo to samasta lokamAM che. lokAkAzano koI pradeza jIva vinA nathI. | 15 / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 326 ] [ mokSazAstra jIvanuM avagAhana lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM kaI rIte che? pradezasaMhAravisarpAbhyAM prdiipvt||16|| artha- [pravIpava7] dIpakanA prakAzanI mAphaka [pravezasaMda2visammAn] pradezanA saMkoca ane vistAra dvArA jIva lokAkAzanA asaMkhyAtAdika bhAgomAM rahe che. TIkA (1) jema eka moTA makAnamAM dIpaka rAkhavAthI teno prakAza samasta makAnamAM phelAI jAya che ane te ja dIpakane eka nAnA ghaDAmAM rAkhavAthI teno prakAza temAM saMkucita thAya che; tema jIva paNa moTuM ke nAnuM je zarIra pAme che temAM teTalo ja vistRta ke saMkucita thaI rahI jAya che, paraMtu kevaLInA pradezo samudyAta avasthAmAM saMpUrNa lokAkAzamAM vyApta thaI jAya che ane siddha avasthAmAM aMtima zarIrathI kaMIka nyUna rahe che. (2) moTAmAM moTuM zarIra svayaMbhUramaNa samudranA mahAmacchanuM che ke je 1OOO yojana lAvyuM che. nAnAmAM nAnuM zarIra (-aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa) labdhaparyApaka sUkSma nigodanuM che ke je eka zvAsamAM aDhAra vakhata janme che tathA mare che. (3) jIva svabhAvathI amUrtika che paNa anAdithI karma sAthe ekakSetrAvagAha saMbaMdha che ane e rIte nAnAM-moTAM zarIra sAthe jIvane saMbaMdha rahe che. zarIrane anusAra jIvanA pradezono saMkoca-vistAra thAya che, evo nimitta-naimittikasaMbaMdha che. (4) prazna:- dharmAdika chaye dravyone paraspara pradezonuM anupravezana hovAthI ekatA prApta thAya che ke kema? uttara- temane ekatA prApta thatI nathI. paraspara atyaMta milApa thavA chatAM paNa dravyo potapotAnA svabhAvane choDatA nathI. kahyuM che ke - "chaye dravyo paraspara praveza kare che, ekabIjAne avakAza Ape che ane nitya meLApa hovA chatAM potapotAnA svabhAvane choDatAM nathI" [ paMcAstikAya gAthA 7]. dravyo palaTI paraspara eka thAya nahi, kema ke temAM pradeze bheda che, svabhAve bheda che ane lakSaNe bheda che. (5) 12 thI 16 sudhInAM sUtro dravyonA avagAha saMbaMdhamAM sAmAnyavizeSAtmaka eTale ke anekAMtasvarUpane kahe che. || 16IT Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 17 ] [ 327 gharma ane adharmadravyano jIva-pudgala sAtheno vizeSa saMbaMdha gatisthityupagraho dhrmaadhrmyorupkaarH||17|| artha- [ Ttirithati upaprado] svayameva gamana tathA sthitine prApta thayelAM jIva ane pudgalone gati tathA sthitimAM sahAyakatA te [ dharmAdharmayo: upakAra:] kramathI dharma ane adharmadravyano upakAra che. TIkA (1) upakAra, sahAyakatA, upagrahano viSaya 17 thI 22 sudhInAM sUtromAM lIdho che; te judAM judAM dravyonuM jAdAM judAM prakAranuM nimittapaNuM batAve che. upakAra, sahAyakatA ke upagrahano artha eka dravya bIjA dravyanuM "bhaluM" kare evo thato nathI; kemake sUtra 20 mAM jIvane duHkha ane maraNa thavAmAM pudagaladravyano upakAra che-ema jaNAvyuM che, tyAM ema samajavuM ke laukikamAM koIne koIe sagavaDatA ApyAnuM kalpavAmAM Ave che tyAre vyavahArabhASAmAM eka jIve bIjAno upakAra karyo-bhaluM karyuM ema kahevAmAM Ave che, paNa te mAtra nimittasUcaka bhASA che. eka dravya potAnA guNa-paryAya choDI zakatuM nathI ne bIjA dravyane ApI zakatuM nathI. darekanA pradezo bIjAM dravyonA pradezothI atyaMta bhinna che, ekabIjAnA kSetramAM paramArthe praveza karI zakatAM nathI; eka dravyano bIjA dravyamAM trikALa abhAva che, tethI koI dravya bIjA dravyane kharekhara lAbha-nukasAna karI zakatuM nathI. eka dravyane potAne potAnA kAraNe lAbha-nukasAna thayuM tyAre bIjAM kyuM dravya te vakhate nimittarUpa hAjara hatuM-te sUcavavA mATe "upakAra" zabda sUtra 17 thI rara sudhImAM vAparyo che. (A bAbatamAM adhyAya 1 sUtra 14nI nIce je TIkA ApI che te tathA A adhyAyanA sUtra raranI TIkA che te ahIM vAMcavI.). (2) A sUtra dharma ane adharmadravyanuM lakSaNa kahe che. (3) upagraha, nimitta, apekSA, kAraNa, hetu e badhAM "nimitta" batAvavA mATe paNa vaparAya che. upakArano artha nimittakAraNa thAya che. koI kAryamAM je nimitta hoya tene upakAra kahe che." (jAo, paMDita jayacaMdrakRta "sarvArthasiddhi vicanikA' pA. 434. arthaprakAzikA' sUtra 19nI nIce TIkA-AvRtti pahelI pA. 3/6. AvRtti bIjI sUratathI prakAzita pA. 202). (4) prazna- dharma ane adharmadravya koInA dekhavAmAM AvatA nathI mATe che ja nahi? uttara:- sarvajJa vItarAge pratyakSa dekhI kahyuM che mATe koInA dekhavAmAM AvatAM nathI e kharuM nathI. sarvajJane pratyakSa hovAthI dharmAdi dravyo pratyakSa paNa che. netrathI je Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 328 ] mokSazAstra dekhAya nahi teno abhAva kakvo te vyAjabI nathI. indriyanA grahaNamAM na Ave teno abhAva mAnazo to ghaNI vastuono abhAva mAnavo paDaze. jema ke amuka peDhIonA vaDIlo, dUra AvelA dezo, bhUtakALamAM thayelA puruSo, bhaviSyamAM thanArA puruSo e koI AMkhathI dekhAtA nathI tethI teno paNa abhAva mAnavo paDaze; mATe te dalIla barAbara nathI. amUrtika padArthone chabI anumAnapramANathI nakkI karI zake che. ane tethI ahIM tenuM lakSaNa kahyuM che. (A adhikArane cheDe chaye dravyonI sAbitI ApI che te vAMco.)TI 17nA AkAzano bIjA dravyo sAtheno nimitta-naimittika saMbaMdha lAvAzasyAvAdi: 28mA artha:- [vAda:] samasta dravyone avakAza devo te [ sAca] AkAzano upakAra che. TIkA (1) je badhAM dravyone rahevAne sthAna Ape che tene AkAza kahe che. upakAra' zabdanuM anusaMdhAna AgaLanA sUtrathI Ave che. (2) avagAhaguNa samasta dravyomAM che topaNa AkAzamAM te guNa sarvathI moTo che, kema ke te sarva padArthane sAdhAraNa yugapad avakAza Ape che. alokAkAzamAM avagAhu hetu che paNa tyAM avagAha lenArAM koI dravya nathI to AkAzano temAM zuM doSa? AkAzano avagAha devAno guNa tethI bagaDI jAya nahi kema ke dravya potAnA svabhAvane choDe nahi. (3) prazna- jIva-pugala kriyAvALAM che ane kriyApUrvaka avagAhane karavAvALAne avakAzadAna devuM e to ThIka che, paNa dharmAstikAya, adharmAstikAya ane kAlANa to kSetrotaranI kriyArahita che ane AkAzanI sAthe nitya saMbaMdharUpa che tene AkAza avakAzadAna Ape che, ema kema kaho cho? uttara:- upacArathI avakAzadAna Ape che ema kahevAya che. jema AkAza gatirahita che to paNa tene sarvagata kahevAmAM Ave che, tevI rIte upara jaNAvelAM dravyo gatirahita che topaNa lokAkAzamAM tenI vyAmi che tethI "AkAza tene avakAza Ape che" ema upacAra karavAmAM Ave che. (4) prazna- AkAzamAM avagAhana hetupaNuM che chatAM vaja vagerethI goLA vagerenuM tathA bhIMtathI gAya vagerenuM rokAvuM kema thAya che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 19-20 ] [ 329 utta2:- sthULa padArthone arasaparasa vyAghAta thAya evo nimitta-naimittikasaMbaMdha che; tethI AkAzanA guNane kAMI dUSaNa AvatuM nathI. / / 18 / / pudgaladravyano jIva sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha zarIravAGmanaHprANApAnAH pudgalAnAm / / 19 / / artha:- [ zarIra ] audArika Adi zarIra, [ vAL] vacana, [ mana:] mana tathA [prAbApAnA: ] zvAsocchvAsa e puddagaladravyano upakAra che arthAt zarIrAdinI racanA pudgalathI ja thAya che. (1) upakAra zabdano artha bhaluM karavuM evo na levo paNa koI kAryamAM nimitta hoya eTalo levo. (juo, sUtra 17 nI TIkA ) (2) zarIramAM kAryaNaza2I2no samAsa thAya che. vacana tathA mana puddagalo che, e pAMcamA sUtranI TIkAmAM batAvavAmAM AvyuM che. prANApAna puddagala che. (3) A sUtramAM jaNAvela zarIrAdinuM upAdAnakAraNa pudgaladravya che ane nimittakA2Na jIva che. havenA sUtramAM jIva upAdAnakAraNa ane pudgala nimittakA2Na e prakAra levAmAM Avaze. (4) bhAvamana labdhirUpa tathA upayogarUpa che. te azuddhadravyArthikanaye jIvanI avasthA che. te bhAvamana paudgalikamana tarapha jyAre valaNa kare tyAre kArya kare che tethI nizcaya (52mArtha, zuddha) naye te jIvanuM svarUpa nathI; nizcayanaye te paudgalika che. (5) bhAvavacana paNa jIvanI avasthA che. te azuddhadravyArthikanaye jIvanI che. tenA kAryamAM pudgalanuM nimitta hoya che tethI nizcayanaye jIvanI te avasthA nathI. te nizcayanaye jIvanuM svarUpa nathI tethI paudgalika che. jo te jIvano trikALI svabhAva hoya to TaLe nahi, paNa te bhAvavacanarUpa avasthA jIvamAMthI TaLI zake che-e apekSA lakSamAM rAkhI tene paudgalika gaNavAmAM Ave che. (6) bhAvamana saMbaMdhI adhyAya 2, sUtra 11 nI TIkA vAMcavI. tyAM jIvanI vizuddhine bhAvamana kahyuM che. te azuddhadravyArthikanaye kahyuM che ema samajavuM. / / 19 / / jIvano pudgala sAtheno nimitta-naimittika saMbaMdha sukhduHkhjiivitmrnnopgrhaashc|| 20 / / artha:- [ suva:juva] indriyajanya sukha-du:kha, [nIvitamaraLa] jIvana, maraNa [ upaprajJA: 7] e paNa pudgalano upakAra che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 330 ] [ mokSazAstra TIkA (1) A sUtramAM "356' zabda vAparyo che tethI sUcita thAya che ke pudgala paraspara upakAra kare che. jema ke rAkha kAMsAnA vAsaNane, pANI lokhaMDane, sAbu kapaDAMne. (2) "upakAra' zabdano artha nimittamAtra ja samajavo joIe, nahi to 'du:kha, maraNAdino upakAra' ema nahi kahI zakAya. (3) sUtramAM ca zabda vAparyo che te ema sUcave che ke zarIrAdika jema nimitta che tema pulakRta indriyo paNa jIvane anya upakAra (nimitta) paNe che. (4) sukhaduHkhanuM saMvedana jIvane che, pula acetana-jaDa che. tene sukha-duHkhanuM saMvedana hoI zake nahi. (5) A sUtramAM jIva upAdAnakAraNa che ane pudgala nimittakAraNa che, AgalA sUtramAM zarIrAdinuM pudgala upAdAnakAraNa ane jIva nimittakAraNa che ema batAvavAmAM AvyuM hatuM. (6) nimitta upAdAnane kaMI karI zakatuM nathI. nimitta potAmAM pUrepUruM kArya kare che ane upAdAna potAmAM pUrepUruM kArya kare che. nimitta paradravyane kharekhara kaMI asara kare che ema mAnavuM te be dravyone eka mAnavArUpa khoTo nirNaya che. || 20aaaa jIvano upakAra parasparopagraho jiivaanaam||21|| artha:- [nIvAnAm] jIvone [paraspara 35Jdo] arasaparasa upakAra che. TIkA (1) eka jIva bIjAne sukhanuM nimitta, du:khanuM nimitta, jIvananuM nimitta, maraNanuM nimitta, sevA, zuzruSA AdinuM nimitta hoya che. (2) ahIM "356' zabda che, duHkha ane maraNa sAthe paNa teno saMbaMdha che tethI "bhaluM karavuM' evo teno artha nathI thato, paNa nimitta mAtra che ema samajavuM. (3) 20 mAM sUtramAM jaNAvela sukha, duHkha, jIvana, maraNa sAtheno saMbaMdha batAvavA mATe "upaprada' zabda A sUtramAM vAparyA che. (4) "sahAyaka' zabda vAparyo hoya tyAM paNa nimittamAtra artha karavo. preraka ke apreraka game tevuM nimitta hoya paNa te paramAM kaMI karatuM nathI-ema ja samajavuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 22 ] [ 331 tathA te bhedo nimittanA prakAro batAve che. A sUtramAM eka jIva bIjA jIvane prerakanimitta hoya che ema sUcave che. sUtra 17-18 mAM aprerakanimitte kahyuM che. sUtra 19-20 mAM pudgalanAM nimitto jaNAvyAM che te paNa apreraka che. te 21aaaa kALadravyano upakAra vartanApariNAmakriyA:paratvAparatve ca kaalsy|| 22 / / artha:- [ vartanA pariNAma kriyA: paratva aparatve gha] vartanA, pariNAma, kriyA, paratva ane aparatva [ vAtaca] e kALadravyano upakAra che. TIkA (1) sat avazya upakAra sahita hovA yogya che, ane kALa sattAsvarUpa che, mATe teno zuM upakAra (nimittapaNuM) che te A sUtramAM jaNAve che. (ahIM paNa upakArano artha nimitta mAtra thAya che.) (2) vartanA - sarva dravyo pote potAnA upAdAnakAraNathI potAnA paryAyanA utpAdarUpa varte temAM bAhya nimittakAraNa kALadravya che tethI vartanA kALanuM lakSaNa ke upakAra kahevAya che. pariNAma:- dravya potAnA svabhAvane choDyA vagara paryAyarUpe palaTe (badale) te pariNAma che. dharmAdi sarva dravyone agurulaghutvaguNanA avibhAgapraticchedarUpa anaMta pariNAma (paguNa hAnivRddhisahita) che; te ati sUkSmasvarUpa che. jIvane upazamAdi pAMca bhAvarUpa pariNAma che ane pudgalane varNAdika pariNAma che tathA ghaTAdika anekarUpa pariNAma che. dravyanA paryAya-pariNatine pariNAma karyuM che. kriyAH- eka kSetrathI anya kSetre gamana karavuM te kriyA che. te kriyA jIva tathA pudgala bannene hoya che; bIjAM cAra dravyone kriyA hotI nathI. paratvaH- jene ghaNo kALa lAge tene paratva kahe che. aparatvaH- jene alpakALa lAge tene aparatva kahe che. A badhAM kAryonuM nimittakAraNa kALadravya che. te kAryo kALane batAve che mATe vartanA-paratvAdi kALanAM lakSaNa kahevAya che. (3) prazna:- pariNAma Adi cAra bheda vartamAnA ja che mATe eka "vartanA" kahevuM joIe? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 33ra ] | [ mokSazAstra uttara:- kALa be prakAranA cheH nizcayakALa ane vyavahAramALa. temAM vartanA te nizcayakALanuM lakSaNa che ane pariNAma Adi cAra bheda che te vyavahArakALanAM lakSaNo che. e banne prakAranA kALa A sUtramAM batAvyA che. (4) vyavahArakALa jIva-pudgalanAM pariNAmathI pragaTa thAya che. te vyavahArakALanA traNa prakAra che-bhUta, vartamAna ane bhaviSya. lokAkAzanA ekeka pradeza ekeka bhinna bhinna asaMkhyAta kAlANu dravya che. te paramArthakALa-nizcayakALa che. te kAlANu pariNatirUpa varte che. (5) upakAranA sUtra 17 thI 22 sudhIno siddhAMta padravyanI pariNatirUpa koI dravya vartatuM nathI, pote potAnI pariNatirUpa ja dareka dravya varte che. paradravya to bAhya nimitta hoya che; koI dravya bIjA dravyanA kSetramAM pravezatuM nathI. (eTale ke nimitta parane kaMI karI zakatuM nathI) A sUtro nimittanaimittikasaMbaMdha batAve che. dharma, adharma, AkAza, pudgala, jIva ane kALanAM para sAtheno nimittasaMbaMdha batAvanArAM lakSaNo temAM kahyAM che. (6) prazna:- "kALa vartAvanAro che," ema kahetAM temAM kriyAvAnapaNuM prApta thAya che? ( arthAta kALa paradravyane pariNamAve che ema teno artha thaI jAya che?) uttara:- te dUSaNa AvatuM nathI. nimittamAtramAM hetanuM kathana (vyapadeza) karavAmAM Ave che, (upAdAnakAraNamAM nahi). jema "ziyALAmAM aDAyAMnI agni ziSyane bhaNAve che."--ema kathana karavAmAM Ave che, tyAM ziSya potAthI bhaNe che, paNa agni (tApa) hAjara che tethI "te bhaNAve che" ema upacArathI kathana karavAmAM Ave che. A pramANe padArthone vartAvavAmAM kALanuM hetupaNuM che; te hAjara hovAthI upacArathI kahevAya che. bIjAM pAMca dravyo hAjara che paNa temane vartanAmAM nimitta paNa kahI zakAya nahi kemake temAM te prakAranuM hetupaNuM nathI. | 22II pudgalanAM lakSaNo sparzarasagandhavarNavantaH pudglaaH|| 23 / / artha:- [ sparza ra % varNavatta:] sparza, rasa, gaMdha ane varNa (raMga) vALAM [pundrA tA: ] puladravyo che. TIkA (1) sUtramAM "punA :' zabda bahuvacanamAM che tethI pudgalo ghaNAM che ema kahyuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 23 ] | [ 333 ane te darekamAM cAra lakSaNo che; koImAM paNa cArathI ochAM nathI ema samajAvyuM. (2) sUtra 19-20 mAM pulonuM jIva sAthenuM nimittapaNuM batAvyuM hatuM ane ahIM pudgalanuM taddabhUta (upAdAna) lakSaNa batAve che. jIvanuM tadbhUtalakSaNa upayoga adhyAya 2 sUtra 8 mAM batAvavAmAM AvyuM hatuM, ane ahIM pudgalanAM bhUtalakSaNo kahyAM che. (3) e cAra guNonA paryAyanA bhedo nIce pramANe che: sparzaguNanA ATha paryAyo- (1) snigdha, (2) rukSa, (3) zIta, (4) uSNa, (5) haLavo, (6) bhAre, (7) suMvALo ane (8) karkaza. rasaguNanA pAMca paryAyo- (1) khATo, (2) mITho, (3) kaDavo, (4) kapAyelo ane (5) tIkho. e pAMcamAMthI eka kALamAM eka rasaparyAya paramANumAM pragaTa hoya che. gaMdhaguNanA be paryAyo- (1) sugaMdha ane (2) durgadha. e bemAMthI eka kALamAM eka gaMdhaparyAya pragaTa hoya che. varNaguNanA pAMca paryAyo- (1) kALo, (2) lIlo, (3) pILo, (4) lAla ane (5) sapheda. e pAMcamAMthI eka kALamAM eka varNaparyAya paramANune pragaTa hoya che. e pramANe cAra guNanA kula vIza paryAyo che. dareka paryAyanA be, traNa, cArathI mAMDIne saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta bheda paDe che. (4) koI kahe che ke "pRthvI, jaLa, agni tathA vAyunA paramANuomAM jAtibheda che." paNa e kathana yathArtha nathI. pudgala badhAya eka jAtinA che. cAreya guNa darekamAM hoya che ane pRthvI Adi anekarUpe tenA pariNAma che. pASANa ane lAkaDArUpa je pRthvI che te agnirUpe pariName che. agni, kAjaLa, rAkhAdi pRthvIrUpe pariName che. caMdrakAMta maNi pRthvI che tene caMdra sAme rAkhatAM te pANIrUpe pariName che. sUryakAMtamaNi pRthvI che tene sUrya sAme rAkhatAM te agnirUpe pariName che. jaLa, motI, namaka Adi pRthvIrUpe Upaje che. java nAmanuM anAja (ke je pRthvInI jAta che) tenA bhakSaNathI vAyu Upaje che, kemake pRthvI, jaLa, agni ane vAyu pudgaladravyanA ja vikAra (-paryAya ) che. (5) prazna- A adhyAyanA pAMcamA sUtramAM pudgalanuM lakSaNa rUpIpaNuM kahyuM che chatAM A sUtramAM pudgalanAM lakSaNo pharIne zA mATe kahyAM? uttara:- A adhyAyanA cothA sUtramAM dravyonI vizeSatA batAvavA nitya, avasthita ane arUpI ema kahyuM hatuM ane tethI pudgalone amUrtikapaNuM AvI paDe; Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 334 ] [ mokSazAstra tenA nirAkaraNa mATe pAMcamuM sUtra kahyuM hatuM ane A sUtra to pudgalonuM svarUpa batAvavA mATe kahyuM che. (6) A adhyAyanA pAMcamA sUtranI TIkA ahIM vAMcavI. (7) vidAraNAdi kAraNe je tUTa-phUTe che tathA saMyoganA kAraNe je vadhe cheupasthita thAya che tene pudgalanA svabhAvanA jJAtA jinendra pudgala kahe che. (juo, tattvArthasAra adhyAya. 3. gAthA 55) (8) prazna- lIlo raMga keTalAka raMgonA meLApathI thAya che mATe raMganA je pAMca bheda batAvyA che te mULa bheda kema Thare? uttara- mULa sattAnI apekSAe A bhedo kahevAmAM AvyA nathI paNa paraspara sthULa aMtaranI apekSAe kahyA che. rasAdi saMbaMdhamAM ema ja samajavuM. raMga vagerenI niyata saMkhyA nathI. (tattvArthasAra pA. 158.) IT 23aaaa pudgalanA paryAya zabdabandhasaukSmyasthaulyasaMsthAnabhedatamazchAyAtapAdyotavantazca / / 24 / / artha - ukta lakSaNavALA pudgala [ zabda ] zabda, [ vanya] baMdha, [ saunca] sUkSmatA, [sthaulya] sthULatA, [ saMrathAna] saMsthAna (AkAra), [ ] bheda, [ taman] aMdhakAra, [chAyA] chAyA, [mAtA] Atapa ane [3gholavanta: ] udhotAdivALAM paNa hoya che arthAt te paNa pulanA paryAyo che. TIkA (1) A avasthAomAMthI keTalIka paramANu ane skaMdha bannemAM hoya che, keTalIka skaMdhamAM hoya che. (2) zabda be prakAre che-bhASAtmaka ane abhASAtmaka. temAMthI bhASAtmaka be prakAre che-akSararUpa ane anakSararUpa. temAM akSararUpa bhASA saMskRta ane dezabhASArUpa che. te banne zAstrane pragaTa karanArI tathA manuSyane vyavahAranuM kAraNa che. anakSararUpa bhASA be indriyathI cAra indriyavALA tathA keTalAka paMcendriya jIvone hoya che te ane atizayarUpa jJAnane prakAzavAnuM kAraNa kevaLI bhagavAnano divyadhvani-e samasta anakSarAtmaka bhASA che; puruSa nimitta che tethI te prAyogika che. abhASAtmaka zabda paNa be prakAre che-eka prAyogika, bIjo vaiRsika. je zabda UpajavAmAM puruSa nimitta hoya te prAyogika che; puruSanI apekSA rahita svAbhAvikapaNe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 24 ] [ 335 Upaje te vaisika che; jemake meghagarjanAdi. prAyogika bhASA cAra prakAre che-tata, vitata, ghana ane suSira. cAmaDAnA Dhola, nagArAdikathI Upaje te tata che. tAravALI vINA, sitAra, taMburAdikathI Upaje te vitata che. ghaMTa vagere vagADavAthI Upaje te ghana che. vAMsaLI, zaMkhAdithI Upaje te suSira che. je kAnathI saMbhaLAya tene zabda kahe che. mukhathI utpanna thAya te bhASAtmaka zabda che. be vastunA AghAtathI utpanna thAya te abhASAtmaka zabda che. abhASAtmaka zabda utpanna thavAmAM prANI tathA jaDapadArtha banne nimitta che. je kevaLa jaDapadArthonA AghAtathI utpanna thAya te vaisasika che. prANIonuM jene nimitta hoya che tene prAyogika kahe che. mukhathI nIkaLatA zabda, akSara, pada, vAkyarUpa che, tene sAkSara bhASAtmaka kahe che-tene varNAtmaka paNa kahe che. bhagavAna tIrthaMkarane sarva pradezothI je nirakSara dhvani nIkaLe che tene anakSara bhASAtmaka kahevAya che; tene dhvani-Atmaka paNa kahevAya che. baMdha:-be prakAre che-vaignasika ane prAyogika. puruSanA yatnanI apekSArahita je baMdha thAya te vaisika che. te vaisika be prakAre che-(1) AdimAna, (2) anAdimAna. temAM snigdha-rukSAdinA kAraNe vIjaLI, ulkApAta, vAdaLAM, Aga, iMdradhanuSAdi thAya te AdimAna vaisika baMdha che. pudgalano anAdimAna baMdha mahAskaMdha vagere che. ( amUrtika padArthamAM paNa vaisika anAdimAna baMdha upacArathI kahevAmAM Ave che. te dharma, adharma tathA AkAzano che ane amUrtika ane mUrtika padArthano anAdimAna baMdha-dharma, adharma, AkAza ane jagaddavyApI mahAskaMdhano che.) puruSanI apekSAsahita thAya te prAyogika baMdha che. tenA be prakAra che. -(1) ajIvaviSaya, (2) jIvAjIvaviSaya; lAkhano-lAkaDAno baMdha te ajIvaviSaya prAyogika baMdha che. jIvano karma ane nokarma baMdha te jIvAjIvaviSaya prAyogika che. sUkSma-be prakAre cheH- (1) aMtya, (2) ApekSika. paramANu aMtya sUkSma che. AmaLAthI bora sUkSma, te ApekSika sUkSma che. sthULa-be prakAre cheH- (1) aMtya (2) ApekSika. jagamAApI mahAskaMdha te aMtya sthULa che; tenAthI bIjo koI skaMdha moTo nathI. bora, AmaLuM vagere ApekSika che. saMsthAna:- AkRtine saMsthAna kahe che. tenA be prakAra cheH- (1) ithaMlakSaNa saMsthAna, (2) anityaMlakSaNa saMsthAna. temAM goLa, trikoNa, corasa, lAMbuM, pahoLuM, Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 336 ] [ mokSazAstra parimaMDalarUpa e ithaMlakSaNa saMsthAna che; vAdaLAM vagere jenI koI khAsa AkRti nathI, te anityaMlakSaNa saMsthAna che. bheda-cha prakAre che; (1) utkara, (2) cUrNa, (3) khaMDa, (4) cUrNikA, ( 5 ) pratara, (6) anucaTana. karavatAdi vaDe kASThAdinuM vidAraNa te utkara che. java, ghauM, bAjarAno loTa, kzaka Adi te cUrNa che. ghaDA vagerenA kaTakA te khaMDa che. aDada, maga, caNA, coLA AdinI dALa te cUrNikA che. abarakha vagerenA paDa UkhaDe te pratara che. tapAyamAna loDhAne ghaNa vagerethI ghAta karatAM je taNakhA (phulIMga) UDe te anucaTana che. aMdhakAra-prakAzano virodhI te aMdhakAra (-tama ) che. chAyA-prakAza-ajavALAne DhAMkanAra te chAyA che. te be prakAre cheH- (1) taddavarNa pariNita, (2) pratibiMbasvarUpa. raMgIna kAcamAMthI jotAM jevo kAcano raMga hoya tevuM dekhAya te tarNa pariNati tathA darpaNa, phoTA AdimAM pratibiMba dekhAya te pratibiMba svarUpa che. Atapa-sUryavimAnanA kAraNe uttama prakAza thAya te Atapa che. udyota-caMdramA, caMdrakAntamaNi, dIvA Adino prakAza te udyota che. '='-sUtramAM '=' zabda kahyo te vaDe preraNA, abhighAta (mAravuM) Adi je puddagala vikAro che teno samAveza karyo che. uparanA bhedomAM 'sUkSma ' tathA 'saMsthAna ' e be prakAro paramANu ane skaMdha bannemAM Ave che, bIjA badhAM skaMdhanA prakAro che. (3) bIjI rIte pudgalanA cha prakAra che-1. sUkSma-sUkSma, 2. sUkSma, 3. sUkSmasthULa, 4. sthULasUkSma, pa. sthULa, 6. sthULasthaLa. 1. sUkSmasUkSma-52mANu sUkSmasUkSma che. 2. sUkSma- kArmANavargaNA sUkSma che. 3. sUkSmasthaLa- sparza, rasa, gaMdha ane zabda te sUkSmasthULa kema ke AMkhathI dekhAtAM nathI mATe sUkSma che ane cAra indriyothI jaNAya che mATe sthULa che. 4. sthULasUkSma- chAyA, paDachAyo vagere sthULasUkSma che. kema ke AMkhathI dekhAya che mATe sthULa che, hAthathI pakaDAtAM nathI mATe sUkSma che. 5. sthULa- jaLa, tela Adi sthULa che kemake chedana, bhedana karavAthI chUTAM paDe che ane bhegAM karavAthI maLI jAya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 25 ] [ 337 6. sthULathULa-pRthvI, parvata, kASTha vagere sthULasthULa che; teo chUTA karavAthI chUTAM paDe che paNa maLI zakatAM nathI. 52mANu indriyagrAhya nathI topaNa indriyagrAhya thavAnI temAM lAyakAta che. sUkSma skaMdhanuM paNa tema ja samajavuM. (4) zabdane AkAzano guNa mAnavo te bhUla che, kAraNa ke AkAza amUrtika che ane zabda mUrtika che; mATe zabda AkAzano guNa hoI zake nahi. zabdanuM mUrtikapaNuM sAkSAta che kema ke zabda karzendriyathI grahaNa thAya che, hastAdithI tathA bhIMta AdithI rokAya che ane pavanAdika mUrtika vastuthI teno tiraskAra thAya che, dUra jAya che. zabda pudgaladravyano paryAya che tethI mUrtika che. e pramANasiddha che. pudgalaskaMdhanuM paraspara bhIDana thavAthI zabdaparyAya pragaTa thAya che. / / 24 / / pudgalanA bhedo gaLava: nyAthI 26thI artha:- pudgaladravya [ aLava: snagdhA: 7] aNu ane skaMdha e be prakAre che. TIkA (1) aNu-jeno bIjo vibhAga na thaI zake evA pagalane aNu kahe che. pudgala mULa (Simple) dravya che. skaMdha-be, traNathI mAMDIne saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta paramANuonA piMDane skaMdha kahe che. (2) skaMdha te pudgaladravyanI vizeSatA che. temAM sparza guNa hovAnA kAraNe teo skaMdharUpe pariName che. skaMdharUpa kyAre thAya che te adhyAyanA sUtra 26-33-3637mAM kahyuM che ane kyAre skaMdharUpa nathI thatA te sUtra 34-35 mAM kahyuM che. (3) AvI vizeSatA bIjAM koI dravyamAM nathI kema ke bIjAM dravyo amUrtika che. A sUtra milApa bAbatamAM dravyonuM anekAMtapaNuM batAve che. (4) 52mANu pote ja madhya ane pote ja aMta che kema ke te ekapradezI ane avibhAgI che. / / 255 Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 338 ] [ mokSazAstra skaMdhonI utpattinuM kAraNa bhedasaMghAtebhyaH utpdynte||26|| artha- paramANuonA [ mesaMdhAtebhyaH] bheda (chUTA paDavAthI), saMghAta (maLavAthI) athavA bhedasaMghAta bannethI [3~dyanta ] pudgalaskaMdhonI utpatti thAya che. (1) pudgaladravyanI viziSTatA AgalA sUtro batAvatAM aNu ane skaMdha be prakAra batAvyA tyAre skaMdhonI utpatti zI rIte thAya che te prazna UThe che; tenA khulAsArUpe utpattinAM traNa kAraNo jaNAvyAM. sUtramAM dvivacana nahi vAparatAM bahuvacana (saMdhAbhya:) vAparyuM che, tethI bheda-saMghAtano trIjo prakAra vyakta thAya che. (2) daSTAMta - ekaso paramANuno skaMdha che temAMthI daza paramANu chUTAM paDI javAthI nevuM paramANuno skaMdha banyo; e bhedanuM daSTAMta che. temAM (ekaso paramANunA skaMdhamAM) daza paramANuM maLavAthI ekaso ne daza paramANuno skaMdha thayo e saMghAtanuM dAMta che. temAM ja ekIsAthe daza paramANu chUTA paDavAthI ane paMdara paramANu maLI javAthI ekaso ne pAMca paramANuno skaMdha thayo te bheda-saghAtanuM daSTAMta che. / ra6 aNunI utpattinuM kAraNa mevADA ra7 nA artha - [ : ] aNunI utpatti [ mevAH ] bhedathI thAya che. / 27T. dekhAvAyogya sthULa skadhanI utpattinuM kAraNa mevasaMdhAtAmyAM vAkuSa: 28aaaa. artha:- [ vAyuY:] cakSuindriyathI dekhAvAyogya skaMdha [ mevasaMdhAtAmyAM] bheda ane saMghAta bannenA ekatrapaNAthI utpanna thAya che, ekalA bhedathI nahi. TIkA (1) prazna:- cakSuindriyagocara na hoya evA dha cakSugocara zI rIte thAya? uttara:- sUkSma skaMdhano bheda thAya ane te ja vakhate cakSuindriyagocara skaMdhamAM te saMghAtarUpa thAya eTale te cakSugocara thaI jAya che. sUtramAM "vAkSas:' zabda vAparyo che teno artha cakSuIndriyagocara thAya che. skaMdha netraIndriyagocara ekalA bhedathI ke ekalA saMghAtathI thato nathI (jAo, rAjavArtika sUtra 28 nI TIkA, pAna 391: arthaprakAzikA. pA. 210). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 29 ] [ 339 (2) Marsh-gas treated with chlorine gives Methyl Chloride and Hydrochloric acid. The formula is:- CH4 + C12 = CH3cl +Hcl. artha:- saDatA pANImAM thatA gesane mArza-gesa' kahe che. tenI gaMdha AvatI nathI, tema raMga paNa jaNAto nathI paNa te baLI zake che. tene eka kalorIna nAmano gesa ke je lIlAzavALA pILA raMgano che tenI sAthe bheLavatAM eka trIjo netraindriyathI dekhAya tevo esiDa padArtha thAya che tene methIla-kalorAiDa ane hAiDrokalorIka esiDa kahe che. (iMgliza tattvArthasUtranI A sUtra nIcenI TIkA). (3) okisajana ane hAiDrojana be vAyu che, banne netraindriyathI agocara skandho che. banneno milApa thatAM netraindriyagocara jaLa (pANI) thAya che. mATe netraindriyagocara skandha thavA mATe jemAM milApa thAya te netraIndriyagocara thavo ja joIe evo niyama nathI. ane sUtramAM paNa netraindriyagocara skandha joIe ja evuM kathana nathI. sUtramAM sAmAnya kathana che. / 28aaaa A pramANe chaye dravyonAM vizeSa lakSaNonuM kathana AvI gayuM. have dravyonuM sAmAnya lakSaNa kahe che. sarvadravyanakSaNanA 21 artha- [ dravyanakSaLam] dravyanuM lakSaNa [ sA ] sata ( astitva) che. TIkA (1) vastu svarUpa batAvanArAM pAMca mahAsUtro A adhyAyamAM ApavAmAM AvyAM che. te sUtro ra9-30-3ra-38 ane 4ra che. temAM paNa A sUtra mULa pAyArUpa che; kemake koI paNa vastu mATe vicAra karatAM sau pahelAM te che ke nahi te nakkI thavuM joIe. mATe jagatamAM je je vastu hoya te "che" rUpe (satarUpe ) hovI ja joIe. je vastu hoya teno ja vizeSa vicAra karavAno rahe che. (2) A sUtramAM "dravya' zabda vAparyo che te ema sUcave che ke temAM dravyatva" nAmano guNa che, ke je zaktinA kAraNe dravya sadA ekarUpa na rahetAM tenI hAlato (paryAyo ) nitya badalatI rahe che. (3) have jyAre dravya nitya potapotAno paryAya badale che tyAre prazna e UThe ke dravya badalAIne bIjA dravyarUpa thaI jAya ke kema? teno uttara A sUtramAM vAparavAmAM Avelo "sat' zabda Ape che. "sa" zabda sUcave che ke dravyamAM astitvaguNa che ane te zaktinA kAraNe dravyano kadI nAza thato nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 34) ] kSizAstra (4) tethI ema siddha thayuM ke dravyanA paryAya samaye samaye badale che topaNa dravya trikALa TakI rahe che. A siddhAMta sUtra 30 tathA 38 mAM Apyo che. (5) "che" paNuM (astitva) jene hoya te dravya che. e rIte "astitva guNa dvArA "dravya" ne oLakhI zakAya che. mATe "saMta' ne dravyanuM lakSaNa A sUtramAM kahyuM che. jene jene astitva hoya te dravya che, ema A sUtra pratipAdana kare che. (6) "sa" lakSaNa vaDe dravya oLakhI zakAya che, ema nakkI thayuM. te uparathI be siddhAMto nIkaLyA ke dravyamAM "prameyatva' (jJAnamAM jaNAvA lAyaka-Knowable) evo guNa che ane te dravya pote potAne jANanAruM hoya athavA bIjuM dravya tene jANanAruM hoya. jo ema na hoya to "dravya che' ema nakkI thAya ja nahi; mATe dravyamAM prameyatva' nAmano guNa che; ane dravya kAM to jANanAruM (cetana) hoya athavA nahi jANanAruM (acetana) hoya. jANanAruM dravya te "jIva' che ane nahi jANanAruM te "ajIva' che, ema paNa siddha thAya che. (7) dareka dravya potAnI prayojanabhUta arthakriyA (functionality) kare ja. jo dravya arthakriyA na kare to te kArya vagaranuM thAya eTale ke te phogaTanuM thAya, paNa phogaTanuM (potAnuM kArya vagaranuM) koI dravya hoya ja nahi. tethI dareka dravyamAM "vastutva" nAmano guNa che, ema siddha thayuM. (8) vaLI potapotAnI kriyA kare to ja vastu kahevAya. tethI eka dravya bIjA dravyanuM kaMI karI zake nahi ema siddha thayuM. (9) vaLI, je dravya hoya tenuM dravyapaNuM-guNapaNuM je prakAre hoya te prakAre kAyama rahIne pariName, paNa bIjAmAM praveza karI zake nahi; evA guNane aguruladhutva" guNa kahe che. e zaktinA kAraNe dravyanI dravyatA kAyama rahe arthAt eka dravya bIjA dravyarUpe na pariName, ane eka guNa bIjA guNarUpe na pariName tathA eka dravyanA aneka (-anaMta) guNa vikharAIne judA judA na thaI jAya. (10) e rIte dareka dravyamAM sAmAnya guNo ghaNA hoya che paNa mukhyapaNe che sAmAnya guNo che; temanAM nAma-1. astitva (je A sUtramAM "sata' zabda dvArA spaSTapaNe jaNAvela che ), 2. vastutva, 3. dravyatva, 4. prameyatva, 5. aguruladhutva ane 6. pradeza7. (11) pradezatva guNanI evI vyAkhyA che ke je zaktinA kAraNe dravyano koI ne koI AkAra avazya hoya ja. (12) A dareka sAmAnya guNomAM "sat' (-astitva) mukhya che kAraNa ke tenA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 29 ] [ 341 vaDe dravyanuM hovApaNuM nakkI thAya che. jo dravya hoya to ja bIjA guNo hoI zake, mATe 'sat' ne ahIM dravyanuM lakSaNa kahyuM che. (13) dareka dravyanAM vizeSa lakSaNo pUrve kahevAmAM AvyA che. te nIce mujaba che-(1) jIva-adhyAya 2, sU. 1 tathA 8. (2) ajIvanA pAMca prakAramAMthI puddagalaadhyAya 5, sUtra 23. dharma ane adharma-adhyAya 5, sUtra 17. AkAza-adhyAya 5, sUtra 18. ane kALa-adhyAya 5, sUtra 22. jIva tathA puddagalanI vikArI avasthAno nimitta-naimittika saMbaMdha A adhyAyanA sUtra 19-20-21-24-25-26-27-28-33-35-36-37-38 mAM Apyo che; temAM jIvano ekabIjA vacceno saMbaMdha gAthA 20 mAM batAvyo. jIvano pudgala sAtheno saMbaMdha sUtra 19-20 mAM batAvyo. puddagalano paraspara saMbaMdha bAkInAM sUtromAM jaNAvyo. (14) 'dravya sat che' mATe potAthI che, ema 'sat' lakSaNa kahevAthI siddha thayuM; teno artha e thayo ke te svapaNe che ane 525Ne nathI. ' asti ' paNuM pragaTapaNe ane ' nAsti' paNuM garbhitapaNe A sUtramAM kahI ema jaNAvyuM ke dravya pote potAthI ane 52 525Ne hovAthI eka dravya pote potAnuM badhuM karI zake paNa bIjA dravyanuM kadI kAMI karI zake nahi. A siddhAMtanuM nAma 'anekAMta ' che ane te A adhyAyanA sUtra 32 mAM jaNAvyo che. (15) dareka dravya ' sat' lakSaNavALuM che eTale ke svataHsiddha tathA koInI apekSA nahi rAkhatuM hovAthI te svataMtra che. / / 29 / / sattnuM lakSaNa utpAdavyayadhrauvyayuktaM sat // 30 // artha:- [ utpAvavyayadhrauvyayun] je utpAda-vyaya-dhrauvyasahita hoya [sat] te sat che. TIkA (1) 'sat' saMbaMdhe jagatamAM ghaNI khoTI mAnyatA cAle che. keTalAka 'sat' ne sarvathA kUTastha-kadI na badale tevuM mAne che; keTalAka 'sat' ne jJAnagocara nathI ema kahe che; tethI 'sat' nuM kharuM trikALI abAdhita svarUpa A sUtramAM kahyuM che. (2) dareka vastunuM svarUpa 'TakIne badalavuM' evuM che, tene IMglizamAM Permanancy With a Change (badalavA sAthe kAyamapaNuM) kahe che. tene bIjI rIte ema paNa kahe che ke No substance is destroyed, every subsfance changes its form Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 34ra ] mokSazAstra (koI vastu nAza pAmatI nathI, dareka vastu potAnI avasthA badale che.) (3) utpAda-cetana athavA acetana dravyamAM koI avasthAnuM pragaTa thavuM te utpAda che. pratyeka utpAda thatAM pUrva kALathI cAlyo Avato je svabhAva ke svajAti che te kadI chUTI zakatA nathI. vyaya-svajAti yAne mULa svabhAva te naSTa thayA vagara je cetana tathA acetana dravyamAM pUrva avasthAno vinAza (utpAdanA samaye ja) thavo te vyaya che. dhrauvya-anAdi-anaMtakALa kAyama TakI rahevAno mULa svabhAva ke jeno vyaya ke utpAda thato nathI tene dhrauvya kahe che. (jAo, tattvArthasAra-adhyAya 3 gAthA 6 thI 8) (4) dhrauvyanI vyAkhyA sarvArthasiddhimAM A sUtranI TIkAmAM pA. 105 mAM saMskRtamAM nIce ApI cheH ___ "anAdipAriNAmikasvabhAvena vyayodayAbhAvAt dhruvati-sthirIbhavatIti dhruva: " artha - anAdi pAriNAmikasvabhAva vaDe vyaya tathA utpAdanA abhAvathI dhruva rahe che-sthira rahe che te dhruva che. (5) A sUtramAM sanuM anekAMtapaNuM batAvyuM che. joke trikALa apekSAe sat dhruva' che topaNa samaye samaye navo paryAya utpanna thAya che ane jAno paryAya vyaya pAme che eTale ke dravyamAM samAI jAya che, vartamAna kALanI apekSAe abhAvarUpa thAya che-A rIte kathaMcit nityapaNuM ane kathaMcit anityapaNuM te dravyanuM anekAMtapaNuM che. (6) A sUtramAM paryAyanuM paNa anekAMtapaNuM batAvyuM che. utpAda te astirUpa paryAya che ane vyaya te nAsirUpa paryAya che. potAno paryAya potAthI thAya ane parathI thAya nahi ema "utpAda' thI batAvyuM. potAnA paryAyanI nAsti-abhAva paNa potAthI ja thAya che, parathI thAya nahi. "dareka dravyano utpAda ane vyaya svataMtra te te dravyathI che" ema jaNAvI dravya, guNa tathA paryAyanI svataMtratA jAhera karI-paranuM asahAyakapaNuM jaNAvyuM. (7) dharma (-zuddhatA) AtmAmAM dravyarUpe trikALa bharapUra che, anAdithI jIvane paryAyarUpe dharma pragaTa thayo nathI, paNa jIva jyAre paryAyamAM dharma vyakta kare tyAre te vyakta thAya che ema "utpAda' zabda vAparI batAvyuM ane te ja vakhate vikArano vyaya thAya che, ema vyaya' zabda vAparI batAvyuM. te avikArI bhAva pragaTa thavAno ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 30 ] [ 343 vikArI bhAva javAno lAbha trikALa TakanAra evA dhruva dravyane prApta thAya che ema dhrauvya " zabda chello mUkI batAvyuM. (8) prazna:- "yu$' zabda eka padArthathI bIjA padArthanuM bhinnapaNuM batAve chejema ke daMyukta daMDI. Ama hovAthI utpAda, vyaya ane dhrauvya dravyathI bhinna hovAnuM samajAya che, eTale ke dravyanAM utpAda, vyaya ane dhrauvyano dravyamAM abhAva Ave che teno zuM khulAso che? uttara:- "yu$' zabda abhedathI apekSA hoya tyAM paNa vaparAya che, jemakesArayukta staMbha. ahIM "yu$' zabda abhedanayathI kahyo che. "yu$' zabda ahIM ekamekatArUpa arthamAM ema samajavuM. (9) sat svataMtra ane svasahAyaka hovAthI utpAda ane vyaya paNa dareka dravyamAM svataMtrapaNe thAya che. prazna- jIvamAM thato vikArI paryAya parAdhIna kahevAmAM Ave che tenuM zuM kAraNa ? uttara- vikArI paryAya jIva pote svataMtrapaNe potAnA puruSArtha vaDa kare tyAre thAya che. jo tema mAnavAmAM na Ave to dravyanuM lakSaNa "satya" sAbita thAya nahi ane tethI dravyano nAza thAya. jIva pote svataMtrapaNe potAnA bhAvamAM parane AdhIna thAya che, tethI vikArI paryAyane parAdhIna kahevAmAM Ave che. "padravya jIvane AdhIna kare che tethI vikArI paryAya thAya che" ema mAnavuM te nyAyasara nathI. prazna:- "paratuM dravyakarmanuM jora hoya tyAre to karmo jIvane AdhIna karI le che kema ke karmamAM mahAna zakti che." zuM te mAnyatA sAcI che? uttara:- nA, tema nathI. dareka dravyanuM jora ane zakti tenA svakSetramAM rahe che. karmanI zakti jIvamAM jaI zake nahi tethI karmo jIvane kadI paNa AdhIna karI zake nahi. A niyama zrI samayasAranATakamAM ApavAmAM Avyo che. te upayogI hoI ahIM ApavAmAM Ave che1. ajJAnIonA vicAramAM rAga-dveSanuM kAraNa -doharAkou mUrakha yoM kahe, rAgadoSa parinAmA pudgalakI jorAvarI, varate AtamarAma. || durA jyau jyoM puggala bala kare, dharidhari karma ja bheSA rAga-doSakau parinamana, tyoM tyoM hoI vizeSatA 63nA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 344 ] . [ mokSazAstra artha:- koI koI mUrkha ema kahe che ke AtmAmAM rAga-dveSa bhAva pudgalanI jabarajastIthI thAya che. 6ra. vaLI te kahe che ke pudgalakarmarUpa pariNamananA udayamAM jeTaluM jeTaluM jora kare che teTalI teTalI bAhulyatAthI rAga-dveSapariNAma thAya che. 63. ajJAnIne satyamArgano upadeza -doharAihi vidhi jo viparIta pakha, gahe sarve koI I so nara rAga virodhasa, kabahU bhinna na hoI !! 64 suguru kahai jagameM rahe, puggala saMga sadIvA sahaja zuddha parinamanikI, aura lahai na jIva ! 65. tAteM cidubhAvani viSe, samaratha cetana rAlA rAga virodha mithyAtameM, samakitameM sivabhAu 66 IT ( juo, samayasAra-nATaka pA. 3pa3) artha:- upara je rIte kahI te to viparIta (UMdho) pakSa che. je koI tene grahe ke zraddha te jIvane rAga, dveSa ane moha kadI bhinna thAya ja nahi. zrIguru kahe che ke jIvane pudgalano saMga sadA (anAdino) rahe, to pachI sahaja zuddha pariNamanano avasara ja kadI jIvane maLe ja nahi. mATe caitanyanA bhAva karavAmAM cetana rAjA ja samartha che; te potAthI mithyAtvadazAmAM rAga-dveSarUpa thAya che ane samyakatvadazAmAM zivabhAva eTale samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa thAya che. rapa thAya che. 2. karmano udaya jIvane kAMI asara karI zakato nathI eTale ke nimitta upAdAnane kAMI karI zakyuM nathI. indriyonA bhogo, lakSmI, sagA-saMbaMdhI ke makAnAdi saMbaMdhe paNa te ja niyama che. A niyama zrI samayasAra-nATakanA savavizuddhatAramAM nIce pramANe Apyo che -savaiyAkou ziSya kahai svAmI rAgadoSa parinAma, tAkau mUla preraka kahyuM tuma kauna hai puggala karama joga kidhaoN indriniko bhoga, kidhau dhana kidhau parijana kidha bhauna hai guru kahai chahIM darva apane apane rUpa, sabaniko sadA asahAI parinauna hai Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 31 ] [ 345 kou darava kAhUkI preraka kadAci tAteM, rAgadoSa moha mRSA madirA acauna hai 61 IT artha - ziSya kahe che:- svAmI! rAgadveSapariNAmanuM mULa preraka koNa che te tame kaho. pudgalakarma ke indriyono bhoga ke dhana ke gharanA mANaso ke makAna? zrIguru samAdhAna kare che ke e dravyo potapotAnA svarUpamAM sadA asahAya pariName che. koI dravyanuM koI dravya kadI paNa preraka nathI. rAga-dveSanuM kAraNa mithyAtvarUpI madirAnuM pAna che. || 30aaaa (samayasAra nATaka. pA. 351) nityanuM lakSaNa tadvAvyayaM nityamAM rUA artha-[ta bhAva vyayaM] tat bhAvathI je avyaya che te [ nityam ] nitya che. TIkA (1) je pahelAM samaye hoya te ja bIjA samaye hoya tene tabhAva kahe che; te nitya hoya che. avyaya = avinAzI. (2) dravyanuM svarUpa "nitya ' che ema A adhyAyanA cothA sUtramAM kahyuM che. tenI vyAkhyA A sUtramAM ApI che. (3) pratyabhijJAnanA hetune tAva kahe che. jema ke dravyane pahelA samayamAM dekhyA pachI bIjA Adi samayomAM dekhavAthI "A e ja che ke jene pahelAM dIThuM hatuM" evuM jaDarUpa jJAna che te dravyanuM nityapaNuM jaNAve che; paraMtu A nityatA kathaMcit che, kema ke te sAmAnyasvarUpanI apekSAe hoya che. paryAyanI apekSAe dravya anitya che. e rIte A jagatamAM badhAM dravyo nityAnityarUpa che. e pramANadaSTi che. (4) AtmAmAM sarvathA nityatA mAnavAthI manuSya, narakAdirUpa saMsAra tathA saMsArathI atyaMta chUTavArUpa mokSa banI zakaze nahi. sarvathA nityatA mAnavAthI saMsArasvarUpanuM varNana ane mokSa upAyanuM kathana karavAmAM virodhatA Ave che; mATe sarvathA nitya mAnavuM nyAyasara nathI. | 31// eka vastumAM be viruddha dharmo siddha karavAnI rIta fitAnatisiddha: rU2nA artha:- [ rpita] pradhAnatA ane [ marpita ] gauNatAthI [ siddhe] padArthonI siddhi thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 346 ] [ mokSazAstra TIkA (1) dareka vastu anekAMtasvarUpa che, e siddhAMta A sUtramAM syAdvAda dvArA kahyo che. nityatA ane aniyatA paraspara viruddha dharmo hovA chatAM teo vastune nipajAvanArA che; tethI te dareka dravyamAM hoya ja. tenuM kathana mukhya-gauNapaNe thAya che, kema ke badhA dharmo ekI sAthe kahI zakAtA nathI. je vakhate je dharma siddha karavo hoya te vakhate tenI mukhyatA levAya che. te mukhyatA-pradhAnatA-ne "arpita" kahevAmAM Ave che ane te vakhate je dharma gauNa rAkhyA hoya tene "anarpita' kahevAmAM Ave che. anarpita rAkhela dharma te vakhate kahevAmAM AvyA nathI topaNa vastumAM te dharmo rahelA che ema jJAnI jANe che. (2) je vakhate dravyanI apekSAe dravyane nitya kahyuM te ja vakhate te paryAyanI apekSAe anitya che. mAtra te vakhate anityatA' kahI nathI paNa garbhita rAkhI che. tema ja jyAre paryAyanI apekSAe dravyane anitya kahyuM te ja vakhate te dravyanI apekSAe nitya che, mAtra te vakhate "nityatA" kahI nathI, kAraNa ke bane dharmo ekI sAthe kahI zakAtA nathI. (3) arpita ane anarpita kathana dvArA anekAntasvarUpa anekAMtanI vyAkhyA A pramANe che-"eka vastumAM vastupaNAnI nipajAvanArI paraspara viruddha be zaktionuM prakAzavuM te anekAnta che." jema ke je vastu sat che te ja asat che arthAt je ati che te ja nAsti che; je eka che te ja aneka che; je nitya che te ja anitya che-vagere. (juo, samayasAra-gujarAtI pA. 488) arpita ane anarpitanuM svarUpa samajavA mATe ahIM keTalAka daSTAMtonI jarUra che te nIce ApavAmAM Ave che - 1. "jIva cetana che" ema kahetAM "jIva acetana nathI" ema temAM svayaM garbhitapaNe AvI gayuM. AmAM "jIva cetana che' e kathanaarpita thayuM ane "jIva acetana nathI' e kathana anarpita thayuM. 2. "ajIva jaDa che" ema kahetAM "ajIva cetana nathI' ema temAM svayaM garbhitapaNe AvI gayuM. AmAM paheluM kathana arpita che ane temAM "ajIvacetana nathI" e bhAva anarpitapaNe AvI gayo eTale ke kahyA vinA paNa temAM garbhita che-ema samajI levuM. 3. "jIva potAnAM dravya-kSetra-kALa-bhAve sat che" ema kahetAM temAM kahyA vagara Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 3ra ] [ 347 paNa "jIva para dravya-kSetra-kALa-bhAve asat che' ema AvI gayuM che. paheluM kathana arpita" ane bIjAM "anarpita che. 4. "jIva dravya eka che" ema kahetAM jIva guNa ane paryAye aneka che' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita ane bIjuM anarpita che. pa. "jIva dravya-guNe nitya che ema kahetA "jIva paryAye anitya che" ema AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjAM "anarpita che. 6, "jIva svathI tat (Tdentical) che" ema kahetAM "java parathI atat che' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana arpita che ane bIju anarpita che. 7. "jIva potAnA dravya-guNa-paryAyathI abhinna che" ema kahetAM "jIva para dravyo, tenA guNo ane paryAyothI bhinna che" ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana arpita che ane bIjAM "anarpita" che. 8. "jIva potAnA paryAyano kartA thaI zake " ema kahetAM jIva para dravyanuM kAMI karI zake nahi' eNa temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita" che ane bIjAM anarpita che. 9. "dareka dravya potAnA paryAyanuM bhoktA thaI zake' ema kahetAM "koI dravya paranuM bhoktA na thaI zake' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana arpita che, ane bIjuM "anarpita che. 10. "karmano vipAka karmamAM AvI zake " ema kahetAM "karmano vipAka jIvamAM AvI zake nahi' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita" che ane bIjuM "anarpita che. 11. "samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che" ema kahetA "puNya, pApa, Asrava, baMdha te mokSamArga nathI ' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana arpita che ane bIjAM "anarpita che. 12. "zarIra para dravya che' ema kahetAM "jIva zarIranI koI kriyA karI zake nahi, tene halAvI-calAvI zake nahi, tenI saMbhALa rAkhI zake nahi ke tenuM bIjuM kAMI karI zake nahi temaja zarIranI kriyAthI jIvane sukha-du:kha thAya nahi' ema temAM AvI gayuM, paheluM kathana "arpita" che ane bIjAM anarpita che. 13. "nimitta paradravya che" ema kahetAM "nimitta paradravyane kAMI karI zake nahi, tene sudhArI ke bagADI zake nahi, mAtra te anukULa saMyogapaNe hoya' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjAM anarpita che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 348 ] [ mokSazAstra 14. "ghIno ghaDo" ema kahetAM "ghaDo ghI-maya nathI paNa mATImaya che. ghaDo ghIno che e to mAtra vyavahArakathana che" ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana arpita che ane bIjuM "anarpita che. 15. "mithyAtvakarmanA udayathI jIva mithyASTi thAya che" ema kahetAM "jIva te vakhatanI potAnI UMdhI zraddhAne lIdhe mithyAdaSTi thAya che, kharI rIte mithyAtvakarmanA udayanA kAraNe jIva mithyAdaSTi thato nathI; mithyAtvakarmanA udayathI jIva mithyASTi thAya che-e to vyavahArakathana che, kharekhara jIva pote mithyAzraddhArUpe pariNamyo tyAre mithyAdarzanakarmanAM je rajakaNo te vakhate pakavarUpa thayAM tenA upara nirjarAno Aropa na AvatAM udayano Aropa Avyo" ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita" che ane bIjAM "anarpita ' che. 16, "jIva jaDakarmanA udayathI agiyAramAM guNasthAnakethI paDyo" ema kahetAM jIva potAnA puruSArthanI nabaLAIthI paDyo, jaDakarma paradravya che tethI tenA udaye jIva paDe nahi. paNa jIva potAnA puruSArthanI nabaLAIthI je vakhate paDyo te vakhate je jaDakarmo pakavarUpa thayAM hatAM tenA upara "udaya" no Aropa Avyo' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjuM "anarpita che. 17. "jIva paMcendriya che" ema kahetAM "jIva cetanamaya che paNa jaDa indriyomaya nathI; pAMca indriyo jaDa che teno tene mAtra saMyoga che" ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjAM anarpita che. 18. "nigodano jIva karmano udaya maMda thatAM UMce caDe che" ema kahetAM nigodano ' jIva pote potAnA puruSArtha vaDe maMdakaSAya karatAM caDe che, karma paradravya che tethI tenI avasthAnA kAraNe jIva caDI zake nahi' ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjuM "anarpita che. 19. "karmanA udayathI jIva asaMyamI thAya che kAraNa ke cAritramohanA udaya vinA tenI anupapatti che" ema kahetAM "jIva potAnA cAritraguNanA vikArane TALato nathI tethI te asaMyamI thAya che, te vakhate cAritramohanA karmo joke nirjarI jAya che to paNa te vikAranA nimitte navAM karma svayaM baMdhAya che tethI jAnA cAritramohanAM karmo upara udayano Aropa Ave che" ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjuM "anarpita che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 3ra ] [ 349 20. "karmanA udayathI jIva UrdhvalokamAM, adholokamAM ane tiryalokamAM jAya che kAraNa ke AnupUrvi nAmanA karmanA udaya vinA tenI anupapatti che" ema kahetAM jIvanI kriyAvatIzaktinI te vakhatanI tevI lAyakAta che tethI jIva UrdhvalokamAM, adholokamAM ane tiryalokamAM jAya che, te vakhate tene anukULa AnupUrti nAmakarmano udaya saMyogapaNe hoya che. karma paradravya che, tethI te jIvane koI jagyAe laI jaI zake nahi" ema temAM AvI gayuM. paheluM kathana "arpita che ane bIjAM "anarpita che. uparanA dAMto dhyAnamAM rAkhIne, zAstramAM koI paNa kathana karyuM hoya tenA nIce mujaba artho karavA prathama zabdArtha karIne te kathana kayA nAme karyuM che te nakkI karavuM. temAM je kathana je naye karyuM hoya te kathana "arpita ' che ema samajavuM ane siddhAMta anusAra, gauNapaNe bIjA je bhAva temAM garbhitapaNe AvI jAya che te bhAva joke tyAM zabdomAM kahyA nathI topaNa te bhAva paNa garbhitapaNe kahyA che ema samajI levuM; A anarpita" kathana che. A pramANe arpita ane anarpita banne paDakhAne samajIne je jIva artha kare te ja jIvane pramANa ane nayanuM satya jJAna thAya. jo banne paDakhAM yathArtha na samaje to tenuM jJAna ajJAnarUpe pariNamyuM che tethI tenuM jJAna apramANa ane kunayarUpa che. pramANane anekAMta paNa kahevAmAM Ave che. (4) anekAMtanuM prayojana anekAMta paNa samyaka ekAMta evA nija padanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI. (4) eka dravya bIjA dravyanuM kAMIpaNa karI zake e mAnyatAmAM AvatA doSonuM varNana jagatanAM chae dravyo atyaMta nikaTa ekakSetrAvagAharUpe rahyAM che, te potapotAmAM aMtarmagna rahelA potAnA anaMta dharmonA cakrane cUMbe che-sparza che topaNa teo paraspara ekabIjAne sparza karatA nathI. jo eka dravya bIjAne sparze to te padravyarUpa thaI jAya ane pararUpa thaI jAya to nIcenA doSo Ave (1) saMkara doSa be dravyo ekarUpa thaI jAya to saMkara doSa Ave. sarveSAma yupatrAti saMvara-aneka dravyonA ekarUpapaNAnI prApti te saMkara doSa che. jIva anAdithI ajJAnadazAmAM zarIrane, zarIranI kriyAne, dravya indriyone, bhAva indriyone Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 350 ] [ mokSazAstra tathA temanA viSayone potAthI ekarUpa mAne che te jJaya-jJAyaka saMkara doSa che. A sUtramAM kahelA anekAMtasvarUpane samajatAM-eTale ke jIva jIvarUpe che ane karmarUpe nathI tethI karma, indriyo, zarIra, jIvanI vikArI ane apUrNa dazA te ya che paNa jIvanuM svarUpa (jJAna) nathI ema samajI bhedavijJAna pragaTa kare tyAre-jJaya-jJAyaka saMkara doSa TaLe che, arthAt samyagdarzana pragaTatAM ja A doSa TaLe che. jIva jeTalAM aMze rAga-dveSa sAthe joDAIne duHkha bhogave che te bhAvya-bhAvaka saMkara doSa che; te doSa TaLavAnI zarUAta samyagdarzana pragaTatAM thAya che ane sarvathA kaSAyabhAva TaLatAM te saMkaradoSa sarvathA TaLe che. (2) vyatikara doSa jo jIva jaDanuM kAMI kArya kare ke jaDa karma agara zarIra jIvanuM kAMI bhaluM-bhUMDuM kare to jIva jaDarUpe thaI jAya ane jaDa cetanarUpa thaI jAya, tathA je eka jIvane bIjA jIvo kAMI bhaluM-bhUMDuM kare to eka jIva bIjA jIvarUpa thaI jAya. A pramANe ekano viSaya bIjAmAM cAlyo jAya tethI vyatikara doSa Ave -paraspara viSayamanuM vyatirA jaDakarmo haLavAM thAya ane mArga Ape to jIvane dharma thAya ane jaDakarmo baLavAna hoya to jIva dharma karI zake nahi-ema mAnavAmAM saMkara ane vyatikara banne doSa Ave che. jIva mokSano-dharmano puruSArtha na kare ane azubhabhAvamAM rahe tyAre tene bhAre karmI jIva kahevAya che athavA to tene karmano tIvra udaya che tethI te dharma karato nathI" ema kahevAya che. te jIvanuM lakSa sva upara nathI paNa paravastu upara che eTaluM batAvavA mATe te vyavahArakathana che. paraMtu jaDakarma jIvane nukasAna kare athavA to jIva jaDakarmano kSaya kare ema kharekhara mAnavAthI uparanA banne doSa Ave che. (3) adhikaraNa doSa jo jIva zarIranuM kAMI karI zake, tene halAvI-calAvI zake ke bIjA jIvanuM kAMI karI zake to te banne dravyonuM adhikaraNa (svakSetrarUpa AdhAra) eka thaI jAya ane tethI "adhikaraNa ' doSa Ave. (4) parasparAzraya doSa jIva potAnI apekSAe sata che ane karma paravastu che tenI apekSAe jIva asat che, tathA karma tenI potAnI apekSAe sat che ane jIvanI apekSAe karma asat che. Ama hovA chatAM jIva karmane bAMdhe choDa-teno kSaya kare tema ja jaDa karma nabaLAM paDe to jIva dharma karI zake-ema mAnavuM temAM "parasparAzraya" doSa che. jIva, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sutra 3ra ] [ 351 karmo vagere badhAM dravyo svataMtra che ane potapotAthI svataMtrapaNe kArya kare che ema mAnavAthI 'paraspara Azraya' doSa Avato nathI. (5) saMzaya doSa jIva potAnA vikArabhAvane jANI zake che chatAM tene TALavAno prayatna kare nahi ane ema mAne ke "karmano udaya pAtaLo paDe ane mArga Ape to dharma thaI zake " to te ajJAna che. pote jaDa karmane to dekhAto nathI, tema ja tenA rasane ke udayane paNa dekhato nathI. samaye samaye dareka dravyanI avasthA potapotAnA kAraNe badalatI jAya che, tyAM, "jaDa karma baLavAna hoya to jIva paDI jAya" ema je mAne tene paDI javAno bhaya TaLe nahi ane tethI teno saMzaya TaLe nahi. saMzaya te samyajJAnano doSa che, te TALyA sivAya jIva svataMtra puruSArtha karI zake nahi ane puruSArtha vagara te jIvane kadI dharma ke samyagdarzana thAya nahi. A pramANe uparyukta mAnyatAmAM "saMzaya doSa Ave che, te TALavo joIe. (6) anavasthA doSa jIva potAnAM pariNAmano ja kartA che ane potAnuM pariNAma tenuM karma che. sarva dravyone anya dravya sAthe utpAdya-utpAdaka bhAvano abhAva che, tethI jIvane ajIvanI sAthe kArya-kAraNapaNuM siddha thatuM nathI. je eka dravya bIjAnuM kArya kare, bIjAM dravya trIjAnuM kArya kare-ema paraMparA kahIe to anaMta dravyo che temAMthI kayuM dravya kayA dravyanuM kArya kare teno koI niyama rahe nahi ane tethI "anavasthA" doSa Ave. paraMtu jo dareka dravya potAnuM ja kArya kare ane paranuM kArya na karI zake evo niyama svIkArIe to vastunI yathArtha vyavasthA jaLavAI rahe che. ane temAM kAMI anavasthA doSa Avato nathI. (7) apratipatti doSa dareka dravyanuM dravyapaNuM-kSetrapaNuM-kALapaNuM (-paryAyapaNuM) ane bhAvapaNuM (guNo) je prakAre che te prakAre tenuM yathArtha jJAna karavuM joIe. jIva zuM karI zake ane zuM na karI zake, tema ja jaDa dravyo zuM karI zake ane zuM na karI zake tenuM jJAna na karavuM ane tattvajJAna karavAnI nA pADavI te "apratipatti doSa che. (8) virodha doSa eka dravya pote potAthI sat che ane te dravya parathI paNa satya che ema jo mAnIe to "virodha" doSa Ave che. kema ke jIva potAnuM kArya kare ane paradravyanuMkarma tema ja para jIvo vagerenuM paNa kArya kare-ema hoya to virodha doSa lAgu paDe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 35ra ] [ mokSazAstra (9) abhAva doSa jo eka dravya bIjA dravyanuM kArya kare to te dravyano nAza thAya ane eka dravyano nAza thAya to krame krame sarva dravyono nAza thAya, e pramANe temAM "abhAva" doSa Ave che. A badhA doSo TALIne vastunuM anekAMtasvarUpa samajavA mATe AcAryabhagavAne A sUtra jaNAvyuM che. arpita (mukhya) ane anarpita (-gauNa) nI vizeSa samajaNa jJAna samajAvavA tathA tenuM kathana karavA mATe koI vakhate upAdAnane mukhya kahevAmAM Ave che ane koI vakhate nimittane, koI vakhate dravyane mukhya kahevAmAM Ave che ane koI vakhate paryAyane, koI vakhate nizcayane mukhya kahevAmAM Ave che ane koI vakhate vyavahArane. A pramANe jyAre koI eka paDakhAne mukhya karIne kahevAmAM Ave tyAre bIjA gauNa rahetA paDakhAnuM yathAyogya jJAna karI levuM joIe. A mukhya-gauNatA jJAnaapekSAe samajavI. -paraMtu samyagdarzananI apekSAe haMmezA dravyadRSTine pradhAna karIne upadeza ApavAmAM Ave che. dravyadRSTinI pradhAnatAmAM kadI paNa vyavahAranI mukhyatA thatI nathI; tyAM paryAyadaSTinA bhedane gauNa karIne tene vyavahAra kahyo che. bhedadaSTimAM rokAtAM nirvikalpa dazA thatI nathI ane sarAgIne vikalpa rahyA kare che, mATe jyAM sudhI rAgAdika maTe nahi tyAMsudhI bhedane gauNa karI abhedarUpa nirvikalpa anubhava karAvavAmAM Ave che. darzananI apekSAe vyavahAra, paryAya ke bheda haMmezAM gauNa rAkhavAmAM Ave che, tene kadI mukhya karavAmAM AvatA nathI. || 32 / paramANuomAM baMdha thavAnuM kAraNa snigdhruuksstvaabndhH|| 33 / / artha- [ rinakSatvAta] cIkAza ane lUkhAzane kAraNe [ vandha: ] be, traNa vagere paramANuono baMdha thAya che. TIkA (1) pudgalamAM aneka guNo che paNa temAMthI sparza guNa sivAya bIjA guNonA paryAyothI baMdha thato nathI, temaja sparzanA ATha paryAyamAMthI paNa snigdha ane rukSa nAmanA paryAyonA kAraNe ja baMdha thAya che ane bIjA cha prakAranA paryAyothI baMdha thato nathI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 34 ] | [ 353 ema ahIM jaNAvyuM che. snigdha ane rukSa avasthA kevA prakAranI hoya tyAre baMdha thAya te 36 mAM sUtramAM kaheze ane kayA prakAre hoya tyAre baMdha na thAya te 34-35 mA sUtramAM kaheze. baMdha thatAM kevI jAtanuM pariNamana thAya te sUtra 37 mAM kaheze. (2) baMdha-aneka padArthomAM ekapaNAnuM jJAna karAvavALA saMbaMdha vizeSane baMdha kahe che. (3) baMdha traNa prakAranA thAya-1. pudgalono-sparzaguNanA kAraNe, 2. jIvano-potAnA rAgAdi bhAva sAthe, 3. jIva-pudgalono-anyonya avagAhanA kAraNe. (jAo, pravacanasAra gAthA-177) temAMthI pudgalono baMdha A sUtramAM jaNAvyo che. (4) snigdha ane rukSapaNAnA je avibhAgapraticcheda che tene "guNa" x kahe che. eka, be, traNa, cAra, pAMca, cha vagere tathA saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta snigdha guNarUpe tathA rukSa guNarUpe eka paramANu pariName che. (5) snigdha snigdha sAthe, rukSa rukSa sAthe tathA ekabIjA sAthe baMdha thAya che. || 33 baMdha kyAre thato nathI? na nanyaTMAnAmA rU4o. artha:- [ nadhanyaUInAna] jaghanya guNasahita paramANuono [ ] baMdha thato nathI. TIkA (1) "guNa"nI vyAkhyA sUtra 33 nI TIkAmAM ApI che. "jaghanya guNasahita paramANu" eTale ke je paramANumAM snigdhatA ke rukSatAno eka avibhAgI aMza hoya tene jaghanya guNasahita paramANu kahe che. jaghanya guNa eTale eka guNa samajavo. (2) parama caitanyabhAvamAM pariNati rAkhavAvALAne paramAtmasvarUpanI bhAvanArUpa dharmadhyAna ane zukladhyAnanA baLathI jyAre jaghanya cIkaNAIne sthAne rAga kSINa thaI jAya che, tathA jaghanya rukSatAne sthAne dveSa kSINa thaI jAya che tyAre, jema jaLa ane retIno baMdha thato nathI tema, jaghanya snigdha ke rukSa zaktidhArI paramANuno paNa koInI sAthe baMdha thato nathI. (pravacanasAra-adhyAya 2. gAthA 7ra, zrI jayasena AcAryanI saMskRta TIkA, hiMdI pustaka pA. ra27) jaLa ane retInA daSTAMte jema jIvonA rAgadveSa * dravya-guNa-paryAyamAM Ave che te "guNa' ahIM na samajavo paraMtu "guNa" no artha 'snigdha-sUkSapaNAnI zaktinuM mApa karavAnuM sAdhana' ema samanve. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 354 ] [ mokSazAstra paramAnaMdamaya svasaMvedana guNanA baLathI hIyamAna thaI jAya che ane karmanI sAthe baMdha thato nathI tema je paramANumAM jaghanya cIkAza ke rukSatA hoya che tene koIthI baMdha thato nathI (hiMdI pravacanasAra-gAthA 73, pA. 228.) (3) zrI pravacanasAra-adhyAya 2, gAthA 71 thI 76 sudhI tathA gommadasAra jIvakAMDa gAthA 614 tathA te nIcenI TIkA mAM pudgalomAM baMdha kyAre na thAya ane kyAre thAya te jaNAvyuM che, mATe te vAMcavuM. (4) cotrIsamA sUtranA siddhAMto (1) dravyamAM potA sAthe ekapaNuM te baMdhanuM kAraNa thatuM nathI, paNa potAmAM dvaita-bepaNuM thAya tyAre baMdha thAya che. AtmA eka-bhAvasvarUpa che, paraMtu moha-rAgadvaSarUpa pariNamanathI daitabhAvarUpa thAya che ane tethI baMdha thAya che. (juo, gujarAtI pravacanasAra gAthA 175nI TIkA.) AtmA tenA trikALI svarUpe zuddha caitanyamAtra che. paryAya (vartamAna avasthA) mAM jo te trikALI zuddha caitanya pratye lakSa Ape to dvatapaNuM thatuM nathI, tethI baMdha thato nathI-eTale ke moha-rAga-dveSamAM aTakato nathI. AtmA moha-rAga-dveSamAM aTake te ja kharo baMdha che. ajJAnatApUrvakanA rAgadveSa te ja kharekhara snigdha ane rukSapaNAnA sthAne hovAthI baMdha che. (juo, gujarAtI pravacanasAra gAthA 176 nI TIkA.) e pramANe AtmAmAM bepaNuM thAya tyAre baMdha thAya che ane tenuM nimitta pAmIne dravyabaMdha thAya che. (2) A siddhAMta pudgalamAM lAgu paDe che. jo pudgala potAnA sparzamAM eka guNarUpe pariName to tene potAmAM ja baMdhanI zakti (bhAvabaMdha) pragaTa nahi hovAthI bIjA pudgala sAthe baMdha thato nathI. paNa jo te pudgalanA sparzamAM beguNapaNuM Ave to baMdhanI zakti (bhAvabaMdhazakti) hovAthI bIjA cAra guNa sparzavALA sAthe baMdhAya che; A dravyabaMdha che. baMdha thavAmAM bepaNuM-dvaita eTalo bheda hamezAM rahevo ja joIe. (3) daSTAMtaH- dazamAM guNasthAne sUkSmasAparAya che-jaghanya lobha-kaSAya che to paNa mohakarmano baMdha thato nathI. saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobha tathA puruSaveda je navamA guNasthAne baMdhAto hato tenI tyAM bucchitti thaI-eTale ke teno baMdha tyAM aTakyo. ( jAo, adhyAya 6, sUtra 14 nI TIkA). daSTAMta uparathI siddhAMtaH- (1) jIvano jaghanya lobhakaSAya vikAra che paNa te jaghanya hovAthI kArmANavargaNAne lobharUpe pariNamavAmAM nimittakAraNa thayuM nahi. (2) te samaye saMjvalana lobhakarmanI prakRti udayarUpa hovA chatAM tenI jaghanyatA navA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 35-36 ] [ 355 moha karmanA baMdhanuM nimittakAraNa thatuM nathI, (3) jo jaghanya vikAra karmabaMdhanuM kAraNa thAya to koI jIva abaMdha thaI zake nahi. IT 34 IT baMdha kyAre thato nathI tenuM varNana guNasApe sadazAnAmA rUphA artha - [guNasAce] guNonI samAnatA hoya tyAre [sadazAnAna] samAnajAtivALA paramANunI sAthe baMdha thato nathI. jema ke-be guNavALA snigdha paramANuno bIjA be guNavALA snigdha paramANu sAthe baMdha thato nathI athavA tevA snigdha paramANuno teTalA ja guNavALA rukSa paramANu sAthe baMdha thato nathI. "na(baMdha thato nathI)' e zabda A sUtramAM kahyo nathI paraMtu uparanA sUtramAM kahela 'na' zabda A sUtramAM paNa lAgu paDe che. TIkA (1) sUtramAM "sadazAnA' padathI e pragaTa thAya che ke guNonI viSamatAmAM samAnajAtivALA tathA bhinnajAtivALA pudgalono baMdha thAya che. (2) be ke vadhAre guNa snigdhatA tema ja be ke vadhAre guNa rukSatA samAnapaNe hoya tyAre baMdha thato nathI, ema batAvavA mATe "guNasAce' pada A sUtramAM lIdhuM che. A uparA (jAo, sarvArthasiddhi, saMskRta-hiMdI, adhyAya 5. pAnuM-123.). baMdha kyAre thAya che? ciMdhivAviguNAnAM tArUddA artha:- [ddhi vi] be adhika guNa hoya [gari] evA prakAranA [ TMAnAM 1] guNavALA sAthe ja baMdha thAya che. TIkA jyAre eka paramANuthI bIjA paramANumAM be adhika guNa hoya tyAre ja baMdha thAya che. jema ke be guNavALA paramANuno baMdha cAra guNavALA paramANu sAthe thAya; traNa guNavALA paramANuno pAMca guNavALA paramANu sAthe baMdha thAya; paraMtu tenAthI adhika ke ochA guNavALA paramANu sAthe baMdha thAya nahi. A baMdha snigdhano snigdha sAthe, rukSano rukSa sAthe, snigdhano rukSa sAthe tathA rukSano snigdha sAthe paNa thAya che. || 36 IT Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 356 ] [ mokSazAstra be guNa adhikanI sAthe maLatAM navI avasthA kevI thAya che ? bandhe'dhikau pAriNAmikau ca / / 37 / / artha:- [ ~] ane [ vadhe] baMdharUpa avasthAmAM [dhii] adhika guNavALA 52mANuo jeTalA guNarUpe [pArigAmiI] ochA guNavALA paramANuonuM pariNamana thAya che. TIkA alpaguNadhAraka je paramANuo hoya te jyAre adhikaguNadhA2ka 52mANuo sAthe baMdha avasthA pAme tyAre te alpaguNadhAraka paramANuo potAnI pUrva avasthAne choDIne bIjI avasthA pragaTa kare che ane eka skaMdha thaI jAya che eTale ke adhikaguNadhA2ka paramANunI jAtano ane teTalA guNavALo skaMdha thAya che. / / 37 / / dravyanuM anya lakSaNa guNaparyayavat drvym|| 38 / / artha:- [muLaparyayavat] guNa-paryAyavALuM [dravyam ] dravya che. TIkA (1) guNa-1. dravyanA aneka paryAya palaTavA chatAM paNa je dravyanI kadI pRthak na thAya, niraMtara dravyanI sAthe sahabhAvI rahe te guNa kahevAya; 2. dravyanA pUrA bhAgamAM tathA tenI badhI hAlatamAM je rahe tene guNa kahe che. (jainasiddhAMta pravezikA prazna 113). 3. dravyamAM zaktinI apekSAe je bheda karavAmAM Ave te guNa zabdono artha che. (tattvArthasAra-a. 3. gAthA 9, pA. 131). guNanI vyAkhyA sUtrakAra sUtra 41 mAM Apaze. (2) paryAya-1. kramathI thatI vastunI-guNanI avasthAne paryAya kahe che; 2. guNanA vikArane (vizeSa kAryane ) paryAya kahe che. (jaina siddhAMta pravezikA prazna 148.) 3. dravyamAM je vikriyA thAya-athavA je avasthA badale te paryAya kahevAya. (jIo, tattvArthasAra a. 3. gAthA 9. pA. 131 ) paryAyanI vyAkhyA sUtrakA2 42 mA sUtramAM Apaze. (3) AgaLa sUtra 29-30 mAM kahevAmAM AvelA lakSaNathI A lakSaNa juduM nathI, Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 38-39 ]. [ 3pa7 zabdabheda che, paraMtu bhAvabheda nathI. paryAyathI utpAda-vyayathI ane guNathI dhrauvyanI pratIti thaI jAya che. (4) guNane anvaya, sahavartI paryAya ke akramavartI paryAya paNa kahevAya che tathA paryAyane vyatirekI athavA kramavartI kahevAya che. dravyano svabhAva guNa-paryAyarUpa che, ema sUtramAM kahIne dravyanuM anekAMtapaNuM siddha karyuM. (5) dravya, guNa ane paryAya vastapaNe abheda-abhinna che. nAma, saMkhyA, lakSaNa ane prayojananI apekSAe dravya, guNa ane paryAyamAM bheda che, paraMtu pradezathI abheda che, ema vastunuM bhedAbhedasvarUpa samajavuM. (6) sUtramAM 'vat' zabda vAparyo che te kathaMcit bhedabhedapaNuM sUcave che. (7) je guNa vaDe eka dravya bIjA dravyathI dravyAMtara che" ema jaNAya tene vizeSaguNa kahe che. te vaDe te dravyanuM vidhAna karavAmAM Ave che. jo ema na hoya to dravyonI saMkaratA-ekatAne prasaMga Ave ane eka dravya palaTIne bIjAM thaI jAya to vyatikaradoSano prasaMga Ave. mATe e doSo rahita vastunuM svarUpa jema che tema samajavuM. | 38aaaa kALa paNa dravya che. elnazcaTo rUTo artha:- [ vAta: ] kALa [ ] paNa dravya che. TIkA (1) ' no anvaya "pvyALi' A adhyAyanA bIjA sUtranI sAthe che. (2) kALa utpAda-vyaya-dhruva tema ja guNa-paryAya sahita che mATe te dravya che. (3) kALadravyonI saMkhyA asaMkhyAta che. teo ratnonA rAzinI mAphaka ekabIjAthI pRthaka lokAkAzanA samasta pradezo para sthita che. te dareka kAlANa jaDa, ekapradezI ane amUrtika che. tenAmAM sparza guNa nathI tethI eka bIjAnI sAthe maLIne skaMdharUpa thatA nathI. kALamAM mukhyapaNe ke upacArapaNe pradezamUhanI kalpanA thaI zakatI nathI. tethI tene akAyapaNuM che. te niSkriya che eTale ke eka pradezathI bIjA pradeza jatuM nathI. (4) mukhya kALanuM lakSaNa vartanA sUtra 22 mAM kahyuM. vyavahArakALanuM lakSaNa te ja sUtramAM pariNAma, kriyA, paratva ane aparatva kahyuM. e vyavahArakALanA anaMta samayo che ema have pachInA sUtramAM kahe che. || 39 IT Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 358 ] [ mokSazAstra vyavahArakALanuM pramANa soganantasamaya:sA 40nA artha - [:] te kALadravya [ ananta samaya:] anaMta samayavALuM che. kALano paryAya te samaya che. jo ke vartamAnakALa eka samayamAtra ja che, topaNa bhUtabhaviSyanI apekSAthI tenA anaMta samayo che. TIkA (1) samaya-maMdagatithI gamana karanAra eka pudgala paramANune AkAzanA eka pradezathI bIjA pradeza para jatAM jeTalo vakhata lAge te eka samaya che. te kALano paryAya hovAthI vyavahAra che. samayonA samUhathI ja Avali, ghaDI, kalAka Adi vyavahArakALa che. vyavahArakALa nizcayakALano paryAya che. nizcayakALadravya-lokAkAzanA pratyeka pradeza upara ratnonA rAzinI mAphaka kALANu sthita hovAnuM sUtra 39 nI TIkAmAM kahyuM che te dareka nizcayakALadravya che. tenuM lakSaNa vartanA che; te sUtra 22 mAM kahevAmAM AvyuM che. (2) eka samaye anaMta padArthonI pariNati-je anaMta prakAranI che; tene eka kAlANuno paryAya nimitta hoya che, te apekSAe eka kAlANune upacArathI "anaMta' kahevAmAM Ave che. (3) samaya te nAnAmAM nAno vakhata che tethI tenA vibhAga paDI zakatA nathI. IT 4Oaa A pramANe che dravyonuM varNana pUruM thayuM. have be sUtro dvArA guNanuM ane paryAyanuM lakSaNa jaNAvIne A adhikAra pUro thaze. guNanuM lakSaNa dravyAzrayA niNa pu:42 artha:- [dravyAzraya:] jeo dravyanA Azraye hoya ane [ ni:] pote bIjA guNothI rahita hoya [ TMT:] te guNo che. TIkA (1) jJAnaguNa jIvadravyane Azraye rahe che, tathA jJAnamAM koI bIjo guNa raheto nathI. jo temAM guNa rahe to te guNa maTIne guNI (-dravya) thaI jAya, paNa tema bane nahi. 'bAjhayA:' zabda bhedabheda banne sUcave che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 sUtra 42 ] [ 359 (2) prazna:- paryAya paNa dravyane Azraye che ane guNa rahita che mATe paryAyamAM paNa guNapaNuM AvI jaze, ane tethI A sUtramAM kahelA lakSaNane ativyApti doSa lAgaze? uttara:- "dravyAzrayAH" pada hovAthI nitya dravyano Azraya karI varte che tenI vAta che; te guNa che, paryAya nathI. tethI "dravyAzrayA:' padathI paryAya temAM Avato nathI. paryAya eka ja samayavartI che. (3) A sUtrano siddhAMta dareka guNa potapotAnA dravyane Azraye rahe che tethI eka dravyano guNa bIjA dravyane kAMI karI zake nahi, tema ja bIjA dravyane preraNA, asara ke sahAya karI zake nahi. paradravya nimittapaNe hoya che paNa eka dravya paradravyamAM akiMcitkara che (samayasAra gAthA ra67 nI TIkA. gujarAtI pA. 328). preraNA, sahAya, madada, upakAra vagere zabdo nimittane uddezIne vAparavAmAM Ave che, paNa te upacAramAtra che eTale ke nimittanuM jJAnamAtra karAvavA mATe che. // 41 paryAyanuM lakSaNa taddAva: pariNAma:nA 42aaaa artha:- [ tat bhava: ] dravyano svabhAva (nijabhAva, nijatattva) [ pariNAma: ] te pariNAma che. TIkA (1) dravya je svarUpe hoya che tathA je svarUpe pariName che te taddabhAva pariNAma che. (2) prazna- guNa ane dravya sarvathA bhinna che, ema koI kahe che te kharuM che? uttara- nA guNa ane dravya kathaMcit bhinna che, kathaMcit abhinna che eTale ke bhinnabhinna che. saMjJA-saMkhyA-lakSaNa-viSayAdi bhedathI bhinna che, vastupaNepradezapaNe abhinna che, kema ke guNa dravyano ja pariNAma che. (3) badhAM dravyone anAdi ane AdimAna pariNAma hoya che. pravAharUpe anAdi pariNAma che; paryAya Upaje-viNase che mATe te Adi sahita che. dharma, adharma, AkAza ane kALa e cAra dravyanA anAdi tathA AdimAna pariNAma Agamagamya che tathA jIva ane pudgalanA anAdi pariNAma Agamagamya che paNa tenA AdimAna pariNAma kathaMcit pratyakSa paNa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 360 ] | [ mokSazAstra (4) guNane sahavartIparyAya athavA akramavartIparyAya kahevAmAM Ave che ane paryAyane kamavartIparyAya kahevAmAM Ave che. dravya, guNa ne paryAya-ema vastunA traNa bheda kahyA che, paraMtu naya to dravyArthika ane paryAyArthika ema be ja kahyA che, trIjo "guNArthika' naya kahyo nathI, tenuM zuM kAraNa che? tema ja guNo kayA nayanA viSayamAM Ave che? teno khulAso pUrve adhyAya 1 sUtra 6 nI TIkA pA. 31-3ra mAM Apyo che. paryAyArthikanayane bhAvArthikanaya paNa kahevAmAM Ave che. (jAo, zrImad rAjacaMdra kRta mokSamALA pATha-91) (5) A sUtrano siddhAMta sUtra 41 mAM je siddhAMta kahyo che te ja pramANe te ahIM paNa lAgu paDe che eTale ke dareka dravya potAnA bhAve pariName che, paranA bhAve pariNamatuM nathI, tethI ema siddha thayuM ke dareka dravya potAnuM kAma karI zake paNa paranuM kAMI karI zake nahi. IT 42aaaa . upasaMhAra A pAMcamA adhyAyamAM ajIvatattvanuM mukhyapaNe kathana che. ajIvatattvanuM kathana karatAM, teno jIvatattva sAthe saMbaMdha batAvavAnI jarUra jaNAtAM jIvanuM svarUpa paNa ahIM jaNAvavAmAM AvyuM che. vaLI chae dravyonuM sAmAnya svarUpa jIva ane ajIvane lAgu paDatuM hovAthI te paNa kahyuM che. e rIte A adhyAyamAM nIcenA viSayo AvyA che. (1) chae dravyone ekasarakhI rIte lAgu paDatA niyamonuM svarUpa, (2) dravyonI saMkhyA ane tenAM nAmo, (3) jIvanuM svarUpa (4) ajIvanuM svarUpa, (5) syAdvAda siddhAMta ane (6) astikAya. (1) chae dravyone lAgu paDatuM svarUpa 1. dravyanuM lakSaNa astitva-hovApaNuM (sata) che. (sUtra 29) 2. hovApaNAnuM (-sanuM) lakSaNa traNe kALa TakIne dareka samaye jAnI avasthA TALI navI avasthA utpanna karavI te che (sUtra 30). 3. dravya potAnA guNa ane avasthAvALuM hoya che, guNa dravyane Azraye rahe che ane guNamAM guNa hotA nathI. te potAnA je bhAva che te bhAve pariName che. (sU. 38, 42). 4. dravyanA potAnA bhAvano nAza thato nathI mATe nitya che ane te pariName che mATe anitya che. (sUtra 31, 42). (2) dravyonI saMkhyA ane tenAM nAmo dravyo aneka che. (sUtra 2). tenAM nAmo-1. jIvo (sUtra 3), 2. padgalo, Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2 upasaMhAra ] [ 361 3. eka dharmAstikAya, 4. adharmAstikAya, 5. eka AkAza (sUtra 1), 6. kALa, (sUtra 22, 39). (3) jIvanuM svarUpa 1. jIvo aneka che (sUtra 3), dareka jIvanA asaMkhyAta pradezo che (sUtra 8), te lokAkAzamAM ja rahe che (sUtra 1ra), jIvanA pradezo saMkoca-vistAra pAme che, tethI lokanA asaMkhyAtamA bhAgathI laIne AkhA lokane avagAhe che. (sUtra 5, 15), lokAkAzanA jeTalA pradezo che teTalA ja jIvanA pradezo che. eka jIvanA, dharmadravyanA ane adharmadravyanA pradezonI saMkhyA sarakhI che (sUtra 8); paraMtu jIvanA avagAhu ane dharmadravya tathA adharmadravyanA avagAhamAM phera che. dharma-adharma dravya AkhA lokAkAzane avagAhe che jyAre jIvanA pradezo saMkoca-vistAra pAme che. (sUtra 13, 16). 2. jIvane vikArI avasthAmAM, sukha-duHkha tathA jIvana-maraNamAM pudgala dravyo | nimitta che; jIva dravyo paNa paraspara te kAryomAM nimitta thAya che. saMsArI jIvone saMyogarUpe kANAdi zarIra, vacana, mana ane zvAsocchavAsa hoya che (sUtra 19, 20, 21). 3. jIva kriyAvAna che, tenI kriyAvatI zaktino paryAya koIvAra gatirUpa ane koI vAra sthitirUpa thAya che; jyAre gatirUpa hoya tyAre dharmadravya ane jyAre sthitirUpa hoya tyAre adharmadravya nimitta che (sUtra-17 ). 4. jIvane pariNamanamAM kALa dravya nimitta che (sUtra 22), ane avagAhanamAM AkAza nimitta che (sUtra 18). 5. jIva dravya nitya che, tenI saMkhyA eka sarakhI rahenArI che ane te arUpI che (sUtra 4). noTaH- chae dravyonuM ja svarUpa upara naM. (1) mAM cAra bolathI jaNAvyuM che te ja svarUpa dareka jIva dravyane paNa lAgu paDe che. jIvanuM lakSaNa upayoga che ema jIvane lagatA adhikAramAM adhyAya 2. sUtra 8 mAM kahevAI gayuM che. (4) ajIvanuM svarUpa jJAna rahita evA ajIva dravyo pAMca che-1. eka dharma, 2. eka adharma 3. eka AkAza, 4. aneka pudgalo tathA 5. asaMkhyAta kALANuM (sUtra 1, 39 ). have pAMca peTA vibhAga dvArA te pAMca dravyanuM svarUpa kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 362 ] [ [ mokSazAstra 1. dharmadravya dharmadravya eka, ajIva, bahupradezI che ( sUtra 1, 2, 6 ). te nitya, avasthita arUpI ane halanacalana rahita che (sUtra 4, 7). tenA lokAkAza jeTalA asaMkhya pradezo che ane te AkhA lokAkAzamAM vyApaka che. (sUtra 8, 13). te pote hulanacalana karatA jIva tathA pugalone gatimAM nimitta che (sUtra 17). tene avagAhanamAM AkAza nimitta che ane pariNamanamAM kALa nimitta che (sUtra 18, 22) arUpI (sUkSma) hovAthI dharma ane adharmadravyo lokAkAzamAM ekasarakhI rIte (ekabIjAne vyAghAta pahoMcADayA vinA) vyApI rahyAM che. (sUtra 13). va. adharmadravya upara kahelI badhI bAbato adharmadravyane paNa lAgu paDe che. vizeSatA eTalI ja ke dharmadravya jIva-pugalone gatimAM nimitta che tyAre adharma jIva-pugalone sthitimAM nimitta che. va. AkAzadravya AkAzadravya eka, ajIva, anaMtapradezI che (sUtra 1, 2, 6, 9). nitya, avasthita, arUpI ane halanacalana rahita che ( sUtra 4, 7). bIjA pAMceya dravyone avagAhana ApavAmAM nimitta che (sUtra 18). tene pariNamanamAM kALadravya nimitta che (sU. 22). 3. kALadravya kALadravya dareka aNurUpa, arUpI, astipaNe paNa kAya rahita, nitya ane avasthita ajIva padArtha che. (sUtra 2, 39, 4). te badhAM dravyone pariNamanamAM nimitta che (sUtra rara). kALadravyane avagAhanamAM AkAzadravya nimitta che. (sUtra 18). eka AkAzapradeze rahelAM anaMta dravyone pariNamanamAM eka kAlANu nimitta thAya che te kAraNe upacArathI tene anaMta samaya kahevAmAM Ave che, tathA bhUtabhaviSyanI apekSAe anaMta che. kALanA eka paryAyane samaya kahe che (sUtra 40). 6. pudgaladravya 1. A pudgala dravyo anaMtAnaMta che. te dareka eka pradezI che. (sUtra 1, 2, 10, 11,) temAM sparza, rasa, gaMdha, varNa Adi vizeSa guNo hovAthI te rUpI che ( sUtra 23, 5.) te vizeSa guNomAMthI sparza guNanI snigdha ke rukSanI amuka prakAranI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2 upasaMhAra ] [ 363 avasthA thAya tyAre baMdha thAya che (sUtra 33). baMdha prApta yugalone skaMdha kahevAmAM Ave che. temAMthI jIvane saMyogarUpa thatA skaMdho zarIra, vacana, mana ane zvAsocchavAsapaNe pariName che (sUtra 25, 19). keTalAka skaMdho jIvane sukha, du:kha, jIvana ane maraNamAM nimitta thAya che. (sUtra 20). 2. skaMdharUpe pariNamelA paramANuo saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMta hoya che. tathA baMdhanI viziSTatA evI che ke eka pradezamAM aneka rahe che, aneka skaMdho saMkhyAtapradezone ane aneka skaMdho asaMkhyAta pradezone roke che temaja eka mahAtkaMdha lokapramANa asaMkhyAta AkAzanA pradezone roke che (sUtra 10, 14, 12.) 3. je pugalanI snigdhatA ke rukSatA jaghanyapaNe hoya te baMdhane pAtra nathI. tema ja eka sarakhA guNavALA pudagalono baMdha thato nathI (sUtra 34-35 ). jaghanya guNa choDIne be aMza ja adhika hoya tyAM (pachI ekI guNa hoya ke bekI guNa hoya) snigdhano snigdha sAthe, rukSano rukSa sAthe tathA snigdha rukSano paraspara baMdha thAya che ane jenA guNo adhika hoya te rUpe Akho skaMdha thAya che ( sUtra 36, 37). skaMdhanI utpatti paramANuonA bheda (chUTA paDavAthI), saMghAta (maLavAthI) athavA ekI vakhate banne rUpe (bheda-saMghAta) thavAthI thAya che ( sUtra ra6), ane aNunI utpatti bhedathI thAya che (sUtra 27). bheda-saghAta bannethI maLI utpanna thayela skaMdha cahyuindriyagamya hoya che. (sUtra 28). 4. zabda, baMdha, sUkSma, sthaLa, saMsthAna, bheda, tama, chAyA, Atapa ane udyota -e badhA pudgalanA paryAyo (avasthA ) che. pa. pudgala dravyane halanacalanamAM dharmadravya ane sthitimAM adharmadravya nimitta che (sUtra 17), avagAhanamAM AkAzadravya nimitta che ane pariNamanamAM kALadravya nimitta che (sUtra 18, 22). 6. pudgala skaMdhone zarIra, vacana, mana ane zvAsocchavAsarUpe pariNamavAmAM jIva nimitta che ( sUtra 19 ); baMdharUpa thavAmAM paraspara nimitta che (sUtra 33). noMdha:- snigdhatA ane rukSatAnA anaMta avibhAgapratizkeda thAya che. temAMnA eka avibhAgI aMzane "guNa" kahe che, ema ahIM "guNa' zabdano artha che. (5) syAdvAda siddhAMta dareka dravya guNa-paryAyAtmaka che; utpAda-vyaya-dhrauvya yukta che; saptabhaMgasvarUpa che. e rIte dravyamAM trikALI akhaMDa svarUpa ane dareka samaye vartatI avasthA-ema be Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 364 ] [ mokSazAstra paDakhAM paDe che. vaLI pote potAthI atirUpa che. ane parathI nAstirUpa che. tethI dravya, guNa ane paryAya badhuM * anekAMtAtmaka (aneka dharmarUpe) che. apUrNa manuSya koI paNa padArthano vicAra karatAM AkhA padArthane ekI sAthe vicAramAM laI zake nahi; paraMtu vicAravAmAM AvatA padArthano eka paDakhAno vicAra karI zake ane pachI bIjA paDakhAno vicAra karI zake; ema tenA vicAramAM ane kathanamAM krama paDayA vinA rahe nahi. tethI je vakhate trikALI dhruva paDakhAno vicAra kare tyAre bIjuM paDakhuM vicAra mATe mulatavI rahe. tethI jeno vicAra karavAmAM Ave tene mukhya ane vicAramAM je bAkI rahyuM tene gauNa karavAmAM Ave. A prakAre vastunA anekAMtasvarUpano nirNaya karavAmAM krama paDe che. e anekAMta svarUpanuM kathana karavA mATe tathA te samajavA mATe upara kahelI paddhati grahaNa karavI tenuM nAma "syAdvAda" che; ane te A adhyAyanA 3ra mA sUtramAM ApI che. je vakhate je paDakhAne (arthAt dharmane) jJAnamAM levAmAM Ave tene "arpita" kahevAya che, ane te ja vakhate je paDakhAM arthAt dharmo jJAnamAM gauNa rahyA hoya tene "anarpita" kahevAya che. e rIte AkhA svarUpanI siddhi-prApti-sAbitI-jJAna thaI zake che. te AkhA padArthanA jJAnane pramANa ane eka paDakhAnA jJAnane naya kahe che ane "syAt asti-nAsti' nA bhedo dvArA te ja padArthanA jJAnane "saptabhaMgI ' svarUpa kahevAmAM Ave che. (6) astikAya cha dravyomAMthI jIva, dharma, adharma AkAza ane pudgala e pAMca astikAya che (sUtra 1, 2, 3); ane kALa ati che (sUtra 2-39) paNa kAya (-bahupradeza) nathI (sUtra 1). (7) jIva ane pudagala dravyanI siddhi 1-2. 1. "jIva' eka pada che ane tethI te jagatanI koI vastune-padArthane sUcave che, mATe te zuM che e ApaNe vicArIe. e vicAravAmAM ApaNe eka manuSyanuM udAharaNa laIe; jethI vicAravAmAM sugamatA paDe. 2. eka manuSyane ApaNe joyo. tyAM sarva prathama ApaNI daSTi tenA zarIra upara paDaze, tathA te manuSya jJAnasahita padArtha paNa che ema jaNAze. zarIra che ema nakkI karavAmAM AvyuM te indriyadvArA nakkI thayuM paNa te manuSyane jJAna che ema je nakkI karyuM te indriyadvArA nakkI karyuM nathI; kemake arUpI jJAna indriyagamya nathI, paNa te manuSyanA * anekAMta = aneka + aMta (-dharma) = aneka dharmo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ]. [ 365 vacana ke zarIranI ceSTA uparathI nakkI karavAmAM AvyuM che. temAMthI indriya dvArA zarIra nakkI karyuM te jJAnane ApaNe indriyajanya kahIe chIe ane te manuSyamAM jJAna hovAnuM nakkI karyuM te anumAnajanyajJAna che ema ApaNe kahIe chIe. 3. A pramANe manuSyamAM ApaNe be prakAra jANyA-1. indriyajanya jJAnathI zarIra, 2. anumAnajanyajJAnathI jJAna. pachI bhale koI manuSyane jJAna ochA ughADarUpa hoya ke koIne vadhAre ughADarUpa hoya. te be bAbato jANatAM te eka ja padArthanA be guNo che ke judA judA be padArthanA be guNo che te ApaNe nakkI karavuM joIe. 4. je manuSyane ApaNe joyo tenA saMbaMdhe nIce pramANe banyAnuM dAkhalA mATe kalpIe. (1) te manuSyanA hAthamAM kAMI lAgyuM ane zarIramAMthI lohI nIkaLavA lAgyuM. (2) te manuSya lohI nIkaLatuM jANuM ane te lohI tarata ja baMdha thaI jAya to sAruM-evI tIvra bhAvanA bhAvI. (3) paNa te ja vakhate lohI vadhAre nIkaLavA mAMDayuM ane ghaNA upAyo karyA, paNa te baMdha paDatAM ghaNo vakhata lAgyo. (4) lohI baMdha paDyA pachI potAne jaladI ArAma thaI jAya evI te manuSya bhAvanA karavAnuM satat cAlu rAkhyuM. (5) paNa bhAvanA anusAra pariNAma AvavAne badale te bhAga saDato gayo. (6) te manuSyane ghaNuM duHkha thayuM ane te duHkhanuM tene vedana thayuM. (7) bIjAM sagAMsaMbaMdhIoe te manuSyane duHkha thAya che ema jANuM, paNa te manuSyanA duHkha-vedanano kAMI paNa aMza teo laI zakyA nahi. (8) Akhare teNe hAthanA saDatA bhAgane kapAvyo. (9) te hAtha kapAvyA chatAM te mANasanuM jJAna teTaluM rahyuM ane vizeSa abhyAsathI ghaNuM vadhI gayuM ane bAkI raheluM zarIra ghaNuM nabaLuM paDatuM gayuM tema ja vajanamAM ghaTatuM gayuM. (10) zarIra nabaLuM paDavA chatAM tene jJAnAbhyAsanA baLathI dhIraja rahI ane zAMti vadhI. 5. A daza bAbato zuM sAbita kare che te ApaNe joIe. manuSyamAM vicArazakti ( Reasoning faculty ) che ane te to dareka manuSyane anubhavagamya che. have vicAra karatAM nIcenA siddhAMto pragaTe che: Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 366 ] [ mokSazAstra (1) zarIra ane jJAna dharAvatI vastu e bane judA judA padArtho che, kema ke te jJAna dharAvatI vastue "lohI tarata ja baMdha thaI jAya to sAruM" tevI icchA karavA chatAM lohI baMdha thayuM nahi, eTaluM ja nahi paNa icchAthI viruddha zarIranI ane lohInI avasthA thaI. je zarIra ane jJAna dharAvatI vastu te banne eka ja hoya to tema thAya nahi. (2) jo te banne eka ja vastu hota to jyAre jJAna karanAre icchA karI te ja vakhate lohI baMdha thaI jAta. (3) jo te banne eka ja vastu hota to lohI tarata ja baMdha paData, eTaluM ja nahi paraMtu, upara naM. (4-5) mAM jaNAvyA mujaba bhAvanA karela hovAthI zarIrano te bhAga saData paNa nahi, UlaTuM jyAre icchA karI tyAre tarata ja ArAma thaI jAta. paraMtu banne judAM hovAthI tema banatuM nathI. (4) upara naM. (6-7) mAM je hakIkata jaNAvI che te sAbita kare che ke jeno hAtha saDe che te manuSya ane tenA sagAMsaMbaMdhI badhA svataMtra padArtho che. jo teo eka hota to te manuSyanuM duHkha teo bhegA maLI bhogavata ane te manuSya potAnA duHkhano bhAga temane Apata athavA ghaNAM sagAMo tenuM du:kha laIne pote te bhogavata, paNa tema banI zakyuM nathI. mATe teo paNa A manuSyathI judI svataMtra jJAnarUpa ane zarIra sahita vyaktio che ema siddha thayuM. (5) upara naM. (8-9) mAM je hakIkata jaNAvI che te sAbita kare che ke zarIra saMyogI padArtha che; tethI hAtha jeTalo bhAga temAMthI chUTo paDI zakyo. jo te eka akhaMDa padArtha hota to hAtha jeTalo bhAga kapAIne chUTo paDI na zakata. vaLI te sAbita kare che ke zarIrathI jJAna svataMtra che kema ke zarIranA amuka bhAga kapAyA chatAM teTalA pramANamAM jJAna ghaTatuM nathI paNa teTaluM ja rahe che ane zarIra nabaLuM paDatuM jAya chatAM jJAna vadhatuM jAya che, eTale zarIra ane jJAna ema svataMtra vastuo che e sAbita thayuM. (6) upara naM. (10) thI sAbita thayuM ke jJAna vadhyuM topaNa vajana vadhyuM nahi paraMtu jJAna sAthe saMbaMdha rAkhanAra dhIraja, zAMti vageremAM vadhAro thayo; zarIra vajanamAM ghaTayuM chatAM jJAnamAM ghaTADo na thayo, mATe jJAna ane zarIra be judA, svataMtra, virodhI guNavALA padArtho che jema ke : 1. zarIra vajanavALuM ane jJAna vajanavagaranuM va. zarIra ghaTayuM, jJAna vadhyuM, va. zarIrano bhAga ocho thayo, jJAna teTaluM ja rahyuM ane pachI vadhyuM hatuM. zarIra Indriyagamya saMyogI, chUTuM paDI koI bIjI jagyAe tenA bhAgo rahI zake tevuM che; jJAna indriyagamya nathI paraMtu jJAnagamya che, tenA kaTakA ke bhAgalA thaI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 upasaMhAra ] [ 367 zake nahi kema ke te asaMyogI che ane teno koI bhAga chUTo paDIne bIje rahI zake nahi tema ja koIne ApI zakAya nahi; haiM. bajAramAMthI jaDa vastuo lAvIne teno khorAka banAvI, tene khAvAthI A saMyogI padArtha-zarIra banyuM che, tenA kaTakA-bhAga thaI zake che; paraMtu jJAna bajAramAMthI maLe nahi; koI potAnuM jJAna bIjAne ApI zake nahi paraMtu potAnA abhyAsathI ja jJAna vadhArI zakAya; asaMyogI ane potAmAMthI AvatuM hovAthI jJAna potAne ja-AtamAne ja avalaMbanAruM che. (7) 'jJAna' guNavAcaka nAma che; te guNI vinA hoya nahi, mATe jJAnaguNanI dhA2ka evI eka vastu che. tene jIva, AtmA, sacetana padArtha, caitanya ityAdi nAmothI oLakhI zakAya che. A rIte jIva padArtha jJAnasahita, asaMyogI, arUpI sAbita thayo ane tenAthI viruddha zarIra jJAnarahita, ajIva, saMyogI, rUpI padArtha sAbita thayuM; te ' puddagala ' nAmathI oLakhAya che. zarIra sivAyanA bIjA je je padArtho dazyamAna thAya che te badhA paNa zarIranI jema pudgala ja che. (8) vaLI, jJAnanuM jJAnapaNuM kAyama TakIne temAM vadhaghaTa thAya che. te vadhaghaTane jJAnanI tAratamyatArUpa avasthA kahevAmAM Ave che. zAstraparibhASAmAM tene 'paryAya ' kahe che. nitya je jJAnapaNuM TakI rahe che te 'jJAnaguNa ' che. (9) zarI2 saMyogI sAbita thayuM tethI te viyoga sahita ja hoya. vaLI zarIranA nAnA nAnA bhAga karIe to ghaNA thAya ane bALatAM rAkha thAya. tethI ema sAbita thayuM ke zarIra aneka rajaNono piMDa che. jema jIva ane jJAna indriyagamya nathI paNa vicAra (Reasoning) gamya che; tema pudgalarUpa avibhAgI rajakaNa te paNa indriyagamya nathI, paNa jJAnagamya che. (10) zarIra te mULa vastu nathI paNa aneka rajakaNono piMDa che ane rajakaNa svataMtra vastu che eTale ke asaMyogI padArtha che. (11) jIva ane rajakaNa asaMyogI che tethI anAdi anaMta che ema siddha thayuM, kema ke je padArtha koI saMyogathI utpanna thayo na hoya teno kyAreya nAza paNa hoya nahi. (12) zarIra eka svataMtra padArtha nathI paNa aneka padArthonI saMyogI avasthA che. avasthA haMmezAM zarUAta sahita ja hoya tethI za2I2 zarUAta sahita che. te saMyogI hovAthI viyogI che. 6. jIva aneka ane anAdi anaMta che, tathA rajakaNo aneka ane anAdi anaMta che. eka jIva bIjA koI jIva sAthe piMDarUpa thaI zake nahi; paraMtu rajaNo piMDarUpa Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 368 ] mokSazAstra thAya che. A pramANe dravyanuM lakSaNa sata, aneka dravyo, rajakaNo, tenA skaMdha, utpAdavyaya-dhrauvya e Adi viSayo A adhyAyamAM kahyA che te siddha thayA. 7. A pramANe jIva ane pudgalanuM trikALa judApaNuM tathA anAdi anaMtapaNuM siddha thatAM nIcenI laukika mAnyatAo asatya Thare che: (1) aneka rajakaNo bhegAM thatAM temAMthI navo jIva utpanna thAya che te mAnyatA asatya che; kema ke rajakaNo jJAnarahita jaDa che tethI jJAnarahita game teTalA padArtho bhegA thAya topaNa jIva utpanna thAya ja nahi. jema aneka aMdhArAM bhegAM karatAM temAMthI ajavALuM thAya nahi, tema ajIvamAMthI jIvanI utpatti thAya nahi. (2) jIvanuM svarUpa zuM che te ApaNane khabara na paDe, evI mAnyatA asatya che, kema ke jJAna zuM na jANe ? jJAnanI ruci vadhAratAM AtmAnuM svarUpa barAbara jANI zakAya che. mATe te vicAragamya (reasoning-dalIlagamya) che ema upara sAbita karyuM che. (3) jIva ane zarIra Izvare banAvyAM ema koI mAne che paNa te mAnyatA asatya che, kema ke banne padArtho anAdi-anaMta che, anAdi anaMta padArthono koI kartA hoI zake ja nahi. 8. jIva zarIranuM kAMI karI zake agara to zarIra jIvanuM kAMI karI zake che evI mAnyatA paNa teTalI ja bhUla bharelI che, ema upara pArA 4 nA peTAmAM je dasa banAvo ApyA che te uparathI siddha thAya che. A bAbatano siddhAMta A adhyAyanA sUtra 41 nI TIkAmAM paNa Apyo che. (8) upAdAna-nimitta saMbaMdhI siddhAMta jIva, pudgala sivAyanA bIjAM cAra dravyonI, siddhi karatAM pahelAM ApaNe upAdAna-nimittanA siddhAMtane ane tenI sAbitIne samajI levAnI jarUra che. upAdAna eTale vastunI sahajazakti-nijazakti ane nimitta eTale saMyogarUpa para vastu. tenuM daSTAMta eka manuSyanuM nAma devadatta che; teno artha e ke devadatta pote potAthI potArUpa che paNa te yajJadatta vagere bIjA koI padArtharUpe nathI; Ama samajatAM be padArtho judApaNe sAbita thAya che:- 1. devadatta pote, 2. yajJadatta vagere bIjA padArtho. devadattanuM hovApaNuM siddha karavAmAM be kAraNo thayAM:- 1. devadatta pote, 2. yajJadatta vagere bIjA padArtho jagatamAM sabhAvarUpa che temano devadattamAM abhAva. A be kAraNomAM devadattanuM potAnuM hovApaNuM te nizakti hovAthI mULa kAraNa arthAt upAdAnakAraNa che, ane jagatanA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ] [ 369 yajJadatta vagere bIjA padArthono darekano potapotAmAM sadabhAva ane devadattamAM abhAva te devadattanuM hovApaNuM siddha karavAmAM nimittakAraNa che. jo A pramANe na mAnavAmAM Ave ane yajJadatta vagere bIjA koI paNa padArthano devadattamAM saddabhAva mAnavAmAM Ave to te paNa devadatta thaI jAya. Ama thatAM devadattanI svataMtra hayAtI ja siddha na thaI zake. vaLI jo yajJadatta vagere bIjA padArthonI hayAtI ja-sabhAva ja na mAnIe to devadattanuM hovApaNuM paNa siddha thaI zake nahi, kemake eka manuSyane bIjAthI judo pADavA mATe tene devadatta kahyo; tethI devadattanA sattApaNAmAM devadatta mULa upAdAnakAraNa ane jemanAthI tene judo pADayo tevA anya padArtho te nimittakAraNa che. A uparathI evo niyama paNa siddha thayo ke nimittakAraNa upAdAnane anukULa hoya paNa pratikULa hoya nahi. devadattanA devadattapaNAmAM paradravyo tene anukULa che, kemake teo devadattarUpe thatAM nathI. jo devadattarUpe teo thAya to pratikULa thAya ane tema thatAM banneno (devadatta ane parano ) nAza thAya. A pramANe be siddhAMto nakkI thayAH 1. dareka dravya-guNa-paryAyanI svathI ati che te upAdAnakAraNa che ane paradravya-guNa-paryAyanI temAM nAsti che te nimittakAraNa che; nimittakAraNa te mAtra AropitakAraNa che, kharuM kAraNa nathI; tema ja te upAdAnakaraNane kAMI ja karatuM nathI. jIvanA upAdAnamAM je jAtano bhAva hoya te bhAvane anukULapaNAno nimittamAM Aropa Ave che. sAme sata nimitta hovA chatAM koI jIva jo UMdhA bhAva kare to te jIvanA UMdhA bhAvamAM paNa sAmI cIjane anukULa nimitta banAvyuM kahevAya che. jema ke- koI jIva tIrthakara bhagavAnanA samavasaraNamAM gayo ane divyadhvanimAM vastunuM je yathArtha svarUpa kahevAyuM te sAMbhaLyuM; paraMtu te jIvane vAta beThI nahi tethI te UMdho paDyo, to te jIve potAnA UMdhA bhAvane mATe bhagavAnanA divyadhvanine anukULa nimitta banAvyuM kahevAya. (9) uparyukta siddhAMtanA AdhAre jIva, pugala sivAyanAM cAra dravyonI siddhi dekhavAmAM AvatA padArthomAM cAra bAbato jovAmAM Ave che; 1. te padArtha upara, nIce ahIM, tyAM ema jovAmAM Ave che. 2. te ja padArtha atyAre, pachI, jyAre, tyAre, tyArathI atyAra sudhI-e rIte jovAmAM Ave che. 3. te ja padArtha sthira, stabdha, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 370 ] [ mokSazAstra nizcaLa evA prakAre jovAmAM Ave che; ane 4. te ja padArtha hAlato-cAlato, caMcaLa, asthira jovAmAM Ave che. A cAra bAbato padArthone dekhatAM samajavAmAM Ave che to paNa e bAbato dvArA padArthonI kAMIpaNa AkRti badalatI nathI. te te kAryonuM upAdAnakAraNa to dareka dravya che, paNa te cAre prakAranI kriyA judA judA prakAranI hovAthI te kriyAnAM sUcaka nimittakAraNa judAM ja hoya che. A saMbaMdhe khyAlamAM rAkhavuM ke, koI padArthamAM pahelI, bIjI ane trIjI athavA pahelI, bIjI ane cothI bAbato ekI sAthe dekhAya che. te sivAya trIjI, cothI ane pahelI athavA trIjI, cothI ane bIjI e pramANenI bAbato kadI hoya nahi. have ApaNe eka eka bAbata kramasara joIe. 6. AkAzanI siddhi- 3. jagatanI dareka vastune potAnuM kSetra hoya che arthAt tene laMbAI-pahoLAI hoya che, eTale ke tene potAnuM avagAhana hoya che. te avagAhana potAnuM upAdAnakAraNa thayuM ane temAM nimittakAraNarUpa bIjI vastu hoya che. nimittakA2NarUpa bIjI vastu evI hovI joIe ke tenI sAthe upAdAna vastu avagAhanamAM ekarUpa na thaI jAya. upAdAna pote avagAhanarUpa hovA chatAM avagAhanamAM je padravya nimitta che tenAthI te bhinnapaNe TakI rahe, eTale ke paramArthe dareka dravya potapotAnA avagAhanamAM ja che. vaLI, te vastu jagatanA badhA padArthone ekI sAthe nimittakA2Na joIe, kema ke jagatanA badhA padArtho anAdi che ane saune potapotAnuM kSetra che; te temanuM avagAhana che. avagAhanamAM nimitta thanArI vastu badhAM avagAhana lenAra dravyothI moTI joIe. jagatamAM AvI eka vastu avagAhanamAM nimittakAraNarUpa che, tene 6 AkAza ' kahevAmAM Ave che. vaLI, jagatamAM sUkSma, sthULa ema be prakAranA tathA rUpI ane arUpI ema be prakAranA padArtho che. te upAdAnarUpa padArthone nimittapaNe anukULa koI paradravya hovuM joIe ane tenA upAdAnamAM abhAva joIe; vaLI abAdhita avagAhana ApanAra padArtha arUpI ja hoI zake. A rIte AkAza eka, sarvavyApaka, badhAthI moTuM, arUpI ane anAdi dravyarUpa siddha thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ] [ 371 jo AkAza dravyane mAnavAmAM na Ave to dravyamAM svakSetrapaNuM raheze nahi ane upara-nIce-ahIM-tyAM ema nimittanuM jJAna karAvanArAM sthaLa raheze nahi. apUrNa prANIne nimitta dvArA jJAna karAvyA vinA upAdAna ane nimitta bannenuM sAcuM jJAna te karI zakato nathI eTaluM ja nahi paNa upAdAnane je nahi mAne te nimittane paNa mAnI zakaze nahi ane nimittane nahi mAne te upAdAnane mAnI zakaze nahi. bannene yathArthapaNe mAnyA vagara jJAna sAcuM thaI zakaze nahi; e rIte upAdAna ane nimitta bannene zUnyarUpe eTale ke nahi hovArUpe mAnavuM paDaze ane e rIte badhA padArthone zUnyapaNuM Avaze, paraMtu tema banI zake ja nahi. 3. kALanI siddhi-4. dravya kAyama rahIne eka avasthA choDIne bIjI avasthArUpe thAya che, tene vartanA-vartavuM kahevAmAM Ave che. have A vartanAmAM te vastunI nizakti upAdAnakAraNa che; kema ke potAmAM te zakti na hoya to pote pariName nahi. have koI paNa kArya mATe be kAraNo svataMtrapaNe svayaM hoya che, ema AgaLa siddha karyuM che; tethI nimittakAraNa saMyogarUpe hovuM joIe. mATe te vartanAmAM nimittakAraNa eka vastu che. te vastune "kALa' kahevAmAM Ave che. vaLI nimittaanukULa hoya che. nAnAmAM nAnuM dravya eka rajakaNa che tethI tene anukULa nimitta paNa eka rajakaNa jevaDuM joIe. mATe kAlANuM eka pradezI che ema siddha thayuM. prazna- kALadravyane aNupramANa na mAnIe ane moTuM mAnIe to zuM doSa Ave? uttara:- te aNune pariNamana thavAmAM nAnAmAM nAno vakhata (kALa) nahi lAgatAM vadhAre vakhata lAgaze ane pariNamanazaktine vadhAre vakhata lAge to nizakti na kahevAya. vaLI nAnAmAM nAno kALa samaya jevaDo nahi thatAM kALadravya moTuM hoya to teno paryAya moTo thAya. e rIte be samaya, be kalAka krame krame nahi thatAM ekIsAthe thaze ke je banI zake nahi. samaya krame krame thatAM kALa game teTalo lAMbo gaNIe te judI vAta che, paNa ekIsAthe lAMbo kALa hoI zake nahi. jo ema hoya to koI paNa vakhatanI gaNatarI thaI zake nahi. prazna- kALadravya eka pradeza karatAM moTuM nathI ema siddha thayuM, paNa kAlANuo AkhA lokamAM che ema zA mATe mAnavuM? uttara- jagatamAM AkAzanA eke eka pradeza upara eka eka pudgala paramANu ane teTalA ja kSetrane rokatA sUkSma pudagala skaMdho che, ane temanA pariNamanamAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 37ra ] [ mokSazAstra nimittakAraNa tarIke dareka lokAkAzapradeze eka eka kAlANu hovAnuM siddha thAya che. prazna- eka lokAkAzapradeze vadhAre kAlANuM skaMdharUpa mAnavAmAM zuM virodha Ave che? uttaraH- jemAM sparza guNa hoya temAM ja skaMdharUpa baMdha thAya ane te to pudgala dravya che. kAlANuM pudgala dravya nathI, arUpI che, mATe teno skaMdha thAya ja nahi. 5. adharmAstikAya ane dharmAstikAyanI siddhi pa-6. jIva ane pudgala e be dravyomAM kriyAvatI zakti hovAthI teone halanacalana hoya che. paNa te hulanacalanarUpa kriyA kAyama hotI nathI. koI vakhate teo sthira hoya ane koI vakhate gatirUpe hoya; kema ke sthiratA ke halanacalanarUpa kriyA te guNa nathI paraMtu kriyAvatIzaktino paryAya che. te kriyAvatIzaktinA sthiratArUpa pariNamananuM mULakAraNa dravya pote che, tenuM nimittakAraNa tenAthI para joIe. jagatamAM nimittakAraNa hoya ja che ema AgaLa batAvavAmAM AvyuM che. tethI sthiratArUpa pariNamananuM je nimittakAraNa che te dravyane adharmadravya kahe che. kriyAvatIzaktinA halanacalanarUpa pariNamananuM mULa kAraNa dravya pote che, ane halanacalanamAM je nimitta che tene dharmadravya kahe che. halanacalananuM nimittakAraNa adharmadravyathI virUddha joIe, ane te dharmadravya che. (10) A cha dravyo eka ja jagyAe hovAnI siddhi ApaNe. AgaLa jIva-pudgalanI siddhi karavAmAM manuSyanuM daSTAMta lIdhuM hatuM, te uparathI A siddhi saraLa thaze. 1. jJAnaguNadhAraka padArtha jIva che. 2. saMyogI, jaDa, rUpI padArtha zarIra che, te paNa te ja jagyAe che, tenuM mULa anAdi-anaMta jugaladravya che, ema te zarIra siddha kare che. 3. te manuSya AkAzanA koI bhAgamAM haMmezAM hoya che, tethI te jagyAe AkAza paNa che. 4. te manuSyanI eka avasthA TaLIne bIjI avasthA thAya che, te hakIkatathI te ja sthaLe kALadravyanA hovApaNAnI siddhi thAya che. 5. te manuSyanA jIvanA asaMkhyAta pradeze eka kSetrAvagAharUpe samaye samaye navAM navAM karmo baMdhAIne tyAM sthira rahe che, te hakIktathI te sthaLe adharmadravyanI siddhi thAya che. 6. te manuSyanA jIvanA asaMkhyAta pradeze te ja vakhate jUnA karma samaye samaye Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 upasaMhAra ] [ 373 udaya pAmIne nirjarI jAya che; te hakIktathI te ja sthaLe dharmadravyanI siddhi thAya che. A pramANe chae dravyonuM eka kSetre hovApaNuM siddha thayuM. (11) cha dravyonA hovApaNAnI anya prakAre siddhi 1-2. jIvadravya ane pudgaladravya je sthULa padArtho najare dekhAya che evA zarIra, pustaka, patthara, lAkaDAM vageremAM jJAna nathI eTale ke te ajIva che; te padArthone to ajJAnI paNa jue che. te padArthomAM vadha-ghaTa thayA kare che arthAt te bhegA thAya che ane chUTA paDe che. AvA najare dekhAtA padArthone pudgala kahevAya che. raMga, gaMdha, rasa ane sparza e guNo puddagala dravyanA che; tethI puddagala dravya kALuM-dhoLuM, sugaMdhI-durgaMdhI, khATuM-mIThuM, halakuM- bhAre vagere prakAre jaNAya che; e badhI puddagalanI ja zakti che. jIva to kALodhoLo, sugaMdhI-durgaMdhI vagere rUpe nathI, jIva to jJAnavALo che. zabda athaDAya che ke bolAya che te paNa pudgalanI ja hAlata che. te pudgalothI jIva judo che. lokomAM bebhAna mANasane kahevAya che ke tAruM cetana kyAM UDI gayuM? eTale ke A zarIra to ajIva che, te to jANatuM nathI, paNa jANanAruM jJAna kyAM gayuM? arthAt jIva kyAM gayo ? AmAM jIva ane pudgala e be dravyonI sAbitI thaI. 3. AkAza dravya 66 'AkAza ' nAmanuM dravya che tene loko avyaktatapaNe to svIkAre che. " amuka makAna vagere jagyAno AkAzathI pAtALa sudhI amAro haka che" ema dastAvejomAM lakhAve che eTale ke AkAzathI pAtALarUpa kAMIka eka vastu che ema nakkI thayuM. jo AkAzathI pAtALa sudhI kAMI ja vastu na hoya to 'AkAzathI pAtALa sudhIno huka' ema kema lakhAve? vastu che mATe teno haka mAne che. AkAzathI pAtALa sudhI eTale ke sarvavyApI rahelI te vastune 'AkAzadravya ' kahevAya che. A dravya jJAnarahita che ane arUpI che, tenAmAM raMga, rasa vagere nathI. 4. kALadravya jIva, pudgala ane AkAza dravyane siddha karyA; have 'kALa' nAmanI eka vastu che tene siddha karavAmAM Ave che. loko dastAveja karAve temAM ema lakhAve che ke " yAvat caMdravivArau-jyAM sudhI sUrya ane caMdra rahe tyAMsudhI amAro haka che." AmAM kALadravyano svIkAra karyo. atyAre ja haka che ema nahi paNa hajI kALa laMbAto jAya che Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 374 ] [ mokSazAstra te badhA kALamAM amAro haka che, ema kALano svIkAra kare che. tema ja "amArI lIlI vADI sadAya rahe" emAM paNa bhaviSyakALano svIkAra karyo. vaLI "ame to sAta peDhIthI sukhI chIe" ema kahe che tyAM paNa bhUtakALa svIkAre che. bhUtakALa, vartamAnakALa e badhA prakAra kALadravyanA vyavahAraparyAyanA che. A kALadravya paNa arUpI che ane tenAmAM jJAna nathI. A rIte jIva, pudagala, AkAza ane kALadravyanI siddhi thaI. have bAkI dharma ane adharma e be dravyo rahyAM. 5. dharmadravya A dharmadravyane paNa jIva avyaktapaNe kabUle to che. cha e dravyonI asti kabUlyA vagara koI paNa vyavahAra cAlI zake nahIM. AvavuM, javuM, rahevuM, vagere badhAmAM chae dravyonI ati siddha thaI jAya che. cAra dravyo to siddha thayAM che; have bAkInAM be dravyo siddha karavAM che. "eka gAmathI bIje gAma AvyA " Ama kahyuM temAM dharmadravya siddha thaI jAya che. eka gAmathI bIje gAma AvyA eTale zuM? ke jIva ane zarIranA paramANuonI gati thaI, eka kSetrathI bIjAM kSetra badalyuM. have A kSetra badalavAnA kAryamAM nimitta dravya kone kahezo? kema ke evo niyama che ke dareka kAryamAM upAdAna ane nimittakAraNa hoya ja che. jIva ane pugalone eka gAmathI bIje gAma AvavAmAM kayuM dravya nimitta che te vicArIe. prathama to, jIva ane pudagala e upAdAna che, upAdAna pote nimitta na kahevAya. nimitta to upAdAnathI jAdu ja hoya, mATe jIva ke pudgala te kSetramaMtaranuM nimitta nathI. kALadravya te to pariNamanamAM nimitta che eTale ke paryAya badalavAmAM te nimitta che, paNa kSetrotaranuM nimitta kALadravya nathI; AkAzadravya badhAM dravyone rahevA mATe jagyA Ape che. pahelA kSetre hatAM tyAre paNa jIva ane pugalane AkAza nimitta hatuM ane bIjA kSetre paNa te ja nimitta che, mATe kSetrAMtaranuM nimitta AkAzane paNa kahI zakAtuM nathI. to pachI kSetramaMtararUpa je kArya thayuM tenuM nimitta A cAra dravyo sivAya koI anya dravya che ema nakkI thAya che. gati karavAmAM koI eka dravya nimitta tarIke che paNa te dravya kayuM che teno jIve kadI vicAra karyo nathI, tethI tenI khabara nathI. kSetramaMtara thavAmAM nimittarUpa je dravya che te dravya ne "dharmadravya' kahevAya che. A dravya paNa arUpI che, ane jJAnarahita che. 6. adharmadravya jema gati karavAmAM dharmadravya nimitta che tema sthita thavAmAM tenAthI viruddha adharma Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 upasaMhAra ] [ 375 dravya nimittarUpa che. "eka kSetrathI bIjA kSetre AvIne sthira rahyA," sthira rahevAmAM nimitta koNa ? sthira rahevAmAM AkAzanuM nimitta nathI, kema ke AkAzanuM nimitta to rahevA mATe che, gati vakhate paNa rahevAmAM AkAza nimitta hatuM, tethI sthitinuM nimitta koI anya dravya joIe. te dravya adharmadravya che. A paNa arUpI che ane jJAnarahita che. A rIte jIva, puddagala, dharma, adharma, AkAza ane kALa e cha dravyanI siddha karI. A cha sivAya sAtamuM koI dravya che ja nahi, ane A chamAMthI eka paNa dravya ochuM nathI. barAbara cha e cha dravyo che ane tema mAnavAthI ja yathArtha vastunI siddhi thAya che. jo A cha sivAya sAtamuM koI dravya hoya to tenuM kArya batAvI Apo ! evuM koI kArya nathI ke je A cha dravyothI bahAra hoya; mATe sAtamuM dravya che ja nahi. vaLI, jo A cha dravyomAMthI eka paNa ochuM hoya to te dravyanuM kArya koNa kare te batAvI Apo! chamAMthI eka paNa dravya evuM nathI ke jenA vagara vizva niyama cAlI zake. cha dravyo viSe keTalIka mAhitI 1. jIva- A jagatamAM anaMta jIvo che jANapaNAnA cihna (vizeSa guNa) vaDe jIva oLakhAya che. kemake jIva sivAyanA koI padArthomAM jANapaNuM nathI. anaMta jIvo che te badhAya eka bIjAthI taddana judA che. 2. pudgala-A jagatamAM anaMtAnaMta pudgalo che; sparza, gaMdha, raMga e cihna vaDe pudgalo oLakhAya che, kema ke pudgalo sivAya anya koI padArthomAM sparza, rasa, gaMdha ke raMga nathI. Indriyo dvArA je je jaNAya che te badhAya pudgala dravyanA banelA skaMdho che. 3. dharma-ahIM ' dharma ' kahetAM AtmAno dharma na samajavo paNa 'dharma' nAmanuM dravya che te samajavuM. A dravya eka akhaMDa che, te AkhA lokamAM raheluM che. jIva ane pudgalone gati karatI vakhate A dravya nimittarUpa oLakhAya che. , 4. adharma-ahIM ' adharma' kahetAM AtmAnA doSa na samajavA paraMtu ' adharma ' nAmanuM dravya samajavuM. A eka akhaMDa dravya che. te AkhA lokamAM raheluM che. jIva ane pudgalone gati karIne jyAre sthira thAya che tyAre A dravya nimittarUpa oLakhAya che. 5. AkAza-A eka akhaMDa sarva vyApaka dravya che. badhA padArthone jagyA ApavAnA nimittarUpa A dravya oLakhAya che. A dravyanA jeTalA bhAgamAM anya pAMce dravyo rahelAM che teTalA bhAgane 'lokAkAza ' kahevAya che, ane jeTalo bhAga anya Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 376 ] [ mokSazAstra pAMca dravyothI khAlI che tene "alokAkAza' kahevAya che. "khAlI jagyA" kahevAya che teno artha "ekaluM AkAza'- evo thAya che. 6. kALa-asaMkhya kALa dravyo che. A lokanA asaMkhya pradezo che; te dareka pradeza upara eka eka kALa dravya raheluM che. asaMkhya kALANuo che te badhAya eka bIjAthI chUTA che. vastumAM rUpAMtara ( pheraphAra) thavAmAM nimittarUpa A dravya oLakhAya che. A cha dravyone sarvajJa sivAya koI paNa pratyakSa jANI zake nahi. sarvajJadave ja A cha dravyo jANyAM che ane temaNe ja tenuM sAcuM svarUpa kahyuM che, tethI sarvajJanA satya mArga sivAya anya koI jagyAe cha dravyonuM svarUpa hoI zake ja nahi; kema ke bIjA apUrNa jIvo te dravyone jANI zake nahi; mATe cha dravyanA svarUpanI sAcI samajaNa karavI joIe. TopI uparathI cha dravyonI siddhi jAo, A lugaDAnI TopI che; te anaMta paramANuo bhegA thaIne banelI che ane te phATI jatAM paramANuo chUTA thAya che. A rIte bhegA thavuM ane chUTA thavuM evo pudagalano svabhAva che; vaLI A TopI sapheda che, bIjI koI kALI, rAtI vagere raMganI TopI paNa hoya che; raMga e pudgala dravyanuM cihna che, tethI je najare dekhAya che te pudgala dravya che 1. "A TopI che paNa copaDI nathI' ema jANanAra jJAna che ane jJAna te jIvanuM cihna che tethI jIva paNa siddha thayo. 2. have vicArIe ke TopI kyAM rahelI che? jo ke nizcayathI to TopI TopImAM ja che, paraMtu TopI TopImAM ja che ema kahevAthI TopIno barAbara khyAla na AvI zake, tethI nimitta tarIke "amuka jagyAmAM TopI rahelI che" ema oLakhAvAya che. "jagyA" kahevAya che te AkAzadravyano amuka bhAga che. A rIte AkAzadravya siddha thayuM 3. have A TopI bevaDI vaLe che. TopI jyAre sIdhI hatI tyAre AkAzamAM hatI ane bevaDI che tyAre paNa AkAzamAM ja che, tethI AkAzanA nimitta vaDe TopInuM bevaDApaNuM oLakhI zakAtuM nathI. to pachI TopInI bevaDI thavAnI kriyA thaI eTale ke pahelAM tenuM kSetra lAMbu hatuM, have te TUMkA kSetramAM rahelI che-A rIte TopI kSetramaMtara thaI che ane te kSetramaMtara thavAmAM je vastu nimitta che te dharmadravya che. 4. have TopI vaLAMkarUpe sthira paDI che, to sthira paDI che emAM tene koNa nimitta che? AkAza dravya to mAtra jagyA ApavAmAM nimitta che TopI cAle ke sthira rahe temAM AkAzanuM nimitta nathI; jyAre TopIe sIdhI dazAmAMthI vAMkI dazArUpe thavA mATe gamana karyuM tyAre dharmadravyanuM nimitta hatuM; to have sthira rahevAnI kriyAmAM tenA karatAM viruddha nimitta joIe. gatimAM dharmadravya nimitta hatuM have sthira Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ] [ 377 rahevAmAM adharmadravya nimittarUpa che. 5. TopI pahelAM sIdhI hatI, atyAre vAMkI che ane have pachI amuka vakhata sudhI te raheze-Ama jANyuM tyAM "kALa' siddha thaI gayo. bhUta, vartamAna, bhaviSya athavA to jAnuM-navuM, divasa, kalAka vagere je bhedo pravarte che te bhedo koI eka mULa vastu vagara hoI zake nahi. uparyukta badhA bhedo kALa dravyanA che, jo kALadravya na hoya to "navuM-jUnuM,' "pahelAM-pachI " evI koI pravRtti hoI zake nahi, mATe kALadravya siddha thayuM. 6. A rIte TopI uparathI cha dravyo siddha thayAM. A cha dravyomAMthI eka paNa dravya na hoya to jagatavyavahAra cAlI zake nahi. jo pudgala na hoya to TopI ja na hoya, jo jIva na hoya to TopInuM hovApaNuM koNa nakkI kare ? jo AkAza na hoya to TopI kyAM che te oLakhAvI zakAya nahi, jo dharmadravya ane adharmadravya na hoya to TopImAM thato pheraphAra (kSetrAtara ane sthiratA) oLakhAvI zakAya nahi, ane jo kALadravya na hoya to "pahelAM' je TopI sIdhI hatI te ja "atyAre vAMkI che-ema pUrve ane pachI TopInuM hovApaNuM nakkI na thaI zake, mATe TopIne siddha karavA mATe chae dravyano svIkAra karavo paDe che. jagatanI koI paNa eka vastune kabUlatAM vyaktapaNe ke avyaktapaNe che e dravyano svIkAra thaI jAya che. manuSya zarIra uparathI cha dravyonI siddhi A zarIra to najare dekhAya che, te pugalanuM baneluM che ane zarIramAM jIva rahelo che. jIva ane pudgala eka AkAzanI jagyAmAM rahyA hovA chatAM banne judAM che. jIvano svabhAva jANavAno che ane pudgalanuM A zarIra kAMI jANatuM nathI. zarIrano koI bhAga kapAI javA chatAM jIvanuM jJAna kapAI jatuM nathI, jIva to Akho ja rahe che kema ke zarIra ane jIva sadAya judAM ja che. bannenuM svarUpa juduM che. ane bannenAM kAma paNa judAM ja che. A jIva ane pudgala to spaSTa che. 1-2. jIva ane zarIra kyAM rahelAM che? amuka ThekANe pAMca phUTa jagyAmAM, be phUTa jagyAmAM vageremAM rahelAM che, A rIte "jagyA" kahetAM AkAzadravya siddha thayuM. 3. e dhyAna rAkhavuM ke jIva ane zarIra AkAzamAM rahyAM che ema kahevAya che tyAM kharekhara jIva, zarIra ane AkAza traNe svataMtra judAM judAM ja che, koI eka bIjAnA svarUpamAM ghUsI gayAM nathI. jIva to jANanAra svarUpe ja rahyo che; raMga, gaMdha vagere zarIramAM ja che paNa AkAza ke jIva vagere koImAM te nathI; AkAzamAM raMga, gaMdha vagere nathI tema ja jJAna paNa nathI, te arUpI-acetana che; jIvamAM jJAna che paNa raMga, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 378 ] [ mokSazAstra gaMdha vagere nathI eTale te arUpI-cetana che; puddagalamAM raMga, gaMdha vagere che paNa jJAna nathI eTale te rUpI-acetana che, A rIte traNe dravyo eka bIjAthI judAM-svataMtra che. svataMtra vastuone koI bIjI vastu kAMI karI zake nahi jo eka vastumAM bIjI vastu kAMI ka2tI hoya to vastune svataMtra kema kahevAya ? : ,, , jIva, pudgala ane AkAza nakkI karyA; have kALa nakkI karIe. " tamArI uMmara keTalI ? " ema puchavAmAM Ave che, (tyAM tamArI ' eTale zarIranA saMyogarUpa uMmaranI vAta samajavI.) zarIranI uMmara 40-50 varSo vagerenI kahevAya che. ane jIva anAdi anaMta hovApaNe che. A mArA karatAM pAMca varSa nAnA, A pAMca varSa moTA' ema kahevAya che, tyAM zarIranA kadathI nAnA-moTApaNAnI vAta nathI paNa kALa apekSAe nAnA-moTApaNAnI vAta che. jo kALadravyanI apekSA na lyo to 'A nAno, A moTo, A bALaka, A yuvAna, A vRddha' ema kahI zakAya nahi. jUnInavI dazA badalAyA kare che te uparathI kALa dravyanuM hovApaNuM nakkI thAya che. 4. kyAreka jIva ane zarIra sthira hoya che ane kyAreka gamana karatAM hoya che. sthira hovA vakhate tema ja gamana karatI vakhate-banne vakhate te AkAzamAM ja che, eTale AkAza upa2thI temanuM gamana ke sthira rahevApaNuM nakkI thaI zakyuM nathI. gamanarUpadazA ane sthira rahevArUpa dazA, e bannene judI judI oLakhavA mATe te banne dazAmAM judAM judAM nimittarUpa evAM be dravyone oLakhavAM paDaze. dharmadravyanA nimitta vaDe jIva-puddagalanuM gamana oLakhI zakAya che. ane adharmadravyanA nimitta vaDe jIva-puddagalanI sthiratA oLakhI zakAya che. jo A dharma ane adharmadravyo na hoya to, gamana ane sthiratAnA bhedane oLakhI zakAya nahIM (5-6 ). 66 jo ke dharma-adharma dravyo jIva-pudgalane kAMI gati ke sthiti karavAmAM madadarUpa nathI, paraMtu eka eka dravyanA bhAvane anyadravyanI apekSA vagara oLakhAvI zakAtA nathI. jIvanA bhAvane oLakhavA mATe ajIvanI apekSA Ave che, jANe te jIva-ema kahetAM ja jANapaNA vagaranAM anya dravyo che te jIva nathI" ema ajIvanI apekSA AvI jAya che. jIva amuka jagyAe che ema batAvatAM AkAzanI apekSA Ave che. A pramANe chae dravyomAM arasaparasa samajI levuM. eka Atmadravyano nirNaya karatAM chae dravyo jaNAya che; e jJAnanI vizALatA che ane jJAnano svabhAva sarva dravyone jANI levAno che ema siddha thAya che. eka dravyane siddha karatAM chae dravyo siddha thaI jAya che; temAM dravyanI parAdhInatA nathI; paraMtu jJAnano mahimA che. te je padArtha hoya te jJAnamAM jarUra jaNAya. pUrNa jJAnamAM jeTaluM jaNAya te sivAya anya kAMI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ] | [ 379 A jagatamAM nathI. pUrNa jJAnamAM cha dravyo jaNAyAM che, cha dravyathI adhika bIjuM kAMI nathI. karmo uparathI cha dravyonI siddhi karmo te pudgalanI avasthA che; jIvanA vikArI bhAvanA nimittathI te jIva sAthe rahelAM che; keTalAMka karmo baMdharUpe sthira thayAM che tene adharmAstikAyanuM nimitta che; kSaNe kSaNe karmo udayamAM AvIne kharI jAya che; kharI javAmAM kSetramaMtara thAya che temAM tene dharmAstikAyanuM nimitta che; karmanI sthiti kahevAya che ke 70 kroDAkoDInuM karma athavA aMtarmuhUrtanuM karma, emAM 'kALa" dravyanI apekSA Ave che; ghaNA karmaparamANuo eka kSetre rahevAmAM AkAzadravyanI apekSA che. A rIte cha dravyo siddha thayAM. dravyonI svataMtratA A uparathI e paNa siddha thAya che ke jIvadravya ane padgadravya (-karma) bane taddana judI judI vastuo che, ane banne potapotAmAM svataMtra che, koI eka bIjAmAM kAMI ja karatA nathI. jo jIva ane karmo bhegAM thaI jAya to A jagatamAM cha dravyo ja rahI zake nahi; jIva ane karma sadAya judAM ja che. dravyono svabhAva anAdi anaMta TakIne samaye samaye badalavAno che. badhAMya dravyo potAnI tAkAtathI svataMtrapaNe anAdi anaMta TakIne pote ja potAnI hAlata badalAve che. jIvanI hAlata jIva badalAve che, pudgalanI hAlata pudgala badalAve che. pudgalanuM kAMI jIva kare nahi ane jIvanuM kAMI pudgala kare nahi. utpAda-vyaya-dhruva dravyano koI kartA nathI. jo koI kartA hoya to teNe dravyone kaI rIte banAvyAM? zemAMthI banAvyAM? te kartA pote zeno banyo? jagatamAM cha dravyo potAnA svabhAvathI ja che teno koI kartA nathI. koI paNa navA padArthanI utpatti thatI ja nathI. koI paNa prayoga karIne navA jIvanI ke navA paramANunI utpatti thaI zake nahi, paNa je padArtha hoya te ja rUpAMtara thAya; arthAt je dravya hoya te nAza pAme nahi, je dravya na hoya te utpanna thAya nahi ane je dravya hoya te potAnI hAlata kSaNe kSaNe badalyA ja kare, Avo niyama che. A siddhAMtane utpAda-vyaya-dhruva arthAt nitya TakIne badalavuM (permanency with a change) kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 380 ] [ mokSazAstra dravyano koI banAvanAra nathI mATe navuM sAtamuM koI dravya thaI zakyuM nathI, ane koI dravyano koI nAza karanAra nathI mATe cha dravyomAMthI kadI ochAM thatAM nathI. zAzvatapaNe cha dravyo che. saMpUrNa jJAna vaDe sarvajJa bhagavAne cha dravyo jANyAM ane te ja upadezamAM divyavANI dvArA kahyAM. sarvajJa vItarAgadevapraNIta parama satyamArga sivAya A cha dravyanuM sAcuM svarUpa bIje kyAMya che ja nahi. dravyanI zakti (guNa) dravyanI khAsa zakti ( cita, vizeSa guNa) saMbaMdhI pUrve saMkSiptamAM kahevAI gayuM che; eka dravyanI khAsa zakti hoya te anya dravyomAM hotI nathI, tethI khAsa zakti vaDe dravyanA svarUpane oLakhI zakAya che. jema ke-jJAna te jIva dravyanI khAsa zakti che, jIva sivAyanA anya koI dravyamAM jJAna nathI, tethI jJAnazakti vaDe jIva oLakhI zakAya che. ahIM have dravyonI sAmAnyazakti saMbaMdhI thoDuM kahevAmAM Ave che. je zakti badhAM dravyomAM hoya tene sAmAnyazakti (sAmAnyaguNa) kahevAya che. astitva, vastutva, dravyatva, prameyatva, aguslaghutva ane pradezatva. A cha sAmAnya guNo mukhya che, te badhAya dravyomAM che. 1-astitvaguNane lIdhe dravyanA hovApaNAno kadI nAza thato nathI. dravyo amuka kALa mATe che ane pachI nAza pAme che-ema nathI; dravyo nitya TakI rahenArAM che. jo astitvaguNa na hoya to vastu ja hoI zake nahi, ane jo vastu ja na hoya to samajAvavAnuM kone? ra-vastutvaguNane lIdhe dravya potAnuM prayojanabhUta kArya kare che; jema ghaDo pANIne dhAraNa kare che tema dravya pote ja potAnA guNa-paryAyonuM prayojanabhUta kArya kare che. eka dravya bIjA koInuM kArya karatuM nathI. 3- dravyaguNane lIdhe dravya niraMtara eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM dravyA kare che-pariNamyA kare che. dravya trikALa astirUpa hovA chatAM te sadA eka sarakhuM (kUTastha) nathI; paraMtu niraMtara nitya badalatuM-pariNAmI che. jo dravyamAM pariNamana na hoya to jIvane saMsAradazAno nAza thaIne mokSadazAnI utpatti kema thAya? zarIranI bAlyadazAmAMthI yuvaka dazA kema thAya? cha e dravyomAM dravyazakti hovAthI badhAya svataMtrapaNe potapotAnA paryAyamAM pariNamI rahyAM che; koI dravya potAno paryAya pariNamAvavA mATe bIjA dravyanI madada ke asara rAkhatuM nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 5 upasaMhAra] [ 381 4-prameyatvaguNane lIdhe dravyo jJAnamAM jaNAya che. cha e dravyomAM A prameyazakti hovAthI jJAna chae dravyanA svarUpano nirNaya karI zake che. jo vastumAM prameyatva guNa na hoya to A vastu che" ema te potAne kevI rIte jaNAvI zake? jagatano koI padArtha jJAnadvArA agamya nathI; AtmAmAM prameyatvaguNa hovAthI AtmA pote potAne jANI zake che. 5-agurulaghutvaguNane lIdhe dareka vastu nija nija svarUpe TakI rahe che. jIva badalIne kadI paramANurUpe thaI jato nathI, 52mANu badalIne kadI jIvarUpe thaI jatAM nathI. jaDa sadAya jaDarUpe ane cetana sadAya cetanarUpe ja rahe che. jJAnano ughADa vikAradazAmAM game teTalo ocho thAya topaNa jIvadravya taddana jJAna vagaranuM thaI jAyaema kadI na bane. A zaktine lIdhe dravyanA guNo chUTA paDI jatA nathI, tema ja koI be vastu ekarUpa thaIne trIjI navI jAtanI vastu utpanna thatI nathI; kema ke vastunuM svarUpa kadApi anyathA thatuM nathI. 6-pradezatvaguNane lIdhe dareka dravyane potapotAno AkAra hoya che. dareka dravya potapotAnA sva AkAramAM ja rahe che. siddhadazA thatAM eka jIva bIjA jIvamAM bhaLI jato nathI paNa dareka jIva potAnA pradezAkAramAM svataMtrapaNe TakI rahe che. A cha sAmAnyaguNo mukhya che, A sivAya bIjA sAmAnyaguNo paNa che. A rIte guNodvArA dravyanuM svarUpa vadhAre spaSTatAthI jANI zakAya che. cha kAraka 126 (1) kartA kone kahe che? je svataMtratAthI ( -svAdhInatAthI ) potAnA pariNAma kare te kartA che. (pratyeka dravya potAmAM svataMtra vyApaka hovAthI potAnA ja pariNAmono kartA che) (2) karma (-kArya) kone kahe che? kartA je pariNAmane prApta kare che te pariNAma tenuM karma che. (3) karaNa kone kahe che ? te pariNAmanA sAdhakatama arthAt utkRSTa sAdhanane karaNa kahe che. (4) saMpradAna kone kahe che? karma ( -pariNAma-kArya) jene devAmAM Ave athavA jene mATe karavAmAM Ave che tene saMpradAna kahe che Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 382 ] [ mokSazAstra (5) apAdAna kone kahe che? jemAMthI karma karavAmAM Ave che te dhruva vastune apAdAna kahevAmAM Ave che. (6) adhikaraNa kone kahe che ? jemAM athavA jenA AdhAre karma karavAmAM Ave che tene adhikaraNa kahe che. sarva dravyonI pratyeka paryAyamAM A cha e kA2ka eka sAthe varte che tethI AtmA ane pudgala zuddhadazAmAM ke azudghadazAmAM svayaM ja chae kArakarUpa pariNamana kare che ane anya koI kArako (-kAraNo) nI apekSA rAkhatA nathI. (paMcAstikAya gAthA 62 saM. TIkA) 127 kArya kevI rIte thAya che? 127 'garabAnuM vidhAyitvAveva hAryAnAM' : ' kAraNAnu vidhAyoni kAryANi ' - kAraNa jevA ja kArya hovAthI kAraNa jevuM ja kArya thAya che. kAryane-kriyA, karma, avasthA, paryAya, hAlata, dazA, pariNAma, pariNamana ane pariNaNata paNa kahe che. [ahIM kAraNane upAdAnakAraNa samajavuM kAraNake upAdAnakAraNa te ja sAcuM kAraNa che. ] 128 kAraNa kone kahe che? 128 kAryanI utpAdaka sAmagrIne kAraNa kahe che. 129 utpAdaka sAmagrInA keTalA bheda che ? 129 be che. upAdAna ane nimitta. upAdAnane nija zakti athavA nizcaya ane nimittane parayoga athavA vyavahAra kahe che. 130 upAdAnakAraNa kone kahe che? 130 (1) je padArtha svayaM kAryarUpa pariName tene upAdAnakAraNa kahe che jemake ghaDAnI utpattimAM mATI. (2) anAdikALathI dravyamAM je paryAyono pravAha cAlyo Ave che temAM anaMtarapUrvakSaNavartIparyAya upAdAnakAraNa che ane anaMtara uttarakSaNavartI paryAya kArya che. (3) te samayanI paryAyanI yogyatA te upAdAnakAraNa che ane te ja paryAya kArya che. upAdAna te ja sAcuM (-vAstavika) kAraNa che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 2 upasaMhAra ] [ 383 [ naM. 1 dhruva upAdAna dravyArthikanayathI che. naM. 2-3 kSaNika upAdAna paryAyArthika nayathI che. ] 131 yogyatA kone kahe che? 131 "yogyataiva viSayapratiniyamavAraNa miti" ( nyAya di. pR. 27) yogyatA ja viSayanuM pratiniyAmaka kAraNa che. [ A kathana jJAnanI yogyatA (-sAmarthya) ne mATe che. paraMtu yogyatAnuM kAraNa paNe sarvamAM sarvatra samAna che.) (2) sAmarthya, zakti, pAtratA, lAyakAta, tAkAta te yogyatA zabdanA artha che. * 13ra nimitta kAraNa kone kahe che? 13ra je padArtha svayaM kAryarUpa na pariName, paraMtu kAryanI utpattimAM anukULa hovAno jenA upara Aropa AvI zake te padArthane nimitta kAraNa kahe che. jemake ghaDAnI utpattimAM kuMbhAra, daMDa, cakra Adi. (nimitte sAcuM kAraNa nathI- 4 ahesuvata (akAraNava ) che kAraNa ke te upacAra mAtra athavA vyavahAra mAtra kAraNa che.) 133 upAdAna kAraNa ane nimittanI upasthitino zuM niyama che? (banArasI vilAsamAM kathita dohA) prazna:- (1) guru upadeza nimitta bina, upAdAna balahIna; jyAM nara dUje, pAMva bina, calako AdhIna. 1 prazna:- (2) hoM jAne thI eka hI, upAdAna soM kAja; thaka sahAI pona bina, pAnI mAMhI jahAja. 2 prathama praznano uttaraH jJAna naina kiriyA carana, do zivamaga dhAra; upAdAna nizcaya jahAM, tae nimitta vyauhAra. 3 artha- samyagdarzana-jJAnarUpa netra ane jJAnamAM caraNa arthAta lInatArUpa kriyA banne maLIne mokSamArga jANo. upAdAnarUpa nizcaya kAraNa jyAM hoya tyAM nimittarUpa vyavahArakAraNa hoya ja che. * "yogyatA' zabdano prayoga zAstromAM aneka ThekANe che. AdhAra mATe juo pariziSTa. * paMcAdhyAyI bhAga. 2 gA. 351 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 384 ] [ mokSazAstra | bhAvArtha:- (1) upAdAna te nizcaya arthAt sAcuM kAraNa che, nimitta vyavahAra arthAta upacAra kAraNa che sAcuM kAraNa nathI tethI to tene atuva kahyuM che. ane tene upacAra (-Aropa) kAraNa kema kahyuM ke te upAdAnanuM kAMI kArya karatuM karAvatuM nathI topaNa kAryanA vakhate tenI upasthitine kAraNe tene upacAramAtra kAraNa kahyuM che. (2) samyakradarzana ane jJAnamAM lInatAne mokSamArga jANo ema kahyuM temAM zarIrAzrita upadeza, upavAsAdika kriyA ane zubharAgarUpa vyavahArane mokSamArga na jANo te vAta AvI jAya che. prathama praznanuM samAdhAna upAdAna nija guNa jaha, taheM nimitta para hoya; bhedajJAna pramANa vidhi, viralA bUjhe koya. 4 artha - jyAM nizaktirUpa upAdAna taiyAra hoya tyAM nimitta hoya ja che evI bhedajJAna pramANanI vidhi (-vyavasthA) che, A siddhAMta koI viralA ja samaje che. 4. bhAvArtha- jyAM upAdAnanI yogyatA hoya tyAM niyamathI nimitta hoya che, nimittanI vATa jovI paDe ema nathI, ane nimittane koI meLavI zake che ema paNa nathI. nimittanI rAha jovI paDe che athavA tene huM lAvI zakuM chuM evI mAnyatA para padArthamAM abheda-buddhi arthAt ajJAnasUcaka che. nimitta ane upAdAna banne asahAyarUpa che e to maryAdA che. 4. upAdAna bala jahaiM tahIM, nahIM nimittako dAva; eka cakrasa ratha cale, raviko yehai svabhAva. 5 artha:- jyAM jAo tyAM sadA upAdAnanuM ja baLa che nimitta hoya che paraMtu nimittano kAMI paNa dAva (-baLa) nathI jema eka cakrathI sUryano ratha cAle che evI rIte pratyeka kArya upAdAnanI yogyatA (-sAmarthya) thI ja thAya che. 5. bhAvArthakoI ema mAne che ke nimitta (-saMyogarUpa paravastu ) upAdAna (-nijazakti) upara kharekhara asara kare che, prabhAva pADe che, sahAya-madada kare che, AdhAra de che to e abhiprAya mithyA che ema ahIM dohA naM. 4-pa-6-7 mAM spaSTapaNe kahyuM che. potAnA hitano upAya samajavA mATe A vAta mahAna prayojanabhUta che. zAstramAM jyAM paradravyane (-paradravyakSetra-kALAdine ) sahAyaka, sAdhana, kAraNa, kAraka Adi kahyA hoya to te vyavahAranayanI mukhyatAthI kathana che tene "ema nathI" paNa kArya thAya to te kALe nimittAdinI apekSAe (nimitta batAvavA mATe) upacAra karyo che ema jANavuM. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ] [ 385 bIjA praznanuM samAdhAnaH sarve vastu asahAya jaha, tahIM nimitta hai kona; jyAM jahAja para vAhameM, tire sahaja vina pauna. 6 artha- pratyeka vastu vataMtratAthI potAnI avasthAne (-kAryane) prApta kare che tyAM nimitta koNa? jema vahANa pravAhamAM saheje ja pavana vinA ja tare che. bhAvArtha- jIva ane pudgala dravya zuddha ke azuddha avasthAmAM svataMtrapaNe ja potAnA pariNAmo kare che. ajJAnI jIva paNa svataMtrapaNe nimittAdhIna pariNamana kare che. koI nimitte tene AdhIna banAvI zakyuM nathI. 6. upAdAna vidhi nirvacana, hai nimitta upadeza; vase ju jaise dezameM kare su taise bheSa. 7 bhAvArtha:- upAdAnanuM kathana eka "yogyatA" zabda dvArA ja thAya che. upAdAna potAnI yogyatAthI aneka prakAre pariNamana kare che tyAre upasthita nimitta para bhinna bhinna kAraNapaNAno Aropa (-bheSa) Ave che. upAdAnanI vidhi nirvacana hovAthI nimitta dvArA A kArya thayuM ema vyavahArathI kahevAya che. vizeSArtha- upAdAna jyAre jevuM kArya kare che tyAre tevA kAraNapaNAno Aropa (-bheSa) nimitta upara Ave che. jema koI vajakAyavALo puruSa sAtamA narakane yogya malina bhAva kare to vajamAyazarIra upara narakanA kAraNapaNAno Aropa Ave che ane jo jIva mokSane yogya nirmaLabhAva kare to te ja nimitta para mokSanA kAraNapaNAno Aropa Ave che. A rIte upAdAnanA kAryAnusAra nimittanAM kAraNapaNAno bhinna bhinna Aropa karavAmAM Ave che. ethI ema siddha thAya che ke nimittathI kArya thatuM nathI paraMtu kathana thAya che. mATe upAdAna sAcuM kAraNa che ane nimitta Aropitta kAraNa che. 134 pudgala karma, yoga indriyonA bhoga, dhana, gharanA mANaso, makAna ityAdi A jIvane rAga-dveSa pariNAmanAM preraka che? 134 nahIM, chae dravya sarva potAnA svarUpathI sadA asahAya (-svataMtra) pariNamanA kare che, koI dravya koInuM preraka kadI nathI tethI koI paNa paradravya rAgadveSanuM preraka nathI paraMtu mithyAtva moharUpa madirApAna che te ja (anaMtAnubaMdhI) rAgadveSanuM kAraNa che. 135 pudgala karmanI jorAvarIthI jIvane rAgadveSa karavA paDe che, pudgaladravya karmono Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 386 ] [ mokSazAstra veza dhAraNa karIne jema jema baLa kare che tema tema jIvane rAgadveSa adhika thAya che e vAta sAcI che? 135 nA; kemake jagatamAM pulano saMga to hamezAM rahe che, jo enI baLajarIthI jIvane rAgAdi vikAra thAya to zuddhabhAvarUpa thavAno kadI avasara AvI zake nahi tethI ema samajavuM joIe ke zuddha ke azuddha pariNamana karavAmAM cetana svayaM samartha che. (sa. sAra nATaka sarvavizuddhahAra kAvya 61 thI 66 ) [ nimittanA koI jagyAe preraka ane udAsIna evA be bheda kahyA hoya tyAM te gamana kriyAvALA athavA icchAvALA che ke nahi ema samajAvavAne mATe che paraMtu upAdAnane mATe to sarva prakAranA nimitta dharmAstikAyava udAsIna ja kahyA che. juo zrI pUjyapAdAcAryakta ISTopadeza gA. 35 ] . 136 nimitta naimittika saMbaMdha kone kahe che? 136 upAdAna svataH kAryarUpe pariName che te vakhate bhAvarUpa ke abhAvarUpa kayA ucita (-yogya) nimitta kAraNano tenI sAthe saMbaMdha che e batAvavAne mATe te kAryane naimittika kahe che. A rIte bhinna padArthonA svataMtra saMbaMdhane nimittanaimittika saMbaMdha kahe che. [ nimitta-naimittika saMbaMdha parataMtratAno sUcaka nathI paraMtu naimittikanI sAthe kyo nimittarUpa padArtha che tenuM jJAna karAve che. je kAryane naimittika kahyuM che tene ja | upAdAnanI apekSAe upAdeya paNa kahe che.] nimitta naimittika saMbaMdhanA daSTAMta (1) kevaLajJAna naimittika che ane lokAlokarUpa sarva zeyo nimitta che. (pravacanasAra gA. ra6 nI TIkA). (2) samyagdarzana naimittika che ane samyajJAnInA upadezAdi nimitta che. (AtmAnuzAsana gA. 10 nI TIkA). (3) siddhadazA naimittika che ane pudgala karmano abhAva nimitta che. (samayasAra gA. 83 nI TIkA) (4) "jevI rIte adhaHkarmathI utpanna ane uddezathI utpanna thayela nimittabhUta (AhArAdi) pudgala dravyano tyAga na karato AtmA (-muni) naimittikabhUta baMdhasAdhaka Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. pa upasaMhAra ] C[ 387 bhAvanuM pratyAkhyAna (tyAga) karato nathI tevI ja rIte samasta paradravyanuM pratyAkhyAna na karato AtmA tenA nimittathI thavAvALA bhAvane tyAgato nathI." AmAM jIvano baMdhasAdhakabhAva naimittika che ane te paradravya nimitta che. (samayasAra gAthA 286-87 nI TIkA) nimitta kartAnuM vajana keTaluM? graMthAdhirAja paMcAdhyAyI zAstramAM nayAbhAsonuM varNana che temAM "jIva zarIranuM kAMI paNa karI zakato nathI-paraspara baMdhya-baMdhakabhAva nathI' ema kahIne zarIra ane AtmAne nimitta-naimittikabhAvanuM prayojana zuM che? tenA uttaramAM pratyeka dravya svayaM ane svataH nijazaktithI pariNamana kare che tyAM nimittapaNAnuM kAMI prayojana ja nathI evuM samAdhAna zloka naM. pa71 mAM kahyuM che. athacedavazyametannimitta naimittiktvmaastimithH| na yataH svayaM svato vA pariNamamAnasya kiM nimitttyaa|| 571 / / anvayArtha- [artha] jo kadApi ema kahevAmAM Ave ke "[ natha:] paraspara [tannimittanaimittivaM] e bannemAM nimittanaimittikapaNuM [ navaasti] avazya che" to A prakAranuM kathana paNa [nA] barAbara nathI; [yata:] kAraNa ke [svaye vA. svata:] svaya athavA svataH [pariNamAnaca] pariNamanArI vastune [ nimittatayA] nimittapaNAthI [ vi?] zuM phAyado che? arthAt svataH pariNamanazIla vastune nimittakAraNathI kAMI ja prayojana nathI. A viSayamAM spaSTatA mATe paMcAdhyAyI bhA. 1 zloka pa65 thI 185 sudhI dekhavuM joIe. prayojanabhUta A rIte cha dravyanuM svarUpa aneka prakAre varNavyuM. A cha dravyomAM samaye samaye pariNamana thAya che, tene "paryAya' (hAlata, avasthA, Condition) kahevAya che. dharma-adharma-AkAza ane kALa e cAra dravyonA paryAya to sadAya zuddha ja che; bAkInA jIva ane pudgala e be dravyomAM zuddha paryAya hoya che athavA azuddha paryAya paNa hoI zake che. jIva ane pudagala e be dravyomAMthI paNa pudgala dravyamAM jJAna nathI, tenAmAM jANapaNuM nathI ane tethI tenAmAM jJAnanI UMdhAIrUpa bhUla nathI; mATe pagalane sukha ke duHkha hotAM nathI. sAcA jJAna vaDa sukha ane UMdhA jJAna vaDe duHkha thAya che, paraMtu pudgala dravyamAM jJAnaguNa ja nathI, tethI tene sukhadukha nathI; tenAmAM sukhaguNa ja nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 388 ] [ mokSazAstra Ama hovAthI puddagala dravyane to azuddhadazA ho ke zuddhadazA ho, banne samAna che; zarIra pudgaladravyanI avasthA che mATe zarIramAM sukha-du:kha thatAM nathI. zarIra nIroga ho ke rogI ho, te sAthe sukha-duHkhano saMbaMdha nathI. have bAkI rahyo jANanAro jIva chae dravyomAM A eka ja dravya jJAnasAmarthyavAna che. jIvamAM jJAnaguNa che ane jJAnanuM phaLa sukha che, tethI jIvamAM sukhaguNa che. jo sAcuM jJAna kare to sukha hoya, paraMtu jIva potAnA jJAnasvabhAvane oLakhato nathI ane jJAnathI judI anya vastuomAM sukhanI kalpanA kare che. A tenA jJAnanI bhUla che ane te bhUlane lIdhe ja jIvane du:kha che. ajJAna te jIvano azuddha paryAya che. jIvano azuddha paryAya te du:kha hovAthI te dazA TALIne sAcA jJAna vaDe zuddha dazA karavAno upAya samajAvavAmAM Ave che; kema ke badhAya jIvo sukha icche che ane sukha to jIvanI zuddhadazAmAM ja che; mATe je cha dravyo jANyAM temAMnA jIva sivAyanAM pAMca dravyonA guNa-paryAya sAthe to jIvane prayojana nathI; paNa potAnA guNa-paryAya sAthe ja jIvane prayojana che. e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranA pAMcamA adhyAyanI gujarAtI TIkA pUrI thaI. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra gujarAtI TIkA adhyAya chaThTho bhUmikA 1. pahelA adhyAyanA cothA sUtramAM sAta tattvo kahyAM che ane te tattvonI yathArtha zraddhA te samyagdarzana che-ema pahelA adhyAyanA bIjA sUtramAM kahyuM che. bIjAthI pAMcamA adhyAya sudhImAM jIva ane ajIva tattvanuM varNana karyuM. A adhyAyamAM tathA sAtamA adhyAyamAM Asrava tattvanuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. AsavanI vyAkhyA pUrve 14 mA pAne ApI che te ahIM lAgu paDe che. 2. sAta tavonI siddhi (bRhat dravyasaMgraha pA. 71-72 nA AdhAre ) A jagatamAM jIva ane ajIva dravyo che ane temanA pariNamanathI Agnava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa tattvo thAya che. e rIte jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAta tattvo che. have ahIM ziSya prazna kare che ke-he gurudeva? (1) jo jIva tathA ajIva e banne dravyo ekAMte (-sarvathA) pariNAmI ja hoya to temanA saMyogaparyAyarUpa eka ja padArtha siddha thAya che, ane (2) jo teo sarvathA apariNAmI hoya to jIva ane ajIva dravya evA be ja padArtho siddha thAya che. jo Ama che to AsravAdi tattvo kaI rIte siddha thAya che. zrIguru teno uttara kahe che ke-jIva ane ajIva dravyo "kathaMcit pariNAmI" hovAthI bAkInAM pAMca tattvonuM kathana nyAyayukta siddha thAya che. (1) "kathaMcita-pariNAmIpaNuM" teno zuM artha che te kahevAya che. jema sphaTikamaNi che te jo ke svabhAvathI nirmaLa che topaNa jAsuda puSpa vagerenI samIpe potAnI lAyakAtanA kAraNe paryAyAMtara pariNati grahaNa kare che; paryAyamAM sphaTikamaNi jo ke upAdhinuM grahaNa kare che topaNa nizcayathI potAno je nirmaLasvabhAva che tene te choDato nathI. tema jIvano svabhAva paNa zuddhadravyArthika nathI to sahaja zuddha cidAnaMda ekarUpa che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 390 ] [ mokSazAstra paraMtu anAdi karmabaMdharUpa paryAyane pote vaza thavAthI te rAgAdi paradravya upAdhiparyAyane grahaNa kare che. paryAyamAM jIva joke 52 paryAyapaNe (paradravyanA lakSe thatA azuddha paryAyapaNe ) pariName che to paNa nizcayanayathI zuddhasvarUpane choDato nathI. pagaladravyanuM paNa tema ja thAya che. A kAraNe jIva-ajIvanuM paraspara apekSAsahita pariNamana hovuM te ja ' kathaMcita-pariNAmIpaNuM, ' zabdano artha che. , (2) A pramANe ' kathaMcita-pariNAmIpaNuM' siddha thatA jIva ane pudgalanA saMyoganI pariNati (-pariNAma) thI racAyelAM bAkInAM AsravAdi pAMca tattvo siddha thAya che. jIvamAM AsravAdi pAMca tattvonA pariNamana vakhate pugalakarmarUpa nimittano sadbhAva ke abhAva hoya che ane puddagalamAM AsravAdi pAMca tattvonA pariNamanamAM jIvanA bhAvarUpa nimittano saddabhAva ke abhAva hoya che. AthI ja sAta tattvone 'jIva ane pudgalanA saMyoganI pariNatithI racAyelAM' kahevAya che; paraMtu jIva ane puddagalanI bhegI pariNita thaIne bAkInAM pAMca tattvo thAya che ema na samajavuM. pUrvokta jIva ane ajIva e be dravyone A pAMca tattvomAM meLavatAM kula sAta tattvo thAya che. ane temAM puNya-pApane judAM gaNavAmAM Ave to nava padArtho thAya che. puNya ane pApa nAmanA be padArthono aMtarbhAva (samAveza ) abhedanaye Asava-baMdha padArthamAM karavAmAM Ave tyAre sAta tattvo kahevAmAM Ave che. 3. sAta tattvonuM prayojana (bRhat dravyasaMgraha pA. 72-73 nA AdhAre) ziSya pharI prazna kare che ke-he bhagavan! jo ke jIva-ajIvanuM kathaMcitapariNAmIpaNuM mAnatAM bhedapradhAna paryAyArthikanayanI apekSAe sAta tattvo siddha thaI gayAM, topaNa tenAthI jIvanuM zuM prayojana siddha thayuM ? kAraNa ke, jema abhedanayathI puNya-pApa e be padArthono sAta tattvomAM aMtarbhAva prathama karyo che te ja pramANe vizeSa abhedanayanI vivakSAmAM AsravAdi padArthono paNa jIva ane ajIva e be ja padArthomAM aMtarbhAva karI levAthI e be ja padArtho siddha thaI jaze. zrIguru te praznanuM samAdhAna kare che-kayA tattvo hoya che ane kayA tattvo upAdeya che tenuM rijJAna thAya e prayojanathI AsravAdi tattvonuM nirupaNa karavAmAM Ave che. heya, upAdeya tattvo kayA che te have kahe cheH akSaya anaMta sukha te upAdeya che; tenuM kAraNa mokSa che; mokSanuM kAraNa saMvara ane nirjarA che; tenuM kAraNa vizuddha Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 bhUmikA ] [ 391 jJAnadarzanasvabhAvI nija AtmatattvasvarUpanA sabhyazraddhAna-jJAna tathA AcaraNalakSaNa svarUpa te nizcayaratnatraya; te nizcayaratnatrayane sAdhavA mAganAra jIve vyavahAraratnatraya zuM che te samajIne paradravyo tema ja rAga uparathI potAnuM lakSa vALavuM joIe; e pramANe karatAM nizcayasamyagdarzana pragaTe che, ane tenA jore saMvara, nirjarA tathA mokSa pragaTe che, mATe e traNa tattvo upAdeya che. have heyatattvo kayA che te kahe che: AkuLatAne utpanna karanArAM evA nigodanarakAdi gatinAM duHkha tema ja indriyo dvArA utpanna thayela kalpita sukha te heya (choDavA yogya) che; tenuM kAraNa saMsAra che; te saMsAranuM kAraNa Asrava tathA baMdha e be tattvo che, puNya-pApa banne baMdhatattva che; te Asrava tathA baMdhanA kAraNa, pUrve kahelA nizcaya tema ja vyavahAraratnatrayathI viparIta lakSaNanAM dhAraka evAM mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra e traNa che. tethI Asrava ane baMdha e be tattvo heya che. A pramANe heya upAdeya tattvonuM jJAna thavA mATe sAta tattvonuM svarUpa jJAnIo nirUpaNa kare che. 4. tattvanI zraddhA kyAre thaI kahevAya? (1) jainazAstromAM kahelA jIvanA tra-sthAvara vagere bhedone, guNasthAnamArgaNA vagere bhedone, jIva-pudgala vagerenA bhedone tathA varNAdi bhedone to jIva jANe che, paNa adhyAtmazAstromAM bhedavijJAnanA kAraNabhUta ane vItarAgadazA thavAnA kAraNabhUta vastunuM jevuM nirUpaNa karyuM che tevuM je jANato nathI, tene jIva ane ajIvatattvanI yathArtha zraddhA nathI. (2) vaLI koI prasaMgathI bhedavijJAnanA kAraNabhUta ane vItarAgadazAnA kAraNabhUta vastunA nirUpaNanuM jANavuM mAtra zAstrAnusAra hoya paraMtu potAne potArUpa jANIne temAM parano aMza paNa (mAnyatAmAM) na meLavavo tathA potAno aMza paNa (mAnyatAmAM) paramAM na meLavavo-evuM zraddhAna jyAM sudhI jIva na kare tyAM sudhI tene jIva ane ajIvatattvanI yathArtha zraddhA nathI. (3) jema anya mithyASTi nirdhAra vinA (-nirNaya vagara) paryAyabuddhithI (-deha daSTithI) jANapaNAmAM tathA varNAdimAM ahaMbuddhi dhAre che, tema je jIva AtmAzrita jJAnAdimAM tathA zarirAzrita thatI upadeza, upavAsAdi kriyAmAM potApaNuM mAne che, tene jIva-ajIvatattvanI yathArtha zraddhA nathI. evo jIva koI vakhata zAstrAnusAra sAcI vAta paNa bole paraMtu tyAM tene aMtaraMga nirdhArarUpa zraddhA nathI, tethI, jema kephI manuSya mAtAne mAtA kahe to paNa te zANo nathI tema, A jIva paNa samyagdaSTi nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 392 ]. [ mokSazAstra (4) vaLI te jIva, koI bIjAnI ja vAta karato hoya tema AtmAnuM kathana kare che, paraMtu "e AtmA huM ja chuM' evo bhAva tene bhAsato nathI. vaLI jema koI bIjAne bIjAthI bhinna batAvato hoya tema A AtmA ane zarIranI bhinnatA prarUpe che; paraMtu huM e zarIrAdikathI bhinna chuM' evo bhAva tene bhAsato nathI; tethI tene jIva-ajIvanI yathArtha zraddhA nathI. (5) paryAyamAM (-vartamAna dazAmAM) jIva-pudgalanA paraspara nimittathI aneka kriyA thAya che; te sarvane be dravyonA meLApathI banelI mAne che, paNa "A jIvanI kriyA che ane A pudgalanI kriyA che" ema bhinna bhinna bhAva tene bhAsato nathI. Avo bhinna bhAva bhAsyA vinA tene jIva-ajIvano sAco zraddhAnI kahI zakAya nahi, kAraNa ke jIva-ajIvane jANavAnuM prayojana to e ja hatuM; te Ane thayuM nahI. (juo, mokSamArga-prakAzaka pA. rara9) (6) jyAM sudhI AvI yathArtha zraddhA na thAya tyAM sudhI jIva samyagdaSTi thato nathI-ema pahelA adhyAyanA batrIsamAM sUtramAM* kahyuM che. temAM "sa" zabdathI jIva pote trikALI zuddha caitanyasvarUpa zuM che te samajavA kahyuM che ane "asa" zabdathI e batAvyuM che ke-jIvamAM thato vikAra jIvamAMthI TALI zakAya che mATe te para che. paravastuo ane AtmA bhinna hovAthI koI paranuM kAMI karI zake nahi; AtmAnI apekSAe paravastuo asat che-nAstipaNe che Ama yathArtha samaje tyAre ja satasanA vizeSanuM yathArtha jJAna jIvane thAya che. jyAM sudhI evuM jJAna na thAya tyAM sudhI jIvane Asrava TaLe nahi; jyAM sudhI jIva potAno ane Asravano bheda jANe nahi tyAM sudhI tene vikAra TaLe nahi. tethI e bheda samajAvavA AsavanuM svarUpa chaThThI ane sAtamA adhyAyomAM kahyuM che. A Asava-adhikAra che; temAM prathama yoganA bheda ane tenuM svarUpa kahe che kAyavAGmanaHkarma yogH||1|| artha:- [ vAyavIma:*] kAya, vacana ane mananA avalaMbane (-nimitte) AtmAnA pradezonuM sakaMpa thavuM te [yo : ] yoga che. * sdstorvishessaadydRcchoplbdherunmttvt|| 32 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 1-2 ]. [ 393 TIkA 1. adhyAya 5, sUtra 22 mAM "kriyA' zabda kahyo che ane ahIM "karma' zabda kahyo che te banneno artha eka ja che. 2. yoga - AtmAnA pradezonuM sakaMpa thavuM te; sUtramAM yoganA je traNa prakAra kahyA che te nimitta apekSAe che. upAdAnarUpa yogamAM traNa prakAra nathI paNa eka ja prakAra che. bIjI rIte yoganA be prakAra pADI zakAya che-1. bhAvayoga ane 2. dravyayoga. karma-nokarsane grahaNa karavAnI AtmAnI zaktivizeSa te bhAvayoga che, ane te zaktinA kAraNe AtmapradezonuM parispaMdana (caMcaLa thavuM) te dravyayoga che- (ahIM dravya" no artha "AtmadravyanA pradezo" thAya che). 3. A Asrava adhikAra che. yoga te Asrava che-ema bIjA sUtramAM kaheze. A yoganA be prakAra che-1. sakaSAya yoga ane 2. akaSAya yoga. (juo, sUtra 4.). 4. bhAvayoga jo ke eka ja prakArano che topaNa nimitta apekSAe tenA paMdara bheda paDa che; jyAre te yoga mana tarapha vaLe che tyAre temAM mana nimitta hovAthI, yoga ane manano nimitta-naimittikasaMbaMdha batAvavA mATe, te yogane "manoyoga " kahevAmAM Ave che. A ja pramANe jyAre vacana tathA kAya tarapha vaLe che tyAre vacana ane kAyayoga kahevAya che. temAM manoyoganA cAra prakAra, vacanayoganA cAra prakAra ane kAyayoganA sAta prakAra che; e rIte nimittanI apekSAe bhAvayoganA kula paMdara bhedo paDe che. (jaina siddhAMta pravezikA-pra. 220, 432, 433 ) 5. AtmAnA anaMta guNomAno eka "yoga' guNa che; te anujIvI guNa che. te guNanA paryAyamAM be prakAra paDe che-1. parispaMdanarUpa eTale ke AtmapradezonAM kaMpanarUpa ane 2. AtmapradezonI nizcalatArUpa-niSkaparUpa. pahelo prakAra te yogaguNano azuddha paryAya che ane bIjA prakAra te yogaguNano zuddha paryAya che. A sUtramAM yogaguNanA kaMpanarUpa azuddha paryAyane yoga" kahela che. AsavanuM svarUpa sa zIkhrava: 2aaaa artha:- [ sA ] te yoga [mArksava: ] Asrava che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 394 ] [ mokSazAstra TIkA 1. sakapAya yoga ane akaSAya yoga Asrava arthAt AtmAnA vikArabhAva che, ema AgaLa sUtra 4mAM kaheze. 2. keTalAka jIvo kaSAyano artha krodha-mAna-mAyA-lobha kare che, paNa te artha pUrato nathI. mohanA udayamAM joDAtAM jIvane mithyAtva krodhAdibhAva thAya che te sarvanuM nAma sAmAnyapaNe "kaSAya' che (juo, mokSamArga-prakAzaka pA. 31.) samyagdaSTine mithyAtvabhAva nathI eTale tene krodhAdibhAva thAya te kaSAya che. 3. yoganI kriyA navAM karmanA AsravanuM nimittakAraNa che. A sUtramAM kahelAM Asrava ' zabdamAM dravyaAsravano samAveza thAya che. yoganI kriyA to nimittakAraNa che; temAM paradravyanA dravyAsavarUpa kAryano upacAra karIne A sUtramAM yoganI kriyAne ja Asrava kahela che. eka dravyanA kAraNane bIjA dravyanA kAryamAM meLavIne vyavahAranayathI kathana karavAmAM Ave che. te paddhati ahIM grahaNa karIne jIvanA bhAvayoganI kriyA kAraNane dravyakarmanA kAryamAM meLavIne A sUtramAM kathana karyuM che; AvA vyavahAranayane A zAstramAM naigamanaye kathana karyuM kahevAya che, kema ke yoganI kriyAmAM dravyakarmarUpa kAryano saMkalpa karavAmAM Avyo che. 4. prazna- Asravane jANavAnI zuM jarUra che? uttaraH- duHkhanuM kAraNa zuM che te jANyA sivAya duHkha TALI zakAya nahi; mithyAtvAdika bhAva pote ja duHkhamaya che, tene jema che tema na jANe to teno abhAva paNa jIva na kare ane tethI jIvane duHkha ja rahe mATe Asravane jANavo Avazyaka che. (jAo, mokSamArga-prakAzaka pA. (2) 5. prazna- anAdithI jIvanI AsravatattvanI viparIta zraddhA zuM che? uttara:- mithyAtva-rAgAdika pragaTa du:khadAyaka che chatAM tenuM sevana karavAthI sukha thaze ema mAnavuM te AsravatattvanI viparIta zraddhA che. 6. prazna- sUtra 1-2 mAM yogane Asrava kahyo che ane anyatra to mithyAtvAdine Asrava kahyAM-teno zuM khulAso che? uttara- sakaSAya yoga ane akaSAya yoga evA be prakArano yoga che ema cothA sUtramAM spaSTa kahyuM che, mATe sakaSAya yogamAM mithyAtvAdino samAveza thaI jAya che ema samajavuM. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 2-3 ] | [ 395 7. A banne prakAranA yogomAMthI je pade je yoga hoya te jIvano vikArI paryAya che, tenuM nimitta pAmIne navAM dravyakarmo Atmapradeze Ave che, tethI te yoga dravyAsvanuM nimittakAraNa kahevAya che. 8. prazna- pahelAM yoga TaLe che ke mithyAtvAdi TaLe che? uttara- sauthI pahelAM mithyAtvabhAva TaLe che. yoga to caudamA ayogakevaLI guNasthAne TaLe che. temAM guNasthAne jJAna vIryAdi saMpUrNa pragaTe che topaNa yoga hoya che; mATe prathama mithyAtva TALavuM joIe. ane mithyAtva TaLatAM te pUrato yoga sahaja TaLe che. 9. samyagdaSTine mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAya nahi hovAthI tene te prakAranA bhAva-Asavo thatA ja nathI. samyagdaSTine mithyAtva TaLI javAthI anaMtAnubaMdhI kaSAyano tema ja anaMtAnubaMdhI kaSAyanI sAthe saMbaMdha rAkhatA avirati ane yogabhAvano abhAva thaI jAya che (jAo, zrI samayasAra pA. rara5). vaLI mithyAtva TaLI javAthI tenI sAthe rahenArI prakRtiono baMdha thato nathI ane anya pravRtio sAmAnyasaMsAranuM kAraNa nathI. mULathI kapAyelA vRkSanAM lIlAM pAMdaDAM jevI te prakRtio zIdhra sukAvA yogya che. saMsAranuM mULa arthAt saMsAranuM kAraNa mithyAtva ja che. (zrI samayasAra pA. ra17-218). 2aaaa yoganA nimittathI AsavanA bheda zubhaH puNyasyAzubhaH paapsy||3|| artha- [ guma: ] zubhayoga [ pukhya] puNyakarmanA AsravamAM kAraNa che ane [azuma:] azubhayoga [pAparaca] pApakarmanA AsavamAM kAraNa che. TIkA 1. yogamAM zubha ke azubha evA bheda nathI, paNa AcaraNarUpa upayogamAM zubhopayoga ane azubhopayoga evA bheda hoya che; tethI zubhopayoga sAthenA yogane upacArathI zubhayoga kahevAya che ane azubhopayoga sAthenA yogane upacArathI azubhayoga kahevAya che. 2. puNya Asava ane pA5 Asrava saMbaMdhamAM thatI viparItatA prazna:- AgnavasaMbaMdhI mithyAdaSTi jIvanI zuM viparItatA che? uttara:- AsravatattvamAM je hiMsAdika pApAsava che tene to jIva heya jANe che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 396 ] [ mokSazAstra paNa ahiMsAdirUpa puNyAsrava che tene upAdeya mAne che; have e banne Asravo hovAthI karmabaMdhanAM kAraNo che, temAM upAdeyapaNuM mAnavuM e ja mithyAdarzana che. sarva jIvone jIvana-maraNa, sukha-duHkha potapotAnA karmodayanA nimittathI thAya che chatAM jyAM anya jIva anya jIvanAM kAryono kartA thAya ema mAnavuM e ja mithyA adhyavasAya baMdhanuM kAraNa che. anya jIvane jIvADavAno ke sukhI karavAno adhyavasAya thAya te to puNyabaMdhanA kAraNarUpa che, ane mAravAno tathA du:khI karavAno adhyavasAya thAya te pApabaMdhanA kAraNarUpa che. e sarva mithyA-adhyavasAya che, te tyAjya che; mATe hiMsAdikanI mAphaka ahiMsAdikane paNa baMdhanAM kAraNarUpa jANIne heya mAnavAM. hiMsAmAM sAmA jIvane mA2vAnI buddhi thAya paNa tenuM Ayu pUrNa thayA vinA te mare nahi ane potAnI dveSapariNatithI pote ja pApa bAMdhe che; tathA ahiMsAmAM paranI rakSA karavAnI buddhi thAya paNa tenA AyuavazeSa vinA te jIve nahi, mAtra potAnI zubharAga pariNatithI pote ja puNya bAMdhe che. e pramANe e banne heya che. paNa jyAM jIva vItarAga thaI draSTA-jJAtArUpa pravarte tyAM ja nirbaMdhatA che mATe te upAdeya che. evI nirbaMdhadazAna thAya tyAMsudhI jIvane zubharAga thAya; paraMtu zraddhAna to evuM rAkhavuM ke A paNa baMdhanuM kAraNa che-heya che-adharma che. jo zraddhAnamAM jIva tene mokSamArga jANe to te mithyAdaSTi ja che. ( mokSamArga prakAzaka pA. 229-230). 3. zubhayoga tathA anubhayoganA artho zubhayogaH- paMca parameSThInI bhakti, prANIo pratye upakArabhAva, rakSAbhAva, satya bolavAno bhAva, paradhana haraNa na karavAno bhAva-ityAdi zubha pariNAmathI racAyelA yogane zubhayoga kahe che. azubhayogaH- jIvonI hiMsA karavI; asatya bolavuM, paradhana haraNa karavuM, IrSA karavI-ityAdi bhAvorUpa azubhapariNAmathI racAyelA yogane azubhayoga kahe che. 4 AsavamAM zubha ane azubha evA bheda zA mATe ? prazna:- AtmAne parAdhIna karavAmAM puNya ane pApa banne samAna kAraNa chesuvarNanI sAMkaLa ane loDhAnI sAMkaLanI jema puNya ane pApa te banne AtmAnI svataMtratAno abhAva ka2vAmAM sarakhAM che- to pachI temAM zubha ane azubha evA bheda kema kahyA ? utta2:- temanA kAraNe maLatI iSTa-aniSTa gati, jAti vagerenI racanAnA bhedanuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 3 ] | [ 397 jJAna karAvavA mATe temAM bheda kahyo che, eTale ke saMsAra apekSAe bheda che, dharma apekSAe bheda nathI arthAt banne prakAranA bhAva "adharma che. 5. zubha tema ja azubha bane bhAvothI sAta ke ATha karmo baMdhAya che chatAM ahIM tema kema kahyuM nathI? prazna:- Ayu sivAyanA sAte karmano Asrava rAgI jIvane niraMtara thAya che chatAM zubha pariNAmane puNyaAsravanuM ja kAraNa ane azubha pariNAmane pApaAnsavanuM ja kAraNa A sUtramAM kema kahyuM che? uttara- joke saMsArI rAgI jIvane sAte karmano Asrava niraMtara thAya che, topaNa saMkaleza (azubha) pariNAmathI deva, manuSya ane tiryaMca AyuSya sivAya ekaso pIstAlIsa prakRtionI sthiti vadhI jAya che ane maMda (zubha) pariNAmathI te samasta karmanI sthiti ghaTI jAya che ane uparyukta traNa AyunI sthiti vadhI jAya che. vaLI tIvra kaSAyathI zubhaprakRtino rasa to ghaTI jAya che ane asatAvedanIyAdika azubhaprakRtino rasa vadhI jAya che. maMda kaSAyathI puNyaprakRtimAM rasa vadhe che ane pApaprakRtimAM rasa ghaTe che; mATe sthiti tathA rasa (anubhAga) nI apekSAe zubha pariNAmane puNyAsava kahyA ane azubha pariNAmane pApAsava kahyA che. 6. zubha-azubha karmo baMdhAvAnA kAraNe zubha-azubhayoga evo bheda nathI prazna- zubha pariNAmanA kAraNe zubhayoga ane azubha pariNAmanA kAraNe azubha yoga che- ema mAnavAne badale zubha-azubha karmo baMdhAvAnA nimitte A yoganA zubha-azubha bheda paDe che ema mAnavAmAM zuM vAMdho che? uttara:- jo karmanA baMdha anusAra yoga mAnavAmAM Avaze to zubhayoga ja raheze nahi, kema ke zubhayoganA nimitte jJAnAvaraNAdi azubhakarmo paNa baMdhAya che; tethI zubha-azubhakarmo baMdhAvAnA kAraNe zubha-azubhayoga evA bheda nathI. paraMtu maMdakaSAyanA kAraNe zubha yoga ane tIvra kaSAyanA kAraNe azubha yoga che-ema mAnavuM te nyAyasara che. 7. zubhabhAvathI pApanI nirjarA thatI nathI. prazna- zubhabhAvathI puNyano baMdha thAya e kharu; paNa tenAthI pApanI nirjarA thAya ema mAnavAmAM zuM doSa che? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 398 ] | [ mokSazAstra uttara:- A sUtramAM kahelI tattvadaSTithI jotAM e mAnyatA bhUla bharelI che; zubhabhAvathI puNyano baMdha thAya che, baMdha te saMsAra che, ane saMvarapUrvaka nirjarA te dharma che. jo zubhabhAvathI pApanI nirjarA ma mAnIe to te (zubhabhAva) dharma thayo; dharmathI baMdha kema thAya? mATe zubhabhAvathI jUnAM pApakarmanI nirjarA thAya (AtmapradezathI pApakarma kharI jAya) -e mAnyatA sAcI nathI. nirjarA zuddhabhAvathI ja thAya che eTale ke tattvadaSTi vagara saMvara pUrvaka nirjarA thAya nahi. 8. trIjA sUtrano siddhAMta zubhabhAva ane azubhabhAva banne kaSAya che, tethI te saMsAranuM kAraNa che. zubhabhAva vadhatAM vadhatAM tenAthI zuddhabhAva thAya ja nahi. jyAre zuddhanA lakSe zubha TALe tyAre zuddhatA thAya. jeTalA aMze zuddhatA pragaTe teTalA aMze dharma che. zubha ke azubhamAM dharmano aMza paNa nathI ema mAnavuM te yathArtha che; te mAnyatA karyA vinA samyagdarzana kadI thAya nahi. zubhayoga te saMvara che ema keTalAka mAne che-te asatya che ema batAvavA A sUtramAM banne yogane spaSTapaNe Asrava kahyA che. || 3aaaa Asava sarve saMsArIone samAna phaLano hetu thAya che ke temAM vizeSatA che teno khulAso sakaSAyAkaSAyayoH saampraayikeryaaNpthyoH|| 4 / / artha- [sAya sAmparA]i kaSAyasahita jIvane saMsAranA kAraNarUpa karmano Asrava thAya che ane [ kaSAyastha rpharyApatha ] kaSAyarahita jIvane sthitirahita karmano Asrava thAya che. TIkA 1. kaSAyano artha mithyAdarzanarUpa-krodhAdi thAya che. samyagdaSTi jIvone mithyAdarzanarUpa kapAya hoto nathI eTale samyagdaSTi jIvone lAgu paDato kaSAyano artha "potAnI nabaLAIthI thatA krodha-mAna-mAyA-lobha vagere' evo samajavo. mithyAdarzana eTale AtmAnA svarUpanI mithyAmAnyatA-UMdhI mAnyatA. 2. sAmparAyika Asava- A Asrava saMsAranuM ja kAraNa che. mithyAtvabhAvarUpa Asrava anaMta saMsAranuM kAraNa che; mithyAtvano abhAva thayA pachI thato bhAvAgnava alpa saMsAranuM kAraNa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6. sUtra 5 ] [ 399 3. IryApatha Asava- A Asrava sthiti ane anubhAga rahita che, ane te akaSAyI jIvone 11, 1ra ane 13mAM guNasthAne hoya che. caudame guNasthAne vartanA jIva akaSAyI ane ayogI bane che, tethI tyAM Asrava che ja nahiM. 4. karmabaMdhanA cAra prakAra karmabaMdhanA cAra bheda che. prakRti, pradeza, sthiti ane anubhAga. temAM pahelA be prakAranA bhedanuM kAraNa yoga che ane chellA be bhedanuM kAraNa kaSAya che. kaSAya te saMsAranuM kAraNa che ane tethI kaSAya hoya tyAM sudhInA Amravane sAmparAyika Asrava kahe che; ane kaSAya TaLyA pachI ekalo yoga rahe che; kaSAyarahita yogathI thatA Asravane iryApatha Asrava kahe che; AtmAno te vakhatano pragaTato bhAva te bhAvairyApatha che ane dravyakarmano Asrava te dravya-iryApatha che. A pramANe bhAva ane dravya evA be bheda sAmparAyika AsravamAM paNa samajI levA. 11 thI 13 mAM guNasthAna sudhI iryApatha Asrava hoya che. te pahelAnAM guNasthAnoe sAparAyika Asrava hoya che. jema vaDanuM phaLa vagere vastrane kaSAyelA raMganuM nimitta thAya che tema mithyAtva-krodhAdika AtmAne karma-raMga lAgavAnuM nimitta che, tethI te bhAvone kaSAya kahevAmAM Ave che. jema korA ghaDAne raja aDIne cAlI jAya tema kaSAyarahita AtmAne karma-raja aDIne te ja vakhate cAlI jAya che-Ane iryApatha Agnava kahevAmAM Ave che. sAmparAyika AsavanA 39 bheda indriyakaSAyAvratakriyAH paMcacatuHpaMcapaMcaviMzatisaMkhyAH pUrvaca mevADA phA. artha:- [ndriyALa paM] sparza vagere pAMca indriyo, [SAyA: 1:] krodha vagere cAra kaSAya, [vratAni paMa] hiMsA vagere pAMca avrata ane [ priyA:paMvaviMzati] samyakatva vagere pacIsa prakAranI kriyAo [ saMthI mevADa] e pramANe kula 39 bheda [pUrva2] pahelA (sAmparAyika) AsavanA che, arthAt e sarva bhedo dvArA sAmparAyika karmano Asrava thAya che. TIkA 1. indriya- bIjA adhyAyanA 15 thI 19 sUtramAM indriyano viSaya AvI gayo che. pudgala-indriyo paraddhavya che, tenAthI AtmAne lAbha ke nukazAna thAya nahi; mAtra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 4OO ] [ mokSazAstra bhAvendriyanA upayogamAM te nimitta thAya. "indriya" no artha bhAvendriya dravya indriya ane indriyanA viSayo-ema thAya che, e traNe yo che; jJAyaka AtmA sAthe teonA ekatvanI mAnyatA che (mithyAtvabhAva) zeyajJAyakasaMkaradoSa che. (juo, zrI samayasAra gAthA 31. TIkA pA. 57-58) kaSAya-rAga-dveSarUpa AtmAnI pravRtti te kaSAya che. te pravRtti tIvra ane maMda ema be prakAranI hoya che. avrata- hiMsA, jU ThuM, corI, maithuna ane parigraha-ema pAMca prakAranAM avrata che. 2. kriyA:- AtmAnA pradezonA parispaMdanarUpa yoga te kriyA che; temAM mana, vacana ane kAyA nimitta hoya che. A kriyA sakaSAya yogamAM dazamA guNasthAna sudhI hoya che. padgalika mana, vacana ke kAyAnI koI paNa kriyA AtmAnI nathI ane te AtmAne lAbhakAraka ke nukazAnakAraka nathI. AtmA jyAre sakaSAya yogarUpe pariName ane navAM karmono Asrava thAya tyAre AtmAno sakaSAya yoga te pudgala-AsravamAM nimitta che ane pudgala pote te AsravanuM upAdAnakAraNa che, bhAvAnsavanuM upAdAnakAraNa AtmAnI te te avasthAnI lAyakAta che ane nimitta japUnA karmono udaya che. 3. pacIsa prakAranI kriyAnAM nAma tathA tenA artha [ noMdha- pacIsa prakAranI kriyAnA varNanamAM 'kriyA' no artha upara naM. ra mAM kahyo te pramANe karavo - arthAt AtmAnA pradezonI parispaMdanarUpa kriyA- ema karavo.] (1) samyakatva kriyA:- caitya, guru, pravacananI pUjA vagere kAryothI samyakatvanI vRddhi thAya che tethI te samyakatvakriyA che. ahIM mana, vacana, kAyAnI je kriyA thAya che te samyakatvI jIvane zubhabhAvamAM nimitta che; teo zubhabhAvane dharma mAnatA nathI, tethI te mAnyatAnI daDhatA vaDe temane samyakatvanI vRddhi thAya che; mATe te mAnyatA Asrava nathI, paNa je sakaSAya (zubhabhAvasahita) yoga che te bhAvaAsrava che; dravyakarmanA AsravamAM te sakaSAyayoga mAtra nimittakAraNa che. (2) mithyAtva kriyA:- kudeva, kuguru ane kuzAstranAM stavanAdirUpa mithyAtvanA kAraNavALI kriyAmAM abhiruci te mithyAtva kriyA che. (3) prayoga kriyA:- hAtha, paga vagere calAvavAnA bhAvarUpa kriyA te prayoga kriyA che. (4) samAdAna kriyA- saMyamI puruSanuM asaMyama sanmukha thavuM te samAdAna kriyA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 5 ] [ 401 (pa) iryApatha kriyA- samAdAna kriyAthI UlaTI kriyA eTale ke saMyama vadhAravA mATe sAdhu je kriyA kare te iryApatha kriyA che. iryApatha pAMca samitirUpa che; temAM je zubhabhAva che te iryApatha kriyA che. [ samitinuM svarUpa navamA adhyAyanA pAMcamA sUtramAM kahevAze. ] have bIjI pAMca kriyAo kahevAmAM Ave che; temAM parahiMsAnA - bhAvanI mukhyatA che. (6) prAdoSika kriyA-krodhanA AvezathI daiSAdikarUpa buddhi karavI te prAdoSika kriyA che. (7) kAyikI kriyA-uparyukta pradoSa utpanna thatAM hAthathI mAravuM, mukhathI gALo devI-ityAdi pravRttino bhAva te kAyiki kriyA che. (8) adhikaraNikI kriyA-hiMsAnA sAdhanabhUta baMdUka, charI vagerenuM levuM, rAkhavuM te sarve adhikaraNikI kriyA che. (9) paritApa kriyAH- bIjAne duHkha devAmAM lAgavuM te paritApa kriyA che. (10) prANAtipAta kriyA-bIjAnAM zarIra, indriya ke zvAsozvAsane naSTa karavA te prANAtipAta kriyA che. noMdha:- vyavahAra-kathana che, teno artha ema samajavo ke jIva potAmAM A prakAranA azubhabhAva kare che, tyAre A kriyAmAM batAvelI paravastuo brAhya nimittarUpe svayaM hoya che. jIva parapadArthonuM kAMI karI zake ke parapadArtho jIvanuM kAMI karI zake ema mAnavuM nahi. have 11 thI 15 sudhInI pAMca kriyAo kahe che; teno saMbaMdha indriyanA bhogo sAthe che. (11) darzana kriyA- saudarya jovAnI icchA te darzana kriyA che. (12) sparzana kriyA-koI cIjane sparza karavAnI IcchA te sparzana kriyA che (AmAM bIjI indriyo saMbaMdhI vAMchAno samAveza samajI levo). (13) prAtyayikI kriyA- indriyanA bhogonI vRddhi mATe navI navI sAmagrI ekaThI karavI ke utpanna karavI te prAyayikI kriyA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 402 ] [ mokSazAstra (14) samattAnapAna kriyA-strI, puruSa tathA pazuone besavA-uThavAnA sthAno maLa-mUtrathI kharAba karavAM te samantAnapAta kriyA che. (15) anAbhoga kriyA-bhUmi joyA vagara ke yatnathI zodhyA vagara besavuM, UThavuM, sUvuM ke kAMI nAMkhavuM te anAbhoga kriyA che. have 16 thI 20 sudhInI pAMca kriyAo kahe che, te UMcA dharmAcaraNamAM dhakako pahoMcADanArI che. (16) svahasta kriyA-je kAma bIjAne lAyaka hoya te pote karavuM te svahasta kriyA che. (17) nisarga kriyA- pApanAM sAdhano levA-devAmAM saMmati ApavI te nisarga kriyA che. (18) vidAraNa kriyA-ALasane vaza thaI sArAM kAmo na karavAM ane bIjAnA doSI jAhera karavA te vidAraNa kriyA che. (19) AzA vyApAdinI kriyA-zAstranI AjJAnuM pote pAlana na karavuM ane tenA viparIta artha karavA tathA viparIta upadeza Apavo te AjJA vyApAdinI kriyA che. (20) anAkAMkSA kriyA-unmattapaNuM ke ALasane vaza thaI pravacanamAM (-zAstromAM) kahelI AjJAo pratye Adara ke prema na rAkhavo te anAkAMkSA kriyA che have chellI pAMca kriyAo kahe che tenA hovAthI dharma dhAravAmAM vimukhatA rahe che. (21) AraMbha kriyAnuM nukasAnakArI kAryomAM rokAvuM, chedavuM, toDavuM, bhedavuM ke bIjA koI tema kare to harSita thavuM te AraMbha kriyA che. (22) parigraha kriyA-parigrahano kAMI paNa dhvasa na thAya evA upAyomAM lAgyA rahevuM te parigraha kriyA che. (23) mAyA kriyA-jJAnAdi guNone mAyAcArathI chupAvavA te mAyA kriyA che. (24) mithyAdarzana kriyA-mithyASTionI tema ja mithyAtvathI bharelAM kAmonI prazaMsA karavI te mithyAdarzana kriyA che. (25) apratyAkhyAna kriyA-je tyAga karavA lAyaka hoya teno tyAga na karavo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 6-7 ] [ 403 te apratyAkhyAna kriyA che. (pratyAkhyAnano artha tyAga che, viSayo pratyenI Asaktino tyAga karavAne badale temAM Asakti karavI te apratyAkhyAna che.) noMdha- naM. 10 nI kriyA nIce je noMdha che te naM. 11 thI 25 sudhInI kriyAne paNa lAgu paDe che. naM. 6 thI 25 sudhInI kriyAomAM AtmAno azubhabhAva che; azubhabhAvarUpa kaSAya yoga te bhAva-Asrava che, paraMtu jaDa mana, vacana ke zarIranI kriyA te kAMI bhAva AmravanuM kAraNa nathI. bhAvAgnavanuM nimitta pAmIne jaDa rajakaNarUpa karmo jIva sAthe ekakSetrAvagAharUpe Ave che. indriya, kaSAya tathA avrata kAraNa che ane kriyA tenuM kArya che. pA. AsavamAM vizeSatA (-hInAdhikatA) nuM kAraNa taavrmndjnyaataajnyaatbhaavaadhikrnnviiryvishessebhystdvishessH||6|| artha:- [tIvra mandra jJAta jJAtAva ] tIvrabhAva, maMdabhAva, jJAtabhAva, ajJAtabhAva, [ fdhavarAchIyavizeSamya: ] adhikaraNa vizeSa ane vIrya vizeSathI [tatva vizeSa:] AsavamAM vizeSatA-hInAdhikatA thAya che. TIkA tIvrabhAva-atyaMta vadhelA krodhAdi dvArA je tIvrarUpa bhAva thAya che te tIvrabhAva che. madabhAva- kaSAyonI maMdatAthI je bhAva thAya che te maMdabhAva che. jJAtabhAva-jANIne IrAdApUrvaka karavAmAM AvatI pravRtti te jJAtabhAva che. ajJAtabhAva-jANyA vinA asAvadhAnatAthI pravartavuM te ajJAtabhAva che. adhikaraNa-je dravyano Azraya levAmAM Ave te adhikaraNa che. vIrya- dravyanI zakti vizeSa te vIrya-baLa che. / 6aaaa adhikaraNanA bheda adhikaraNaM jiivaa'jiivaaH||7|| artha - [gathira" ] adhikaraNa [ nIvaISnIvA: ] jIvadravya ane ajIvadravya ema be bhedarUpa che; teno spaSTa artha e che ke AtmAmAM je karmAsrava thAya che temAM be prakAranAM nimitto che. eka jIvanimitta ane bIjuM ajIvanimitta. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 404 ] [ mokSazAstra TIkA 1. ahIM adhikaraNano artha nimitta thAya che. chaThThI sUtramAM AsravanI tAratamyatAnA kAraNamAM eka kAraNa adhikaraNa" kahyuM che. te adhikaraNanA prakAra batAvavA mATe A sUtramAM jIva ane ajIva karmAksavamAM nimitta che ema jaNAvyuM che. 2. jIva ane ajIvanA paryAyo adhikaraNa che ema batAvavA mATe sUtramAM dvivacana nahi vAparatAM bahuvacana vAparela che. jIva-ajIva sAmAnya adhikaraNa nathI paNa jIva-ajIvanA vizeSa paryAyo adhikaraNa thAya che. jo jIva-ajIva nA sAmAnyane adhikaraNa kahevAmAM Ave to sarve jIva ane sarve ajIva adhikaraNa thAya. paNa tema thatuM nathI, kema ke jIva-ajIvanA vizeSa-vizeSa paryAya ja adhikaraNa svarUpa thAya che. || 7 | jIva-adhikaraNanA bheda AdyaM saMraMbhasamAraMbhAraMbhayogakRtakAritAnumatakaSAya vishessaistristristrishctushcaikshH||8|| artha - [ sA ] pahelo arthAt jIva adhikaraNa-Asrava [saMraksa samArambha sAraMma ] saMraMbha-samAraMbha-AraMbha [yo1] mana-vacana-kAyarUpa traNa yoga [kRta chArita anumata ] kRta-kArita-anumodanA tathA [SAyavizeSe:2] krodhAdi cAra kaSAyonI vizeSatAthI [tri: tri: tri: vatu:] x 3 X 3 X 3 4 4 [gza: ] 108 bhedarUpa che. TIkA sanmAdi traNa prakAra che; te darekamAM mana-vacana-kAya e traNa bola lagADavAthI nava bheda thayA; te dareka bhedamAM kRta-kArita-anumodanA e traNa bola lagADavAthI sattAvIsa bheda thayA ane te darekamAM krodha-mAna-mAyA-lobha e cAra bola lagADavAthI kula ekaso ATha bheda thAya che. A badhA bheda jIva-adhikaraNa AsravanA che. sUtramAM ja zabda anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ane saMjvalana kaSAyanA cAra prakAra sUcave che. anaMtAnubaMdhI kaSAya-je kaSAyathI jIva potAnA svarUpAcaraNa cAritranuM grahaNa na karI zake tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che arthAt AtmAnA svarUpAcaraNa cAritrane je ghAte tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che. anaMta saMsAranuM kAraNa hovAthI mithyAtvane "anaMta' kahevAmAM Ave che; tenI sAthe je kaSAyano baMdha thAya che tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 8-9 ] [ 405 apratyAkhyAna kaSAya-je kaSAyathI jIva ekadezarUpa saMyama (-samyagdaSTizrAvakanAM vrata ) kiMcit mAtra pAmI na zake tene apratyAkhyAna kaSAya kahevAya che. pratyAkhyAna kaSAya-je kaSAyathI jIva samyagdarzanapurvakanA sakaLa saMyamane grahaNa karI zake nahi tene pratyAkhyAna kaSAya kahevAya che. saMjvalana kaSAya-je kaSAyathI saMyamI jIvano saMyama to TakI rahe paraMtu zuddha svabhAvamAM-zuddhopayogamAM pUrNapaNe lIna thaI zake nahi tene saMjvalana kaSAya kahevAya che. saMrambha-koI paNa vikArI kArya karavAno nirNaya-saMkalpa karavo tene saMmbha kahevAya che. (saMkalpa be prakAranA che. 1. mithyAtvarUpa saMkalpa, 2. asthiratArUpa saMkalpa ) samAraMbha-te nirNayane anusarIne sAdhano meLavavAno bhAva tene samAraMbha kahevAya che. AraMbha-te kAryanI zarUAta karavI tene AraMbha kahevAya che. kRta- pote jAte karavAno bhAva tene kRta kahevAya che. kArita-bIjA pAse karAvavAno bhAva tene kArita kahevAya che. anumata-bIjAo kare tene bhaluM samajavuM tene anumata kahevAya che. / / 8 / / ajIva-aghikaraNa AsavanA bhedo nirvartanAkSepasaMyoganisargA dvicaturdvitribhedAH param / / 9 / / artha:- [pak] bIjo arthAt ajIva-adhikaraNa Asrava [nirvartanA dvi] be prakAranI nirvartanA, [nikSepa vatu: ] cAra prakAranA nikSepa, [saMyoga dvi] be prakAranA saMyoga ane [nisargA: tri mevA: ] traNa prakAranA nisarga-ema kula 11 bhedarUpa che. TIkA nirvartanA-racanA karavI-nipajAvavuM te nirvartanA che; tenA be prakAra cheH 1zarIrathI kuceSTA upajAvavI te deha-duHprayukta nirvartanA che ane 2-zastra vagere hiMsAnA upakaraNanI racanA karavI te upakaraNanirvartanA che. athavA bIjA prakAre be bheda A pramANe paDe cheH 1- pAMca prakAranAM zarIra, mana, vacana, zvAsozvAsanuM nipajAvavuM te mULaguNa nirvartanA che ane kASTa, mATI vagerethI citra vagerenI racanA karavI te uttaraguNa nirvartanA che. nikSepaH-vastune mUkavI te nikSepa che. tenA cAra bheda cheH 1. joyA vinA vastu Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 406 ] [ mokSazAstra mUkavI te apratyavekSita nikSepAdhikaraNa che, 2. yatnAcArarahita thaIne vastu mUkavI te duHkhaprasRSTanikSepAdhikaraNa che, 3. bhayAdikathI ke anya kArya karavAnI utAvaLamAM pustaka, kamaMDaLa, zarIra ke zarIrAdinA melane mUkavA te sahasAnikSepAdhikaraNa che ane 4. jIva che ke nahi te joyA vagara ke vicAra karyA vagara zIghratAthI pustaka, kamaMDaLa, zarIra ke zarIranA melane mUkavA (-nAkhavA) ane vastu jyAM rAkhavI joIe tyAM na rAkhavI te anAbhoganikSepAdhikaraNa che. saMyogamilApa thavo te saMyoga che; tenA be bheda che: 1. bhaktapAna saMyoga ane 2. upakaraNa saMyoga. eka AhArapANIne bIjA AhArapANI sAthe meLavI devA te bhaktapAna saMyoga che; ane ThaMDA, pustaka, kamaMDaLa, zarIrAdikane tama pIMchI vagerethI pIchavuM tathA zodhavuM te upakaraNa saMyoga che. nisarga- pravartavuM te nisarga che; tenA traNa bheda cheH 1. manane pravartAvavuM te mana nisarga che, 2. vacanone pravartAvavAM te vacana nisarga che ane 3. kAyAne pravartAvavI te kAyanisarga che. noMdha- jyAM jyAM paranuM karavAnI vAta jaNAvI che tyAM tyAM vyavahArakathana che ema samajavuM. jIva paranuM kAI karI zakato nathI tema ja parapadArtho jIvanuM kAMI karI zakatA nathI; paNa mAtra nimitta-naimittikasaMbaMdha darzAvanAruM A sUtranuM kathana che. IT 9o. ahIM sudhI sAmAnya-AsavanAM kAraNo kahyAM; have vizeSa AsavanAM kAraNo varNave che, temAM dareka karmanA AsavanAM kAraNo batAve che. jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNanA AsavanuM kAraNa tatpradoSanihnavamAtsaryAntarAyAsAdanopaghAtA jJAnavarzanAvaraNayo:A 60 nA artha- [ tajhoSa] jJAna ane darzana saMbaMdhamAM karavAmAM AvelA pradoSa, [niva mAtsarya mantarIya bAvana upadhAtA:] nitava, mAtsarya, aMtarAya, AsAdana ane upaghAta te [jJAnavarzanAvaraNayo:] jJAnAvaraNa tathA darzanAvaraNa karmIAsravanAM kAraNo che. TIkA 1. pradoSa- mokSanuM kAraNa arthAt mokSano upAya tattvajJAna che, tenuM kathana karanArA puruSanI prazaMsA na karatAM aMtaraMgamAM duSTa pariNAma thAya te pradoSa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 10 ] [ 407 nitavaH- vastusvarUpanA jJAnAdinuM chUpAvavuM-jANato hovA chatAM huM nathI jANato ema kahevuM te cihnava che. mAtsaryaH- vastusvarUpane jANatAM chatAM 'jo huM Ane kahIza to te paMDita thaI jaze ' ema vicArI koIne na bhaNAvavo te mAtsarya che. aMtarAyaH- sAcA jJAnanI prAptimAM vighra nAkhavuM te aMtarAya che. AsAdana:- 52 dvArA prakAza thavAyogya jJAnane rokavuM te AsAdana che. upaghAtaH- satya, yathArtha prazasta jJAnamAM doSa lagADavo athavA prazaMsavA lAyaka jJAnane dUSaNa lagADavuM te upaghAta che. A sUtramAM 'tat' no artha 'jJAna-darzana' thAya che. upara kahelA cha doSo jo jJAnasaMbaMdhI hoya to jJAnAvaraNanuM nimitta che ane jo darzanasaMbaMdhI hoya to darzanAvaraNanuM nimitta che. 2. A sUtramAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa karmanA AsavanA je cha kAraNo kahyAM che te uparAMta jJAnAvaraNa mATenAM vizeSa kA2No je tattvArthasA2nA cothA adhyAyanI 13 thI 16 gAthAmAM nIce mujaba ApyA che (7) tattvonuM utsUtra kathana karavuM, (8) tattvano upadeza sAMbhaLavAmAM anAdara karavo, (9) tattvano upadeza sAMbhaLavAmAM ALasa rAkhavI, (10) lobhabuddhie zAstro vecavAM, (11) potAne bahuzruta mAnIne abhimAnathI mithyA upadeza Apavo, (12) adhyayana mATe je samayano niSedha che te samaye (akALamAM ) zAstra bhaNavAM, (13) sAcA AcArya tathA upAdhyAyathI viruddha rahevuM, (14) tattvomAM zraddhA na rAkhavI, (15 ) tattvonuM anuciMtana na karavuM, (16) sarvajJa bhagavAnanA zAsananA pracAramAM bAdhA nAkhavI, (17) bahuzrutajJAnIonuM apamAna karavuM, (18) tattvajJAnano abhyAsa karavAmAM zaThatA karavI. 3. ahIM tAtparya e che ke je kAmo karavAthI potAnA tathA bIjAnA tattvajJAnamAM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 408 ] [ mokSazAstra bAdhA Ave ke malinatA thAya te sarve jJAnAvaraNa karmanA AsravanAM kAraNo che. jema ke-eka graMthane asAvadhAnIthI lakhatAM koI pATha choDI devo athavA to kAMIkano kAMIka lakhI nAkhavo te jJAnAvaraNa karmanA AsravanuM kAraNa thAya che. (juo, tattvArthasAra pA. 2OO-201) 4. vaLI darzanAvaraNa mATe A sUtramAM kahelAM cha kAraNo uparAMta bIjA vizeSa kAraNo zrI tattvArthasAranA cothA adhyAyanI 17-18-19 mI gAthAmAM nIce mubaja ApyAM che. (7) koInI AMkha kADhI levI, (8) bahu UMghavuM, (9) divasamAM UMghavuM, (10) nAstikapaNAnI vAsanA rAkhavI, (11) samyagdarzanamAM doSa lagADavo, (12) kutIrthavALAnI prazaMsA karavI, (13) tapasvIone dekhIne glAni karavI. - A badhA darzanAvaraNa karmanA AsravanA hetuo che. 5. zaMkAH- nAstikapaNAnI vAsanA vagerethI darzanAvaraNano Asrava kema thAya? tenAthI to darzanamohano Asrava thavA saMbhava che, kema ke samyagdarzanathI viparIta kAryo vaDe samyagdarzana malina thAya che, nahi ke darzana-upayoga. samAdhAnaH- jema bAhya indriyothI mUrtika padArthonuM darzana thAya che tema vizeSa jJAnIone amUrtika AtmAnuM paNa darzana thAya che; jema sarve jJAnomAM AtmajJAna adhika pUjya che tema bAhya padArthonA darzana karatAM aMtaradarzana arthAt Atmadarzana adhika pUjya che; tethI AtmadarzananAM bAdhaka kAraNone darzanAvaraNa karmanA AgnavanA hetu mAnavA te anucita nathI. A prakAre nAstikapaNAnI mAnyatA vagere je lakhyA che te doSo darzanAvaraNa karmanA AsavanA hetu thaI zake che. (juo, tattvArthasAra pA 201-202) jo ke Ayukarma sivAya bAkInA sAte karmono Asrava samaye samaye thayA kare che topaNa pradoSAdi bhAvo dvArA je jJAnAvaraNAdi khAsa karmano baMdha thavAnuM jaNAvyuM che te sthitibaMdha ane anubhAgabaMdhanI apekSAe samajavuM arthAt prakRtibaMdha ane pradezabaMdha to sarve karmono thayA kare che paNa te vakhate jJAnAvaraNAdi khAsa karmano sthiti ane anubhAgabaMdha vizeSa adhika thAya che. A 10aaaa asAtAvedanIyanA AsavanuM kAraNa duHkhazokatApAkrandanavadhaparidevanAnyAtmaparobhayasthAnya saphedyasthAA 28aa artha:- [ mAtma para mayathAni] potAmAM, paramAM ane bannenA viSayamAM sthita atha[ sanma Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6. sUtra 11 ] [ 409 [ zo tApa sIndranA vadha parivevanAni] du:kha, zoka, tApa, AkaMdana, vadha ane paridevanA te [gasa veca] asatAvedanIya karmIAsravanAM kAraNo che. TIkA 1. duHkha-pIDArUpa pariNAmavizeSane duHkha kahe che. zoka- potAne lAbhadAyaka lAgatA padArthano viyoga thatAM vikaLatA thavI te zoka che. tApa- saMsAramAM potAnI niMdA vagere thatAM pazcAttApa thavo te tApa che. AkaMdana- pazcAttApathI azrupAta karIne rovuM te AkaMdana che. vadha-prANono viyoga karavo te vadha che. paridevanA-saMkaleza pariNAmonA AlaMbane evuM rUdana karavuM ke jethI sAMbhaLanAranA hRdayamAM dayA utpanna thaI jAya te paridevanA che. zoka, tApa vagere jo ke du:khanA ja bhedo che, topaNa duHkhanI jAtio batAvavA mATe A bhedo batAvyA che. 2. potAne, parane ke bannene eka sAthe duHkha, zokAdi utpanna kare te asatAvedanIya karmanA AsravanuM kAraNa thAya che. prazna- jo duHkhAdika potAmAM, paramAM ke bannemAM sthita thavAthI asAtAdevanIya karmanA AsravanuM kAraNa thAya che to aThuttamatane mAnanArA jIvo keza-loMca, anazanatapa, AtapasthAna vagere duHkhanA nimitto potAmAM kare che ane bIjAne paNa tevo upadeza Ape che to tethI temane paNa asatAvedanIya karmano Asrava thaze? uttara:- nA, e dUSaNa nathI. aMtaraMga krodhAdika pariNAmonA AvezapUrvaka potAne, parane ke bannene duHkhAdi ApavAnA bhAva hoya to ja te asAttAvedanIya karmanA AsravanuM nimitta thAya che- A vizeSa kathana dhyAnamAM rAkhavuM. bhAvArtha e che ke-aMtaraMga krodhAdine vaza thavAthI AtmAne je duHkha thAya che te duHkha kezaloca, anazanatapa ke AtApayoga vagere dhAraNa karavAmAM samyagdaSTi munine thatuM nathI, mATe tenAthI temane asatAvedanIyano Asrava thato nathI, te to temanA zarIra pratyeno vairAgyabhAva che. A vAta daSTAMta dvArA samajAvavAmAM Ave che: daSTAMtaH- jema koI dayAnA abhiprAyavALA ane zalyarahita vaidya saMyamI puruSanA phoDalAne kApavA ke cIravAnuM kAma kare ane te puruSane duHkha thAya chatAM te bAhya nimittamAtranA kAraNe pApabaMdha thato nathI, kema ke vaidhanA bhAva tene duHkha ApavAnA nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 410 ] [ mokSazAstra siddhAMtaH- tema saMsAra saMbaMdhI mahA duHkhathI udvigna thayela muni saMsAra saMbaMdhI mahAduHkhano abhAva karavAnA upAya pratye lAgI rahyA che teone saMkalezapariNAmano abhAva hovAthI zAstramAM vidhAna karavAmAM AvelAM kAryomAM pote pravartavAthI ke bIjAne pravartAvavAthI pApabaMdha thato nathI, kema ke temano abhiprAya du:kha ApavAno nathI; nabaLAInA kAraNe kiMcit bAhya duHkha thAya topaNa te asAtAvedanIyanA AsavanuM kAraNa nathI. 3. A sUtrano siddhAMta bAhya nimittone anusarIne Asrava ke baMdha thato nathI, paNa jIva pote jevA bhAva kare te bhAvane anusarIne Asrava ane baMdha thAya che. jo jIva pote vikAra bhAva kare to baMdha thAya, ane pote vikAra bhAva na kare to baMdha na thAya|| 11 / / sAtAvedanIyanA AsavanAM kAraNo bhUtavratyanukampAdAnasarAgasaMyamAdiyogaH kSAntiH zaucamiti sadvedyasya / / 12 / / artha:- [bhUta vratI anunpA] prANIo pratye ane vratanA dhArako pratye anukaMpA [vAna sarA-saMyamAvIyo: ] dAna, sarAga-saMyamAdinA yoga, [kSAnti zauvak ti] kSAnti zauca, arhantabhakti ityAdi [sat vedyasya] sAtAvedanIya karmAAsravanAM kAraNo che. TIkA 1. bhUta = cAre gatinAM prANIo, vratI = samyagdarzanapUrvaka aNuvrata ke mahAvrata dhAraNa karela hoya tevA jIvo; - A banne u52 anukaMpA karavI te bhUtavratyanukaMpA che. . prazna:- 'bhUta ' kahetAM temAM badhA jIvo AvI gayA to pachI ' vratI ' jaNAvavAnI zuM jarUra che? utta2:- sAmAnya prANIo karatAM vratI jIvo pratye anukaMpAnuM vizeSapaNuM jaNAvavA mATe te kahela che; vratI jIvo pratye bhaktipUrvaka bhAva hovA joIe. dAna= du:khita, bhUkhyA vagere jIvonA upakAra arthe dhana, auSadhi, AhArAdika devAM tathA vratI samyagdaSTi supAtra jIvone bhaktipUrvaka dAna ApavuM te dAna che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 12 ] [ 411 sarAgasaMyama = samyagdarzanapUrvaka cAritranA dhAraka munine je mahAvratarUpa zubhabhAva che te saMyama sAtheno rAga hovAthI, sarAga saMyama kahevAya che. rAga kAMI saMyama nathI; jeTalo vItarAgabhAva che te saMyama che. 2. prazna- vItarAga cAritra ane sarAga cAritra ema be prakAre cAritra kahyuM che, ane cAritra baMdhanuM kAraNa nathI; to pachI ahIM sarAgasaMyamane Asrava ane baMdhanuM kAraNa kema kahyuM che? uttara- sarAgasaMyamane baMdhanuM kAraNa kahyuM tyAM ema samajavuM ke kharekhara cAritra (saMyama) te baMdhanuM kAraNa nathI, paNa rAga che te baMdhanuM kAraNa che. jema cAvala be prakAre che-eka to photarAM sahita ane bIjA photarAM rahita, tyAM photarAM che te cAvalanuM svarUpa nathI paNa cAvalamAM te doSa che; have koI DAhyo puruSa photarAM sahita cAvalano saMgraha karato hoya tene joIne koI bhoLo mANasa photarAne ja cAvala mAnIne teno saMgraha kare to te nirarthaka khedakhinna ja thAya. tema cAritra (saMyama) be prakArathI che- eka to sarAga che tathA bIjAM vItarAga che; tyAM ema jANavuM ke je rAga che te cAritranuM svarUpa nathI paNa cAritramAM te doSa che. have koI samyajJAnI prazasta rAga sahita cAritra dhAre tene dekhIne koI ajJAnI prazasta rAgane ja cAritra mAnIne tene aMgIkAra kare to te nirarthaka khedakhinna ja thAya. (juo, mokSamArgaprakAzaka-pA. 249 tathA zrI samayasAra pA. 482). munine cAritrabhAva mizrarUpa che, kaMIka vItarAga thayA che ane kaMIka sarAga che; tyAM je aMze vItarAga thayA che te vaDe to saMvara ja che ane je aMze sarAga rahyA che te vaDe baMdha che. potAnA mizrabhAvamAM "A sarAgatA che ane A vItarAgatA che" evI oLakhANa samyagdaSTine ja hoya che, tethI teo bAkI rahelA sarAga bhAvane heyarUpa zraddhA che. (jAo, mokSamArga-prakAzaka pA. 231). A rIte sarAga saMyamamAM je mahAvratAdi pALavAno zubhabhAva che te AgnavabaMdhanuM kAraNa che, paNa jeTaluM nirmaLa cAritra pragaTayuM che te Asrava-baMdhanuM kAraNa nathI. 3. A sUtramAM 'mAvi' zabda che temAM saMyamasaMyama, akAmanirjarA ane bALapano samAveza thAya che. saMyamasaMyama = samyagdaSTi zrAvakanAM vrata. akAmanirjarA = parAdhInapaNe (-potAnI icchA vagara) bhoga-upabhogano nirodha thatAM saMkalezatA rahita thavuM arthAt kaSAyanI maMdatA karavI te. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 412 ] [ mokSazAstra bALapa = mithyASTine maMda kaSAyabhAve thatAM ta5. 4. A sUtramAM 'rUti' zabda che. temAM arvantanuM pUjana, bALa, vRddha ke tapasvI munionI vaiyAvRtya karavAmAM udhamI rahevuM, yoganI saraLatA ane vinayano samAveza thaI jAya che. yoga-zubha pariNAma sahitanI nirdoSa kriyA vizeSane yoga kahe che. zAnti- zubha pariNAmanI bhAvanAthI krodhAdi kaSAyamAM thatI tIvratAnA abhAvane kSAnti (kSamA ) kahe che. zauca-zubhapariNAmapUrvaka lobhano tyAga te zauca. vItarAgI-nirvikalpa kSamA ane zaucane "uttamakSamA" ane "uttamazauca' kahe che; te AsravanuM kAraNa nathI. // 12 TI have anaMta saMsAranuM kAraNa ke darzanamoha tenA AsavanuM kAraNa kahe che kevalizrutasaMghadharmadevAvarNavAdo drshnmohsy||13|| artha:- [ vatI zruta saMgha dharma keva] kevaLI, zrata, saMgha, dharma, ane devano [ gavarNavA:] avarNavAda karavo te [varNanamohaMca] darzanamohanIya karmIAsravanAM kAraNo che. TIkA 1. avarNavAda:- jenAmAM je doSa na hoya tenAmAM te doSanuM AropaNa karavuM te avarNavAda che. kevaLIpaNuM, munipaNuM, dharma ane devapaNuM te AtmAnI ja judI judI avasthAonuM svarUpa che. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane muni e pAMce pada nizcayathI AtmA ja che, (juo, yogIndradevakRta yogasAra gAthA 104, paramAtmaprakAza pA. 393-394). tethI temanuM svarUpa samajavAmAM jo bhula thAya ane temanAmAM na hoya tevA doSo temanAmAM kalpavAmAM Ave to AtmAnuM svarUpa samajAya nahi ane mithyAtvabhAvanuM vizeSa poSaNa thAya. dharma te AtmAno svabhAva che mATe dharmasaMbaMdhI jADI doSa kalpanA karavI te paNa mahAna doSa che. 2. zrata eTale zAstra; jijJAsu jIvone AtmAnuM svarUpa samajavAmAM te nimitta che, tethI mumukSuoe kharA zAstronA svarUpano paNa nirNaya karavo joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6. sUtra 13 ] [ 413 3. kevaLI bhagavAnanA avarNavAdanuM svarUpa (1) kSudhA ane tRSA te pIDA che, te pIDAthI Arta (du:khI) thatA jIvo ja AhAra levAnI icchA kare che. sudhA ke tRSAnA kAraNe duHkhano anubhava thavo te ArtadhyAna che. kevaLI bhagavAnane saMpUrNa jJAna ane anaMta sukha hoya che, tathA temane parama zukladhyAna varte che; te avasthAne zukladhyAna paNa upacArathI kahevAya che. icchA to vartamAna vartatI dazA. parano aNagamo ane para vastu taraphanA rAganI haiyAtI sUcave che, kevaLI bhagavAnane icchA hoya ja nahi; chatAM kevaLI bhagavAna annano AhAra (kavaLAhAra) kare ema mAnavuM te nyAyaviruddha che. kevaLI bhagavAnane saMpUrNa vIrya pragaTayuM hovAthI kSudhA ane tRSAnI pIDA temane hoya ja nahi. ane anaMta sukha pragaTayuM hovAthI icchA hoya ja nahi. icchA te du:kha che-lobha che, mATe kevaLI bhagavAnamAM AhAranI icchAno doSa kalpavo te jIvanA potAnA zuddha svarUpano avarNavAda che ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnano avarNavAda che. te darzanamohanIyakarmanA AsravanuM kAraNa che eTale ke te anaMta saMsAranuM kAraNa che. (2) AtmAne kevaLajJAna pragaTayA pachI zarIramAM jhADAnuM ke bIjAM koI darada thAya ane tenI davA levI ke davA lAvavA mATe koIne kahevuM-te azakya che. * davA levAnI icchA thavI ane davA lAvavA mATe koI ziSyane kahevuM te badhuM duHkhanI yAtI sUcave che. anaMta sukhanA svAmI kevaLI bhagavAnane AkuLatA, vikalpa, lobharUpa icchA ke du:kha hoya ema kalpavuM eTale ke kevaLI bhagavAnane sAmAnya chamastha jevA kalpI levA te nyAyaviruddha che. jo AtmA potAnuM sAcuM svarUpa samaje to AtmAnI badhI dazAonuM svarUpa khyAlamAM Ave. bhagavAna chadmastha munidazAmAM karapAtra (hAthamAM bhojana karanArA) hoya che ane AhAra mATe jAte ja jAya che; ane kevaLajJAna thayA pachI roga thAya, davAnI icchA Upaje ane te lAvavA mATe ziSyane AjJA kare-te azakya che. kevaLajJAna thatAM zarIranI avasthA uttama thAya che ane parama audArikapaNe pariNamI jAya che. te zarIramAM roga hoya ja nahi. "jyAM roga hoya tyAM rAga hoya ja' e abAdhita siddhAMta che. bhagavAnane rAga nathI tethI temanA zarIrane roga paNa kadI hoto ja nathI. AnAthI viruddha mAnavuM te potAnA AtmasvarUpano ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavaMtono avarNavAda che. * tIrthakara bhagavAnane janmathI ja maLa-mUtra hotAM nathI ane tamAma kevaLI bhagavAnone kevaLajJAna thayA pachI AhAra-nihAra hotA nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 414 ] [ mokSazAstra (3) koI paNa jIvane gRhasthadazAmAM kevaLajJAna pragaTe ema mAnavuM te bhUla bhareluM che. gRhasthapaNuM choDayA vinA bhAvasAdhupaNuM AvI zake ja nahi; bhAvasAdhupaNuM AvyA vagara kevaLajJAna te pragaTe ja zI rIte ? bhAvasAdhupaNuM chaThThI-sAtamA guNasthAne hoya che ane kevaLajJAna teramAM guNasthAne hoya che, mATe gRhasthapaNAmAM kadI paNa koI jIvane kevaLajJAna thAya nahi. AnAthI viruddha mAnyatA te potAnA AtmAnA zuddhasvarUpano ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnono avarNavAda che. (4) chadmastha jIvone je jJAna-darzana-upayoga thAya che te jJayasanmukha thavAthI thAya che, e dazAmAM eka jJayathI khasIne bIjA ya tarapha pravRtti kare che. evI pravRtti vinA chadmastha jIvanuM jJAna pravRta thatuM nathI; tethI pahelAM cAra jJAna sudhInA kathanamAM "upayoga' zabdano prayoga tenA artha pramANe (-"upayoga nA anvayArtha pramANe ) kahI zakAya, paraMtu kevaLajJAna ane kevaLadarzana to akhaMDa avicchinna che; tene zeya-sanmukha thavuM paDatuM nathI eTale ke kevaLajJAna tathA kevaLadarzanane eka zeyathI khasIne bIjA ya tarapha joDAvuM paDatuM nathI; mATe kevaLajJAna ane kevaLadarzanane upayoga kahevo te upacAra che. (juo, amitagati AcAryakRta paMcasaMgraha hiMdI TIkA. pA. 121 upayogaadhikAra). kevaLI bhagavAnane kevaLajJAna ane kevaLadarzana eka sAthe ja pravarte che. A pramANe hovA chatAM "kevaLIbhagavAnane tema ja siddhabhagavAnane je samaye jJAnopayoga hoya tyAre darzanopayoga na hoya ane jyAre darzanopayoga hoya tyAre jJAnopayoga na hoya' ema mAnavuM te mithyA mAnyatA che; te mAnyatA " kevaLIbhagavAnane tathA siddhabhagavAnane kevaLajJAna pragaTayA pachI je anaMta kALa che tenA ardhAkALamAM jJAnanA kArya vagara ane ardhAkALamAM darzananA kArya vagara kADhavAno hoya che" ema kahevA barAbara che. e mAnyatA nyAyaviruddha che, mATe tevI khoTI mAnyatA rAkhavI te potAnA AtmAnA zuddhasvarUpano ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnono avarNavAda che. (5) cothuM guNasthAna (-samyagdarzana) sAthe laI janAra AtmA puruSapaNe janme che, strIpaNe janmatA nathI; tethI strIpaNe koI tIrthakara hoI zake nahi; kema ke tIrthakara thanAra AtmA samyagdarzana sahita ja janme che, tethI te puruSa ja hoya che. jo koI kALe paNa eka strI tIrthakara thAya ema mAnIe to bhUta-bhaviSyanI apekSAe bhale lAMbA kALe thAya topaNa) anaMta strIo tIrthakara thAya ane tethI samyagdarzana sahita AtmA strIpaNe na janme e siddhAMta tUTI jAya; mATe strIne tIrthaMkarapaNuM mAnavuM te mithyA mAnyatA che; ane ema mAnanAre AtmAnI zuddhadazAnuM svarUpa jANuM nathI. te kharekhara potAnA zuddha svarUpano ane upacArathI anaMta kevaLIbhagavAnono avarNavAda kare che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 13 ] [ 415 (6) koI paNa karmabhUminI strIne prathamanA traNa uttama sahunano udaya hoto ja nathI;* jyAre jIvane kevaLajJAna thAya tyAre paheluM ja saMhanana hoya che evo kevaLajJAna ane pahelAM sahunanane nimitta-naimittika saMbaMdha che. strIne pAMcamA guNasthAna uparanI dazA pragaTa thatI nathI, chatAM strIne te ja bhave kevaLajJAna thAya ema mAnavuM te potAnA zuddhasvarUpano avarNavAda che ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnono tathA sAdhu saMghano avarNavAda che. (7) kevaLI bhagavAnanI vANI tALu, oSTha vagere dvArA nIkaLe nahi ane temAM kramarUpa bhASA na hoya paNa sarvAga nirakSarI vANI nIkaLe; AnAthI viruddha mAnavuM te AtmAnA zuddhasvarUpano ane upacArathI kevaLIbhagavAnano avarNavAda che. (8) sAtamA guNasthAnathI vaMdha-vaMdakabhAva hoto nathI, tethI tyAM vyavahAra | vinayavaiyAvRtya vagere hotAM nathI. koI jIva kevaLajJAna thayA pachI gRhastha, kuTuMbIo sAthe rahe ke gRhakAryamAM bhAga le ema mAnavuM te vItarAgane sarAgI mAnavA barAbara che. koI paNa dravya strIne kevaLajJAna utpanna thAya ema mAnavuM te nyAyaviruddha che. karmabhUminI mahilAne pahelAM traNa saMhanana hotAM ja nathI ane cothuM sahana na hoya tyAre vadhAremAM vadhAre soLamAM svarga sudhI te jIva jaI zake che. -(juo gommadasAra-karmakAMDagAthA 29-3ra) AthI viruddha mAnavuM te AtmAnA zuddhasvarUpano ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnano avarNavAda che. (9) AtmA sarvajJa na thaI zake ema keTalAkanuM mAnavuM che; te mAnyatA bhUlabharelI che. AtmAnuM svarUpa ja jJAna che, jJAna zuM na jANe? jJAna sarvane jANe evI tenAmAM zakti che ane vItarAgI vijJAna vaDe te zakti pragaTa karI zakAya che. vaLI keTalAeka ema mAne che ke "kevaLajJAnI AtmA sarva dravyo, tenA anaMta guNo ane tenA anaMta paryAyone eka sAthe jANe che chatAM temAMthI keTaluMka jANapaNuM hotuM nathI- jema ke, eka chokaro bIjA chokarAthI keTalo moTo, keTalA hAtha lAMbo; eka ghara bIjA gharathI keTalA hAtha dUra- e vagere bAbata kevaLajJAnamAM jaNAtI nathI.' A mAnyatA doSita che; temAM AtmAnA zuddha svarUpano ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnono avarNavAda che. (10) "zubhathI dharma thAya; zubha karatAM karatAM dharma thAya' evo upadeza kevaLI-tIrthakara bhagavAne karyo che-ema mAnavuM temano avarNavAda che. zubhabhAva vaDe dharma thato hovAthI bhagavAne zubhabhAvo karyA hatA. bhagavAne to bIjAonuM bhaluM karavAmAM potAnuM jIvana arpI dIdhuM hatuM.' e vagere prakAre bhagavAnanI jIvanakathA * juo gommadasAra-karmakAMDa gAthA-3ra Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 416 ] [ mokSazAstra AlekhavI te potAnA zuddha svarUpano ane upacArathI anaMta kevaLI bhagavAnano avarNavAda che. (11) prazna - jo bhagavAne paranuM kAMI nathI karyuM to pachI jagauddhAraka, taraNatAraNa, jIvanadAtA, bodhidAtA ItyAdi upanAmothI bhagavAna kema oLakhAya che? uttara:- e badhAM upanAmo upacArathI che; jyAre bhagavAnane darzanavizuddhinI bhUmikAmAM anicchakabhAve dharmarAga thayo tyAre tIrthakara nAmakarma baMdhAI gayuM. tattvasvarUpa ema che ke bhagavAnane tIrthaMkaraprakRti baMdhAtI vakhate je zubhabhAva thayo hato te temaNe upAdeya mAnyo ja na hato, paNa te zubhabhAva ane te tIrthaMkaraprakRtibaneno abhiprAyamAM nakAra ja hato teo rAgane toDavAno puruSArtha karatA hatA. chevaTe rAga TALI vItarAga thayA pachI kevaLajJAna pragaTayuM ane divyadhvani svayaM pragaTayo; lAyaka jIvo te sAMbhaLIne svarUpa samajyA ane tevA jIvoe upacArathI jagauddhAraka, taraNatAraNa ityAdi upanAma bhagavAnane ApyAM. jo kharekhara bhagavAne bIjA jIvonuM kAMI karyuM hoya ke karI zaktA hoya to jaganA sarve jIvone mokSamAM sAthe kema na laI gayA? mATe zAstranuM kathana kayA nayanuM che te lakSamAM rAkhIne tenA yathArtha artha samajavA joIe. bhagavAnane paranA kartA TharAvavA te paNa bhagavAnano avarNavAda che. e vagere prakAre AtmAnA zuddhasvarUpamAM doSonI kalpanA AtmAne anaMta saMsAranuM kAraNa che. A pramANe kevaLI bhagavAnanA avarNavAdanuM svarUpa kahyuM. 4. zrutanA avarNavAdanuM svarUpa (1) je zAstro nyAyanI kasoTIe caDAvatAM arthAt samyajJAna vaDe parIkSA karatAM prayojanabhuta bAbatomAM sAcAM mAluma paDe tene ja kharAM mAnavAM joIe. jyAre lokonI yAdazakti nabaLI paDe tyAre ja zAstro lakhavAnI paddhati thAya; tethI lakhelAM zAstro gaNadharabhagavAne gUMthelA zabdomAM na ja hoya, paNa samyajJAnI AcAryoe temanA yathArtha bhAvo jALavIne potAnI bhASAmAM zAstrarUpe gUMthyA hoya ane te satazruta che. (2) samyajJAnI AcAryonAM banAvelAM zAstronI niMdA karavI te potAnA samyajJAnanI ja niMdA karavA barAbara che; kema ke jeNe sAcAM zAstranI niMdA karI teno bhAva evo thayo ke mane AvAM sAcAM nimittano saMyoga na ho paNa khoTAM nimittano saMyoga ho eTale ke mAruM upAdAna samyajJAnane lAyaka na ho paNa mithyAjJAnane lAyaka ho. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 13 ] | [ 417 (3) koI graMthanA kartA tarIke tIrthakara bhagavAnanuM, kevaLInuM, gaNadharanuM ke AcAryanuM nAma Apela hoya tethI tene sAcuM ja zAstra mAnI levuM te nyAyasara nathI. mumukSu jIvoe tattvadaSTithI parIkSA karIne satya-asatyano nirNaya karavo joIe. bhagavAnanA nAme asat zAstro banAvyAM hoya tene satkRta mAnI levAM te satakRtano avarNavAda che; je zAstromAM mAMsabhakSaNa, madirApAna, vedanAthI pIDitane maithunasevana, rAtribhojana ityAdine nirdoSa kahyAM hoya, bhagavatI satIne pAMca pati kahyA hoya, jemAM tIrthakara bhagavAnane be mAtA ane be pitA kahyA hoya-te zAstro yathArtha nathI, mATe satyAsatyanI parIkSA karI asatyanI mAnyatA choDavI. 5. saMghanA avarNavAdanuM svarUpa samyagdarzana pragaTayA pachI je jIvane sAtamuM-chaThuM guNasthAna pragaTe tene sAcuM sAdhupaNuM hoya che, temane zarIra uparano sparzendriyane lagato rAga TaLI gayo hoya che; tethI TADha, taDako, varasAda vagerethI rakSaNa karavAno rAgabhAva temane hoto nathI; mAtra saMyamanA hetu mATe te padane lAyaka nirdoSa zuddha AhAranI lAgaNI hoya che, tethI te guNasthAnavALA jIvone eTale ke sAdhune zarIranA rakSaNa mATe vastra hoya ja nahi. chatAM "jyAre tIrthakara bhagavAna dIkSA le tyAre dharmabuddhithI deva temane vastra Ape ane bhagavAna tene potAnI sAthe rAkhyA kare" ema mAnavuM te nyAyaviruddha che, emAM saMgha ane deva banneno avarNavAda che. strIliMgane sAdhupaNuM mAnavuM, ati zudra jIvone sAdhupaNuM hoya ema mAnavuM te saMghano avarNavAda che. dehamAM nirmamatvI, nigraMtha, vItarAga munionA dehane apavitra kahevo, nirlajja kahevo, bezarama kahevo; ahIM paNa duHkha bhogave che to paralokamAM kema khuzI thaze-ityAdi prakAre kahevuM te saMghano avarNavAda che. sAdhu-saMgha cAra prakAranA che. te A pramANe-jemane Rddhi pragaTI hoya te RSi; jemane avadhi-mana:paryayajJAna hoya te muni; Indriyone jIte te yati ane aNagAra eTale ke sAmAnya sAdhu. 6. dharmanA avarNavAdanuM svarUpa AtmAno svabhAva te dharma che; samyagdarzana pragaTatAM te dharma zarU thAya che. zarIranI kriyAthI dharma thAya nahi; puNya vikAra hovAthI tenAthI dharma thato nathI tema ja te dharmamAM sahAyaka thatuM nathI. AvuM dharmanuM svarUpa che. tenAthI viparIta mAnavuM te dharmano avarNavAda che. "jinendra bhagavAne kahelA dharmamAM kAMI paNa guNa nathI, tene sevavAvALA asura thaze, tIrthakara bhagavAne je dharma kahyo che te ja pramANe jagatanA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 418 ]. [ mokSazAstra anyamatonA pravartako paNa kahe che" ema mAnavuM te dharmano avarNavAda che. AtmAnA sAcA svarUpane samajavuM ane sAcI mAnyatA karavI tathA khoTI mAnyatA choDavI te darzanaapekSAe AtmAnI ahiMsA che ane krame krame samyakacAritra vadhatAM rAgadveSa sarvathA TaLI jAya che te AtmAnI saMpUrNa ahiMsA che. AvI ahiMsA te jIvano dharma che ema anaMta jJAnIoe kahyuM che, tenAthI viruddha mAnyatA te dharmano avarNavAda che. 7. devanA avarNavAdanuM svarUpa svarganA devanA avarNavAdano eka prakAra pArA 5 mAM jaNAvyo che. te uparAMta te deva mAMsabhakSaNa kare, madyapAna kare, bhojanAdika kare, manuSyaNI sAthe kAmasevana kare-ityAdi mAnyatA te devano avarNavAda che. 8. A pAMca prakAranA avarNavAda darzanamohanIyanA AsravanuM kAraNa che ane darzanamoha anaMta saMsAranuM kAraNa che. 9. A sUtrano siddhAMta zubha vikalpathI dharma thAya-evI mAnyatArUpa agRhItamithyAtva to jIvane anAdinuM cAlyuM Ave che. manuSyagatimAM jIva je kuLamAM janme che te kuLamAM ghaNe bhAge koI ne koI prakAre dharmanI mAnyatA hoya che. vaLI te kuLadharmamAM koIne deva tarIke, koIne guru tarIke, koI pustakone zAstra tarIke ane koI kriyAne dharma tarIke mAnavAmAM Ave che. nAnapaNamAM te mAnyatAnuM jIvane poSaNa maLe che ane moTI uMmare potAnA kuLanA dharmasthAne jatAM tyAM paNa mukhyapaNe te ja mAnyatAnuM poSaNa maLe che. A avasthAmAM jIva vivekapUrNa satya-asatyano nirNaya ghaNe bhAge karato nathI ane satya-asatyanA vivekarahita dazA hovAthI sAcAM deva, guru, zAstra ane dharma upara aneka prakAranA jUThA Aropo kare che. te mAnyatA A bhavamAM navI grahaNa karelI hovAthI ane te mithyA hovAthI tene gRhIta mithyAtva kahevAmAM Ave che. A agRhIta ane gRhItamithyAtva anaMta saMsAramAM kAraNa che. mATe sat deva-guruzAstra-dharmanuM ane potAnA AtmAnuM sAcuM svarUpa samajIne agRhIta tema ja gRhItabanne mithyAtvano nAza karavA mATe jJAnIono upadeza che. (agRhIta mithyAtvano viSaya AThamAM baMdha adhikAramAM Avaze.) AtmAne na mAnavo, satya mokSamArgane dUSita kalpavo, asat mArgane satya mokSamArga kalpavo, parama satya vItarAgI vijJAnamaya upadezanI niMdA karavI-ityAdi je je kAryo samyagdarzana guNane malina kare che te sarve darzanamohanA AsavanAM kAraNo che. | 13 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 14 ] [ 419 cAritramohanA AsravanuM kA2Na kaSAyodayAttIvrapariNAmazcAritramohasya / / 14 / / artha:- [SAyaNavayAt] kaSAyanA udayathI [tIvra pariNAma: ] tIvra pariNAma thAya te [ cAritramohatsya] cAritramohanIyanA AsravanuM kAraNa che. TIkA 1. kaSAyanI vyAkhyA A adhyAyanA pAMcamA sUtramAM AvI gaI che. udayano artha vipAka-anubhava che. jIva kaSAyakarmanA udayamAM joDAIne jeTalo rAga-dveSa kare teTalo kaSAyano udaya-vipAka-anubhava te jIvane thayo ema kahevAya. kAyakarmanA udayamAM joDAtAM jIvane tIvrabhAva thAya te cAritramohanIyakarmanA AsavanuM kAraNa (nimitta ) che ema samajavuM. 2. cAritramohanIyanA AsavanuM A sUtramAM saMkSepathI varNana che; teno vistAra nIce pramANe che (1) potAne tathA 5rane kaSAya upajAvavo; (2) tapasvI janone cAritradoSa lagADavo; (3) saMkaleza pariNAmane upajAvavAvALA veSa-vrata vagere dhAraNa karavA; e vagere lakSaNavALA pariNAma kaSAya karmanA AsravanuM kAraNa che. (1) garIbonuM atihAsya karavuM; (2) ghaNo vRthA pralApa karavo; (3) hAsyasvabhAva rAkhavo; e vagere lakSaNavALA pariNAma hAsyakarmanA AsavanuM kAraNa che. (1) vicitra krIDA karavAmAM tatparatA hovI; (2) vrata-zIlamAM arucipariNAma karavA; e vagere lakSaNavALA pariNAma ratikarmanA AsravanuM kAraNa che. (1) parane arita upajAvavI; (2) 52nI ratino vinAza karavo; (3) pApa karavAno svabhAva hovo; (4) pApano saMsarga karavo; Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 420 ] [ mokSazAstra e vagere lakSaNavALA pariNAma arati karmanA AsravanuM kAraNa che. (1) potAne zoka upajAvavo; (2) paranA zokamAM harSa mAnavo; e vagere lakSaNavALA pariNAma zoka karmanA AsravanuM kAraNa che. (1) potAne bhayarUpa bhAva rAkhavo; (2) bIjAne bhaya upajAvavo; e vagere lakSaNavALA pariNAma bhayakarmanA AsravanuM kAraNa che. bhalI kriyA-AcAra pratye glAnI e vagere pariNAma hovA te jugupsA karmanA AsravanuM kAraNa che. (1) juThuM bolavAno svabhAva hovo; (2) mAyAcAramAM tatparatA rahevI; (3) paranA chidranI AkAMkSA athavA ati ghaNo rAga hovo; e vagere pariNAma strIvedakarmanA AsravanuM kAraNa che. (1) alpa krodha hovo; (2) ISTa padArthomAM ochI Asakti hovI; (3) potAnI strImAM saMtoSa hovo; e vagere pariNAma puruSavedakarmanA AsavanuM kAraNa che. (1) kaSAyanI prabaLatA hovI; (2) guhya indriyonuM chedana karavuM (3) parastrIgamana karavuM e vagere pariNAma hovA te napuMsakavedanA AsravanuM kAraNa che. 3. "tIvratA te baMdhanuM kAraNa che ane sarva jaghanyatA te baMdhanuM kAraNa nathI" A siddhAMta AtmAnA tamAma guNomAM lAgu paDe che. AtmAmAM thatA mithyAdarzanano je bhAva chellAmAM chello jaghanya hoya te darzanamohanIyakarmanA AsravanuM kAraNa nathI. jo chello aMza paNa baMdhanuM kAraNa thAya to koI jIva vyavahAra paNa karmarahita na thaI zake. (juo, a. 5 sU. 34 nI TIkA pA. 4para.) | 14 nA have AyukarmanA AsravanuM kAraNa kahe che - Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 15 ] [ 421 narakAyunA AsavanuM kAraNa vadvA2znaparigrahavaM nA2vecAyuSa: 26 nA artha:- [ vahu sArazna parigrahavaM] ghaNo AraMbha-parigraha hovo te [ nArI AyuSa:] nArakInA AyunA AsravanuM kAraNa che. 1. bahu AraMbha-parigrahu rAkhavAno je bhAva che te narakAyunA Asravano hetu che. "bahu' zabda saMkhyAvAcaka che tema ja pariNAmavAcaka che; e banne artho ahIM lAgu paDe che. adhika saMkhyAmAM AraMbha-parigraha rAkhavAthI nArakAyuno Asrava thAya che. AraMbha-parigraha rAkhavAnA bahu pariNAmathI nArakAyuno Asrava thAya che; bahu AraMbha-parigrahano bhAva te upAdAna kAraNa che ane bAhya bahu AraMbha-parigraha te nimittakAraNa che. 2. AraMbha:- hiMsAdi pravRttinuM nAma AraMbha che. jeTalo paNa AraMbha karavAmAM Ave temAM sthAvarAdi jIvono niyamathI vadhu thAya che. AraMbhanI sAthe "bahu' zabdano samAsa karIne ghaNo AraMbha athavA bahu tIvra pariNAmathI je AraMbha karavAmAM Ave te bahu AraMbha, evo artha thAya che. 3. parigraha- "A vastu mArI che, huM teno svAmI chuM' evuM paramAM potApaNAnuM abhimAna athavA para vastumAM "A mArI che" evo je saMkalpa te parigraha che. kevaLa bAhya dhana-dhAnyAdi padArthone ja "parigraha' nAma lAgu paDe che ema nathI; bAhyamAM koI paNa padArtha na hovA chatAM paNa jo bhAvamAM mamatva hoya to tyAM paNa parigraha kahI zakAya che. 4. sUtramAM nArakAyunA AsravanAM kAraNanuM je varNana karyuM che te saMkSepathI che, bhAvonuM vistArathI varNana nIce pramANe che (1) mithyAdarzanasahita hInAcAramAM tatpara rahevuM, (2) atyaMta mAna karavuM, (3) zilAbheda samAna atyaMta tIvra krodha karavo; (4) atyaMta tIvra lobhano anurAga rahevo, (5) dayArahita pariNAmonuM hovuM, (6) bIjAone duHkha devAnuM citta rAkhavuM, (7) jIvone mAravAno tathA bAMdhavAno bhAva karavo, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 422 ] [ mokSazAstra (8) jIvone niraMtara vAta karavAnA pariNAma rAkhavA. (9) jemAM bIjA prANIno vadha thAya evAM jUThAM vacana bolavAno svabhAva rAkhavo, (10) bIjAonuM dhana haraNa karavAno svabhAva rAkhavo, (11) bIjAnI strIone AliMgana karavAno svabhAva rAkhavo, (12) maithunasevanathI virakti na thavI, (13) atyaMta AraMbhamAM indriyone lagAvI rAkhavI, (14) kAmabhogonI abhilASAne sadeva vadhAryA karavI, (15) zIla-sadAcArarahita svabhAva rAkhavo, (16) abhakSya bhakSaNane grahaNa karavAno ke karAvavAno bhAva rAkhavo, (17) ghaNA kALa sudhI vaira bAMdhI rAkhavuM, (18) mahAdUra svabhAva rAkhavo, (19) vicAryA vinA rovA-kUTavAno svabhAva rAkhavo. (20) deva-guru-zAstromAM mithyA doSa lagADavA, (21) kRSNalezyAnA pariNAma rAkhavA, (rara) raudradhyAnamAM maraNa karavuM. A vagere lakSaNavALA pariNAma narakAyunuM kAraNa thAya che. || 15 IT tiryaMcAyunA AsavanuM kAraNa mAyA taiyonasyAA 26 nA artha- [ mAyA] mAyA-chaLakapaTa te [ tairya yona] tiryaMcAyunA AsravanuM kAraNa che. TIkA AtmAno kuTila svabhAva te mAyA che; tenAthI tiryaMcayonino Asrava thAya che. tiryaMcAyunA AsravanA kAraNanuM A sUtramAM je varNana karyuM che te saMkSepamAM che. te bhAvonuM vistArathI varNana nIce pramANe che (1) mAyAthI mithyAdharmano upadeza devo, (2) bahu AraMbha-parigrahamAM kapaTamaya pariNAma karavA, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 16-17 ] [ 423 (3) kapaTa-kuTila karmamAM tatparapaNuM hovuM, (4) pRthvIbheda samAna kodhIpaNuM hovuM, (5) zIlarahitapaNuM hovuM, (6) zabdathI-ceSTAthI tIvra mAyAcAra karavo, (7) paranA pariNAmamAM bheda upajAvavo. (8) ati anartha pragaTa karavo, (9) gaMdha-rasa-sparzanuM viparItapaNuM karavuM, (10) jAti-kuLa-zIlamAM dUSaNa lagADavuM, (11) visaMvAdamAM prIti rAkhavI, (12) paranA uttama guNane chUpAvavo. (13) potAmAM na hoya tevA guNo kahevA, (14) nIla-kApota lezyArUpa pariNAma karavA, (15) ArtadhyAnamAM maraNa karavuM, - A vagere lakSaNavALA pariNAmo tiryaMcAyunA AsravanAM kAraNo che. || 16I/ manuSpAyunA AsavanuM kAraNa alpArambhaparigrahatvaM maanusssy||17|| artha- [ anya kAraMmapariprada-] alpa AraMbhaparigrahapaNuM te [ mAnuSastha] manuSyanA AyunA AsravanuM kAraNa che. TIkA narakAyunA AsravanuM kathana 15 mA sUtramAM karavAmAM AvyuM che, te narakAyunA AsravathI je viparIta che te manuSyanA AyunA AsravanuM kAraNa che. A sUtramAM manuSyAyunA AsravanA kAraNanuM saMkSepa kathana che tenuM vistArathI varNana nIce pramANe che (1) mithyAtvasahita buddhinuM hovuM, (2) svabhAvamAM vinaya hovo, (3) prakRtimAM bhadratA hovI, (4) pariNAmomAM komaLatA hovI ane mAyAcArano bhAva na hovo, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 424 ] [ mokSazAstra (5) sArA AcaraNomAM sukha mAnavuM, (6) veLunI rekhA samAna krodhanuM hovuM. (7) vizeSa guNI puruSonI sAthe vyavahArapriya hovuM, (8) thoDo AraMbha, thoDo parigraha rAkhavo, (9) saMtoSa rAkhavAmAM ruci karavI, (10) prANIonA ghAtathI virakta thayuM, (11) mAThAM kAryothI nivRtti hovI, (12) manamAM je vAta hoya te anusAra saraLatAthI bolavuM, (13) vyartha bakavAda na karavo, (14) pariNAmomAM madhuratAnuM hovuM, (15) sarve loko pratye upakArabuddhi rAkhavI, (16) pariNAmomAM vairAgyavRtti rAkhavI, (17) koI pratye IrSAbhAva na rAkhavo, (18) dAna devAno svabhAva rAkhavo, (19) kApota tathA pIta vezyA sahita hovuM, (20) dharmadhyAnamAM maraNa thavuM, -A vagere lakSaNavALA pariNAmo manuSyAyanA AsravanAM kAraNo che. prazna:- mithyAdarzanasahita jenI buddhi hoya tene manuSyAyuno Asrava kema kahyo? uttara- manuSya, tiryaMcane samyakatvapariNAma thatAM te kalpavAsIdevanuM Ayu bAMdhe che, manuSyAyano baMdha teo karatA nathI, eTaluM batAvavA mATe upara pramANe kahyuM che. || 17nA manuSyaAyunA AsavanuM kAraNa (cAlu) svabhAvamArnavaM vAA 28aaaa artha:- [ svabhAvamArvava] svabhAvathI ja saraLa pariNAmI hovuM [2] te paNa manuSyanA AyunA AsravanuM kAraNa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 19-20 ] [ 425 TIkA 1. A sUtrane sattaramA sUtrathI jAduM lakhavAnuM kAraNa e che ke A sUtramAM jaNAvelI bAbata devAyunA AsavanuM paNa kAraNa thAya che. 2. ahIM "svabhAva' no artha "AtmAno zuddha svabhAva" ema na samajavo; kema ke nijasvabhAva baMdhanuM kAraNa hoya nahi. ahIM "svabhAva' no artha "koIe zIkhavyA vagara" ema thAya che. mArdava paNa AtmAno eka zuddhabhAva che. paraMtu ahIM mArUMva' no artha "zubhabhAvarUpa (maMdakaSAyarUpa) saraLa pariNAma" ema karavo; kema ke zuddhabhAvarUpa mArdava che te baMdhanuM kAraNa nathI paNa zubhabhAvarUpa mArdava che te ja baMdhanuM kAraNa che. || 18 badhAM AyuonA AsavanuM kAraNa ni:zInavratattva va sarveSAmA ??? artha- [ ni:zaunavratattva 4] zIla ane vratano abhAva te paNa [ sarveSAn] badhA prakAranAM AyunA AsravanuM kAraNa che. TIkA 1. prazna- je vrata ane zIla rahita hoya tene devAyuno Asrava kema thAya? uttara:- bhogabhUminA jIvone zIla-vratAdi nathI topaNa devAyuno ja Agnava thAya che. 2. e vAta khAsa lakSamAM rAkhavI ke mithyASTine sAcAM zIla ke vrata hotAM nathI. mithyAdaSTi jIva game tevA zubharAgarUpa zIlavrata pALato hoya to paNa te sAcAM zIlavatarahita ja che. samyagdaSTi thayA pachI jIva aNuvrata ke mahAvrata dhAraNa kare teTalAthI te jIva AyunA baMdharahita thaI jato nathI, samyagdaSTinAM sAcAM aNuvrata ane mahAvrata devAyunA AsavanuM kAraNa che kema ke te paNa rAga che. mAtra vItarAgabhAva ja baMdhanuM kAraNa na thAya; koI paNa prakArano rAga hoya te to Agnava ane baMdhanuM kAraNa thAya ja. have pachInA ( 20 mI) sUtramAM te spaSTa karyuM che. bALapa" AmravanuM kAraNa che ema 12 tathA 20 mA sUtramAM kahyuM che. || 19 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 4ra6 ] [ mokSazAstra devAyunA AsavanuM kAraNa sarAgasaMyamasaMyamAsaMyamAkAmanirjarAbAlatapAMsi daivsy||20|| artha - [sarI/saMyama saMyamasaMyama avarAmanirnara vInaMtaparisa] sarogasaMyama, saMyamasaMyama, akAmanirjarA ane bALatA [ veca] te devAyunA AsavanAM kAraNo che. TIkA 1. A sUtramAM jaNAvelA bhAvonA artha pUrve 12 mA sUtranI TIkAmAM AvI gayA che. juo pAnuM 431. pariNAmo bagaDayA vagara maMdakaSAya rAkhIne duHkha sahana karavuM te akAmanirjarA che. 2. mithyASTine sarogasaMyama ane saMyamasaMyama hotAM nathI paNa "bALapa" hoya che; mATe bAhya vrata dhAraNa karyA hoya te uparathI te jIvane sarAgasaMyama ke saMyamasaMyama che-ema mAnI levuM nahi. samyagdarzana thayA pachI pAMcamAM guNasthAne aNavrata arthAt saMyamasaMyama ane chaThThA guNasthAne mahAvrata arthAt sarAgasaMyama hoya che. samyagdarzana hovA chatAM aNuvrata ke mahAvrata na hoya ema paNa bane che. tevA jIvone vItarAgadevanAM darzana-pUjA, svAdhyAya, anukaMpA ityAdi zubhabhAva hoya che; pahelAthI cothA guNasthAna sudhI te jAtanA zubhabhAva hoya che; paNa tyAM vrata hotAM nathI. ajJAnInA mAnelAM vrata ane tapane bALavrata ane bALatapa kahyAM che. bALatapa" zabda to A sUtramAM jaNAvyo che ane bALavratano samAveza uparanA (19 mA) sUtramAM thAya che. (jAo, sUtra 12 tathA 21nI TIkA.) 3. ahIM paNa e jANavuM ke sarAgasaMyama ane saMyamasaMyamamAM jeTalo vItarAgabhAvarUpa saMyama pragaTayo che te AsravanuM kAraNa nathI paNa tenI sAthe je rAga varte che te AsravanuM kAraNa che. | 20aaaa devAyunA AsavanuM kAraNa (cAlu) sakhyatve vAA 2aaaa artha:- [ sacavatve 2] samyagdarzana paNa devAyunA AsavanuM kAraNa che arthAta samyagdarzana sAthe rahelo rAga te paNa devAyunA AsavanuM kAraNa che, TIkA 1. jo ke samyagdarzana zuddhabhAva hovAthI te koI paNa karmanA AsavanuM kAraNa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 22 ] [ 427 nathI topaNa te bhUmikAmAM je rAgAMza manuSya ane tiryaMcane hoya che te devAyunA AsravanuM kAraNa thAya che. sarAgasaMyama ane saMyamAsaMyama saMbaMdhamAM paNa e ja pramANe che te u52 kahevAI gayuM che. 2. devAyunA AsavanAM kAraNa saMbaMdhI 20 muM sUtra kahyA pachI A sUtra juduM lakhavAnuM prayojana e che ke, samyagdaSTi manuSya tathA tiryaMcane je rAga hoya che te vaimAnika devAyunA ja AsravanuM kAraNa thAya che, halakA devonAM AyunuM kAraNa te rAga thato nathI. 3. samyagdaSTine jeTalA aMze rAga nathI teTalA aMze Asrava-baMdha nathI ane jeTalA aMze rAga che teTalA aMze Asava-baMdha che. (juo, zrI amRtacaMdrAcAryakRta puruSArthasiddhi upAya gAthA 212 thI 214) samyagdarzana pote abaMdha che arthAt te pote koI prakAranA baMdhanuM kAraNa nathI. mithyAdaSTine koI paNa aMze rAgano abhAva hoya ema banatuM ja nathI tethI te saMpUrNapaNe haMmezAM baMdhabhAvamAM ja hoya che. ahIM AyukarmanA Asrava saMbaMdhI varNana pUruM thayuM. / / 21 / / have nAmakarmanA AsravanuM kAraNa jaNAve che azubhanAmakarmanA AsravanuM kA2Na yogavakratA visaMvAdanaM cAzubhasya nAmnaH / / 22 / / artha:- [yo|vatA] yogamAM kuTilatA [visaMvAvanuM ] ane visaMvAdana arthAt anyathA pravartana te [ azubhasya nAna: ] azubhanAmakarmanA AsravanuM kAraNa che. TIkA 1. AtmAnA pradezonuM parispaMdana te yoga che (juo, A adhyAyanA pahelA sUtranI TIkA ). ekelo yoga mAtra sAtAvedanIyanA AsravanuM kAraNa che. yogamAM vakratA hotI nathI paNa upayogamAM vakratA (-kuTilatA) hoya che. je yoganI sAthe upayoganI vakratA rahelI hoya te azubhanAmakarmanA AsravanuM kAraNa che. AsravanA prakaraNamAM yoganuM mukhyapaNuM che ane baMdhanA prakaraNamAM baMdhapariNAmonuM mukhyapaNuM che; tethI A adhyAyamAM ane A sUtramAM yoga zabda vAparyo che. pariNAmonuM vakrapaNuM jaDa-mana, vacana ke kAyA-mAM hotuM nathI tema ja yogamAM paNa hotuM nathI paNa upayogamAM hoya che. ahIM AsravanuM prakaraNa hovAthI ane AsravanuM kAraNa yoga hovAthI, upayoganI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 428 ] [ mokSazAstra vakratAne upacArathI yoga-vatA kahela che; yoganA visaMvAdana saMbaMdhamAM paNa te pramANe samajI levuM. 2. prazna:- visaMvAdanano artha anyathA pravartana evo thAya che ane teno samAveza vakratAmAM thaI jAya che chatAM 'visaMvAdana ' zabda judo zA mATe kahyo ? uttara:- jIvanI potAnI apekSAe yoga vakratA kahevAya che ane paranI apekSAe visaMvAdana kahevAya che. mokSamArgamAM pratikULa evI mana-vacana-kAyA dvArA khoTI prayojanA karavI te yoga vakratA che ane bIjAne tema karavAnuM kahevuM te visaMvAdana che. koI jIva zubha karato hoya tene azubha karavAnuM kahevuM te paNa visaMvAdana che. koI jIva zubharAga karato hoya ane temAM dharma mAnato hoya tene ema kahevuM ke, zubharAgathI dharma na thAya paNa baMdha thAya ane sAcI samajaNa tathA vItarAga bhAvathI dharma thAya; Avo upadeza Apavo te visaMvAdana nathI kema ke temAM to samyak nyAyanuM pratipAdana che, tethI te kAraNe azubha baMdha thAya nahi. 3. A sUtranA 'T' zabdamAM mithyAdarzananuM sevana, koInuM khoTuM vAMkuM bolavuM. cittanuM asthi25NuM, kapaTarUpa mApa-tola, 52nI niMdA, potAnI prazaMsA ityAdino samAveza thaI jAya che. / / 22 / / zubhanAmakarmanA AsavanuM kAraNa taddiparIta zubhasya||2rU|| artha:- [ tat viparIta] tenAthI arthAt azubhanAmakarmanA AsavanAM je kAraNo kahyAM tenAthI viparItabhAvo [ zubhasya] zubhanAmakarmanA AsavanAM kAraNo che. TIkA 1. bAvIsamAM sUtramAM yoganI vaktA ane visaMvAdanane azubhakarmanA AsavanAM kAraNo kahyAM che tenAthI viparIta eTale saraLatA hovI ane anyathA pravRttino abhAva hovo te zubhanAmakarmanA AsavanAM kAraNo che. 2. ahIM 'saraLatA ' zabdano artha 'potAnA zuddhasvabhAvarUpa saraLatA' ema na samajavo paNa 'zubhabhAvarUpa saraLatA' ema samajavo. anyathA pravRttino abhAva te paNa zubhabhAvarUpa samajavo. zuddhabhAva to Asava-baMdhanuM kAraNa hoya nahi. / / 23 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 24 ] [ 429 tIrthaMkara nAmakarmanA AzravanAM kAraNo darzanavizuddhavinayasampannatA zIlavrateSvanatIcAro'bhIkSmajJAnopayogasaMvegauzaktitastyAgatapasI sAdhusamAdhirvaiyAvRtyakaraNamarhadAcArya bahuzrutapravacanabhaktiNavazyakAparihANirmArgaprabhAvanA prvcnvtsltvmititii-thkrtvsy|| 24 / / artha:- [varzanavizuddhi ] 1-darzanavizuddhi, [ vinayasampannatA] 2vinayasampannatA, [zItavratevu banato vAro] 3-zIla ane vratomAM anaticAra, [majJAnopayo 1:] 4-niraMtara jJAnopayoga, [saMveT:] pa-saMvega arthAt saMsArathI bhayabhIta hovuM, [zati : tyAM tapasI] 6-7-zakti anusAra tyAga tathA tapa karavo, [ sAdhusamAdhi: ] 8-sAdhu-samAdhi, [ vaiyAvRtyaRM{] 9-vaiyAvRtya karavI, [ garhat nIvArya vaiduzruta pravAna ma]i 10-13-arvata-AcArya-bahuzruta (upAdhyAya) ane pravacana pratye bhakti, [Ivazyaka pariNAji:] 14-AvazyakamAM hAni na karavI, [mAimAvanA:] 15-mArga prabhAvanA ane [pravanava77] 16-pravacana-vAtsalya [ti tIrtharatvaca] e soLa bhAvanA tIrthakara nAmakarmanA AsravanAM kAraNo che. TIkA 1. A badhI bhAvanAomAM darzanavizuddhi mukhya che, tethI prathama ja te jaNAvela che; tenA abhAvamAM bIjI badhI bhAvanA hoya topaNa tIrthaMkaranAmakarmano Asrava thato nathI, ane tenA saddabhAvamAM bIjI bhAvanAo hoya ke na hoya topaNa tIrthaMkaranAmakarmano Asrava thAya che. 2. ahIM jaNAvelI soLa bhAvanA saMbaMdhamAM vizeSa kahevAmAM Ave che (1) darzanavizuddhi darzanavizuddhi eTale samyagdarzananI vizuddhi. samyagdarzana pote AtmAno zuddha paryAya hovAthI te baMdhanuM kAraNa nathI, paNa samyagdarzananI bhUmikAmAM eka khAsa prakAranI kaSAyanI vizuddhi thAya che te tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhanuM kAraNa thAya che. daSTAMtaHvacanakarmane (arthAt vacanarUpI kAryane ) yoga kahevAya che. paraMtu "vacana yoga "no artha "vacana dvArA thatuM Atmakarma te yoga" evo thAya che, kema ke jaDa vacana koI baMdhanuM kAraNa nathI. AtmAmAM je Asrava thAya che te AtmAnI caMcaLatAthI thAya che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 43) ] | [ mokSazAstra pudgalathI thato nathI; pudgala to nimittamAtra che. siddhAMta - darzanavizuddhine tIrthakara nAmakarmanA AsravanuM kAraNa kahyuM che, tyAM kharekhara darzananI zuddhi pote AsravabaMdhanuM kAraNa nathI paNa rAga ja baMdhanuM kAraNa che. tethI darzanavizuddhino artha "darzana sAthe rahelo rAga" ema samajavo yogya che. koI paNa prakAranA baMdhanuM kAraNa kaSAya ja che, samyagdarzanAdi baMdhanAM kAraNa nathI. samyagdarzana ke je AtmAne baMdhathI choDAvanAruM che te pote baMdhanuM kAraNa kema thaI zake ? tIrthaMkaranAmakarma te paNa AsravabaMdha ja che; tethI tenuM kAraNa paNa samyagdarzanAdi kharekhara nathI. samyagdaSTi jIvane | jinopadiSTa nigraMtha mokSamArgamAM je darzana saMbaMdhI dharmAnurAga thAya che te darzanavizuddhi che. samyagdarzananA zaMkAdi doSo TaLI javAthI te vizuddhi thAya che. (juo, tattvArthasAra adhyAya 4, gAthA 49 thI para nI TIkA pA. rara1.) (2) vinayasaMpannatA 1. vinayathI paripUrNa rahevuM te vinayasaMpannatA che. samyajJAnAdi guNono tathA jJAnAdi guNasaMyukta jJAnIno Adara utpanna thavo te vinaya che. A vinayamAM je rAga che te Asrava-baMdhanuM kAraNa che. 2. vinaya be prakAranA che-eka zuddhabhAvarUpa vinaya che. tene nizcayavinaya paNa kahevAmAM Ave che; potAnA zuddhasvarUpamAM TakI rahevuM te nizcayavinaya che. A vinaya baMdhanuM kAraNa nathI. bIjo zubhabhAvarUpa vinaya che, tene vyavahAravinaya paNa kahevAmAM Ave che. ajJAnIne sAco vinaya hoto ja nathI. samyagdaSTine zubhabhAvarUpa vinaya hoya che ane te tIrthaMkaranAmakarmanA AsavanuM kAraNa che. chaThThI guNasthAna pachI vyavahAravinaya hoto nathI paNa nizcayavinaya hoya che. (3) zIla ane vratomAM anaticAra "zIla" zabdanA traNa artha thAya che:- 1. svabhAva, 2. svadArA saMtoSa ane 3. divrata vagere sAta vrata je ahiMsAdi vratanA rakSaNArtha hoya che te. sata svabhAvano artha krodhAdi kaSAyane vaza na thavuM te. A zubhabhAva che, atimaMda kaSAya hoya tyAre te thAya che. "zIla no pahelo ane trIjo artha ahIM levo; bIjo artha vrata" zabdamAM AvI jAya che. ahiMsA Adi vrato che. anaticAra eTale doSa rahitapaNuM, (4) abhIsma jJAnopayoga abhaNa jJAnopayoga eTale sadA jJAnopayogamAM rahevuM te; samyajJAnadvArA pratyeka kAryamAM vicAra karIne temAM pravRtti karavI te jJAnopayogano artha che. jJAnanuM sAkSAt Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 24 ] [ 431 tema ja paraMparA phaLa vicAravuM. ajJAnanI nivRtti ane hitAhitanI samajaNa sAcA jJAnathI ja thAya che, tethI te paNa jJAnopayogano artha che. mATe sAcA jJAnane potAnuM hitakArI mAnavuM joIe. jJAnopayogamAM je vItarAgatA che te baMdhanuM kAraNa nathI paNa je zubhabhAvarUpa rAga che te baMdhanuM kAraNa che. (5) saMvega nitya saMsAranA duHkhothI bhIrutAno bhAva te saMvega che; temAM je vItarAgabhAva che te baMdhanuM kAraNa nathI paNa je zubharAga che te baMdhanuM kAraNa che. samyagdaSTione je vyavahAra saMvega hoya che te rAgabhAva che; jyAre nirvikalpadazAmAM na rahI zakAya tyAre tevo saMvegabhAva niraMtara hoya che. (6-7) zakti anusAra tyAga tathA tapa 1. tyAga be prakAranA che- zuddhabhAvarUpa ane zubhabhAvarUpa; temAM jeTale aMze zuddhatA hoya teTale aMze vItarAgatA che ane te baMdhanuM kAraNa nathI. samyagdaSTine zubhabhAvarUpa tyAga zakti-anusAra hoya che; zaktithI hIna ke adhika hoto nathI, zubharAgarUpa tyAgabhAva baMdhanuM kAraNa che. 'tyAga 'no artha "dAna devuM" evo paNa thAya che. 2. icchAnirodha te tapa che eTale ke zubhAzubhabhAvano nirodha te tapa che; A tapa samyagdaSTine ja hoya che, tene nizcayatapa kahevAya che. samyagdaSTine jeTale aMze vItarAgabhAva che teTale aMze nizcayatapa che ane te baMdhanuM kAraNa nathI; paNa jeTale aMze zubharAgarUpa vyavahAratapa che te baMdhanuM kAraNa che. mithyASTine sAcuM tapa hotuM nathI; tenA zubharAgarUpa tapane "bALapa' kahevAmAM Ave che. "bALa "no artha ajJAna, mUDha evo che. ajJAnInA tapa vagerenA zubhabhAva tIrthaMkaraprakRtinA AgnavanuM kAraNa thaI zake ja nahi. (8) sAdhusamAdhi samyagdaSTi sAdhune tapamAM tathA AtmasiddhimAM vigha AvatuM dekhIne te dUra karavAno bhAva ane temane samAdhi TakI rahe evo bhAva te sAdhusamAdhi che; A zubharAga che. Avo rAga yathArthapaNe samyagdaSTine ja hoya che, paNa teone te rAganI bhAvanA hotI nathI. (9) vaiyAvRtyakaraNa vaiyAvRtya eTale sevA; rogI, nAnI uMmaranA ke vRddha munionI sevA karavI te Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates 432 ] [ mokSazAstra vaiyAvRtyakaraNa che. ' sAdhusamAdhi 'mAM sAdhunuM citta saMtuSTa rAkhavuM evo artha thAya che ane 'vaiyAvRtyakaraNa 'mAM tapasvIone yogya sAdhana ekaThuM karavuM ke je sadA upayogI thAya-evA hetuthI je dAna devAmAM Ave te vaiyAvRtya che, paNa sAdhusamAdhi nathI. sAdhuonA sthAnane sApha rAkhavuM, duHkhanuM kAraNa UpajatuM dekhI temanA paga dAbavA vagere prakAre sevA karavI te paNa vaiyAvRtya che; A zubhabhAva che. (10 thI 13) arhat-bahuzruta ane pravacanabhakti bhakti be prakAranI che- eka zuddhabhAvarUpa ane bIjI zubhabhAvarUpa, samyagdarzana te paramArtha bhakti eTale ke zuddhabhAvarUpa bhakti che. samyagdaSTinI nizcayabhakti zuddhAtmatattvanI bhAvanArUpa che; te zuddhabhAvarUpa hovAthI baMdhanuM kAraNa nathI. samyagdaSTine zubhabhAvarUpa je sAgabhakti hoya che te paMcaparameSThInI ArAdhanArUpa che (juo, zrI hiMdI samayasAra, Asava-adhikAra gAthA 173 thI 176, jayasenAcAryakRta saMskRta TIkA, pA. 250). 1. arhat ane AcAryano samAveza paMcaparameSThImAM thaI jAya che. sarvajJakevaLI jina bhagavAna arhat che; teo saMpUrNa dharmopadezanA vidhAtA ( ka2nA2 ) che; teo sAkSAt jJAnI pUrNa vItarAga che. 2. sAdhusaMghamAM je mukhya sAdhu hoya temane AcArya kahevAmAM Ave che; teo samyagdarzana-jJAnapUrvaka cAritranA pAlaka che ane bIjAne temAM nimitta thAya che; temane ghaNI vItarAgatA pragaTI hoya che. 3. bahuzrutano artha 'bahu jJAnI, ' ' upAdhyAya ' ke 'sarva zAstrasaMpanna ' ema thAya che; 4. samyagdaSTinI zAstrabhakti te pravacanabhakti che. A bhaktimAM jeTalo rAga bhAva che te AsravanuM kA2Na che ema samajavuM. (14) Avazyaka aparihANi Avazyaka aparihANino artha 'Avazyaka kriyAomAM hAni thavA na devI' ema che. samyagdaSTi jIva jyAre zuddhabhAvamAM na rahI zake tyAre azubhabhAva TALatAM zubhabhAva rahI jAya che; A vakhate zubharAgarUpa cha Avazyaka kriyAo temane hoya che. te Avazyaka kriyAnA bhAvamAM hAni na thavA devI tene Avazyaka aparihANi kahevAya che. A kriyA AtmAnA zubhabhAvarUpa che paNa jaDa zarIranI avasthAmAM Avazyaka kriyA hotI nathI. zarIranI kriyA AtmAthI thaI zakatI nathI. ityAdi (15) mArgaprabhAvanA samyajJAnanA mAhAtmya vaDe, icchAnirodharUpa samyaktapa vaDe tathA jinapUjA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 24 ] [ 433 vaDe dharmane prakAzita karavo te mArgaprabhAvanA che. prabhAvanAmAM sarvathI uttama AtmaprabhAvanA che-ke je ratnatrayanA tejathI dedIpyamAna thatAM sarvotkRSTa phaLa Ape che. samyagdaSTine zubharAgarUpa je prabhAvanA che te Asrava-baMdhanuM kAraNa che. paraMtu samyagdarzanAdirUpa je prabhAvanA che te Asrava-baMdhanuM kAraNa nathI. (16) pravacanavAtsalya sAdharmIo pratye prIti te vAtsalya che. vAtsalya ane bhaktimAM e phera che ke, vAtsalya to nAnA-moTA badhA sAdharmIo pratye hoya che ane bhakti potAthI je moTA hoya temanA pratye hoya che. zrata ane zrutanA dhAraNa karanAra banne pratye vAtsalya rAkhavuM te pravacana vAtsalya che. A zubharAgarUpa bhAva che, te AsravabaMdhanuM kAraNa che. 3. tIrthakaronA traNa prakAra tIrthakaradevo traNa prakAranA che- (1) paMca kalyANika (2) traNa kalyANika ane (3) be kalyANika, jemane pUrvabhavamAM tIrthaMkaraprakRti baMdhAyelI hoya teone to niyamathI garbha, janma, tapa, jJAna ane nirvANa e pAMca kalyANika hoya che. jeone vartamAna manuSyaparyAyanA bhavamAM ja gRhastha avasthAmAM tIrthaMkara prakRti baMdhAya temane tapa, jJAna ane nirvANa e traNa kalyANika hoya che ane jeone vartamAna manuSyaparyAyanA bhavamAM muni dIkSA lIdhA pachI tIrthaMkaraprakRti baMdhAya tene jJAna ane nirvANa e be ja kalyANika hoya che. bIjA ane trIjA prakAranA tIrthakaro mahAvidehakSetramAM ja thAya che. mahAvidehamAM je paMca-kalyANika tIrthakaro che, temanA sivAyanA be ke traNa kalyANikavALA tIrthakaro paNa hoya che; tathA teo mahAvidehanA je kSetre bIjA tIrthakaro na hoya tyAM ja thAya che. mahAvidehakSetra sivAya bharataairAvata kSetromAM je tIrthakaro thAya che teo niyamathI paMcakalyANika ja hoya che. 4. arihaMtonA sAta prakAra upara tIrthakaronA je traNa prakAra kahyA te traNa prakAra arihaMtonA samajavA ane te uparAMta bIjA prakAro nIce mujaba che (4) sAtizaya kevaLI- je arihaMtone tIrthaMkaraprakRtino udaya hoto nathI paraMtu gaMdhakuTI ityAdi hoya che temane sAtizaya kevaLI kahevAya che. (5) sAmAnya kevaLI- je arihaMtone gaMdhakuTI ityAdi vizeSatA na hoya temane sAmAnya kevaLI kahevAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 434 ] [ mokSazAstra (6) aMtakRta kevaLI- je arihaMto kevaLajJAna pragaTa thatAM laghu aMtarmuhUrtakALamAM ja nirvANa pAme che temane aMtakRta kevaLI kahevAya che. (7) upasarga kevaLI- jeone upasarga avasthAmAM ja kevaLajJAna thayuM hoya te arihaMtone upasarga kevaLI kahevAya che (juo, sattAsvarUpa gujarAtI pA. 38-39). kevaLajJAna thayA pachI upasarga hoI zake ja nahi. arihaMtonA A bhedo puNya ane saMyoganI apekSAe samajavA; kevaLajJAnAdi guNomAM to badhAya arihaMto samAna ja che. 5. A sUtrano siddhAMta (1) je bhAve tIrthaMkaranAmakarma baMdhAya te bhAvane athavA te prakRtine je jIva dharma mAne agara to tene upAdeya mAne te mithyASTi che, kema ke te rAgane-vikArane dharma mAne che. je zubhabhAve tIrthaMkara nAmakarmano Asava-baMdha thAya te bhAvane ke te prakRtine samyagdaSTio upAdeya mAnatA nathI. samyagdaSTine je bhAve tIrthaMkara prakRti baMdhAya che te puNyabhAva che, tene teo AdaraNIya mAnatA nathI (juo, paramAtmaprakAza adhyAya 2, gAthA 54nI TIkA, pAnuM 195). (2) jene AtmAnA svarUpanuM bhAna nathI tene zuddhabhAvarUpa bhakti arthAta bhAvabhakti to hotI ja nathI paNa A sUtramAM kahelI sat pratyenA zubharAgavALI vyavahArabhakti arthAt dravyabhakti paNa kharekhara hotI nathI. laukika bhakti bhale hoya (juo, paramAtmaprakAza, adhyAya 2, gAthA 143 nI TIkA, pA. 203, 288). (3) samyagdaSTi sivAyanA jIvone tIrthaMkaraprakRti hoya ja nahi. samyagdarzana vagara koI prakArano dharma hoto nathI. AthI samyagdarzananuM parama mAhAbhya oLakhIne jIvoe te prApta karavA mATe mathavuM joIe. samyagdarzana sivAya dharmanI zarUAta bIjI koI nathI eTale ke samyagdarzana te ja dharmanI zarUAta che ane siddhadazA te dharmanI pUrNatA che. ra4 have gotrakarmanA AsravanAM kAraNo kahe che nIca gotrakarmanA AsavanAM kAraNo parAtmaniMdAprazaMse sadasadguNocchAdanobhAvane ca nIrvAco 26 artha:- [para nivA mAtma prazaMse ] bIjAnI niMdA ane potAnI prazaMsA karavI, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 6 sUtra 26-27 ] [ 435 [sat muLa icchAvana asat udbhAvane 4] temaja pragaTa guNone DhAMkavA ane na hoya tevA guNone jAhera karavA te [Idhai: otrasya] nIcagotrakarmanA AsravanAM kAraNo che. TIkA ekendriyathI saMjJI paMcendriya sudhInA badhA tiryaMco, nArakIo tathA labdhiaparyAsaka manuSyo te badhAne nIca gotra che, devone ucca gotra che, garbhaja manuSyone banne prakAranAM gotrakarmo hoya che. / / 25 / / ucca gotrakarmanA AsavanuM kA2Na tadviparyayo nIcairvRttyanutsekau cottarasya / / 26 / / artha:- [ tat viparyaya: ] te nIcagotranA AsavanAM kAraNothI viparIta arthAt paraprazaMsA, AtmaniMdA vagere [ ] temaja [nIyai:vRtti anuvse1] namra vRtti hovI tathA madano abhAva-te [ uttaraT] bIjA gotrakarmanA eTale ke ucca gotrakarmanA AsavanAM kAraNo che. TIkA ahIM namravRtti hovI ane madano abhAva hovo te azubhabhAvano abhAva samajavo; temAM je zubhabhAva che te ucca gotrakarmanA AsravanuM kAraNa che. ' anutyeka 'no artha abhimAna na hovuM ema thAya che. / / 26 / / ahIM sudhI sAta karmanA AsavanAM kAraNonuM varNana karyuM. have chellA aMtarAyakarmanA AsavanuM kAraNa jaNAvIne A adhyAya pUro kare che. aMtarAyakarmanA AsavanuM kAraNa vidhnkrnnmntraaysy|| 27 / / artha:- [ vighnaraNam ] dAna, lAbha, bhoga, upabhoga tathA vIryamAM vidhra karavuM te [ aMtarAyasya] aMtarAyakarmanA AsravanuM kAraNa che. TIkA A adhyAyanA 10 thI 27 sudhInA sUtromAM karmanA AsavanuM je kthana karyuM che te anubhAgasaMbaMdhI niyama batAve che. jema ke, koI puruSanA dAna devAnA bhAvamAM koIe aMtarAya karyo to, te samaye tene je karmono Asava thayo te jo ke sAte karmomAM vaheMcAI gayo topaNa, te vakhate dAnAMtarAyakarmamAM pracUra (ghaNo ) anubhAga paDayo ane Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 436 ] [ mokSazAstra anya prakRtiomAM maMda anubhAga paDayo. prakRti ane pradezabaMdha yogane AdhIna che tathA sthiti ane anubhAgabaMdha kaSAyabhAvane AdhIna che. || 27 upasaMhAra 1. A Asrava adhikAra che. kaSAyasahita yoga hoya te AsravanuM kAraNa che. tene sAparAyika Asrava kahevAmAM Ave che. kaSAya zabdamAM mithyAtva, avirati ane kaSAya e traNeno samAveza thaI jAya che, tethI adhyAtmazAstromAM mithyAtva, avirati, kaSAya tema ja yogane AsravanA bheda gaNavAmAM Ave che. te bhedone bAhyarUpathI mAne paNa aMtaraMgamAM te bhAvonI jAtine yathArtha na oLakhe to te mithyASTi che ane tene Asrava thAya che. 2. A vyavahAra zAstra hovAthI yogane AmravanuM kAraNa kahI yoganA peTAvibhAva pADI sakaSAya ane akaSAya yogane Asrava kahyo che. 3. ajJAnI jIvone rAga-dveSa, moharUpa je AgnavabhAva che teno nAza karavAnI to tene ciMtA nathI ane bAhyakriyAne tathA bAhya nimittone maTADavAno upAya te jIvo rAkhe che; paraMtu enA maTADavAthI kAMI Asrava maTatA nathI. daSTAMtaH dravyaliMgI muni anya kudevAdikanI sevA karatA nathI, hiMsA tathA viSayamAM pravartatA nathI. krodhAdi karatA nathI tathA mana-vacana-kAyAne rokavAnA bhAva kare che topaNa tene mithyAtvAdi cAre Asrava hoya che; vaLI e kAryo teo kapaTa vaDa paNa karatA nathI, kema ke jo kapaTathI kare to te raiveyaka sudhI kevI rIte pahoMce ? siddhAMtaH AthI ema siddha thAya che ke bAhya zarIrAdinI kriyA te Asrava nathI paNa aMtaraMga abhiprAyamAM je mithyAtvAdi rAgAdibhAva che te ja Asrava che, tene je jIva nA oLakhe te jIvane AsravatattvanuM sAcuM zraddhAna nathI. 4. samyagdarzana thayA vagara Asravatattva jarA paNa TaLe nahi; mATe jIvoe samyagdarzana prApta karavAno satya upAya prathama karavo joIe. samyagdarzana-samyajJAna vagara koI paNa jIvane Asrava TaLe nahi ane dharma thAya nahi. pa. mithyAdarzana te saMsAranuM mULa kAraNa che ane AtmAnA sAcA svarUpano avarNavAda te mithyAtvanA AsravanuM kAraNa che; mATe potAnA svarUpano tema ja AtmAnA zuddha paryAyono avarNavAda na karavo eTale ke svarUpa jevuM che tevuM yathArtha samajIne pratIti karavI (jAo, sUtra 13 tathA tenI TIkA). 6. samyagdaSTi jIvone samiti, anukaMpA, vrata, sarAgasaMyama, bhakti, tapa, tyAga, vaiyAvRtya, prabhAvanA, AvazyakakriyA ityAdi je zubhabhAva che te badhA Asrava-baMdhanAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates upasaMhAra ] [ 437 kAraNo che ema A adhyAyamAM jaNAvyuM che; mithyASTine to tevA zubhabhAva kharekhara hotA nathI, tenA vrata-tapanA zubhabhAvane "bALavrata ne "bALapa" kahevAya che. 7. mArdavapaNuM, paranI prazaMsA, AtmaniMdA, namratA, anautsukatA-e zubharAga hovAthI baMdhanA kAraNo che; tathA rAga te kaSAyano aMza hovAthI tenAthI ghAti tema ja aghAti banne prakAranA karmo baMdhAya che tathA te zubhabhAva hovAthI aghAti karmomAM zubhaAyu, zubhagotra, sAtAvedanIya tathA zubhanAmakarmo baMdhAya che; ane tenAthI viparIta azubhabhAvo vaDe aghAti karmo azubha baMdhAya che. A rIte zubha ke azubha bane bhAvo baMdhanuM ja kAraNa che, eTale e siddhAMta Thare che ke zubha ke azubhabhAva karatAM karatAM tenAthI kadI zuddhatA pragaTe ja nahi. 8. samyagdarzana te AtmAno pavitra bhAva che, te pote baMdhanuM kAraNa nathI; paNa samyagdarzananI bhUmikAmAM zubha rAga hoya tyAre te rAganA nimitte kevA prakAranA karmano Asrava thAya te ahIM jaNAvyuM che. vItarAgatA pragaTatAM mAtra iryApatha Asrava hoya che. A Asrava eka ja samayano hoya che (arthAt temAM lAMbI sthiti hotI nathI tema ja anubhAga paNa hoto nathI.) A uparathI siddha thayuM ke samyagdarzana pragaTayA pachI jeTalA jeTalA aMze vItarAgatA hoya che teTalA teTalA aMze Asrava ane baMdha hotAM nathI tathA jeTale aMze rAga-dveSa hoya che teTale aMze Asrava ane baMdha thAya che. AthI jJAnIne to aMze Asrava-baMdhano abhAva niraMtara varte che. mithyASTine te zubhAzubharAganuM svAmItva hovAthI tene koI paNa aMze rAga-dveSano abhAva thato nathI ane tethI tene Asrava-baMdha TaLatAM nathI. samyagdarzananI bhUmikAmAM AgaLa vadhatAM jIvane kevA prakAranA zubha bhAvo Ave che tenuM varNana have sAtamA adhyAyamAM karIne AsravanuM varNana pUrNa karaze. tyAra pachI AThamA adhyAyamAM baMdhatattvanuM ane navamA adhyAyamAM saMvara tathA nirjarAtattvanuM svarUpa kaheze. dharmanI zaruAta samyagdarzanathI thAya che. samyagdarzana thatAM saMvara thAya che, saMvarapUrvaka nirjarA thAya che ane nirjarA thatAM mokSa thAya che, tethI mokSatattvanuM svarUpa chellA adhyAyamAM jaNAvyuM che. 9. A adhyAyamAM, jIvanA vikArIbhAvone paradravyo sAthe kevo nimittanaimittika saMbaMdha che te paNa samajAvyuM che. jIvamAM thatI paccIsa prakAranI vikArI kriyA ane teno para sAthe nimitta-naimittikasaMbaMdha kevo hoya tenuM varNana paNa A adhyAyamAM ApyuM che. A pramANe zrI umAsvAmIviracita mokSazAstranI gujarAtI TIkAmAM chaThTho adhyAya pUro thayo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra gujarAtI TIkA adhyAya sAtamo bhUmikA "samyagdarzana-jJAna-cAritra te ja mokSamArga che' ema AcArya bhagavAne A zAstra zaru karatAM pahelA ja sUtramAM kahyuM che, temAM garbhitapaNe ema AvyuM ke tenAthI viruddha bhAvo arthAt zubhAzubhabhAvo te mokSamArga nathI paNa saMsAramArga che. e rIte te sUtramAM je viSaya garbhita rAkhyo hato te viSaya A chaThThI-sAtamA adhyAyomAM AcAryadave spaSTa karyo che. chaThThI adhyAyamAM kahyuM ke zubhAzubha banne bhAvo Asrava che, ane te viSayane vadhAre spaSTa karavA mATe A sAtamA adhyAyamAM mukhyapaNe zubhAsUvane judo varNavyo che. pahelA adhyAyanA cothA sUtramAM je sAta tattvo kahyAM che. temAMthI AsravatattvanA ajANapaNAnA kAraNe jagatanA jIvo puNyathI dharma thAya che" ema mAne che. vaLI keTalAka zubhayogane saMvara mAne che, tathA vrata-maitrI vagere bhAvanA, karuNAbuddhi vagerethI dharma thAya athavA to te dharmanuM (saMvaranuM) kAraNa thAya-ema keTalAka mAne che. paNa te mAnyatA ajJAna bharelI che. e ajJAnatA dUra karavA mATe A eka adhyAya khAsa judo racyo che ane temAM e viSayane spaSTa karyo che. dharmanI apekSAe puNya ane pApanuM ekatva gaNavAmAM Ave che. e siddhAMta zrI samayasAramAM 145 thI 163 gAthA sudhImAM samajAvyo che. temAM pahelA ja 145 mI gAthAmAM kahyuM che ke azubhakarma kuzIla che ane zubhakarma suzIla che ema loko mAne che, paNa je saMsAramAM dAkhala kare te suzIla kema hoya? -na ja hoI zake. tyArapachI 154 mI gAthAmAM kahyuM che ke je jIvo paramArthathI bAhya che teo mokSanA hetune nahi jANatA thakA-jo ke puNya saMsAragamanano hetu che topaNa-ajJAnathI puNyane icche che. A pramANe dharma apekSAe puNya-pApanuM ekatva jaNAvyuM che. vaLI zrI pravacanasAra gAthA 77 mAM paNa kahyuM che ke- puNya-pApamAM vizeSa nathI (arthAt samAnatA che) ema je mAnato nathI te mohathI Acchanna che ane ghora apAra saMsAre bhame che. uparanA kAraNothI A zAstramAM puNya ane pApanuM ekatva sthApana karavA mATe Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 440 ] [ mokSazAstra AcAryadeve te bannene AsavamAM ja samAvI daIne tene lagatA chaThTho ane sAtamo e be adhyAya kahyA che; temAM chaThTho aghyAya pUro thayA pachI A sAtamA adhyAyamAM Asava adhikAra cAlu rAkhyo che ane temAM zubhAsavanuM varNana karyuM che. A adhyAyamAM jaNAvyuM che ke samyagdaSTi jIvane thatA vrata, dayA, dAna, karuNA, maitrI vagere bhAvo paNa zubhaAsravo che ane tethI teo baMdhanuM kAraNa che; to pachI mithyAdaSTi jIvane (-ke jene sAcAM vrata ja hoI zakatA nathI ) tenA zubhabhAva dharma, saMvara ke tenuM kAraNa zI rIte thaI zake? kadI thaI zake ja nahi. prazna:- zubhabhAva te paraMparAo dharmanuM kAraNa che ema zAstramAM keTalIka jagyAe kahevAmAM Ave che teno zuM artha che? utta2:- samyagdaSTi jIvo potAnA svarUpamAM jyAre sthira rahI zakatA nathI tyAre rAga-dveSa toDavAno puruSArtha kare che paNa puruSArtha nabaLo hovAthI azubhabhAva TaLe che ane zubhabhAva rahI jAya che. teo te zubhabhAvane dharma ke dharmanuM kAraNa mAnatA nathI paNa tene Asava jANIne TALavA mAge che. tethI jyAre te zubhabhAva TaLI jAya tyAre je zubhabhAva TaLyo tene zuddhabhAva (-dharma)nuM paraMparA kAraNa kahevAmAM Ave che, sAkSAt paNe te bhAva zubhAsrava hovAthI baMdhanuM kAraNa che ane je baMdhanuM kAraNa hoya te saMvaranuM kAraNa thaI zake nahi. ajJAnI to zubhabhAvane dharma ke dharmanuM kAraNa mAne che ane tene te bhalo jANe che, tethI teno zubhabhAva sAkSAt baMdhanuM kAraNa che ane tene thoDA vakhatamAM TALIne azubhabhAvarUpe pote pariNamaze; A rIte ajJAnInA zubhabhAva to azubhabhAvanuM (pApanuM) paraMparA kAraNa kahevAya che eTale ke te zubha TALIne jyAre azubhapaNe pariName tyAre pUrvano je zubhabhAva TaLyo tene azubhabhAvanuM paraMparA kAraNa thayuM kahevAya che. ATalI bhUmikA lakSamAM rAkhIne A adhyAyanA sUtromAM rahelA bhAvo barAbara samajavAthI vastusvarUpanI bhUla TaLI jAya che. vratanuM lakSaNa hiMsA'nRtasteyAbrahmaparigrahebhyo viratirvratam // 1 // artha:- [hiMsA amRtasteya brahma parigrahemyo virati: ] hiMsA, jUThuM, corI, maithuna ane parigraha (arthAt padArtha) pratye mamatvarUpa pariNAma-e pAMca pApothI ( buddhipUrvaka ) nivRtti te [ vratam ] vrata che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 1 ] [ 441 TIkA 1. A adhyAyamAM AsravatattvanuM nirUpaNa karyuM che; chaThThI adhyAyanA bAramA sUtramAM vratI pratyenI anukaMpA sAtA vedanIyanA AsravanuM kAraNa che ema kahyuM hatuM, paNa tyAM mULa sUtramAM "vratI nI vyAkhyA karavAmAM AvI na hatI, tethI ahIM A sUtramAM vratanuM lakSaNa ApavAmAM AvyuM che. A adhyAyanA 18 mA sUtramAM kahyuM che ke ni:zajyo vrato -mithyAdarzana vagere zalyarahita jIva ja vratI hoya che eTale mithyASTine kadI vrata hotAM ja nathI, samyagdaSTi jIvane ja vrata hoI zake. mithyASTinA zubharAgarUpa vratane bhagavAne bALavrata kahyAM che. (juo, zrI samayasAra gAthA 15ra tathA tenI TIkA.) "bALa no artha ajJAna che. 2. A adhyAyamAM mahAvrata ane aNuvrata paNa AsravarUpa kahyAM che, mATe te upAdeya kevI rIte hoya? Asrava to baMdhano sAdhaka che tethI mahAvrata ane aNuvrata paNa baMdhanA sAdhaka che ane vItarAgabhAvarUpa cAritra te mokSanuM sAdhaka che; AthI mahAvratAdirUpa AsravabhAvone cAritrapaNuM saMbhavatuM nathI. sarva kaSAyarahita je udAsInabhAva che tenuM ja nAma cAritra che. jema koI puruSa kaMdamULAdi ghaNA doSavALI haritakAyano tyAga kare che tathA bIjI haritakAyano ahAra kare che paNa tene dharma mAnato nathI tema samyagdaSTi muni ane zrAvaka hiMsAdi tIvra kaSAyarUpa bhAvono tyAga kare che tathA koI maMda kaSAyarUpa mahAvrata-aNuvratAdi pALe che, paraMtu tene mokSamArga mAnatA nathI. 3. prazna- jo e pramANe che to mahAvrata ane dezavratane cAritranA bhedomAM zA mATe kahyAM che? (juo, ratnakaraMDa zrAvakAcAra gAthA 49-50). uttara- tyAM te mahAvratAdine vyavahAracAritra kahela che, ane vyavahAra nAma upacAranuM che. nizcayathI to je niSkapAyabhAva che te ja sAcuM cAritra che. samyagdaSTinA bhAva mizrarUpa che eTale kaMIka vItarAgarUpa thayA che ane kaMIka sarAga che; A kAraNe jyAM aMze vItarAgacAritra pragaTayuM che tyAM je aMze sarAgatA che te mahAvratAdikarUpa hoya che, Avo saMbaMdha jANIne te mahAvratAdikamAM cAritrano upacAra karyo che, paNa te pote sAcuM cAritra nathI, paraMtu zubhabhAva che-AsravabhAva che. te zubhabhAvane dharma mAnavo te mAnyatA Asravatattvane saMvaratattva mAnavArUpa che tethI te mAnyatA khoTI che. (juo, mokSamArga prakAzaka pA. 231-233) cAritrano viSaya A zAstranA 9 mA adhyAyanA 18 mA sUtramAM lIdho che, tyAM te bAbatanI TIkA lakhI che te ahIM paNa lAgu paDe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 442 ]. [ mokSazAstra 4. vrata be prakAranAM che-nizcaya ane vyavahAra. rAga-dveSAdi vikalpa rahita thavuM te nizcayavrata che (jAo, dravyasaMgraha gAthA 35 TIkA.) samyagdaSTi jIvane sthiratAnI vRddhirUpa nirvikalpa dazA te nizcayavrata che, temAM jeTalA aMze vItarAgatA che teTale aMze sAcuM cAritra che; ane samyagdarzana-zAna thayA pachI paradravyanuM AlaMbana choDavArUpa je zubhabhAva te aNuvrata-mahAvrata che, tene vyavahAravrata kahevAya che. A sUtramAM vyavahAravratanuM lakSaNa ApyuM che, temAM azubhabhAva TaLe che paNa zubhabhAva rahe che, te puNAsavanuM kAraNa che. 5. zrI paramAtmaprakAza adhyAya 2, gAthA-para nI TIkAmAM vrata te puNyabaMdhanuM kAraNa che ane avrata te pApabaMdhanuM kAraNa che ema jaNAvIne, A sUtrano artha nIce pramANe karyo che. - teno artha e che ke prANIone pIDA devI, jUThAM vacana bolavA, paradhana haravuM, kuzIlanuM sevana ane parigraha tenAthI virakta thavuM te vrata che; e ahiMsAdi vrata prasiddha che. te vyavahAranaye ekadeza vrata che-e dekhADavAmAM Ave che. jIvaghAtamAM nivRtti-jIvadayAmAM pravRtti, asatya vacanamAM nivRtti-satya vacanamAM pravRtti, adattAdAna (corI)thI nivRtti-acauryamAM pravRtti ityAdi svarUpathI te ekadeza vrata che." (paramAtmaprakAza pA. 191-192) ahIM aNuvrata ane mahAvrata bannene ekadeza vrata kahyAM che. tyArapachI tarata ja nizcayavratanuM svarUpa nIce pramANe kahyuM che (nizcayavrata eTale svarUpasthiratA athavA samyaphacAritra) "ane rAgadveSarUpa saMkalpa vikalponA kallolothI rahita traNa gusithI guma samAdhimAM zubhAzubhanA tyAgathI paripUrNa vrata thAya che." (paramAtmaprakAza pA. 192) samyagdaSTine zubhAzubhano tyAga ane zuddhanuM grahaNa te nizcayavrata che ane temane azubhano tyAga ane zubhanuM grahaNa te vyavahAra vrata che-ema samajavuM. mithyAdaSTine nizcaya ke vyavahAra bemAMthI eka prakAranA vrata hotAM nathI. tattvajJAna vagara mahAvratAdikanuM AcaraNa te mithyAcAritra ja che. samyagdarzanarUpa bhUmi vagara vratarUpI vRkSa thAya ja nahi. 1. vratAdi zubhopayoga vAstavamAM baMdhanuM kAraNa che. paMcAdhyAyI bhA. 2 gA. 759 thI 6ra mAM kahyuM che ke "jo ke lokarUDhithI zubhopayoga paNa cAritrae nAmathI kahevAmAM Ave che paNa potAnI arthakriyA karavAmAM asamartha che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 1 ] [ 433 mATe te nizcayathI sArthaka nAmavALuM nathI. 759. paraMtu vAstavamAM te azubhopayoga samAna baMdhanuM ja kAraNa che mATe te zreSTha nathI. zreSTha to te che je upakAra-apakAra karavAvALuM nathI. 760. zubhopayoga viruddha kAryakArI che e vAta vicAra karavAthI asiddha paNa pratIta thatI nathI, kema ke zubhopayoga ekAntathI baMdhanuM kAraNa hovAthI te zuddhopayoganA abhAvamAM ja hoya che. 761. buddhinA doSathI evI tarkaNA paNa na karavI joIe ke zubhopayoga eka aMze nirjarAnuM kAraNa che, kema ke na to zubhopayoga ja baMdhanA abhAvanuM kAraNa che ane na to azubhopayoga ja baMdhanA abhAvanuM kAraNa che arthAt zubha-azubha bhAva beu baMdhanA ja kAraNa che. 2. samyagdaSTinA zubhopayogathI paNa baMdhanI prApti thAya che ema zrI kundakundAcAryakRta pravacanasAra gA. 11mAM kahyuM che temAM zrI amRtacaMdrAcArya te gAthAnI sUcanikAmAM kahe che ke "have jeno cAritra pariNAma sAthe saMparka che evo je zuddha ane zubha (be prakAra) pariNAma che, tenA grahaNa tyAga mATe (-zuddha pariNAmanA grahaNa ane zubha pariNAmanA tyAga mATe) tenuM phaLa vicAre che dharmeNa pariNatAtmA yadi zuddha sNpryogyutH| prApnoti nirvANa sukhaM zubhopayukto vA svarga sukhm||11|| anvayArtha- dharmathI pariNamelA svarUpavALo AtmA jo zuddhopayogamAM joDAyelo hoya to mokSanA sukhane pAme che ane jo zubhopayogavALo hoya to svarganA sukhane (baMdha) pAme che. TIkA jyAre A AtmA dharmapariNata svabhAvavALo vartato thako zuddhopayoga pariNatine vahana kare che- TakAvI rAkhe che tyAre, je virodhI zakti vinAnuM hovAne lIdhe potAnuM kArya karavAne samartha che evA cAritravALo hovAthI, (te) sAkSAt mokSane pAme che ane jyAre te dharma pariNata svabhAvavALo hovA chatAM zubhopayoga pariNati sAthe joDAya che tyAre, je virodhI zakti sahita hovAne lIdhe svakArya karavAne asamartha che ane kathaMcit viruddha kArya karanAruM che. evA cAritravALo hovAthI, jema agnithI garama thayeluM ghI jenA upara chAMTavAmAM AvyuM hoya te puruSa dAduHkhane pAme Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 444 ] [ mokSazAstra che tema, svargasukhanA baMdhane pAme che. AthI zuddhopayoga upAdeya che ane zubhopayoga hoya che. ( pravacanasAra gA. 11 nI TIkA ) mithyAdaSTine athavA samyagdaSTine paNa rAga to baMdhanuM ja kAraNa che; zuddhasvarUpa pariNAma mAtrathI ja mokSa che. 3. samayasAra zAstranA puNya-pApa adhikAra 110 mA kaLazamAM AcAryadeva kahe che ke - "yavaFAvamupaiti karma virati" artha - jyAM sudhI jJAnanI karma virati barAbara paripUrNatA pAmatI nathI tyAM sudhI karmajJAnanuM ekaThApaNuM zAstramAM kahyuM che, temanA ekaThA rahevAmAM kAMi paNa kSati arthAt virodha nathI. paNa ahIM eTaluM vizeSa jANavuM ke AtmAmAM avazapaNe (jabara-jastIthI) ke karma pragaTa thAya che arthAt udaya thAya che te to baMdhanuM kAraNa thAya che. ane mokSanuM kAraNa to, je eka paramajJAna che te eka ja thAya che-ke je jJAna svataH vimukta (arthAt traNe kALe para dravyabhAvothI bhinna che.) bhAvArtha- jyAM sudhI yathAkhyAtacAritra thatuM nathI tyAM sudhI samyagdaSTine be dhArA rahe che-zubhAzubhakarmadhArA ane jJAnadhArA, te banne sAthe rahevAmAM kAMI paNa virodha nathI. (jema mithyAjJAnane ane samyajJAnano paraspara virodha che tema karma sAmAnya ane jJAnane sAthe hovAmAM virodha nathI) te sthitimAM karma potAnuM kArya kare che ane jJAna potAnuM kArya kare che. jeTalA aMze zubhAzubha karmadhArA che teTalA aMze karma baMdha thAya che ane jeTalA aMze jJAnadhArA che teTalA aMze karmano nAza thato jAya che. viSaya-kaSAyanA vikalpo ke vrata niyamanA vikalpo-zuddha svarUpano vicAra(-vikalpa) paNa baMdhanuM kAraNa che; zuddha pariNatirUpa jJAnadhArA ja mokSanuM kAraNa che. 110( samayasAra gujarAtI pR. ra63-64 ) vaLI A kaLazanA arthamAM zrI rAjamalajIe paNa spaSTapaNe kahyuM che ke- " ahIM koI bhrAnti karaze ke- "mithyASTine yatipaNuM kriyArUpa che te to baMdhanuM kAraNa che; paNa samyagdaSTine je yatipaNuM (munipaNuM ) zubhakriyArUpa che te mokSanuM kAraNa che; kemake anubhavajJAna tathA dayA, vrata, tapa, saMyamarUpI kriyA-e beu maLIne jJAnAvaraNAdi karmono kSaya kare che"--evI pratIti koI ajJAnI jIva kare che, tenuM samAdhAna A prakAre che ke je koIpaNa zubha-azubha kriyA-bahirzalparUpa vikalpa athavA aMtarjalparUpa athavA dravyanA vicArarUpa athavA zuddha svarUpanA vicAra ityAdi che te sarva karma baMdhanuM kAraNa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 1 ] [ 445 che; evI kriyAno evo ja svabhAva che. temAM samyagdaSTi, mithyAdaSTino evo to koI bheda nathI. (arthAta ajJAnInA uparokta kathanAnusAra zubhakriyA mithyASTine to baMdhanuM kAraNa thAya ane te ja kriyA samyagdaSTine mokSanuM kAraNa thAya evo to teno bheda nathI) evI kriyAthI to tene (samyagdaSTivaMtane paNa) baMdha che ane zuddha svarUpa pariNamana mAtrathI mokSa che. jo ke eka ja kALamAM samyagdaSTi jIvane zuddhajJAna paNa che ane kriyArUpa pariNAma paNa che; paNa temAM je vikriyArUpa pariNAma che tenAthI to mAtra baMdha thAya che, tenAthI karmano kSaya eka aMza paNa thato nathIevuM vastunuM svarUpa che; to pachI upAya zuM? te kALe jJAnIne zuddhasvarUpanA anubhavanuM anubhavajJAna paNa che, te vaDe te samaye karmano kSaya thAya che, tenAthI to eka aMza mAtra paNa baMdhana thatuM nathI evuM ja vastunuM svarUpa che; te jevuM che tevuM kahe che." (jAo, samayasAra kaLazaTIkA rAjamalajI hindI pR. 1rara suratathI prakAzita) upara mujaba spaSTIkaraNa karIne pachI te kaLazano artha temaNe ja vistArapUrvaka lakhyo che, temAM te saMbaMdhI paNa spaSTatA che temAM chevaTe lakhe che ke "zubha kriyA kadApi mokSanuM sAdhana thaI zakatI nathI, te mAtra baMdhana ja karavAvALI che- evI zraddhA karavAthI ja miththAbuddhino nAza thaIne samyajJAnano lAbha thaze. mokSano upAya to eka mAtra nizcayaratnatrayamaya AtmAnI zuddha vItarAga pariNati che." 4. zrI rAjamallajIkRta samayasAra kaLazaTIkA(suratathI prakAzita) temAM pR. 114 lITI 17 thI ema lakhyuM che ke "ahIMyA e vAtane daDha karI che ke karmonI nirjarAnuM sAdhana to mAtra zuddhajJAnabhAva che. jeTalA aMze kAlimA che teTalA aMze to baMdha ja che, zubhakriyA kadI paNa mokSanuM sAdhana thaI zakatI nathI. te kevaLa baMdhane ja karavAvALI che, evI zraddhA karavAthI ja miththAbuddhino nAza thaI samyajJAnano lAbha thAya che. mokSano upAya to eka mAtra nizcayaratnatrayamaya AtmAnI zuddha vItarAga pariNati che. jemake puruSArtha siddhiupAyamAM AcArya kahyuM che ke "kasamAM bhAvayato " gA. || 211TI yenAMzana sudaSTiA 212 pachI bhAvArthamAM lakhyuM che ke jyAM zuddhabhAvanI pUrNatA thaI nathI tyAM paNa ratnatraya che paNa je kAMI tyAM karmono baMdha thAya che te ratnatrayathI thato nathI, paNa azuddhatAthI-rAgabhAvathI che, kemake jeTalI tyAM apUrNatA che arthAt zuddhatAmAM kamI che te mokSano upAya nathI te to karmanuM baMdhana ja karavAvALI che. jeTalA aMzamAM zuddhadaSTi che arthAt samyagdarzana sahita zuddhabhAvanI pariNati che teTalA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 446 ]. [ mokSazAstra aMze navIna karmabaMdha karatI nathI paraMtu saMvara nirbhara kare che ane te ja samaye jeTalA aMze rAgabhAva che teTalA aMze karmabaMdha paNa thAya che. 5. zrI rAjamallajIe "vRtta karma svabhAvena jJAnasya bhavana nahi" samayasAra puNya-pApa adhikAranA A kaLazanI TIkAmAM lakhyuM che ke "jeTalI zubha athavA azubha kriyArUpa AcaraNa che-cAritra che tenAthI to svabhAvarUpa cAritra-jJAnanuM (zuddha caitanya vastunuM) zuddha pariNamana na thaI zake evo nizcaya che. bhAvArtha-jeTalI zubhAzubhakriyAAcaraNa che athavA bAhya vakatavya athavA sUkSma aMtaraMga ciMtavana rUpa abhilASa, smaraNa ityAdi samasta azuddha pariNamana che te zuddha pariNamana nathI tethI te baMdhanuM kAraNa che-mokSanuM kAraNa nathI. jema kAmaLAno siMha (kapaDA upara citarelo vAgha) te kahevAmAtra siMha che tema-zubhakriyA AcaraNarUpa cAritra kahevAmAtra cAritra che paNa cAritra nathI ema niHsaMdeha5Ne jANo. (juo, sa. kaLazaTakA hi. pR. 108) 6. e ja kaLazaTIkA pR. 113 mAM samyagdaSTinI paNa zubhabhAvanI kriyAnebaMdhaka kahela che-"baMdhAyasamullasati" eTale jeTalI kriyA che teTalI jJAnAvaraNIya Adi karmano baMdha kare che, saMvara nirjarA aMzamAtra paNa karatI nathI; tat karuM jJAna mokSAyarita' paraMtu te eka zuddha caitanyaprakAza jJAnAvaraNAdi karmakSayanuM nimitta che. bhAvArtha evo che ke eka jIvamAM zuddhatva, azuddhatva eka ja kALe eka ja sAthe hoya che paNa jeTalA aMze zuddhatva che, teTalA aMze karmakSapaNa che. ane jeTalA aMze azuddhatva che, teTalA aMze karmabaMdha thAya che, eka ja samaye beu kArya thAya che, ema ja che temAM saMdeha karavo nahIM. kavivara banArasIdAsajIe kahyuM che ke puNyapApakI dou kriyA mokSapaMthakI kataraNI; baMdhakI karayA dou, duhUkI prakRti nyArI, nyArI, nyArI gharanI, eTaluM vizeSa ke-karmadhArA baMdharUpa, parAdhIna zakti vividha baMdha karanI, jJAnadhArA mokSarUpa, mokSanI karanAra, doSathI haranAra bhau samudrataranI. 14. 7. zrI amRtacaMdrAcAryakRta pR. si. upAya gA. 21ra thI 14 mAM samyagdaSTinA saMbaMdhamAM kahyuM che ke jeTalA aMze A AtmA potAnA svabhAvarUpe pariName che te aMza sarvathA baMdhano hetu nathI; paNa je aMzothI A rAgAdika vibhAvarUpa pariNamana kare che te ja aMza baMdhano hetu che. zrI rAmacandra jaina zAstramALAthI prakAzita puruSArthasiddhiupAya gA. 111 no Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 1-2 ] [ 447 artha bhASA TIkAkAre viruddha karela che tathA aNagAra dharmAmRtamAM paNa tenI phUTanoTamAM jUTho artha che te nIce batAvavAmAM Ave che. asamagraM bhAvayato ratnatrayamasti krmbndhoyH| sa vipakSa kRto'vasya mokSopAya na bndhnopaayH|| 211 / / anvayArtha- asaMpUrNa ratnatrayane bhAvanAra AtmAne je zubha karmano baMdha thAya che te baMdha vipakSakRta arthAt baMdharAgata hovAthI avazya ja mokSano upAya che, baMdhano upAya nathI. have susaMgata sAco artha juo. tene mATe AdhAra zrI ToDaramalajI kRta TIkAvALo puruSArthasiddhi graMtha, prakAzaka jinavANI pracAraka kAryAlaya kalakattA-tenuM pR. 115 gA. 111. anvayArtha- asamagraM ratnatraya bhAvayataH yaH karmabaMdha ati saH vipakSakRta ratnatraya tu mokSopAya asti, na bandhanopAyA. (artha-ekadeza ratnatrayane prApta karavAvALA puruSane je karmabaMdha thAya che te ratnatrayathI nathI thato, paNa ratnatrayanA vipakSI je rAga-dveSa che tenAthI thAya che, te ratnatraya to vAstavamAM mokSano upAya che baMdhano upAya nathI thato.) bhAvArtha- samyagdaSTi jIva je ekadeza ratnatraya dhAraNa kare che, temAM je karmabaMdha thAya che te ratnatrayathI nathI thato paNa tenI sAthe je zubha kaSAyo che tenAthI ja thAya che. tethI siddha thayuM ke karmabaMdha karavAvALI zubha kaSAyo che paraMtu ratnatraya nathI. have ratnatraya ane rAganuM phaLa batAve che te sthAne gA. 21ra thI 214 mAM guNasthAnAnusAra samyagdaSTinA rAgane baMdhanuM ja kAraNa kahyuM che ane vItarAgabhAvarUpa samyakaratnatrayane mokSanuM ja kAraNa kahyuM che. pachI gAthA 220 mAM kahyuM che keratnatrayarUpa dharma mokSanuM ja kAraNa che ane bIjI gatinuM kAraNa nathI paNa ratnatrayanA sadabhAvamAM je zubhaprakRtiono Asrava thAya te badhAya (karmono AsravabaMdha zubhakaSAyathI; zubhapayogathI ja thAya che arthAt te zubhapayogano ja aparAdha che paNa ratnatrayano nathI. koI ema mAne che ke samyagdaSTine zubhapayogamAM (-zubhabhAvamAM) aMze zuddhatA che paNa ema mAnavuM viparIta che, kAraNa ke nizcayasamyakatva thayA pachI cAritranI aMze zuddhi samyagdaSTine thAya che te to cAritraguNanI zuddha pariNati che ane je zubhopayoga che te to azuddhatA che. koI ema mAne che ke, samyagdaSTino zubhopayoga mokSanuM sAcuM kAraNa che arthAt Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 448 ] [ mokSazAstra tenAthI saMvara nirjarA che mATe te baMdhanuM kAraNa nathI, to e beu mAnyatA ayathArtha ja che evuM uparokata zAstrAdhArothI siddha thAya che. 6. A sUtrano siddhAMta sauthI prathama tattvajJAnano upAya karIne jIvoe samyagdarzana-jJAna pragaTa karavA joIe, te pragaTa karyA pachI potAnA svarUpamAM sthira rahevA prayatna karavo ane jyAre sthira na rahI zake tyAre azubhabhAva TALI dezavrata-mahAvratAdi zubhabhAvamAM joDAya paNa te zubhane dharma na mAne, tema ja tene dharmano aMza ke dharmanuM sAdhana na mAne. pachI te zubhabhAvane paNa TALIne nizcayacAritra pragaTa karavuM arthAt nirvikalpadazA pragaTa karavI. vratanA bheda deshsrvto'nnumhtii||2|| artha - vratanA be bheda che- [ vezata: ] upara kahelAM hiMsAdi pApono ekadeza tyAga te aNuvrata ane [sarvata: mahatI] sarvadaza tyAga te mahAvrata che. TIkA 1. zubhabhAvarUpa vyavahAravratanA A be prakAra che. pAMcamAM guNasthAne dezavrata hoya che ane chaThThI guNasthAne mahAvrata hoya che. A vyavahAravrata Asrava che ema chaThThI adhyAyanA vIsamA sUtramAM kahevAmAM AvyuM che. nizcayavratanI apekSAe A banne prakAranA vrato ekadeza vrata che ( juo, sUtra 1 nI TIkA, pAro 5). sAtamA guNasthAne nirvikalpa dazA thatAM A vyavahAra mahAvrata paNa chUTI jAya che ane AgaLanI avasthAmAM nirvikalpa dazA vizeSa vizeSa daDha hoya che tethI tyAM paNa A mahAvrata hotAM nathI. 2. samyagdaSTi dezavratI zrAvaka hoya te saMkalpapUrvaka trasa jIvanI hiMsA kare nahi, karAve nahi ane anya koI kare tene bhalI jANe nahi. tene sthAvara jIvonI hiMsAno tyAga nathI topaNa prayojana vinA sthAvara jIvonI virAdhanA kare nahi ane prayojanavaza pRthvI, jala vagere jIvonI virAdhanA thAya tene bhalI jANe nahi. 3. prazna- A zAstranA a. 9 nA sUtra 18 mAM vratane saMvara gaNela che ane a. 9 nA sUtra 2 mAM tene saMvaranA kAraNamAM garbhita karyuM che, tyAM daza prakAranA dharmamAM athavA saMyamamAM tenuM garbhitapaNuM che arthAt uttama kSamAmAM ahiMsA, uttama satyamAM satyavacana, uttama zaucamAM acaurya, uttama brahmacaryamAM brahmacarya ane uttama AkiMcanyamAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 2 ] [ 449 parigrahatyAga-e rIte vratono samAveza temAM AvI jAya che, chatAM ahI vratane AsravanuM kAraNa kema kahyuM che? uttaraH- temAM doSa nathI; navamo saMvara adhikAra che tyAM nivRttisvarUpa vItarAgabhAvarUpa vratane saMvara kahyo che ane ahIM Asrava adhikAra che temAM pravRtti dekhADavAmAM AvI che; kema ke hiMsA, asatya, corI vagere choDI detAM ahiMsA, satya, acaurya-dIdhelI vastunuM grahaNa vagere kriyA thAya che, tethI te vrata zubhakarmonA AsravanuM kAraNa che. e vratomAM paNa avratonI mAphaka karmono pravAha hoya che, tenAthI karmonI nivRtti thatI nathI tethI vratono samAveza Agnava adhikAramAM karyo che. (Ao, sarvArthasiddhi adhyAya 7 sUtra 1 nI TIkA pA. 5-6). 4. mithyAtva jevA mahApApane choDAvavAnI pravRti mukhyatAe na karavI ane keTalIka bAbatomAM hiMsA batAvIne te choDAvavAnI mukhyatA karavI te kramabhaMga upadeza che. (mokSamArga-prakAzaka pA. 163-164 ) 5. ekadeza vItarAgatA ane zrAvakadazAne nimittanaimittika saMbaMdha che, eTale ke ekadeza vItarAgatA thatAM zrAvakanAM vrata hoya ja; e pramANe vItarAgatAne ane mahAvratane nimitta-naimittika saMbaMdha che, dharmanI parIkSA aMtara vItarAgabhAvathI thAya, bAhya saMyogathI thAya nahi. (juo, mokSamArga-prakAzaka pA. 273) 6. A sUtra mAM kahelA tyAganuM svarUpa ahIM chamasthane buddhigocara dhULapaNAnI apekSAe lokapravRtinI mukhyatAsahita kahyuM che paNa kevaLajJAnagocara sUkSmapaNAnI apekSAe kahyuM nathI, kemake tenuM AcaraNa thaI zakatuM nathI. tenA daSTAMto (1) ahiMsA vrata saMbaMdhI aNuvratIne trasahiMsAno tyAga kahyo che; tene strIsevanAdi kAryomAM trasahiMsA to thAya che, vaLI e paNa jANe che ke jinavANImAM ahIM trasa jIva kahyA che, paraMtu tene trasa jIva mAravAno abhiprAya nathI tathA lokamAM jenuM nAma trasaghAta che tene te karato nathI; e apekSAe tene trasahiMsAno tyAga che. mahAvratadhArI munine sthAvara hiMsAno paNa tyAga kahyo. have muni pRthvI, jaLAdikamAM gamana kare che, tyAM trasano paNa sarvathA abhAva nathI kAraNa ke trasajIvonI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 450 ] [ mokSazAstra paNa evI sUkSma avagAhunA che ke je dRSTigocara paNa thatI nathI, tathA tenI sthiti paNa pRthvI, jaLAdikamAM che. vaLI muni jinavANIthI te jANe che ane koI veLA avadhijJAnAdi vaDe paNa jANe che; paNa munine pramAdathI sthAvara-trasahiMsAno abhiprAya nathI, lokamAM bhUmi khodavI, aprAsuka jaLathI kriyA karavI ityAdi pravRttinuM nAma sthAvarahiMsA che ane sthULa trasajIvone pIDavAnuM nAma trasahiMsA che. tene muni karatA nathI tethI temane hiMsAno sarvathA tyAga kahevAmAM Ave che. (2) satyAdi cAra vrato saMbaMdhI munine asatya, corI, abrahmacarya ane parigrahano tyAga che; paNa kevaLajJAnamAM jANavAnI apekSAe asatyavacanayoga bAramA guNasthAna sudhI kahyo che, adatta karma-paramANu Adi para dravyonuM grahaNa teramA guNasthAna sudhI che, vedano udaya navamA guNasthAna sudhI che, aMtaraMga parigrahuM dasamAM guNasthAna sudhI che, tathA samavasaraNAdi bAhya parigraha kevaLI bhagavAnane paNa hoya che; paraMtu tyAM pramAdapUrvaka pAparUpa abhiprAya nathI. lokapravRttimAM je kriyAo vaDe "A jUThuM bole che, corI kare che, kuzIla seve che tathA parigraha rAkhe che" evuM nAma pAme che te kriyAo temane nathI tethI temane asatyAdikano tyAga kahevAmAM Avyo che. (3) mULaguNomAM pAMca iMdriyonA viSayono tyAga kahyo te saMbaMdhI munine mULaguNomAM pAMca iMdriyonA viSayono tyAga kahyo che. paNa iMdriyonuM jANavuM to maTatuM nathI; tathA jo viSayomAM rAga-dveSa sarvathA dUra thayA hoya to tyAM yathAkhyAtacAritra thaI jAya, te to ahIM thayuM nathI, paraMtu sthULapaNe viSaya-icchAno abhAva thayo che tathA bAhya viSayasAmagrI meLavavAnI pravRti dUra thaI che tethI temane IdriyaviSayono tyAga kahyo che. (4) trasahiMsAno tyAga saMbaMdhI koIe trasahiMsAno tyAga karyo, to tyAM teNe caraNAnuyogamAM athavA lokamAM jene trasahiMsA kahe che teno tyAga karyo che, paNa kevaLajJAna vaDe je trasajIvo dekhAya che tenI hiMsAno tyAga banato nathI. ahIM je trasahiMsAno tyAga karyo temAM to te hiMsArUpa manano vikalpa na karavo te manathI tyAga che, vacana na bolavAM te vacanathI tyAga che ane kAyAthI na pravartavuM te kAyAthI tyAga che. IT 2T Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 2 ] [ 451 vratomAM sthiratAnAM kAraNo tatsthairyArthaM bhAvanA: paMca paMca / / 3 / / artha:- [taMtthairya artha] te vratonI sthiratA mATe [bhAvanA: paMca paMtha] dareka vratanI pAMca pAMca bhAvanAo che. koI vastunuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te bhAvanA che. / / 3 / / ahiMsA vratanI pAMca bhAvanAo vAGmanoguptI ryAdAnanikSepaNasamityAlokitapAna monanAni paM65 || artha:- [ vADmanonutti ] vacanati-vacanane rokavuM, managupti-mananI pravRtine rokavI, [ pharyA AvAnanikSepaLasamiti] iryAsamiti-cAra hAtha jamIna joIne cAlavuM. AdAnanikSepaNasamiti-jIvarahita bhUmi joIne sAvadhAnIthI koI vastune levImUkavI ane [manotipAnamonanAnI] joIne-zodhIne bhojana-pANI grahaNa karavAM [paM] e pAMca ahiMsA vratanI bhAvanAo che. TIkA 1. jIva paradravyanuM kAMI karI zake nahi; tethI vacana, mana vagerenI pravRttine jIva rokI zake nahi paNa bolavAnA bhAvane tathA mana tarapha lakSa karavAnA bhAvane jIva rokI zake; tene vacanaguti tathA manasi kahevAya che. iryAsamiti vageremAM paNa te ja pramANe artha thAya che. jIva zarIra ne calAvI zakato nathI paNa pote eka kSetrathI bIjA kSetre javAno bhAva kare che ane zarIra tenI potAnI te vakhatanI lAyakAtanA kAraNe cAlavA lAyaka hoya to svayaM cAle che. jyAre jIva cAlavAno bhAva kare tyAre ghaNe bhAge zarIra tenI potAnI lAyakAtathI svayaM cAle che. - evA nimittanaimittikasaMbaMdha hoya che tethI vyavahAranaye 'vacanane rokavuM, manane rokavuM, joI ne cAlavuM, vicArIne bolavuM' ema kahevAmAM Ave che. te kathanano kharo artha zabda pramANe nahi paNa bhAva pramANe thAya che. 2. prazna:- ahIM gupti ane samitine puNyAsavamAM gaNI, ane a. 9 nA sUtra 2 mAM tene saMvaranA kAraNamAM gaNI che. - e rIte to kathanamAM paraspara virodha thaze ? utta2:- e virodha nathI; kema ke ahIM gupti tathA samitino artha azubhavacanano virodha tathA azubha vicArono nirodha- ema thAya che; tathA navamA adhyAyanA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 452 ] [ mokSazAstra bIjA sUtramAM zubhAzubha banne bhAvono nirodha evo artha thAya che. (juo, tattvArthasAra adhyAya 4 gAthA 63 hiMdI TIkA, pA. 219) 3. prazna:- ahIM kAyagupti kema lIdhI nathI? utta2:- iryAsamiti ane AdAna nikSepaNano artha zubhakAyagupti thaI zake che kema ke te banne pravRttimAM azubhakAyapravRttino nirodha sArI rIte thaI jAya che. 4. AlokitapAnabhojanamAM rAtribhojana tyAgano samAveza thaI jAya che. / / 4 / / satya vratanI pAMca bhAvanAo krodhalobhabhIrutvahAsyapratyAkhyAnAnyanuvIcibhASaNaM ca paMca / / 5 / / artha:- [oSa joma mIrutva hAsyapratyAhyAnAni ] krodhapratyAkhyAna, lobhapratyAkhyAna, bhIrutvapratyAkhyAna, hAsyapratyAkhyAna arthAt krodhano tyAga karavo, lobhano tyAga karavo, bhayano tyAga karavo, hAsyano tyAga karavo, [anuvIvi bhASAM ] ane zAstranI AjJA anusAra nirdoSa vacana bolavA-[ vaM] e pAMca satya vratanI bhAvanAo che. TIkA 1. praznaH- samyagdaSTi nirbhaya che tethI niHzaMka che, ane evI avasthA cothA guNasthAne hoya che. to ahIM samyagdaSTi zrAvakane ane munine bhayano tyAga karavAnuM kema kahyuM che? uttara:- cothA guNasthAne samyagdaSTi abhiprAya apekSAe nirbhaya che; anaMtAnubaMdhI kaSAya hoya tyAre je prakArano bhaya hoya che te prakArano bhaya temane hoto nathI tethI temane nirbhaya kahyA che; paNa cAritra apekSAe teo sarvathA nirbhaya thayA che-ema kahevAno Azaya tyAM nathI. AThamA guNasthAna sudhI bhaya hoya che, tethI ahIM zrAvakane tathA munine bhaya choDavAnI bhAvanA karavAnuM kahyuM che. 2. pratyAkhyAna be prakAranAM hoya che- eka nizcayapratyAkhyAna ane bIjuM vyavahA2pratyAkhyAna. nizcayapratyAkhyAna te nirvikalpadazArUpa che, temAM buddhipUrvaka thatA zubhAzubhabhAvo chUTe che; vyavahAra pratyAkhyAna zubhabhAvarUpa che; temAM samyagdaSTine azubhabhAvo chuTIne zubhabhAva rahe che. AtmasvarUpanA ajANa-AtmasvarUpanuM jJAna vartamAnamAM karavAnI nA pADe tene-AtmasvarUpanuM jJAna vartamAnamAM meLavavAnA upadeza pratye jene aruci hoya tene zubhabhAvarUpa pratyAkhyAna paNa hotuM nathI; mithyAdaSTi dravyaliMgI muni pAMca mahAvrata niraticAra pALe paNa tene A bhAvanAmAM batAvela Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 6-7 ] [ 453 pratyAkhyAna hotAM nathI. kema ke A bhAvanAo pAMcamA ane chaThThA guNasthAne samyagdaSTine ja hoya che. mithyAdaSTine hotI nathI. 3. anuvIci bhASaNa- A bhAvanA paNa samyagdaSTi ja karI zake, kema ke tene ja zAstranA marmanI khabara che tethI te sanzAstra anusAra nirdoSa vacana bolavAnA bhAva kare che. A bhAvanAnuM rahasya e che ke, sAcA sukhanA zodhake zAstra abhyAsa karIne teno marma samajavo joIe. zAstromAM jude jude ThekANe prayojana sAdhavA aneka prakArano upadeza Apyo che, tene samyajJAna vaDe yathArtha prayojanapUrvaka oLakhe to jIvane hita-ahitano nizcaya thAya. mATe "syAt' padanI sApekSatA sahita samyajJAna vaDe ja jIvo prItisahita jinavacanamAM rame che te jIva thoDA ja vakhatamAM zuddha AtmasvarUpane prApta kare che. mokSamArgano prathama upAya AgamajJAna kahyuM che, mATe sAcA Agama kayA che tenI parIkSA karIne AgamajJAna meLavavuM joIe. AgamajJAna vinA dharmanuM satya sAdhana thaI zake nahi; mATe dareka mumukSu jIve yathArtha buddhi vaDe satya Agamano abhyAsa karavo ane samyagdarzana pragaTa karavuM, tenAthI ja jIvanuM kalyANa thAya che. || pAnuM acaurya vratanI pAMca bhAvanAo zUnyAgAravimocitAvAsaparoparodhAkaraNabhaikSyazuddhi sadharmAvisaMvAva: paMjA ddAo artha- [ cAra vimocitAvAra ] zUnyAgAravAsa-parvatonI gUphA, vRkSanI koTara vagere nirjana sthAnomAM rahevuM, vimocitAvAsa- bIjAoe choDI dIdhelA sthAnamAM nivAsa karavo, [parovarodhAvaraNa ] koI sthAna para rahelo bIjAone uThADavA nahi tathA koI potAnA sthAnamAM Ave to tene rokavA nahi, [ mUkSyazuddhi ] zAstrAnusAra bhikSAnI zuddhi rAkhavI ane [ sadharmA viravIvI:] sahadharmIo sAthe A mAruM che- A tAruM che evo kaleza na karavo-[ja] A pAMca acauryavratanI bhAvanAo che. TIkA samAna dharmanA dhAraka jaina sAdhu-zrAvakoe paraspara visaMvAda karavo nahi, kema ke visaMvAdathI A mAruM-A tAruM evo pakSa grahaNa thAya che ane tethI agrAhyanuM grahaNa karavAno saMbhava thAya che. || 6aaaa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 454 ] [ mokSazAstra brahmacarya vratanI pAMca bhAvanAo strIrAgakathAzravaNatanmanoharAGganirIkSaNapUrvaratAnusmaraNavRSyeSTarasa svazarIrasaMelStyA+IT: paMcAA cho! artha - [ strIravithAzravatyiT:] strIomAM rAga vadhAranArI kathA sAMbhaLavAno tyAga, [ tat mano2 3 nirIkSaNa tyaT:] tenA manohara aMgo nirakhIne jovAno tyAga, [ pUrvata manusmaraNa tyAT:] avrata avasthAmAM bhogavelA viSayonA smaraNano tyAga, [ vRSyaNarasa tyA2T:] kAmavardhaka gariSTa rasono tyAga ane [ sva zarIra saMra tyA2T:] potAnA zarIranA saMskArono tyAga-[ v] pAMca brahmacarya vratanI bhAvanAo che. TIkA prazna- para vastu AtmAne kAMI lAbha-nukazAna karI zakatI nathI temaja paravastuno tyAga AtmAthI thaI zakato nathI, to pachI ahIM strIrAganI kathA sAMbhaLavI e vagereno tyAga kema kahyo che? uttara:- para vastuone AtmAe kadI grahaNa karI nathI tema grahaNa karI paNa zakato nathI tethI teno tyAga bane ja zI rIte ? mATe kharekhara parano tyAga jJAnIoe kahyo che-ema mAnavuM te yogya nathI. brahmacarya pAlana karanArAe strIo ane zarIra pratyeno rAga TALavo joIe mATe te pratyenA rAgano tyAga karavAnuM A sUtramAM kahyuM che. vyavahAranAM kathanone ja nizcayanA kathana tarIke mAnavAM nahi, paraMtu te kathanano je paramArtha artha thAya te karavo. jo jIvane strI Adi pratye rAga TaLI gayo hoya to te saMbaMdhI rAgavALI vAta sAMbhaLavA tarapha tenI rucinuM valaNa kema thAya? te prakAraNanI rucino vikalpa te taraphano rAga sUcave che, mATe te rAgano tyAga karavAnI bhAvanA A sUtramAM jaNAvI che. | chAA parigrahatyAga vratanI pAMca bhAvanAo manojJAmanojendriyaviSayarAgadveSavarjanAni pNc||8|| artha:- [ ndriya] sparzana vagere pAMca indriyonA [ manojJa 3manona viSaya] iSTaaniSTa viSayo pratye [+AddeSa varganAni] rAga-dveSano tyAga karavo-[ja] te pAMca parigrahatyAga vratanI bhAvanAo che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 9-10 ] [ 455 TIkA iMdriyo be prakAranI che-dravyendriya ane bhAvendriya; tenI vyAkhyA bIjA adhyAyanA 17-18 mA sUtranI TIkAmAM ApI che-juo pA. ra65 thI ra67, bhAvendriya te jJAnano udhADa che; te ja padArthone jANe te padArtho jJAnanA viSaya hovAthI zeya che, paNa jo te pratye rAga-dveSa karavAmAM Ave to tene upacArathI IdriyonA viSayo kahevAmAM Ave che. kharekhara te viSayo (zeya padArtho) pote iSTa ke aniSTa nathI paNa jIva jyAre rAga-dveSa kare tyAre upacArathI te padArthone ISTaaniSTa kahevAya che. A sUtramAM te padArtho taraphanA rAga-dveSa choDavAnI bhAvanA karavAnuM jaNAvyuM che. rAgano artha lolupatA che ane dveSano artha nArAjI, tiraskAra che. || 8 | hiMsA vagerethI virakta thavAnI bhAvanA hiNsaadissvihaamutraapaayaavdhdrshnm||9|| artha:- [ hiMsAviSa] hiMsA vagere pAMca pApothI [ rUda mutra] A lokamAM tathA paralokamAM [pAyavarjhanam] nAzanI (duHkha, Apatti, bhaya tathA niMdhagatinI) prApti thAya che-ema vAraMvAra ciMtavana karavuM joIe. TIkA apAya-abhyadaya ane mokSa mATenI jIvanI kriyAne nAza karanAro upAya te apAya che. avadhaka niMdha, niMdavAyogya. hiMsA vagere pAponI vyAkhyA sUtra 13 thI 17 sudhImAM Avaze. || 9aaaa du:zvameva vAto 20 artha:- [vA ] athavA te hiMsAdika pAMca pApo [ ;: pva ] duHkharUpa ja cheema vicAravuM. TIkA 1. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra samajavo, kema ke hiMsAdi to duHkhanAM kAraNa che paNa tene ja kArya arthAt duHkharUpa varNavyAM che. 2. prazna- viSayaramaNatAthI tathA bhogavilAsathI ratisukha Upaje che, ema ame dekhIe chIe, chatAM tene duHkharUpa kema kahyuM? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 456 ] [ mokSazAstra uttara- e viSayAdimAM sukhanathI, ajJAnI loko bhrAMtithI tene sukharUpa mAne che; parathI sukha thAya ema mAnavuM te moTI bhramaNA che. jema, cAmaDI-mAMsa-lohImAM jyAre vikAra thAya tyAre nakha-patthara vagerethI zarIrane khoLe che, tyAM jo ke khajoLavAthI vadhAre duHkha thAya che chatAM bhramaNAthI sukha mAne che; tema ajJAnI jIva parathI sukha-du:kha mAne che te moTI bhramaNA che. jIva pote iMdriyone vaza thAya te ja svAbhAvika du:kha che; jo temane duHkha nA hoya to iMdriyaviSayomAM jIva pravRtti zA mATe kare? nirAkuLatA te ja sAcuM sukha che; samyagdarzana-jJAna vinA te sukha hoI zake nahi. potAnA svarUpanI bhramaNArUpa mithyAtva ane te pUrvaka thatuM mithyAcAritra te ja badhA duHkhanuM kAraNa che. vedanA ochI thAya tene ajJAnIo sukha mAne che, paNa te sukha nathI. vedanA ja na upaje te sukha che athavA to anAkuLatA te sukha che-bIjAM nathI ane te sukha samyajJAnanuM avinAbhAvI che. 3. prazna- dhanasaMcayathI to sukha dekhAya che, chatAM tyAM paNa duHkha kema kaho cho? uttaraH- dhanasaMcaya vagerethI sukha nathI. eka paMkhI pAse mAMsano kaTako paDyo hoya tyAre bIjA paMkhIo tene cUMthe che ane te paMkhIne paNa cAMco mAre che, tyAre te paMkhInI jevI hAlata thAya che tevI hAlata dhana-dhAnya vagere parigrahadhArI manuSyonI thAya che. saMpattimAna manuSyane loko tevI ja rIte cUMthe che. dhanane saMbhALavAmAM paNa AkuLatAthI duHkhI thavuM paDe che, eTale dhanasaMcayathI sukha thAya che e mAnyatA bhramarUpa che. para vastuthI sukha-du:kha ke lAbha-nukazAna thAya ema mAnavuM te ja moTI bhramaNA che. para vastumAM A jIvanA sukha-du:khano saMgraha paDayo nathI ke jethI te paravastu A jIvana sukha-duHkha Ape. 4. prazna- hiMsAdi pAMca pApothI virakta thavAnI bhAvanA karavAnuM kahyuM, paraMtu mahApApa to mithyAtva che chatAM te choDavA saMbaMdhI kAMI kema na kahyuM? - uttaraH- samyagdaSTi jIvane kevA zubhAsrava hoya tenI prapaNA A adhyAya kare che. samyagdaSTine mithyAtvarUpa mahApApa to hotuM ja nathI tethI te saMbaMdhI varNana A adhyAyamAM nathI. A adhyAyamAM samyagdarzana pachInA vratasaMbaMdhI varNana che. jeNe mithyAtva choDayuM hoya te ja asaMyata samyagdaSTi dezavirati ane sarvavirati thaI zake che. - e siddhAMta A adhyAyanA 18 mA sUtramAM kahyo che. mithyAdarzana mahApApa che, tene choDavAnuM pUrve chaThThA adhyAyanA 13 mA sUtramAM kahyuM che tathA have pachI AThamA adhyAyanA pahelA sUtramAM kaheze. te 10aaaa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 11] [ 457 vratadhArI samyagdaSTinI bhAvanA maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni ca sattvaguNAdhika klishymaanaavinyessu|| 19 / / artha:- [ sattveSu maitrI] prANI mAtra pratye maitrI-nirderabuddhi [ zudhiovu pramova] adhika guNavAno pratye pramoda, [vinazyamAnevu vALya ] duHkhI-rogI jIvo pratye karuNA [ avinayeSu madhyasthyAni 6] ane haThAgrahI-mithyAdaSTi jIvo pratye mAdhyasthabhAvanA- A cAra bhAvanA ahiMsAdi pAMca vratonI sthiratA mATe vAraMvAra ciMtavavI yogya che. TIkA 1. A cAra bhAvanA samyagdaSTi jIvone zubhabhAvarUpe hoya che. A bhAvanA mithyAdaSTine hotI nathI. kema ke tene vastusvarUpano viveka nathI. maitrI- bIjAne duHkha na devAnI bhAvanA te maitrI che. pramoda-adhika guNonA dhAraka jIvo pratye prasannatA vagerethI aMtaraMga bhakti pragaTa thAya te pramoda che. kAruNya-du:khI jIvone dekhIne temanA pratye karuNAbhAva thavo te kAruNya che. mAdhyasthya-je jIva tattvArthazraddhAthI rahita che ane tattvano upadeza devAthI ulaTo ciDAya che, tenI pratye upekSA rAkhavI te mAdhyasthapaNuM che. 2. A sUtranA arthanI pUrNatA karavA mATe nIcenA traNamAMthI koI eka vAkya umeravuM- 1. 'tathaivarNim bhAvayitavyAni' mATe bhAvavAyogya che. = te ahiMsAdika pAMca vratonI sthiratA 2. -- bhAvayataH purNAnyahiMsAdIni vratAni bhavanti ' ahiMsAdika pAMca vratonI pUrNatA thAya che. 3. ' tathairyArtham mAvayet' = te pAMca vratonI daDhatA mATe bhAvanA kare. [juo, sarvArthasiddhi a. 7. pAnuM-29 ] 3. ' jJAnIone ajJAnI jIvo pratye dveSa hoto nathI, paNa karuNA hoya che; A saMbaMdhamAM zrI AtmasiddhizAstranI trIjI gAthAmAM kahyuM che ke = A bhAvanA bhAvavAthI koI kriyAjaDa thaI rahyA, zuSka jJAnamAM koI, mAne mAraga mokSano, karuNA upaje joI. 3. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 458 ] [ mokSazAstra artha:- koI kriyAmAM ja jaDa thaI rahyA che, koI jJAnamAM zuSka thaI rahyA che ane emAM teo mokSamArga mAnI rahyA che te joIne karuNA Upaje che. 4. guNAdhika-samyajJAnAdi guNomAM je pradhAna-mAnya-moTA hoya te guNAdhika che. kilazyamAna- mahAmoharUpa mithyAtvathI je grasta che, kumati-kuzrutAdi ajJAnathI paripUrNa che, viSayo sevavAnI tIvra tRSNArUpa agnithI jeo atyaMtadagdha thaI rahyA che ane vAstavika hitanI prApti ane ahitano parihAra karavAmAM je viparIta che- te kAraNe jeo du:khathI pIDita che, te jIvo kilazyamAna che. avinayI: mATIno piMDa, lAkaDuM ke bhIMta samAna je jIva jaDa-ajJAnI che, jeo vastusvarUpanuM grahaNa karavA (samajavA ane dhAraNa karavA ) mAgatA nathI, viveka zakti dvArA hitAhitano vicAra karavA mAgatA nathI, tarkazaktithI jJAna karavA mAgatA nathI tathA daDhapaNe viparIta zraddhAvALA che ane dveSAdikane vaza thaI vastusvarUpane anyathA grahaNa karI rAkhe che, tevA jIvo avinayI che; AvA jIvone apadaSTi paNa kahevAya che. || 11// vratonI rakSA arthe samyagdaSTinI vizeSa bhAvanA jagatkAyasvabhAvau vA sNvegvairaagyaarthm||12|| artha- [ saMvevairAgya 3rthama] saMvega arthAta saMsArano bhaya ane vairAgya arthAt rAgadveSano abhAva-te mATe [na - vayasvabhAva vA] kramathI saMsAra ane zarIranA svabhAvanuM ciMtavana karavuM. TIkA 1. jagatano svabhAva cha dravyono samUha te jagata che. dareka dravya anAdianaMta che; temAM jIva sivAyanA pAMca dravyo jaDa che ane jIvadravya cetana che. jIvonI saMkhyA anaMta che; pAMca acetana dravyone sukha-du:kha nathI, jIvadravyane sukha-du:kha che. anaMta jIvomAM keTalAka sukhI che ane moTA bhAganA jIvo du:khI che. je jIvo sukhI che teo samyajJAnI ja che, samyajJAna vagara koI jIva sukhI hoI zake nahi; samyajJAnanuM kAraNa samyagdarzana che; A rIte sukhanI zaruAta samyagdarzanathI ja thAya che, ane sukhanI pUrNatA siddhadazAmAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 12 ] [ 459 thAya che. potAnuM svarUpa nahi samajanArA mithyAdaSTi jIvo duHkhI che. te jIvone anAdithI be mahAna bhUlo cAlI Ave che; te bhUlo nIce mujaba che (1) zarIra vagere paradravyanuM huM karI zakuM ane paradravya mAruM karI zake, ema paravastuthI mane lAbha-nukazAna thAya ane puNyathI jIvane lAbha thAya- AvI mAnyatA mithyAdaSTinI che. A mAnyatA khoTI che. zarIrAdinAM rajakaNe rajakaNa svataMtra dravya che, jagatanuM dareka dravya svataMtra che. paramANu dravyo svataMtra che, chatAM jIva tene halAvI calAvI zake, tenI vyavasthA saMbhALI zake e mAnyatA dravyonI svataMtratA chInavI levA barAbara che, ane temAM dareka rajakaNa upara jIvanuM svAmitva hovAnI mAnyatA Ave che; te ajJAnarUpa mAnyatA saMsAranuM kAraNa che. dareka jIva paNa svataMtra che; jo A jIva parajIvonuM kAMI karI zake agara parajIvo A jIvanuM kAMI karI zake to eka jIva upara bIjA jIvanuM svAmItva AvI paDe ane svataMtra vastuno nAza thAya. puSyabhAva te vikAra che, svadravyano Azraya cUkIne anaMta paradravyonA Azraye te bhAva thAya che, tenAthI jIvane lAbha thAya ema mAne to "parAzraya-parAdhInatAthI lAbha che arthAt parAdhInatA te sukha che'--evo siddhAMta Thare, paNa te mAnyatA apasiddhAMta che-mithyA che. (2) mithyAdaSTi jIvanI anAdithI bIjI bhUla e che ke-jIva vikArI avasthA jeTalo ja che agara to janmathI maraNa sudhI ja che ema mAnIne potAnA dareka samaye dhRvarUpa trikALa zuddha caitanyacamatkArasvarUpane oLakhato nathI ane te tarapha lakSa karato nathI. A be bhUlo te ja saMsAra che, te ja du:kha che. te TALyA sivAya koI jIva samyajJAnI-dharmI -sukhI thaI zake nahIM . jyAM sudhI te mAnyatA hoya tyAM sudhI jIva duHkhI ja che. zrI samayasArazAstramAMthI A saMbaMdhI keTalAka AdhAro ApavAmAM Ave che: (pA. 380) " sarva dravyonA pariNAmo judA judA che, potapotAnA pariNAmonA sau dravyo kartA che; teo te pariNAmonA kartA che, te pariNAmo temanAM karma che. nizcayathI (kharekhara) koIno koInI sAthe kartAkarmasaMbaMdha nathI, mATe jIva potAnAM pariNAmono ja kartA che, potAnAM pariNAma karma che. evI ja rIte ajIva potAnA pariNAmano ja kartA che. potAnA pariNAma karma che. A rIte jIva bIjAnA pariNAmono akartA che." (pA. 390 kalaza 199) " jeo ajJAna-aMdhakArathI AcchAdita thayA thakA AtmAne (parano) kartA mAne che, teo bhale mokSane icchanArA hoya topaNa sAmAnya(laukika) janonI mAphaka temano paNa mokSa thato nathI." Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 460 ] mokSazAstra (pA. 394) " je vyavahArathI mohI thaIne paradravyanuM kartApaNuM mAne che kelaukikajana ho ke munijana ho-mithyAdaSTi ja che." (pA. 394) " kAraNa ke A lokamAM eka vastuno anya vastunI sAthe saghaLoya saMbaMdha ja niSedhavAmAM Avyo che, tethI jyAM vastubheda che arthAta bhinna vastuo che tyAM kartAkarma ghaTanA hotI nathI- ema munijano ane laukikajano tattvane (vastunA yathArtha svarUpane ) akartA dekho (-koI koInuM kartA nathI, paradravya paranuM akartA ja che ema zraddhAmAM lAvo)." AvI sAcI buddhine zivabuddhi athavA kalyANakArI buddhi kahevAya che. zarIra, strI putra, dhana vagere paravastuomAM jIvano saMsAra nathI; paNa huM te padravyonuM kAMI karI zakuM athavA temanAthI mane sukha-duHkha thAya evI UMdhI mAnyatA ( mithyAtva) te ja saMsAra che. saMsAra eTale (saMsArI sArI rIte sarI javuM. jIva potAnA svarUpanI sAcI mAnyatAmAMthI sArI rIte sarI javAnuM kArya (arthAt UMdhI mAnyatArUpI kArya) anAdithI kare che tethI te saMsAraavasthAne prApta thayo che. A rIte jIvanI vikArI avasthA te ja saMsAra che, paNa jIvano saMsAra jIvathI bahAra nathI. dareka jIva pote potAnA guNa-paryAyomAM che, potAnA guNa-paryAyo te jIvanuM sva-jagata che. jIvamAM jagatanA anya dravyo nathI ane jagatanAM anya dravyomAM A jIva nathI. AvA prakAre jagatanA svarUpanuM ciMtavana samyagdaSTi jIvo kare che. 2. zarIrano svabhAva zarIra anaMta rajakaNono piMDa che. kAzmaNazarIra ane tejasazarIra sAthe jIvane anAdithI saMbaMdha che, te zarIro sUkSma hovAthI iMdriyagamya nathI. A sivAya jIvane eka sthULa zarIra hoya che; paraMtu jIva jyAre eka zarIra choDIne bIjAM zarIra dhAraNa kare tyAre vacamAM jeTalo vakhata lAge teTalo vakhata sudhI (eTale ke vigrahagati vakhate) te sthULa zarIra jIvana hotuM nathI. manuSyo tathA ekeMdriyathI pacaMdriya sudhInA tiryaMcone je sthULa zarIra hoya che te audArikazarIra che, ane deva tathA nArIone vaikriyika zarIra hoya che. A sivAya eka AhAraka zarIra thAya che, A zarIra dhULa hoya che ane vizuddha saMyamanA dhAraka munirAjane ja te hoya che. A pAMca prakAranA zarIro kharekhara jaDa che-acetana che eTale kharI rIte te zarIro jIvanA nathI. kArmaNazarIra to iMdriyathI dekhAtuM nathI, chatAM paNa "saMsArI jIvone kArmaNazarIra hoya che" evuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 12 ] [ 461 vyavArakathana sAMbhaLIne teno kharo Azaya samajavAne badale tene nizcayakathana mAnI laIne ajJAnIo kharekhara jIvanuM ja zarIra hoya-ema mAnI le che. zarIra anaMta rajakaNono piMDa che ane te dareka rajakaNa svataMtra dravya che; te halanacalanAdirUpa potAnI avasthA potAnA kAraNe svataMtrapaNe dhAraNa kare che. dareka paramANu dravya potAnI navI paryAya samaye-samaye utpanna kare che ane jUnI paryAyano abhAva kare che. A rIte paryAyanA utpAda-vyayarUpa kArya karatA thakA te dareka paramANu dhruvapaNe haMmezA TakI rahe che. A rIte jagatamAM samasta dravyo TakIne badalanArA (Permanent with a Change) che. Ama hovA chatAM zarIranA anaMta paramANudravyonI paryAya jIva karI zake evI bhramaNA ajJAnI jIva seve che, ane jagatanA ajJAnIo taraphathI jIvane potAnI te UMdhI mAnyatAnuM baLavAnapaNe poSaNa maLyA kare che. zarIra sAthenI ekatvabuddhi te A ajJAnanuM kAraNa hovAthI tenA phaLarUpe; jIvane potAnA vikArabhAvo anusAra navA navA zarIrano saMyoga thayA kare che. A bhUla TALavA mATe cetana ane jaDa vastunA svabhAvanI svataMtratA samajavAnI jarUra che. A vastusvabhAvane samyagdaSTi jIvo samyajJAnathI jANe che. A samyajJAna ane sAcI mAnyatAne vizeSa sthira-nizcala karavA mATe teno vAraMvAra vicAraciMtavana karavAnuM ahIM kahyuM che. 3. saMvega samyagdarzanAdi dharmamAM tathA tenA phaLamAM utsAha hovo ane saMsArano bhaya hovo te saMvega che. para vastu te saMsAra nathI paNa potAno vikArIbhAva te saMsAra che. te vikArIbhAvano bhaya rAkhavo eTale ke te vikArIbhAva na thavAnI bhAvanA rAkhavI, ane vItarAgadazAnI bhAvanA vadhAravI. samyagdaSTi jIvone saMpUrNa vItarAgatA na pragaTe tyAM sudhI anitya rAga-dveSa rahe che, tenAthI bhaya rAkhavAnuM ahIM kahyuM che. jema bane tema vikArabhAva thavA devo nahi, ane je vikAra thAya temAM paNa azubha to thavA devo nahi, azubha TALatAM zubha rahI jAya tene paNa dharma mAnavo nahi, paNa te TALavAnI bhAvanA karavI. 4. vairAgya rAga-dveSano abhAva te vairAgya A zabda "nAsti" vAcaka che; paraMtu kaMIka ati vagara nAsti hoya nahi. jyAre jIvamAM rAga-dveSano abhAva hoya tyAre zeno sadabhAva hoya? jIvamAM jeTalA aMze rAga-dveSano abhAva che teTalA aMze vItarAgatA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 462 ] [ mokSazAstra jJAna-AnaMda-sukhano sarbhAva thAya che. samyagdaSTi jIvone saMvega ane vairAgyane mATe jagata ane zarIranA svabhAvanuM vAraMvAra ciMtavana karavAnuM ahIM jaNAvyuM che. 5. vizeSa khulAsA prazna- jo jIva zarIranuM kAMI karato nathI ane zarIranI kriyA tenAthI svayaM ja thAya che, to zarIramAMthI jIva nIkaLI gayA pachI zarIra kema cAlatuM nathI ? uttara- pariNAmo (paryAyano pheraphAra) potapotAnA dravyanA Azraye thAya che; eka dravyanA pariNAmane anya dravyano Azraya hoto nathI. vaLI koI paNa karma (kAryo karyA vinA hotuM nathI; tema ja vastunA ekarUpe sthiti hotI nathI. A siddhAMta pramANe mRtakazarIranA pudgalonI lAyakAta jyAre laMbAIrUpe sthira paDI rahevAnI hoya che tyAre teo tevI dazAmAM paDayA rahe che, ane te mRtakazarIranA pulonA piMDanI lAyakAta jyAre gharabahAra anyatra kSetramaMtara thavAnI hoya tyAre teo potAnA kAraNe kSetramaMtara thAya che, ane te vakhate rAgI jIva vagere nimittapaNehAjararUpa hoya che, paNa te rAgIjIva vagere padArthoe maDadAnI avasthA karI nathI. maDadAnAM pudralo svataMtra vastu che; te dareka rajakaNanuM pariNamana tenA potAnA kAraNe thAya che; te rajakaNonI je vakhate jevI hAlata thavA yogya hoya tevI ja hAlata tenA svAdhInapaNe thAya che. paradravyonI avasthAmAM jIvanuM kAMI paNa kartApaNuM nathI. eTalI vAta kharI che ke, te vakhate rAgI jIvane potAmAM je kaSAyavALo upayoga ane yoga thAya che teno kartA te jIva pote che. saMsAra (arthAt jagata) ane zarIranA svabhAvano yathArtha vicAra samyagdaSTi ja karI zake che. jeone jagata ane zarIranA svabhAvanuM yathArtha bhAna nathI evA jIvo-(-mithyAdaSTi jIvo), "A zarIra anitya che, saMyogI che; jeno saMyoga thAya teno viyoga thAya che' e prakAre zarIrAzrita mAnyatAthI upalaka vairAgya (arthAt mohagarbhita ke dveSagarbhita vairAgya ) pragaTa kare che, paNa te kharo vairAgya nathI. samyajJAnapUrvakano vairAgya te ja sAco vairAgya che. AtmAnA svabhAvane jANyA vagara yathArtha vairAgya hoya nahi. AtmAnA bhAna vagara, mAtra jagata ane zarIranI kSaNikatAne lakSe thayelo vairAgya te anitya jAgrIkA che, te bhAvamAM dharma nathI. samyagdaSTine potAnA asaMyogI nitya jJAyaka svabhAvanA lakSapUrvaka anityabhAvanA hoya che, te ja sAco vairAgya che. || 12 // Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 13 ] [ 463 hisAM-pApanuM lakSaNa pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiNsaa|| 13 / / artha:- [ pramattayogAt] kaSAya-rAga-dveSa arthAt ayatnAcAra (asAvadhAnI, pramAda ) nA saMbaMdhathI athavA to pramAdI jIvanA mana-vacana-kAyayogathI [prALavyaparopaLa] jIvanA bhAvaprANano, dravyaprANano, agara te banneno viyoga karavo te [ hiMsA ] hiMsA che. TIkA 1. jainazAsananuM A eka mahAsUtra che; ne te barAbara samajavAnI jarUra che. A sutramAM 'pramattayogAt' zabda bhAvavAcaka che; te ema batAve che ke, prANono viyoga thavA mAtrathI hiMsAnuM pApa nathI paNa pramAdabhAva te hiMsA che ane tenAthI pApa che. zAstromAM kahyuM che ke- prANIonA prANothI judA thavA mAtrathI hiMsAno baMdha thato nathI; jema ke iryAsamitivALA munine temanA nIkaLavAnA sthAnamAM koI jIva AvI paDe ane paganA saMyogathI te jIva marI jAya to tyAM te munine te jIvanA mRtyunA nimitte jarA paNa baMdha thato nathI, kemake temanA bhAvamAM pramAdayoga nathI. 2. AtmAnA zuddhopayogarUpa pariNAmane ghAtavAvALo bhAva te saMpUrNa hiMsA che; kharekhara rAgAdi bhAvonI utpatti na thavI te ahiMsA che ane te rAgAdi bhAvonI utpatti thavI te hiMsA che-AvuM jainazAstranuM TuMkuM rahasya che. (puruSArthasiddhi upAya gAthA 42-44) 3. prazna:- jIva mare ke na mare, topaNa pramAda yogathI (ayatnAcArathI ) nizcaya hiMsA thAya che, to pachI ahIM sUtramAM 'prALavyaparopAM' e zabda zA mATe vAparyo che? utta2:- pramAdayogathI jIvanA potAnA bhAvaprANonuM maraNa avazya thAya che. pramAdamAM pravartatAM, jIva prathama to potAnA ja zuddhabhAvaprANono viyoga kare che; pachI tyAM anya jIvanA dravya prANono viyoga (vyaparopaNa) thAya ke na thAya, topaNa potAnA bhAvaprANonuM maraNa to avazya thAya che-ema batAvavA mATe 'prALavyaparopagaM' zabda vAparyo che. 4. je puruSane krodhAdika kaSAya pragaTa thAya che tene potAnA zuddhopayogarUpa bhAvaprANono ghAta thAya che. kaSAyanA pragaTavAthI jIvanA bhAvaprANonuM je vya52opaNa thAya che te bhAva hiMsA che ane te hiMsA vakhate jo sAmA jIvanA prANano viyoga thAya to te dravyahiMsA che. 5. AtmAmAM vibhAva bhAvonI utpatti thAya tenuM nAma ja bhAvahiMsA che, -A jaina siddhAMtanuM rahasya che. dharmanuM lakSaNa jyAM ahiMsA kahyuM che tyAM 'rAgAdivibhAva Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 464 ] [ mokSazAstra bhAvono abhAva te ahiMsA' ema samajavuM mATe rAgAdi vibhAva rahita potAno svabhAva che evA bhAvapUrvaka je prakAre jeTalo bane teTalA potAnA rAgAdi bhAvono nAza karavo te dharma che. mithyASTi jIvane rAgAdi bhAvono nAza thato nathI; tene dareka samaye bhAvamaraNa thayA ja kare che; bhAvamaraNa te ja hiMsA che, tethI tene dharmano aMza paNa nathI. . iMdriyonI pravRtti pApamAM ho ke puNamAM ho, paNa te pravRtti TALavA vicAra na karavo te pramAda che. (tattvArthasAra pA. 223). 7. A hiMsA-pApamAM asatya vagere bIjA cAre pApo samAI jAya che. asatya vagere bhedo to ziSyane samajAvavA mATe daSTAMtarUpe jAdA kahyAM che. 8. koI jIva bIjAne mAravA cAhato hoya paNa prasaMga na maLavAthI mArI na zakayo, topaNa te jIvane hiMsAnuM pApa to lAgyuM, kema ke te jIva pramAdabhAva sahita che ane pramAdabhAva te ja bhAvaprANonI hiMsA che. 9. je ema mAne che ke huM para jIvone mAruM chuM ane para jIvo mane mAre che' te mUDha che, ajJAnI che, ane AnAthI viparIta arthAt je AvuM nathI mAnato te - jJAnI che (jAo, samayasAra gAthA-247) jIvone mAro ke na mAro-adhyavasAnathI ja karmabaMdha thAya che. sAmo jIva mare ke na mare te kAraNe baMdha nathI (jAo, samayasAra gA. ra62). 10. "yoga "no artha ahIM saMbaMdha thAya che. "pramattayogAt' eTale pramAdanA saMbaMdhathI. vaLI, mana-vacana-kAyAnA lakSe AtmAnA pradezonuM halana-calana te yoga evo artha paNa ahIM thaI zake che. pramAdarUpa pariNAmanA saMbaMdhathI thato yoga te 'pramattayoga" che. 11. pramAdanA paMdara bheda che-4 vikathA (strIkathA, bhojanakathA, rAjakathA, corakathA), 5 pAMca indriyanA viSayo, 4 kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha), 1 nidrA ane 1 praNaya. iMdriyAdi to nimitta che ane jIvano asAvadhAna bhAva te upAdAnakAraNa che. pramAdano artha potAnA svarUpanI asAvadhAnI-evo paNa thAya che. 12. teramA sUtrano siddhAMta jIvano pramattabhAva te zuddhopayogano ghAta kare che mATe te hiMsA che; ane svarUpanA utsAhathI zuddhopayogano jeTale aMze ghAta na thAya teTale aMze ahiMsA che. mithyASTine kharI ahiMsA kadI hotI nathI. | 13 Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 14 ] [ 465 asatyanuM svarUpa samidhAnamanRtamAM 24 nA artha - pramAdanA yogathI [ karasan gamayAnaM] jIvone du:khadAyaka athavA mithyArUpa vacana bolavAM te [kanRtam ] asatya che. TIkA 1. pramAdanA saMbaMdhathI jajUThuM bolavuM te asatya che. je zabdo nIkaLe che te to pudgala dravyanI avasthA che, tene jIva pariNamAvato nathI, tethI mAtra zabdonA uccAranuM pApa nathI paNa jIvano asatya bolavAno pramAdabhAva te ja pApa che. 2. satyanuM paramArtha svarUpa (1) AtmA sivAya bIjo koI padArtha AtmAno thaI zakato nathI, bIjA koInuM AtmA karI zakato nathI-Ama vastusvarUpano nizcaya karavo joIe; ane deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha vagere para vastuonA saMbaMdhamAM vyavahArathI bhASA bolatAM e upayoga (-abhiprAya) rAkhavo joIe ke "huM AtmA chuM, eka AtmA sivAya bIjuM koI mAruM nathI; e koInuM huM kAMI karI zakato nathI." anya AtmAnA saMbaMdhamAM bolatAM paNa e upayoga (abhiprAya) rAkhavo joIe ke "jAti, liMga iDhiyAdika upacarita bhedavALo te AtmA kharekhara nathI, paNa prayojana pUratuM vyavahAranayathI saMbodhavAmAM Ave che. jo A rItanI oLakhANanA upayogapUrvaka satya bolavAno bhAva hoya to te pAramArthika satya che. vastusvarUpanA bhAna vagara satya paramArtha hoya nahi. A saMbaMdhI spaSTa samajAvavAmAM Ave che 1. koI jIva Aropita vAta karatAM mAro deha, mAruM ghara, mArI strI, mArA putra" ityAdi prakAre bhASA bole che, te vakhate, huM te anya dravyothI bhinna chuM, koI kharekhara mArAM nathI, huM temanuM kAMI karI zakato nathI" AvuM jo te jIvane spaSTapaNe bhAna hoya to te paramArtha satya kahevAya. u. koI graMthakAra zreNika rAjA ane calaNA rANInuM varNana karatAM hoya te vakhate "te banne AtmA hatA. ane mAtra zreNikanA bhava-Azraye temano saMbaMdha hato" e vAta jo temanA lakSamAM hoya ane graMtha racavAnI pravRtti kare, to te paramArtha satya che. (juo, zrImad rAjacaMdra AvRtti 2. pAnuM 613) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 466 ]. [ mokSazAstra (2) laukika satya bolavAnA bhAva jIve ghaNIvAra karyA che, paNa paramArtha satyanuM svarUpa samajyo nathI, tethI jIvanuM bhavabhramaNa maTatuM nathI. samyagdarzana pUrvakanA abhyAsathI paramArtha satya bolavAnuM thaI zake che, ane tenA vizeSa abhyAsathI sahuja upayoga rahyA kare che. mithyASTinA kathanamAM kAraNa viparItatA, svarUpa viparItatA ane bhedabheda viparItatA hoya che tethI, laukika apekSAe te kathana satya hoya topaNa, paramArthathI tenuM sarva kathana asatya che. (3) je vacana prANIone pIDA ApavAnA bhAva sahita hoya te paNa aprazasta che, pachI bhale vacano anusAra vastusthiti vidyamAna hoya topaNa te asatya che. (4) potAnA dravya-kSetra-kALa-bhAvathI astitvarUpa vastune anyathA kahevI te asatya che. vastunA dravya-kSetra-kALa-bhAvanuM svarUpa nIce pramANe che dravya-je sat che arthAt jenI sattA (hovApaNuM) nitya TakI rahe che; dravyanuM sat lakSaNa che, te utpAda-vyaya-dhruvapaNA sahita che. guNa-paryAyanA samudAyanuM nAma dravya che. kSetra-potAnA je pradezamAM dravya sthita hoya te tenuM kSetra che. kALa-je paryAyarUpe dravya pariName te teno kALa che. bhAva-dravyanI nijazakti-guNa te teno bhAva che. A cAra prakArathI dravya je rIte che te rIte na mAnatAM anyathA mAnavuM eTale ke-jIva pote zarIra vagere paradravyo paNa thaI jAya, potAnI avasthA karma ke zarIra vagere paradravya karAve ke karI zake ane potAnA guNa bIjAthI thAya agara to devaguru-zAstranA avalaMbane ughaDe-ityAdi prakAre mAnavuM tathA te mAnyatAnusAra bolavuM te asatyavacana che. potAnAM dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM paNa vastuo nAstirUpa che, tenuM pote kAMI karI zake evI mAnyatApUrvaka bolavuM te paNa asatya che. (5) AtmA koI svataMtra padArtha nathI athavA paraloka nathI ema kahevuM te asatya che. te banne padArtho AgamathI, yuktithI temaja anubhavathI siddha thaI zake che, chatAM tenuM astitva na mAnavuM te asatya che; ane je rIte AtmAnuM svarUpa nA hoya te rIte kahevuM te paNa asatyavacana che. (6) badhA pAponuM kAraNa pramAda che; pramAda ahitanuM mULa che. pramAdathI bolavAvALA jIvanA sukha-caitanyarUpa bhAvaprANano ghAta thAya che, tethI pramAdathI bolavuM te asatyavacana che ane pApa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 14-15 ] [ 467 3. prazna:- vacana te to puddagala dravyanI paryAya che, jIva tene karI zakato nathI, chatAM asatyavacanathI jIvane kema pApa lAge che? utta2:- kharekhara pApa ke baMdhana asatyavacanathI thatuM nathI paNa 'pramattayogAt' eTale ke pramAdanA saMyogathI ja pApa lAge che ane baMdhana thAya che. asatya vacana jaDa che te to mAtra nimitta che. jyAre jIva asatya bolavAnA bhAva kare tyAre jo puddagala paramANuo vacanarUpe pariNamavA lAyaka hoya to asatya vacanarUpe ja pariName. jIva asatya bolavAnA bhAva kare chatAM tyAM puddagala paramANuo vacanarUpe na paNa pariName; ema thAya to paNa jIvano vikArIbhAva te ja pApa che ane te baMdhanuM kAraNa che. pramAda baMdhanuM kAraNa che ema AThamA adhyAyanA pahelA sUtramAM kaheze. 4. samyagdaSTi jIvone cothA guNasthAne anaMtAnubaMdhI kaSAya pUrvakano pramAda TaLI jAya che; pAMcamA guNasthAne anaMtAnubaMdhI tathA apratyAkhyAna kaSAya pUrvakano pramAda TaLI jAya che; chaThThA guNasthAne anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna ane pratyAkhyAna kaSAya pUrvakano pramAda TaLI jAya che, paNa saMjvalananA tIvra kaSAya pUrvakano pramAda hoya che. Ama uttarottara pramAda TaLato jAya che, ane bAramA guNasthAne sarva kaSAyano nAza thAya che. 5. ujjvala vacana, vinaya vacana ane priya vacanarUpa bhASAvargaNA samasta lokamAM bharelI che, tenuM kAMI kamIpaNuM nathI, kAMI kiMmata ApI lAvavI paDatI nathI, vaLI mIThAM komaLarUpa vacano bolavAthI jIbha duHkhatI nathI, zarIramAM kaSTa upajatuM nathI-Ama samajIne, asatya vacanane duHkhanuM mULa jANI zIghra teno tyAga karavo joIe ane satya tathA priya vacananI ja pravRtti karavI joIe. / / 14 / / steya (corI ) nuM svarUpa avattAvAnuM steyam|||| artha:- pramAdanA yogathI, [avattAvAna] dIdhA vaga2 koI paNa vastune grahaNa karavI te [ steyam ] corI che. TIkA praznaH- karmavargaNA ane nokarmavargaNAonuM grahaNa te corI kahevAya ke nahi? utta2:- te corI na kahevAya; jyAM levA-devAno saMbhava hoya tyAM corIno vyavahAra thAya che-e hetuthI 'avatta' zabda mUkyo che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 468 ] [ mokSazAstra prazna- munirAjane gAma-nagara vageremAM paryaTana karatAM zerI-daravAjA vageremAM praveza karavAthI adattAdAna thAya ke kema? uttara- te adattAdAna na kahevAya, kema ke te jagyA badhAne AvavA javA mATe khullI che. vaLI zerI vageremAM praveza karatAM munine pramattayoga hoto nathI. bAhya vastunuM grahaNa thAya ke na thAya, topaNa corI karavAno bhAva hoya te ja corI che ane te ja baMdhanuM kAraNa che. paravastune kharekhara koI grahaNa karI zakatuM ja nathI, potAne paravastu grahaNa karavAno je pramAdayukta bhAva che te ja doSa che. || 15|| kuzIla (brahmacarya) nuM svarUpa maithunamA 26 artha-[maithunam brahma ] maithuna te abrahma arthAt kuzIla che. TIkA 1. maithuna:- cAritramohanIyanA udayamAM joDAvAthI rAga-pariNAma sahita strIpuruSonI paraspara sparza karavAnI IcchA te maithuna che. (A vyAkhyA vyavahAra maithunanI che.) maithuna be prakAranuM che-nizcaya ane vyavahAra. AtmA pote brahmasvarUpa che; AtmAnI potAnA brahmasvarUpamAM lInatA te kharuM brahmacarya che ane rAga ke kapAya sAthe joDANa thavuM te abrahmacarya che. A ja nizcaya maithuna che. vyavahAra maithunanI vyAkhyA upara ApI che. 2. teramA sUtramAM kahelA "pramattayotizabdanI anuvRtti A sUtramAM paNa Ave che; tethI, strI-puruSanA yugalasaMbaMdhI ratisukhane mATe je ceSTA (pramAda pariNAma ) karavAmAM Ave te maithuna che-ema samajavuM. 3. jenA pAlanathI ahiMsAdika guNo vRddhi pAme te brahma che ane je brahmathI viruddha che te abrahma che. abrahma (maithuna) mAM hiMsAdika doSa puSTa thAya che; vaLI temAM traNa-sthAvara jIvo paNa haNAya che, mithyAvacana bolAya che, vinA dIdhelI vastune grahaNa karavAnuM bane che ane cetana tathA acetana parigrahanuM grahaNa paNa thAya che-mATe te abrahma choDavA lAyaka che. || 16 parigrahanuM svarUpa mUccha pariprada:tA 67nA artha-[mUcha parica ] mUcha te parigraha che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 17-18 ] [ 469 TIkA 1. aMtaraMga parigraha cauda prakAranA che-eka mithyAtva, cAra kaSAya ane nava nokaSAya. bAhya parigraha dasa prakAranA che-kSetra, makAna, cAMdI, sonuM, dhana, dhAnya, dAsI, dAsa, kapaDAM ane vAsaNa. 2. paradravyamAM mamatvabuddhi te mUcha che. bAhya saMyoga vidhamAna na hovA chatAM paNa "A mAruM che' evo saMkalpa je jIva kare che te parigraha sahita che; bAhya dravya to nimittamAtra che. 3. prazna- "A mAruM che' evI buddhine jo tame mUcha kahezo to samyajJAna vagere paNa parigraha Tharaze, kema ke te mArAM che evI buddhi jJAnIne paNa thAya che? uttaraH- paradravyamAM mamatvabuddhi te parigrahyuM che. svadravyane potAnuM mAnavuM te parigraha nathI. samyajJAnAdi to AtmAno svabhAva hovAthI teno tyAga hoI zake nahi mATe tene potAnAM mAnavA te aparigrahapaNuM che. rAgAdimAM "A mArAM che" evo saMkalpa karavo te parigraha che kema ke rAgAdithI ja sarva doSa utpanna thAya che. 4. teramA sUtranA "pramattayo IItu' zabdanI anuvRtti A sUtramAM paNa che; samyagdarzana-jJAna-cAritravAna jIvane jeTalA aMze pramAda-bhAva na hoya teTalA aMze aparigrahIpaNuM che. || 17ii. vratanI vizeSatA ni:zanyo vratA 28 artha -[ vratI ] vratI jIva [ ni:zalyo ] zalyarahita ja hoya che. TIkA 1. zalya-zarIramAM bhoMkAyelA bANa, kAMTA vagere zastranI mAphaka je manamAM bAdhA kare te zalya che athavA AtmAne kAMTAnI mAphaka je duHkha Ape te zalya che. zalyanA traNa bheda che-mithyAtvazalya, mAyAzalya ane nidAnazalya. mithyAdarzanazalya-AtmAnA svarUpanI zraddhAno abhAva te mithyAdarzanazalya che. mAyAzalya-chaLa, kapaTa, ThagAI te mAyAzalya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 470 ]. [ mokSazAstra nidAnazalya-AgAmI viSaya-bhoganI vAMchA te nidAnazalya che. 2. mithyASTi jIva zalya sahita ja che tethI tene sAcAM vrata hoya nahi, bAhyavrata hoya. dravyaliMgI mithyAdaSTi che tethI te paNa kharo vatI nathI. mAyAvIkapaTInA badhAM vrata juThThAM che. iMdriyajanita viSayabhogonI vAMchA te to AtmajJAnarahita rAga che; te rAga sahitanA vrata te paNa ajJAnInAM vrata che, te dharma mATe niSphaLa che. saMsAra mATe saphaLa che. mATe zalyarahita paramArthathI ja vatI thaI zakAya che. 3. dravyaliMgInuM anyathApaNuM prazna- dravyaliMgI muni jinapraNIta tattvone to mAne che, chatAM tene mithyAdaSTi kema kaho cho ? uttara- tene viparIta abhiniveza hovAthI zarIrAzrita kriyAkAMDane te potAnA mAne che (te ajIvatattvamAM jIvatattvanI zraddhA thaI ). Asrava-baMdharUpa zIla-saMyamAdi pariNAmone te saMvara-nirjarArUpa mAne che. te jo ke pApathI virakta thAya che. paraMtu puNyamAM upAdeyabuddhi rAkhe che tethI tene tattvArthanI yathArtha zraddhA nathI, mATe te mithyASTi che. prazna:- dravyaliMgInA dharma sAdhanamAM anyathApaNuM zuM che? uttaraH- (1) saMsAramAM narakAdikanAM duHkha jANI tathA svargAdimAM paNa janmamaraNAdinA duHkha jANI saMsArathI udAsa thaI te mokSane icche che; have, e duHkhone to badhAya duHkha jANe che. paNa iMdra ahamiMdrAdika viSayAnurAgathI iMdriyajanita sukha bhogave che tene paNa duHkha jANI nirAkuLa avasthAne oLakhI tene je mokSa jANe che te samyagdaSTi che. (2) viSaya sukhAdikanA phaLa narakAdika che, zarIra azuciya ane vinAzika che, te poSaNa karavA yogya nathI, tathA kuTuMbAdika svArthanAM sagAM che-ityAdi para dravyonA doSa vicArI teno tyAga kare che. para dravyonA doSa jovA te to mithyAtva sahita TheSa che. (3) vratAdinuM phaLa svarga-mokSa che, tapazcaraNAdika pavitra phaLa ApanAra che, e vaDe zarIra zoSavA yogya che tathA deva-guru-zAstrAdi hitakArI che-ityAdi padravyonA guNa vicArI tene aMgIkAra kare che. paradravyane hitakArI mAnavuM te mithyAtva sahita rAga che. (4) e vagere prakAre koI paradravyone bUrAM jANI aniSTarUpa zraddhA kare che tathA koI paradravyone bhalAM jANI iSTarUpa zraddhA kare che; paradravyamAM ISTa-aniSTarUpa zraddhAna karavuM te mithyAtva che. vaLI e ja zraddhAnathI tenI udAsInatA paNa dveSarUpa hoya che, kema ke koI paradravyone bUrAM jANavAM tenuM nAma dveSa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 18 ] [ 471 (5) vaLI jema pahelAM zarIrAzrita pApa kAryomAM te kartApaNuM mAnato hato te ja pramANe have te zarIrAzrita puNyakAryomAM potAnuM kartApaNuM mAne che. e pramANe paryAyAzrita ( -zarIrAzrita ) kAryomAM ahaMbuddhi mAnavAnI samAnatA thaI; jema ke-huM jIvane mAruM chuM, parigrahadhArI chuM-ityAdirUpa mAnyatA pahelAM hatI, te ja pramANe huM jIvonI rakSA karuM chuM, huM parigraharahita nagna chuM-evI mAnyatA have thaI, te mithyA che. 4. aDhA2mA sUtrano siddhAMta (1) ajJAna aMdhakArathI AcchAdita thayA thakA jeo AtmAne (52no ) kartA mAne che teo mokSane icchanArA hoya topaNa laukikajanonI mAphaka temano paNa mokSa thato nathI; evA jIvo bhale muni thayA hoya topaNa teo laukikajana jevA ja che. loka izvarane kartA mAne che ane te munioe AtmAne paradravyano kartA (paryAyAzrita kriyAno-zarIrano ane tenI kriyAno kartA) mAnyo, ema bannenI mAnyatA samAna thaI. tattvane jANanAra puruSa 'saghaLuMya paradravya mAruM nathI' ema jANIne, loka ane zramaNa (dravyaliMgI muni) e bannene je A paradravyamAM kartRtvano vyavasAya che te temanA samyagdarzanarahitapaNAne lIdhe ja che ema sunizcitapaNe jANe che. je paradravyanuM kartApaNuM mAne che te, laukikajana ho ke munijana ho, -mithyAdaSTi ja che. (jIo, zrI samayasAra pA. 390 thI 394) (2) praznaH- samyagdaSTi paNa paradravyone bUrAM jANIne tyAga kare che ? utta2H- samyagdaSTi paradravyone bUrAM jANatAM nathI; paradravyanuM grahaNa-tyAga thaI zakatuM nathI ema te jANe che. potAnA rAgabhAvane te bUro jANe che tethI sarAgabhAvane choDe che ane tenA nimittarUpa paradravyono paNa sahaja tyAga thAya che. vastu vicAratAM koI padravya to bhalA-bUrAM che ja nahi. mithyAtvabhAva sauthI bro che te mithyAbhAva to samyagdaSTie prathama choDayo ja hoya che. (3) prazna:- vrata hoya tene ja vratI kahevA joIe, tene badale 'niHzalya hoya te vratI thAya' ema zA mATe kaho cho? utta2:- zalyano abhAva thayA vinA, hiMsAdika pApabhAvonA TaLavA mAtrathI koI jIva vratI thaI zake nahi. zalyano abhAva thatAM vratanA saMbaMdhathI vratIpaNuM Ave che tethI sUtramAM 'ni:zatyo' zabda vAparyo che. / / 18 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 47ra ] [ mokSazAstra vratInA bheda ITryanArA 22aaaa artha- [TISii] agArI arthAt sAgAra (gRhastha ) [ sana 2:2] ane aNagAra (gRhatyAgI bhAvamuni )-e pramANe vratInA be bheda che. noMdha - mahAvratone pALanArA muni aNagArI kahevAya che ane dezavratane pALanArA zrAvaka sAgArI kahevAya che. || 19 sAgAranuM lakSaNa madhuvratoSIRA. 20 nA artha- [ gaNuvrata:] aNuvrata arthAt ekadezavrata pALanArA samyagdaSTi jIva [TIrI] sAgAra kahevAya che. TIkA ahIMthI aNuvratadhArIonuM vizeSa varNana zarU thAya che, ane A adhyAya pUro thatAM sudhI te ja varNana che. aNuvratanA pAMca bheda che. 1. ahiMsA aNuvrata 2. satya aNuvrata 3. acaurya aNuvrata 4 brahmacarya ane 5. parigraha parimANa aNuvrata. | 20aaaa aNuvratanA sahAyaka sAta zIlavato digdezAnarthadaMDaviratisAmAyikaprauSadhopavAsopabhogaparibhoga parimANa tithisaMvimA vratasaMpannazco 22aa artha:- [2] vaLI te vratI [ phiksa veza anartharvaviratiH] divrata dezavrata tathA anarthadaMDavrata e traNa guNavrata ane [ sAmAyiprauSadhopavAsa 35mo parimo/parimALa gatithivimA*vrata] sAmAyika, prauSadha upavAsa, upabhogaparibhoganuM parimANa (-maryAdA) tathA atithisaMvibhAga vrata-e cAra zikSAvrata [saMpanna:] sahita hoya che arthAt vratadhArI zrAvaka pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata e rIte bAra vrato sahita hoya che. TIkA 1. pUrve 13 thI 17 sudhInA sUtromAM hiMsAdi pAMca pAponuM je varNana karyuM che temano ekadeza tyAga te pAMca aNuvrata che. aNuvratone je puSTi kare te guNavrata che ane jenAthI munivrata pAlana karavAno abhyAsa thAya te zikSAvrata che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 21 ] | [ 473 2. traNa guNavrata ane cAra zikSAvratanuM svarUpa nIce pramANe che. - diggata - maraNaparyaMta sUkSma pAponI nivRttine mATe daze dizAomAM AvavA javAnI maryAdA karavI te divrata che. dezavrata - jIvanaparyata lIdhelA diggatanI maryAdAmAMthI paNa vadhAre saMkoca karIne ghaDI, kalAka, mAsa, varSa vagere vakhata sudhI amuka ghara, zerI vagere sudhI javA-AvavAnI maryAdA karavI te dezavrata che. anarthadaMDavata prayojanarahita pApavaddhaka kriyAno tyAga karavo te anarthadaMDavata che; anarthadaMDanA pAMca bheda che. 1. pApopadeza (hiMsAdi pApAraMbhano upadeza karavo te), 2. hiMsAdAna (talavAra vagere hiMsAnA upakaraNo ApavA te); 3. apadhyAna (bIjAnuM bUruM vicAravuM te); 4. duHzruti ( rAgadvaSane vadhAranArAM khoTAM zAstronuM zravaNa karavuM te) ane 5. pramAdacaryA (prayojana vagara jyAM-tyAM javuM tathA pRthvI vagere khodavuM te). zikAra, jaya, parAjaya, yuddha, parastrIgamana, corI vagerenuM koIpaNa vakhate ciMtavana karavuM nahi, kema ke te mAThAM dhyAnonuM phaLa pApa ja che. -A traNa guNavrata che. sAmAyika- mana, vacana, kAyA vaDa kRta kArita anumodanAthI hiMsAdi pAMca pApono tyAga karavo te sAmAyika che; A sAmAyika zubhabhAvarUpa che. (sAmAyikacAritranuM svarUpa navamA adhyAyamAM ApavAmAM Avaze.) pauSadhopavAsa- pahelA ane pachInA divase ekAzanapUrvaka AThama ane caudaza Adi divase upavAsAdi karI, ekAMtavAsamAM rahI, saMpUrNa sAvadhayogane choDI, sarva indriyonA viSayothI virakta thaI dharmadhyAnamAM rahevuM te prauSadhopavAsa che. upabhogaparibhogaparimANavrata - zrAvakone bhoganAM nimittathI hiMsA thAya che. bhoga ane upabhoganI vastuonuM mApa karI (maryAdA bAMdhI) potAnI zakti anusAra bhogaupabhogane choDavA te upabhogaparibhogaparimANavrata che. atithisaMvibhAgavata:- atithi arthAt muni vagerene mATe AhAra, kamaMDaLa, pIMchI, vasatikA AdinuM dAna devuM te atithisaMvibhAgavata che. -A cAra zikSAvrata che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 474 ] [ mokSazAstra 3. lakSamAM rAkhavA lAyaka siddhAMta anarthadaMDavrata nAme AThamA vratamAM duHzrutino tyAga kahyo che, te sUcave che kejIvoe duHzrutirUpa zAstra kyA che ane suzrutirUpa zAstro kyA che teno viveka karavo joIe. je jIvane dharmanA nimitta tarIke duzruti hoya tene samyagdarzana pragaTe ja nahi; ane dharmanA nimitta tarIke jene suzruti (satzAstro) hoya teNe paNa teno marma jANavo joIe; jo teno marma samaje to ja samyagdarzana pragaTa karI zake, ane jo samyagdarzana pragaTa kare to ja aNuvratadhArI zrAvaka ke mahAvratadhArI muni thaI zake. je suzAstrano marma jANe te ja jIva, A adhyAyanA pAMcamA sUtramAM satyavrata saMbaMdhI kahelI anuvicI bhASaNa eTale ke zAstranI AjJAnusAra nirdoSa vacana bolavAnI bhAvanA karI zake. suzAstra ane kuzAstrano viveka karI zakavA mATe dareka manuSya lAyaka che; mATe mumukSu jIvoe te viveka barAbara karavo joIe. jo sa-asatno viveka jIva nahi samaje to sAco vratadhArI thaI zake nahi. / / 21 / / vratIne sallekhanA dhAraNa karavAno upadeza mAraNAMtika sallekhanAM joSitA / / 22 / / artha:- vratadhArI zrAvaka [mAranAMtina] maraNa vakhate thanArI [ sarjAvanAM] sallekhanAnuM [ noSitA] prItipUrvaka sevana kare che. TIkA 1. A loka ke paraloka saMbaMdhI kAMIpaNa prayojananI apekSA karyA vagara zarIra ane kaSAyane kRza karavAM (-samyak prakAre pAtaLAM pADavA) te sallekhanA che. 2. prazna:- zarIra to 52 vastu che, jIva tene kRza karI zake nahi, chatAM ahIM zarIrane kRza karavAnuM kema kahyuM ? utta2:- kaSAyane kRza karatAM zarIra tenA potAnA kAraNe ghaNe bhAge kRza thAya che evo nimitta-naimittikasaMbaMdha batAvavA mATe upacArathI tema kahyuM che. vAta-pIttakapha vagerenA prakopathI ma2Na avasare pariNAmamAM AkuLatA AvavA na devI ane ArAdhanAthI calAyamAna na thavuM te ja kharI kAya sallekhanA che; moha-rAga-dveSAdithI potAnA samyagdarzana-jJAna pariNAma maraNa avasare malina na thavA devA te kaSAya sallekhanA che. 3. prazna:- samAdhipUrvaka dehano tyAga thayo mATe temAM AtmaghAta che ke nahi? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 23 ] | [ 475 uttara:- rAga-dveSa-mothI lepAyela jIva jhera, zastra vagerethI ghAta kare te AtmaghAta che, paNa samAdhipUrvaka sallekhanA maraNa kare temAM rAgAdika nathI ane ArAdhanA che tethI tene AtmaghAta nathI. pramattayoga rahita ane AtmajJAna sahita je jIva, kalevara avazya vinAzika che ema jANIne te pratyeno rAga ocho kare che tene hiMsA nathI. || 22T samyagdarzananA pAMca aticAra zaMkAkAMkSAvicikitsAnyadRSTiprazaMsAsaMstavAH smygdRssttertiicaaraaH|| 23 / / artha:- [ zaMzA vakAMkSA vivivijJAzaMkA, kAMkSA, vicikitsA, [anyadaSTiprazaMsA saMstavA: ] anyadaSTinI prazaMsA ane anyadaSTinuM saMstava-e pAMca [ sacada: matIvIraT:] samyagdarzananA aticAro che. TIkA 1. je jIvanuM samyagdarzana nirdoSa hoya te vrata barAbara pALI zake che tethI ahIM prathama samyagdarzananA aticAro jaNAvyA che, ke jethI te aticAra TALI zakAya. aupathamikasamyakatva ane kSAyika samyakatva to nirmaLa hoya che, temAM aticAra hotA nathI. kSAyopathamika samyakatva caLa, maLa ane agADha e doSa sahita hoya che eTale temAM aticAra lAge che. 2. samyagdaSTine ATha guNa (-aMga, lakSaNa arthAt AcAra) hoya che, tenAM nAma-niHzaMkA, niHkAMkSA, nivicikitsA, amUDhadaSTi, upagUThana, sthitikaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA. . samyagdarzananA pAMca aticAra kahyA temAMthI pahelA traNa to ni:zaMkitAdi pahelA traNa guNomAM AvatA doSo che. ane bAkInA be aticArono samAveza chellA pAMca guNonA doSamAM thAya che. A aticAro cothAthI sAtamAM guNasthAnavALA kSAyopathamika samyagdaSTine hoya che eTale ke kSAyopathamika samyagdarzanavALA muni, zrAvaka ke samyagdaSTi-e traNane A aticAra hoI zake che. A aticAramAM samyakatvamohanIyano udaya nimitta che. aMze bhaMga thAya (arthAt doSa lAge) tene aticAra kahe che, tenA pariNAme samyagdarzana nirmULa thatuM nathI, mAtra malina thAya che. 4. zuddhAtmasvabhAvanI pratItirUpa nizcayasamyagdarzananA sabhAvamAM samyagdarzana Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 476 ] [ mokSazAstra saMbaMdhI vyavahAra doSo hovA chatAM tyAM mithyAtvaprakRtionuM baMdhana thatuM nathI. vaLI bIjA guNasthAne paNa samyagdarzana saMbaMdhI vyavahAra doSo hovA chatAM tyAM paNa mithyAtva prakRtinuM baMdhana nathI. 5. samyagdarzana e dharmarUpI vRkSanI jaDa che, mokSa mahelanuM paheluM pagathiyuM che; tenA vinA jJAna ane cAritra samyapaNAne pAmatA nathI. mATe lAyaka jIvone mATe e ucita che ke, je prakAre bane te rIte arthAt game tema karIne AtmAnA vAstavika svarUpane samajIne samyagdarzanarUpI ratnathI potAnA AtmAne bhUSita kare ane te samyagdarzanane aticAra rahita banAve. dharmarUpI kamaLanI madhyamAM samyagdarzanarUpI kaLI zobhAyamAna che, nizcaya vrata, zIla vage2e te kaLInAM pAMdaDAM che. mATe gRhasthoe ane munioe te samyagdarzanarUpI kaLImAM aticAra AvavA na devo. 6. pAMca aticAranuM svarUpa zaMkA:- potAnA AtmAne jJAtA-daSTA, akhaMDa, avinAzI, ane pudgalathI bhinna jANIne paNa Aloka, paraloka, maraNa, vedanA, arakSA, agRti ane akasmAta-e sAta bhayane prApta thavuM athavA to arhata sarvajJa vItarAgadeve kahelA tattvanA svarUpamAM saMdeha thavo te zaMkA nAmano aticAra che. kAMkSA- A loka ke paraloka saMbaMdhI bhogomAM tathA mithyAdaSTionA jJAna ke AcaraNAdimAM vAMchA thaI AvavI te vAMchA-aticAra che. A rAga che. vicikitsA- ratnatraya vaDe pavitra paNa bAhyamAM malina zarI2-evA dharmAtmA munione dekhIne temanA pratye athavA dharmAtmAnA guNo pratye ke duHkhI-dAridrI jIvone dekhIne temanA pratye glAni thaI AvavI te vicikitsA-aticAra che. A dveSa che. anyadRSTi prazaMsAH- AtmasvarUpanA ajANa jIvonAM jJAna, tapa, zIla, cAritra, dAna vagerene potAmAM pragaTa karavAno manamAM vicAra thavo agara to tene sArAM jANavAM te anyadaSTi prazaMsA-aticAra che. (anyadaSTi eTale mithyAdaSTi.) anyadRSTi saMstava- AtmasvarUpanA ajANa jIvonAM jJAna, tapa, zIla, cAritra, dAnAdikanAM phaLane sAruM jANIne vacana dvArA tenI stuti thaI javI te anyadaSTi saMstavaaticAra che. 7. A badhAM doSo chatAM samyagdaSTi jIva tene doSa tarIke gaNe che ane te doSono tene kheda che, mATe te aticAra che, paNa je jIva te doSone doSa tarIke na jANe ane upAdeya gaNe tene to te anAcAra che eTale ke te to mithyAdaSTi ja che. 8. AtmAnuM svarUpa samajavA mATe zaMkA karIne je prazna karavAmAM Ave te zaMkA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 24-25 ] [ 477 nathI paNa AzaMkA che; aticAromAM je zaMkA doSa kahyo che temAM teno samAveza thato nathI. prazaMsA ane saMstavamAM eTalo bheda che ke, prazaMsA mana dvArA thAya che ane saMstava vacana dvArA thAya che. 23aaaa pAMca vrata ane sAta zIlonA aticAra vratazIleSu paMca paMca ythaakrmm||24|| artha - [vratazIney] vrata ane zIlomAM paNa [ yathAzramama] anukrame darekamAM [ paM] pAMca pAMca aticAro che. noMdha:- vrata kahetAM ahiMsAdi pAMca aNuvrata samajavA ane zIla kahetAM traNa guNavrata tathA cAra zikSAvrata e sAta samajavA. A darekanA pAMca aticAronuM varNana havanA sUtromAM kare che. || 24 ahiMsA-aNuvratanA pAMca aticAra bNdhvdhcchedaatibhaaraaropnnaannpaannirodhaaH|| 25 / / artha- [ vaMtha vadhe che ] baMdha, vadha, cheda, [ gatimAjhAropaNa ] ghaNo bhAra lAdavo ane [ganapAnanirodha:] annapAnano virodha karavo-e pAMca ahiMsAaNuvratanA aticAra che. TIkA baMdha-prANIone icchita sthAnamAM jatAM rokavA mATe rassI vagerethI bAMdhavA te. vagha-prANIone lAkaDI vagerethI mAravuM te. cheda-prANIonA nAka-kAna vagere aMgo chedavA te. atibhAra-AropaNa-prANInI zaktithI adhika bhAra lAdavo te. annapAnanirodha-prANIone vakhatasara khAvA-pIvA na devuM te. ahIM ahiMsA-aNuvratanA aticAra tarIke prANavyaparopaNa 'ne gaNavuM nahi, kema ke prANavyaparopaNa te hiMsAnuM lakSaNa che eTale te aticAra nathI paNa anAcAra che. te saMbaMdhI pUrve sUtra 13 mAM kahevAI gayuM che. || 25TI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 478 ] [ mokSazAstra satya-aNuvratanA pAMca aticAra mithyopadezarahobhyAkhyAnakUTalekhakriyAnyAsApahAra sAvara|ramajhUmevADA! radda aa artha- [ mithyA upaveza] mithyA upadeza, [ radoccArathIna] rahobhyAkhyAna [ skUTarakriyA ] kUTalekhakriyA, [nyAsa paETR] nyAsa apahAra ane [sAva ramannamevA:] sAkAra maMtrabheda-e pAMca satya-aNuvratanA aticAro che. TIkA mithyA upadeza- koI jIvane abhyadaya agara mokSa sAthe saMbaMdha rAkhavAvALI kriyAmAM saMdeha utpanna thayo ane teNe AvIne pUchyuM ke A viSayamAM mAre zuM karavuM? teno uttara ApatAM samyagdaSTi vratadhArIe potAnI bhUlathI viparItamArgano upadeza Apyo, to te mithyA upadeza kahevAya che; ane te satya-aNuvratano aticAra che. jANavA chatAM jo mithyA upadeza kare to te anAcAra che. vivAda upasthita thatAM saMbaMdhane ulaMghIne asaMbaMdharUpa upadeza Apavo te paNa aticArarUpa mithyAupadeza che. rahobhyAkhyAna - koI khAnagI vAta pragaTa karavI te. kUTalekhakriyA-para prayoganA vaze (ajANatAM) koI khoTo lekha lakhavo te. nyAsa apAra- koI mANasa kAMI vastu mUkI gayo ane te pAchI mAgatI vakhate teNe ochI mAMgI tyAre e pramANe ochuM kahIne tamAruM jeTaluM hoya teTaluM laI jAva e kahevuM tathA ochuM pAchuM ApavuM te nyAsa apahAra che. sAkAra maMtrabheda- hAtha vagerenI ceSTA uparathI bIjAnA abhiprAyane jANIne te pragaTa karI devo te sAkAra maMtrabheda che. vratadhArIne A doSo pratye kheda hoya che tethI te aticAra che. paNa jIvane jo te pratye kheda na hoya to te anAcAra che eTale ke tyAM vratano abhAva ja che ema samajavuM. / ra6 / acaurya-aNuvratanA pAMca aticAra stenaprayogatadAhRtAdAnaviruddharAjyAtikramahInAdhika mAnonmAnapratirUpakavyavahArAH / / 27 / / artha:- [ stana prayoT] corI mATe corane preraNA karavI ke teno upAya batAvavo [ tat gIta gAvAna] core corelI vastune kharIdavI, [viruddha rAkhya gatima ] rAjyanI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 28-29 ] [ 479 AjJA viruddha cAlavuM, [dInAthimAnonAna] davA levAnAM mApa ochAM vadhAre rAkhavA ane [pratirUpa vyavahAra:] kiMmatI vastumAM halakI (-ochI kiMmatanI), vastu meLavIne asalI bhAve vecavI-A pAMca acaurya-aNuvratanA aticAro che. TIkA stanaprayoga:- corane ema kahevuM ke "AjakAla dhaMdhA vagaranA kema cho? bhojana vagere na hoya to mArI pAsethI laI jajo; tamArI pAsenI cIjano koI kharIdanAra na maLe to huM vecI daIza' ityAdi vacanothI corane corImAM pravRtta kare, paNa pote potAnI kalpanAthI corI karato nathI to tene acauryavrata TakI rahevAthI vratadhArI kahevAya che. corIne mATe corane te sahAyaka thAya che tethI tene stanaprayoga aticAra che. brahmacarya-aNuvratanA pAMca aticAra paravivAhakaraNetvarikAparigRhItAparigRhItAgamanAnaMgakrIDA vAmatIvrAminiveza:o 28nA artha- [pavivAdAra ] bIjAnAM putra-putrIonA vivAha karavA-karAvavA, [pariNIta rUtvarivAmina] pati sahita vyabhicAriNI strIo pAse AvavuM-javuM, leNadeNa rAkhavI, rAga-bhAvapUrvaka vAtacIta karavI, [ mArI gRhIta rUtvarijmana] patirahita vyabhicAriNI strI (vezyAdi) ne tyAM AvavuM-javuM, leNa deNa vagereno vyavahAra rAkhavo, [ naM9IDa] anaMga kriIDA eTale ke kAmasevana mATe nizcita aMgone choDIne anya aMgothI kAmasevana karavuM ane [chAmatIvrAmaniveza:] kAmasevananI atyaMta abhilASA-e pAMca brahmacarya-aNuvratanA aticAro che. || 28TT parigraha-parimANa-aNuvratanA pAMca aticAra kssetrvaastuhirnnysuvrnndhndhaanydaasiidaaskupyprmaannaatrikrmaaH|| 29 / / artha:- [ kSetravAstu pramAAtiHT:] kSetra ane rahevAnA sthAnanA parimANanuM ullaMghana karavuM, [hiranthanuvapramAAtimA:] cAMdI ane sonAnA parimANanuM ullaMghana karavuM. [ghanI pramANa tikramI:] dhana (pazu vagere) tathA dhAnyanA parimANanuM ullaMghana karavuM, [vANIvAsamANAtiHT:] dAsI ane dAsanA parimANanuM ullaMghana karavuM tathA [kRSNapramANa tivraHT:] vastra, vAsaNa, vagerenA parimANanuM ullaMghana karavuM-e pAMca aparigraha-aNuvratanA aticAro che. | 29 Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 480 ] [ mokSazAstra A rIte pAMca aNuvratonA aticAronuM varNana karyuM, have traNa guNavratonA aticAro varNave che. divratanA pAMca aticAra uurdhvaadhstirygvytikrmkssetrvRddhismRtyntraadhaanaani||30|| artha:- [mRdgha vyatima] mApathI adhika UMcAIvALA sthaLoe javuM, [ adha: vyatima] mApathI nIcA (kUvo, khANa vagere) sthaLoe utaravuM, [tirya vyatima] trAMsA arthAt samAna sthAnanA mApathI vadhAre dUra javuM, [kSetravRddhi ] maryAdA karelA kSetrane vadhAravuM ane [ smRti antarAdhAnAni] maryAdA karelA kSetrane bhUlI javuM-e pAMca divratanA aticAro che. || 30aaaa dezavratanA pAMca aticAra aanynpressypryogshdvruupaanupaatpudglkssepaaH|| 31 / / artha:- [ manayana] maryAdA bahAranI cIjane maMgAvavI, [ pRSNaprayaT ] maryAdA bahAra nokara vagerene mokalavA, [anupAta] khAMsI, zabda vagerethI maryAdA bahAranA jIvone potAno abhiprAya samajAvI devo, [ pAnupAta] potAnuM rUpa vagere dekhADIne maryAdA bahAranA jIvone isArA karavA ane [puni kSepa:] maryAdA bahAra kAMkarA vagere pheMkavA-e pAMca dezavratanA aticAro che. || 31. anarthadaMDavratanA pAMca aticAra kandarpakautkucyamaukharyA'samIkSyAdhikaraNopabhoga parimonarthayAnA rUcA artha - [ vandra] rAgathI hAsyasahita azISTa vacana bolavAM, [ va cce ] zarIranI kuceSTA karIne azISTa vacana bolavAM [mauravarya ] duSTatApUrvaka jarUra karatAM vadhAre bolavuM, [ samIkSyAthaT] prayojana vagara mana-vacana-kAyAnI pravRtti karavI ane [35mo parimo anarthajyAni] bhoga-upabhoganA padArthono jarUra karatAM vadhAre saMgraha karavo-e pAMca anarthadaMDavratanA aticAro che. || 3ra IT A rIte traNa guNavratanA aticAronuM varNana karyuM, have cAra zikSAvratanA aticAro varNave che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 33-34-35 ] [ 481 sAmAyika-zikSAvratanA pAMca aticAra yogdussprnnidhaanaanaadrsmRtynupsthaanaani||33|| artha - [ (mana vacana vAya) yoga duSkaLadhAna] mana saMbaMdhI pariNAmonI anyathA pravRtti karavI, vacana saMbaMdhI pariNAmonI anyathA pravRtti karavI, kAyA saMbaMdhI pariNAmonI anyathA pravRtti karavI, [ sanAra] sAmAyika pratye utsAhita thavuM ane [mRti anuparasthAnAni] ekAgratAnA abhAvane lIdhe sAmAyikanA pATha vagere bhUlI javA-e pAMca sAmAyika-zikSAvratanA aticAro che. noMdha:- sUtramAM yogaqwfmdhAna' zabda che tene mana, vacana ane kAyA e traNamAM lAgu pADIne te traNa prakArane traNe aticAra gaNavAmAM AvyA che. prauSadha upavAsa-zikSAvratanA pAMca aticAra apratyavekSitApramArjitotsargAdAnasaMstaropakramaNAnAdara nRtyanupasthAnAnA rU4 nA artha - [ pratyavekSita sapramArnita] joyA vinAnI ane zodhyA vinAnI jamInamAM [37] maLa-mUtrAdinuM kSepaNa karavuM, [ gAvAna] pUjana vagerenA upakaraNo levAM, [ saMstara upamaLa] vastra, caTAI vagere bichAvavI, [kanAra] bhUkha vagerethI vyAkuLa thaI Avazyaka dharmakAryo utsAharahita thaIne karavAM ane [mRti anuparasthAnAni] Avazyaka dharmakAryo bhUlI javA-e pAMca prauSadhopavAsazikSAvratanA aticAro che. || 34 upabhogaparibhogapariNAma-zikSAvratanA pAMca aticAra scittsNbNdhsNmishraabhissvduHpkkaahaaraaH|| 35 / / artha:- [ vitta] sacitta-jIvavALAM (kAcAM phaLa vagere) padArtho [ saMvaMdha] sacitta padArthanI sAthe saMbaMdhavALA padArtho, [ saMmizra] sacitta padArthanI sAthe maLelA padArtho, [ miSava] gariSTa padArtho ane [ du:5vava] duHpakva arthAta ardha pAkela ke mAThI rIte pAkela padArtho-[gIdArI:] temano AhAra karavo-e pAMca upabhoga paribhoga zikSAvratanA aticAro che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 482 ] [ mokSazAstra TIkA bhoga-je vastu eka ja vakhata vaparAya te bhoga, jema ke anna tene paribhoga paNa kahevAya che. upabhoga-je vastu vAraMvAra vaparAya te upabhoga, jemake vastra vagere. // 35TT atithisaMvibhAga-zikSAvratanA pAMca aticAra scittnikssepaapidhaanprvypdeshmaatsrykaalaatikrmaaH|| 36 / / artha:- [ sacittanikSepa ] patra-pAna vagere sacitta vastumAM rAkhIne bhojana devuM, [piyAna] sacitta vastuthI DhAMkela bhojana devuM, [ paraMpaveza] bIjA dAtAranI vastune devI, [mAtsarya] anAdarapUrvaka devuM athavA bIjA dAtAranI IrSApUrvaka devuM ane [panAtiHT:] yogyakALanuM ullaMghana karIne devuM-e pAMca atithisaMvibhAgazikSAvratanA aticAro che. A rIte cAra zikSAvratanA aticAro kahyA. // 36I sallekhanAnA pAMca aticAra jiivitmrnnaashNsaamitraanuraagsukhaanubndhnidaanaani|| 37 / / artha- sallekhanA dhAraNa karyA pachI [ nItimaraNazaMsA ] jIvavAnI icchA karavI ke vedanAthI vyAkuLa thaIne zIdhra bharavAnI icchA karavI, [ mitrInura ] anurAga vaDe mitronuM smaraNa karavuM, [suravAnubaMdha ] pUrve bhogavelA sukhonuM smaraNa karavuM ane [ nidAnAni] nidAna karavuM eTale ke bhaviSyamAM viSayo maLe evI icchA karavI-e pAMca sallekhanA vratanA aticAro che. A pramANe zrAvakanA aticAronuM varNana pUruM thayuM. upara kahyA pramANe samyagdarzananA 5, bAra vratanA 60 ane sallekhanAnA 5 e rIte kula 70 aticArono je tyAga kare te ja nirdoSa vratI che. || 37T. dAnanuM svarUpa anugrahArthaM svasyAtisargo daanm||38 / / artha:- [ anudaurtha ] anugrahanA hetuthI [ svaca satisaf:] dhana vagere potAnI vastuno tyAga karavo te [vAnam ] dAna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 38 ] [ 483 TIkA 1. anugraha-potAnA AtmAne anusarIne thato upakArano lAbha-ema anugrahano artha che. potAnA AtmAne lAbha thAya tevA bhAvathI karavAmAM AvatuM koI kArya bIjAne lAbhamAM nimitta thAya tyAre te parano anugraha thayo ema kahevAya che; kharekhara anugraha svano che, para to nimittamAtra che. dhana vagerenA tyAgathI kharI rIte potAne zubhabhAvano anugraha che, kema ke tethI azubhabhAva aTake che ane potAnA lobhakaSAyano aMze tyAga thAya che. jo te vastu (dhana vagere) bIjAne lAbhanuM nimitta thAya to bIjAne anugrahuM (upakAra) thayo ema upacArathI kahevAya che, paNa kharekhara bIjAne je upakAra thayo che te tenA bhAvano thayo che. teNe potAnI AkuLatA maMda karI tethI tene upakAra thayo, paNa jo AkuLatA maMda na kare ane nArAjI kare athavA to lolupatA karI AkuLatA vadhAre to tene upakAra thAya nahi. dareka jIvane potAnA bhAvano upakAra thAya che. paradravyathI ke para manuSyathI koI jIvane upakAra thato nathI. 2. zrI munirAjane dAna ApavAnA anusaMdhAnamAM A sUtra kahevAyuM che. munine AhAranuM ane dharmanA upakaraNonuM dAna bhaktibhAvapUrvaka ApavAmAM Ave che. dAna devAmAM potAno anugraha (upakAra) to e che ke potAne azubha rAga TaLIne zubha thAya che ane dharmAnurAga vadhe che; ane parano anugrahuM e che ke dAna lenArA munine samyajJAna vagere guNonI vRddhinuM nimitta thAya che. koI jIva vaDe parano upakAra thayo ema kahevuM te kathana mAtra che. 3. A vAta lakSamAM rAkhavI ke A dAna zubharAgarUpa che, tenAthI puNyano baMdha thAya che tethI te dharma nathI; potAne potAnA zuddhasvabhAvanuM dAna te ja dharma che. jevo zuddhasvabhAva che tevI zuddhatA paryAyamAM pragaTa karavI tenuM nAma zuddhasvabhAvanuM dAna che. bIjAo dvArA potAnI khyAti, lAbha ke pUjA thAya evA hetuthI je kAMI ApavAmAM Ave te dAna nathI, paNa potAnA AtmakalyANa mATe tathA pAtra jIvone ratnatrayInI prApti mATe, rakSA mATe ke puSTi mATe zubhabhAva pUrvaka je kAMI devAmAM Ave te dAna che; AmAM zubhabhAva te dAna che, vastu devA-levAnI kriyA te to paradravyanI kriyA che. 4. jenAthI potAne tathA parane AtmadharmanI vRddhi thAya evuM dAna te gRhasthonuM eka mukhya vrata che; e vratane atithisaMvibhAga vrata kahevAya che. zrAvakoe pratidina karavA yogya che kartavyomAM paNa dAnano samAveza thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 484 ] [ mokSazAstra 5. A adhikAramAM zubhAsavanuM varNana che. samyagdaSTi jIvone zuddhatAnA lakSe zubhabhAvarUpa dAna kevuM hoya te A sUtramAM jaNAvyuM che. zubhabhAvathI dharma thAya ema samyagdaSTio kadI mAnatA nathI, paNa potAnA svarUpamAM sthira rahI zakatA nathI tethI zuddhatAnA lakSe azubhabhAva TALIne zubhabhAva kare che. tyAM jeTalo azubharAga TaLyo teTalo lAbha che ema samaje ane je zubharAga rahyo te Asrava che ema samajIne tene paNa TALavAnI bhAvanA varte che; tethI temane aMze zuddhatAno lAbha thAya che. mithyAdaSTi jIvo A prakAranuM dAna karI zake nahi; samyagdaSTinA jevI dAnanI bAhya | kriyA teo kare paNa A sUtramAM kaheluM "dAna' teone lAgu paDe nahi kema ke zuddhatAnuM tene bhAna nathI ane zubhane te potAnuM svarUpa mAne che. A sUtramAM kaheluM dAna samyagdaSTine ja lAgu paDe che. 6. A sUtrano sAmAnya artha karavAmAM Ave to te badhA jIvone lAgu paDe; AhAra, pAtra, dharma-upakaraNa ke dhana vagere ApavAnI je bAhya kriyA te dAna nathI paraMtu te vakhate jIvano zubhabhAva te dAna che. zrI pUjyapAdasvAmI sarvArthasiddhimAM A sUtranuM mathALuM bAMdhatAM dAnanI vyAkhyA nIce pramANe kare che. zIlavidhAnamAM arthAt zikSAvratonA varNanamAM atithisaMvibhAgavata kahevAmAM AvyuM, paNa temAM dAnanuM lakSaNa jANavAmAM na AvyuM mATe te kahevuM joIe, tethI AcArya dAnanA lakSaNanuM sUtra kahe che." uparanA kathanathI jaNAya che ke A sUtramAM kaheluM dAna samyagdaSTi jIvanA zubhabhAvarUpa che. 7. A sUtramAM vAparela sva zabdano artha dhana thAya che ane dhanano artha potAnI mAlikInI vastu' ema thAya che. 8. karuNA dAna karuNAdAna samyagdaSTi ane mithyAdaSTi bane karI zake che, paNa teonA bhAvamAM mahAna aMtara hoya che. A dAnanA cAra prakAra che-1. AhAradAna, 2. auSadhidAna, 3. abhayadAna ane 4. jJAnadAna. jarUrIAtavALA jaina, ajaina, manuSya ke tiryaMca vagere koIpaNa prANI pratye anukaMpAbuddhithI A dAna thaI zake che. munine je AhAradAna devAmAM Ave che te karuNAdAna nathI paNa bhaktidAna che. potAthI mahAna guNo dharAvanAra hoya temanA pratye bhaktidAna hoya che. A saMbaMdhamAM vizeSa hakIkata have pachInA sUtranI TIkAmAM jaNAvI che. || 38 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 39 ] [ 485 dAnamAM vizeSatA vidhidrvydaatRpaatrvishessaattdvishessH|| 39 / / artha- [ vidhidravyavAnRpatrivizeSAta] vidhi, dravya, dAtu ane pAtranI vizeSatAthI [ tat vizeSa: ] dAnamAM vizeSatA hoya che. TIkA 1. vidhivizeSa- navadhA bhaktinA kramane vidhivizeSa kahe che. dravyavizeSa:- tapa, svAdhyAya vagerenI vRddhimAM kAraNa evA AhArAdine dravya vizeSa kahe che. dAtRvizeSa- je dAtAra zraddhA vagere sAta guNo sahita hoya tene dAtRvizeSa kahe che. (dAtR-dAtAra ) pAtravizeSa:- je sammacAritra vagere guNosahita hoya evA muni vagerene pAtravizeSa kahe che. 2. navadhA bhaktinuM svarUpa (1) saMgraha (-pratigrahaNa)- padhAro, padhAro, ahIM zuddha AhAra-pANI che" ityAdi zabdo vaDe bhakti-satkArapUrvaka vinayathI munine AvakAra Apavo te. (2) uccasthAna-temane UMcA sthAna upara besADavA te. (3) pAdodaka-garama karelA zuddha jaLa vaDe temanA caraNa dhovA. (4) arcana-temanI bhakti-pUjA karavI. (5) praNAma- temane namaskAra karavo. (6-7-8) manaHzuddhi vacanazuddhi ane kAyazuddhi (9) eSaNAzuddhi AhAranI zuddhi A nave kriyAo kamasara hovI joIe; Avo kama na hoya to muni AhAra laI zake nahi. prazna- strI e pramANe navadhA bhaktivarDa munine AhAra Ape ke nahi? uttara- hA, strIno karelo ane strInA hAthathI paNa sAdhuo AhAra le che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 486 ] [ mokSazAstra bhagavAna mahAvIra jyAre chadmastha muni hatA tyAre caMdanabALAe navadhAbhaktipUrvaka temane AhAra Apyo hato e vAta prasiddha che. munine tathA kSullakane "tiSTha! tiSTha! ti! ( ahIM birAja) ema ati anurAga ane ati pUjyabhAvathI kahevuM tathA anya zrAvakAdika yogya pAtra jIvone temanA pada anusAra AdaranAM vacana kahevAM te saMgraha che. jene hRdayamAM navadhAbhakti nathI tene tyAM muni bhojana kare ja nahi; ane anya dharmAtmA pAtra jIvo paNa Adara vagara, lobhI thaIne dharmano nirAdara karAvIne bhojanAdika kadI grahaNa kare nahi. jainIpaNuM to dInatA rahita parama saMtoSa dhAraNa karavo te che. 3. dravya vizeSa pAtradAnanI apekSAe devA yogya padArtho cAra prakAranA che-1. AhAra, 2. auSadha, 3. upakaraNa (pIchI, kamaMDaLa, zAstra vagere) ane 4. AvAsa. A padArtho tapa, svAdhyAyAdi dharmakAryamAM vRddhinAM kAraNe thAya evAM hovAM joIe. (tapa = munipaNuM ) 4. dAtRvizeSa dAtAramAM nIcenA sAta guNo hovA joIe(1) aihika phaLa anapekSA- sAMsArika lAbhanI icchA na hovI te. (2) kSAMti-dAna ApatAM gussArahita zAMtipariNAma hovA te. (3) mudita- dAna ApatAM prasannatA hovI te, (4) niSkapaTatA- kapaTarahitapaNuM hovuM te. (5) anasUyatva-irSArahitapaNuM hovuM te. (6) aviSAditya-viSAda (kheda) rahitapaNuM hovuM te. (7) nirahaMkAritva-abhimAnarahitapaNuM te. dAtAramAM rahelA A guNonI hInAdhikatA pramANe tene dAnanuM phaLa thAya che. 5. pAtravizeSa satpAtranA traNa prakAra che:(1) uttamapAtra-samyakracAritravAna muni. (2) madhyamapAtra vratadhArI samyagdaSTi. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra 39 ] [ 487 (3) jaghanyapAtra- avratI samyagdaSTi. A traNe samyagdaSTi hovAthI supAtra che. samyagdarzana vagaranA je jIvo bAhyavrata sahita hoya te kupAtra che ane samyagdarzana rahita tema ja bAhyavratacAritrathI paNa rahita hoya te jIvo apAtra che. 6. dAna saMbaMdhI jANavA yogya vizeSa bAbato (1) apAtra jIvone duHkhathI pIDita dekhIne temanA upara dayAbhAva vaDe temanuM duHkha dUra karavAnI bhAvanA gRhastha avazya kare, paNa temanA patye bhaktibhAva na kare; kema ke tevA pratye bhaktibhAva karavo te temanA pApanI anumodanA che. kupAtrane yogya rIte (kaNAbuddhi vaDe) AhArAdi dAna devuM joIe. (2) prazna:- apAtrane dAna ApatAM ajJAnIne jo zubhabhAva hoya to tenuM phaLa zu? apAtrane dAna ApavAnuM phaLa naraka nigoda che- ema koI kahe che te kharuM che? uttara:- apAtrane dAna ApatAM zubhabhAva che, tenuM phaLa naraka-nigoda hoI zake nahi. AtmAnuM jJAna ane AcaraNa nahi hovAthI je paramArthazUnya che evA ajJAnI chabI viparIta guru pratye sevA-bhaktithI vaiyAvRtya, tathA AhArAdika dAna devAnI kriyAthI je puNya thAya che tenuM phaLa nIca deva ane nIca manuSyapaNuM che. [ jAo, gujarAtI pravacanasAra pAnuM 416 tathA carcA samAdhAna pAnuM 48] (3) AhAra, auSadha, abhaya ane jJAnadAna-evA dAnanA cAra prakAra paNa che. kevaLI bhagavAnane dAnAMtarAyano sarvathA nAza thavAthI kSAyika dAnazakti pragaTa thaI che. tenuM mukhya kArya e che ke saMsAranA zaraNAgata jIvone abhaya pradAna kare. A abhayadAnanI pUrNatA kevaLajJAnIone hoya che. tema ja divya vANIdvArA tattvopadeza devAthI bhavya jIvone jJAnadAnanI prApti paNa thAya che. bAkInAM be dAna (AhAra ane auSadha) rahyAM te gRhasthanAM kArya che. e be sivAyanA pahelAM be dAna paNa gRhasthone yathAzakti hoya che. kevaLI bhagavAna vItarAgI che temane dAnanI icchA hotI nathI. | 39 (juo, tattvArthasAra pA. 256). upasaMhAra 1. A adhikAramAM puNAsravanuM varNana che; vrata te puNyAsavanuM kAraNa che. aDhAramA sUtramAM vratInI vyAkhyA ApI che. temAM jaNAvyuM che ke, je jIva mithyAtva, mAyA ane nidAna e traNa zalyarahita hoya te ja vatI hoI zake. "jene vrata hoya te vratI" Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 488 ] [ mokSazAstra evI vyAkhyA karI nathI, mATe e khAsa lakSamAM rAkhavuM ke vratI thavA mATe samyagdarzana ane vrata banne hovAM joIe. - 2. samyagdaSTi jIvane aMze vItarAgacAritrapUrvaka mahAvratAdirUpa zubhopayoga hoya tene sarAgacAritra kahevAya che; te sarAgacAritra aniSTa phaLavALuM hovAthI choDavAyogya che. jemAM kaSAyakaNa vidhamAna hovAthI jIvane je puNyabaMdhanI prAptinuM kAraNa che evuM te sarAgacAritra vacce AvI paDyuM hovA chatAM tene dUra oLaMgI javAno prayatna samyagdaSTine cAlu hoya che. (jAo, pravacanasAra gAthA 1-5-6). 3. mahAvratAdi zubhopayogane upAdeyapaNAthI grahaNarUpa mAnavuM te mithyASTipaNuM che. A adhyAyamAM te vratone AmravarUpe varNavyAM che to te upAya kevI rIte hoya? Asrava to baMdhano sAdhaka che ane cAritra to mokSanuM sAdhaka che, tethI e mahAvratAdirUpa AsravabhAvomAM cAritrapaNuM saMbhavatuM nathI. cAritramohanA dezaghAtI paddhakonA udayamAM joDAvAthI je mahAmaMda prazasta rAga thAya che te to cAritrano doSa che. tene nahi chUTato jANIne jJAnIo teno tyAga karatA nathI ane sAvadhayogano ja tyAga kare che. paNa jema koI puruSa kaMdamULAdi ghaNA doSavALI haritakAyano tyAga kare che ane koI haritakAyane vApare che paNa tene dharma mAnato nathI tema muni hiMsAdi tIvra kaSAyarUpa bhAvono tyAga kare che tathA koI maMda kaSAyarUpa mahAvratAdine pALe che paraMtu tene mokSamArga mAnatA nathI. ( jAo, mokSamArga prakAzaka pA. 233) 4. A Asrava adhikAramAM ahiMsAdi vratonuM varNana karyuM che tethI ema samajavuM ke, koI jIvane na mAravo evA zubhabhAvarUpa ahiMsA, satya, acauryatA, brahmacarya ane aparigraha bhAva e badhA puNyAsrava che. A adhikAramAM savAranirjarAnuM varNana nathI. te ahiMsAdi jo saMvara-nirjarAnuM kAraNa hota to A AsravaadhikAramAM temanuM varNana AcAryadeva karata nahi. 5. vratAdinA zubhabhAva vakhate paNa cAra ghAtikarmo baMdhAya che ane ghAtikarmo to pApa che. samyagdaSTi jIvane sAcI zraddhA hovAthI darzanamoha, anaMtAnubaMdhI krodhamAna-mAyA-lobha tathA narakagati ityAdi kula 41 karmaprakRtiono baMdha thato nathI; te to cothA guNasthAne samyagdarzananuM phaLa che ane uparanI dazAmAM jeTale aMze cAritranI zuddhatA pragaTe che te vItarAgacAritranuM phaLa che, paraMtu mahAvrata ke dezavratanuM phaLa te zuddhatA nathI. mahAvrata ke dezavratanuM phaLa to baMdhana che. 6, azubhabhAvamAM to dharma nathI ema to sAdhAraNa jIvo oghadaSTie mAne che eTale te saMbaMdhI vizeSa kahevAnI jarUra nathI. paraMtu potAne dharmI tarIke mAnatA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 7 sUtra upasaMhAra ] [ 489 jIvo paNa moTe bhAge zubhabhAvane dharma agara to dharmano sahAyaka mAne che-te mAnyatA kharI nathI. zubhabhAva te dharmanuM kAraNa nathI paNa karmabaMdhanuM kAraNa che e vAta chaThThA ane sAtamA adhyAyamAM karI che, tenI TUMka noMdha nIce pramANe che1. zubhabhAva puNyano Asrava che. a. 6. sU. 3 2. samyatvakriyA, IryApatha samiti a. 6. sU. 5 3. maMda kaSAya te Asrava che. a. 6. sU. 6 4. sarva prANIo ane vratadhArI pratye anukaMpA a. 6. su. 18 5. mAdava a. 6. sU. 18 6. sarAgasaMyama, saMyamasaMyama. a. 6. sU. 20 7. yogonI saraLatA. a. 6. sU. 23 8. tIrthakarakarmabaMdhanA kAraNarUpa soLa bhAvanA. a. 6. sU. 24 9. para prazaMsA, AtmaniMdA, namravRtti, madano abhAva. a. 6. sU. ra6 10. mahAvrata, aNuvrata. a. 7. sU. 1 thI 8 tathA 21 11. maitrI vagere cAra bhAvanAo. a. 7. sU. 11 12. jagat ane kAyanA svabhAvano vicAra. a. 7. sU. 12 13. sallekhanA. a. 7. sU. 22 14. dAna. a. 7. sU. 38-39 upara kahelA badhA bolone Asrava tarIke varNavyA che. e rIte chaThThI ane sAtamAM adhikAramAM AsravanuM varNana pUruM karIne have AThamA adhikAramAM baMdhanuM varNana kahevAmAM Avaze. 7. hiMsA, juThuM, corI, kuzIla ane parigrahano tyAga te vrata che-ema zrI amRtacaMdrAcArya tattvArthasAranA cothA adhyAyanI 101 mI gAthAmAM kahyuM che. eTale ke vrata puNyAsrava che ema jaNAvyuM che. gAthA 103 mAM kahyuM ke-saMsAramArgamAM puNya ane pApa vacce bheda che; paNa tyArapachI gAthA 104 mAM spaSTapaNe jaNAvyuM ke-mokSamArgamAM puNya ane pApa vacce bheda ( vizeSa, judApaNuM) nathI. kemake te banne saMsAranuM kAraNa che-A pramANe jaNAvIne Asrava adhikAra pUro karyo che. 8. prazna- vrata to tyAga che, jo tyAgane puNAsrava kahezo paNa dharma nahi kaho to tyAgano tyAga te dharma kema thaI zake? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 490 ] [ mokSazAstra utta2:- (1) vrata te zubhabhAva che; zubhabhAvano tyAga be prakAre thAya ke-eka to zubhane choDIne azubhamAM javuM te; A prakArano tyAga to jIva anAdithI karato Avyo che, paNa A tyAga te dharma nathI paNa pApa che. bIjo prakAra e che kesamyakmAnapUrvaka zuddhatA pragaTa karatAM zubhano tyAga thAya che; A tyAga te dharma che. tethI samyagdaSTi jIvo vratarUpa zubhabhAvano tyAga karIne jJAnamAM sthiratA kare che, e sthiratA te ja cAritradharma che. A rIte, jeTale aMze vItarAgacAritra vadhe teTale aMze vratano tyAga thAya che. (2) e dhyAnamAM rAkhavuM ke-vratamAM zubha-azubha banneno tyAga nathI, paraMtu vratamAM azubhabhAvano tyAga ane zubhabhAvanuM grahaNa che eTale ke vrata te rAga che; ane avrata temaja vrata (azubha temaja zubha) banneno tyAga te vItarAgatA che. zubha-azubha banneno tyAga to samyagdarzana-jJAna-cAritrapUrvaka ja hoI zake. (3) 'tyAga' to nAstivAcaka che; yathArtha nAsti tyAre kahevAya ke jo te asti sahita hoya. have jo vratane tyAga kahIe to te tyAgarUpa nAsti thatAM AtmAmAM astirUpe zuM thayuM? vItarAgatA to samyakcAritra vaDe pragaTe che ane vrata to Asrava che-ema A adhikAramAM jaNAvyuM che, tethI vrata te kharo tyAga nathI, paNa jeTalA aMze vItarAgatA pragaTI teTalo kharo tyAga che. kema ke jyAM jeTale aMze vItarAgatA hoya tyAM teTalA aMze samyakcAritra pragaTayuM hoya che, ane temAM zubhaazubha banneno (arthAta vrata-avrata banneno ) tyAga hoya che. e pramANe zrI umAsvAmIviracita mokSazAstranI gujarAtI TIkAmAM sAtamo adhyAya pUro thayo. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya AThamo bhUmikA pahelA adhyAyanA pahelA sUtramAM kahyuM ke samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che. bIjA sUtramAM kahyuM ke tattvArthazraddhAna te samyagdarzana che; tyArapachI cothA sUtramAM sAta tattvonAM nAma jaNAvyAM; temAMthI jIva, ajIva ane Asrava e traNa tattvonuM varNana sAta adhyAya sudhImAM karyuM. Asrava pachI baMdhatattva Ave che; tethI AcAryadava A adhyAyamAM baMdha tattvanuM varNana kare che. baMdhanA be prakAra che-bhAvabaMdha ane dravyabaMdha. A adhyAyanA pahelA be sUtramAM jIvanA bhAvabaMdhanuM ane te bhAvabaMdhanuM nimitta pAmIne thatA dravyakarmanA baMdhanuM varNana karyuM che. tyArapachInA sUtromAM dravyabaMdhanA prakAra, tenI sthiti ane te kyAre chUTe e vagerenuM varNana karyuM che. baMdhanAM kAraNo mithyAdarzanA'viratipramAdakaSAyayogA bNdhhetvH||1|| artha- [ mithyavarNana virati pramaH kRSIya yoTT:] mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga- e pAMca [vaMdhaetava:] baMdhanAM kAraNo che. TIkA 1. A sUtra ghaNuM upayogI che; saMsAra zuM kAraNe che te A sUtra batAve che. dharma mAM praveza karavA icchatA jIvo tathA upadezako, jyAM sudhI A sUtrano marma na samaje tyAM sudhI eka mahAna bhUla kare che. te A pramANe che. baMdhanAM pAMca kAraNomAMthI sauthI pahelAM mithyAdarzana TaLe che ane pachI avirati vagere TaLe che, chatAM teo prathama mithyAdarzanane TALyA vagara aviratine TALavA mathe che ane te hetuthI temaNe mAnelA bALavrata vagere grahaNa kare che tathA bIjAne paNa teo upadeza Ape che; vaLI A bALavrata vagere grahaNa karavAthI ane tenuM pAlana karavAthI mithyAdarzana TaLI jaze ema Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 492 ] [ mokSazAstra mAne che. te jIvonI A mAnyatA saMpUrNapaNe judI che ema A sUtramAM "mithyAdarzana' paheluM jaNAvIne sUcavyuM che. 2. A sUtramAM baMdhanA kAraNonAM nAma je kramathI ApyA che te ja kramathI te TaLe che, paraMtu paheluM kAraNa vidyamAna hoya ane tyArapachInuM kAraNa TaLI jAya e rIte kramabhaMga thato nathI. temanA TaLavAno krama A pramANe che- (1) mithyAdarzana cothA guNasthAne TaLe che. (2) avirati pAMcamA-chaThThI guNasthAne TaLe che. (3) pramAda sAtamAM guNasthAne TaLe che. (4) kaSAya bAramA guNasthAne TaLe che. ane (5) yoga caudamAM guNasthAne TaLe che. vastusthitino A niyama nahi samajavAthI ajJAnIo prathama bALavrata aMgIkAra kare che ane tene dharma mAne che; e rIte adharmane dharma mAnavAnA kAraNe teone mithyAdarzana ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanuM poSaNa thAya che. mATe jijJAsuoe vastusthitino A niyama samajavAnI khAsa jarUra che. A niyama samajIne khoTA upAyo choDI prathama mithyAdarzana TALavA mATe samyagdarzana pragaTa karavAno puruSArtha karavo yogya che. 3. mithyAtvAdi ke jeo baMdhanA kAraNo che teo jIva ane ajIva ema be prakAranA che. je mithyAtvAdi pariNAmo jIvamAM thAya che teo jIva che, tene bhAvabaMdha kahevAya che; ane je mithyAtvAdi pariNAmo pudgalamAM thAya che teo ajIva che, tene dravyabaMdha kahevAmAM Ave che. (jAo, zrI samayasAra gAthA 87-88) 4. baMdhanA pAMca kAraNo kahyAM temA aMtaraMga bhAvonI oLakhANa karavI joIe mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoganA bhedone jIva bAhyarUpathI jANe paNa aMtaraMgamAM e bhAvonI jAtane oLakhe nahi to mithyAtva TaLe nahi. anya kudevAdinA sevanarUpa gRhItamithyAtvane to mithyAtva tarIke jANe paNa anAdi agRhIta mithyAtva che tene na oLakhe, temaja bAhya tra-sthAvaranI hiMsAne tathA iMdriya-mananA viSayomAM pravRtti thAya tene avirati jANe paNa hiMsAmAM pramAda pariNati te mULa che tathA viSayasevanamAM abhilASA mULa che tene avaloke nahi, to khoTI mAnyatA TaLe nahi. bAhya krodha karavo tene kaSAya jANe paNa abhiprAyamAM je rAga-dveSa rahe che te ja mULa krodha che; jo tene na oLakhe to mithyA mAnyatA TaLe nahi. bAhya ceSTA thAya tene yoga jANe paNa zaktibhUta ( -AtmapradezonA parispaMdanarUpa) yogane na jANe to mithyA mAnyatA TaLe nahi mATe temanA aMtaraMga bhAvane oLakhIne te saMbaMdhI anyathA mAnyatA TALavI joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 1 ] [ 493 5. mithyAdarzananuM svarUpa (1) jIvane anAdithI mithyAdarzanarUpa avasthA che. tamAma duHkhanuM mULa ( saMsAranI jaDa) mithyAdarzana che. jevuM jIvane zraddhAna che tevuM padArthasvarUpa na hoya ane jevuM padArthasvarUpa na hoya tevuM e mAne tene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che. jIva potAne ane zarIrane ekarUpa mAne che; zarIra koI veLA dubaLuM thAya, koI veLA jADuM thAya, koI vAra naSTa thaI jAya, koI vAra navIna Upaje tyAre e badhI kriyAo zarIrAdhIna thavA chatAM A jIva tene potAne AdhIna mAnI khedakhinna thAya che. daSTAMta-jema koI jagyAe eka gAMDo beTho hato tyAM anya ThekANethI mANasa, ghoDA ane dhanAdika AvI utaryA; te sarve ne A gAMDo potAnA mAnavA lAgyo, paNa e badhA potapotAne AdhIna hovAthI temAM koI Ave, koI jAya; koI aneka avasthArUpe pariName, ema sarvenI kriyA potapotAne AdhIna hovA chatAM A gAMDo tene potAne AdhIna mAnI khedakhinna thAya che. siddhAMta - tema A jIva jyAM zarIra dhAraNa kare tyAM, koI anya ThekANethI putra, ghoDA, dhanAdika AvIne svayaM prApta thAya che; te sarvene A jIva potAnAM jANe che, paNa e badhAM to potapotAne AdhIna hovAthI koI Ave, koI jAya tathA koI aneka avasthArUpa pariName, te kriyA temane AdhIna che, A jIvane AdhIna nathI, topaNa tene potAne AdhIna mAnIne A jIva khedakhinna thAya che. (2) A jIva pote jema che tema potAne mAnato nathI paNa jema nathI tema mAne che te mithyAdarzana che. pote amUrtika pradezono paMja, prasiddha jJAnAdi guNono dhAraka, anAdinidhana vasturUpa che, tathA mUrtika pudgala dravyono piMDa, prasiddha jJAnAdi guNo rahita, navIna ja jeno saMyoga thayo che evA A zarIrAdi pudagala ke je potAthI para che-e bannenA saMyogarUpa manuSya, tiryaMcAdi aneka prakAranI avasthAo thAya che, temAM A mUDha jIva potApaNuM dhArI rahyo che, sva-parano bheda karI zakato nathI; je paryAya pAmyo hoya tene ja potApaNe mAne che. e paryAyamAM (1) je jJAnAdi guNo che te to potAnA guNo che, (2) je rAgAdika bhAvo thAya che te vikArIbhAvo che, tathA (3) je varNAdi che te potAnA guNo nathI paNa zarIrAdi pudgalanA guNo che ane (4) zarIrAdimAM paNa varNAdinuM tathA paramANuonuM palaTAvuM ghaNA judA judA prakAre thAya che te sarve pugalanI avasthAo che; A badhAne A jIva potAnuM svarUpa mAne che; svabhAva ane parabhAvano viveka karato nathI; vaLI potAthI pratyakSa bhinna dhana-kuTuMbAdikano saMyoga thAya che teo potapotAne AdhIna pariName che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 494 ] [ mokSazAstra tathA A jIvane AdhIna thaI pariNamatA nathI; chatAM paNa temAM A jIva mamakAra kare che ke "A badhAM mArAM che, " paNa e koI paNa prakArathI tenAM thatAM nathI, mAtra potAnI mAnyatAthI jIva tene potAnAM mAne che. (3) manuSyAdi avasthAmAM koI veLA deva-guru-zAstra athavA dharmanuM je anyathA kalpita svarUpa hoya tenI to pratIta kare che paNa teonuM je yathArtha svarUpa che tenI pratIta karato nathI. (4) jagatanI dareka vastu arthAt dareka dravyo potapotAne AdhIna pariName che, paNa A jIva tema mAnato nathI ane pote tene pariNAvI zake athavA koI vakhate aMze pariNamAvI zake-ema mAne che. upara pramANe badhI mAnyatA mithyASTinI che. potAnuM ane paradravyonuM jevuM svarUpa nathI tevuM mAnavuM tathA jevuM che tevuM na mAnavuM te viparIta abhiprAya hovAthI mithyAdarzana che. (5) jIva anAdikALathI aneka zarIra dhAraNa kare che, pUrvanuM choDI navIna dhAraNa kare che, tyAM eka to pote AtmA (jIva) tathA anaMta pudagala paramANumaya zarIra-e bannenA eka piMDa baMdhanarUpa e avasthA hoya che, temAM te sarvamAM "A huM chuM' evI ahaMbuddhi kare che. jIva to jJAnasvarUpa che ane pula paramANuono svabhAva varNa-gaMdha-rasa-spArzAdi che, e sarvane potAnuM svarUpa mAnI "A mArAM che" evI buddhi kare che. hAlavuM-cAlavuM ityAdi kriyA zarIra kare che tene "huM karuM chuM" ema jIva mAne che. anAdithI iMdriyajJAna tarapha lakSa che tethI amUrtika evo pote to potAne bhAsato nathI ane mUrtika evuM zarIra ja bhAse che, tethI anyane potArUpa jANIne jIva temAM ahaMbuddhi dhAraNa kare che. potAnuM svarUpa potAne parathI jAdu na bhAsyuM eTale zarIra, jJAnAdiguNa, krodhAdi vikAra tathA sagAsaMbaMdhIno samudAya te sarvemAM pote ahaMbuddhi dhAre che. vaLI potAne ane zarIrane nimitta-naimittika dhaniSTa saMbaMdha hovAthI zarIrathI potAnI bhinnatA yathArthapaNe bhAsatI nathI. (AtmAnA sthAnanuM calana thatuM hoya tyAre zarIranuM sthAna paNa calanarUpa hoya jatethI ghaniSTa saMbaMdha kahyo che.) (6) potAno svabhAva to jJAtAdaSTA che chatAM pote kevaLa dekhavA jANavAvALo to raheto nathI, paNa je je padArthone dekhuM-jANe che temAM iSTa-aniSTapaNe mAne che; e iSTaaniSTapaNe mAnavuM te mithyA che kAraNa ke koI paNa para padArtha iSTa-aniSTarUpa nathI. padArthomAM ja ISTa-aniSTapaNuM hoya to je padArtha iSTarUpa hoya te sarvene iSTarUpa ja thAya tathA je padArtha aniSTarUpa hoya te sarvane aniSTarUpa ja thAya, paNa ema to thatuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 1 ] [ 495 nathI; mAtra jIva pote ja kalpanA karIne tene iSTa-aniSTarUpa mAne che. e mAnyatA jAdUThI che. kalpita che. (7) jIva koI padArthanA sabhAva tathA koInA abhAvane icche che paNa teno sadabhAva ke abhAva A jIvano karyo thato nathI kAraNa ke koI dravya koI anyadravyanuM ke tenI paryAyanuM kartA che ja nahi, paNa sarva dravyo potapotAnAM svarUpe potAthI ja pariName che. (8) rAgAdi bhAvo vaDe mithyAdaSTi jIva to sarva dravyone anya prakAre pariNamAvavA icche che paNa te sarva dravyo jIvanI icchAne AdhIna pariNamatA nathI, tethI tene AkuLatA thAya che. jo sarva kArya jIvanI icchAnusAra ja thAya, anyathA na thAya to ja nirAkuLatA rahe, paNa ema to thaI zakatuM ja nathI, kAraNa ke koI dravyanuM pariNamana koI dravyane AdhIna nathI. mATe jIvane rAgAdi bhAva dUra thAya to ja nirAkuLatA thAya che.- ema na mAnatAM pote para dravyano kartA, bhoktA, dAtA, hartA Adi che ane paradravyathI potAne lAbha-nukazAna thAya che-ema mAnavuM te mithyA che. (9) mithyAdarzananI TUMkI vyAkhyAo 1. sva-para ekatvadarzana. 2. paranI kartutvabuddhi. 3. paryAyabuddhi. 4. vyavahAravimUDha. 5. atattva zraddhAna. 6. potAnA svarUpanI bhramaNA. 7. rAgathI zubhabhAvathI AtmAne lAbha thAya evI buddhi. 8. bahiradaSTi. 9. viparIta ruci. 10. vastusvarUpa na hoya tema mAnavuM, hoya tema na mAnavuM. 11. avidhA. 12. parathI lAbha-nukazAna thAya evI mAnyatA. 13. anAdianaMta caitanyamAtra trikALI AtmAne na mAnavo paNa vikAra jeTalo ja AtmA mAnavo. 14. viparIta abhiprAya. 15. parasamaya. 16, paryAyamUDha. 17. zarIranI kriyA jIva karI zake evI mAnyatA. 18. para dravyonI vyavasthA karanAra tathA teno kartA, bhoktA, dAtA, hurtA jIvane mAnavo. 19. jIvane ja na mAnavo. 20. nimittAdhInadaSTi. 21. parAzraye lAbha thAya evI mAnyatA. rara. zarIrAzrita kriyAthI lAbha thAya evI mAnyatA. 23. sarvajJanI vANImAM jevuM AtmAnuM pUrNasvarUpa kahyuM che tevA svarUpanI azraddhA. 24. vyavahAranaya kharekhara AdaraNIya hovAnI mAnyatA. 25. zubhAzubhabhAvanuM svAmItva. ra6. zubhavikalpathI AtmAne lAbha thAya evI mAnyatA. ra7. vyavahAraratnatraya karatAM karatAM nizcayaratnatraya pragaTe evI mAnyatA. 28, zubha-azubhamAM sarakhApaNuM na mAnavuM te arthAt zubha sArAM ane azubha kharAba evI mAnyatA. 29. manuSya ane tiryaMca pratye mamatvabuddhithI karuNA thavI te. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 496 ] | [ mokSazAstra 6. mithyAdarzananA be prakAra (1) mithyAtvanA be prakAra che-agRhIta mithyAtva ane gRhIta mithyAtva. agRhItamithyAtva anAdithI cAlyuM Ave che. jIva padravyanuM kAMI karI zake ke zubha vikalpathI AtmAne lAbha thAya evI mAnyatA te anAdinuM agRhIta mithyAtva che. janma thayA pachI paropadezanA nimittathI je atattvazraddhA jIva grahaNa kare che te gRhItamithyAtva kahevAya che. agRhItamithyAtvane nisargaja mithyAtva ane gRhItamithyAtvane bAhya prApta mithyAtva paNa kahevAmAM Ave che. jene gRhItamithyAtva hoya tene to agRhIMtamithyAtva hoya ja. agRhItamithyAtva- zubhavikalpathI AtmAne lAbha thAya evI anAdithI cAlI AvatI jIvanI mAnyatA te mithyAtva che; te koInA zIkhavavAthI thayuM nathI mATe agRhIta che. gRhItamithyAtva-khoTA deva, khoTA guru ane khoTAM zAstronI zraddhA te gRhItamithyAtva che. (2) prazna- jIva je kuLamAM janmyo hoya te kuLamAM mAnavAmAM AvatAM deva, guru, zAstra sAcAM hoya ane jIva tene oghadRSTie sAcAM mAnato hoya to tene gRhItamithyAtva TaLyuM che ke nahi? uttara- nA, tene paNa gRhItamithyAtva che, kema ke sAcA deva, sAcA guru ane sAcAM zAstronuM svarUpa zuM che tathA kudeva, kuguru, kuzAstramAM zuM doSo hoya teno sUkSmadaSTithI vicAra karIne badhA paDakhethI tenA guNa (merits) ane doSa ( demerits) no yathArtha nirNaya na karyo hoya tyAM sudhI jIvane gRhatamithyAtva che ane te sarvajJa vItarAgadevano kharo anuyAyI nathI. (3) prazna:- A jIve pUrve koI vAra gRhItamithyAtva choDyuM haze ke nahi? uttara- hA; jIve pUrve anaMtavAra gRhItamithyAtva choDayuM ane dravyaliMgI muni thaI niraticAra mahAvrata pALyAM; paratuM agRhItamithyAtva choDayuM nahi tethI saMsAra ubho rahyo, pharI pAchuM gRhItamithyAtva aMgIkAra karyuM. nigraMthadazApUrvaka paMca mahAvrata tathA aThThAvIza mULaguNAdinA zubhavikalpa te dravyaliMga che; gRhItamithyAtva choDyA vagara jIva dravyaliMgI thaI zake nahi ane dravyaliMga vagara niraticAra mahAvrata hoI zake nahi. dravyaliMgInA niraticAra mahAvratane paNa vItarAga bhagavAne bALavrata ane asaMyama kahyAM che, kema ke teNe agRhatamithyAtva choDayuM nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 1 ] [ 497 7. gRhatamithyAtvanA bheda gRhItamithyAtvanA pAMca bheda che- (1) ekAMta mithyAtva; (2) saMzaya mithyAtva; (3) vinaya mithyAtva; (4) ajJAna mithyAtva; ane (5) viparIta mithyAtva. te darekanI vyAkhyA nIce mujaba che. (1) ekAMta mithyAtva-padArthanuM svarUpa anekAMtamaya (aneka dharmovALuM) hovA chatAM tene sarvathA eka ja dharmavALuM mAnavuM te ekAMta mithyAtva che. jema ke jIvane sarvathA kSaNika athavA sarvathA nitya mAnavo te ekAMta mithyAtva che. (2) saMzaya mithyAtva- AtmA potAnA kAryano kartA thato haze ke para vastunA kAryano kartA thato haze? e vagere prakAre saMzaya rahevo te saMzaya mithyAtva che. (3) viparIta mithyAtva-sagraMthane nigraMtha mAnavA, mithyASTi sAdhune sAcA guru mAnavA, kevaLInA svarUpane viparIta paNe mAnavuM ityAdi prakAre UMghI ruci te viparIta mithyAtva che. (4) ajJAna mithyAtva-jyAM hita-ahitano kAMI paNa viveka na hoya, ke kAMI paNa parIkSA karyA vagara dharmanI zraddhA karavI te ajJAna mithyAtva che. jema ke pazudhamAM dharma mAnavo te ajJAna mithyAtva che. (5) vinaya mithyAtva- samasta devane tathA samasta dharmamatone sarakhA mAnavA te vinaya mithyAtva che. 8. gRhItamithyAtvanA pAMca bhedono vizeSa khulAso (1) ekAMta mithyAtva- vastune sarvathA astirUpa, sarvathA nAstirUpa, sarvathA ekarUpa, sarvathA anekarUpa, sarvathA nitya, sarvathA anitya, guNa-paryAyothI sarvathA abhinna, guNa-paryAyothI sarvathA bhinna ityAdi svarUpe mAnavI te ekAMta mithyAtva che; vaLI, kALa ja badhuM kare che, kALa ja badhAno nAza kare che, kALa ja phaLa, phUla vagerene upajAve che, kALa ja saMyoga-viyoga karAve che, kALa ja dharma pamADe cheityAdi mAnyatA juThI che, te ekAMta mithyAtva che. dareka vastu pote potAnA kAraNe potAnI paryAya dhAraNa kare che, te ja te vastuno svakALa che ane te vakhate vartatI kALadravyanI paryAya (samaya) te nimitta che; Ama samajavuM te yathArtha samajaNa che ane te vaDa ekAMta mithyAtvano nAza thAya che. koI kahe che ke AtmA to ajJAnI che, AtmA anAtha che; AtmAnAM sukha Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 498 ] [ mokSazAstra duHkha, jIvana-maraNa, lAbha-alAbha, jJAnIpaNuM, pApIpaNuM, dharmIpaNuM, svargagamana, narakagamana ityAdi badhuM izvara kare che; saMsAranA kartA Izvara che, hartA paNa Izvara che, IzvarathI ja saMsAranI utpatti ane pralaya che, -ityAdi prakAre IzvarakartRtvanI kalpanA kare che te mithyA che. IzvarapaNuM to AtmAnI saMpUrNa zuddha (siddha) avasthA che. AtmA nijasvabhAve jJAnI che paNa potAnA svarUpanI anAdithI khoTI mAnyatAnA kAraNe paryAyamAM ajJAnIpaNuM; du:kha, jIvana, maraNa, lAbha, alAbha, pApIpaNuM vagere pote prApta kare che, ane jyAre pote potAnA svarUpanI khoTI mAnyatA TALe tyAre pote ja jJAnI, dharmI thAya che; Izvara (siddha) to tenA jJAtA-daSTA che. (2) vipa2Ita mithyAtva -1 strInA rAgI, roTalA khAnAra, pANI pInAra, mAMdA thanAra, maMdavADa thatAM davA lenAra ityAdi doSa sahita jIvane 5ramAtmA ke kevaLajJAnI mAnavA, 2-sati strIne pAMca bharathAravALI mAnavI, 3-gRhasthadazAmAM kevaLajJAnanI utpatti mAnavI, 4-kevaLajJAnI bhagavAna chadmastha jIvanI vaiyAvacca kare ema mAnavuM, 5-chaThThA guNasthAna pachI paNa vaMdhavaMdabhAva hoya ane kevaLI bhagavAnane chadmasthaguru pratye, caturvidhasaMgha arthAt tIrtha pratye ke bIjA kevaLI pratye vaMdhavaMdakabhAva hoya ema mAnavuM, 6- vastrone parigraha tarIke na gaNavA arthAt vastra sahita hovA chatAM aparigrahapaNuM mAnavuM, 7- vastra vaDe AtmAnuM sAdhana vadhAre thaI zake evI badhI mAnyatAo te viparIta mithyAtva che. 8-samyagdarzana prApta thayA pahelAM ane pachI chaThThA guNasthAna sudhI zubhabhAvo thAya che te zubhabhAvamAM jude jude vakhate judI judI vyaktione judA judA padArtho nimitta hoya che, kema ke zubhabhAva te vikAra che ane vikArane parAvalaMbana hoya che. keTalAka jIvone zubharAga vakhate vItarAgadevanI tadAkA2 pratimAnA darzanapUjanAdi nimittarUpe hoya che. vItarAgI pratimAnA darzana-pUjana te paNa rAga che, paraMtu koI paNa jIvane zubharAga vakhate vItarAgI pratimAnA darzana-pUjanAdinuM nimitta na ja hoya ema mAnavuM te zubhabhAvanA svarUpanI viparIta mAnyatA hovAthI viparIta mithyAtva che. 9-vItarAgI pratimAnA darzana-pUjanAdinA zubharAgane dharmAnurAga kahevAmAM Ave che; dharma to nirAvalaMbI che, deva-guru-zAstranA avalaMbanathI chUTIne svabhAvano Azraya kare tyAre dharma pragaTe che. jo te zubhAgane dharma mAne to te zubhabhAvanA svarUpanI viparIta mAnyatA hovAthI viparIta mithyAtva che. chaThThA adhyAyanA teramA sUtranI TIkAmAM avarNavAdanuM svarUpa varNavyuM che teno samAveza viparIta mithyAtvamAM thAya che. (juo, a. 6 sU. 13 nI TIkA ) Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 1 ] [ 499 (3) saMzaya mithyAtva: samyagdarzana-jJAna-cAritrane mokSamArga kahyo che, te ja sAco mokSamArga haze ke anya samasta matomAM judA judA mArga prarupyA che te mArga sAco haze? temanA vacanamAM paraspara viruddhatA che ane koI pratyakSa jANavAvALA sarvajJa nathI, zAstro paraspara eka bIjAne maLatAM nathI tethI koI nizcayanirNaya thaI zakato nathI, -ityAdi prakArano abhiprAya te saMzaya mithyAtva che. (4) vinaya mithyAtva:- 1-samyagdarzana-jJAna-cAritra-tapa-saMyama-dhyAnAdi vagara mAtra guru pUjanAdika vinayathI ja mukti thaze ema mAnavuM te, 2-sarva deva, sarva zAstra, samasta mata tathA samasta vezadhArako samAna mAnIne te badhAyano vinaya karavo te ane 3-vinaya mAtrathI ja potAnuM kalyANa thaI jaze ema mAnavuM te vinaya mithyAtva che. 4-saMsAramAM jeTalA devo pUjAya che ane jeTalA zAstro ke darzano pracalita che te badhAya sukhadAyI che, temanAmAM bheda nathI, te badhAyathI mukti (arthAt AtmakalyANanI prApti ) thaI zake che evI mAnyatA te vinaya mithyAtva che ane te mAnyatAvALA jIvo vainayika mithyASTi che. guNagrahaNanI apekSAthI aneka dharmamAM pravRtti karavI arthAt sata sano viveka karyA vagara sAcA tathA khoTA badhA dharmone samAnapaNe jANIne tenuM sevana karavuM temAM ajJAnanI mukhyatA nathI. paNa vinayanA atirekanI mukhyatA che tethI tene vinaya mithyAtva kahevAmAM Ave che. (5) ajJAna mithyAtva:- 1-svarga, naraka, mukti koNe dIThAM? ra-svarganA samAcAra kone AvyA? badhAM dharmazAstra juThThAM che, koI sAcuM jJAna batAvI zakatA nathI, 3-puNya-pApa kyAM lAge athavA puNya-pApa kAMI che ja nahi, 4-paralokane koNe jANyo? zuM paralokanA samAcAra-patra ke tAra koIne AvyA? 5-svarga-naraka to ityAdi badhuM kahevAmAtra che, svarga-naraka to ahIM ja che; ahIM sukha bhogave te svarga, duHkha bhogave te naraka; 6-hiMsAne pApa kahe che tathA dayAne puNya kahe che te kahevAmAtra che, koI ThekANuM hiMsArahita nathI, sarvamAM hiMsA che, kyAMya paga mUkavAnuM ThekANuM nathI, jamIna pavitra che te paga mUkavA Ape che, 7- A bhakSya ane A abhakSya-evA vicAra paNa nirarthaka che, ekaMdriya vRkSa tathA anna vagere bhakSaNa karavAmAM ane mAMsabhakSaNa karavAmAM taphAvata nathI, te bannemAM jIvahiMsA samAna che. 8-jIvane jIvano ja AhAra bhagavAne batAvyo che athavA jagatanI badhI vastuo khAvA bhogavavA mATe ja che ityAdi-A badhA abhiprAyo ajJAna mithyAtva che. 9- upara pramANe mithyAtva svarUpa jANIne sarva jIvoe gRhIta tathA agRhIta Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 500 ] [ mokSazAstra mithyAtva choDavuM joie. sarva prakAranAM baMdhanuM mULakAraNa mithyAtva che, ane te ja sauthI pahelAM TaLe che. mithyAtva TaLyA vagara anya baMdhanA kAraNo (avirati Adi ) paNa TaLatAM nathI, mATe sauthI pahelAM mithyAtva TALavuM joIe. 10. aviratinuM svarUpa pAMca iMdriyo tathA mananAM viSayo ane pAMca sthAvara tathA eka trasanI hiMsA e bAra prakAranA tyAgarUpa bhAva na thavA te bAra prakAranI avirati che. jene mithyAtva hoya tene to avirati hoya ja che, paraMtu mithyAtva chUTI javA chatAM te keTaloka kALa rahe che. aviratine asaMyama paNa kahevAya che. samyagdarzana pragaTayA pachI dezacAritranA baLa vaDe ekadezavarita thAya tene aNuvrata kahevAya che. mithyAtva chUTayA pachI tarata aviratino pUrNa abhAva thaI jAya ane sAcAM mahAvrata tathA munidazA pragaTa kare evA jIvo to thoDA viralA ja hoya che. 11. pramAdanuM svarUpa uttama kSamAdi daza dharmomAM utsAha na rAkhavo tene sarvajJadeve pramAda kahyo che. jene mithyAtva ane avirati hoya tene to pramAda hoya ja che. paraMtu mithyAtva ane avirati TaLyA pachI pramAda tarata TaLI ja jAya evo niyama nathI, tethI sUtramAM avirati pachI pramAda kahyo che, te aviratithI judo che. samyagdarzana pragaTa thatAM ja pramAda TALIne apramattadazA pragaTa kare evA jIvo viralA ja hoya che. 12. kaSAyanuM svarUpa kaSAyanA 25 prakAra che. krodha, mAna, mAyA, lobha; te darekanA anaMtAnubaMdhI Adi cAra prakAra- e rIta 16 tathA hAsyAdika 9 nokaSAya; e badhA kaSAya che, ane te badhAmAM AtmahiMsA karavAnuM sAmarthya che. mithyAtva, avirati ane pramAda e traNe athavA avirati ane pramAda e be athavA to pramAda jyAM hoya tyAM to kaSAya avazya hoI ja che, paNa e traNe TaLI javA chatAM paNa kaSAya hoya zake che. 13. yoganuM svarUpa yoganuM svarUpa chaThThA adhyAyanA pahelA sUtranI TIkAmAM AvI gayuM che. ( jIo, pA. 393) mithyAdaSTithI TheTha te2mA guNasthAna sudhI yoga rahe che. 11, 12, ne 13 mA guNasthAnane mithyAtvAdi cArano abhAva thavA chatAM yogano sadbhAva rahe che. kevaLajJAnI gamanAdi kriyArahita thayA hoya topaNa temane ghaNo yoga che ane Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 1 ] [ 501 beiDhiyAdi jIvo gamanAdi kriyA kare che to paNa temane alpa yoga hoya che e uparathI siddha thAya che ke yoga te baMdhanuM gauNakAraNa che, te to prakRti ane pradezabaMdhanuM kAraNa che. baMdhanuM mukhya kAraNa to mithyAtva, avirata, pramAda ane kaSAya che ane te cAramAM paNa sarvotkRSTa kAraNa to mithyAtva ja che. mithyAtva TALyA vinA avirati Adi baMdhanAM kAraNo TaLe ja nahi-e abAdhita siddhAMta che. 14. kayA guNasthAne kayA baMdha hoya? mithyAdaSTi (guNasthAna-1) ne pAMce baMdha hoya che, sAsAdana samyagdaSTi, samyamithyASTi ane asaMyata samyagdaSTi (guNasthAna 2-3-4) ne mithyAtva sivAyanA avirati Adi cAre baMdha hoya che, dezasaMyamI (guNasthAna-5) ne aMze avirati tathA pramAdAdi traNe baMdha hoya che, pramatta saMyamI (guNasthAna-6) ne mithyAtva ane avirati sivAyanA pramAdAdi traNa baMdha hoya che, apramatta saMyamIne (guNasthAna 7 thI 10 sudhI) kaSAya ane yoga e be ja baMdha hoya che. 11-12 ne 13 mAM guNasthAne eka mAtra yogano saddabhAva che ane caudamA guNasthAne eka prakArano baMdha nathI; te abaMdha che ane tyAM saMpUrNa saMvara che. 15. mahApApa prazna- jIvane sauthI mahAna pApa kayuM? uttara- mithyAtva eka ja. mithyAtva hoya tyAM anya sarve pApono saddabhAva che, mithyAtva samAna anya koI pApa nathI. 16. A sUtrano siddhAMta AtmasvarUpanI oLakhANa vaDe mithyAtva TALatAM tenI sAthe anaMtAnubaMdhI kaSAyano tema ja ekatAlIsa prakRtionA baMdhano abhAva thAya che, tathA bAkInA karmonI sthiti aMta:koDAkoDI sAgaranI rahI jAya che, ane jIva thoDA ja kALamAM mokSapadane pAme che. saMsAranuM mULa mithyAtva che ane mithyAtvano abhAva karyA sivAya anya aneka upAya karavA chatAM mokSa ke mokSamArga thato nathI. mATe sauthI pahelAM yathArtha upAyo vaDe sarva prakArathI udhama karI e mithyAtvano sarvathA nAza karavo yogya che. || 1aaaa baMdhanuM lakSaNa sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAnpudgalAnAdate sbNdhH||2|| artha-[ nIva: sAyandhAt] jIva kapAya sahita hovAthI [ karmaLa: yogyAna] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 502 ] [ mokSazAstra karmane yogya [punA ] pudgala paramANuonuM [ kAvatta ] grahaNa kare che [savaMdha: ] te baMdha che. TIkA 1. AkhA lokamAM kArmaNavarmaNArUpa pugalo bharyA che. jyAre jIva kaSAya kare tyAre te kaSAyanuM nimitta pAmIne kArmaNavargaNA pote karmarUpe pariName che ane jIvanI sAthe saMbaMdha pAme che, tene baMdha kahevAmAM Ave che. ahIM jIva ane pudgalanA eka kSetrAvagAharUpa saMbaMdhane baMdha kahyo che. baMdha thavAthI jIva ane karma eka vastu thaI jatI nathI, tema ja te be bhegAM thaIne koI kArya karatAM nathI eTale jIva ane karma e banne bhegAM thaIne AtmAmAM vikAra karatAM nathI, temaja jIva ane karma bhegA thaIne pudgala karmamAM vikAra karatA nathI. karmono udaya jIvamAM vikAra karato nathI, jIva karmomAM vikAra karato nathI, paNa banne svataMtrapaNe potapotAnA paryAyanA kartA che. jyAre jIva potAnI vikArI avasthA kare tyAre junA karmonA vipAkane "udaya" kahevAmAM Ave che. ane jo jIva vikArI avasthA na kare to tene mohakarmanI nirjarA thaI-ema kahevAmAM Ave che. paralakSa vagara jIvamAM vikAra thAya nahi, jIva jyAre paralakSe potAnI avasthAmAM vikAra bhAva kare tyAre te bhAva anusAra navAM karmo baMdhAya che-ATalo jIva pudgalano nimitta-naimittikasaMbaMdha che. te A sUtramAM batAve che. 2. jIva ane pudgalano je nimitta-naimittikasaMbaMdha che te trikALI dravyamAM nathI paNa mAtra eka samayanI avasthA purato che. jIvamAM kadI be samayano vikAra bhego thato nathI tethI teno karma sAtheno saMbaMdha paNa be samayano nathI. prazna:- jo te saMbaMdha eka ja samaya purato che to jIva sAthe lAMbI sthitivALAM karmano saMbaMdha kema batAvyo che? uttara- tyAM paNa saMbaMdha to vartamAna eka samaya purato ja che; paraMtu jIva jo vibhAva pratyeno ja puruSArtha cAlu rAkhaze ane jo samyagdarzanAdirUpa satya puruSArtha nahi kare to teno karma sAtheno saMbaMdha kyAM sudhI raheze te jaNAvyuM che. 3. A sUtramAM sakkaSAyatvAn zabda che te jIva ane karma bannene ( arthAta kaSAyarUpa bhAva ane kaSAyarUpa karma e bannene) lAgu paDI zake che; ane e pramANe lAgu pADatAM temAMthI nIcenA niyamo nIkaLe che. (1) anAdithI jIva kadI paNa zuddha thayo nathI paNa kaSAyasahita ja che ane tethI jIva ane karmano saMbaMdha anAdithI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 2 ] [ 103 (2) kapAyabhAvavALo jIva kapAya-karmanA nimitte navo baMdha kare che. (3) kapAya-karmane mohakarma kahevAya che, ATha karmomAMthI te eka ja karma baMdhanuM nimitta thAya che. (4) pahelA sUtramAM baMdhanA je pAMca kAraNo jaNAvyAM che temAMthI pahelAM cArano samAveza ahIM kahelA kaSAya zabdamAM thaI jAya che. (5) ahIM jIva sAthe karmano baMdha thavAnuM kahyuM che; te karma pudgalo che ema batAvavA mATe sUtramAM pudgala zabda kahyo che, tethI "karma AtmAno adaSTa guNa che" evI keTalAka jIvonI je mAnyatA che te dUra thAya che. 4. 'sakkaSAyatvAs' -ahIM pAMcamI vibhakti lagADavAno hetu evo che ke jevo tIvra, madhyama ke maMda kaSAya jIva kare te mujaba ja karmomAM sthiti ane anubhAgabaMdha thAya che. 5. karmanA nimitte jIva sakaSAya thAya che eTale ke jIvanI avasthAmAM vikArI thavAyogya lAyakAta hoya tene karmanuM nimitta hAjara hoya che ane je jIvane karmano saMbaMdha na hoya te jIvanI potAnI lAyakAta paNa sakaSAyarUpa thavAnI hotI nathI. e dhyAna rAkhavuM ke sAme karma udaya hoya mATe jIvane kaSAya karavo ja paDe ema nathI; karma hAjara hovA chatAM jIva pote jo lakSamAM TakIne kaSAyarUpe na pariName to te karmone baMdhanuM nimitta kahevAtuM nathI. - 6, jIvane karma sAthe je saMbaMdha che te pravAhe anAdithI cAlyo Ave che, paNa te eka ja samaya purato che. dareka samaye potAnI yogyatAthI jIva navo navo vikAra kare che tethI te saMbaMdha cAlu rahe che. paNa jaDa karmo jIvane vikAra karAvatAM nathI. jIva potAnI yogyatAthI vikAra kare to thAya ane na kare to na thAya. jema ghaNAM kALathI UnuM thayeluM pANI kSaNamAM TharI jAya che tema anAdithI vikAra cAlyo Avato hovA chatAM, vikAranI yogyatA eka ja samaya puratI hovAthI svabhAvanA lakSe te TaLI zake che. vikAra TaLatAM karma sAtheno saMbaMdha paNa TaLe che. 7. prazna- AtmA to amUrtika che, hAtha-paga vagarano che ane karmo to mUrtika che, to te karmone kaI rIte grahaNa kare? uttara:- kharekhara eka dravya bIjA dravyane grahaNa karI zakatuM nathI; tethI ahIM je grahaNa" karavAnuM kahyuM che te upacArathI kahyuM che ema samajavuM. jIvane anAdithI karmapudagalo sAthe saMbaMdha che ane jIvanA vikAranuM nimitta pAmIne samaye samaye jUnA karmo sAthe navAM karmo skaMdharUpa thAya che-eTalo saMbaMdha batAvavA mATe A upacAra karyo che; kharekhara jIva sAthe karmapudagalo baMdhAtAM nathI paNa jUnAM karmapudgalo sAthe navAM karmapudagalono baMdha thAya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 504 ] [ mokSazAstra che; paraMtu jIvamAM vikArI yogyatA che ane te vikAranuM nimitta pAmIne navAM karmapudgalo baMdhAya che mATe upacArathI jIvane karmayugalonuM grahaNa kahyuM che. 8. jagatamAM ghaNA prakAranAM "baMdha hoya che jema ke-guNaguNI baMdha vagere. te badhA prakAranA baMdhathI A baMdha judo che ema batAvavA mATe A sUtramAM baMdha pahelAM 'sa:' zabda vAparyo che. jIva ane pudgalane guNaguNIsaMbaMdha ke kartAkarmasaMbaMdha nathI ema 'sa:' zabdathI batAvyuM che, tethI ahIM temano eka kSetrAvagAharUpasaMbaMdha athavA to nimittanaimittikasaMbaMdha samajavo. karmano baMdha jIvanA tamAma pradezomAM thAya che ane baMdhamAM anaMtAnaMta paramANuo hoya che. (Ao, a. 8. sU 24.) 9. ahIM baMdha zabdano artha vyAkaraNa daSTie nIce jaNAvela cAra prakAre samajavo (1) AtmA baMdhAyo te baMdha, e karmasAdhana che. (2) AtmA pote ja baMdharUpa pariName che tethI baMdhane kartA kahevAya, e karNasAdhana che. (3) pahelA baMdhanI apekSAe AtmA baMdha vaDe navIna baMdha kare che tethI baMdha karaNasAdhana che. (4) baMdhanarUpa kriyA te ja bhAva, evI kriyArUpa paNa baMdha che te bhAva sAdhana che. te 2T baMdhanA bheda prkRtisthitynubhvprdeshaastdvidhyH||3|| artha:- [tata] te baMdhanA [ pravRti sthiti anubhava praveza: ] prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdha [ viSaya: ] e cAra bheda che. TIkA 1. prakRtibaMdha-karmonA svabhAvane prakRtibaMdha kahe che. sthitibaMdha- jJAnAvaraNAdi karmo potAnA svabhAvarUpe jeTalo kALa rahe te sthitibaMdha che. anubhAgabaMdha-jJAnAvaraNAdi karmonA rasavizeSane anubhAgabaMdha kahe che. pradezabaMdha-jJAnAvaraNAdi karmorUpe thanAra pudgalaskaMdhonA paramANuonI saMkhyA te pradezabaMdha che. baMdhanA uparyukta cAra prakAramAMthI prakRtibaMdha ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 4 ] [ 505 pradezabaMdha yoganA nimitte thAya che ane sthitibaMdha tathA anubhAgabaMdha kaSAyanA nimitte thAya che. 2. ahIM je baMdhanA prakAra varNavyA che te pudagalakarmabaMdhanA che; te dareka prakAranA bheda-upabheda have anukrame kahe che. || DA! prakRtibaMdhanA mULa bheda Adyo jnyaandrshnaavrnnvedniiymohniiyaayurnaamgotraantraayaaH||4|| artha- [ Atho] pahelo arthava prakRtibaMdha [ jJAnavarzanAvaraNa ] jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, [ venIya modanIya ] vedanIya, mohanIya, [bApu:nAma gotra antarAyA: ] Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya- e ATha prakArano che. TIkA 1. jJAnAvaraNa- jyAre AtmA pote potAnA jJAnabhAvano ghAta kare tyAre AtmAnA jJAnaguNanA ghAtamAM je karmano udaya nimitta thAya tene jJAnAvaraNa kahe che. darzanAvaraNa- jyAre AtmA pote potAnA darzanabhAvano ghAta kare tyAre AtmAnA darzanaguNanA ghAtamAM je karmano udaya nimitta thAya tene darzanAvaraNa kahe che. vedanIya- jyAre AtmA pote mohabhAva vaDe paralakSe AkuLatA kare tyAre sagavaDatA ke agavaDatArUpa saMyogo prApta thavAmAM je karmano udaya nimitta thAya tene vedanIya kahe che. mohanIya- jIva potAnA svarUpane bhUlIne anyane potAnA samaje athavA svarUpAcaraNamAM asAvadhAnI kare tyAre je karmano udaya nimitta thAya tene mohanIya kahe che. Ayu- jyAre jIva potAnI yogyatAthI nArakI, tiryaMca, manuSya ke devanA zarIramAM rokAI rahe tyAre je karmano udaya nimitta thAya tene Ayukarma kahe che. nAma- jIva je zarIramAM hoya te zarIrAdinI racanAmAM je karmano udaya nimitta thAya tene nAmakarma kahe che. gotra- jIvane UMca ke nIca AcaraNavALA kuLamAM pedA thavAmAM je karmano udaya | nimitta thAya tene gotrakarma kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 506 ] [ mokSazAstra aMtarAya-jIvane dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryanA vidhramAM je karmano udaya nimitta thAya tene aMtarAyakarma kahe che. 2. prakRtibaMdhanA ATha bhedomAMthI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtikarma kahevAya che, kema ke teo jIvanA anujIvI guNonA paryAyanA ghAtamAM nimitta che; ane bAkInA vedanIya, Ayu, nAma ane gotra e cArane aghAtikarma kahevAya che, kema ke teo jIvanA anujIvI guNonA paryAyanA ghAtamAM nimitta nathI paNa pratijIvI guNonI paryAyanA ghAtamAM nimitta che. vastumAM bhAvasvarUpa guNa anujIvI guNa ane abhAvasvarUpa guNa pratijIvI guNa kahevAya che. 3. jema eka ja vakhate khAdhelA AhAra udarAgninA saMyoge rasa, lohI vage2e judA judA prakAre thaI jAya che, tema eka ja vakhate grahaNa thayelAM karmo jIvanA pariNAmo anusA2 jJAnAvaraNa ityAdi aneka bhedarUpa thaI jAya che. ahIM udAharaNathI eTalo phera che ke AhAra to rasa, lohI vagere rUpe kramekrame thAya che paraMtu karmo to jJAnAvaraNAdirUpe eka sAthe thaI jAya che. / / 4 / / prakRtibaMdhanA uttara bheda paMcanavadvayaSTAviMzaticaturdvicatvAriMzadvipaMcabhedA ythaakrmm||5|| artha:- [ yathAmam ] u52 kahelAM jJAnAvaraNAdi ATha karmonA anukrame [paMca nava dvi gAviMzati] pAMca, nava, be, aThThAvIsa, [ catu: dvivatvArizat dvivaMdyamevA] cAra, beMtAlIsa, be ane pAMca bhedo che. noMdha- te bhedonAM nAma have pachInA sUtromAM anukrame jaNAve che. / / 5 // jJAnAvaraNakarmanA pAMca bheda mtishrutaavdhimn:pryykevlaanaam||6|| zruta artha:- [ mati avadhijJAnAvaraNa, [ mana:paryaya kevaLajJAnAvaraNa-e pAMca bhedo jJAnAvaraNakarmanA che. avadhi ] kevalAnAm ] matijJAnAvaraNa, zrutajJAnAvaraNa, mana:paryayajJAnAvaraNa ane prazna:- abhavya jIvane mana:paryayajJAna tathA kevaLajJAnanI prApti karavAnuM sAmarthya nathI, jo te sAmarthya hoya to abhavyapaNuM kahI zakAya nahi; mATe te be jJAnanA sAmarthya vagara tene e be jJAnanA AvaraNa kahevAM te zuM nirarthaka nathI ? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 7-8 ] [ 507 uttara:- dravyArthikanaye abhavyajIvane paNa te banne jJAnanI zakti vidyamAna che mATe te apekSAe tene paNa mana:paryaya ane kevaLajJAna bane che; ane paryAyArthikanaye abhavyane te be jJAna nathI kemake tene koI kALe paNa tenI vyakti nahi thAya; zaktimAtra che paNa pragaTarUpe samyagdarzana-jJAna-cAritra abhavyane thatAM nathI. mATe zaktimAMthI vyakti nahi thavAnA nimitta tarIke AvaraNa hovuM ja joIe; tethI abhavya jIvane paNa te be AvaraNo che. || 6aaaa darzanAvaraNakarmanA nava bheda cakSuracakSuravadhikevalAnAM nidrAnidrAnidrApracalApracalApracalA styAnagRddhayazca / / 7 / / artha:- [vadhu: navA avadhi vatAnAM] cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa, kevaLadarzanAvaraNa, [ nidrA nidrAnidrA ] nidrA, nidrAnidrA, [pravanA. pravartApravenA] pracalA, pracalapracalA, [syAnamRddhaya: 2] ane syAnagRddhi e nava bheda darzanAvaraNakarmanA che. TIkA 1. chadmastha jIvone darzana ane jJAna kramathI hoya che arthAt pahelAM darzana ane pachI jJAna hoya che; paraMtu kevaLI bhagavAnane darzana ane jJAna banne eka sAthe hoya che kema ke darzana ane jJAna bannenA bAdhaka karmono kSaya eka sAthe thAya che. 2. mana:paryayadarzana hotuM nathI, kemake mana:paryayajJAna matijJAnapUrvaka ja thAya che; tethI mana:paryayadarzanAvaraNakarma nathI. 3. A sUtramAM Avela zabdonA artha zrI jainasiddhAMta pravezikAmAMthI joI levA. | 7 vedanIyakarmanA be bheda sasake to 8 artha:- [ sat kasave] sAtAvedanIya ane asatAvedanIya-e be bheda vedanIyakarmanA che. TIkA sAtAvedanIya ane asatAvedanIya; te be ja vedanIya karmanI prakRtio che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 508 ] [ mokSazAstra sAtA te nAma sukhanuM che. te sukhanuM je vedana arthAt bhogavaTo karAve te sAtavedanIya karma che. asAtA nAma duHkhanuM che; tenuM je vedana arthAt bhogavaTo karAve te asatAvedanIya karma che. zaMkA- jo sukha ane duHkha karmothI thAya che to karmonuM vinaSTa thaI javA pachI jIva sukha ane duHkhathI rahita thaI javo joIe? kemake tene sukha ane duHkhanA kAraNabhUta karmono abhAva thaI gayo che. jo ema kahevAmAM Ave ke karmo naSTa thaI jatAM jIva sukha ane duHkha rahita ja thaI jAya che, to ema kahI zakAtuM nathI. kAraNa ke jIva dravyane, niHsvabhAva thaI javAthI, abhAvano prasaMga prApta thAya che; athavA jo duHkhane ja karyajanita mAnavAmAM Ave to sAtAvedanIya karmano abhAva prApta thaze, kemake pachI tenuM koI phaLa rahetuM nathI? samAdhAnaH- duHkha nAmanI je koI paNa vastu che te asatAvedanIya karmanA udayathI thAya che, kAraNa ke te jIvanuM svarUpa nathI. jo jIvanuM svarUpa mAnavAmAM Ave to kSINakarmA arthAt karma rahita jIvone paNa du:kha hovuM joIe, kema ke jJAna ane darzananI samAna, karmano vinAza thavA chatAM, duHkhano vinAza nahi thAya. paNa sukha karmathI utpanna nathI thatuM, kemake te jIvano svabhAva che, ane tethI te karmanuM phaLa nathI. sukhane jIvano svabhAva mAnatAM sAtavedanIya karmano abhAva paNa thato nathI, kemake du:kha-upazamananA kAraNabhUta *sudravyonA saMpAdanamAM sAtavedanIya karmano vyApAra thAya che. * dhana, strI, putra vagere bAhya padArthonA saMyoga-viyogamAM pUrvakarmano udaya (nimitta) kAraNa che. tenA AdhAro: samayasAra-gAthA 84 nI TIkA. pravacanasAra-gAthA 14 nI TIkA. paMcAstikAya-gAthA 27 nI TIkA. paramAtmaprakAzaka-a. 2. gAthA 57, 60. niyamasAra-gAthA 157 nI TIkA. paMcAdhyAya a. 1. gAthA 181. paMcAdhyAyI-a. 2. gAthA 50, 440 441. rayaNasAra-gAthA 29. svAmI kArtikeyAnuprekSA-gAthA 10, 19, pa6, 57, 319, 320, 427. padmanaMdI paMcaviMzati-pRSTha 101, 103, 104, 106, 109, 110, 119, 128, 131, 138, 140, 155. mokSamArgaprakAzaka-pRSTha 8, 45, 61, 62, 64, 68, 70, 71, 72, 73. vagere ane sthaLe. gommadasAra-karmakAMDa-pRSTha 903, zlokavArtika-a. 8-sUtra 11 nI TIkAH a. 9. sUtra-16 rAjavArtika-a. 8-sUtra 11 nI TIkA; e. 9 sUtra 16. zrImad rAyacaMdra (gujarAtI bIjI AvRtti) pRSTha 235, 443. tathA mokSamALA-pATha 3. sattAsvarUpa -pRSTha 26. aNagAra dharmAmRta-pRSTha 60, 76. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 9 ] [ 509 AvI vyavasthA mAnatAM sAtavedanIya prakRtine pudgalavipAkIpaNuM prApta thaze ! evI AzaMkA na karavI; kemake du:khanA upazamathI utpanna thayela, duHkhanA avinAbhAvI, upacArathI ja sukha saMjJAne prApta ane jIvathI apRthabhUta evA svAthyanA kaNano hetu hovAthI sUtramAM sAtavedanIya karmane jIva-vipAkItva ane sukha-hetutvano upadeza devAmAM Avyo che. jo ema kahevAmAM Ave ke upayurkata vyavasthAnusAra to satAvedanIya karmane jIva-vipAkIpaNuM ane pugala-vipAkIpaNuM prApta thAya che; (to) te paNa koI doSa nathI, kema ke jIvanuM astitva anyathA banI zakatuM nathI, tethI te prakAranA upadezanA astitvanI siddhi thaI jAya che. sukha ane du:khanA kAraNabhUta dravyonuM saMpAdana karavAvALuM bIjAM koI karma nathI, kema ke evuM koI karma maLatuM nathI. (dhavalA TIkA pustaka 6 pRSTha 35-36 ) 1 TI mohanIyakarmanAaThThAvIsabheda darzanacAritramohanIyAkaSAyakaSAyavedanIyAkhyAstridvinavaSoDazabhedA: samyaktvamithyAtvatadubhayAnyi kaSAyakaSAyau hAsyaratyaratizokabhayajugupsAstrIpuMnapuMsakavedA anaMtAnubuMdhyapratyAkhyAnapratyAkhyAna saMjvalanavikalpAzcekaza: krodhmaanmaayaalobhaaH||9|| artha:- [varNana vAritramodanIya gaNAya pAya rupAvenIya kAraDyA: ] darzanamohanIya, cAritramohanIya, akaSAyavedanIya ane kaSAyavedanIya e cAra bhedarUpa mohanIyakarma che, ane tenA paNa anukrame [ tri di nava SoDazame:] traNa, be, nava ane soLa bheda che. te A pramANe [ saMkhyatve mithyAtva taDumayAni] samyakatvamohanIya, mithyAtvamohanIya ane samyagamathyAtvamohanIya A traNa bheda darzanamohanIyanA che; [ gavaSAyeSAyI] akaSAya vedanIya ane kaSAyavedanIya-A be bheda cAritra mohanIyanA che; [ dAca rati rati zova maya nu strI napuranaveddA:] hAsya, rati arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda-A nava bheda akaSAyavedanIyanA che; ane [ anaMtAnubaMdhI pratyArathAna pratyArathAna saMgvana vijyA: 2] anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna tathA saMjvalananA bhedathI tathA [ za: chodha mana mAyA soma:] e darekanA krodha, mAna, mAyA tathA lobha e cAra prakAra-e soLa bheda kaSAya vedanIyanA che. A rIte kula aThThAvIsa bheda mohanIyakarmanA che. noMdha:- akaSAyavedanIya ane kaSAyavedanIya e beno samAveza cAritramomAM thaI jAya che tethI temane gaNatarImAM judA levAmAM AvyA nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 510 ] [ mokSazAstra TIkA 1. mohanIyakarmanA mukhya be bheda che- darzanamohanIya ane cAritramohanIya, jIvano mithyAtvabhAva e ja saMsAranuM mULa che temAM nimitta mithyAtvamohanIyakarma che; te darzanamohanIyano eka bheda che. darzanamohanIyanA traNa bheda che- mithyAtvaprakRti, samyaktvaprakRti ane samyak mithyAtvaprakRti. A traNamAMthI baMdha eka mithyAtvaprakRtino ja thAya che. jIvano evo koI bhAva nathI ke jenuM nimitta pAmIne samyaktvamohanIyaprakRti ke samyak mithyAtvamohanIyaprakRti baMdhAya; jIvane prathama samyagdarzana pragaTa thavAnA kALamAM (-upazama kALamAM) mithyAtva prakRtinA traNa TukaDA thaI jAya che, temAMthI eka mithyAtvarUpe rahe che. eka samyaktvaprakRtirUpe thAya che ane eka samyagamithyAtvaprakRtirUpe thAya che. cAritramohanIyanA pacIsa bheda che tenAM nAma sUtramAM ja jaNAvyAM che. e rIte badhAM maLIne 28 bheda mohanIyakarmanA che. 2. A sUtramAM Avela zabdonA artha jainasiddhAMtapravezikAmAMthI joI levA. 3. ahIM hAsyAdika navane akaSAyavedanIya kahela che; tene nokaSAyavedanIya paNa kahevAya che. 4. anaMtAnubaMdhIno artha-anaMta mithyAtva, saMsAra; anubaMdhI tene anusarIne baMdhAya te. mithyAtvane anusarIne je kaSAya baMdhAya che tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAmAM Ave che. anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobhanI vyAkhyA nIce mujaba che. (1) AtmAnA zuddhasvarUpanI aruci te anaMtAnubaMdhI krodha che. (2) 'huM paranuM karI zakuM' evI mAnyatA pUrvaka je ahaMkAra te anaMtAnubaMdhI mAna-abhimAna che. (3) potAnuM svAdhInasvarUpa na samajAya evI ADa mArIne vikArIdazA vaDe AtmAne Thagavo te anaMtAnubaMdhI mAyA che. (4) puNyAdi vikArathI lAbha mAnIne potAnI vikArIdazAne vadhAryA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. anaMtAnubaMdhI kaSAya AtmAnA svarUpAcaraNa cAritrane roke che. zuddhAtmAnA anubhavane svarUpAcaraNa cAritra kahevAya che. tenI zarUAta cothA guNasthAnathI thAya che ane caudamA guNasthAne tenI pUrNatA thaIne siddhadazA pragaTe che. / / 9 / / Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 10-11 ] [ pa11 AyukarmanA cAra bheda naarktairygyonmaanussdaivaani||10|| artha- [ nAratairyabhyona] narakAyu, tiryaMcAyu, [ mAnuSa vevAni] manuSyAya ane devAyu- e cAra bheda AyukarmanA che. | 10 | nAma karmanA beMtAlIsa bheda gatijAtizarIrAMgopAMganirmANabaMdhanasaMghAtasaMsthAnasaMhananasparzarasa gaMdhavarNAnupUrvyAguruladhUpaghAtaparaghAtAtapodhotocchvAsa vihAyogatayaH pratyekazarIratrasasubhagasusvarazubhasUkSmaparyAptisthirAdeyayazaH kIrtisetarANi tIrthakaratvaM c||11|| artha:- [ gati nAti zarIra saMgopAM nirmALa] gati, jAti, zarIra, aMgopAMga, nirmANa, [ vaMdana saMdhAna saMsthAna saMdanana] baMdhana, saMghAta, saMsthAna, saMhanana, [sparza rasa dha ] sparza, rasa, gaMdha, varNa, [nAnupUrNa gurunadhu upadhAta paradhAta] AnupUrga, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, [mAtA udyonA vArasa vidAyo taya:] Atapa, udyota, ucchavAsa ane vihAyogati-e ekavIsa, tathA [pratye zarIra trasa sumarA surUra juma sUkSma paryAri rispara sAveya yaza:orti] pratyeka zarIra, trasa, subhaga, susvara, zubha, sUkSma, paryAti, sthira, Adaya ane yaza-kIrti e dasa tathA [sa rUtarALi] temanAthI ulaTA dasa arthAta sAdhAraNa zarIra, sthAvara durbhaga, dusvara, azubha, bAdara (-sthaLa), aparyApta, asthira, anAdeya ane ayaza-kIrti-e dasa, [ tIrtharatve 2] ane tIrthakarata-e rIte kula beMtAlIsa bheda nAmakarmanA che. TIkA sUtranA je zabda upara je AMkaDo lakhela che te, te zabdanA teTalA peTA bheda che-ema sUcave che; udAha gati zabda upara cArano AMkaDo che te ema sUcave che; ke gatinA cAra peTA bheda che. gati vagerenA peTA bheda sahita gaNavAmAM Aveto nAma karmanA kula 93 bheda thAya che. A sUtramAM AvelA zabdonA artha zrI jainasiddhAMtapravezikAmAMthI joI levA. / 11TI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa12 ] | [ mokSazAstra gotrakarmanA be bheda ujjainaivaizyA rAA artha- [3Le: nIva: ] uMcagotra ane nIcagotra e be bheda gotrakarmanA che. || 12 IT aMtarAyakarmanA pAMca bheda daanlaabhbhogopbhogviiryaannaam||13|| artha- [vAna nAma bhoga upamA vIryALAma] dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, bhogAMtarAya, upabhogavaMtarAya ane vIryaMtarAya-e pAMca bheda aMtarAya karmanA che. prakRtibaMdhanA peTA bhedonuM varNana ahIM pUruM thayuM. || 13aaaa have sthitibaMdhanA bhedonuM varNana kare chejJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya ane aMtarAyakarmanI utkRSTasthiti AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgararopamakoTIkoTyaH paST sthiti: 24 aa artha - [ gati: tirRpama] pahelethI traNa (arthAt ) jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa tathA vedanIya ) [ aMtarAyarUca 2] ane aMtarAya-e cAra karmonI [52] rithati] utkRSTa sthiti [trizat sAropamodIvoTsa:] trIsa kroDAkoDI sAgaropama che. noMdhaH- (1) A utkRSTa sthitino baMdha mithyAdaSTi saMjJI paMcendriya paryApaka jIvane ja thAya che. (2) eka karoDane eka karoDathI guNatAM je guNAkAra Ave te kroDAkoDI che. || 14nA mohanIyakarmanI utkRSTasthiti spttirmohniiysy||15|| artha - [modanIyaraca] mohanIyakarmanI utkRSTasthiti [saptati: ] sittera kroDA koDI sAgaropama che. noMdha:- A sthiti paNa mithyAdaSTi saMjJI paMcaMdriya paryAptaka jIvane ja baMdhAya che. || 15 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 16-17-18-19-20-21 ] [ 513 nAma ane gotrakarmanI utkRSTasthiti viMzatirnAmotrayo: 6 / / artha:- [ nAmotrayo: ] nAma ane gotrakarmanI utkRSTasthiti [viMzatti: ] vIsa kroDAkroDI sAgaropama che. / / 16 / / AyukarmanI utkRSTasthiti trystriNshtsaagropmaannyaayussH|| 17 / / artha:- [ gayuva: ] AyurmanI utkRSTasthiti [trayatriMzat sAgaropamAni] tetrIsa sAgaropama che. / / 17 / / vedanIyakarmanI jaghanyasthiti aparA dvAdazamuhUrtA vedanIyasya / / 18 / / artha:-[ vevanIyasya apA] vedanIyakarmanI jaghanyasthiti [dAvazamuhUrtA] bAra muhUrta che. / / 18 / / nAma ane gotrakarmanI jaghanyasthiti nAmotrayorau|| 6 / / artha:- [ nAmotrayo: ] nAma ane gotrakarmanI jaghanyasthiti [gau] ATha muhUrtanI che. / / 195 bAkInAM jJAnAvaraNAdi pAMca karmonI jaghanyasthiti zeSALAmaMtarmuhUrtA|| 2 / / artha:- [ zeSAnAm ] bAkInAM eTale ke jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAya ane Ayu-e pAMca karmonI jaghanyasthiti [ aMtarmuhUrtA] aMtarmuhUrta che. sthitibaMdhanA peTAbhedanuM varNana ahIM puruM thayuM. / / 20 / / have anubhAgabaMdhanuM varNana kare che (anubhAgabaMdhane anubhavabaMdha paNa kahevAya che) - anubhavabaMdhanuM lakSaNa viSAoDanubhava: / / 2 / / artha:- [ viSA: ] vividha prakArano pAka [anubhava: ] te anubhava che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa14 ] [ mokSazAstra TIkA (1) mohakarmano vipAka thatAM jIva je prakArano vikAra kare te prakAre jIve phaLa bhogavyuM kahevAya che, teno artha eTalo che ke jIvane vikAra karavAmAM mohakarmano vipAka nimitta che. karmano vipAka karmamAM thAya, jIvamAM thAya nahi. jIvane potAnA vibhAvabhAvano anubhava thAya te jIvano vipAka-anubhava che. (2) A sUtra pudgalakarmanA vipAka-anubhavane sUcavanAruM che. baMdha thatI vakhate jIvano jevo vikArIbhAva hoya tene anusarIne pugalakarma mAM anubhAga baMdha thAya che ane te udayamAM Ave tyAre karmano vipAka, anubhAga ke anubhava thayoema kahevAya che. A 21T anubhAgabaMdha karmanA nAma anusAra thAya che. sa yathAvAmA 22aaaa artha:- [4] te anubhAgabaMdha [ kathAnAma] karmonA nAma pramANe ja thAya che. TIkA je karmanuM je nAma che te karmamAM teno ja anubhAgabaMdha paDe che. jema kejJAnAvaraNakarmamAM "jJAna jyAre rokAya tyAre nimitta thAya' evo anubhAga hoya che; darzanAvaraNakarmamAM darzana jyAre rokAya tyAre nimitta thAya' evo anubhAga hoya che. IT 22TI phaLa ApyA pachI karmonuM zuM thAya che tataOM nirnara rarUA. artha- [ tata: ] tIvra, madhyama ke maMdaphaLa (anubhAga) ApyA pachI [nirnarA] te karmonI nirjarA thaI jAya che arthAta udayamAM AvyA pachI karma AtmAthI judAM thaI jAya che. TIkA 1. ATha karmo udaya thayA pachI nirjarI jAya che; temAM karmanI nirjarAnA be bheda che-savipAka nirjarA ane avipAka nirjarA. (1) savipAka nirjarA- AtmA sAthe eka kSetre rahelAM karma potAnI sthiti pUrI thatAM jAdAM thaI gayAM te savipAka nirjarA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 24 ] [ 515 (2) avipAka nirjarA- udayakALa prApta thayA pahelAM je karmo AtmAnA puruSArthanA kAraNe AtmAthI judAM thaI gayAM te avipAka nirjarA che. tene sakAmanirjarA paNa kahevAya che. 2. nirjarAnA be bheda bIjI rIte paNa paDe che tenuM varNana (1) akAmanirjarA- temAM bAhya nimitta to icchA rahita bhUkha-tRSA sahana karavI e che ane tyAM jo maMda kaSAyarUpa bhAva hoya to pApanI nirjarA thAya ane devAdi puNyano baMdha thAya- tene akAmanirjarA kahe che. je akAmanirjarAthI jIvanI gati kaMIka UMcI thAya che te pratikULa saMyogo vakhate jIva maMdakaSAya kare che tethI thAya che, paNa karmo jIvane UMcI gatimAM laI jatAM nathI. (2) sakAmanirjarA-tenI vyAkhyA upara AvI gaI che. 3. A sUtramAM 7 zabda che te navamA adhyAyanA trIjA sUtra [tapasA nirbarA ca] sAthe saMbaMdha dharAve che. anubhAgabaMdhanuM varNana ahIM puruM thayuM. / / 23 / / have pradezabaMdhanuM varNana kare che pradezabaMdhanuM svarUpa nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAtsUkSmaikakSetrAvagAhasthitAH sarvAtmapradezeSvanaMtAnaMtapradezAH / / 24 / / artha:- [ nAma pratyayA: ] jJAnAvaraNAdi karmaprakRtionuM kAraNa, [sarvato] sarva taraphathI arthAt samasta bhavomAM, [yogavizeSAt] yoga vizeSathI, [ sUkSma ykSetrAvAhasthitA: ] sUkSma, ekakSetrAvagAharUpa sthita [ sarvAtmapravezevuM] ane sarva Atmapradezoe [anaMtAnaMtapravezA: ] je karmapuddagalanA anaMtAnaMta pradezo (paramANuo ) che te pradezabaMdha che. nIcenI cha bAbato A sUtramAM jaNAvI che (1) sarva karmanA jJAnAvaraNAdi mULaprakRtirUpa, uttaraprakRtirUpa ane uttarotta2prakRtirUpa thavAnuM kAraNa kAryaNavargaNA che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 516 ] mokSazAstra (2) trikALavartI samasta bhavomAM (janmomAM) mana-vacana-kAyAnA yoganA nimitte te karmo Ave che. (3) te karmo sUkSma che- indriyagocara nathI. (4) AtmAnA sarva pradezonI sAthe dUdha-pANInI jema eka kSetramAM te karmo vyApta che. (5) AtmAnA sarva pradezoe anaMtAnaMta pudgalo sthita thAya che. (6) eka AtmAnA asaMkhya pradeza che, te dareka pradeze saMsArI jIvane anaMtAnaMta pugalaskaMdho vidyamAna che. pradezabaMdhanuM varNana ahIM puruM thayuM. 24 A rIte cAra prakAranA baMdhanuM varNana karyuM. have karmaprakRtiomAMthI puNyaprakRti keTalI che tathA pApaprakRti keTalI che te jaNAvIne A adhyAya pUro kare che. puNya pravRtio sadvedhazubhAyurnAmagotrANi punnym||25|| artha:- [ sat vedha gumAyu nAma gotrALa] sAtavedanIya, zubha Ayu, zubha nAma ane zubha gotra [pukhyam ] e puNyaprakRtio che. TIkA 1. ghAtikarmonI 47 prakRtio che; te badhI pAparUpa che; aghAtikarmonI 101 prakRtio che; temAM puNya ane pApa banne prakAra che, temAMthI 68 prakRtio puNyarUpa che, te nIce pramANe 1. sAtavedanIya, 2. tiryaMcAyu, 3. manuSyAyuM, 4. devAyu, 5. ucca gotra, 6. manuSyagati, 7. manuSyagatyAnupUrvI, 8. devagati, 9. devagatyAnupUrvI, 10. paMcendriya jAti, 11-15. pAMca prakAranA zarIra, 16-20. zarIranAM pAMca prakAranA baMdhana, 2125. pAMca prakAranA saMghAta, ra6-28. traNa prakAra aMgopAMga, 29-48. sparza, varNAdikanI vIsa prakRti, 49, samacaturagnasaMsthAna, 50. varSabhanArAcasaMhanana, pa1. aguladhu, para. paraghAta, pa3. ucchavAsa, 54. Atapa, pa5. udyota, pa6. prazasta vihAyogati, pa7. trasa, 58. bAdara, 59. paryAti, 60. pratyeka zarIra, 61. sthira, 62. zubha, 63. subhaga, 64. susvara, 65. Adeya, 66. yaza-kIrti, 67. nirmANa, ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 sUtra 26 ] [ 517 68. tIrthakara8. bheda vivakSAe A 68 puNyaprakRti che ane abheda vivakSAthI 42. puNyaprakRti che, kemake varNAdikanA 16. bheda, zarIramAM aMtargata 5 baMdhana ane 5 saMghAta ema kula ra6 prakRtio ghaTADavAthI 42 prakRti rahe che. 2. pUrve 11 mA sUtramAM nAmakarmanI 42 prakRti jaNAvI che temAM gati, jAti, zarIrAdinA paTAbhedo jaNAvyA nathI, paraMtu puNyaprakRti ane pApaprakRti evA bheda pADatAM temanA peTA bheda AvyA vagara rahetA nathI. A 25aa pApaprakRtio matoDakhyatpApampA raddAo artha- [ gata: anyat] te puNyaprakRtiothI anya arthAta asatAvedanIya, azubhaAyu, azubha nAma ane azubha gotra [pApam ] e pApaprakRtio che. TIkA 1. pApaprakRtio nIce pramANe che 1-47 ghAtikarmonI sarva prakRtio, 48. nIca gotra, 49. asAtAvedanIya, 50. narakagati, 51. narakagatyAnupUrvI, para. tiryaMcagati, pa3. tiryaMcagatyAnupUrvI, 54-57. ekendriyathI caturindriya e cAra jAti, 59-63 pAMca saMsthAna, 64-68. pAMca sahunana, 69-88. varNAdika vIsa prakAra, 89. upaghAta, 90. aprazasta vihAyogati, 91. sthAvara, 92. sUkSma, 93. aparyAti, 94. sAdhAraNa, 95. asthira, 96. azubha, 97. durbhaga, 98. du:svara 99. anAdeya ane 1OO. ayazakIrti. bheda vivakSAe A 1OO pApaprakRtio che; ane abhedavivakSAe 84 che, kema ke varNAdikanA 16 peTA bheda ghaTADavAthI 84 rahe che. AmAMthI paNa samyamithyAtvaprakRti tathA samyakatvamohanIyaprakRti e be prakRtiono baMdha thato nahi hovAthI te be bAda karatAM bhedavivakSAo 98 ane abhedavivakSAo 82 pApa prakRtiono baMdha thAya che; paraMtu te be prakRtionI sattA tathA udaya hoya che tethI sattA ane udaya to bhedavivalAe 1OO tathA abhedavivakSAe 84 prakRtionA thAya che. 2. varNAdika cAra athavA to tenA bheda gaNavAmAM Ave to vIsa prakRtio che teo puNyarUpa paNa che ane pAparUpa paNa che tethI te puNya ane pApa bannemAM gaNAya che. 3. A sUtramAM AvelA zabdonA artha zrI jainasiddhAMtapravezikAmAMthI joI levA. || 26 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa18 ] | [ mokSazAstra upasaMhAra 1. A adhyAyamAM baMdhatattvanuM varNana che; pahelA sUtramAM mithyAtvAdi pAMca vikArI pariNAmone baMdhanA kAraNa tarIke jaNAvyAM che, temAM paheluM mithyAdarzana jaNAvyuM che kema ke te pAMca kAraNomAM saMsAranuM mULa mithyAdarzana che. te pAMca prakAranA jIvanA vikArI pariNAmonuM nimitta pAmIne AtmAnA ekeka pradeze anaMtAnaMta kArmaNavargaNArUpa pugala paramANuo ekakSetrAvagAharUpe baMdhAya che, te dravyabaMdha che. 2. baMdhanA cAra prakAra varNavyA che. karmabaMdha jIva sAthe keTalA vakhata sudhI rahIne pachI teno viyoga thAya e paNa AmAM jaNAvyuM che. prakRtibaMdhamAM mukhya ATha bheda paDe che, temAMthI eka mohanIyaprakRti ja navA karmabaMdhamAM nimitta thAya che. 3. vartamAnagocara je koI darzano che temAM koI paNa sthaLe AvI spaSTa ane vaijJAnika paddhatie jIvanA vikArI bhAvonuM tathA tenA nimitte thatA pudgalabaMdhanA prakAronuM svarUpa jainadarzana sivAyanA bIjA koI darzanamAM kahevAmAM AvyuM nathI. ane te prakAranuM kathana sarvajJa -vItarAgatA vagara AvI zake ja nahi. mATe jainadarzananuM bIjA koI paNa darzananI sAthe samAnapaNuM mAnavuM te vinayamithyAtva che. 4. mithyAtva sabaMdhamAM pahelA sUtramAM je vivecana karavAmAM AvyuM che te barAbara samajavuM. 5. baMdhattva saMbaMdhI khAsa khyAlamAM rAkhavA yogya siddhAMta e che ke zubha tema ja azubha banne bhAvo baMdhanuM ja kAraNa che tethI temanAmAM taphAvata nathI arthAt bane bUrAM che. je azubhabhAva vaDe narakAdirUpa pApabaMdha thAya tene to jIva bUrAM jANe che, paNa je zubhabhAvo vaDe devAdhirUpa puNyabaMdha thAya tene te bhalA jANe che, e rIte du:kha sAmagrImAM (-pApabaMdhanA phaLamAM) dveSa ane sukhasAmagrImAM (-puNyabaMdhanA phaLamAM) rAga thayo: mATe je puNya sAruM ane pApa kharAba ema mAnIe to rAgadvaSa karavA yogya che evI zraddhA thaI; ane jema A paryAya saMbaMdhI rAga-dveSa karavAnI zraddhA thaI tema bhAvI paryAya saMbaMdhI paNa sukha-duHkha sAmagrImAM rAga-dveSa karavA yogya che evI zraddhA thaI. azuddha (zubha-azubha ) bhAvo vaDe je karmabaMdha thAya temAM amuka bhalo ane amuka bUro evA bheda mAnavA te ja mithyAzraddhA che; evI zraddhAthI baMdhatattvanuM satya zraddhAna thatuM nathI. zubha ke azubha bane baMdhabhAva che, te bannethI ghAtikarmono baMdha to niraMtara thAya che; sarve ghAtikarmo pAparUpa ja che ane te ja AtmaguNanA ghAtamAM nimitta che. to pachI zubhabhAvathI je baMdha thAya tene sAro kema kahevAya ? 6. jIvanA eka samayanA vikArI bhAvamAM sAta karmanA baMdhamAM ane koI vakhate Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 8 upasaMhAra ] [ 119 ATha prakAranA karmanA baMdhamAM nimitta thavAnI lAyakAta kevI rIte che te ahIM batAvavAmAM Ave che (1) jIva potAnA svarUpanI asAvadhAnI rAkhe che, te moha karmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (2) svarUpanI asAvadhAnI hovAthI jIva te samaye potAnuM jJAna potAnA tarapha na vALatAM para tarapha vALe che te bhAva jJAnAvaraNakarmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (3) te ja samaye, svarUpanI asAvadhAnIne lIdhe potAnuM darzana potAnA tarapha na vALatAM para tarapha vALe che te bhAva darzanAvaraNakarmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (4) te ja samaye, svarUpanI asAvadhAnI hovAthI potAnuM vIrya potAnA tarapha na vALatAM para tarapha vALe che te bhAva aMtarAyakarmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (5) para taraphanA lakSe parano saMyoga thAya che tethI te samayano (-svarUpanI asAvadhAnI samayano) bhAva zarIra vagere nAmakarmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (6) jyAM zarIra hoya tyAM UMca-nIca AcAravALA kuLamAM utpatti hoya, tethI te ja samayano vikArI bhAva gotrakarmanA baMdhanuM nimitta thAya che. (7) jyAM zarIra hoya tyAM bahAranI sagavaDa, agavaDa, sAjuM, mAMdu vagere. hoya; tethI te samayano bhAva vedanIyakarmanA baMdhanuM nimitta thAya che. - ajJAnadazAmAM A sAta karmo to samaye samaye baMdhAyA ja kare che; samyagdarzana thayA pachI krame krame jema jema cAritranI asAvadhAnI dUra thAya tema tema jIvamAM avikArIdazA vadhatI jAya ane te avikArI bhAva pudagalakarmanA baMdhamAM nimitte thAya nahi tethI teTale aMze baMdhana TaLe che. (8) zarIra te saMyogI vastu che, tethI jyAM te saMyoga hoya tyAM viyoga paNa thAya ja, eTale ke zarIranI sthiti amuka kALanI hoya. cAlu bhavamAM je bhavane lAyaka bhAva jIvane thAya tevA Ayuno baMdha navA zarIra mATe thAya che. 7. karmabaMdhanAM je pAMca kAraNo che temAM mukhya mithyAtva che ane te karmabaMdhano abhAva karavA mATe sauthI paheluM kAraNa samyagdarzana ja che. samyagdarzana thatAM ja mithyAdarzanano abhAva thAya che ane tyAra pachI ja krame krame avirati vagereno abhAva thAya che. e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranA AThamA adhyAyanI gujarAtI TIkA pUrI thaI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra - gujarAtI TIkA adhyAya navamo bhumikA 1. A adhyAyamAM saMvara ane nirjarAtattvanuM varNana che. A mokSazAstra hovAthI sauthI pahelAM mokSano upAya batAvyo ke samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che. pachI samyagdarzananuM lakSaNa tattvArthazraddhAne kahyuM ane sAta tattvonA nAma darzAvyA; tyArapachI anukrame te tattvonuM varNana karyuM che, temAMthI jIva, ajIva, Asrava ane baMdha e cAra tattvonuM varNana atyAra sudhImAM karyuM che. have A adhyAyamAM saMvara tathA nirjarA e baMne tattvonuM varNana karyuM che ane tyArapachI chellA adhyAyamAM mokSatattvanuM varNana karIne A zAstra AcAryadeve puruM karyuM che. 2. anAdi mithyASTi jIvane sAcAM saMvara ane nirjarAtattva kadI pragaTayAM nathI; tethI tene A saMsArarUpa vikArIbhAvo UbhA rahyA che ane samaye samaye anaMta duHkha pAme che. tenuM mULakAraNa mithyAtva ja che. dharmanI zarUAta saMvarathI thAya che ane samyagdarzana te ja prathama saMvara che; tethI dharmanuM muLa samyagdarzana che. saMvarano artha jIvanA vikArIbhAvone aTakAvavA te che; samyagdarzana pragaTa karatAM mithyAtvabhAva aTake che tethI sauthI pahelAM mithyAtvabhAvano saMvara thAya che. 3 saMvaranuM svarUpa (1) "saMvara' zabdano artha "rokavuM' thAya che. chaThThA-sAtamA adhyAyamAM jaNAvelA Asravane rokavo te saMvara che. jIva jyAre Asrava bhAvane roke tyAre jIvamAM koI bhAvano utpAda to thavo ja joIe. je bhAvano utpAda thatAM AsavabhAva rokAya te saMvarabhAva che. saMvarano artha vicAratAM temAM nIcenA bhAvo Ave che: 1. Asrava rokAtAM AtmAmAM je paryAyano utpAda thAya che te zuddhopayoga che; tethI utpAda apekSAe saMvarano artha zuddhopayoga thAya che. upayogasvarUpa zuddhAtmAmAM upayoganuM rahevuM-TakavuM te saMvara che. (juo, zrI samayasAra gAthA 181) 2. upayogasvarUpa zuddhAtmAmAM jyAre jIvano upayoga rahe che tyAre navo vikArI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates parara ] [ mokSazAstra paryAya (-Asrava) aTake che arthAt puNya-pApanA bhAva aTake che. te apekSAe saMvarano artha "jIvanA navA puNya-pApanA bhAva rokavA" evo thAya che. 3. upara jaNAvela bhAva pragaTatAM navAM karmo AtmA sAthe. ekakSetrAvagAharUpe AvatAM aTake che, tethI karma apekSAe saMvarano artha "navAM karmano Asrava aTakavo" evo thAya che. (2) uparanA traNe artho naya apekSAe karavAmAM AvyA che, te A pramANe 1-pahelo artha AtmAno zuddhaparyAya pragaTayAnuM jaNAve che, tethI paryAya apekSAe te kathana zuddhanizcayanayanuM che - bIjo artha AtmAmAM kyo paryAya aTakayo te jaNAve che; tethI te kathana vyavahAranayanuM che. ane 3-trIjo artha jIvanA te paryAya vakhate para vastunI sthiti kevI hoya tenuM jJAna karAve che, tethI te kathana asaddabhUta vyavahAranayanuM che. tene asadabhUta kahevAnuM kAraNa e che ke, AtmA jaDa karmanuM kAMI karI zakato nathI paNa AtmAnA te prakAranA zuddhabhAvane ane navA karmanA AsravanA rokAI javAne mAtra nimitta-naimittikasabaMdha che. (3) A traNe vyAkhyAo naya apekSAe hovAthI te dareka vyAkhyAmAM bAkInI be vyAkhyAo garbhita rIte aMtarbhata thAya che, kema ke naya-apekSAnA kathanamAM ekanI mukhyatA ane bIjAnI gauNatA hoya che. je kathana mukhyatAe karyuM hoya tene A zAstranA pAMcamA adhyAyanA 3ra mAM sutramAM arpita" kahevAmAM Avela che ane je kathana gauNa rAkhavAmAM AvyuM hoya tene "anarpita' kahevAmAM Avela che. arpita ane anarpita e baMne kathanone ekatrita karatAM je artha thAya te pUrNa (-pramANa) artha che, tethI te sarvAga vyAkhyA che. arpita kathanamAM anarpitanI je gauNatA rAkhavAmAM AvI hoya to te naya kathana che. svaga vyAkhyArUpa kathana koI paDakhuM gauNa nahi rAkhatAM badhAM paDakhAne ekI sAthe batAve che. zAstramAM nayadaSTithI vyAkhyA karI hoya ke ane kAntadaSTie vyAkhyA karI hoya, paNa tyAM anekAMta svarUpa samajIne anekAMtasvarUpe je vyAkhyA hoya te pramANe samajavuM. (4) saMvaranI sarvAga vyAkhyA zrI samayasArajI gAthA 187 thI 189 sudhImAM nIce ApI che AtmAne AtmA vaDe be puNya-pAparUpa zubhAzubhayogothI rokIne darzanazAnamAM sthita thayo thako ane anya vastunI icchAthI viramyo thako je AtmA, sarva saMgathI rahita thayo thako potAnA AtmAne AtmA vaDe dhyAve che,-karma ane nokarmane dhyAvato nathI, cetayitA hovAthI ekatvane ja ciMtave che-cete che- anubhave che, te AtmA, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 bhUmikA ] [ para3 AtmAne dhyAvato, darzanazAnamaya ane ananyamaya thayo thako alpakALamAM ja karmathI rahita AtmAne pAme che." A vyAkhyAmAM saMpUrNa kathana hovAthI A kathana anekAntadaSTie che; mATe koI zAstramAM nayadaSTie vyAkhyA karI hoya, ke koI zAstramAM anekAMtadaSTie sarvAga vyAkhyA karI hoya to tyAM virodha na samajatAM bannemAM samAna prakAre vyAkhyA karI che-ema samajavuM. (5) zrI samayasAra kaLaza 125 mAM saMvaranuM svarUpa nIce pramANe kahyuM che 1. Asravano tiraskAra karavAthI jeNe sadA vijaya meLavyo che evA saMvarane utpanna karatI jayoti.... 2. pararUpathI judI potAnA samyaka svarUpamAM nizcalapaNe prakAzatI, cinmaya, ujvaLa ane nijarasanA bhAravALI jyotinuM pragaTavuM, (A varNanamAM AtmAnI zuddha paryAya ane Asravano nirodha e rIte AtmAnA banne paDakhAM AvI jAya che.) (6) zrI paraSArthasiddhi-upAya. gAthA 205 mAM bAra anuprekSAnA nAma kahyAM che temAM eka saMvara anuprekSA che, tyAM paMDita ugrasena kRta TIkA pA.218 mAM "saMvara" no artha nIce pramANe karyo che - jina puNya pApa nahIM kInA, Atama anubhava cita dInA; tina hi vidhi Avata roke, saMvara lahi sukha avaloke.' artha- je jIvoe potAnA bhAvane puNya-pAparUpa karyA nathI ane AtmaanubhavamAM potAnA jJAnane joyuM che teoe karmone AvatAM rokyAM che ane saMvaranI prAptirUpa sukhane teo avaloke che. (A vyAkhyAmAM upara kahela traNe paDakhAM AvI jAya che tethI te anekAMta apekSAe sarvAga vyAkhyA che.). (7) zrI jayasenAcArya paMcAstikAya gAthA 142 nI TIkAmAM saMvaranI vyAkhyA nIce pramANe karI che - 'atra zubhAzubhasaMvara samarthaH zuddhopayogo bhAvasaMvaraH, bhAvasaMvarAdhAreNa navatarakarmanirodho dravyasaMvara Iti taatpryaarthH|| artha:- ahIM zubhAzubhabhAvane rokavAne samartha je zuddhopayoga te bhAvasaMvara: Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates para4 ] mokSazAstra che; bhAvasaMvaranA AdhAre navA karmano virodha thavo te dravyasaMvara che. e tAtparya artha che." (paMcAstikAya pA. 207) (saMvaranI A vyAkhyA anekAMtadaSTie che, temAM pahelAM traNe artho AvI jAya che.) (8) zrI amRtacaMdrAcArye paMcAstikAya, gAthA 144 nI TIkAmAM saMvaranI vyAkhyA nIce pramANe karI che gumAsumapariNAmanirodha: saMvara: zuddhopayo : eTale ke zubhAzubha pariNAmanA nirodharUpa saMvara te zuddhopayoga che. (pA. 208) (saMvaranI A vyAkhyA anekAMtadaSTie che, temAM pahelA be artho AvI jAya che.) (9) prazna - A adhyAyanA pahelA sutramAM saMvaranI vyAkhyA 'kAgraMva nirodha: saMvara:' eTalI karI che, paNa sarvAga vyAkhyA karI nathI, tenuM zuM kAraNa che? uttara:- A zAstramAM vastu svarUpanuM varNana naya apekSAe ghaNuM ja TuMkAmAM ApavAmAM AvyuM che. vaLI A zAstranuM varNana mukhyapaNe paryAyArthikanayathI hovAthI 'bAjhavanirodha: saMvara:' "evI vyAkhyA paryAya apekSAe karI che ane temAM dravyArthikanayanuM kathana gauNa che. (10) pAMcamA adhyAyanA 3ra mA sutranI TIkAmAM jainazAstronA artha karavAnI paddhati jaNAvI che. te paddhati pramANe A adhyAyanA pahelA sutrano artha karatAM zrI samayasAra, zrI paMcAstikAya vagere zAstromAM saMvarano je artha karyo che te ja artha ahIM kahyo che ema samajavuM. 4 lakSamAM rAkhavAyogya keTalIka bAbato (1) pahelA adhyAyanA cothA sutramAM je sAta tattvo kahyAM che temAM saMvara ane nirjarA e be tattvo mokSamArgarUpa che. pahelA adhyAyanA pahelA sutramAM mokSamArganI vyAkhyA "sakhyAjJAnavAritrALa mokSamArgI:' e pramANe karI che, te vyAkhyA mokSamArga thatAM AtmAnI zuddha paryAya kevI hoya te jaNAve che, ane A adhyAyanA pahelA sutramAM "Ivanirodha: saMvara:' ema kahIne mokSamArgarUpa zuddhaparyAya thatAM azuddhaparyAya tathA navA karmo aTake che te jaNAvyuM che. (2) e rIte e baMne sutromAM (a. 1 sU. 1 tathA a. 9. su. 1 mAM ) jaNAvelI mokSamArganI vyAkhyA sAthe letAM A zAstramAM sarvAga kathana AvI jAya che. zrI samayasAra, zrI paMcAstikAya vagere zAstromAM dravyArthikanaya kathana che, temAM saMvaranI je vyAkhyA ApI che te ja vyAkhyA paryAyArthikanaye kathana karanAra A zAstramAM judA zabdothI ApI che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 bhUmikA ] [ 525 (3) zuddhopayogano artha samayagdarzana-jJAna-cAritra thAya che. (4) A zAstramAM AcAryadeve nirjarAnI vyAkhyA ApI nathI, paNa saMvara thatAM je azuddhi TaLI ane zuddhi vadhI te ja nirjarA che tethI 'zuddhopayoga' ke samyagdarzana-jJAna-cAritra' kahetAM temAM ja nirjarA AvI jAya che. (5) saMvara tathA nirjarA e baMne eka ja samaye hoya che, kema ke je samaye zuddhaparyAya (-zuddhopayoga) pragaTe te ja samaye navo azuddhaparyAya (zubhAzubhopayoga ) aTake te saMvara che ane te ja samaye junI azuddhi TaLe ane zuddhatA vadhe te nirjarA che. (6) A adhyAyanA pahelA sutramAM saMvaranI vyAkhyA karyA pachI bIjA sutramAM tenA cha bheda kahyA che. te bhedomAM samiti, gharma, anuprekSA, pariSahajaya ane cAritra e pAMca bhedo bhAvavAcaka (-astisucaka) che, ane chaThTho bheda gupti che te abhAvavAcaka (-nAstisUcaka) che. pahelA sutramAM saMvaranI vyAkhyA naya apekSAe nirodhavAcaka karI che, tethI te vyAkhyA 'saMvara thatAM kevo bhAva thayo' te gauNapaNe sUcave che ane 'kevo bhAva aTakyo 'te mukhyapaNe sUcave che. (7) 'Avanirodha: saMvara:' e sutramAM 'nirodha 'zabda jo ke abhAvavAcaka che topaNa te zunyavAcaka nathI; anya prakAranA svabhAvapaNAnuM temAM sAmarthya hovAthI jo ke Asavano nirodha thAya che topaNa, AtmA saMvRta svabhAvapaNe thAya che, te eka prakArano AtmAno zuddhaparyAya che, saMvarathI Asavano nirodha thato hovAthI ane baMdhanuM kAraNa Asrava hovAthI saMvara thatAM baMdhano paNa nirodha thAya che. (juo, zlokavArtikasaMskRta TIkA, A sutra nIcenI kArikA 2. pA. 486) (8) zrI samayasArajInI 186 mI gAthAmAM kahyuM che ke- zuddha AtmAne jANato- anubhavato jIva zuddha AtmAne ja pAme che ane azuddha AtmAne jANatoanubhavato jIva azuddha AtmAne ja pAme che. ' AmAM zuddha AtmAne pAmavo te saMvara che ane azuddha AtmAne pAmavo te Asava-baMdha che. (9) samayasAra nATakanI utthAnikAmAM 23 me pAne saMvaranI vyAkhyA nIce mujaba karI che jo upayoga svarUpa dhari, varate joga viritta, roke Avata karamakoM, so hai saMvara tatta|| 31|| artha:- AtmAno je bhAva jJAnadarzana upayogane pAmIne yogonI kriyAthI viraktathAya che ane navA karmanA Asravane roke che te saMvaratattva che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates para6 ] [ mokSazAstra 5. nirjarAnuM svarUpa upara kahelA 9 bolomAM nirjarA saMbaMdhI keTalIka hakIkata AvI gaI che. saMvarapUrvakanI nirjarA te mokSamArga che; tethI te nirjarAnI vyAkhyA jANavAnI jarUra che. (1) zrI paMcAstikAyanI 144 gAthAmAM nirjarAnI vyAkhyA nIce pramANe che saMvarajogehiM judo tavehiM jo ciTThade bhuvihehiN| kammANaM NijjaraNaM bahugANaM kuNadi so NiyadaM / / artha - zubhAzubhAsUvanA nirodharUpa saMvara ane zuddhopayogarUpa yogothI saMyukta evo je bhedavijJAnI jIva aneka prakAranA aMtaraMga-bahiraMga tapo dvArA upAya kare che te nizcayathI ghaNA prakAranA karmonI nirjarA kare che.' A vyAkhyAmAM "karmonI nirjarA thAya che" ema kahyuM che; te vakhate AtmAnI zuddhaparyAya kevI hoya che te temAM garbhita rAkhyuM che; A gAthAnI TIkA karatAM zrI amRtacaMdrAcArye kahyuM che ke '.... sa khalu bahUnAM karmaNAM nirjaraNaM kroti| tadatra karmaviryazAtanasamartho bahiraMgAntaraMga tapobhibRMhitaH zuddhopayogo bhaavnirjraa|' artha:- te (jIva) kharekhara ghaNA karmonI nirjarA kare che tethI e siddhAMta thayo ke, aneka karmonI zaktione gALavAmAM samartha bahiraMga-aMtaraMga (pothI vRddhi pAmelo je zuddhopayoga te bhAva nirjarA che. ( jAo, paMcAstikAya pA. 209) (2) zrI samayasAra gAthA 206 mAM nirjarAnuM svarUpa nIce jaNAvyuM che 'edami rado NiccaM saMtuTTho hohi nniccmedhmi| edeNa hohi titto hohadi tuha uttamaM sokkhaM / / 206 / / artha- he bhavya prANI ! tuM AmAM (jJAnamAM) nitya rata arthAt prItivALo thA, AmAM nitya saMtuSTa thA ane AnAthI tRpta thA; Ama karavAthI tane uttama sukha thaze." nirjarA thatAM AtmAnI zuddhaparyAya kevI hoya che te AmAM jaNAvyuM che. (3) saMvaranI sAthe avinAbhAvapaNe nirjarA hoya che. nirjarAnA ATha AcAra (-aMga, lakSaNa) che, temAM upavRMhaNa ane prabhAvanA e be AcAra zuddhinI vRddhi batAve che, A saMbaMdhamAM zrI samayasAra gAthA ra33 nI TIkA mAM nIce pramANe jaNAvyuM che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 bhUmikA ] [ para7 kAraNa ke samyagdaSTi, TaMkotkIrNa eka jJAyakabhAvamayapaNAne lIdhe samasta AtmazaktionI vRddhi karato hovAthI, upabRhaka arthAt Atmazaktino vadhAranAra che, tethI tene jIvanI zaktinI durbaLatAthI (arthAt maMdatAthI) thato baMdha nathI paraMtu nirjarA ja che." (4) vaLI gAthA 236 nI TIkA tathA bhAvArtha mAM kahyuM che ke TIkA:- kAraNa ke samyagdaSTi, TaMkotkIrNa eka jJAyakabhAvamayapaNAne lIdhe jJAnanI samasta zaktine pragaTa karavA-vikasAvavA phelAvavA vaDe prabhAva utpanna karato hovAthI, prabhAvanA karanAra che, tethI tene jJAnanI prabhAvanAnA aprakarSathI (arthAt jJAnanI prabhAvanA nahi vadhavAthI) thato baMdha nathI paraMtu nirjarA ja che. bhAvArtha- prabhAva eTale pragaTa karavuM, ughAta karavo vagere mATe je potAnA jJAnane niraMtara abhyAsathI pragaTa kare che-vadhAre che, tene prabhAvanA aMga hoya che. tene aprabhAvanAkRta karmabaMdha nathI, karma rasa daIne kharI jAya che tethI nirjarA ja che. (5) A pramANe anekAMta dRSTimAM spaSTapaNe sarvAga vyAkhyA kahevAmAM Ave che. jyAM vyavahAranaye vyAkhyA karavAmAM Ave tyAM "jUnA vikAranuM nathA jUnA karmanuM kharI javuM' evo nirjarAno artha kahevAmAM Ave che. paNa temAMya "zuddhinI vRddhi te nirjarA " evo artha garbhitapaNe kahyo che ema samajavuM. (6) aSTapAhuDamAM bhAvaprAbhUtanI 144 mI gAthAnA bhAvArthamAM saMvara, nirjarA tathA mokSanI vyAkhyA nIce pramANe karI che pAMcamuM saMvaratattva che. rAga-dveSa-moharUpa jIvanA vibhAvanuM na hovuM ane darzanajJAnarUpa cetanAbhAvanuM sthira thavuM te saMvara che. te jIvano potAno bhAva che ane tenAthI pugalakarma janita bhramaNa maTe che. e rIte e tattvonI bhAvanAmAM AtmatattvanI bhAvanA pradhAna che, tenAthI karmanI nirjarA thaIne mokSa thAya che. AtmAnA bhAva anukrame zuddha thavA te nirjarAtattva che ane sarva karmano abhAva thavo te mokSatattva che.' (7) e rIte saMvaratattvamAM AtmAnI zuddha paryAyanuM pragaTavuM hoya che ane nirjarAtattvamAM AtmAnI zuddha paryAyanI vRddhi thAya che. A zuddha paryAyane eka zabdathI zuddhopayoga" kahevAya che, be zabdothI kahevuM hoya to "saMvara, nirjarA' kahevAya che ane traNa zabdothI kahevuM hoya to "samyagdarzana -jJAna-cAritra" kahevAya che. saMvaranirjarAmAM aMze zuddha paryAya hoya che ema samajavuM. A zAstramAM jyAM jyAM saMvara-nirjarAnuM vivaraNa hoya tyAM tyAM AtmAnI paryAya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa28 ] [ mokSazAstra je aMze zuddha che te saMvara-nirjarA che ema samajavuM. vikalpa rAga ke zubhabhAva te saMvara-nirjarA nathI. paraMtu teno virodha thavo ane junI azuddhinuM kharI javuM te saMvara-nirjarA che. (8) mokSanA bIjarUpa saMvara-nirjarAbhAva anAdithI ajJAnI jIve kadI pragaTa karyA nathI ane tenuM yathArtha svarUpa paNa samajyo nathI, saMvara-nirjarA pote dharma che; tenuM svarUpa samajyA vagara dharma kema thAya? mATe mumukSu jIvoe tenuM svarUpa samajavAnI khAsa jarUra che; AcArya deva A adhyAyamAM temanuM varNana TUMkamAM kare che. temAM prathama saMvaranuM svarUpa varNave che. saMvaranuM lakSaNa bhAvanirodha: saMvara: zA artha:- [ bhAvanirodha: ] Asravane rokavA te [saMvara:] saMvara che arthAt AtmAmAM je kAraNothI karmono Asrava thAya che te kAraNone dUra karavAthI karmonuM AvavuM aTakI jAya che tene saMvara kahe che. TIkA 1. saMvaranA be bheda che-bhAvasaMvara ane dravyasaMvara. te banenI vyAkhyA bhUmikAnA trIjA pArAnA (7) mA peTAbheTamAM ApI che. 2. saMvara te dharma che; saMvaranI zarUAta jIva jyAre samyagdarzana pragaTa kare tyAre thAya che; samyagdarzana vagara kadI paNa sAco saMvara hoto nathI. samyagdarzana pragaTa karavA mATe jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mokSa e sAtatattvonuM svarUpa yathArthapaNe viparIta abhinivezarahita jANavuM joIe. 3. samyagdarzana pragaTa thayA pachI jIvane aMze vItarAgabhAva ane aMze sarAgabhAva hoya che tyAM vItarAgabhAva vaDe saMvara thAya che ane sarAgabhAva vaDa baMdha thAya che ema samajavuM. 4. ahiMsA vagere zubhAsUvane ghaNA jIvo saMvara mAne che, paNa te bhUla che. zabhAsUvathI to paNUbaMdha thAya che. je bhAva vaDa baMdha thAya te ja bhAva vaDe saMvara thAya nahi. 5. AtmAne jeTale aMze samyagdarzana che teTale aMze saMvara che ane baMdha nathI, paNa jeTale aMze rAga che teTale aMze baMdha che; jeTale aMze samyajJAna che teTale aMze Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 1] [para9 saMvara che ane baMdha nathI, paNa jeTale aMze rAga che teTale aMze baMdha che; tathA jeTale aMze samyakracAritra che teTale aMze saMvara che ane baMdha nathI, paNa jeTale aMze rAga che teTale aMze baMdha che- (jAo, puruSArthasiddhi-upAya, gAthA 21ra thI 214). 6. prazna- samyagdarzana te saMvara che ane baMdhanuM kAraNa nathI to pachI a. 6. sU. 21 mAM samyakatvane paNa devAyukarmanA AsravanuM kAraNa kema kahyuM? temaja a. 6. sU. 24 mAM darzanavizuddhathI tIrthakara nAmakarmano Asrava thAya che ema kema hyuM? uttara- tIrthakara nAmakarmano baMdha cothA guNasthAnathI AThamAM guNasthAnanA chaThThI bhAga sudhI thAya che; ane traNa prakAranA samyakatvanI bhUmikAmAM te baMdha thAya che. kharekhara (bhUtArthanathI) samyagdarzana pote kadI paNa baMdhanuM kAraNa nathI, paNa te bhUmikAmAM rahelA rAgathI ja baMdha thAya che. tIrthaMkaranAmakarmanA baMdhanuM kAraNa paNa samyagdarzana pote nathI, paraMtu samyagdarzananI bhUmikAmAM rahelo rAga te baMdhanuM kAraNa che. jyAM samyagdarzanane Asrava ke baMdhanuM kAraNa kahyuM hoya tyAM mAtra upacArathI vyavahArathI kathana che ema samajavuM; tene abhUtArthanayanuM kathana paNa kahevAya che. samyajJAna vaDe naya vibhAganA svarUpane yathArtha jANanArA ja A kathananA Azayane aviruddhapaNe samaje che. praznamAM je sUtrano AdhAra ApavAmAM Avyo che te sUtronI TIkAmAM paNa khulAso karyo che ke samyagdarzana pote baMdhanuM kAraNa nathI. 7. samyagdaSTi jIvo be prakAranA che-sarAgI ane vItarAgI. temAMthI sarAgasamyagdaSTi jIvo rAga sahita hovAthI rAganA kAraNe temane karmaprakRtiono Asrava thAya che; te jIvone sarogasamyakatva che ema paNa kahevAya che; paraMtu tyAM ema samajavuM ke je rAga che te samyakatvano doSa nathI paNa cAritrano doSa che. je samyagdaSTi jIvone nirdoSa cAritra che temane vItarAgasamyakatva kahevAya che. kharekhara e be jIvonA samyagdarzanamAM bheda nathI paNa cAritranA bhedanI apekSAe e be bheda che. je samyagdaSTi jIva cAritranA doSarahita che temane sarogasamyakatva che ema kahevAya che ane je jIvane nirdoSa cAritra che temane vItarAgasamyakatva che ema kahevAya che; e rIte cAritranI sadoSatA ke nirdoSatAnI apekSAe te bheda che. samyagdarzana pote saMvara che ane te to zuddhabhAva ja che tethI te Asrava ke baMdhanuM kAraNa nathI. (juo, pA.) || 1aaaa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa30 ] [ mokSazAstra saMvaranA kAraNo sa guptismitidhrmaanuprekssaapriisshjycaaritraiH||2|| artha- [ guNi samiti] traNa guti, pAMca samiti, [ dharma anuprekSA] daza dharma, bAra anuprekSA, parISadanaya vAritre.] bAvIsa pariSahajaya ane pAMca cAritra e che kAraNothI [sa:] te saMvara thAya che. TIkA 1. je jIvane samyagdarzana hoya tene ja saMvaranA A che kAraNo hoya che; mithyASTine A che kAraNomAMthI eka paNa sAcuM hotuM nathI. samyagdaSTi gRhasthane temaja sAdhune A cha e kAraNo yathAsaMbhava hoya che (juo, puruSArthasiddhi-upAya, gAthA 203, TIkA) saMvaranA A che kAraNonuM yathArtha svarUpa samajyA vagara saMvaranuM svarUpa samajavAmAM paNa jIvanI bhUla thayA vagara rahe nahi. mATe A che kAraNonuM yathArtha svarUpa samajavuM joIe. 2. gutinuM svarUpa (1) mana-vacana-kAyAnI ceSTA maTe, pApaciMtavana na kare, mauna dhAre tathA gamanAdi na kare tene keTalAka jIvo gupti mAne che; paNa te gupti nathI; kema ke jIvane manamAM bhakti vagere prazastarAgAdinA ghaNA prakAranA vikalpo thAya che ane vacanakAyAnI ceSTA rokavAno bhAva te to zubhapravRtti che; pravRttimAM guNipaNe bane nahi. vItarAgabhAva thatAM jyAM mana-vacana-kAyAnI ceSTA thAya nahi tyAM sAcI guti che. kharI rIte gumino eka ja prakAra che ane te vItarAgabhAvarUpa che. guNinA traNa prakAra nimittanI apekSAe kahyA che. mana-vacana-kAyA e to paradravya che, tenI koI kriyA baMdhanuM ke abaMdhapaNAnuM kAraNa nathI. vItarAgabhAva thatAM jeTale aMze manavacana-kAyA tarapha jIva joDAto nathI teTale aMze nizcayaguti che, ane te ja saMvaranuM kAraNa che. (2) nayonA rAgane choDI, je jIvo potAnA svarUpamAM gupta thAya che te jIvone guti hoya che. temanuM citta vikalpajALathI rahita zAMta thAya che ane teo sAkSAt amRtarasa pIe che. A svarUpagutinI zukriyA che. jeTalA aMze vItarAgadazA thaIne svarUpamAM pravRtti thAya che teTalA aMze guti che; te dazAmAM kSobha maTe che ane atIndriya sukha anubhavAya che (juo, zrI samayasAra kalaza 69, pA. 175 ). (3) samyagdarzana ane samyajJAna pUrvaka laukika vAMchArahita thaIne yogono yathArtha nigraha karavo te guti che. yogonA nimittathI AvanArA karmonuM AvavuM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 2] [ 531 baMdha paDI javuM te saMvara che (juo, tattvArthasAra a. 6, gAthA 5, pA. 340). (4) A adhyAyanA cothA sUtramAM guptinuM lakSaNa kahyuM che. temAM jaNAvyuM che ke "samyaka yoganigraha" te gupti che. AmAM samyaka zabda ghaNo upayogI che; te ema sUcave che ke samyagdarzana vagara yogono yathArtha nigraha hoto nathI eTale ke samyagdarzanapUrvaka ja yogono nigraha hoI zake che. (5) prazna-yoga caudamAM guNasthAne aTake che; teramA guNasthAna sudhI to te hoya che, to pachI nIcalI bhUmikAvALAne "yogano nigraha" (guti) kyAMthI thAya? uttara- mana-vacana-kAyA tarapha AtmAno upayoga jeTalo na joDAya teTalo yogano nigraha thayo kahevAya che. ahIM yoga zabdano artha "pradezonuM kaMpanaema samajavAno nathI. pradezonA kaMpanano nigraha thAya tene gumi kahevAmAM AvatI nathI paNa tene to akaMpapaNuM ke ayogapaNuM kahevAmAM Ave che, te caudamAM guNasthAne pragaTa che. ane guti to keTaleka aMze cothe guNasthAne paNa hoya che. (6) kharekhara AtmAnuM svarUpa (nijarUpa) ja parama gumi che, tethI AtmA jeTale aMze potAnA zuddhasvarUpamAM sthira rahe teTale aMze guti che. (juo zrI samayasAra kaLaza 158, pA. 291) . 3. AtmAno vItarAgabhAva ekarUpa che ane nimitta apekSAe gumi, samiti, dharma, anuprekSA, pariSahajaya ane cAritra evA judA judA bhedo pADIne samajAvavAmAM Ave che; te bhedo dvArA paNa abhedatA batAvI che. svarUpanI abhedatA te saMvara-nirjarAnuM kAraNa che. 4. guti, samiti vagerenA svarUpanuM varNana cothA sUtrathI zaru karIne krame krame kahevAmAM Avaze. || 2TI nirjarA ane saMvaranuM kAraNa tapasa nirjarA vArA rUA. artha:-[ tapasaT ] tapathI [nirnara 2] saMvara ane nirjarA paNa thAya che. TIkA 1. daza prakAranA dharmamAM tapano samAveza thaI jAya che, to paNa tene ahIM juduM kahevAnuM kAraNa e che ke, te saMvara ane nirjarA bannenuM kAraNa che; ane temAM saMvaranuM te pradhAna kAraNa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa3ra ] mokSazAstra 2. ahIM je tapa kahyuM che te samyakatapa che, kema ke te tapa ja saMvara nirjarAnuM kAraNa che. samyagdaSTi jIvane ja samyakatapa hoya che. mithyASTinA tapane bALapa kahevAmAM Ave che ane te Asrava che, ema a. 6 sU. 12 nI TIkAmAM kahyuM che. te sUtramAM ApelA "Adi' zabdamAM bALapano samAveza thAya che. jeo samyagdarzana ane AtmajJAnathI rahita che evA jIvo game teTaluM tapa kare to paNa tenA badhA tapane bALapa (arthAt ajJAnatA, mUrkhatAvALo tapa ) kahevAya che (juo, samayasAra, gAthA 15ra, pA. 198). samyagdarzana pUrvakanA tapane uttama tapa tarIke A adhyAyanA chaThThI sUtramAM varNavyo che. 3. tapano artha zrI pravacanasAra, gAthA 14 mAM tapano artha A pramANe Apyo che'svarUpavizrAMtanistaraMpAvaitanyapratApanAvyuM tapa: arthAt svarUpamAM vizrAMta, taraMga vinAnA caitanyanuM pratipana te tapa che. tapanuM svarUpa ane te saMbaMdhI thatI bhUla (1) ghaNA jIvo anazanAdine tapa mAne che ane te tapathI nirjarA mAne che, paNa bAhya tapathI nirjarA thAya nahi. nirjarAnuM kAraNa to zuddhopayoga che. zuddhopayogamAM jIvanI ramaNatA thatAM anazana vagere "zubha-azubha icchAno nirodha thAya che ' te saMvara che. jo bAhya duHkha sahana karavuM te nirjarA hoya to tiryaMcAdika paNa bhUkha-tarasAdika du:kha sahana kare che tethI tene paNa nirjarA thAya. (2) prazna - tiryaMcAdika to parAdhInapaNe bhUkha-tarasAdi sahana kare che, paNa je svAdhInapaNe dharmabuddhithI upavAsAdirUpa tapa kare tene to nirjarA thAya ne? uttara- dharmabuddhithI bAhya upavAsAdika to kare paNa tyAM upayoga azubha, zubha ke zuddharUpa jema pariName te anusAra ja baMdha ke nirjarA thAya che. jo azubha ke zubharUpa upayoga hoya to baMdha thAya che ane samyagdarzanapUrvaka zuddhopayoga hoya to dharma thAya che. je bAhya upavAsathI nirjarA thatI hoya to ghaNA upavAsAdi karatAM ghaNI nirjarA thAya ane thoDA karatAM thoDI thAya evo niyama Thare, tathA nirjarAnuM mukhya kAraNa upavAsAdi ja Thare. paNa ema to bane nahi; kemake bAhya upavAsAdi karavA chatAM jo duSTapariNAma kare to tene nirjarA kema thAya? AthI ema siddha thAya che ke azubha, zubha ke zuddharUpe jevo upayoga pariName te anusAra baMdha ke nirjarA thAya che; tethI upavAsAdi tapa nirjarAnuM mukhya kAraNa nathI, paNa azubha tathA zubha pariNAma e banne baMdhanAM kAraNa che ane zuddha pariNAma nirjarAnuM kAraNa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 4] [ pa33 (3) prazna - jo ema che to A sUtramAM "tapathI nirjarA paNa thAya che ema kahyuM? uttaraH- bAhya upavAsAdi te tapa nathI paNa tapanI vyAkhyA ema che ke 'DucchAnirodhastapa:' arthAt icchAne rokavI te tapa che. zubha-azubha icchA te tapa nathI paNa zubha-azubha IcchA maTatAM upayoga zuddha thAya che te samyakatapa che ane te tapathI ja nirjarA thAya che. prazna:- AhArAdi levArUpa azubhabhAvanI icchA dUra thatAM tapa thAya paNa upavAsAdi ke prAyazcittAdi zubhakArya che tenI icchA to rahe ja ne? uttara:- jJAnI puruSone upavAsAdinI icchA nathI paNa eka zuddhopayoganI ja bhAvanA che. jJAnI puruSo, upavAsAdi karatAM zuddhopayoga vadhAre che; paNa jyAM upavAsAdithI zarIranI ke pariNAmonI zithilatA vaDe zuddhopayoga zithila thato jANe tyAM AhArAdika grahaNa kare che. jo upavAsAdithI ja siddhi thatI hoya to zrI ajitanAthAdi trevIsa tIrthakaro dIkSA laIne be upavAsa ja kema dhAraNa kare? sAdhana vaDe eka vItarAga zuddhopayogano abhyAsa karyo. (5) prazna:- jo ema che to anazanAdine tapasaMjJA kema kahI che? uttara- anazanAdine bAhyatapa kahyAM che. bAhya eTale bahAramAM bIjAone dekhAya ke A tapasvI che. chatAM tyAM paNa pote jevA aMtaraMga pariNAma karaze tevuM ja phaLa pAmaze. zarIranI kriyA jIvane kAMI phaLadAtA nathI. samyagdaSTi jIvane vItarAgatA vadhe che te kharuM tapa che, anazanAdine nimittaapekSAe "tapa" saMjJA ApavAmAM AvI che. tapanA phaLa saMbaMdhI khulAso samyagdaSTine tapa karatAM nirjarA thAya che ane sAthe puNyakarmano baMdha paNa thAya che; paNa jJAnIone tapanuM pradhAnaphaLa nirjarA che tethI A sUtramAM sAcA tapathI nirjarA thAya- ema kahyuM. jeTalI tapamAM (arthAt zuddhopayogamAM) nyUnatA hoya che teTalo puNyakarmano baMdha thaI jAya che; A apekSAe puNyano baMdha thavo te tapanuM gauNa phaLa kahevAya che. jema khetI karavAnuM pradhAna phaLa to dhAnya utpanna karavuM te che, paNa rADAM vagere utpanna thavuM te tenuM gauNa phaLa che; tema ahIM eTaluM samajavuM ke samyagdaSTine tapano je vikalpa Ave che te rAga hovAthI tenA phaLamAM puNya baMdhAI jAya che ane jeTalo rAga tUTIne vItarAgabhAva- zuddhopayoga vadhe che te nirjarAnuM kAraNa che. AAra peTamAM javo ke na javo te baMdha ke nirjarAnuM kAraNa nathI kema ke te paradravya che ane Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa34 ] [ mokSazAstra padravyanuM pariNamana AtmAne AdhIna nathI tethI tenA pariNamanathI AtmAne lAbha ke nukazAna nathI. jIvane potAnA pariNAmathI ja lAbha ke nukazAna thAya che. 6. a. 8. sU. 23 mAM paNa nirjarA saMbaMdhI varNana hovAthI te sUtranI TIkA ahIM paNa vAMcavI. tapanA bAra bheda kahyA che te saMbaMdhI vizeSa khulAso A adhyAyanA sUtra. 19-20 mAM karavAmAM Avyo che mATe tyAMthI joI levo. 3aaaa guminuM lakSaNa ane bheda smygyognigrhoguptiH||4|| artha -[ sacava yonipro] samyaka prakAre yogano nigraha te [ guNi ] gumi che. TIkA 1. A sUtramAM samyaka zabda ghaNo upayogI che; te ema sUcave che ke samyagdarzanapUrvaka ja guti hoya che; ajJAnIne guti hotI nathI. tathA jene guti hoya te jIvane viSayasukhanI abhilASA hotI nathI ema paNa "samyaka' zabda batAve che. jo jIvane saMkalezatA (AkuLatA) thAya to tene guti hotI nathI. bIjA sUtranI TIkAmAM gutinuM svarUpa jaNAvyuM che te ahIM paNa lAgu paDe che. 2. guminI vyAkhyA (1) jIvanA upayoganuM mana sAthe joDANa te manoyoga che. vacana sAthe joDANa te vacanayoga che ane kArya sAthe joDANa te kAyayoga che, tathA teno abhAva te anukrame managumi, vacanaguti ane kAyamuti che. A rIte nimittanA abhAvanI apekSAe gutinA traNa bheda che. paryAya zuddhopayoganI hInAdhikatA hovA chatAM temAM zuddhatA to eka ja prakAranI che; nimitta apekSAe tenA aneka prakAra kahevAmAM Ave che. jIva jyAre vItarAgabhAva vaDe potAnI svarUpaguNimAM rahe tyAre mana, vacana ne kAyA taraphanuM lakSa chUTI jAya che, tethI tenI nIti apekSAe traNa bheda paDe che; e badhA bheda nimittanA che ema jANavuM. (2) sarva mohu-rAgadveSane dura karIne khaMDarahita advaita parama caitanyamAM sArI rIte sthita thavuM te nizcayamanoguti che; saMpUrNa asatya bhASAne evI rIte tyAgavI ke (athavA evI rIte maunavrata rAkhavuM ke ) mUrtika dravyamAM, amUrtika dravyamAM ke bannemAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 5] [ pa3pa vacananI pravRtti aTake ane jIva parama caitanyamAM sthira thAya, te nizcayavacanaguti che. saMyamadhArI muni jyAre potAnA AtmasvarUpa caitanyamaya zarIrathI jaDa zarIranuM bhedajJAna kare che (arthAta zuddhAtmAnA anubhavamAM lIna thAya che, tyAre aMtaraMgamAM potAnA AtmAnI utkRSTa mUrtinuM nizcalapaNuM thayuM te kAyamusi che. (jAo, zrI niyamasAra gAthA 69-70 tathA tenI TIkA pAnuM 84-85) (3) anAdi ajJAnI jIvoe kadI samyagumi dhAraNa karI nathI. anekavAra dravyaliMgI muni thaine jIve zubhopayogarUpa guNi samiti vagere niraticAra pALI, paNa te samyaka na hatI. samyagdarzana prApti karyA vagara koI jIvane samyaguti thaI zake nahi ane tenuM bhavabhramaNa TaLe nahi. mATe prathama samyagdarzana pragaTa karIne krame krame AgaLa vadhIne samyagragati pragaTa karavI joie. (juo, paMcAstikAya, gAthA 172, TIkA; mokSamArga-prakAzaka pA. 247). (4) chaThThI guNasthAnavartI sAdhune zubhabhAvarUpa gumi paNa hoya che, paNa te AtmAnuM svarUpa nathI; te zubha vikalpa che tethI te jJAnIne heyabuddhie hoya che, kema ke tenAthI baMdha thAya che. tene vyavahAragumi kahevAya che. te TALIne sAdhu nirvikalpadazAmAM sthira thAya che, te sthiratAne nizcayagumi kahevAya che, te nizcayaguti saMvaranuM kAraNa che. (juo, zrI pravacanasAra a.3 gAthA 2) || 4 bIjA sUtramAM saMvaranA cha kAraNo batAvyA che, temAMthI gutinuM varNana pUruM thayuM. have samitinuM varNana kare che. samitinA pAMca bheda IryAbhASaiSaNAdAnanikSepotsargAH samitayaH / / 5 / / artha:phuTya bhASA puSaTI HvAnanikSepa utsaT:] samyaka iryA, samyaka bhASA, samyapha eSaNA, samyaka AdAnanikSepa ane samyaka utsarga-e pAMca [ samitaya:] samiti che. (cothA sUtrano samyaka' zabda A sUtramAM paNa lAgu paDe che.) TIkA 1. samitinuM svarUpa ane te saMbaMdhI thatI bhUla (1) parajIvonI rakSArthe yatnAcAra pravRttine ghaNA jIvo samiti mAne che, paNa te yathArtha nathI. kema ke hiMsAnA pariNAmothI to pApa thAya che, ane jo rakSAnA pariNAmothI saMvara thAya che ema mAnavAmAM Ave to puNyabaMdhanuM kAraNa koNa Tharaze? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa36 ] | [ mokSazAstra vaLI eSaNA samitimAM paNa te artha ghaTato nathI, kema ke tyAM doSa TaLe che, paNa kAMI para jIvanI rakSAnuM prayojana nathI. (2) prazna- to pachI samitinuM kharuM svarUpa zuM? uttara- munine kiMcit rAga thatAM gamanAdi kriyA thAya che, tyAM te kriyAmAM ati AsaktinA abhAvathI temane pramAdarUpa pravRtti thatI nathI, tathA bIjA jIvone duHkhI karIne potAnuM gamanAdi prayojana sAdhatA nathI tethI temanAthI svayaM dayA paLAya che; e pramANe sAcI samiti che. ( jAo, mokSamArga-prakAzaka pA. ra3ra). 1. abheda, upacArarahita je ratnatrayano mArga te mArgarUpa paramadharmadvArA potAnA AtmasvarUpamAM sama' arthAt samyaka prakAre "itA" arthAt gamana tathA pariNamana te samiti che. athavA che. potAnA AtmAnA paramatattvamAM lIna svAbhAvika paramajJAnAdi paramadharmonI ekatA te samiti che. A samiti saMvaranirjarArUpa che (jAo, zrI niyamasAra gAthA 61). (3) samyagdaSTi jIvo jANe che ke AtmA para jIvone haNI zake nahi, padravyonuM kAMI karI zake nahi, bhASA bolI zake nahi, zarIranuM halana-calanAdi karI zake nahi; zarIra cAlavA lAyaka hoya tyAre svayaM cAle, paramANuo bhASArUpe pariNamavAnA hoya tyAre svayaM pariName; para jIva tenA AyuSyanI yogyatA pramANe jIve ke mare; paNa te kAryo vakhate potAnI yogyatAnusAra jIvane rAga hoya che eTalo nimitta-naimittikasaMbaMdha che; tethI nimitta apekSAe samitinA pAMca prakAra paDe che. upAdAnamAM to bheda paDatA nathI. (4) gumi nivRttisvarUpa che ane samiti pravRttisvarUpa che. samyagdaSTine samitimAM jeTale aMze vItarAgabhAva che teTale aMze saMvara che ane jeTale aMze rAga che teTale aMze baMdha che. (5) mithyAdaSTi jIva to ema mAne che ke huM para jIvone bacAvI zakuM tathA huM paradravyonuM karI zakuM, tethI tene samiti hotI ja nathI. dravyaliMgI munine zubhopayogarUpa samiti hoya che paNa te samyakrasamiti nathI ane saMvaranuM kAraNa nathI; vaLI te to zubhopayogane dharma mAne che, tethI te mithyAtvI che (jAo, zrI paMcAstikAya, gAthA. 17ra TIkA). 2. pUrve samitine AsavarUpa kahI hatI ane ahIM saMvararUpa kahI, tenuM kAraNa a. 6. sU. 5. mAM pacIsa prakAranI kriyAone AsravanuM kAraNa kahyuM che, tyAM Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 6 ] [ pa37 gamana vageremAM thatI kriyA te iryApatha kriyA che ane te pAMca samitirUpa che ema jaNAvyuM che ane tene baMdhanA kAraNomAM gaNI che. paraMtu ahIM samitine saMvaranA kAraNamAM gaNI che tenuM kAraNa e che ke, jema samyagdaSTine pAMca samiti saMvaranuM kAraNa thAya che tema tene jeTale aMze rAga che teTale aMze te AsravanuM paNa kAraNa thAya che. ahIM saMvara adhikAramAM saMvaranI mukhyatA hovAthI samitine saMvaranA kAraNarUpe varNavI che ane chaThThA adhyAyamAM AnsavanI mukhyatA hovAthI tyAM samitimAM je rAga che tene AsravanA kAraNarUpa varNavela che. 3. upara pramANe samiti te mizrabhAvarUpa che; evA bhAva samyagdaSTine hoya che; temAM aMze vItarAgatA che ane aMze rAga che. je aMze vItarAgatA che te aMza vaDe to saMvara ja che tathA je aMze sarAgatA che te aMza vaDe baMdha thAya che. samyagdaSTine AvA mizrarUpa bhAvathI to saMvara ane baMdha e banne kArya bane, paNa ekalA rAga vaDe e be kArya bane nahi; tethI "ekalA prazasta rAga' thI puNyAgnava paNa mAnavo ane saMvara-nirjarA paNa mAnavA te bhrama che. mizrarUpa bhAvamAM paNa, A sarAgatA che ane A vItarAgatA che evI yathArtha oLakhANa samyagdaSTine ja hoya che; tethI teo bAkI rahelA sarAgabhAvane heyarUpa zraddhA che. mithyAdaSTine sarAgabhAva ane vItarAgabhAvanI yathArtha oLakhANa nathI, tethI te sarAgabhAvane saMvararUpa mAne che ane prazastarAgarUpa kAryone upAdeyarUpa zraddhe che, te bhrama che-ajJAna che. 4. samitinA pAMca bhedo sAdhu jyAre gumirUpa pravartanamAM sthira rahI zakatA nathI tyAre iryA, bhASA, eSaNA, AdAnanikSepa ane utsarga e pAMca samitimAM teo pravarte che; tyAre asaMyamanA nimitte baMdhAtA karma baMdhAtA nathI teTalo saMvara thAya che. A samiti muni ane zrAvako banne yathAyogya pALe che. ( jAo, puruSArthasiddhi-upAya gAthA 203. bhAvArtha ) pAMca samitinI vyAkhyA nIce mujaba cheiryAsamiti- cAra hAtha AgaLa bhUmi joIne zuddhamArgamAM cAlavuM te iryAsamiti che. bhASAsamiti- hita, mita ane priya vacana bolavAM te bhASAsamiti che. eSaNAsamiti- divasamAM eka ja vAra nirdoSa AhAra levo te eSaNAsamiti che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa38 ] [ mokSazAstra AdAnanipasamiti- sAvadhAnIpUrvaka joIne vastu rAkhavI, mUkavI, tathA upADavI te AdAnanikSepasamiti che. utsargasamiti- jIvarahita sthaLamAM maLa-mUtrAdinuM kSepaNa karavuM te utsargasamiti che. A vyavahAra-vyAkhyA che, te mAtra nimittanaimittika saMbaMdha batAve che, paraMtu jIva paradravyano kartA che ane pAradravyanI avasthA jIvanuM karma che- ema samajavuM nahi. | 5 IT bIjA sUtramAM saMvaranAM cha kAraNo jaNAvyAM che. temAMthI samiti ane gutinuM varNana pUruM thayuM. have daza dharmanuM varNana kare che. | daza dharma uttamakSamAmArdavArjavazaucasatyasaMyamatapastyAgAkiMcanya brahmacaryAmAM dharma:nA ddA artha:- [ 3ttama kSamA mArvava larnava zauca satya] uttama kSamA, uttama mArdava, uttama Arjava, uttama zauca, uttama satya, [ saMyama taY: tyAre gAvinya brahmaveryALi] uttama saMyama, uttama tapa, uttama tyAga, uttama AkiMcanya ane uttama brahmacarya [gha] e daza dharmo che. TIkA 1. prazna- A daza prakArano dharma zA mATe kahyo? uttaraH- pravRttine rokavA mATe prathama gumi jaNAvI; te gumimAM pravartavA jIva jyAre asamartha hoya tyAre pravRttino upAya karavA mATe samiti kahI. e samitimAM pravartanArA munine pramAda dUra karavA mATe A daza prakArano dharma jaNAvyo che. 2. uttama:- A sUtramAM jaNAvelo "uttama" zabda kSamA vagere daze bolone lAgu paDe che; te zabda guNavAcaka che. uttama kSamAdi kahevAthI ahIM rAgarUpa kSamA na levI paNa svarUpanA bhAnasahita krodhAdi kaSAya abhAvarUpa kSamA samajavI. uttamakSamAdi guNo pragaTatAM krodhAdi kaSAyano abhAva thAya che, tethI AmravanI nivRtti thAya che, eTale ke saMvara thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 6 ] [ 539 3. dharmanuM svarUpa ane te saMbaMdhI thatI bhUla rAga-dveSa nahi, puNya nahi, kaSAya nahi, ochuM-adhuruM ke vikArIpaNuM nahi; evA pUrNa vItarAga jJAyakamAtra ekarUpa svabhAvanI pratIti, lakSa ane temAM TakavuM te dharma che, te vItarAganI AjJA che. (Atmasiddhi-pravacano pA. 487) ghaNA jIvo ema mAne che ke, baMdhAdikanA bhayathI athavA to svarga-mokSanI icchAthI krodhAdi na karavA te dharma che. paraMtu temanI e mAnyatA khoTI che; kema ke teno krodhAdika karavAno abhiprAya to TaLyo nathI. jema koI manuSya rAjAdikanA bhayathI ke mahaMtapaNAnA lobhathI parastrI sevato nathI, to tethI tene tyAgI kahI zakAya nahi; te ja pramANe uparyukta mAnyatAvALA jIvo paNa krodhAdikanA tyAgI nathI; temane dharma thato nathI. prazna:- to krodhAdikano tyAga kevI rIte thAya ? uttara- padArtho iSTa-aniSTa bhAsatAM krodhAdi thAya che. tattvajJAnanA abhyAsathI jyAre koI padArtha iSTa-aniSTa na bhAse tyAre svayaM krodhAdi upajatA nathI ane tyAre ja sAco dharma thAya che. 4. kSamAdinI vyAkhyA nIce pramANe chekSamA-niMdA, gALa, hAsya, anAdara, mAra, zarIrano ghAta vagere thatAM athavA to te prasaMga najIka AvatAM dekhIne bhAvomAM malinatA na thavI te kSamA che. (2) mArdava- jAti vagere ATha prakAranA madanA AvezathI thatA abhimAnano abhAva te mArdava che, athavA to paradravyanuM huM karI zakuM evI mAnyatArUpa ahaMkArabhAvane jaDa mULathI ukheDI nAkhavo te mArdava che. (3) Arjava -mAyA-kapaTathI rahitapaNuM, saraLatA, sIdhApaNuM te Arjava che. (4) zauca- lobhathI utkRSTapaNe uparAma pAmavuM-nivRtta thavuM te zaucapavitratA che. (5) satya- sat jIvomAM-prazaMsanIya jIvomAM sAdhuvacana (saraLa vacana) bolavAno bhAva te satya che. [ prazna - uttama satya ane bhASA samitimAM zuM taphAvata che? uttara:- samitirUpe pravartanAra munine sAdhu ane asAdhu puruSo pratye vacana vyavahAra hoya che ane te hita, parimita vacana che. te munine ziSyo tathA temanA bhakto (-zrAvako) mAM uttama satya, jJAna, cAritranAM lakSaNAdika zIkhavA-zIkhavavAmAM ghaNo bhASA vyavahAra karavo paDe che tene uttama satyadharma kahevAya che. ] Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa40 ] [ mokSazAstra (6) saMyama-samitimAM pravartanArA munine prANIone pIDA karavAno tyAga che te saMyama che. (7) tapa-bhAvakarmanA nAza mATe potAnI zuddhatAnuM pratapana te tapa che. (8) tyAga-saMyamI jIvone yogya jJAnAdika devAM te tyAga che. (9) AkiMcanya- vidhamAna zarIrAdimAM paNa saMskAranA tyAga mATe, "A mAruM che' evA anurAganI nivRtti te AkiMcanya che. AtmasvarUpathI bhinna evA zarIrAdikamAM ke rAgAdikamAM mamatvarUpa pariNAmono abhAva te AkiMcanya che. (10) brahmacarya- strI mAtrano tyAga karI. potAnA AtmasvarUpamAM lIna rahevuM te brahmacarya che. pUrve bhogavelI strIonA bhoganuM smaraNa tathA tenI kathA sAMbhaLavAnA tyAgathI tathA strIo pAse besavAnuM choDavAthI ane svachaMda pravartana rokavA mATe gurukuLamAM rahevAthI brahmacarya paripUrNa paLAya che. A daze bolamAM 'uttama" zabda lagADatAM "uttamakSamA' vagere daza dharma thAya che. uttamakSamA vagere kahetAM te zubharAgarUpa na samajavA paNa kaSAyarahita zuddhabhAvarUpa samajavA. 5. daza prakAranA dharmonuM varNana kSamAnA nIce mujaba pAMca prakAra che (1) jema nirbaLa pote sabaLano virodha na kare tema, "huM kSamA karuM to mane koI herAna na kare evA bhAvathI kSamA rAkhavI te. A kSamAmAM "huM krodharahita trikALa svabhAve zuddha chuM' evuM bhAna na AvyuM paNa rAgabhAva Avyo tethI te kharI kSamA nathI, te dharma nathI. (2) kSamA karuM to bIjA taraphathI mane nukazAna na thAya paNa lAbha thAyaevA bhAvathI zeTha vagereno Thapako sahana kare, sAmo krodha na kare, paNa te kharI kSamA nathI; te dharma nathI. (3) huM kSamA karuM to karmabaMdhana aTake, krodha karavAthI narakAdi halakI gatimAM javuM paDaze mATe krodha na karuM-evA bhAve kSamA kare paNa te sAcI kSamA nathI; te dharma nathI; kema ke temAM bhaya che, nirbhayatA-nisaMdehatA nathI. (4) krodhAdi na karavA evI vItarAganI AjJA che tema zAstramAM kahyuM che, mATe mAre kSamAM rAkhavI joIe, jethI mane pApa nahi thAya ane lAbha thaze evA bhAve Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 6 ] [ 541 zubhapariNAma rAkhe ane tene vItarAganI AjJA mAne te paNa sAcI kSamA nathI; kAraNa ke te parAdhIna kSamA che, te dharma nathI. (5) "sAcI kSamA" arthAt "uttama kSamA' nuM svarUpa e che ke, AtmA avinAzI, abaMdha, nirmaLa jJAyaka ja che, mArI vartamAna dazAmAM bhUlane kAraNe zubhAzubha bhAva thAya che tenuM kartApaNuM choDI zuddhana dvArA pote jevo che tevo potAne jANIne, mAnIne temAM TharavuM te vItarAganI AjJA che ane te dharma che. A pAMcamI kSamAM te krodhamAM nahi namavuM, krodhano paNa jJAtA evo sahaja akaSAya kSamAsvarUpa che. nijasvabhAvamAM, zuddhasvarUpamAM rahevuM te uttama kSamA che. "kSamA e ja mokSano bhavya daravAjo che" ema kahevAya che tyAM A ja kSamA samajavI. padArtha iSTAniSTa bhAsatAM kodhAdi thAya che jyAre tattvajJAnanA abhyAsathI koI iSTa-aniSTa na bhAse tyAre jJAtAsvabhAvamAM dhairya-sAvadhAna rahevAthI svayaM krodhAdi UpajatA nathI ane tyAre ja sAco dharma thAya che. noMdha:- ahIM jema kSamAnA pAMca prakAra jaNAvyA tathA temAM pAMcamA prakArane uttamakSamAdharma jaNAvyo, te ja pramANe mArdava, ArjavAdi sarva bolomAM e pAMca prakAra samajavA ane te darekamAM pAMcamo prakAra dharma che ema samajavuM. 6. kSamAnA zubha vikalpano huM kartA nathI ema samajIne rAga-dveSathI chUTI svarUpanI sAvadhAnI karavI te svanI kSamA che. "kSamA karavI, saraLatA rAkhavI " ema nimittanI bhASAmAM bolAya tathA lakhAya, paNa teno artha ema samajavo ke-zubha ke zuddhapariNAma karavAnA vikalpa karavA te paNa nitya sahaja svabhAvano kSamAguNa nathI. huM saraLatA rAkhuM, kSamA karuM" -ema bhaMgarUpa vikalpa te rAga che, te nitya jJAyakatattvane guNa karato nathI; kema ke te puNya pariNAma paNa baMdhabhAva che; tenAthI abaMdha arAgI tattvane guNa thAya nahi. / 6aaaa bIjA sUtramAM kahelA saMvaranA cha kAraNomAMthI pahelA traNa kAraNonuM varNana pUruM thayuM. have cothuM kAraNa bAra anuprekSA che. tenuM varNana kare che. bAra anuprekSA anityAzaraNasaMsAraikatvAnyatvAzucyAstravasaMvaranirjarAlokabodhi durlbhdhrmsvaakhyaatttvaanuciNtnmnuprekssaaH||7|| artha:- [ nitya zaraNa saMsAra putva anyatva] anitya, azaraNa, saMsAra, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 54ra ] [ mokSazAstra etva, anyatva, [zuvi kInnava saMvara nirnara ] azuci, Asrava, saMvara, nirjarA, [ to vodhiturtama dharma ] loka, bodhidurlabha ane dharma [ svAdhyAtaQAnucita nuprekSA: ] - e bAranA svarUpanuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te anuprekSA che. TIkA 1. anityAdi ciMtavanathI zarIrAdine bUrAM jANI-hitakArI na jANI tenAthI udAsa thavuM tenuM nAma anuprekSA che ema keTalAka mAne che, paNa te yathArtha nathI; e to, jema pahelAM koI mitra hota tyAre teno pratye rAga hato ane pAchaLathI tenA avaguNa joI udAsIna thayo te pahelAM zarIrAdikathI rAga hato paNa pAchaLathI tenA anityapaNuM vagere avaguNa dekhIne udAsIna thayo, tenI e udAsInatA dvaSarUpa che, te sAcI anuprekSA nathI. prazna- to sAcI anuprekSAnuM svarUpa zuM che? uttara- jevo potAno ane zarIrAdikano svabhAva che tevo oLakhIne bhrama choDavo ane te zarIrAdikane bhalAM jANI rAga na karavo tathA bUrAM jANI dvaSa nA karavo; AvI sAcI udAsInatA arthe anityatva vagerenuM yathArtha ciMtavana karavuM te ja sAcI anuprekSA che. temAM jeTalI vItarAgatA vadhe che teTalo saMvara che ane je rAga rahe che te baMdhanuM kAraNa che. A anuprekSA samyagdaSTine ja hoya che kema ke ahIM samyakraanuprekSA jaNAvI che. anuprekSAno artha (anuprekSA) AtmAne anusarIne tene jovo ema thAya che. 2. jema agnithI tapAvavAmAM AvatAM loDhAno piMDa tanmaya (-agnimaya) thaI jAya che, tema jyAre AtmA kSamAdikamAM tanmaya thaI jAya che tyAre krodhAdika utpanna thatA nathI. te svarUpa prApta karavA mATe anitya vagere bAra bhAvanAonuM vAraMvAra ciMtavana karavAnI jarUrIyAta che. te bAra bhAvanAo AcAryadave A sUtramAM jaNAvI che. 3. bArabhAvanAnuM svarUpa (1) anitya anuprekSA- saMvaranA dazyamAna, saMyogI evA zarIrAdi samasta padArtho indradhanuSa, vIjaLI athavA parapoTA samAna zIdhra nAza thaI jAya tevA che; evo vicAra karavo te anitya anuprekSA che. zuddha nizcayanayathI AtmAnuM svarUpa deva, asura, ane manuSyanA vaibhavAdithI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 7 ] | [ 543 vyatirikta che, AtmA jJAnasvarUpI sadA zAzvata che ane saMyogI bhAvo anitya cheema ciMtavavuM te anityabhAvanA che. (2) azaraNa anuprekSA- jema nirjana vanamAM bhUkhyA siMhe pakaDelA haraNanA baccAne koI zaraNa nathI, tema saMsAramAM jIvane koI zaraNabhUta nathI. jo jIva pote potAnA svabhAvane oLakhIne zuddhabhAvathI dharmanuM sevana kare to te duHkhathI bacI zake che, nahi to te samaye samaye bhAvamaraNathI duHkhI che-ema ciMtavavuM te azaraNa anuprekSA che. AtmAmAM ja samyagdarzana, samyajJAna, samyaphacAritra ane samyakatapa rahe che; tethI AtmA ja zaraNabhUta che ane tenAthI para badhuM azaraNa che-ema ciMtavavuM te azaraNabhAvanA che. (3) saMsAra anuprekSA-A caturgatirUpa saMsAra viSe bhramaNa karatAM jIva jeno pitA hato teno ja putra, jeno putra hato teno ja pitA, jeno svAmI huto teno ja dAsa, jeno dAsa hato teno ja svAmI thaI jAya che athavA to pote potAno ja putra thaI jAya che; ityAdi prakAre saMsAranA svarUpano ane tenA kAraNarUpa vikArIbhAvonA svarUpano vicAra karavo te saMsAra anuprekSA che. jo ke AtmA karmanA nimitte thatA rAga-dveSa-ajJAnarUpa bhAvothI saMsArarUpa dhora vanamAM bhaTakayA kare che-topaNa nizcayanaye AtmA vikArIbhAvothI ane karmothI rahita che-ema ciMtavavuM te saMsAra bhAvanA che. (4) ekatva anuprekSA- jIva pote ekalo ja che, pote potAthI ja vikAra kare che, pote potAthI ja dharma kare che, pote potAthI ja sukhI-duHkhI thAya che. jIvamAM paradravyono abhAva che mATe karma ke paradravyo jIvane kAMI lAbha-nukazAna kare nahievuM ciMtavana karavuM te ekatva anuprekSA che. huM eka chuM, mamatArahita chuM, zuddha chuM, jJAnadarzanalakSaNa chuM, kAMI anya paramANumAtra paNa mAruM nathI, zuddha ekatva ja upAdeya che-ema ciMtavavuM te ekatva bhAvanA che. (5) anyatva anuprekSA- AtmA ane sarva padArtho bhinna che; teo dareka potapotAnuM kArya kare che. jIva parapadArthone kAMI karI zakato nathI ane para padArtho jIvane kAMI karI zakatA nathI. jIvanA vikArI bhAvo paNa jIvanA svabhAvathI anya che kema ke teo jIvathI chUTA paDI jAya che. vikArI bhAva tIvra hoya ke maMda hoya topaNa tenAthI AtmAne lAbha thAya nahi. paradravyothI ane vikArathI AtmAne anyatvapaNuM che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa44 ]. [ mokSazAstra evA tattvajJAnanI bhAvanApUrvaka verAgyanI vRddhi thavAthI chevaTe mokSa thAya che- A pramANe ciMtavana karavuM te anyatva anuprekSA che. AtmA jJAnadarzanasvarUpa che ane zarIrAdi je bAhya dravya te sarve AtmAthI bhinna che. para dravya chedAya ke bhedAya, koI laI jAya ke naSTa thaI jAya athavA to game tema thAva paNa paradravyano parigraha mAro nathI- ema ciMtavavuM te anyatva bhAvanA che. (6) azuci- anuprekSA- zarIra svabhAvathI ja azuciya che ane jIva svabhAvathI zucimaya (zuddhasvarUpI) che; zarIra lohI, mAMsa vagerethI bhareluM che, te kadI pavitra thaI zakatuM nathI; ityAdi prakAre AtmAnI zuddhatAnuM ane zarIranI azucinuM jJAna karIne zarIra uparanuM mamatva tathA rAga choDavA ane AtmAnuM lakSa vadhAravuM. zarIra pratye dveSa karavo te anuprekSA nathI paNa zarIra pratyenA rAga-dveSa maTADavA ane AtmAnA pavitra svabhAva tarapha lakSa karavuM tathA samyagdarzanAdikanI bhAvanA vaDe AtmA atyaMta pavitra thAya che. evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te azucita anuprekSA che. AtmA dehathI judo, karmarahita, anaMta sukhanuM pavitra dhAma che enI nitya bhAvanA karavI ane vikArI bhAvo anitya duHkharUpa azucimaya che ema jANIne tenAthI pAchA pharavAnI bhAvanA karavI te azuci bhAvanA che. (7) Asava anuprekSA- mithyAtva ane rAgadveSarUpa bhAvothI samaye samaye navA vikArI bhAvo utpanna thAya che. mithyAtva te mukhya Asrava che kemake te saMsAranI jaDa che; mATe tenuM svarUpa jANIne tene choDavAnuM ciMtavana karavuM te Asrava anuprekSA che. mithyAtva, avirati Adi AsravanA bheda kahyAM che te Agnavo nizcayanaye jIvane nathI. dravya ane bhAva ane prakAranA Asravarahita zuddha AtmAnuM ciMtavana karavuM te Asrava bhAvanA che. (8) saMvara anuprekSA- mithyAtva ane rAgadveSarUpa bhAvo aTakavA te bhAva saMvara che tenAthI navA karmanuM AvavuM aTakI jAya te dravyasaMvara che. prathama to AtmAnA zuddhasvarUpanA lakSe mithyAtva ane tenA sahagAmI anaMtAnubaMdhI kaSAyano saMvara thAya che. samyagdarzanAdi zuddhabhAva te saMvara che ane tenAthI AtmAnuM kalyANa thAya che- evuM ciMtavana karavuM te saMvara anuprekSA che. paramArthanaye zuddhabhAve AtmAmAM saMvara ja nathI; tethI saMvarabhAva rahita zuddha AtmAne nitya ciMtavavo te saMvarabhAvanA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 7 ] | [ 54pa (9) nirjarA anuprekSA- ajJAnIne savipAka nirjarAthI AtmAnuM kAMi paNa bhaluM thatuM nathI; paNa AtmAnuM svarUpa jANIne tenA trikALI svabhAvanA lakSe zuddhatA pragaTa karavAthI je nirjarA thAya che tenAthI AtmAnuM kalyANa thAya che-e vagere prakAre nirjarAnA svarUpanuM ciMtavana karavuM te nirjarA anuprekSA che. svakALa pakava nirjarA (savipAka nirjarA) cAra gativALAne hoya che paNa tapakRta nirjarA (avipAka nirjara) samyagdarzana pUrvaka vratadhArIone ja hoya che ema ciMtavavuM te nirjarA bhAvanA che. (10) loka anuprekSA- anaMta lokAlokonI madhyamAM cauda rAju pramANa loka che. teno AkAra tathA tenI sAthe jIvano nimitta-naimittikasaMbaMdha vicAravo. ane paramArthadaSTie AtmA pote ja potAno loka che mATe pote potAmAM ja javuM te lAbhadAyaka che; AtmAnI apekSAe para vastu teno aloka che, mATe AtmAne tenA tarapha lakSa karavAnI jarUra nathI. potAnA AtmasvarUpa loka (dakhavA jANavArUpa svabhAvamAM ) mAM sthira thatAM para vastuo jJAnamAM saheje jaNAya che-AvuM ciMtavana karavuM te loka anuprekSA che; tenAthI tattvajJAnanI zuddhi thAya che. AtmA potAnA azubhabhAvathI naraka tathA tiryaMcagati pAme che, zubha bhAvathI deva tathA manuSyagati pAme che. ane zuddha bhAvathI mokSa pAme che. -ema ciMtavavuM te loka bhAvanA che. (11) bodhidurlabha anuprekSA- ratnatrayarUpa bodhi prApta karavAmAM ghaNA puruSArthanI jarUra che, mATe te mATeno puruSArtha vadhAravo ane tenuM ciMtavana karavuM te bodhidurlabha anuprekSA che. nizcayanaye jJAnamAM haya upAdeyapaNAno vikalpa nathI mATe munioe saMsArathI virakta thavAnuM ciMtavana karavuM te bodhidurlabha bhAvanA che. (12) dharma anuprekSA:- samyadharmanA yathArtha tattvonuM vAraMvAra ciMtavana karavuM; dharma te vastuno svabhAva che; AtmAno zuddhasvabhAva te potAno dharma che tathA AtmAnA samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa dharma athavA dazalakSaNarUpa dharma athavA svarUpanI hiMsA nahi karavArUpa ahiMsAdharma AtmAne iSTasthAne (saMpUrNa pavitradazAe) pahoMcADe che; dharma ja parama rasAyana che. dharma ja ciMtAmaNIratna che, dharma ja kalpavRkSa che, dharma ja kAmadhenuM gAya che, dharma ja mitra che, dharma ja svAmI che, dharma ja baMdhu, hitu, rakSaka ane sAthe rahenAro che. dharma ja zaraNa che, dharma ja dhana che, dharma ja avinAzI che, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 546 ] [ mokSazAstra dharma ja sahAyaka che, jinezvarabhagavAne upadezelo dharma te ja dharma che e prakAre ciMtavana karavuM te dharma anuprekSA che. nizcayanaye AtmA zrAvakadharma ke munidharmathI bhinna che, mATe mAdhyasthabhAva arthAt rAgadveSarahita zuddhAtmAnuM ciMtavana karavuM te dharma bhAvanA che. A bAre bhedo nimitta apekSAe che. dharma to vItarAgabhAvarUpa eka ja che; temAM bheda paDatA nathI. jyAM rAga hoya tyAM bheda paDe che. 4. A bAra bhAvanA ja pratyAkhyAna, pratikramaNa, AlocanA ane samAdhi che, mATe niraMtara anuprekSAnuM ciMtavana karavuM joIe. (bhAvanA ane anuprekSA e banne ekArtha vAcaka che.) 5. A anuprekSAonuM ciMtavana karavAvALA jIvo uttamakSamAdi dharmo pALe che ane pariSahone jIte che tethI tenuM kathana bannenI vacce karavAmAM AvyuM che. hA! bIjA sUtramAM kahelA saMvaranA cha kAraNomAMthI pahelA cAra kAraNonuM varNana puruM thayuM. have pAMcamuM kAraNa pariSahajaya che tenuM varNana kare che. pariSaha sahana karavAno upadeza mArgAcyavananirjarArthaM parisoDhavyAH prisshaaH||8|| artha:- [ mA avyavana nirnarartha ] saMvaranA mArgathI smRta na thavA mATe ane karmonI nirjarAne mATe [ parisoDhavyA: pariSada:] bAvIsa pariSaho sahana karavA yogya che. (A saMvaranuM varNana cAlatuM hovAthI. A sUtramAM kahelA "mA' zabdano artha "saMvarano mArga" ema samajavo.) TIkA 1. ahIMthI zarU karIne sattaramA sUtra sudhI pariSahanuM varNana che. A viSayamAM jIvonI ghaNI bhUlo thAya che, mATe te bhUlo TALavA pariSahajayanuM yathArtha svarUpa ahIM jaNAvyuM che. A sUtramAM pahelo zabda "mA vyavana' vAparyo che teno artha mArgathI zruta na thavA mATe" evo thAya che. je jIva mArgathI (samyagdarzanAdithI) Tyuta thaI jAya tene saMvara na thAya paNa baMdha thAya, kema ke teNe pariSahajaya na karyo paraMtu pote vikArathI haNAI gayo. have pachInA sUtra 9-10-11 nI sAthe A sUtrane meLavavAnI khAsa jarUra che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 8 ] [ 547 2. dasamA sUtramAM kahyuM che ke, dasa-agIAra ane bAramA guNasthAne bAvIsa pariSahomAMthI ATha to hotA ja nathI eTale tene jItavApaNuM nathI, ane bAkInA cauda pariSaha hoya che tene te jItI le che eTale ke kSudhA, tRSA vagere pariSahothI te guNasthAnavartI jIvo haNAtA nathI paNa tenA u52 jaya meLave che arthAt te guNasthAnoe kSudhA, tRSA vagere utpanna thavAnA nimittakA2NarUpa karmano udaya hovA chatAM te nirmohI jIvo temAM joDAtA nathI, tethI temane kSudhA, tRSA vagere saMbaMdhI vikalpa paNa UThato nathI; e rIte te pariSaho upara te jIvo saMpUrNa vijaya prApta kare che. AthI te guNasthAne vartatA jIvone roTalA vagereno AhAra, pANI vagere levAnuM hotuM ja nathI evo niyama che. 3. pariSaha saMbaMdhe e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke, saMkaleza rahita bhAvothI pariSahone jItI levAthI ja saMvara thAya che. jo dasa-agIAra tathA bAramA guNasthAne khAvApIvA vagereno vikalpa Ave to saMvara kema thAya? ane pariSahajaya thayo kema kahevAya ? caude pariSaho upara jaya meLavavAthI saMva2 thAya che ema dasamA sUtramAM kahyuM che. sAtamA guNasthAne ja jIvane khAvApIvAno vikalpa UThato nathI kema ke tyAM nirvikalpa dazA che; tyAM abuddhipUrvaka vikalpo hoya che paNa khAvApIvAnA vikalpo tyAM hotA nathI, tema ja te vikalpo sAthe nimitta-naimittika saMbaMdha rAkhanArI AhAra-pAnanI kriyA paNa hotI nathI. to pachI dasamA guNasthAne to kaSAya taddana sUkSma thaI gayo che ane agIAramA tathA bAramA guNasthAne to kaSAyano abhAva thavAthI nirvikalpadazA jAmI jAya che; tyAM khAvApIvAno vikalpa hoya ja kyAMthI ? khAvApIvAno vikalpa ane tenI sAthe nimittapaNe saMbaMdha rAkhanAra khAvApIvAnI kriyA to buddhipUrvaka vikalpadazAmAM ja hoya che; tethI te vikalpa ane kriyA to chaThThA guNasthAna sudhI ja hoI zake, paNa tenAthI u52 te hotA nathI. AthI dasa-agIAra tathA bAramA guNasthAne to te prakArano vikalpa tathA bAhyakriyA azakya che. 4. dasa-agIAra ane bAramA guNasthAne ajJAna pariSahano jaya hoya che ema dasamA sUtramAM kahyuM che tenuM tAtparya have vicArIe. ajJAna pariSahano jaya ema sUcave che ke tyAM hajI kevaLajJAna utpanna thayuM nathI, paNa apUrNajJAna che ane tenA nimittarUpa jJAnAvaraNIyano udaya che. upara kahelA guNasthAnoe jJAnAvaraNIyano udaya hovA chatAM jIvane te saMbaMdhI lezamAtra AkuLatA nathI. dasamA guNasthAne sUkSma kaSAya che paNa tyAM 'mAruM jJAna ochuM che' evo vikalpa UThato nathI, ane agIAra tathA bAramA guNasthAne to akaSAyabhAva varte che tethI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 548 ] [ mokSazAstra tyAM paNa jJAnanI apUrNatAno vikalpa hoI zake nahi. A rIte temane ajJAna (jJAnanI apUrNatA) hovA chatAM teno pariSahajaya varte che. e ja pramANe te guNasthAnoe azana-pAnanA pariSahajaya saMbaMdhI siddhAMta paNa samajavo. 5. A adhyAyanA 16 mA sUtramAM vedanIyanA udayathI 11 pariSaha kahyA che. tenAM nAma-1. sudhA, 2. tRSA, 3. zIta, 4. uSNa, 5. daMzamazaka, 6. caryA, 7. zayyA, 8. vadha, 9. roga, 10. tRNasparza ane 11. maLa. dasa-agIyAra ane bAramAM guNasthAne jIvane potAnA svabhAvathI ja A agIAra pariSahono jaya varte che. 6. karmano udaya be prakAre hoya che. pradezaudaya ane vipAkaudaya, jyAre jIva vikAra kare tyAre te udayane vipAkaudaya kahevAya che ane jIva vikAra na kare to tene pradezaudaya kahevAya che. A adhyAyamAM saMvara-nirjarAnuM varNana che. jIva jo vikAra kare to tene pariSahuM jaya thAya nahi ane saMvara-nirjarA thAya nahi. pariSahajayathI saMvaranirjarA thAya che. dasa-agIAra ane bAramA guNasthAnoe azana-pAnano pariSahajaya kahyo che, tethI tyAM te saMbaMdhI vikalpa ke bAhya kriyA hotA nathI. 7. pariSahajayanuM A svarUpa teramAM guNasthAne birAjatAM tIrthakara bhagavAna ane sAmAnya kevaLIone paNa lAgu paDe che. tethI temane paNa sudhA, tRSA vagerenA bhAva utpanna thAya ja nahi ane azana-pAnanI bAhyakriyA paNa hoya nahi. jo te hoya to pariSahajaya kahevAya nahi; pariSahajaya to saMvara-nirjarAnuM kAraNa che. jo sudhA tRSA vagerenA vikalpa hovA chatAM sudhApariSahajaya tRSApariSahajaya vagere mAnavAmAM Ave to pariSahajaya saMvara-nirjarAnuM kAraNa Tharaze nahi. 8. zrI niyamasAranI chaThThI gAthAmAM bhagavAna zrI kuMdakuMdAcArye kahyuM che ke-1. kSudhA, 2. tRSA, 3. bhaya, 4. roSa, 5. rAga, 6. moha, 7. ciMtA, 8. jarA, 9. roga, 10. maraNa, 11. sveda, 12. kheda, 13. mada, 14. rati, 15. vismaya, 16. nidrA, 17. janma ane 18. uddhaga-e aDhAra mahAdoSa Ama ahaMta vItarAga bhagavAnane hotA nathI. 9. bhagavAne upadezelA mArgathI nahi DagatAM te mArgamAM lagAtAra pravartana karavAthI karmanA dvAra baMdha thAya che ane tethI saMvara thAya che, tathA puruSArthanA kAraNe nirjarA thavAthI mokSa prApta thAya che, mATe pariSaha sahavA yogya che. 10 pariSahanuM svarUpa ane te saMbaMdhI thatI bhUla pariSahajayanuM svarUpa upara kahevAI gayuM che ke sudhAdi lAgatAM te saMbaMdhI vikalpa paNa na Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 9 ]. | [ 549 uThavo tenuM nAma pariSahajaya che. kSudhAdi lAgatAM tenA nAzano upAya na karavo tene keTalAka jIvo pariSahasahunatA mAne che, paNa te mithyA che. sudhAdi dUra karavAno upAya na karyo paraMtu aMtaraMgamAM to sudhAdi aniSTa sAmagrI maLatAM du:khI thayo tathA rati AdinuM kAraNa (-ISTa sAmagrI) maLatAM sukhI thayo evA duHkha-sukharUpa pariNAma che te ja Arta-raudradhyAna che; e bhAvothI saMvara kevI rIte thAya? ane tene pariSahajaya kema kahevAya? jo duHkhanA kAraNo maLatAM duHkhI na thAya tathA sukhanA kAraNo maLatA sukhI na thAya, paNa jJayarUpathI teno jANanAra ja rahe to ja te pariSahajaya che. || 8aaaa pariSahanA bAvIsa prakAra kssutpipaasaashiitossnndNshmshknaagnyaartistriicryaanissdyaashyyaakroshvdhyaacnaa'laabhrogtRnnsprshmlstkaarpurskaarprjnyaa'jnyaanaa'drshnaani||9|| artha- [ suta pipAsA zIta 3UT vaMzamaza] sudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMzamazaka, [nAnya arati strI vardhA niSathI zayyA] nAnya, arati, strI, caryA, niSadhA, zayyA, [bhAdroza vadha yAvanA anAma ro] ] Akroza, vadha, yAcanA alAbha, roga, tRNasparza, [mana sarvakArapurAra prajJA gajJAna pradarzanAni] mala, satkArapuraskAra, prajJA, ajJAna ane adarzana-e bAvIza prakAranA pariSaha che. TIkA 1. AThamA sUtramAM ApelA "parisoDhavya:' zabdanuM avataraNa A sUtramAM samajavuM; tethI dareka bolanI sAthe "parisoDhavyA:' zabda lAgu pADIne artha karavo eTale ke A sUtramAM kahelA bAvIza pariSaho sahana karavA yogya che. jyAM samyagdarzana-jJAnapUrvaka cAritradazA hoya tyAM pariSahanuM sahana hoya che. mukhyapaNe munidazAmAM pariSahajaya hoya che. ajJAnIne pariSahajaya hoya ja nahi, kema ke pariSahajaya te to samyagdarzanapUrvakano vItarAgabhAva che. 2. ajJAnIo ema mAne che ke pariSaha sahana karavA te du:kha che paNa tema nathI; "pariSaha sahana karavA teno artha duHkha bhogavavuM ema thato nathI. kema ke je bhAvathI jIvane duHkha thAya te to ArtadhyAna che ane te pApa che, tenAthI azubhabaMdhana che ane ahIM to saMvaranA kAraNonuM varNana cAle che. lokonI daSTie bAhya saMyoga game tevA pratikULa hoya ke anukULa hoya topaNa dveSa ke rAga thavA na divo eTale ke vItarAgabhAva pragaTa karavo tenuM ja nAma pariSahajaya che-arthAt tene ja pariSahajaya sahana karyA kahevAya Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 550 ] [ mokSazAstra che. jo ThIka-aThIkano vikalpa UThe to pariSaha sahana karyA kahevAya nahi, paNa rAga dveSa karyo kahevAya; rAgadveSathI kadI saMvara thAya ja nahi paNa baMdha ja thAya. mATe jeTale aMze vItarAgatA che teTale aMze pariSahajaya che ema samajavuM ane A pariSahajaya sukhazAMti rUpa che. loko pariSajayane duHkha kahe che te mithyA che. vaLI pArzvanAtha bhagavAne ane mahAvIra bhagavAne pariSahanA ghaNA du:kha bhogavyAM-ema ajJAnIo mAne che; paraMtu bhagavAna to potAnA zuddhopayoga vaDe AtmAnubhavamAM sthira hatA ane potAnA AtmAnubhavanA zAMtarasamAM jhUlatA hatA-lIna hatA, tenuM ja nAma pariSahajaya che. jo te prasaMge bhagavAnane du:kha thayuM hota to te dveSa che ane dveSathI baMdha thAta, paNa saMvara-nirjarA thAta nahi. loko jene pratikULa gaNe che evA saMyogomAM paNa bhagavAna potAnA svarUpamAMthI cyuta thayA na hatA tethI temane du:kha na hatuM paNa sukha hatuM ane tenAthI temane saMvara-nirjarA thayA hatA. e dhyAna rAkhavuM ke kharekhara koI paNa saMyogo anukULa ke pratikULarUpa nathI, paNa jIva pote je prakAranA bhAva kare che tevo temAM Aropa karavAmAM Ave che ane tethI loko tene anukULa saMyoga ke pratikULasaMyoga kahe che. 3. bAvIsa pariSahajayanuM svarUpa - (1) kSudhA- kSudhApariSaha sahana karavA yogya che; sAdhunuM bhojana to gRhastho u52 ja nirbhara che, bhojana mATe koI vastu temanI pAse hotI nathI, teo koI pAtramAM bhojana karatA nathI paNa potAnA hAthamAM ja bhojana kare che; temane zarIra upara vastrAdika paNa hotAM nathI, eka zarIra mAtra upakaraNa che. vaLI anazana, avamaudarya, vRttiparisaMkhyAna vagere tapa karatAM be divasa, cAra divasa, ATha divasa, pakSa, mAsa vagere vyatIta thaI jAya che; ane zuddha nirdoSa AhAra aMtarAya rahita, yogya kALamAM, yogya kSetramAM na maLe to teo bhikSA grahaNa karatA nathI ane cittamAM kAMI paNa viSAda ke kheda karatA nathI paNa dhairya dhAraNa kare che. A rIte kSudhArUpI agni prajvalita thavA chatAM paNa dhairyarUpI jaLathI tene zAMta karI de che ane rAga-dveSa karatA nathI evA munione kSudhApariSahanuM sahana karavuM hoya che. asAtAvedanIyakarmanI udIraNA hoya tyAre ja kSudhA upaje che ane te vedanIyakarmanI udIraNA chaThThA guNasthAna sudhI ja hoya che, tenA uparanA guNasthAnoe hotI nathI. chaThThA guNasthAnamAM vartatA munine kSudhA upajavA chatAM teo AkuLatA karatA nathI ane AhAra letA nathI paNa dhairyarUpI jaLathI te kSudhAne zAMta kare che tyAre temaNe pariSahajaya karyo kahevAya che. chaThThA guNasthAne vartatA munine paNa eTalo puruSArtha hoya che ke jo Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 9 ] [ papa1 yogya vakhate nirdoSa bhojanano yoga na bane to AhArano vikalpa toDIne nirvikalpa dazAmAM lIna thAya che, tyAre temane pariSahujaya kahevAya che. (2) tuSAH- pipAsA (tRSA) ne vairyarUpI jaLathI zAMta karavI te tRSApariSahajaya che. (3) zItaH- zIta ( ThaMDI) ne zAMtabhAve arthAt vItarAgabhAve sahana karavI te zIta pariSahajaya che. (4) uSNa- garamIne zAMtabhAve sahana karavI arthAt jJAnamAM zeyarUpa karavI te uSNapariSahajaya che. (5) daMzamazaka:- DAMsa, macchara, kIDI, vIMchI vagere karaDe tyAre zAMtabhAva rAkhavo te daMzamazakapariSahajaya che. (6) nA - nagna rahevA chatAM potAmAM koI prakArano vikAra na thavA devo te ( nAnyapariSahajaya che. pratikULa prasaMga AvatAM vastrAdi paherI levAM te nAnyapariSaha nathI paNa e to mArgathI ja TyutapaNuM che, ane pariSahu to mArgathI Tyuta na thavuM te che. (7) aratiH - aratinuM kAraNa upasthita thavA chatAM paNa saMyamamAM arati na karavI te aratipariSahajaya che. (8) strI:- strIonA hAvabhAva pradarzana vagere ceSTAne zAMtabhAve sahana karavI arthAt te dekhIne mohita na thavuM te strI pariSahajaya che. (9) caryA- gamana karatAM khedakhinna na thavuM te caryApariSahajaya che. (10) niSadhA:- dhyAnane mATe niyamita kALa sudhI AsanathI cuta na thavuM te nipadhApariSahajaya che. (11) zayA - viSama, kaThora, kAMkarIvALA sthAnomAM eka paDakhe nidrA levI ane aneka upasarga AvavA chatAM paNa zarIrane calAyamAna na karavuM te zavyApariSahajaya che. (12) Akroza- duSTa jIvo dvArA kahevAyelA kaThora zabdone zAMta bhAve sahI levA te Akroza pariSahajaya che. (13) vadha:- talavAra vagerethI zarIra para prahAra karavAvALA pratye paNa krodha na karavo te vadhu pariSahajaya che. (14) yAcanA:- potAnA prANono viyoga thavAno saMbhava hoya to paNa AhArAdinI yAcanA na karavI te yAcanA pariSahajaya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 552 ] [ mokSazAstra noMdhaH- yAcanA karavI tenuM nAma yAcanA pariSajaya nathI paNa yAcanA na karavI tenuM nAma yAcanApariSahajaya che. jema arita karavAnuM nAma atipariSa nathI, paNa arita na karavI te atipariSahajaya che, tema yAcanAmAM paNa samajavuM. jo yAcanA karavI te pariSajaya hoya to, raMka vagere ghaNI yAcanA kare che tethI temane ghaNo dharma thAya mATe tema nathI. koI kahe che ke 'yAcanA karI temAM mAna ghaTADavAthI pariSahajaya kahIe chIe.' te paNa yathArtha nathI, kema ke koI prakAranA tIvra kaSAyI kAryane arthe koI prakArano kaSAya choDe topaNa te pApI ja che; jema koI lobha arthe potAnA apamAnane na gaNe to tene lobhanI ati tIvratA ja che, tethI e apamAna karAvavAthI paNa mahApApa thAya che; tathA potAne kAMI paNa icchA nathI ane koI svayaM apamAna kare to te sahana karanArane mahA dharma thAya che. bhojananA lobhathI yAcanA karIne apamAna karAvavuM te to pApa ja che, dharma nathI. vaLI vastrAdi mATe yAcanA karavI te pApa che, dharma nathI, (munine to vastra hotAM ja nathI ) kema ke vastrAdi kAMi dharmanuM aMga nathI, te to zarIrasukhanuM kAraNa che, tethI tenI yAcanA karavI te yAcanApariSahajaya nathI paNa yAcanAdoSa che. mATe yAcanAno niSedha che ema jANavuM. yAcanA to dharmarUpa ucca padane nIcuM kare che ane yAcanA karavAthI dharmanI hInatA thAya che. (15) alAbhaH- AhArAdi prApta na thavA chatAM saMtoSa dhAraNa karavo te alAbha pariSahajaya che. (16) rogaH- zarIramAM aneka roga thavA chatAM zAMtabhAvathI te sahana karI levA te rogapariSahajaya che. (17) tRNasparzaH- cAlatI vakhate pagamAM tRNa, kAMTo, kAMkarI vagere lAgatAM ke sparza thatAM AkuLatA na karavI te tRNasparzapariSahajaya che. ( 18 ) malaH- malina zarIra dekhIne glAni na karavI te malapariSahajaya che. (19) satkA2pu2skA2H- potAmAM guNonI adhikatA hovA chatAM paNa jo koI satkA2puraskAra na kare to cittamAM kaluSatA na karavI te satkA2puraskAra pariSahajaya che.) prazaMsA te satkAra che ane koI sArA kAryamAM mukhI banAvavA te puraskAra che.) (20) prajJA:- jJAnanI adhikatA hovA chatAM paNa mAna na karavuM te prajJA pariSahajaya che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 9 ] [ papa3 (21) ajJAnaH- jJAnAdikanI hInatA hoya tyAre loko dvArA karavAmAM Avato tiraskAra zAMtabhAvathI sahana karI levo ane pote paNa potAnA jJAnanI hInatAno kheda na karavo te ajJAnapariSahajaya che. (rara) adarzana - ghaNA vakhata sudhI kaThora tapazcaryA karavA chatAM paNa mane avadhijJAna tathA cAraNaRddhi vagerenI prApti na thaI mATe tapazcaryA vagere dhAraNa karavAM vyartha cheevo azraddhAno bhAva na thavA devo te adarzana pariSahajaya che. A bAvIsa pariSahone AkuLatArahita jItI levAthI saMvara nirjarA thAya che. 4. A sUtrano siddhAMta paradravya arthAt jaDa karmano udaya ke zarIrAdi nokarmano saMyoga-viyoga jIvane kAMi vikriyA ( vikAra) karI zakatA nathI, e siddhAMta A sUtramAM pratipAdana karyo che. te kaI rIte pratipAdana thAya che te kahevAmAM Ave che (1) sudhA ane tRSA e nokarmarUpa zarIranI avasthA che; te avasthA game tevI thAya topaNa jIvane kAMI karI zake nahi. jIva jo zarIranI te avasthAne zaya tarIke jANe-temAM rAgAdi na kare to tene zuddhatA pragaTe che ane jo te vakhate rAgadvaSa kare to azuddhatA pragaTe che. jo jIva zuddha avasthA pragaTa kare to pariSahajaya kahevAya tathA saMvara nirjarA thAya ane jo te azuddha avasthA pragaTa kare to baMdha thAya. zuddha avasthA samyagdaSTi jIvo ja pragaTa karI zake, mithyASTine zuddha avasthA hoya nahi, tethI tene pariSahajaya paNa hoya nahi. (2) samyagdaSTione nIcalI avasthAmAM cAritra mizrabhAva hoya che arthAt aMze zuddhatA ane aMze azuddhatA hoya che. jeTale aMze zuddhatA thAya che teTale aMze saMvara-nirjarA che ane te kharuM cAritra che. ane jeTale aMze azuddhatA che teTale aMze baMdha che. asatAvedanIyano udaya jIvane kAMi vikriyA utpanna karato nathI. karmano udaya ke nokarmano pratikULa saMyoga jIvane vikriyA karAvatA nathI. (jAo, samayasAra gAthA 37 thI 382 pA. 435 thI 444) (3) zIta ane uSNa e banne zarIra sAthe saMbaMdha rAkhanAra bAhya jaDa dravyonI avasthA che ane daMzamazaka te zarIranI sAthe saMbaMdha rAkhanAra jIva-pugalanA piMDarUpa tiryaMcAdi jIvonA nimitte thatI zarIranI avasthA che; te saMyoga ke zarIranI avasthA jIvane doSanuM kAraNa nathI paNa zarIra pratye potAno mamatva bhAva te ja doSanuM kAraNa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa54 ] [ mokSazAstra che. zarIra vagere to paradravyo che ane teo jIvane vikriyA upajAvI zakatA nathI eTale ke te paradravyo jIvane lAbha ke nukazAna [-guNa ke doSa ] upajAvI zakatAM nathI. jo te paradravyo jIvane kAMI karatAM hoya to jIva kadI mukta thaI zake ja nahi. (4) nAnya eTale nagnapaNuM, te zarIranI avasthA che. zarIra te anaMta jaDa paradravyano skaMdha che. eka rajakaNa bIjA rajakaNane kAMI karI zake nahi, tema ja rajakaNo jIvane kAMI karI zake nahi, chatAM jIva vikAra kare to te tenI potAnI asAvadhAnI che. te asAvadhAnI na thavA devI te pariSahajaya che. cAritramohano udaya jIvane vikriyA karAvI zake nahi, kema ke te paNa paradravya che. (pa) arati eTale dveSa; aratinA nimittarUpa gaNAtAM kAryo upasthita hoya to te jIvane arati upajAvI zakatAM nathI, kema ke te to nokarmarUpa paradravya che. jIva pote vikArI lAgaNI kare tyAre cAritramohanIyakarmano je udaya hoya che, te paNa jaDadravyono skaMdha che, te jIvane kAMI vikriyA karAvato nathI. (6) A ja niyama strI, niSadyA, Akroza, yAcanA ane satkAra-puraskAra e pAMca pariSahomAM paNa lAgu paDe che. (7) prajJApariSaha kahyo che, tyAM ema samajavuM ke prajJA to jJAnanI dazA che; te kAMI doSanuM kAraNa nathI paNa jIvane jJAnano apUrNa ughADa hoya tyAre jJAnAvaraNIyano udaya paNa hoya che ane te vakhate jIva jo mohamAM joDAya to jIvamAM potAnA kAraNe vikAra thAya che; mATe ahIM "prajJA" no artha mAtra "jJAna" nahi karatAM "jJAnamAM thato mada' ema karavo. prajJA zabda to ahIM upacArathI vAparyo che paNa tenA nizcaya arthamAM te vAparyo nathI ema samajavuM. bIjA pariSaho saMbaMdhamAM kahelI badhI bAbato paNa ahIM lAgu paDe che. (8) ajJAna te jJAnanI gerahAjarI che, te jJAnanI gerahAjarI kAMI baMdhanuM kAraNa nathI, paNa te gerahAjarIne nimitta banAvIne jIva moha kare to jIvamAM vikAra thAya che. ajJAna to jJAnAvaraNIya karmanA udayanI hAjarI batAve che. paradravya baMdhanuM kAraNa nathI paNa potAno doSa baMdhanuM kAraNa che. jIva jeTalo moha-rAga-dveSa kare teTalo baMdha thAya che. samyagadaSTine mithyAtvamoha hoto nathI paNa cAritranI asthiratAthI rAga-dveSa hoya che. jeTale aMze te rAga-dveSane toDa teTalA aMze pariSahajaya kahevAya che. (9) alAbha ane adarzana e be pariSahomAM paNa upara pramANe samajavuM. phera mAtra eTalo che ke adarzana te darzanamohanA udayanI hAjarI batAve che ane alAbha Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 10 ] [ papapa te aMtarAyakarmanA udayanI hAjarI batAve che. karmano udaya, adarzana ke alAbha te koI baMdhanA kAraNo nathI, alAbha e te paradravyano viyoga (abhAva) sUcave che, te kAMI jIvane vikriyA karI zake nahi, mATe te baMdhanuM kAraNa nathI. (10) caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza ane mala-e chae zarIra ane tenI sAthe saMbaMdha rAkhanArA paradravyonI avasthA che. te mAtra vedanIyano udaya sUcave che, paNa te koI paNa jIvane vikriyA utpanna karI zakatAM nathI. IT 9aaaa bAvIsa pariSahonuM varNana karyuM temAMthI kyA guNasthAne keTalA pariSaho hoya che tenuM varNana have kare che. dasamAthI bAramA guNasthAna sudhInA pariSaho suukssmsaaNpraaychdmsthviitraagyoshctRrdsh||10|| artha - [ sUkSmaparAya] sUkSma sAMparAyavALA jIvo [2] ane [chagharathavItarAyoH caturvaza] chamastha vItarAgone cauda pariSaha hoya che. TIkA moha ane yoganA nimitte thatA AtmapariNAmonI tAratamyatAne guNasthAna kahe che; te cauda che, sUkSmasAparAya te dasamuM guNasthAna che ane chadmastha vItarAgapaNuM agIAra tathA bAramA guNasthAne hoya che; A traNa guNasthAne cauda pariSaha hoya che. te A pramANe-1. sudhA 2. tRSA, 3. zIta, 4. uSNa; 5. daMzamazaka, 6. caryA, 7. zayyA, 8. vadha: 9. alAbha 10. roga 11. tRNasparza, 12. mala; 13. prajJA ane 14. ajJAna. A sivAyanA 1. nagnatA; 2. saMyamamAM aprIti (-arati ); 3. strIavalokana-sparza, 4. Asana (niSadhA); 5. durvacana (-Akroza ); 6. yAcanA; 7. satkArapuraskAra ane 8. adarzana e ATha mohakarmabhanita pariSaho tyAM hotA nathI. 2. prazna - dazamA sUkSmasAparAya guNasthAne to lobhakaSAyano udaya che to pachI tyAM A ATha pariSaho kema nathI? uttara- sUkSmasAparAya guNasthAne mohano udaya atyaMta alpa che arthAt nAmamAtra che tethI tyAM upara kahelA cauda pariSahano sadabhAva ane bAkInA ATha pariSahano abhAva kahyo te yukta che; kema ke te guNasthAne ekalA saMjvalana lobha kaSAyano udaya che ane te paNa ghaNo alpa che-kahevA mAtra che; tethI sUkSmasAparAya ane vItarAga chadmasthanI tulyatA gaNIne cauda pariSaha kahyA che; te niyama barAbara che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates papa6 ] [ mokSazAstra 3. prazna- agIAramAM ane bAramA guNasthAne mohakarmanA udayano abhAva che tathA dasamAM guNasthAne te ati sUkSma che tethI te jIvone sudhA, tRSAdi caude prakAranI vedanA hotI nathI, to pachI e guNasthAnomAM pariSaha vidyamAna che ema kema kahyuM? uttara- tyAM vedanA nathI e to kharuM che, paNa sAmarthya (zakti) apekSAe tyAM cauda pariSahonuM vidhamAnapaNuM kahevuM te yukta che. jema sarvArthasiddhi vimAnanA devone sAtamI narakamAM javAnuM sAmarthya che, paNa te devone tyAM javAnuM paMyojana nathI tema ja tevo rAgabhAva nathI tethI gamana nathI; tema dasa, agiyAra ane bAramAM guNasthAnomAM caude pariSahanuM kathana upacArathI kahyuM che. prazna:- A sUtramAM naya vibhAga kaI rIte lAgu paDe che? uttara:- nizcayanaye koI paNa pariSaha dasa, agIyAra ke bAramA guNasthAne nathI, paNa vyavahAranaye tyAM cauda pariSaha che; vyavahAranaye che eTale ke kharekhara tema nathI paNa nimittAdinI apekSAe te upacAra karyo che- ema samajavuM. e pramANe jANavAthI ja bane nayonuM grahaNa thAya che paNa banne nayonA jJAnane samAna satyArtha jANI "A pramANe paNa che ane A pramANe paNa che" arthAt tyAM pariSaho che e paNa kharuM ane nathI e paNa kharuM evA bhramarUpa pravartavAthI to bane nayonuM grahaNa thatuM nathI (juo, mokSamArga-prakAzaka pA. 256). sArAMza e che ke, te guNasthAnoe kharekhara koI paNa pariSaha hotA nathI, mAtra te cauda prakAranA vedanIya karmanA maMda udaya che eTaluM batAvavA mATe upacArathI tyAM pariSaha kahyA che. paNa jIva tyAM te udayathI joDAI duHkhI thAya che athavA tene vedanA thAya che ema mAnavuM te asatya che. || 1Oaa. teramA guNasthAnanA pariSaho 1zaninA 88aa artha-[bine] teramA guNasthAne jinendradevane [gd]vaza] upara lakhelI caudamAMthI alAbha, prajJA ane ajJAna e traNa choDIne bAkInA agIyAra pariSaho hoya che. TIkA jo ke mohanIyakarmano udaya nahi hovAthI bhagavAnane sudhAdikanI vedanA hotI nathI, tethI temane pariSaho paNa hotA nathI; topaNa te pariSahonA nimittakAraNarUpa vedanIyakarmano udaya vartato hovAthI tyAM paNa upacArathI agIAra pariSaho kahyA che. kharekhara temane eka paNa pariSaha nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 11 ] | [ 557 2. prazna- mohakarmanA udayanI sahAyatAnA abhAve bhagavAnane kSudhA vagerenI vedanA nathI, chatAM ahIM te pariSaha kema kahyA che? uttaraH- bhagavAnane sudhAdi vedanA nathI e to kharuM che, paNa mohakarmajanita vedanA na hovA chatAM dravyakarmanuM vidhamAnapaNuM batAvavA mATe tyAM upacArathI pariSahu kahevAmAM AvyA che. jema samasta jJAnAvaraNa naSTa thavAthI yugapat samasta vastuone jANavAvALA kevaLajJAnanA prabhAvathI temane ciMtA nirodharUpa dhyAnano asaMbhava hovA chatAM, dhyAnanuM phaLa je zeSa karmonI nirjarA tenuM vidhamAnapaNuM batAvavA mATe tyAM upacArathI dhyAna jaNAvyuM che, tema tyAM A pariSaho paNa upacArathI jaNAvyA che. 2. prazna:- A sUtramAM na vibhAga kaI rIte lAgu paDe che? uttaraH- teramA guNasthAne agIyAra pariSahu kahevA te vyavahAranaya che. vyavahAranayano artha karavAnI rIta e che ke kharekhara tema nathI paNa nimittAdinI apekSAe te upacAra karyo che." nizcaya naye kevaLI bhagavAnane teramAM guNasthAne pariSaha hotA nathI. prazna:- vyavahAranayanuM daSTAMta zuM che ane te ahIM kaI rIte lAgu paDe che? uttara:- "ghIno ghaDo' e vyavahAranayanuM kathana che, teno artha evo che ke ghaDo che te mATImaya che, ghImaya nathI" (juo, zrI samayasAra, gAthA 67 tathA kaLaza 40. pA. 96-97); tema "jinane agIyAra pariSaho che" e vyavahAranayanuM kathana che, teno artha evo che ke "jina anaMta puruSArthamaya che, pariSahanA duHkhamaya nathI;" nimittarUpa padravyanI hAjarInuM jJAna karAvavA mATe "pariSahuM che" ema kathana karyuM che paraMtu vItarAgane duHkha ke vedanA che ema te kathanathI samajavuM nahi. jo vItarAgane duHkha ke vedanA che evo te kathanano artha mAnavAmAM Ave to, vyavahAranayanA kathanano artha nizcayanayanA kathana mujaba ja karyo, ane teno artha karavo te mahAna bhramaNA cheajJAna che. (juo, zrI samayasAra gAthA 324 thI 327 pA. 392 thI 395) prazna:- A zAstramAM, A sUtramAM "jinane agIAra pariSaha che" evuM kathana karyuM te vyavahAranayanuM kathana nimitta batAvavA mATe che-ema kahyuM, to A saMbaMdhI nizcayanayanuM kathana kayA zAstramAM che? uttara:- zrI niyamasAra gAthA 6. pA. 9 mAM kahyuM che ke vItarAga bhagavAna teramAM guNasthAne hoya tyAre temane aDhAra mahAdoSo hotA nathI. te doSo A pramANe che- 1. sudhA, 2. tRSA, 3. bhaya, 4. krodha, 5. rAga, 6, moha, 7. ciMtA, 8. jarA, 9. roga, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates papa8] [ mokSazAstra 10. mRtyu, 11. parasevo, 12. kheda, 13. mada, 14. rati, 15. Azcarya, 16. nidrA, 17. janma, 18. AkuLatA. A kathana nizcayanayanuM che arthAt te yathArtha svarUpa che. 4. kevaLI bhagavAnane AhAra na hoya te saMbaMdhI keTalAka khulAsA (1) A sUtramAM kahelA pariSahonI vedanA bhagavAnane kharekhara thAya che ema mAnavAmAM Ave to ghaNA doSo Ave che. jo sudhAdika doSa hoya to AkuLatA thAya, ane AkuLatA hoya to pachI bhagavAnane anaMta sukha kema bane? ahIM jo koI ema kahe ke, zarIramAM bhUkha lAge che, tethI AhAra le che paNa AtmA tatUpa thato nathI. to teno khulAso ema che ke, jo AtmA tatUpa thato nathI to sudhAdika maTavAnA upAyarUpa AhArAdinuM grahaNa karyuM ema zA mATe kaho cho? jo sudhAki vaDe pIDita thAya to ja AhAra grahaNa kare. vaLI jo ema mAnavAmAM Ave ke-jema karmodayathI vihAra thAya che tema AhAra grahaNa paNa thAya che, to te paNa barAbara nathI, kema ke vihAra to vihAyogati nAmanA nAmakarmanA udayathI thAya che, tathA te pIDAnuM kAraNa nathI ane icchA vinA paNa koI jIvane thato jovAmAM Ave che; paraMtu AhAra grahaNa to prakRtinA udayathI nathI paNa sudhA vaDe pIDita thAya tyAre ja jIva te grahaNa kare che. vaLI AtmA pavanAdikane preravAno bhAva kare tyAre ja AhAranuM gaLI javuM thAya che, mATe vihAravata AhAra saMbhavato nathI. arthAt kevaLI bhagavAnane vihAra to saMbhave che paNa AhAra saMbhavato nathI. (2) jo ema kahevAmAM Ave ke-kevaLI bhagavAnane sAtavedanIya karmanA udayathI AhAranuM grahaNa thAya che to ema paNa banatuM nathI, kAraNa ke jIva sudhAdi vaDa pIDita hoya ane AhArAdika grahaNathI sukha mAne tene AhArAdi sAtAnA udayathI thayA kahI zakAya, sAtAvedanIyanA udayathI AhArAdinuM grahaNa svayaM to thatuM nathI, kema ke jo tema hoya to devone to sAtAvedanIyano mukhya udaya varte che chatAM teo niraMtara AhAra kema karatA nathI? vaLI mahAmuni upavAsAdi kare che, temane sAtAno udaya paNa hoya che chatAM AhAranuM grahaNa nathI ane niraMtara bhojana karavAvALAne paNa asAtAno udaya saMbhave che. mATe kevaLI bhagavAnane icchA vagara paNa jema vihAyogatinA udayathI vihAra saMbhave che tema icchA vagara kevaLa sAtavedanIyakarmanA udayathI ja AhAragrahaNa saMbhavatuM nathI. (3) vaLI koI ema kahe ke siddhAMtamAM kevaLIne sudhAdika agIyAra pariSaha kahyA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 11 ] | [ 559 che tethI temane sudhAno saddabhAva saMbhave che, ane AhAra vinA te kSudhA upazAMta kevI rIte thAya? mATe temane AhArAdika paNa mAnavA joIe. tenuM samAdhAnakarmapravRttiono udaya maMda-tIvra bhedasahita hoya che. te ati maMda thatAM tenA udayajanita kAryanI vyaktatA bhAsatI nathI, tethI mukhyapaNe teno abhAva kahevAmAM Ave che, paNa tAratamyapaNe teno saddabhAva kahevAmAM Ave che. jema navamA guNasthAnamAM vedAdikano maMda udaya che; tyAM maithunAdika kriyA vyakta nathI, tethI tyAM brahmacarya ja kahyuM che chatAM paNa tAratamyatAthI tyAM maithunAdikano saddabhAva kahevAya che. tema kevaLIbhagavAne asAtAno udaya ati maMda che, tenA udayamAM evI kSudhA nathI ke je zarIrane kSINa kare; vaLI mohanA abhAvathI sudhAjanita duHkha paNa nathI ane tethI AhAra levApaNuM nathI. mATe kevaLIbhagavAnane sudhAdikano abhAva che paNa udaya apekSAe tAratamyatAthI teno sadbhAva kahevAmAM Ave che. (4) "AhArAdika vinA sudhAnI upazAMtatA kevaLI bhagavAnane kevI rIte thAya?' e zaMkAnuM samAdhAna ema che ke-kevaLIne asAtAno udaya atyaMta maMda che; jo AhArAdika vaDe ja upazAMta thAya evI kSudhA lAge to maMda udaya kyAM rahyo? devo, bhogabhUmiyA vagerene asAtAno kiciMtu maMda udaya thatAM paNa temane ghaNA kALa pachI kiMcit ja AhAra grahaNa hoya che, to pachI kevaLIne to asAtAno udaya ghaNo ja maMda che tethI temane AhArano abhAva ja che. asAtAno tIvra udaya hoya ane moha vaDe temAM joDANa hoya to ja AhAra hoI zake. (5) zaMkA:- devo tathA bhogabhUmiyAnuM to zarIra ja evuM che ke tene ghaNAkALa pachI thoDI bhUkha lAge, paNa kevaLI bhagavAnanuM zarIra to karmabhUminuM audArika che, tethI temanuM zarIra AhAra vinA utkRSTapaNe dezanyUna kroDapUrva sudhI kevI rIte rahI zake ? samAdhAnaH- devAdikanuM zarIra paNa karmanA ja nimittathI che. ahIM kevaLIbhagavAnane zarIramAM pahelA keza-nakha vadhatA hatA, chAyA thatI hatI ane nigoda jIvo thatA hatA, paNa kevaLajJAna thatAM have keza-nakha vadhatA nathI, chAyA thatI nathI ane nigoda jIvo thatA nathI. A rIte ghaNA prakArathI zarIranI avasthA anyathA thaI, tema AhAra vagara paNa zarIra jevuM ne tevuM TakI rahe evI avasthA paNa thaI. pratyakSa jAo! anya jIvone ghaDapaNa vyApatAM zarIra zithila thaI jAya che. paraMtu kevaLIbhagavAnane to AyunA aMta sudhI paNa zarIra zithila thatuM nathI. tethI anya manuSyonA zarIrane kevaLI bhagavAnanA zarIrane samAnatA saMbhavatI nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa60] [ mokSazAstra (6) zaMkA:- deva vagerene to AhAra ja evo che ke ghaNA kALanI bhUkha maTI jAya, paNa kevaLI bhagavAnane AhAra vinA zarIra kevI rIte puSTa rahe? samAdhAna - bhagavAnane asAtAno udaya maMda hoya che tathA samaye samaye parama audArika zarIravargaNAonuM grahaNa thAya che. tethI evI nokarmavargaNAonuM grahaNa thAya che ke jethI temane sudhAdika vyApatA ja nathI, zarIra zithila thatuM ja nathI. (7) vaLI anna vagereno AhAra ja zarIranI puSTatAnuM mukhya kAraNa nathI. pratyakSa juo ke, koI thoDo AhAra kare che chatAM zarIra ghaNuM puSTa hoya che ane koI ghaNo AhAra kare che chatAM zarIra kSINa rahe che. pavanAdika sAdhavAvALA ghaNA kALa sudhI AhAra letA nathI chatAM temanuM zarIra puSTa rahe che ane RddhidhArI munio ghaNA upavAsa kare chatAM temanuM zarIra puSTa rahe che. to pachI kevaLI bhagavAnane to sarvotkRSTapaNuM che eTale temane anAdika vinA paNa zarIra puSTa banyuM rahe temAM zuM Azcarya che? (8) vaLI kevaLIbhagavAna kevI rIte AhAra mATe jAya tathA kevI rIte yAcanA kare? teo AhAra arthe jAya tyAre samavasaraNa khAlI kema rahe? athavA to koI anya temane AhAra lAvI Ape ema mAnIe to temanA mananI vAta koNa jANe? ane pUrve upavAsAdikanI pratijJA karI hatI teno nirvAha kevI rIte thAya? vaLI jIva-aMtarAya sarvatra bhAse tyAM kevI rIte AhAra kare? mATe kevaLIne AhAra mAnavo te viruddhatA che. (9) vaLI koI ema kahe ke "teo AhAra grahe che, paraMtu koIne dekhAto nathI evo atizaya che. "to te paNa mithyA che; kema ke AhAra grahaNa no niMdha karyuM; tene na dekhe evo atizaya gaNIe topaNa te AhAragrahaNanuM niMdhapaNuM rahe. vaLI bhagavAnanA puNyanA kAraNe bIjAnA jJAnano kSayopazama zI rIte avarAI jAya? mATe bhagavAnane AhAra mAnavo ane bIjA te na dekhe evo atizaya mAnavo e bane nyAyaviruddha che. 5. karmasiddhAMta pramANe kevaLIne annAhAra hoya ja nahi. (1) asAtAvedanIyanI udIraNA hoya tyAre kSudhA upaje che, te vedanIyanI udIraNA chaThThI guNasthAna paryata ja che, tethI upara nathI. tethI vedanIyanI udIraNA vagara kevaLIne sudhAdi bAdhA kyAMthI hoya? (2) jema nidrA, pracalA e be darzanAvaraNa prakRtino udaya bAramAM guNasthAna paryata che paraMtu udIraNA vagara nidrA vyApe nahi. vaLI jo nidrAkarmanA udayathI ja Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 11 ] [ 561 uparanA guNasthAnomAM nidrA AvI jAya to tyAM pramAda thAya ane dhyAnano abhAva thaI jAya. nidrA, pracalAno udaya bAramA guNasthAna sudhI hovA chatAM apramattadazAmAM maMda udaya hovAthI nidrA vyApatI nathI. vaLI saMjvalanano maMda udaya hovAthI apramatta guNasthAnomAM pramAdano abhAva che, kema ke pramAda to saMjvalananA tIvra udayamAM ja hoya che. vedanA tIvra udayathI saMsArI jIvane maithuna saMjJA thAya che ane vedano udaya navamA guNasthAna sudhI che; paraMtu zreNInA caDelA saMyamI munine vedanA maMda udayathI maithunasaMjJAno abhAva che; maMda udayathI temane maithunanI vAMchA upajatI nathI. (3) kevaLI bhagavAnane vedanIyano ati maMda udaya che; tenAthI kSudhAdika upajatA nathI; zaktirahita asAtAvedanIya keLavIne kSudhAdika upajAvavA samartha nathI. jema svayaMbhUramaNasamudranA samasta jaLamAM anaMtamA bhAge jheranI kaTakI te pANIne viSarUpa karavA samartha nathI, tema anaMtaguNa anubhAgavALA sAtAvedanIyanA udaya sahita kevaLI bhagavAnane anaMtamA bhAge asaMkhyAta vAra jeno khaMDa thaI gayo che evuM asAtAvedanIyakarma kSudhAdika vedanA. upajAvI zakyuM nathI. (4) adhaHpravRttakaraNamAM azubhakarmaprakRtionI viSa, haLAhaLarUpa je zakti che teno abhAva thAya che ane nimba (lIMbaDA), kAMjIrUpa rasa rahI jAya che. apUrvakaraNa guNasthAnamAM guNazreNInirjarA, guNasaMkramaNa, sthitikAMDotkIrNa ane anubhAgakAMDotkIrNa e cAra Avazyaka thAya che; tethI kevaLIbhagavAnane asAtAvedanIyAdi aprazasta prakRtiono 2sa asaMkhyAta vAra ghaTIne anaMtAnaMtamo bhAga rahI gayo che, tethI asAtAmAM sAmarthya kyAM rahyuM che ke jethI kevaLI bhagavAnane kSudhAdika upajAvavAmAM te nimitta thAya ? ( arthaprakAzikA pA. 446 AvRtti bIjI) 6. sUtra 10-11 no siddhAMta ane sUtra 8 sAtheno saMbaMdha vedanIyakarmano udaya hoya paNa jo mohanIyakarmano udaya na hoya to jIvane vikAra thAya nahi (sU. 11); kema ke jIvane anaMtavIrya pragaTayuM che. vedanIyakarmano udaya hoya ane jo mohanIyakarmano maMda udaya hoya to te paNa vikAranuM nimitta thAya nahi (sU. 10) kema ke jIvane tyAM ghaNo puruSArtha pragaTayo che. dasathI teramA guNasthAna sudhInA jIvone saMpUrNa pariSahajaya varte che ane tethI temane vikAra thato nathI. jo uttama guNasthAnakavALA jIvo pariSahajaya na karI zake to pachI, 'saMvaranA mArgathI cUta na thavA mATe ane nirjarAne arthe pariSaha sahana karavA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa62] [ mokSazAstra yogya che" evo AThamA sUtrano upadeza vyartha jAya. dazamA tathA agIAramAM sUtramAM uttama guNasthAnoe je pariSaha kahyA che te upacArathI che, paNa nizcayathI nathI ema samajavuM. 11 chaThThAthI navamA guNasthAna sudhInA pariSaho vArasAmpAye sarve 22aaaa artha- [vArasAparAye] bAdarasAMparAya arthAt sthULakaSAyavALA jIvone [ sarve ] sarve paripaho hoya che. TIkA 1. chaThThAthI navamAM guNasthAnane bAdarasAMparAya kahevAya che. A guNasthAnomAM pariSahunA kAraNabhUta badhA karmono udaya che, paNa jIva jeTale aMze temAM joDAto nathI teTale aMze (AThamA sUtranI mAphaka pariSahajaya kare che.) 2. sAmAyika, chedo pasthAna ane parihAravizuddhi, e traNa saMyamomAMthI koI ekamAM badhA pariSahono saMbhava che. || 12 A rIte kayA guNasthAne keTalA pariSahajaya hoya che tenuM varNana karyuM. have kayA karmanA udayathI kayA kayA pariSaho hoya che te jaNAve che. jJAnAvaraNakarmanA udayathI thatA pariSaho jJAnavarane prajJaISjJAnerA zarU aa artha - [ jJAnAvaraNa] jJAnAvaraNIyanA udayathI [prajJA ajJAne] prajJA ane ajJAna e be pariSaho hoya che. TIkA prajJA AtmAno guNa che, te pariSahanuM kAraNa thAya nahi; paNa jJAnano ughADa hoya ane tenA madajanita pariSaha hoya to te vakhate jJAnAvaraNakarmano udaya hoya che. jJAnI jIva ja mohanIyakarmanA udayamAM joDAya to temane anitya mada AvI jAya che. paNa puruSArtha pUrvaka jJAnI jIva jeTale aMze temAM na joDAya teTale aMze temane pariSahajaya che. (juo, sUtra 8.) || 13aaaa darzanamohanIya tathA aMtarAyakarmanA udayathI thatA pariSaho drshnmohaaNtraayyordrshnaa'laabhau|| 14 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 15-16-17 ] [ pa63 artha:- [ namoda] darzanamohanIyanA udayathI [ mana] adarzanapariSaha ane [vaMtarAyo: satAma ] aMtarAyakarmanA udayathI alAbhapariSaha hoya che. teramA sUtranI TIkA mujaba ahIM samajavuM 14|| cAritramohanIyakarmanA udayathI thatA pariSaho cAritramohe naagnyaartistriinissdyaakroshyaacnaastkaarpurskaaraaH||15|| artha:- [vAritramohe] cAritramohanIyanA udayathI [ nAnya arati strI] nAnya, arati, strI, [niSadyA gAThoza yAvanA satkAra-puraskAra:] niSadhA, Akroza, yAcanA, ane satkArapuraskAra e sAta pariSaho hoya che. teramA sUtranI TIkA mujaba ahIM samajavuM 15 || vedanIyakarmanA udayathI thatA pariSaho venIye zeSA: 26 aa artha- [ vevanI] vedanIyakarmanA udayathI [ zeSA: ] bAkInA agIAra arthAt sudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMzamazaka, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza ane maLa, e pariSaho hoya che. teramA sUtranI TIkA mujaba ahIM samajavuM. eka jIvane eka sAthe thatA pariSahonI saMkhyA ekAdayo bhAjyA yugpdeksminnaikonviNshteH||17|| artha- [ parimana pupata ] eka jIvane eka sAthe [ Tyo. A voviMzata: ] ekathI zarU karIne ogaNIsa pariSaho sudhI [ bhAgyA:] jANavA joIe. 1. eka jIvane eka vakhate vadhAremAM vadhAre ogaNIsa pariSaha hoI zake che, kemake zIta ane uSNa e bemAMthI eka vakhate eka ja hoya che ane ziyA, caryA tathA niSadhA (-sUvuM, cAlavuM tathA AsanamAM rahevuM) e traNamAMthI eka kALe eka ja hoya che; A rIte e traNa pariSo bAda karavAthI bAkInA ogaNIsa pariSaho hoI zake che. 2. prazna- prajJA ane ajJAna e banne paNa ekI sAthe hoI zake nahi mATe eka pariSaha vadhAre bAda karavo joIe. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa64] | [ mokSazAstra uttara:- prajJA ane ajJAna e bannene sAthe rahevAmAM kAMI bAdha nathI. eka ja kALamAM eka jIvane zrutajJAnAdinI apekSAe prajJA ane avadhijJAnAdinI apekSAe ajJAna e banne sAthe rahI zake che. 3. prazna:- audArika zarIranI sthiti kavaLAhAra (annapANI) vinA dezonakoDapurva (karoDa pUrvamAM thoDuM ochuM ) kema rahe? uttara:- AhAranA cha bheda che-1. nokarma AhAra, 2. karNAhAra, 3. kavaLAhAra, 4. lepAhAra, 5. ojAhAra ane 6. manasAhAra. e cha prakAra yathAsaMbhava dehanI sthitinuM kAraNa che. jema ke - (1) kevaLIne nokarma AhAra batAvyo che. temane lAbhAMtarAyakarmanA kSayathI anaMta lAbha pragaTa thayo hovAthI temanA zarIra sAthe apUrva asAdhAraNa pudagalono pratisamaya saMbaMdha thAya che, te nokarma kevaLIne dehanI sthitinuM kAraNa che, bIjuM nathI; e hetuthI kevaLIne nokarmano AhAra kahyo che. (2) nArakIone narakAyunAmakarmano udaya che te tene dehanI sthitinuM kAraNa che tethI tene karmaAhAra kahevAya che. (3) manuSyo ane tiryaMcane kavaLAhAra prasiddha che. (4) vRkSa jAtine lepAhAra che. 5) paMkhInA cheDAne ojAhAra che. zukra nAmanI dhAtunI upadhAtu oja che. iMDAne paMkhI seve save tene oja AhAra na samajavo. (6) devo manathI tRpta thAya che, temane manasAhAra kahevAya che. A cha prakAranA AhAra dehanI sthitinuM kAraNa che tenI gAthA nIce mujaba NokamakammahArokavalAhAro ya leppahAro y| ujja maNo viya kamaso AhAro chaviho bhnnio|| Nokamatitthayare kammaM ca Nayare mAnaso amre| Narapasu kavalAhAro paMkhI ujjo igi leuu|| artha:- 1. nokarma AhAra, 2. karNAhAra, 3. kavaLAhAra, 4. lepAhAra, pa. ojAhAra ane 6. manoAhAra ema kamathI cha prakAranA AhAra che; temAM nokarma AhAra tIrthakarane, karNAhAra nArakIne, manoAhAra devane, kavaLAhAra manuSyo tathA pazune, ojAhAra pakSInA iMDAne ane lepAhAra vRkSane hoya che. AthI siddha thAya che ke kevaLIbhagavAnane kavaLAhAra hoto nathI. 4. prazna- muni apekSAe chaThThI guNasthAnathI zarU karIne teramA guNasthAna sudhInA pariSahonuM kathana A adhyAyanA 13 thI 16 sudhInA sUtromAM karyuM che te vyavahAranaya apekSA e che ke nizcayanaya apekSAe ? Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 17-18 ] | [ pa65 uttara:- te kathana vyavahAranaya apekSAe che, kemake te jIvano paravastu sAtheno saMbaMdha batAve che; te kathana nizcaya apekSAe nathI. prazna:- vyavahAranayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna hoya tene "ema nathI paNa nimittAdinI apekSAe A upacAra karyo che... e pramANe jANavAnuM mokSamArga-prakAzaka pA. 256 mAM kahyuM che, to uparyukta sUtra 13 thI 16nA kathanamAM te kaI rIte lAgu paDe che? uttara:- te sUtromAM jIvane je pariSahonuM varNana karyuM che te vyavahArathI che, teno kharo artha evo che ke-jIva jIvamaya che, pariSahamaya nathI. eTale darajja jIvamAM pariSahavedana thAya teTale darajju sUtra 13 thI 16 mAM kahela karmano udaya nimittarUpa kahevAya, paNa nimitte jIvane kAMI karyuM nathI. 5. prazna- sUtra 13 thI 16 sudhImAM pariSaho saMbaMdhamAM je karmano udaya kahyo che tene ane sUtra 17mAM pariSahonI ekI sAthe je saMkhyA kahI tene A adhyAyanA 8mAM sUtramAM kahelo nirjarAno vyavahAra kyAre lAgu paDe ? uttara:- jIva potAnA puruSArtha vaDe jeTale aMze pariSahavedana na kare teTale aMze teNe pariSahajya karyo ane tethI teTale aMze sUtra 13 thI 16 mAM kahelA karmonI nirjarA karI ema AThamA sUtra anusAra kahI zakAya; tene vyavahArakathana kahevAmAM Ave che kema ke paravastu (-karma) sAthenA saMbaMdhano keTalo abhAva thayo, te temAM batAvavAmAM AvyuM che. A rIte pariSahajayano viSaya pUro thayo. 17nA bIjA sUtramAM kahelA saMvaranA che kAraNomAM pAMca kAraNonuM varNana ahIM pUruM thayuM; have chelluM kAraNa cAritra che tenuM varNana kare che. cAritranA pAMca prakAra sAmAyikachedopasthApanAparihAravizuddhisUkSmasAMparAya cAradhyAtamiti vAritranA 18aaaa artha - [sAmAciva chevopasthApanA paridAravizuddhi] sAmAyika chedopasthApanA, parihAravizuddha, [ sUkSmasAparIya thayAta] sUkSmasAparAya ane yathAkhyAta [ tivAritram] -e pAMca bhedo cAritranA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa66 ] [ mokSazAstra TIkA 1. sUtramAM kahelA zabdonI vyAkhyA (1) sAmAyika- samasta sAvadhayogano tyAga karIne zuddhAtmasvarUpamAM abheda thatAM zubhAzubha bhAvono tyAga thavo te sAmAyika cAritra che. A cAritra chaTTAthI navamAM guNasthAna sudhI hoya che. (2) chedopasthApanA- koI jIva sAmAyika cAritrarUpa thayo hoya ane temAMthI khasIne sAvadha vyApArarUpa thaI jAya, pachI prAyazcittadvArA te sAvadha vyApArathI upajelA doSone chedIne AtmAne saMyamamAM sthira kare te chedopasthApanA cAritra che. vrata, samiti, guti Adi bhedarUpa cAritra te paNa chedopasthApanA cAritra che. A cAritra chaThThAthI navamAM guNasthAna sudhI hoya che. (3) parihAravizuddhi- je jIva janmathI trIsa varSa sudhI sukhI rahIne pachI dIkSA grahaNa kare ane zrI tIrthaMkarabhagavAnanA pAdamULamAM ATha varSa sudhI pratyAkhyAna nAmanA navamAM pUrvanuM adhyayana kare, tene A saMyama hoya che. jIvonI utpatti-maraNanAM sthAna, kALanI maryAdA, janma yoninA bheda dravya-kSetranA svabhAva, vidhAna tathA vidhi-e badhAnAM jANanAro hoya ane pramAdarahita mahAvIryavAna hoya, temane zuddhatAnA baLathI karmanI pracUra nirjarA thAya che. ati kaThina AcaraNa karavAvALA munione A saMyama hoya che. jemane A saMyama hoya che temanA zarIrathI jIvonI virAdhanA thatI nathI. A cAritra upara kahyA tevA sAdhune chaThThA ane sAtamAM guNasthAne hoya che. (4) sUkSmasAparAya-jyAre ati sUkSma lobha kapAyano udaya hoya tyAre je cAritra hoya che te sUkSmasAparAya che. A cAritra dasamAM guNasthAne hoya che. (5) yathAkhyAta- tamAma mohanIya karmanA kSaya athavA upazamathI AtmAnA zuddhasvarUpamAM sthita thavuM te yathAkhyA cAritra che A cAritra 11 thI 14 mA guNasthAna sudhI hoya che. 2. saMvara zuddhabhAvathI thAya paNa zubhabhAvathI na thAya, mATe A pAMca prakAramAM jeTalo zuddhabhAva che teTaluM cAritra che ema samajavuM. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 18 ] | [ pa67 3. chaThThA guNasthAnanI dazA sAtamA guNasthAnathI to nirvikalpadazA hoya che. chaThThI guNasthAne munine AhAra vihArAdino vikalpa hoya che tyAre paNa temane traNa kaSAya nahi hovAthI saMvara-nirjarA thAya che ane zubhabhAvano alpa baMdha thAya che, je vikalpa uThe che te vikalpanA svAmItvano temane nakAra varte che ane akaSAyadaSTie jeTale darajja rAga TaLe che teTale darajja saMvaranirjarA che, tathA jeTalo zubhabhAva thAya che teTaluM baMdhana che. (juo, mokSamArga-prakAzaka pA. 23pa ) 4. cAritranuM svarUpa keTalAka jIvo mAtra hiMsAdika pApanA tyAgane cAritra mAne che ane mahAvratAdirUpa zubhopayogane upAdeyapaNAthI grahaNa kare che. paNa te yathArtha nathI. A zAstranA sAtamA adhyAyamAM Asrava padArthanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, tyAM mahAvrata ane aNuvratane AsavarUpa mAnyAM che, to te upAdeya kevI rIte hoya? Asrava to baMdhanuM kAraNa che ane cAritra to mokSanuM kAraNa che, mATe te mahAvratAdirUpa AsravabhAvone cAritrapaNuM saMbhavatuM nathI; paNa je sarva kaSAyarahita udAsIna bhAva che tenuM ja nAma cAritra che. samyagdarzana thayA pachI jIvanA kaMIka bhAva vItarAga thayA hoya che ane kaMIka bhAva sarAga hoya che, temAM je aMza vItarAgarUpa che te ja cAritra che ane te saMvaranuM kAraNa che. (jAo, mokSamArga - prakAzaka pA. 231-233) 5. cAritramAM bhedo zA mATe batAvyA? prazna- vItarAgabhAva te cAritra che ane vItarAgabhAva to eka ja prakArano che, to pachI cAritranA bhedo zA mATe kahyA? uttara- vItarAgabhAva eka prakArano che paraMtu te eka sAthe Akho pragaTato nathI paNa krame krame pragaTe che tethI temAM bheda paDe che. jeTale aMze vItarAgabhAva pragaTe che teTale aMze cAritra pragaTe che, mATe cAritranA bhedo kahyA che. prazna:- jo ema che to chaThThA guNasthAne je zubhabhAva che tene paNa cAritra kema kaho cho? uttaraH- tyAM zubhabhAvane kharuM cAritra kahevAmAM AvatuM nathI paNa te zubhabhAva vakhate je aMze vItarAgabhAva che, tene kharuM cAritra kahevAmAM Ave che. prazna:- zubhabhAvarUpa samiti, gupti, mahAvratAdine paNa keTaleka ThekANe cAritra kahe che, tenuM zuM kAraNa? Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 568 ] [ mokSazAstra uttara:- tyAM tene vyavahAra cAritra kahyuM che. vyavahAra eTale upacAra; chaThThA guNasthAne je vItarAgacAritra hoya che tenI sAthe mahAvratAdi hoya che, evo saMbaMdha jANIne e upacAra karyo che. eTale ke te nimitta apekSAe arthAt vikalpanA bhedo batAvavA mATe kahyuM che, paNa kharI rIte to niSkaSAyabhAva te ja cAritra che, zubharAga te cAritra nathI. prazna:- nizcayamokSamArga to nirvikalpa che, te vakhate savikalpa ( -sarAga, vyavahA2) mokSamArga nathI hoto, to pachI te savikalpa mokSamArgane sAdhaka kema kahI zakAya? utta2:- bhutanaigamanayanI apekSAe te savikalpapaNAne mokSamArga kahyo che, eTale ke bhUtakALamAM te vikalpo (rAgamizrita vicAro) thayA hatA, te vartamAnamAM nathI, chatAM paNa 'te vartamAna che' ema bhutanaigamanayanI apekSAe gaNI zakAya che, tethI te nayanI apekSAe savikalpa mokSamArgane sAdhaka kahyo che ema samajavuM. (jIo, paramAtmaprakAza pA. 142 a. 2 gAthA-14 saMskRta TIkA tathA A graMthamAM chelle pariziSTa 1 mAM Apela 'mokSamArganuM be prakAre kathana' -e viSaya.) 6. sAmAyikanuM svarUpa prazna:- mokSanA kAraNabhUta sAmAyikanuM svarUpa zuM che? utta2:- je sAmAyika samyagdarzana-jJAna-cAritrasvabhAvavALA 52mArtha jJAnanA bhavanamAtra ( pariNamanamAtra) che, ekAgratA lakSaNavALI che te sAmAyika mokSanA kAraNabhUta che. (jIo, samayasAra gAthA 154 5aa. 200) zrI niyamasAra gAthA 125 thI 133 mAM kharI sAmAyikanuM svarUpa ApyuM che te A pramANe che- je koI muni ekendriyAdi prANIonA samUhane duHkha devAnA kAraNarUpa je saMpUrNa pApabhAva sahita vepAra, tenAthI alaga thaI mana, vacana ane kAyAnA zubha azubha sarva vyApArone tyAgIne traNa gutirUpa rahe tathA jitendriya rahe che tevA saMyamIne kharuM sAmAyika vrata hoya che. (gAthA-125 ) je sarva trasa ane sthAvara prANIomAM samatAbhAva rAkhe che, madhyastha bhAvamAM ArUDha che, tene ja kharI sAmAyika hoya che (gAthA-126). saMyama pALatAM, niyama karatAM tathA tapa dharatAM jene eka AtmA ja nikaTa vartI rahyo che, tene kharI sAmAyika hoya che. (gA. 127). jene rAga-dveSa vikAra pragaTa nathI thatAM tene kharI sAmAyika hoya che (gAthA 18 ). Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 18 bhUmikA ] [ pa69 je Arta ane raudradhyAnane TALe che, tene kharuM sAmAyika vrata thAya che. (gAthA. 129). je puNya ane pApa e bane bhAvone nitya choDe che tene kharI sAmAyika hoya che. (gAthA. 13O ). je jIva nityadharmadhyAna tathA zukladhyAnane dhyAve che tene kharI sAmAyika hoya che (gAthA 133). sAmAyika cAritrane. parama samAdhi paNa kahevAmAM Ave che. 7. prazna:- A adhyAyanA chaThThI sUtramAM saMvaranA kAraNa tarIke je dasa prakAranA dharma kahyA che temAM saMyama AvI jAya che ane saMyama te ja cAritra che, chatAM ahIM pharIthI cAritrane saMvaranA kAraNa tarIke kema kahyuM? uttara- jo ke saMyamadharmamAM cAritra AvI jAya che to paNa A sUtramAM cAritranuM kathana nirarthaka nathI. cAritra te mokSaprAptinuM sAkSAt kAraNa che ema jaNAvavA mATe ahIM aMtamAM cAritranuM kathana karyuM che. caudamAM guNasthAnane aMte cAritranI pUrNatA thatAM ja mokSa thAya che tethI mokSaprApti mATe cAritra sAkSAt hetu che-evuM jJAna karAvavA mATe A sUtramAM te juduM jaNAvyuM che. 8. vrata ane cAritra vacce taphAvata. zubha-azubhanI nivRtti te saMvara che, ane Asrava adhikAramAM (a. 7. sU. 1 mAM) hiMsA, amRta, adattAdAna vagerenA tyAgathI ahiMsA, satya, dattAdAna vagere kriyAmAM zubha pravRtti che tethI (tyAM avratonI jema vratomAM) paNa karmono pravAha cAle che, paNa te vratothI karmonI nivRtti thatI nathI. e apekSA lakSamAM rAkhIne gupti vagere saMvarano parivAra kahyo che. jeTalI AtmAnA svarUpamAM abhedatA thAya che teTalo saMvara che. zubhAzubhabhAvano tyAga te nizcaya vrata athavA vItarAga cAritra che. je zubhabhAvarUpa vrata che te vyavahAracAritrarUpa rAga che ane te saMvaranuM kAraNa nathI. (juo, zrI sarvArthasiddhi, adhyAya 7, pA. 5 thI 7) 18aaaa bIjA sUtramAM kahelAM saMvaranAM cha kAraNonuM varNana ahIM pUruM thayuM. e rIte saMvaratattvanuM varNana pUruM thayuM. have nirjarA tattvanuM varNana kare che. nirjarAtattvanuM varNana bhUmikA 1. pahelAM aDhAra sUtromAM saMvaratattvanuM varNana karyuM; have ogaNIsamA sUtrathI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa7) ] [ mokSazAstra nirjarAtattvanuM varNana zarU thAya che. jene saMvara thAya tene nirjarA thAya. prathama saMvara to samyagdarzana che, tethI je jIva samyagdarzana pragaTa kare tene ja saMvara-nirjarA thaI zake. mithyASTine saMvara-nirjarA hoya nahi. 2. ahIM nirjarAtattvanuM varNana karavuM che ane nirjarAnuM kAraNa tapa che (juo, adhyAya 9. sUtra 3) tethI tapanuM ane tenA bhedonuM varNana karyuM che. tapanI vyAkhyA 19 mA sUtranI TIkAmAM ApI che ane dhyAnanI vyAkhyA 27mAM sUtramAM ApI che. 3. nirjarAnA kAraNo saMbaMdhI thatI bhUlo ane tenuM nirAkaraNa (1) keTalAka jIvo anazanAdi tapathI nirjarA mAne che paNa teto bAhyatapa che. have pachInAM sUtra 19-20mAM bAra prakAranAM tapa kahyAM che te badhAM bAhyatapa che, paNa teo eka bIjAnI apekSAe bAhya atyaMtara che; tethI tenAM bAhya ane abhyatara evA be bheda kahyAM che. kevaLa bAhya tapa karavAthI nirjarA thAya nahi. jo ghaNA upavAsAdi karavAthI ghaNI nirjarA thAya ane thoDA karavAthI thoDI thAya ema hoya to nirjarAnuM kAraNa upavAsAdika ja Thare, paNa tevo niyama nathI. icchAno nirodha te tapa che; tethI svAnubhavanI ekAgratA vadhatAM zubhAzubha icchA TaLe che, tene tapa kahevAya che. (2) ahIM anazanAdikane tathA prAyazcittAdikane tapa kahyAM che tenuM kAraNa e che ke jo jIva anazanAdi tathA prAyazcittAdhirUpa pravarte ane rAgane TALe to vItarAgabhAvarUpa satya tapa poSI zakAya che, tethI te anazanAdi tathA prAyazcittAdine upacArathI tapa kahyAM che. jo koI jIva vItarAgabhAvarUpa satya tapane to na jANe ane te anazanAdine ja tapa jANI saMgraha kare to te saMsAramAM ja bhramaNa kare. (3) ATaluM khAsa samajI levuM ke nizcaya dharma to vItarAgabhAva che, anya aneka prakAranA je bhedo kahevAya che te bhedo bAhya nimitta apekSAe upacArathI kahyAM che, tene vyavahAramAtra dharma saMjJA jANavI. A rahasyane je jIva jANato nathI tene nirjarAtattvanI sAcI zraddhA nathI. tapa te nirjarAnuM kAraNa che, tethI tenuM varNana kare che. temAM prathama tapanA prakAro kahe che bAhya tapanA cha prakAro anazanAvamaudaryavRttiparisaMkhAnarasaparityAgavivikta zayyAsanakAyaklezA bAhyaM tpH|| 19 / / artha -[ anazana navamIvarya vRttiparisaMvayAna] samyaka prakAre anazana, samyaka Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 19 ] [ pa71 avamaudarya, samyaka vRttiparisaMkhyAna, [rasArityA1 vividhyAsana chAyachaneza:] samyaka rasaparityAga, samyaka vivikta zayyAsana ane samyaka kAyakaleza | vAhya tapa:] e cha prakAranA bAhya tapa che. noMdha:- A sUtramAM "samyaka" zabdanuM anusaMdhAna A adhyAyanA cothA sUtrathI Ave che. anazanAdi chae prakAramAM "samyaka' zabda lAgu paDe che. TIkA 1. sUtramAM kahelA zabdonI vyAkhyA (1) samyak anazana- samyagdaSTi jIvane AhAra tyAgano bhAva thatAM viSaya kaSAyano bhAva TaLI, aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (2) samyaka avamaudarya- samyagdaSTi jIvane rAga bhAva dUra karavA mATe bhUkha hoya te karatAM ochuM bhojana karavAno bhAva thatAM, aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (3) samyaka vRttiparisaMkhyAna- samyagdaSTi jIvane saMyamanA hetue nirdoSa AhAranI bhikSA mATe jatI vakhate, bhojananI vRtti toDanAro niyama karatAM, aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (4) samyaka rasa parityAga- samyagdaSTi jIvane indriyo uparanA rAganuM damana karavA mATe ghI, dUdha, dahIM, tela, mIThAI, lavaNa vagere rasono yathAzakti tyAga karavAno bhAva thatAM, aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (5) samyaka vivikta zAzana- samyagdaSTi jIvane svAdhyAya, dhyAna vagerenI prApti mATe koI ekAMta nirdoSa sthAnamAM pramAdarahita sUvA besavAnI vRtti thatAM aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (6) samyaka kAyakaleza-samyagdaSTi jIvane zarIra uparanI Asakti ghaTADavA Atapana vagere yoga dhAraNa karatI vakhate aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. 2. "samyaka' zabda ema sUcave che ke samyagdaSTine ja A tapa hoya che, mithyAdaSTine tapa hotuM nathI. 3. samyagdaSTi jIva anazananI pratijJA kare che te vakhate nIce pramANe jANe che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates pa72] [ mokSazAstra (1) AhAra na levAno je rAga mizrita vicAra Ave che te zubhabhAva che ane tenuM phaLa paNya-baMdhana che; huM teno svAmI nathI. (2) anna, pANI vagere para vastuo che; AtmA tene koI prakAre grahI ke choDI zake nahi. paNa jyAre samyagdaSTi jIva paravastu uparano te prakArano rAga choDe che tyAre pugala parAvartananA niyama pramANe evo nimitta-naimittikasaMbaMdha hoya che ke teTalo vakhata tene anna. pANI vagereno saMbaMdha hoto nathI. (3) anna, pANI vagereno saMyoga na thayo te para dravyanI kriyA che, tenAthI AtmAne dharma ke adharma thato nathI. (4) samyagdaSTine rAganuM svAmItva nahi hovAthI je samyaka mAnyatA che te daDha thAya che, ane tethI sAcA abhiprAyapUrvaka je anna, pANI vagere levAno rAga TaLyo te samyapha anazana tapa che, te vItarAgatAno aMza che tethI te dharmano aMza che. temAM jeTale aMze aMtaraMga pariNAmonI zuddhatA thaI ane zubhAzubha icchAno nirodha thayo teTale aMze samyakatapa che, ane te ja nirjarAnuM kAraNa che. cha prakAranA bAhya ane cha prakAranA aMtaraMga e bAre prakAranA tapa saMbaMdhamAM upara pramANe samajI levuM. samyaka tapanI vyAkhyA (1) svarupavizrAMtanistaraM caitanyapratapunAta tA: eTale ke svarUpanI sthiratArUpa taraMga vagaranuM (-nirvikalpa) caitanyanuM pratipana (dedIpyamAna thavuM) te tapa che. (juo, zrI pravacanasAra a. 1. gA. 14 nI TIkA.) (2) sahananizcayanayatmipu2svamAvItmaparamAtmani pratAnuM tapa: eTale ke sahaja-nizcayanayarUpaparamasvabhAvamaya paramAtmAnuM pratapana (arthAt daDhatA thI tanmaya thavuM) te tapa che. (niyamasAra. 55 TIkA ) (3) prasiddha zuddha chaIRparamAtmatattva sAntaryuvatayA pratapuna yattatta]: eTale ke prasiddha-zuddhakAraNaparamAtmatattvamAM sadA aMtaramukhapaNe je pratapana (arthAt lInatA) te tapa che. (niyamasAra TIkA, gAthA. 188 nuM mathALuM ) (4) mAtmAnamAtmanA saMdhara phaFdhyAtma tapanna eTale ke AtmAne AtmadvArA dharavo te adhyAtma tapa che. (niyamasAra gA. 123 TIkA ). (5) rucchAnirodha: tA: eTale ke zubhAzubha icchAno nirodha te tapa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 19] [ pa73 5. tapanA bhedo zA mATe? prazna- jo tapanI vyAkhyA upara pramANe che to te tapanA bheda paDI zake nahi, chatAM ahIM tapanA bAra bheda kema kahyA che? uttara:- zAstronuM kathana koI vAra upAdAna (-nizcaya) nI apekSAe ane koIvAra nimitta (-vyavahAra) nI apekSAe hoya che. nimitta judA judA hovAthI temAM bheda paDe, paNa upAdAna to AtmAno zuddha svabhAva hovAthI temAM bheda paDe nahi. ahIM tapanA je bAra bheda jaNAvyA che te bhedo nimitta apekSAe che. A zAstra mukhyapaNe paryAyArthikanayathI kathana karatuM hovAthI te bhedo jaNAvyA che. 6. je jIvane samyagdarzana na hoya te jIva vanamAM rahe, comAsAmAM jhADa nIce rahe. garamImAM atyaMta tIvra kiraNothI saMtapta parvatanA zikhara upara Asana lagAve, ziyALAmAM khullA medAnamAM dhyAna kare, bIjA aneka prakAranA kAyakaleza kare, ghaNA upavAso kare, zAstro bhaNavAmAM ghaNo catura hoya, maunavrata dhAre ityAdi badhuM kare paNa tenuM te badhuM vRthA che- saMsAranuM kAraNa che, tenAthI dharmano aMza paNa thato nathI. je jIva samyagdarzanathI rahita hoya te jIva anazanAdi bAra tapo kare to paNa tenA kAryanI siddhi thatI nathI. mATe he jIva! AkuLatArahita samatAdevInuM kuLamaMdira je potAnuM Atmikatattva tenuM ja tuM bhajana kara ( jAo, zrI niyamasAra, gAthA 124). / 19aaaa atyaMtara tapanA cha prakAro praayshrittvinyvaiyaavRtysvaadhyaayvyutsrgdhyaanaanyuttrm||20|| artha- [ prAyazcitta vinaya vaiyAvRtya] samyaka prakAre prAyazcitta, samyaka vinaya, samyak vaiyAvRtya, [svAdhyAya vyutte dhyAnAna] samyaka svAdhyAya, samyapha vyutsarga ane samyapha dhyAna [ uttaram] e cha prakAra AtyaMtara tapanA che. noMdha:- A sUtramAM "samyapha" zabdanuM anusaMdhAna A adhyAyanA cothA sUtrathI Ave che; prAyazcittAdi che e prakAramAM te lAgu paDe che. jo "samyaka" zabdanuM anusaMdhAna na levAmAM Ave to nATaka vagere saMbaMdhI abhyAsa karavo te paNa svAdhyAya ta5 Tharaze. paraMtu samyapha' zabda vaDe teno niSedha thAya che. TIkA 1. uparanA sUtranI je TIkA che te ahIM paNa lAgu paDe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa74] [ mokSazAstra 2. sUtromAM kahelA zabdonI vyAkhyA (1) samyaka prAyazcitta- pramAda athavA ajJAnathI lAgelA doSonI zuddhi karatAM vItarAga svarUpanA lakSa vaDe aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (2) samyakavinaya- pUjya puruSono Adara karatAM vItarAga svarUpanA lakSa vaDe aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (3) samyaka vaiyAvRtya-zarIra tathA anya vastuothI munionI sevA karatAM vItarAga svarUpa lakSa vaDe aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya te. (4) samyaka svAdhyAya-jJAnanI bhAvanAmAM ALasa na karavI-temAM vItarAga svarUpanA lakSa vaDe aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (5) samyapha vyutsarga- bAhya ane AtyaMtara parigrahanA tyAganI bhAvanAthI vItarAga svarUpanA lakSa vaDa aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. (6) samyaka dhyAna-cittanI caMcaLatAne rokIne tattvanA ciMtavanamAM lAgavuM, temAM vItarAga svarUpanA lakSa vaDe aMtaraMga pariNAmonI je zuddhatA thAya che te. 3. A chae prakAranAM tapa samyagdaSTine ja hoya che. A chae prakAramAM samyagdaSTine potAnA svarUpanA lakSe jeTalI aMtaraMga pariNAmonI zuddhatA thAya teTaluM ja tapa che. zubha vikalpa che tene upacArathI tapa kahevAya che, paNa kharekhara to te rAga che, tapa nathI. / ravAnA AtyaMtara tapanA peTA bhedo navacaturdazapaMcadvibhedA yathAkramaM praardhyaanaat||21|| artha - [DAva dhyAnAr] dhyAna pahelAMnA pAMca tapanA [1thAnuM nava ratu: vaza para phimevA] anukrame nava, cAra, dasa, pAMca ane be bhedo che, arthAt samyaka prAyazcittanA nava, samyak vinayanA cAra, samyapha vaiyAvRtyanA dasa, samyaka svAdhyAyanA pAMca ane samyapha vyutsarganA be bheda che. noMdha- AtyaMtara tapano chaThTho prakAra dhyAna che tenA bhedonuM varNana 28mAM sUtramAM Avaze. te 21 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 22] [ pa75 samyaka prAyazcittatapanA nava bhedo AlocanapratikramaNatadubhayavivekavyutsargatapazcheda parihAropasthApanA: 22aaaa artha- [mAnonA pratikramaNa tamaya] AlocanA, pratikramaNa, tadubhAya [ viveva yutsa tapa:] viveka vyutsarga, tapa, [chelparidAra upasthApanA: ] cheda, parihAra ane upasthApana- A nava bhedo prAyazcittatapanA che. TIkA 1. sUtromAM AvelA zabdonI vyAkhyA prAyazcitta- prAyaH= aparAdha, citta = zuddhi aparAdhanI zuddhi karavI te prAyazcitta che. (1) AlocanA-pramAdathI thayelA doSone guru pAse jaIne niSkapaTa rIte kahevA te. (2) pratikramaNa- pote karelA aparAdha mithyA thAo evI bhAvanA. (3) tadubhaya-te banne arthAt AlocanA ane pratikramaNa bane karavAM te. (4) viveka- AhAra-pANIno niyamita samaya sudhI tyAga karavo te. (5) vyutsarga-kAyotsarga karavo. (6) tapa-upavAsAdi karavA te. (7) cheda-eka divasa, pakhavADiyuM, mahino vagere vakhata sudhI dakSAno cheda karavo te. (8) parihAra- eka divasa, pakhavADiyuM, mahino vagere niyamita samaya sudhI saMghathI pRthaka karavo te. (9) upasthApana- dIkSAno saMpUrNa cheda karIne pharIthI navI dIkSA devI te. 2. A badhA bhedo vyavahAra prAyazcittanA che. je jIvane nizcayaprAyazcitta pragaTayuM hoya te jIvanA A nava prakAranA prAyazcittane vyavahAra prAyazcitta kahevAya; paNa jo nizcayaprAyazcitta na pragaTayuM hoya to te vyavahArAbhAsa che. 3. nizcayaprAyazcittanuM svarUpa potAnA ja AtmAnA je utkRSTa bodha, jJAna tathA citta che tene je jIva nitya dhAraNa kare che tene ja prAyazcitta hoya che. (bodha, jJAna ne cittano artha eka ja che.) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa76 ] [ mokSazAstra prAya: = prakRSTapaNe ane citta = jJAna; prakRSTapaNe je jJAna te ja prAyazcitta che. krodhAdivibhAvabhAvano kSaya karavAnI bhAvanAmAM vartavuM tathA potAnA Atmika guNonI ciMtA karavI te kharuM prAyazcitta che. potAnA AtmikatattvamAM ramaNarUpa je tapazcaraNa te ja zuddhanizcayaprAyazcitta che (juo, zrI niyamasAra gAthA 113 thI 121). 4. nizcayapratikramaNanuM svarUpa vacananI racanAne choDIne tathA rAgadveSAdi bhAvonuM nivAraNa karIne je koI potAnA AtmAne dhyAve che tene pratikramaNa hoya che. sarve virAdhanA arthAt aparAdhane choDIne je mokSArthI jIva svarUpanI ArAdhanAmAM vartana kare che tene kharuM pratikramaNa che. (niyamasAra gAthA 83-84). 5. nizcayaAlocanAnuM svarUpa je jIva potAnA AtmAne nokarma, dravyakarma tathA vibhAva guNaparyAyathI rahita dhyAve che tene kharI AlocanA hoya che. samatAbhAvamAM potAnA pariNAmane dharIne potAnA AtmAne dekhavo te kharI AlocanA che. (juo, zrI niyamasAra gAthA 107 thI 112). / rara/ samyak vinayatapanA cAra bheda jnyaandrshncaaritropcaaraaH||23|| artha:- [jJAna varNana vAritra 35thI2T:] jJAnavinaya, darzanavinaya, cAritravinaya ane upacAravinaya-A cAra bheda vinayatapanA che, (1) jJAnavinaya- AdarapUrvaka yogyakALamAM sanzAstrano abhyAsa karavo; mokSane mATe jJAnanuM grahaNa-abhyAsa-saMsmaraNa vagere karavuM te jJAnavinaya che. (2) darzanavinaya- zaMkA, kAMkSA vagere doSarahita samyagdarzanane dhAraNa karavuM te darzanavinaya che. (3) cAritravinaya- cAritrane nirdoSa rIte pALavuM te cAritravinaya che. (4) upacAravinaya-AcArya vagere pUjya puruSone dekhIne UbhA thavuM, namaskAra karavA e vagere upacAravinaya che. A badhA bhedo vyavahAravinayanA che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 9. sUtra 24-25 ] [ 577 nizcayavinayanuM svarUpa , zuddhabhAva te nizcayavinaya che. potAnA akaSAyabhAvamAM abhedapariNamana sahita zuddhatArUpe TakavuM te nizcayavinaya che; tethI ja kahevAya che ke 'vinayavaMta bhagavAna kahAvai, nahi kisIko ziSa namAve ' ( Atmasiddhi-pravacano pA. 173), arthAt bhagavAna vinayavaMta kahevAya che paNa koIne ziSa namAvatA nathI. / / 23 / / samyak vaiyAvRtyatapanA dasa bheda AcAryopAdhyayatapasvizaikSyaglAnagaNakulasaMghasAdhumanojJAnAm / / 24 / / artha:- [AvArya 3pAdhyAya tapasvi] AcArya, upAdhyAya, tapasvI, [ zaikSya jJAna rALa Uta] zaikSya, glAna, gaNa, kuLa, [ saMgha sAdhu manojJAnAbh] saMgha, sAdhu ane manojJa-e dasa prakAranAM munionI sevA karavI te dasa prakAra vaiyAvRtyatapanA che. TIkA 1. sUtramAM AvelA zabdonA artha (1) AcArya- je muni pote pAMca AcArane Acare ane bIjAne AcaraNa karAve te. (2) upAdhyAya-jenI pAse zAstronuM adhyayana karavAmAM Ave te. (3) tapasvI- mahAna upavAsa karanAra sAdhu. (4) zaikSya- zAstranA adhyayanamAM tatpara muni. (5) glAna- rogathI pIDita muni. (6) gaNa- vRddha munio anusAra cAlanArA muniono samudAya. (7) kuLa- dIkSA denAra AcAryanA ziSyo. (8) saMgha- RSi, yati, muni ane aNagAra e cAra prakAranA muniono samUha. (saMghanA bIjA prakAre cAra bhedo A pramANe che-sAdhu, arjikA, zrAvaka ane zrAvikA.) (9) sAdhu- jeNe ghaNA kALathI dIkSA lIghI hoya te, athavA ratnatrayabhAvanAthI potAnA AtmAne sAdhe te. (10) manojJa- lokamAM jenI ghaNI prazaMsA thaI rahI hoya evA muni. 2. A darekanI sevA karavI te vaiyAvRtya che. A vaiyAvRtya zubhabhAvarUpa che, tethI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa78 ] [ mokSazAstra vyavahAra che. vaiyAvRtyano artha sevA che. potAnA akaSAyabhAvanI sevA te nizcaya vaiyAvRtya che. (Atmasiddhi-pravacano pA. 174). 3. saMghanA cAra bheda kahyA tenA artha RSi = RddhidhArI sAdhu. yati = Indriyone vaza karanArA sAdhu athavA upazama ke kSapakazreNI mAMDanArA sAdhu. muni = avadhijJAnI ke mana:paryayajJAnI sAdhu. aNagAra = sAmAnya sAdhu. vaLI RddhinA paNa cAra bheda che- (1) rAjarSi = vikriyA, akSaNa RddhiprApta. (2) brahmarSi = buddhi auSadhayukta Rddhi prApta. (3) devarSi = gaganagamana RddhiprApta. (4) paramaRSi = kevaLajJAnI || 24TI samyak svAdhyAyatapanA pAMca bheda vaacnaapRcchnaanuprekssaamnaaydhrmaapdeshaaH|| 25 / / artha- [vAvanA pRcchanA anuprekSA ] vAcanA, pUchavuM, anuprekSA, [nAnAya dharmopaveza:] AmnAya ane dharmopadeza karavo- A pAMca bhedo svAdhyAyatapanA che. TIkA vAcanA - nirdoSa graMtha, tenA artha tathA te bannenuM bhavya jIvone zravaNa karAvavuM te. pRcchanA - saMzayane dUra karavA mATe athavA nizcayane daDha karavA mATe prazna pUchavA te. potAnuM uccapaNuM pragaTa karavA mATe. koIne ThagavA mATe, koIno parAjaya karavA mATe, bIjAnuM hAsya karavA mATe ItyAdi khoTA pariNAmothI prazna karavA te pRcchanA-svAdhyAyatapa nathI. anuprekSA- jANelA padArthonuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te. AmnAya- nirdoSa uccAraNa karIne pATha bolavA te. dharmopadeza- dharmano upadeza karavo te. prazna- A pAMca prakAranAM svAdhyAya zA mATe che? uttara:- prajJAnI adhikatA, prazaMsanIya abhiprAya ke Azaya, utkRSTa udAsInatA, tapanI vRddhi, aticAranI vizuddhi e vagerenA hetuthI A pAMca prakAranA svAdhyAya kahevAmAM AvyA che. || 25 / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9. sUtra 26-27 ] [ pa79 samyapha vyutsargatapanA be bheda vAhyAvRMtajopacyo: 26 / artha- [ vahya vyaMtara 3paththo] bAhya upadhi vyutsarga ane AtyaMtara upadhi vyutsarga- e be bheda vyutsargatapanA che. TIkA 1. bAhya upadhi eTale bAhya parigraha ane AtyaMtara upadhi eTale aMtaraMga parigraha. dasa prakAranA bAhya parigrahu ane cauda prakAranA aMtaraMga parigrahano tyAga vyutsargatapa che. AtmAnA vikArI pariNAma te aMtaraMga parigraha che; tene bAhyaparigraha sAthe nimitta-naimittikasaMbaMdha che. 2. prazna- A vyutsargatapa zA mATe che? uttara:- niHsaMgapaNuM, niDaratA, jIvitanI AzAno abhAva, e vagere mATe A tapa che. 3. je cauda aMtaraMga parigraha che temAM sauthI prathama mithyAtva TaLe che; te TaLyA sivAya bIjA koI paNa parigraha TaLe ja nahi. e siddhAMta batAvavA mATe A zAstranA pahelA ja sUtramAM mokSamArga tarIke AtmAnA je traNa zuddha bhAvonA ekatvanI jarUriyAta batAvI che temAM paNa pahelAM ja samyagdarzana jaNAvyuM che. samyagdarzana vagara jJAna ke cAritra paNa samyaka hotAM nathI. cAritra mATe je "samyapha" vizeSaNa mUkavAmAM Ave che te ajJAnapUrvakanA AcaraNanI nivRtti sUcave che. pahelAM samyaka zraddhA-jJAna thayA pachI je yathArtha cAritra hoya te ja samyakacAritra che. mATe mithyAtva TALyA vagara koI prakAranuM tapa ke dharma thAya nahi. / ra6 A nirjarAtattvanuM varNana cAle che. nirjarAnuM kAraNa tapa che; tapanA bhedonuM varNana cAle che, temAM Abhyatara tapanA pahelA pAMca bhedonuM varNana pUruM thayuM. have chaThTho bheda dhyAna che; tenuM varNana kare che. samyak dhyAnatapanuM lakSaNa uttmsNhnnsyaikaagrciNtaanirodhodhyaanmaantrmuhuurtaat||27|| artha:- [ 3ttamasaMdananaca] uttama saMhananavALAne [ mantarmuhUrtA] aMtarmuhUrta sudhI [vpraviMtAnirodha: dhyAnama] ekAgratA pUrvaka ciMtAno nirodha te dhyAna che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 580 ] | [ mokSazAstra TIkA 1. uttamasaMhanana- vajarSabhanArAca vajanArAca, ane nArAca e traNa | uttamasaMhanana che. temAM mokSa pAmanAra jIvane paheluM saMhanana hoya che. ekAgra- ekAgrano artha mukhya, sahAro, avalaMbana, Azraya pradhAna athavA sanmukha thAya che. vRttine anya kriyAthI kheMcIne eka ja viSayamAM rokavI te ekAgra ciMtAnirodha che ane te ja dhyAna che. jyAM ekAgratA nathI tyAM bhAvanA che. 2. A sUtramAM dhyAtA, dhyAna, dhyeya ane dhyAnano kALa e cAra bAbato nIce pramANe AvI jAya che1. uttamasaMhananadhArI puruSa te dhyAtA. 2. ekAgraciMtAnirodha te dhyAna. 3. je eka viSayane pradhAna karyo te dhyeya. 4. aMtarmuhUrta te dhyAnano utkRSTa kALa. muhUrta eTale 48 miniTa, ane aMtarmuhUrta eTale 48 miniTanI aMdara kALa. 48 miniTamAM eka samaya ocho te utkRSTa aMtarmuhUrta che. 3. uttama saMhananavALAne aMtarmuhUrta sudhI dhyAna rahI zake che ema ahIM kahyuM che, teno artha evo thayo ke anuttama sahunanavALAne sAmAnya dhyAna thAya che, eTale ke jeTalo vakhata uttama sahunanavALAne rahe che teTalo vakhata tene rahetuM nathI. A sUtramAM kALanuM kathana karyuM che temAM A bAbata garbhitapaNe AvI jAya che. 4. aSTaprAbhUtamAM mokSaprAbhRtamAM kahyuM che ke- jIva Aje paNa triratnavaDe zuddhAtmAne dhyAvIne svargalokamAM vA laukAMtikamAM devapaNuM pAme che ane tyAMthI cyavIne manuSya thaI mokSa pAme che (gAthA-77); mATe paMcamakALanA anuttama sahunanavALA jIvone paNa dharmadhyAna thaI zake che. 5. prazna- dhyAnamAM ciMtAno nirodha che, ane ciMtAno nirodha te abhAva che, tethI te abhAvanA kAraNe dhyAna paNa gadheDAnA ziMgaDAnI jema asat thayuM? uttara:- dhyAna asarUpa nathI. bIjA vicArothI nivRttinI apekSAe abhAva che, paraMtu svaviSayanA AkAranI apekSAe saddabhAva che eTale ke temAM svarUpanI pravRttino sadbhAva che, ema "ekAgra" zabdathI nakkI karI zakAya che. svarUpanI apekSAe dhyAna vidhamAna-sarUpa che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 28-29 ] [ pa81 6. A sUtrano evo artha paNa thaI zake che ke, je jJAna caLAcaLatA rahita acala prakAzavALuM athavA dedipyamAna thAya che te dhyAna che. || ra7A. dhyAnanA bheda gArnaraudradharpazuvAniAA 28aaaa artha - [mArta raudra ince guvattAna] Arta, raudra, dharma ane zukla- e cAra bheda dhyAnanA che. TIkA prazna:- A saMvara-nirjarAno adhikAra che ane ahIM nirjarAnA kAraNonuM varNana cAle che. Arta ane raudradhyAna to baMdhanAM kAraNa che, to tene ahIM kema lIdhA? uttara:- nirjarAnA kAraNarUpa je dhyAna che tenAthI A dhyAnane judAM batAvIne, dhyAnanA badhA prakAro samajAvyA che. ArtadhyAna- duHkha-pIDA viSe ciMtavana. raudradhyAna- nirdaya-kUra AzayanuM ciMtavana. dharmadhyAna- dharmasahita ciMtavana. zukladhyAna- zuddha pavitra ujvaLa pariNAmavALuM ciMtavana. A cAra dhyAnomAM pahelA be azubha che ane bIjAM be dharmarUpa che. || 28 mokSanA kAraNarUpa dhyAna pare mokSadetUA. 21 artha- [ re ] je cAra prakAranAM dhyAna kahyAM temAMthI pAchaLanAM be arthAt dharma ane zukladhyAna [ mokSadetU ] mokSanAM kAraNa che. TIkA pahelAM be-ArtadhyAna ane raudradhyAna-saMsAranAM kAraNa che ane dharma tathA zukladhyAna mokSanAM kAraNa che. prazna- chellAM be dhyAna mokSanAM kAraNa che e to sUtramAM kahyuM che; paraMtu pahelAM be dhyAna saMsAranuM kAraNa che evo artha sUtramAMthI zI rIte kADhyo? uttara:- mokSa ane saMsAra e be sivAya vacalo koI sAdhavA yogya padArtha nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 582 ] [ mokSazAstra A jagatamAM be ja mArga che- mokSamArga ane saMsAramArga. A be sivAya trIjo koI sAdhanIya padArtha nathI, tethI A sUtra ema paNa sthApana kare che ke dharmadhyAna ane zukladhyAna sivAyanA Arta ane raudradhyAna saMsAranAM kAraNa che. | 29 ArtadhyAnanA cAra bheda che; tenuM varNana have anukrame cAra sUtro dvArA kare che. ArtamamanojJasya saMprayoge tadviprayogAya smRtisamanvA hAraH / / 30 / / artha:- [ manojJasya saMprayo] aniSTa padArthano saMyoga thatAM [tana viprayoya] tene dUra karavA mATe [mRti samanvAdAra:] vAraMvAra vicAra karavo te [ gArnan] aniSTa saMyogaja nAmanuM ArtadhyAna che. te 30 mA viparItaM manojJasthA rUAA artha- [ manojJa] ISTa padArtha saMbaMdhI [ viparIta] upara karatAM viparIta arthAt ISTa padArthano viyoga thatAM tenAM saMyoga mATe vAraMvAra vicAra karavo te ISTa viyogaja' nAmanuM ArtadhyAna che. || 31 | venAyAW Tii rUA artha:- [venIyA 2] rogajanita pIDA thatAM tene dUra karavA mATe vAraMvAra ciMtavana karavuM, te vedanAjanya ArtadhyAna che. | 3ra nivAraM vA rUrU nA artha- [ nivAnaM ] bhaviSyakALa saMbaMdhI viSayonI prAptimAM cittane tallIna karI devuM te nidAnaja ArtadhyAna che. IT 33aaaa guNasthAna apekSAe ArtadhyAnanA svAmI tdvirtdeshvirtprmttsNytaanaam||34|| artha:- (ta ) te ArtadhyAna [virata] avirata- pahelA cAra guNasthAna, [ rezavirata ] dezavirata- pAMcamuM guNasthAna ane [pramattasaMyatAnAm ] pramatta saMyatachaThThA guNasthAne hoya che. noMdha- "nidAnaja' ArtadhyAna chaThThA guNasthAne hotuM nathI. TIkA mithyAdaSTi jIva to avirata che ane samyagdaSTi jIva paNa avirata hoya che. jethI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 35 ] [ 583 cAra prakAranA jIvone ArtadhyAna hoya che- (1) mithyAdaSTi (2) samyagdaSTiavirati (3) dezavirata ane (4) pramata saMyata. mithyAdaSTine sauthI kharAba ArtadhyAna hoya che ane tyArapachI pramattasaMyata sudhI te krame krame maMda thatuM jAya che. chaThThA guNasthAna pachI ArtadhyAna hotuM nathI. - mithyASTi jIva para vastunA saMyoga-viyogane ArtadhyAnanuM kAraNa mAne che, tethI tene ArtadhyAna kharekhara maMda paNa thatuM nathI. samyagdaSTi jIvone ArtadhyAna kavacita thAya che ane tenuM kAraNa teonA puruSArthanI nabaLAI che; tethI teo potAno puruSArtha vadhArIne krame krame ArtadhyAnano abhAva karIne chevaTe teno sarvathA nAza kare che. mithyASTi jIvane potAnA jJAnasvabhAvanI aruci che tethI tene sarvatra niraMtara duHkhamaya evuM ArtadhyAna varte che; samyagdaSTine potAnA jJAnasvabhAvanI akhaMDa ruci varte che, tethI tene nitya dharmadhyAna varte che, mAtra puruSArthanI nabaLAIthI koIka vakhata azubhabhAvarUpa ArtadhyAna hoya che, paNa te maMda hoya che. | 34 aa raudradhyAnanA bheda ane svAmI hiNsaa'nRtsteyvissysNrkssnnebhyoraudrmvirtdeshvirtyoH|| 35 / / artha:- [ hiMsA nRta rasteya viSayasaMrakSaNamyo] hiMsA, asatya, corI ane viSaya-saMrakSaNanA bhAvathI utpanna thatuM dhyAna [ raudra] raudra dhyAna che, A dhyAna [virata rezaviratayo: ] avirata ane dezavirata (pahelethI pAMca) guNasthAnoe hoya che. TIkA dUra pariNAmothI je dhyAna thAya che te raudradhyAna che. nimittanA bhedanI apekSAe raudradhyAnanA cAra prakAra paDe che. te nIce pramANe 1. hiMsAnaMdI- hiMsAmAM AnaMda mAnI tenA sAdhana meLavavAmAM tallIna rahevuM te. 2. mUSAnaMdI- asatya bolavAmAM AnaMda mAnI tenuM ciMtavana karavuM te. 3. cauryAnaMdI- corImAM AnaMda mAnI tenuM ciMtavana karavuM te. 4. parigrahAnaMdI- parigrahanI rakSAnI ciMtA karavAmAM tallIna thaI javuM te. 35 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 584 ] [ mokSazAstra dharmadhyAnanA bheda AjJA'pAyavipAkasaMsthAnavicayAya dharmyam / / 36 / / artha:- [AjJApatrayavipAsaMsthAnaviSayAya ] AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicayane mATe ciMtavana karavuM te [ghartham] dharmadhyAna che. TIkA 1. dharmadhyAnanA cAra prakAra nIce pramANe che (1) AjJAvicaya- AgamanI pramANatAthI arthano vicAra karavo te. (2) apAyavicaya- saMsArI jIvonA duHkhano ane temAMthI chUTavAnA upAyano vicAra karavo te. (3)vipAkavicaya- karmanA phaLano ( udayano ) vicAra karavo te. (4) saMsthAnavicaya- lokanA AkArano vicAra karavo te. 2. uparyukta cAra prakArano vicAra (1) vItarAgaAjJAvicAra, sAdhaka dazAno vicAra, huM vartamAnamAM keTalI bhUmikAmAM chuM e saMbaMdhI vicAra karavo te AjJAvicaya che. (2) bAdhakatAno vicAra, vidhra keTaluM bAkI che teno tathA duHkhanA kAraNono vicAra te apAyavicaya che. (3) vipAkano vicAra, karmodayajanya kaSAyabhAvanI asthiratA TALavAno vicAra karavo te vipAkavicaya che. (4) saMsthAnavicAra, karmodayanI sattAno kyAre nAza thaze ane mArA zuddha AtmadravyanuM pragaTa nirAvaraNa saMsthAna kevA puruSArthathI pragaTa thAya; zuddhopayoganI AkRti sahita svabhAva vyaMjana paryAyano svayaM sthira zuddha AkAra kyAre pragaTa thaze; te saMbaMdhI vicAra karavo te saMsthAna vicaya che. 3. prazna:- chaThThA guNasthAne to nirvikalpa dazA hotI nathI to tyAM dharmadhyAna kema saMbhave ? uttara:- chaThThA guNasthAne vikalpa hoya che kharuM, paraMtu tyAM te vikalpanuM svAmitva nathI ane samyagdarzananI dRDhatA thaIne azubharAga TaLato jAya che, tethI teTale darajje tyAM dharmadhyAna che, ane tenAthI saMva-nirjarA thAya che. cothA ane pAMcamA Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htfp://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 37 ] [ 585 guNasthAne paNa e ja rIte dharmadhyAna hoya che ane tenAthI te guNasthAnane lAyaka saMvara-nirjarA thAya che. je zubhabhAva hoya te to baMdhanuM kAraNa thAya che, te kharuM dharmadhyAna nathI. 4. dharmadhyAna-(dharma svabhAva; dhyAna ekAgratA; ) potAnA zuddha svabhAvamAM ekAgratA te nizcayadharmadhyAna che; jemAM kriyAkAMDanA sarva ADaMbarono tyAga che evI aMtaraMgakriyAnA AdhArarUpa je AtmA tene, maryAdArahita tathA traNe kALanA karmonI upAdhirahita evA svarUpe je jANe che te jJAnanI vizeSapariNati- ke jemAM AtmA potAnA AzrayamAM sthira thAya che-te nizcayadharmadhyAna che, ane te ja saMva-nirjarAnuM kAraNa che. = vyavahAradharmadhyAna te zubhabhAva che; karmanA ciMtavanamAM mana lAgyuM rahe e to zubhapariNAmarUpa dharmadhyAna che. jeo kevaLa zubhapariNAmathI mokSa mAne che temane samajAvyA che ke zubhapariNAmathI arthAt vyavahA2dharmadhyAnathI mokSa thato nathI. [jIo, zrI samayasAra gAthA 291 TIkA tathA bhAvArtha]. / / 36 / / zukladhyAnanA svAmI zukle cAdye pUrvavidaH / / 37 / / artha:- [zutte haiM mAghe pahelA be prakAranAM zukladhyAna arthAt pRthavitarka ane ekatvavitarka e be dhyAna paNa [pUrvavid:] pUrvajJAnadhArI zrutakevaLIne hoya che. noMdhaH- A sUtramAM = zabda che te ema sUcave che ke zrutakevaLIne dharmadhyAna paNa hoya che. TIkA 1. zukladhyAnanA cAra prakAra 39 mA sUtramAM kaheze. zukladhyAnano pahelo bheda AThamA guNasthAne zaru thAya che ane dasamA guNasthAna sudhI rahe che; tenA nimitte mohanIyakarmano kSaya ke upazama thAya che. bIjo bheda bAramA guNasthAne hoya che; tenA nimitte bAkInAM ghAtikarmono kSaya thAya che. agIyAramA guNasthAne pahelo bheda hoya che. 2. A sUtramAM pUrvadhArI zrutakevaLIne zukladhyAna hovAnuM kahyuM che te utsarga kathana che; temAM apavAda kathanano samAveza gauNapaNe thaI jAya che. apavAda kathana e che ke koI jIvane nizcayasvarUpaAzrita ATha pravacanamAtA pUratuM samyajJAna hoya to te puruSArtha vadhArIne potAnA svarUpamAM sthira thaI zukladhyAna pragaTa kare che. tenuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates pa86 ] [ mokSazAstra diSTAMta zivabhUti muni che; teone vizeSa zAstrajJAna na hovA chatAM nizcayasvarUpaAzrita samyajJAna hatuM ane tethI puruSArtha vadhArI zukladhyAna pragaTa karIne kevaLajJAna pAmyA hatA. (juo, tattvArthasAra a. 6. gAthA 46 nI TIkA). IT 37/ zukladhyAnanA cAra bhedomAMthI pahelA be bheda kone hoya te jaNAvyuM, have bAkInA be bheda kone hoya che te jaNAve che. pare vovanina: rU8nA artha- [ pare] zukladhyAnanA chellA be bheda arthAt sUkSma kriyA pratipAti ane vyuparatakriyAnivarti e be dhyAna [ vatina:] kevaLI bhagavAnane hoya che. TIkA trIjo bheda teramAM guNasthAnanA chellA bhAgamAM hoya che, tyArapachI caudamuM guNasthAna pragaTe che. ane cotho bheda caudamAM guNasthAne hoya che. || 38aaaa zukladhyAnanA cAra bheda pRthktvaiktvvitrksuukssmkriyaaprtipaativyuprtkriyaanivrtiini|| 39 / / artha -[ jthavasva tvarita ] pRthakatvavitarka, ekatvavitarka, [ sUkSmakriyApratipAtivyaparakriyAnivarsIni] sUkSmakriyApratipAti ane vyuparatakriyAnivarti - e cAra bheda zukladhyAnanA che. || 39 yoga apekSAe zukladhyAnanA svAmI tryekyogkaayyogaayogaanaam|| 40 / / artha- [ tri pUjayo phAyayoga kayo TnA+] upara kahelA cAra prakAranA zukladhyAna anukrame traNa yogavALA, eka yogavALA, mAtra kAyayogavALA ane ayogI jIvone hoya che. TIkA 1. paheluM pRthakatvavitarkadhyAna mana, vacana, kAya e traNa yoganA dhAraka jIvone hoya che. (guNasthAna 8 thI 11) bIjAM ekatvavitarkadhyAna traNamAMthI koI eka yoganA dhArakane hoya che. (guNasthAna 12) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 40 ] [ pa87 trIjuM sUkSmakriyApratipAtidhyAna mAtra kAyayoganA dhArakane hoya che. (guNasthAna 13 no chello bhAga). cothuM suparatakriyAnivartidhyAna yogarahita-ayogI jIvone hoya che. (guNasthAna 14) 2. kevaLInA manoyogasaMbaMdhI spaSTIkaraNa (1) kevaLI bhagavAnane atIndriyajJAna hoya che, teno artha evo nathI ke temane dravyamAna nathI. dravyamanano temane sadbhAva che, paNa temane manonaimittika jJAna nathI kemake mAnasika jJAna to kSAyopazamarUpa che, ane kevaLI bhagavAnane kSAyikajJAna hovAthI teno abhAva che. (2) manoyoga cAra prakAranA che-1- satya manoyoga, ra-mRSA manoyoga, 3satyamRSA manoyoga, 4-asatyamRSA manoyoga eTale ke jemAM satyapaNuM, ane mRSApaNuM e banne nathI, Ane anubhaya manoyoga paNa kahevAya che. kevaLI bhagavAnane A cAramAMthI pahelo ane cotho manoyoga vacananA nimitte upacArathI kahevAmAM Ave che. prazna:- kevaLIne satyamanoyogano sadabhAva hoya te to barAbara che, paNa temane vastunuM yathArtha jJAna che ane saMzaya tathA anadhyavasAyarUpa jJAnano abhAva che tethI temane anubhaya arthAt asatyamRSA manoyoga kevI rIte saMbhave che? uttara- saMzaya ane anadhyavasAyanA kAraNarUpa je vacana tenuM nimittakAraNa mana hoya che, tethI temAM zrotAnA upacArathI anubhayadharma rahI zake che, mATe saMyogI jinane anubhaya manoyogano sabhAva upacArathI kahevAmAM Ave che. A rIte sayogI jinane anubhayamanoyoga svIkAravAmAM koI virodha nathI. kevaLInA jJAnanA viSayabhUta padArtho anaMta hovAthI, ane zrotAne AvaraNa karmano kSayopayama atizayarahita hovAthI kevaLInA vacanonA nimitte saMzaya ane anadhyavasAyanI utpatti thaI zake che. tethI anubhaya manoyogano sadbhAva upacArathI kahevAmAM Ave che. (zrI dhavalA pustaka 1 pA. 282 thI 284 tathA 308). 3. kevaLIne be prakAranA vacanayoga kevaLI bhagavAnane kSAyopathamikazAna (bhAvamana) nahi hovA chatAM temane satya ane anubhaya e be prakAranA manoyoganI utpatti kahevAmAM AvI che te upacArathI kahevAmAM AvI che. upacArathI manadvArA e banne prakAranAM vacanonI utpattinuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. jema be prakAranA manoyoga kahyA che tema be prakAranA vacanayoga paNa kahevAmAM AvyA che, te paNa upacArathI che kema ke kevaLI bhagavAnane bolavAnI icchA nathI, sahajapaNe divyadhvani che. (zrI dhavalA pustaka 1 pA. 283 tathA 308) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 588 ]. [ mokSazAstra 4. kSapaka tathA upazamaka jIvone cAre manoyoga kaI rIte che zaMkA-kSapaka (kSapakazreNIvALA) ane upazamaka (-upazamazreNIvALA) jIvone satyamanoyoga ane anubhavamanoyogano saddabhAva bhale ho, paNa bAkInAM beasatyamanoyoga ane ubhayamanoyogano saddabhAva zI rIte che? kema ke te bannemAM rahevAvALo apramAda te asatya ane ubhayamanoyoganA kAraNabhUta pramAdano virodhI che arthAt kSapaka ane upazamaka pramAdarahita hoya che, mATe tene asatyamanoyoga ane ubhayamanoyoga kaI rIte hoya? samAdhAnaH- AvaraNa karmayukta jIvone viparyaya ane anadhyavasAyarUpa ajJAnanA kAraNabhUta manano sabhAna mAnavAmAM ane tethI asatya tathA ubhayamanoyoga mAnavAmAM kAMI virodha nathI, paraMtu te kAraNe kSapaka ane upazamaka jIvo pramatta mAnI zakAya nahi, kema ke pramAda mohano paryAya che. (zrI dhavalA pu. 1, pA. 285-286) noMdhaH- samanaska (-manasahita) jIvone jJAnanI utpatti manoyogathI thAya che-ema mAnavAmAM doSa che. kema ke ema mAnavAmAM kevaLajJAnathI vyabhicAra Ave che paNa samanaska jIvone kSAyopathamikazAna thAya che temAM manoyoga nimitta che-e vAta sAcI che. badhAM vacano thavAmAM mana nimitta che ema mAnavAmAM doSa che, kema ke ema mAnavAthI kevaLIbhagavAnane mana nimitta nathI tethI temane vacanano abhAva thaze. (zrI dhavalA pu. 1. pA. 287-288) 5. kSapaka ane upazamaka jIvonA vacanayoga saMbaMdhI zaMkA:- jemane kaSAya kSINa thaI gayA che te jIvone asatyavacanayoga kema hoI zake ? samAdhAnaH- asatyavacananuM kAraNa ajJAna che, te bAramA guNasthAna sudhI hoya che, te apekSAe asatyavacanano saddabhAva bAramAM guNasthAna sudhI hoya che; ane tethI ubhayasaMyogaja satyamRSAvacana paNa bAramA guNasthAna sudhI hoya che, temAM kAMI virodha nathI. zaMkA- vacanaguptinuM pUrI rIte pAlana karanArA kapAyarahita jIvone vacanayoga kema saMbhave? samAdhAnaH- kapAyarahita jIvomAM antarjalpa hovAmAM kAMI virodha nathI. (zrI dhavalA pu. 1 pA. 280). 40aaaa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 41-42-43-44] [ pa89 zukladhyAnanA pahelA be bhedonI vizeSatA PvAzraye savitavIvAre pUrve 42 tA artha:- [18] eka (zrutajJAnI) nA Azraye rahenArAM [pUrve ] zukladhyAnanA pahelA be bhedo [ savitarNavIvAre] vitarka ane vicArasahita che. paraMtu avIvAraM dvitiyamA karAze artha- [ dvitIyan] upara kahelAM be zukladhyAnamAMthI bIjuM [ ravIvAraM] vIcArathI rahita che, (paNa savitarka hoya che ). TIkA 1. 42 muM sUtra 41 mA sUtranA apavAdarUpa che, eTale ke zukladhyAnano bIjo bheda vIcArarahita che. jemAM vitarka ane vIcAra bane hoya te paheluM pRtha-vitarka zukladhyAna che, ane je vIcArarahita tathA vitarkasahita, maNinA dIpakanI samAna acala che te bIjuM ekatvavitarka zukladhyAna che; temAM artha, vacana ane yoganuM palaTavuM dUra thayuM hoya che eTale ke te saMkrAMtirahita che. vitarkanI vyAkhyA 43 mAM sUtramAM ane vIcAranI vyAkhyA 44 mA sUtramAM Avaze. 2. sUkSma kAyayoganA avalaMbanathI je dhyAna thAya che tene sUkSmakriyApratipAti (trIjuM) zukladhyAna kahevAya che; ane jemAM AtmapradezomAM parispada pedA karavAvALI zvAsocchavAsAdi samasta kriyAo nivRta thaI jAya che tene vyuparatakriyAnivarti (cothuM ) zukladhyAna kahevAya che. || 41-42I vitarkanuM lakSaNa vitarka: zrutamAM 4rU aa artha:- [mRtam ] zrutajJAnane [vita:] vitarka kahevAya che. noMdhaH- "zrutajJAna" zabda zravaNapUrvaka jJAnanuM grahaNa sUcave che. matijJAnanA bhedarUpa ciMtAne paNa tarka kahevAya che, te ahIM grahaNa karavo nahIM. || 43aaaaN vIcAranuM lakSaNa viicaaro'rthvyNjnyogsNkraantiH|| 44 / / artha- [ artha thaMbana yo/sAntiH] artha, vyaMjana ane yoganI saMkrAnti (badalavuM) te [ vIvIra:] vIcAra che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa90 ] [ mokSazAstra TIkA arthasaMkrAnti-artha eTale dhyAna karavA yogya padArtha ane saMkrAnti eTale badalavuM te, dhyAna karavA yogya padArthamAM dravyane choDI paryAyane dhyAne athavA paryAyane choDI dravyane dhyAve te arthasaMkrAnti che. vyaMjanasaMkrAnti-vyaMjana eTale vacana ane saMkrAnti eTale badalavuM te. zrutanA koI eka vacanane choDIne anyanuM avalaMbana karavuM tathA tene choDIne koI anyanuM avalaMbana karavuM tathA tene choDIne koI anyanuM avalaMbana karavuM te vyaMjanasaMkrAnti che. yogasaMkrAnti-kAyayogane choDIne manoyoga ke vacanayogane grahaNa karavo ane te choDIne anya yogane grahaNa karavo te yoga saMkrAMti che. e lakSamAM rAkhavuM ke je jIvane zukladhyAna varte che te jIva nirvikalpadazAmAM ja che, tethI tene A saMkrAMtinI khabara nathI, paNa te dazAmAM tevI palaTanA che te kevaLajJAnI jANe che. upara kahela saMkrAMti-parivartanane vIcAra kahevAya che. jyAM sudhI e vIcAra rahe tyAM sudhI te dhyAnane savIcAra (arthAt paheluM pRthakatvavitarka) kahevAya che. pachI dhyAnamAM daDhatA thAya che tyAre te parivartana baMdha thaI jAya che, te dhyAnane avIcAra (arthAt bIjuM ekatvavitarka kahevAya che.) prazna- kevaLIbhagavAnane dhyAna hoya? uttara- dhyAnanuM lakSaNa ekAgra ciMtAnirodha' che. eka eka padArthanuM ciMtavana to kSayopazamajJAnIne hoya, kevaLIbhagavAnane to yugapat sakala padArthonuM jJAna pratyakSa kare che; evo koI padArtha bAkI rahyo nathI ke jenuM teo dhyAna kare. kevaLIbhagavAna kRtakRtya che, temane kAMI karavAnuM bAkI rahyuM nathI; AthI temane kharekhara dhyAna nathI. topaNa Ayu pUrNa thatAM tathA anya traNa karmonI sthiti pUrNa thatAM yogano nirodha ane karmonI nirjarA svayameva thAya che, ane dhyAnanuM kArya paNa yogano nirodha ane karmanI nirjarA thavI te che, tethI kevaLIbhagavAnane dhyAna jevuM kArya dekhIne upacArathI temane zukladhyAna kahevAya che. kharekhara dhyAna temane nathI. || 44 ahIM dhyAnatapanuM varNana pUruM thayuM. anuprekSA tathA dhyAna jo ke anuprekSA ane dhyAnamAM kAMI aMtara nathI, paNa tenA phaLa apekSAe bhinnatA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates a. 9. sUtra 44 ] [ 591 che. anuprekSAnuM phaLa e che ke temAM anityatA vagerenuM ciMtavana karavAthI upekSAbuddhi utpanna karI zakAya che ane tene vadhArI zakAya che. dhyAnanuM phaLa e che ke temAM cittane aneka viSayothI haTAvIne eka viSayamAM sthira karI zakAya che. A kAraNe anuprekSA pachI dhyAnanuM svarUpa, lakSaNa tathA bheda varNavIne te bannene judA lakhavAmAM AvyA che. (tattvArthasAra adhyAya 7. gAthA 43. TIkA ) A navamA adhyAyanA pahelA aDhAra sUtromAM saMva2 ane tenA kAraNonuM varNana karyuM. tyA25chI nirjarA ane tenA kAraNonuM varNana zarU karyuM. nirjarA tapathI thAya che (tapasA nirbarA zva-sUtra 3), tethI sU. 19-20 mAM tapanA bAra prakAra varNavyA, tyArapachI cha prakAranA aMtaraMgatapanA bhedonuM varNana ahIM sudhI karyuM. vrata, gupti, samiti, dharma, anuprekSA; pariSahajaya, bAra prakAranA tapa vagere saMbaMdhI khAsa lakSamAM rAkhavA lAyaka spaSTIkaraNa 1. keTalAka jIvo kevaLa vyavahAranayanuM ja avalaMbana kare che, temane paradravyarUpa bhinna sAdhanasAdhyabhAvanI dRSTi che, tethI teo vyavahAramAM ja khedakhinna rahe che. teo nIce pramANe varte che zraddhA saMbaMdhamAM- dharmadravyAdi 5dravyonI zraddhA kare che. jJAna saMbaMdhamAM-dravyazrutanA paThana pAThanAdi saMskArothI aneka prakAranA vikalpa jALathI kalaMkita caitanyavRttine dhAraNa kare che. cAritra saMbaMdhamAM-yatinA samasta vratasamudAyarUpa tapa (sAdhu) -pravRttirUpa karmakAMDone acalitapaNe Acare che, temAM koI veLA puNyanI ruci kare che, kadAcit dayAvaMta thAya che. darzanAcA2 saMbaMdhamAM-koI vAra prazamatA, koI vAra vairAgya, koIvAra anukaMpA ane koIvAra AstitakyamAM varte che; tathA zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, mUDhadaSTi Adi bhAvo utpanna na thAya tevI zubhopayogarUpa sAvadhAnI rAkhe che; kevaLa vyavahAranayarUpa upabRhaNa, sthitikaraNa, vAtsalaya, prabhAvanA e aMgonI bhAvanA ciMtave che ane te bAbatano utsAha vAraMvAra vadhAre che. jJAnAcAra saMbaMdhamAM- svAdhyAyano kALa vicAre che, ghaNA prakAranA vinayamAM pravarte che, zAstranI bhakti arthe durdhara upadhAna kare che- AraMbha kare che, zAstranuM rUDA prakAre bahumAna kare che, guru vageremAM upakArapravRttine bhUlatA nathI, artha, vyaMjana ane te bannenI zuddhatAmAM sAvadhAna rahe che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 592 ] [ mokSazAstra cAritrAcAra saMbaMdhamAM-hiMsA, asatya, corI, strIsevana ane parigraha; e badhAthI viratirUpa paMcamahAvratamAM sthiravRtti dhAraNa kare che; yoga (mana-vacana-kAya ) nA nigraharUpa guptionAM avalaMbanano udyoga kare che; iryA, bhASA, eSaNA, AdAnanikSepaNa ane utsarga e pAMca samitimAM sarvathA prayatnavaMta che. tapAcAra saMbaMdhamAM-anazana, avamaudarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, viviktazayyAsana ane kAyaklezamAM niraMtara utsAha rAkhe che; prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya, vyutsarga, svAdhyAya ane dhyAnane arthe cittane vaza kare che. vIryAcAra saMbaMdhamAM- karmakAMDamAM sarvazaktipUrvaka varte che. A jIvo u52 pramANe karmacetanAnI pradhAnatApUrvaka azubhabhAvanI pravRtti choDe che, paNa zubhabhAvanI pravRttine AdaravA yogya mAnIne aMgIkAra kare che; tethI sakala kriyAkAMDanA ADaMbarathI 52, darzana-jJAna-cAritranI aikya pariNatirUpa jJAnacetanAne teo koI paNa kALe pAmatA nathI. teo ghaNA puNyanA bhArathI garbhita cittavRtti dhArI rahe che tethI svargalokAdi klezaprApti karIne paraMparAe lAMbA kALa sudhI saMsAra-sAgaramAM paribhramaNa kare che. (jIo, zrI paMcAstikAya, gAthA 172 TIkA ) 2. prazna:- A adhikAramAM je je kAryo saMva-nirjarArUpa kahyAM che te kAryone kevaLa vyavahArAlaMbI jIva paNa Adare che, chatAM tene saMva-nirjarA kema thatAM nathI ? utta2:- A adhikAramAM je kAryo saMva-nirjarArUpa kahyAM che te vyavahAralaMbI jIvanA zubhabhAvarUpa nathI. kevaLa vyavahArAlaMbI to mithyAdaSTi che, kemake zubhabhAvane dharma mAne che tathA tene dharmamAM madadagAra mAne che, tethI tene zuddhatA pragaTe nahi ane saMvara-nirjarA thAya nahi. je jIvone zuddha nizcayanayanuM AlaMbana hoya teo samyagdaSTi che, teo zubha bhAvane dharma mAnatA nathI. temane rAgadveSa TALavAno puruSArtha karatAM azubha TaLIne je zubha rahI jAya che tene teo dharma mAnatA nathI; tethI kramekrame vItarAgabhAva vadhArIne, te zubhabhAvane paNa teo TALe che. evA jIvonA vyavahArane A adhikAramAM upacArathI saMva2-nirjarAnuM kAraNa kahela che. A upacAra paNa jJAnInA zubhabhAvarUpa vyavahArane lAgu paDe che, kema ke temane te vyavahAranI yabuddhi hovAthI tene TALe che. ajJAnI to vyavahArane ja dharma mAnIne Adare che tethI zubharAgane to upacArathI paNa saMva-nirjarAnuM kA2Na kahevAya nahi. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9. spaSTIkaraNa ] [ 593 kharI rIte to zuddhabhAva ja saMvara-nirjarArUpa che. jo zubhabhAva kharekhara saMvaranirjarAnuM kAraNa hoya to kevaLa vyavahArAlaMbIne badhA prakArano niraticAra vyavahAra che tethI tene zuddhatA pragaTavI joIe. paraMtu rAga saMvara nirjarAnuM kAraNa che ja nahi. ajJAnI zubhabhAvane dharma mAnato hovAthI tathA zubha karatAM karatAM dharma thaze ema mAnato hovAthI ane zubha-azubha banne TALatAM dharma thaze ema nahi mAnato hovAthI teno tamAma vyavahAra nirarthaka che, tethI tene vyavahArAbhAsI kahevAmAM Ave che. Avo vyavahAra (je kharekhara vyavahArAbhAsa che te) bhavya temaja abhavya jIvoe anaMtavAra karyo che ane tenA phaLamAM anaMtavAra navamI greveyake gayA che, paNa tenAthI dharma thayo nathI. dharma to zuddha nizcayasvabhAvanA Azraye thatA samyagdarzana-jJAna-cAritra ja thAya che. zrI samayasArajImAM kahyuM che ke, vadasamidIguttIo sIlatavaM jiNavarehi pnnnnttN| kuvvaMtA vi abhavvo aNNANI micchadiThThI dunn|| 273 / / jinavarakahelAM vrata, samiti, gupti vaLI tapa-zIlane, karatAM chatAMya abhavya jIva ajJAnI ane mithyAdaSTi che. 273. artha - jinavaroe kahelAM vrata, samiti, gupti, zIla, tapa karavA chatAM paNa abhavya jIva ajJAnI ane mithyAdaSTi che. TIkAH- zIla ane tapathI paripUrNa, traNa gupti ane pAMca samiti pratye sAvadhAnI bhareluM, ahiMsAdi pAMca mahAvratarUpa vyavahAracAritra abhavya paNa kare che arthAt pALe che; to paNa te nizcAritra (-cAritrarahita) ajJAnI ane mithyAdiSTa ja che kAraNa ke nizcayacAritranA kAraNarUpa jJAna zraddhAnathI zUnya che. bhAvArtha:- abhavya jIva mahAvrata, samiti, guptirUpa cAritra pALe topaNa nizcayasamyajJAna-zraddhA vinA te cAritra "samyakracAritra" nAma pAmatuM nathI; mATe te ajJAnI, mithyAdaSTi ane nizcAritra ja che. (zrI samayasAra pA. 335-336 ) noMdha:- ahIM abhavya jIvano dAkhalo Apyo che, paNa A siddhAMta vyavahArano Azraya lenAra badhA jIvone eka sarakhI rIte lAgu paDe che. 3. zuddha AtmAno anubhava te sAco mokSamArga che. tethI tene nizcaya kahyo che. vrata, tapAdi kAMI sAco mokSamArga nathI paNa nimittAdinI apekSAe upacArathI tene Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 594 ] [ mokSazAstra mokSamArga kahyo, tethI tene vyavahAra kahevAya che. e pramANe bhUtArtha mokSamArgapaNA vaDe nizcayanaya ane abhUtArtha mokSamArgapaNA vaDe vyavahAranaya kahyA che ema jANavuM. paNa e bannene sAcA mokSamArga jANIne tene upAdeya mAnavA te to mithyAbuddhi ja che. (jIo, zrI mokSamArga-prakAzaka. pA. 254) 4. nizcaya-vyavahAranuM yathArtha svarUpa samajyA vagara koI jIvane dharma ke saMva-nirjarA thAya nahi, zuddha AtmAnuM yathArtha svarUpa samajyA vagara nizcayavyavahAranuM yathArtha svarUpa samajAya nahi; mATe AtmAnuM yathArtha svarUpa samajavAnI pahelI jarUra che. pAtranI apekSAe nirjarAmAM thatI nyUnAdhikatA samyagdRSTizrAvaka viratAnantaviyojakadarzanamohakSapakopazamakopazAnta mohakSapakakSINamohajinA: krazo'saMkhyeyaguNanirjarAH / / 45 / / artha:- [sabhyadRSTi zrAvaLa virati] samyagdaSTi, paMcama guNasthAnavartI zrAvaka, virata muni, [anantaviyona varzanamokSapa] anaMtAnubaMdhInuM visaMyojana ka2nA2, darzanamohano kSaya karanAra, [ upazama upazAntamo4] upazamazreNI mAMDanAra, upazAMtamoha, [kSapaLa kSINamoha] kSapakazreNI mAMDanA2, kSINamoha ane [ ninA: ] jinae sarvene (aMtarmuhUrtaparyaMta pariNAmonI vizuddhatAnI adhikatAthI, Ayukarmane choDIne ) pratisamaya [maza: asaMdhyeyamuLanirjharA: ] kramathI asaMkhyAtaguNI nirjarA thAya che. TIkA (1) ahIM prathama samyagdaSTinI-cothA guNasthAnanI dazA jaNAvI che. je asaMkhyAtaguNI nirjarA kahI che te, samyagdarzana pAmyA pahelAMnI taddana najIkanI AtmAnI dazAmAM thatI nirjarA karatAM asaMkhyAtaguNI samajavI. prathamopazama samyaktvanI utpati pahelAM traNa karaNa thAya che temAM anivRttikaraNanAaMta samayamAM vartatI vizuddhatAthI vizuddha je samyaktva sanmukha mithyAdaSTi tene Ayu sivAyanA sAta karmonI je nirjarA thAya che tenA karatAM asaMkhyAtaguNI nirjarA asaMyatasamyagdaSTi guNasthAna prApta karatAM aMtarmuhUrtaparyaMta samaye samaye thAya che eTale ke samyaktva sanmukha mithyAdaSTinI nirjarA karatAM samyagdaSTine guNazreNI nirjarAmAM asaMkhyaguNA dravya che. A cothA guNasthAnavALA avirati samyagdaSTinI nirjarA che. (2) te jIva jyAre pAMcamuM guNasthAna-zrAvakapaNuM pragaTa kare tyAre aMtarmuhUrtaparyaMta nirjarA thavA yogya karmapuddagalarUpa guNazreNI nirjarAdravya cothA guNasthAna karatAM asaMkhyAtaguNA che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 45 ] [ 595 (3) pAMcamAthI asaMkhyAtaguNI nirjarA sakaLasaMyamarUpa apramattasaMyata (sAtamuM ) guNasthAna pragaTe tyAre thAya che. pAMcamA pachI prathama sAtamuM guNasthAna pragaTe che ane pachI vikalpa uThatAM chaThuM pramatta guNasthAna Ave che. sUtramAM 'virata" zabda kahyo che temAM sAtamuM ane chaThuM bane guNasthAnavALA jIvono samAveza thAya che. (4) traNa karaNanA prabhAvathI cAra anaMtAnubaMdhI kaSAyane bAra kaSAya tathA nava nokaSAyarUpa pariNamAvI de te jIvone aMtarmuhUrtaparyata samaye samaye asaMkhyAtaguNI dravyanirjarA thAya che. anaMtAnubaMdhInI A visaMyojanA cothuM, pAMcamuM, chaThuM ane sAtamuM e cAra guNasthAnomAM thAya che; te cAre guNasthAnamAM je anaMtaviyojaka che te potAnA guNasthAnamAM potAnI pUrvanI nirjarAthI asaMkhyAtaguNI nirjarA kare che. (5) anaMta viyojakathI asaMkhyAtaguNI nirjarA darzanamohanA kSepakane (te ja jIvane) thAya che. pahelAM anaMtAnubaMdhInI visaMyojanA karyA pachI darzanamohanA trikane kSapAve evo krama che. (6) darzanamohanA kSepaka karatAM "upazamaka" ne asaMkhyAtaguNI nirjarA thAya che. prazna - upazamakanI vAta darzanamohanA kSepaka pachI kema karI? uttara:- kSepakano artha kSAyika thAya che, ahIM kSAyika samyagdarzananI vAta che; ane "upazamaka' kahetAM dvitIyopazama samyakatvayukta upazamazreNIvALo jIva samajavo. kSAyikasamyagdaSTi karatAM upazamazreNIvALAne asaMkhyAtaguNI nirjarA thAya che tethI pahelAM kSepakanI vAta karI che ane kSepaka pachI upazamakanI vAta karI che. kSAyaka samyagdarzana cotha, pAMcame, chaThuM ane sAtame guNasthAne pragaTe che ane je jIva cAritramohano upazama karavAne udyamI thayela che. tene AThamuM, navamuM ane dasamuM guNasthAna hoya che. (7) upazamaka jIva karatAM asaMkhyAtaguNI nirjarA agIyAramA upazAMtamo guNasthAne hoya che. (8) upazAntamohavALA jIva karatAM kSapakazreNIvALAne asaMkhyAta guNI nirjarA hoya che; A jIvane AThamuM, navamuM ane dazamuM guNasthAna hoya che. (9) kSapakazreNIvALA jIva karatAM bAramA kSINamoha guNasthAne asaMkhyAtaguNI nirjarA hoya che. (10) bAramAM guNasthAna karatAM jinane (teramA ane caudamA guNasthAne) asaMkhyAtaguNI nirjarA hoya che. jinanA traNa bheda che- (1) svasthAna kevaLI, Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pa96 ] [ mokSazAstra (2) samudyAta kevaLI ane (3) ayoga kevaLI. A traNemAM paNa vizuddhatAnA kAraNe uttarottara asaMkhyAtaguNI nirjarA che. atyaMta vizuddhatAne kAraNe samudyAta kevaLIne nAma, gotra ane vedanIyakarmanI sthiti Ayukarma samAna thaI jAya che. A sUtrano siddhAMta A sUtramAM nirjarA mATe prathama pAtra samyagdaSTi jaNAvela che, tethI ema siddha thAya che ke samyagdarzanathI ja dharmanI zarUAta thAya che. A sUtramAM nirjarAnA dasa pAtrono je anukrama Apyo che teno artha ema na samajavo ke virata guNasthAnavALA jIva ke jene trIjA pAtramAM mUkela che tenA karatAM cothA ane pAMcamAM pAtramAM mUkelA cothA ke pAMcamAM guNasthAnavartI anaMtAnubaMdhInA visaMyojakane ke darzanamohanA kSepakane vadhAre nirjarA thAya che. paNa ema samajavuM ke te te guNasthAnavartI jIva jo anaMtaviyojaka thAya ke darzanamoha kSapaka thAya to te jIvane pahelAM karatAM asaMkhyAtaguNI dravyanirjarA thAya che. || 45 / nigraMtha (-sAdhuo) nA bheda pulAkabakuzakuzIlanigraMthasnAtakA nigrNthaa|| 46 / / artha- [ punAva vaza kuzIna nitha nAtavA:] pulAka, bakuza, kuzIla, nigraMtha ane snAtaka- e pAMca prakAranA [ nithA: ] nigraMtha (-sAdhu) che. TIkA 1. sUtramAM AvelA zabdonI vyAkhyA (1) pulAka-je uttaraguNonI bhAvanAthI rahita hoya ane koI kSetra tathA kALamAM koI mULaguNamAM paNa aticAra lagADa, tathA jene alpa vizuddhatA hoya tene pulAka kahe che. (jAo, sUtra 47 mAM Apela pratisevanAnI vigata) (2) bakuza-je mULaguNonuM nirdoSa pAlana kare che paNa zarIra tathA upakaraNonI zobhA vadhAravA mATe dharmAnurAganA kAraNe kAMIka icchA rAkhe che tene bakuza kahe che. (3) kuzIla- tenA be prakAra che-1. pratisevanA kuzIla ane 2. kapAya kuzIla. jene zarIrAdi tathA upakaraNAdithI pUrNa viraktatA na hoya, ane mULaguNa tathA uttaraguNanI paripUrNatA hoya, paraMtu uttaraguNamAM kAMIka virAdhanA koI vAra thatI hoya tene pratisevanA kuzIla kahe che. ane jemaNe saMjvalana sivAya bIjA kaSAyone jItI lIdhA hoya tene kaSAya kuzIla kahe che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 46-47 ] | [ 597 (4) nircatha:- jemane mohakarma kSINa thaI gayuM che tathA jemane mohakarmanA udayano abhAva che evA bAramA tathA agIAramAM guNasthAnavartI munine nigraMtha kahe che. (5) snAtaka- samasta ghAtakarmono nAza karanAra kevaLI bhagavAnane snAtaka kahe che. AmAM teramuM tathA caudamuM bane guNasthAna samajavA.) 2. paramArtha nirgatha ane vyavahAranigraMtha bAra, tera ane caudamAM guNasthAne birAjatA jIvo paramArthanigraMtha che, kema ke temane samasta mohano nAza thayo che; teone nizcayanigraMtha kahevAya che. bIjA sAdhuo jo ke samyagdarzana ane niSparigrahapaNAne lIdhe nigraMtha che arthAt teo mithyAdarzana tathA vastra, AbharaNa, hathiyAra, kaTaka, dhana-dhAnya vagere parigrahathI rahita hovAthI nigraMtha che, topaNa temane mohanIyakarmano aMze sadbhAva che, tethI teo vyavahAranigraMtha che. 3. keTalAka khulAsA (1) prazna:- pulAka munine koI avasaramAM koI eka vratano bhaMga kSetrakALane vaza hoya che, chatAM tene nigraMtha kahyA, to zrAvakane paNa nigraMthapaNuM kahevAno prasaMga Avaze? | uttara- pulAka muni samyagdaSTi che ane paravazathI ke jabarajastIthI vratamAM kSaNika doSa thaI jAya che;5Na yathAjAtarUpa che tethI naigamanaye te nigraMtha che; zrAvakane yathAjAtarUpa (nagnapaNuM) nathI tethI tene nigraMthapaNuM kahevAya nahi. (2) prazna:- jo yathAjAtapaNAne lIdhe ja pulAka munine nigraMtha kahezo to ghaNA mithyAdaSTio paNa nagna rahe che, temane paNa nigraMtha kahevAno prasaMga Avaze? uttara- temane samyagdarzana nathI. ekaluM nagnapaNuM to gAMDAne, bALakane tathA | tiryaMcone paNa hoya che, paraMtu tethI tene nigraMtha kahevAya nahi. je samyagdarzana jJAnapUrvaka saMsAra ane dehu bhogathI virakta thaI nagnapaNuM dhAre tene nigraMtha kahevAya, bIjAne nahi. / 46 / pulAkAdi muniomAM vizeSatA sNymshrutprtisevnaatiirthliNgleshyoppaadsthaanviklptHsaadhyaaH|| 47 / / artha:- upara kahelA munio [ saMyama zrata pratisevanA tIrtha ] saMyama, zrata, pratisevanA, tIrtha, [tiMgA nezya 35][6 sthAna] liMga lezyA upapAda ane sthAna-e Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 598 ] [ mokSazAstra ATha anuyogodvAra [vitvata: sAdhyA] bhedarUpathI sAdhya che arthAt A ATha prakArathI te pulAkAdi muniomAM vizeSa bheda paDe che. TIkA (1) saMyamaH- pulAka, bakuza ane pratisevanAkuzIla sAdhune sAmAyika ane chedopasthApana e be saMyama hoya che; kaSAyakuzIla sAdhune sAmAyika, chedopasthApana, parihAravizuddhi ane sUkSmasAMparAya e cAra saMyama hoya che; nigraMtha ane snAtakane yathAkhyAtacAritra hoya che. (2) zrutaH- pulAka, bakuza ane pratisevanAkuzIla sAdhu vadhAremAM vadhAre saMpUrNa dasa pUrvadhArI hoya che; pulAkane jaghanya AcAraMgamAM AcAravastunuM jJAna hoya che ane bakuza tathA pratisevanA kuzIlane jaghanya ATha pravacanamAtAnuM jJAna hoya che eTale ke AcArAMganA 18000 padomAMthI pAMca samiti ane traNa guptinA 52mArtha vyAkhyAna sudhI A sAdhuonuM jJAna hoya che; kaSAyakuzIla ane nigraMthane utkRSTajJAna caudapUrvanuM hoya che ane jaghanya jJAna ATha pravacanamAtAnuM hoya che. snAtaka to kevaLajJAnI che tethI teo zrutajJAnathI para che. (3) pratisevanA (=virAdhanA ) -pAMcamahAvrato ane rAtribhojanano tyAga e chamAMthI koI ekanI virAdhanA pulAkamunine paravazathI ke jabarajastIthI thaI jAya che. mahAvratomAM tathA rAtribhojana tyAgamAM kRta, kArita, anumodanAthI pAMce pApono tyAga che temAM koI prakAramAM sAmarthyanI hInatAthI dUSaNa lAge che; upakaraNa-bakuza munine kamaMDaLa, pIMchI, pustakAdi upakaraNanI zobhAnI abhilASAnA saMskAranuM sevana hoya che te virAdhanA jANavI, tema ja zarIra-bakuzamunine zarIranA saMskArarUpa virAdhanA hoya che; pratisevanAkuzIlamuni pAMca mahAvratanI virAdhanA karatA nathI paNa uttaraguNamAM koI ekanI virAdhanA kare che; kaSAyakuzIla, nigraMtha ane snAtakane virAdhanA hotI nathI. (4) tIrtha- A pulAkAdi pAMce prakAranA nigraMtho samasta tIrthaMkaronA dharmazAsanamAM thAya che. ( 5 ) liMga- tenA be prakAra che-1-dravyaliMga ane 2-bhAliMga. bhAliMgI pAMce prakAranA nigraMtho hoya che. teo samyagdarzanasahita saMyama pALavAmAM sAvadhAna che. bhAvaliMgane dravyaliMga sAthe nimittanaimittikasaMbaMdha che. yathAjAtarUpa liMgamAM koIne bheda nathI paNa pravRttirUpa liMgamAM phera hoya che: jema ke-koI AhAra kare che, koI anazanAdi tapa kare che, koI upadeza kare che, koI adhyayana kare Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 sUtra 47 ] [ pa99 che, koI tIrthamAM vihAra kare che, koI aneka AsanarUpa dhyAna kare che; koI dUSaNa lAgyA hoya tenuM prAyazcitta le che, koI dUSaNa lagADatA nathI, koI AcArya che, koI upAdhyAya che, koI pravartaka che, koI niryApaka che, koI vaiyAvRtya kare che, koI dhyAnamAM zreNIno prAraMbha kare che; ItyAdi rogavikalparUpa dravyaliMgamAM munigaNone bheda hoya che. muninA zubhabhAvane dravyaliMga kahevAmAM Ave che. tenA prakAro ghaNA che; te prakArone dravyaliMgo kahevAmAM Ave che. (6) lezyA- pulokamunine traNa zubha lezyAo hoya che. bakuza tathA pratisevanAkuzIla munine chae lezyA paNa hoya che. kaSAyathI anuraMjita yogapariNati te lezyA che. prazna- bakuza tathA pratisevanAkuzIla munine kRSNAdi traNa azubha lezyAo kaI rIte hoya? uttara- te banne prakAranA munine upakaraNanI kAMIka Asakita hovAthI koIka vakhate ArtadhyAna paNa thaI jAya che ane tethI temane kRSNAdi azubhalezyA paNa hoI zake che. kaSAyazIlamunine kApota, pIta, padma ane zukla e cAra vezyAo hoya che. sammasAparAya guNasthAnavartIne tathA nigraMthane zuklalezyA hoya che. snAtakane upacArathI zuklalezyA che; ayogakevaLI lezyarahita che. (7) upapada (=janma)-pulAka munino utkRSTa janma aDhAra sAgaranA Ayu sAthe bAramA sahastrAra kalpamAM thAya che; bakuza ane pratisevanAkuzIlano utkRSTa janma bAvIsa sAgaranA Ayu sAthe paMdaramA AraNa ane soLamA amruta svargamAM thAya che. kaSAyakuzIla ane nigraMthano utkRSTa janma tetrIsa sAgara Ayu sAthe sarvArthasiddhimAM thAya che. A sarveno jaghanya janma saudharma svargamAM be sAgara Ayu sAthe thAya che. snAtaka kevaLI bhagavAna che temanA upapAda nirvANa mokSapaNe thAya che. (8) sthAna - tIvra ke maMda kaSAya hovAnA kAraNe asaMkhyAta saMyamalabdhisthAno hoya che, temAM sauthI nAnuM saMyama-labdhisthAna pulAka munine ane kaSAyakuzIlane hoya che. e banne yugapata asaMkhyAta labdhisthAno prApta kare che; e asaMkhyAta labdhisthAno pachI AgaLanAM labdhisthAno pulAka muni prApta karI zakatA nathI. kaSAyakuzIla muni tenAthI AgaLa asaMkhyAta labdhisthAno prApta kare che. ahIM bIjI vAra kahelA A asaMkhyAta labdhisthAnathI kaSAyakuzIla, pratisevanAkuzIla ane bakuza muni e traNa yugapata (-ekasAthe ) asaMkhyAta labdhisthAno prApta kare che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 600 ] [ mokSazAstra A trIjI vAra kahelA asaMkhyAta labdhisthAne bakuza muni aTakI jAya cheAgaLanAM sthAno prApta karI zakatAM nathI, pratisevanAkuzIla tyAMthI AgaLa asaMkhyAta labdhisthAno prApta karI zake che. A cothI vAra kahelAM asaMkhyAta labdhisthAnothI AgaLa asaMkhyAta labdhisthAno kaSAyakuzIla prApta karI zake che, tethI AgaLanAM sthAno prApta karI zakatAM nathI. pa A pAMcamIvAra kahelA labdhisthAnothI AgaLa kaSAyarahita saMyama labdhisthAnone nigraMtha muni prApta karI zake che. te nirprathamuni paNa AgaLanA asaMkhyAta labdhisthAnonI prApti karI zake che, pachI aTakI jAya che. tyAra pachI eka saMyamalabdhisthAnane prApta karIne snAtaka nirvANane prApta kare che. A pramANe saMyamalabdhinAM sthAno che, temAM avibhAgapraticchaMdonI apekSAe saMyamanI prApti anaMta-anaMtaguNI thAya che. / / 4755 upasaMhAra 1. A aghyAyamAM AtmAnI dharmapariNatinuM svarUpa kahyuM che; te pariNatine 'jina ' kahevAmAM Ave che. 2. apUrvakaraNa pariNAmane pAmelA prathamopazama samyaktvasanmukha jIvone 'jina ' kahevAmAM Ave che. (gommaTasAra-jIvakAMDa gAthA 1, TIkA, pAnuM 16) tyAMthI zarU thaIne pUrNa zuddha prApta karanArA badhA jIvo sAmAnyapaNe 'jina ' kahevAya che. zrI pravacanasAranA trIjA adhyAyanI pahelI gAthAmAM zrI jayasenAcArya kahe che ke--" bIjA guNasthAnathI bAramA guNasthAna sudhInA jIvo ' ekadeza jina' che, kevaLIbhagavAna 'jinavara ' che ane tIrthaMkarabhagavAna 'jinavaravRSabha ' che. " mithyAtva, rAgAdine jItavAthI asaMyata samyagdaSTi zrAvaka tathA munine 'jina' kahevAmAM Ave che; temAM gaNadharAdi zreSTha che tethI temane 'zreSTha jina' athavA 'jinavara'kahevAya che ane tIrthaMkaradeva temanAthI paNa pradhAna che tethI temane 'jinavaravRSabha ' kahevAya che. (juo, dravyasaMgraha gAthA 1 TIkA) zrI samayasArajInI 31 mI gAthAmAM paNa samyagdaSTine 'jitendriya jina ' kahyA che. . samyaktvasanmukha mithyAdaSTi ane adhaHkaraNa, apUrvakaraNa tathA anivRttikaraNanuM svarUpa zrI mokSamArgaprakAzaka pA. 262 thI 270 sudhImAM ApyuM che. guNasthAnonuM svarUpa zrI jainasiddhAMtapravezikAnA chellA adhyAyamAM ApyuM che, tyAMthI samajI levuM. 3. samyagdarzanathI dharmanI zarUAta thAya che. ema batAvavA A zAstramAM pahelA adhyAyanuM paheluM ja sUtra 'samya varzanajJAnavAritrANi mokSamArga:' mUkayuM che. dharmamAM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 upasaMhAra ] [ 601 prathama samyagdarzana pragaTe che ane samyagdarzana pragaTa thatI vakhatanA apUrvakaraNathI saMvara-nirjarAnI zarUAta thAya che. A adhikAranA bIjA sUtramAM samyagdarzanane saMvaranirjarAnA kAraNa tarIke juduM kahyuM nathI, tenuM kAraNa e che ke A adhyAya 45 mA sUtramAM teno samAveza thaI jAya che. 4. "jinadharma' no artha "vastusvabhAva" thAya che. jeTale aMze AtmAnI svabhAvadazA (-zuddhadazA) pragaTe teTale aMze jIvane "jinadharma" pragaTayo kahevAya. jinadharma e koI saMpradAya, vADo ke saMgha nathI paNa AtmAnI zuddhadazA che; ane AtmAnI zuddhatAmAM tAratamyatA hovA chatAM zuddhapaNuM to eka ja prakAranuM hovAthI jinadharmamAM phAMTAo hoI zake nahi. jainadharmanA nAme je vADAo jovAmAM Ave che tene kharI rIte "jinadharma" kahI zakAya nahIM. jinadharma bharatakSetramAM pAMcamA ArAnA cheDA sudhI rahevAno che eTale tyAM sudhI potAnI zuddhatA pragaTa karanArA manuSyo A kSetre hoya ja, ane temane zuddhatAnA upAdAnakaraNanI taiyArI hovAthI AtmajJAnI guru ane satazAstronuM nimitta paNa hoya ja, jainadharmanA nAme kahevAmAM AvatA zAstromAMthI kayA zAstro parama satyanA upadezaka che teno nirNaya dharma karavA mAgatA jIvoe avazya karavo joIe. jyAM sudhI pote yathArtha parIkSA karIne sanzAstro kayA che teno nirNaya jIva na kare tyAM sudhI gRhItamithyAtva TaLe nahi; gRhItamithyAtva TaLyA vagara agRhItamithyAtva TaLIne samyagdarzana to thAya ja zI rIte? tethI potAmAM jinadharma pragaTa karavA mATe arthAt sAcA saMvara-nirjarA pragaTa karavA mATe jIvoe samyagdarzana pragaTa karavuM ja joIe. 5. samyagdaSTi jIva AtmasvabhAvanuM bhAna karIne, ajJAnamohane jItIne rAga-dveSanA svAmI thatA nathI; te hajAro rANIonA saMyoga vacce hovA chatAM "jina" che. cothA ane pAMcamA guNasthAne vartatA jIvonuM AvuM svarUpa che. samyagdarzananuM mAhAbhya kevuM che e batAvavA mATe anaMta jJAnIoe A svarUpa kahyuM che. te samyagdaSTi jIvone potAnA zuddhaparyAyanA pramANamAM saMvara-nirjarA thAya che. 6. samyagdarzananA mAhAbhyane nahi samajanArA mithyAdaSTi jIvonI bAhya saMyogo ane bAhya tyAga upara daSTi hoya che, tethI teo uparanA kathanano Azaya samajI zakatA nathI, ane samyagdaSTinA aMtara pariNamanane teo jANI zakatA nathI. mATe dharma karavA mAgatA jIvoe saMyogadaSTi choDIne vastu svarUpa samajavAnI ane yathArtha tattvajJAna pragaTa karavAnI AvazyakatA che. samyagdarzana-samyajJAna ane te pUrvakanA samyakracAritra vinA saMvara-nirjarA pragaTa karavAno bIjo koI upAya nathI. A navamA adhyAyanA 19 mA sUtranI TIkA uparathI mAluma paDaze ke mokSa ane saMsAra e be sivAya vacalo koI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 602 ] [ mokSazAstra sAdhavAyogya padArtha nathI. A jagatamAM be ja mArga che-mokSamArga ane saMsAramArga. 7. samyaktva mokSamArganuM mULa che ane mithyAtva te saMsAramArganuM mULa che. jeo saMsAramArgathI vimukha thAya te jIvo ja mokSamArga (arthAt dharma) pAmI zake che. samyagdarzana vagara jIvane saMva-nirjarA thAya nahIM; tethI bIjA sUtramAM saMvaranA kAraNo jaNAvatAM temAM prathama gupti jaNAvyA pachI bIjAM kAraNo kahyAM che. 8. e khAsa dhyAnamAM rAkhavAyogya che ke A zAstramAM AcArya mahArAje mahAvrato ke dezavratone saMvaranA kAraNo tarIke gaNAvyAM nathI; kema ke sAtamA adhyAyanA pahelA sUtramAM jaNAvyA pramANe te zubhAsrava che. mahAvrata te saMvaranuM kAraNa nathI ema 18 mA sUtranI TIkAmAM jaNAvyuM che. 9. gupti, samiti, anuprekSA, daza prakAranA dharma, pariSahajaya ane cAritra e sarve samyagdarzana vagara hoya nahi-ema samajAvavA mATe cothA sUtramAM 'sabhyar' zabda vAparavAmAM Avyo che. 10. dharmanA dasa prakAra chaThThA sUtramAM batAvyA che. temAM 'tama' vizeSaNa vAparyuM che; te ema sUcave che ke te dharmanA prakAro samyagdarzanapUrvaka ja hoI zake. tyAra pachI anuprekSAnuM svarUpa sAtamA sUtramAM ane pariSahajayanuM svarUpa 8 thI 17 sudhInA sUtromAM kahyuM che. nokarma ane bIjI bAhya vastuonI je avasthAne loko pratikULa gaNe che tene ahIM pariSaha kahevAmAM AvyA che. AThamA sUtramAM 'risoDhavyA: ' zabda vAparIne te pariSone sahana karavAno upadeza Apyo che. nizcayathI pariSaha zuM che ane upacArathI pariSaha zuM kahevAya-e nahi jANanArA jIvo sUtra 10-11 no Azraya laI ( -kutarka varDa) ema mAne che ke- kevaLIbhagavAnane kSudhA ane tRSAnA vyAdhirUpa nizcayapariSaha hoya che, ane chadmastha rAgI jIvonI mAphaka kevaLIbhagavAna paNa kSudhA ane tRSAno vyAdhI TALavA azana-pAna grahaNa kare che. ane rAgI jIvonI mAphaka bhagavAna paNa atRpta rahe che.' paraMtu temanI e mAnyatA khoTI che. sAtamA guNasthAnathI ja AhA2saMjJA hotI nathI (gommaTasAra jIvakAMDa gAthA-139 moTI TIkA. pA. 351-352 ). ema chatAM jeo bhagavAnane azana-pAna mAne che teo bhagavAnane AhArasaMjJAthI paNa para thayelA mAnatA nathI (jIo, sUtra 10-11 nI TakA ) 11. bhagavAna jyAre munipade hatA tyAre to karapAtrI hovAthI pote ja AhAra mATe nIkaLatA ane dAtAra zrAvaka jo yogya bhakti-pUrvaka te vakhate vinaMti kare to UbhA rahI karapAtramAM teo AhAra letA. paraMtu vItarAgI thayA pachI paNa asahya vedanAnA kAraNe bhagavAna AhAra le che ema jeo mAne che teone 'bhagavAnane koI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 9 upasaMhAra ] [ 603 gaNadhara ke muni AhAra lAvI de che, teo pote jatA nathI' ema mAnavuM paDe che. have chadmasthadazAmAM to bhagavAna AhAra mATe koI pAse mAgaNI kare nahi ane vItarAga thayA pachI AhAra lAvavA mATe ziSyo pAse mAgaNI kare-e to ghaNI tAjUbI bharelI vAta che. vaLI bhagavAnane azana-pAnanA sIdhA dAtAra to te AhAra lAvanAra muni thayA. bhagavAna keTalo AhAra leze, zuM zuM leze, pote je kAMI laI jaze te badhuM bhagavAna leze, temAMthI kAMI vadhAraze ke nahi?- e vagere bAbata bhagavAna pote prathamathI nakkI karIne munine kahe, ke AhAra lAvanAra muni pote nakkI kare? te paNa vicAravA lAyaka prazno che. vaLI nagna muni pAse pAtra to hoya nahi tethI te to AhAra lAvavA mATe nirupayogI che. tethI, bhagavAna pote munidazAmAM nagna hatA chatAM teo vItarAga thayA pachI temanA gaNadharAdine pAtra rAkhanArAM eTale ke parigrahadhArI kalpavA paDe ane bhagavAna te pAtradhArI munine AhAra lAvavAnI AjJA karI ema mAnavuM paDe. paNa e badhuM asaMgata che. 12. vaLI jo bhagavAna jAte azana-pAna karatA hoya to bhagavAnanI dhyAnamudrA TaLI jAya kema ke adhyAnamudrA sivAya pAtromAM rahelo AhAra javAnuM, tenA kaTakA karavAnuM, koLiyA levAnuM, dAMtathI cAvavAnuM, gaLe utAravAnuM-e vagere kriyAo thaI zake nahi. have jo bhagavAnane adhyAnamudrA ke uparanI kriyAo svIkArIe to te pramAda dazA thAya che. vaLI AThamA sUtramAM pariSaho "risoDhavyA.' evo upadeza Ape che, ane bhagavAna pote ja tema karI zakatA nathI eTale ke bhagavAna azakya kAryono upadeza Ape che evo teno artha thatAM bhagavAnane mithyA upadezI kahevA paDe. 13. 46 mA sUtramAM nigraMthonA bheda jaNAvyA che temAM "bakuza' nAmano eka prakAra jaNAvyo che, temane dharma prabhAvanAnA rAgathI zarIra uparano tathA zAstra, kamaMDaLa, pIMchI uparano mela kADhavAno rAga thaI Ave che. te uparathI keTalAka ema kahevA mAge che ke te "bakuza' munine vastra hovAmAM vAMdho nathI. paraMtu temanuM e kathana nyAyaviruddha che, ema chaThThA adhyAyanA teramA sUtranI TIkAmAM jaNAvyuM che (juo, pAnuM 412). vaLI muninuM svarUpa nahi samajanArA ema paNa kahevA mAge che ke munine zarIranI rakSA mATe vastranI bhAvanA hoya topaNa teo kSapakazreNI mAMDIne kevaLajJAna pragaTa karI zake che. e vAta paNa khoTI che. A adhyAyanA 47 mA sUtranI TIkAmAM saMyamalabdhisthAnonuM svarUpa ApyuM che te uparathI mAluma paDaze ke bakuzamuni trIjIvAranA saMyamalabdhisthAne aTakI jAya che ane kaSAyarahita dazA prApta karI zakatA nathI to pachI Rtu vagerenI viSamatAthI zarIranI rakSAne mATe rAkhavAmAM AvatI vastra vagere Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 604 ] [ mokSazAstra vastuo pratye rAgavALA samyagdaSTi to munipada prApta karI zake nahi ane sarvathA akaSAyadazAnI prApti to teo na ja karI zake e dekhItuM ja che. 14. guti, samiti, dharma, anuprekSA, pariSahajaya ane cAritranA svarUpa saMbaMdhamAM thatI bhUlo ane tenuM nirAkaraNa te te viSayone lagatA sUtronI TIkAmAM ApyuM che, tyAMthI samajI levuM. keTalAka jIvo AhAra na levo tene tapa mAne che; paNa te mAnyatA yathArtha nathI. tapanI te vyAkhyAmAM thatI bhUlo TALavA mATe samyakatapanuM svarUpa 19 mA sUtranI bhUmikAmAM tathA TIkA-pArA 5 mAM ApyuM che, te samajavuM. 15. mokSamArga pragaTa karavA mATe mumukSu jIvoe uparanI bAbatono yathArtha vicAra karIne saMvara-nirjarAtattvonuM svarUpa barAbara samajavuM joIe. je jIvo anya pAMca tatvo sahita A saMvara tathA nirjarAtattvanI zraddhA kare che, jANe che te potAnA caitanyasvarUpa svabhAvabhAva tarapha vaLIne samyagdarzana pragaTa kare che tathA saMsAracakrane toDI nAkhIne alpakALamAM vItarAgacAritrane pragaTa karI nirvANa pAme che. 16. A adhyAyamAM samyaphacAritranuM svarUpa kahetAM tenA anusaMdhAnamAM dharmadhyAna ane zukladhyAnanuM svarUpa paNa jaNAvyuM che. (juo, sUtra 36-39) cAritranA vibhAgamAM yathAkhyAtacAritra paNa samAI jAya che; caudamAM guNasthAnanA chellA samaye parama yathAkhyAtacAritra pragaTa thatAM cAritranI pUrNatA thAya che, ane te ja samaye jIva nirvANa dazA pAme che-mokSa pAme che. 49 mA sUtramAM saMyamalabdhisthAnanuM kathana karatAM temAM nirvANapada prApta thavA sudhInI dazAnuM varNana jaNAvyuM che. e rIte A adhyAyamAM sarva prakAranI "jina" dazAnuM svarUpa ghaNAM TUMkA sUtro dvArA AcAryabhagavAne jaNAvyuM che. e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranI gujarAtI TIkAmAM navamo adhyAya pUro thayo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA adhyAya dasamo bhUmikA 1. A zAstra zarU karatAM AcAryadeve pahelA adhyAyanA pahelA ja sUtramAM kahyuM hatuM ke samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga-kalyANamArga che. tyAra pachI sAta tattvonI yathArtha zraddhA te samyagdarzana che ema jaNAvIne te sAta tattvonAM nAma jaNAvyA ane dasa adhyAyamAM te sAta tattvonuM varNana karyuM. temAM A chellA adhyAyamAM mokSatattvanuM varNana karIne A zAstra pUruM karyuM che. 2. mokSa saMvara-nirjarApUrvaka thAya che; tethI navamA adhyAyamAM saMvara-nirjarAnuM svarUpa kahyuM; ane apUrvakaraNa pragaTa karanArA samyakatvasammukha jIvothI zarU karIne caudamAM guNasthAne birAjatA kevaLI bhagavAna sudhInA tamAma jIvone saMvara-nirjarA thAya che ema temAM jaNAvyuM. te nirjarAnI pUrNatA thatAM jIva parama samAdhAnarUpa nirvANapadamAM birAje che; te dazAne mokSa kahevAya che. mokSadazA pragaTa karanAra jIvoe sarva kArya siddha karyuM hovAthI "siddha bhagavAna" kahevAya che. 3. kevaLIbhagavAnane (teramA tathA caudamAM guNasthAne) saMvara nirjarA thatA hovAthI temano ullekha navamA adhyAyamAM karavAmAM Avyo che, paNa tyAM kevaLajJAnanuM svarUpa jaNAvyuM nathI. kevaLajJAna te bhAvamokSa che ane te bhAvamokSanA baLe dravyamokSa (siddhadazA) thAya che. (jAo, pravacanasAra a. 1. gA. 84. jayasenAcAryanI TIkA) tethI A adhyAyamAM prathama bhAvamokSarUpa kevaLajJAnanuM svarUpa jaNAvIne pachI dravyamokSanuM svarUpa jaNAvyuM che. kevaLajJAnanI utpattinuM kAraNa mohakSayAjjJAnadarzanAvaraNAntarAyakSayAcca kevlm||1|| artha - [ modakSayAt] mohano kSaya thavAthI (aMtarmuhUrtaparyaMta kSINakaSAya nAmanuM guNasthAna pAmyA bAda) [jJAnavarzanAvaraNa maMtarAya kSayAt 0] jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 606 ] [ mokSazAstra ane-aMtarAya-e traNe karmono ekI sAthe kSaya thavAthI [ vahevata] kevaLajJAnautpanna thAya che. TIkA 1. jIva dravya eka pUrNa akhaMDa hovAthI tenuM jJAnasAmarthya saMpUrNa che. saMpUrNa vItarAga thatAM saMpUrNa sarvajJatA pragaTe che. jyAre jIva saMpUrNa vItarAga thAya tyAre karma sAtheno nimittanaimittikasaMbaMdha evo hoya che ke mohakarma jIvanA pradeze saMyogarUpe rahe ja nahi, ene mohakarmano kSaya thayo kahevAya che. jIvanI saMpUrNa vItarAgatA pragaTa thayA pachI alpakALamAM turata ja saMpUrNa jJAna pragaTe che tene kevaLajJAna kahevAya che, kAraNa ke te jJAna zuddha, nirbheLa, akhaMDa, rAga vagaranuM che. te dazAmAM jIvane "kevaLI bhagavAna" kahevAya che. bhagavAna samasta padArthone jANe che tethI kAMI teo kevaLI kahevAtA nathI, paraMtu "kevaLa arthAt zuddha AtmAne jANatA anubhavatA hovAthI teo "kevaLI" kahevAya che. bhagavAna yugapad pariNamatA samasta caitanyavizeSovALA kevaLajJAna vaDe anAdinidhana niSkAraNa asAdhAraNa svasaMvedhamAna caitanyasAmAnya jeno mahimA che tathA cetaka svabhAva vaDa ekapaNuM hovAthI je kevaLa (-ekalo, nirbheLa, zuddha akhaMDa) che evA AtmAne AtmAthI AtmAmAM anubhavavAne lIdhe kevaLI che. (jAo, zrI pravacanasAra gAthA 33 ) | 2. AtmasiddhizAstramAM kahyuM che ke kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varta jJAna, kahIye kevaLajJAna te, deha chatAM nivArNa. 133. bhagavAna parane jANe che-e vyavahAra kathana che. vyavahAre kevaLajJAna lokAlokane yugapata jANe che ema kahevAya che, kema ke bhagavAna saMpUrNa jJAnapaNe pariNamatA hovAthI koI paNa dravya, guNa ke paryAya temanA jJAna bahAra nathI. nizcayathI to kevaLajJAna potAnA zuddhasvabhAvane ja akhaMDapaNe jANe che. 3. kevaLajJAna svarUpathI utpanna thayuM che, svataMtra che tathA akrama che. te jJAna pragaTa thAya tyAre jJAnAvaraNakarmano kAyamane mATe kSaya thAya che, tethI te jJAnane kSAyika jJAna kahevAya che. kevaLajJAna pragaTa thAya te ja samaye kevaLadarzana ane saMpUrNa vIrya paNa pragaTe che ane darzanAvaraNa tathA aMtarAyakarmano sarvathA kSaya thAya che. 4. kevaLajJAna thatAM bhAvamokSa thayo kahevAya che (A arihaMtadazA che ) ane AyuSyanI sthiti pUrI thatAM cAra aghAtikarmano abhAva thaIne dravyamokSa thAya che; Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10. sU. 1 ] | [ 607 te siddhadazA che. kevaLajJAnapUrvaka ja mokSa thAya che mATe mokSanuM varNana karatAM temAM pahelAM kevaLajJAnanI utpattinuM sUtra jaNAvyuM che. 5. prazna- jIvane teramA guNasthAne anaMta vIrya pragaTayuM hovA chatAM yoga vagere guNano vikAra rahe che ane saMsArIpaNuM rahe che tenuM kAraNa aghAtikarmano udaya che-mAnyatA kharI che? uttaraH- e mAnyatA kharI nathI. teramAM guNasthAne saMsArIpaNuM rahevAnuM kharuM kAraNa e che ke tyAM jIvanA yoga guNano vikAra che temaja jIvanA pradezonI vartamAna lAyakAta te kSetre (- zarIra sAthe) rahevAnI che, tathA jIvanA avyAbAdha, nirnAmI, nirgotrI ane anAyuSyI dharmo hajI pUrNa pragaTa thatA nathI. A pramANe jIva potAnA ja kAraNe saMsAramAM rahe che. jaDa, aghAtikarmanA udayanA kAraNa ke koI paranA kAraNe jIva saMsAramAM kharekhara rahe che e mAnyatA taddana khoTI che. "teramA guNasthAne cAra aghAti karmono udaya che tethI jIva siddhapaNuM pAmato nathI' e to mAtra vyavahArakathana che; jyAre jIvane potAnA vikArIbhAvane kAraNe saMsAra hoya tyAre teramA ane caudamAM guNasthAne-jaDakarmanI sAtheno nimitta-naimittikasaMbaMdha kevo hoya che te batAvavA mATe karmazAstromAM upara jaNAvyA mujabanuM vyavahArakathana karyuM hoya che. kharekhara karmanA udaya-sattA vagerene kAraNe koI jIva saMsAramAM rahe che ema mAnavuM te, jIva ane jaDakarmone ekameka mAnavArUpa mithyA mAnyatA che. zAstronA artha karavAmAM ajJAnIonI mULabhUta bhUla e che ke vyavahAranayanA kathanone te nizcayanayanA kathano mAnIne vyavahArane ja paramArtha mAnI le che. te bhUla TALavA mATe A zAstranA pahelA adhyAyanA chaThThA sUtramAM pramANa tathA nayanuM yathArtha jJAna karavAnI AcAryabhagavAne AjJA karI che. (pramAnadhima:). jeo vyavahAranA kathanone ja nizcayanA kathano mAnIne zAstronA tevA artho kare che temanuM te ajJAna TALavA mATe zrI kuMdakuMdAcAryadave samayasArajImAM 4 324 thI 3ra6 gAthA kahI che..... mATe jijJAsuoe zAstronA kathano kayA nayathI che ane te gAthAo A pramANe chevyavahAramUDha atattvavid paradravyane "mAruM" kahe, "paramANumAtra ne mAruM jJAnI jANatA nizcaya vaDe. 3ra4 jyama puruSa koI kahe "amAruM gAma, pura ne deza che,' paNa te nathI tenAM, are ! jIva mohathI "mArAM kahe 325. evI ja rIte je jJAnI paNa "muja' jANato paradravyane, nijarUpa kare paradravyane, te jarUra mithyAtvI bane. 3ra6. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 608 ] [ mokSazAstra teno 52mArtha (-bhUtArtha, sAco ) artha zuM thAya che te barAbara samajIne zAstrakAranA kathananA marmane jANI levo joIe, paraMtu bhASAnA zabdone vaLagavuM na joIe. 6. kevaLajJAna utpanna thatAM ja mokSa kema thato nathI ? (1) prazna:- kevaLajJAnanI utpatti vakhate mokSanA kAraNabhUta ratnatrayanI pUrNatA jaI jAya che to pachI te ja samaye mokSa thavo joIe; A rIte, je saMyogI tathA ayogI kevaLInAM be guNasthAno kahyAM che te rahevAno koI samaya ja raheto nathI? uttara:- kevaLajJAnanI utpatti vakhate jo ke yathAkhyAtacAritra thaI gayuM che topaNa hajI pa2mayathAkhyAtacAritra thayuM nathI. kaSAya ane yoga anAdithI anusaMgI hovA chatAM prathama kaSAyano nAza thAya che; tethI kevaLI bhagavAnane vItarAgatArUpa yathAkhyAtacAritra pragaTayuM hovA chatAM paNa yoganA vyApArano nAza thayo nathI. yogano vyApAra te cAritrane dUSaNa utpanna karanAro che. te yoganA vikAranI kramekrame bhAvanirjarA thAya che te yoganA vyApAranI saMpUrNa bhAvanirjarA thaI jatAM sudhI teramuM guNasthAna rahe che. yogano vyApAra baMdha paDayA pachI paNa keTalAka vakhata sudhI avyAbAdha, nirjhAma (nAmarahitapaNuM), anAyuSya (AyuSyarahitapaNuM ) ane nirgotrae dharmo pragaTa thatAM nathI; tethI cAritramAM dUSaNa rahe che. caudamA guNasthAnanA chellA samayano vyaya thatAM te doSano abhAva thaI jAya che ane te ja samaye 52ma yathAkhyAtacAritra pragaTa thatAM ayogIjina mokSarUpa avasthA dhAraNa kare che; e rIte, mokSa, avasthA pragaTayA pahelAM sayogIkevaLI ane ayogIkevaLI evA be guNasthAno dareka kevaLIbhagavAnane hoya che. (2) prazna:- jyAre kevaLajJAna pragaTa thAya te ja vakhate mokSa avasthA pragaTa thaI jAya ema mAnIe to zuM doSa Ave ? utta2:-tema thatAM nIcenA doSo Ave 1- jIvamAM yogaguNano vikAra hovA chatAM, temaja bIju (avyAbAdha Adi ) guNomAM vikAra hovA chatAM, ane paramayathAkhyAtacAritra pragaTa thayA sivAya jIvanI siddhadazA pragaTa thaI jAya, ke je azakya che. 2-jo kevaLajJAna pragaTa thAya te ja samaye siddhadazA pragaTa thaI jAya to dharmatIrtha ja rahe nahi; jo arihaMtadazA ja na rahe to koI sarvajJa upadezaka AsapuruSa thAya ja niha. tenuM pariNAma e Ave ke bhavya jIvo potAnA puruSArthathI dharma pAmavA lAyaka paryAya pragaTa karavA taiyAra hoya chatAM tene nimittarUpa satyadharmanA upadezano ( -divyadhvanino) saMyoga na thAya eTale ke upAdAna nimittano meLa tUTI - jAya. A pramANe banI zake Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10. sU. 2 ] [ 609 ja nahi. kemake evo niyama che ke je samaye je jIva potAnA upAdAnanI jAgRtithI dharma pAmavAnI yogyatA meLave te samaye te jIvane eTalA puNyano to saMyoga hoya ja ke jethI tene upadezAdika yogya nimitta (-sAmagrI) svayaM AvI maLe ja. upAdAnanI paryAyano ane nimittanI paryAyano evo ja sahaja svAbhAvika nimittanaimittikasaMbaMdha che. jo Ama na thatuM hoya to jagatamAM koI jIva dharma pAmI zake ja nahi. arthAt badhA jIvo dravyadRSTie pUrNa hovA chatAM potAno zuddhaparyAya pragaTa karI zake ja nahi, tema thatAM jIvonuM duHkha kadI TaLe nahi ane sukhasvarUpe teo kadI thaI zake nahi. 3. jagatamAM jo koI jIva dharma na pAmI zake to tIrthakara, siddha, arahita, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, zrAvaka, samyagdaSTi ane samyagdaSTinI bhUmikAmAM rahetA upadezaka e vagere pado paNa jagatamAM rahe nahi; jIvanI sAdhaka ane siddha dazA paNa rahe nahi, samyagdaSTinI bhUmikA ja pragaTa thAya nahi, tema ja te bhUmikAmAM thato dharma prabhAvanAdino rAga-puNyAnubaMdhI puNya, samyagdaSTine lAyaka devagati-devakSetro e vagere vyavasthAno paNa nAza thAya. (3) A uparathI ema samajavuM ke jIvanA upAdAnanA dareka samayanA paryAyanI je prakAranI yogyatA hoya te mujaba te jIvane te samaye yogya nimittano saMyoga svayaM maLe che- evA nimittanaimittikasaMbaMdha teramA guNasthAnanI haiyAti siddha kare che; eka bIjAnAM kartArUpe koI che ja nahi, tema ja upAdAnanI paryAyamAM je samaye lAyakAta hoya te samaye tene nimittanI rAha jovI paDe ema paNa nathI; banneno sahajapaNe evo ja meLa hoya ja che. te ja nimittanaimittikabhAva che, chatAM banne dravyo svataMtra che. nimitta paradravya che tene jIva meLavI zake nahi, tema ja te nimitta jIvamAM kAMI karI zake nahi, kema ke koI dravya paradravyanI paryAyanuM kartAhartA nathI. A nA mokSanuM kAraNa ane lakSaNa baMdhahetvabhAvanirjarAbhyAM kRtsnakarmAvapramokSo mokssH||2|| artha- [ vadhatu 31mAva ] baMdhanAM kAraNo (-mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga) no abhAva tathA [ nirnaramyAM naviprokSo] nirjarA vaDe samasta karmono atyaMta nAza [ mokSa: ] te mokSa che. TIkA 1. karma traNa prakAranAM che. - (1) bhAvakarma (2) dravyakarma ane (3) nokarma. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 610 ] [ mokSazAstra bhAvakarma jIvano vikAra che ane dravyakarma tathA nokarma jaDa che. bhAvakarmano abhAva thatAM dravyakarmano abhAva thAya che ane dravyakarmano abhAva thatAM nokarma (zarIra) no abhAva thAya che. astithI kahIe to jIvanI saMpUrNa zuddhatA te mokSa che ane nAstithI kahIe to jIvanI saMpUrNa vikArathI muktadazA te mokSa che. A dazAmAM jIva karma tathA zarIra rahita hoya che ane teno AkAra chellA zarIrathI saheja nyUna hoya che. 2. mokSa yatnathI sAdhya che (3) prazna- mokSa yatnasAdhya che ke ayatnasAdhya che? uttara- mokSa yatna sAdhya che. jIva potAnA yatnathI (-puruSArthathI) prathama mithyAtva TALIne samyagdarzana pragaTa kare che ane pachI vizeSa puruSArthathI krame krame vikAra TALIne mukta thAya che. puruSArtha nA vikalpathI mokSa sAdhya nathI. (2) mokSanuM prathama kAraNa samyagdarzana che ane te puruSArthathI ja pragaTe che. zrI samayasAra kalaza 34 mAM amRtacaMdrasUri kahe che ke he bhavya! tane nakAmo kolAhala karavAthI zuM lAbha che? e kolAhalathI tuM virakta thA ane eka caitanyamAtra vastune pote nizcaLa thaI dekha: evo cha mahinA abhyAsa kara ane jo (tapAsa) ke ema karavAthI AtmAnI prApti nathI thatI ke thAya che? arthAt evo prayatna karavAthI AtmAnI prApti avazya thAya che. vaLI kalaza 23 mAM paNa kahe che ke he bhAI ! tuM koI paNa rIte mahA kaSTa athavA marIne paNa (eTale ke ghaNA prayatna vaDe) tattvono kautUhalI thaI A zarIrAdi mUrtadravyono eka muhUrta (ke ghaDI) pADozI thaI AtmAno anubhava kara ke jethI potAnA AtmAne vilAsarUpa, sarva paradravyothI judo dekhI A zarIrAdi mUrtika pudgala dravya sAthe ekapaNAnA mohane tuM tarata ja choDaze. bhAvArtha:- jo A AtmA be ghaDI pudgaladravyathI bhinna potAnA zuddha svarUpano anubhava kare (temAM lIna thAya), pariSahuM AvyuM paNa Dage nahi, to ghAtikarmano nAza karI, kevaLajJAna utpanna karI, mokSane prApta thAya. AtmAnubhavanuM evuM mAhAbhya che. AmAM AtmAnubhava mATeno puruSArtha karavAnuM jaNAvyuM che. ane mokSa kArya che. kAraNa vinA kArya siddha thatuM nathI. puruSArthathI mokSa thAya che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 sU. 2 ] [ 611 ema sUtrakAre pote, A adhyAyanA chaThThI sUtramAM 'pUrva prayo' zabda vAparIne jaNAvyuM che. (4) samAdhizatakamAM zrI pUjyapAdaAcArya jaNAve che ke ayatnasAdhyaM nirvANaM citattva bhUtajaM ydi| anyathA yogatastasmAnna dukha yoginA kvcit|| 100 / / artha- jo pRthvI Adi bhUtathI jIvatattvanI utpatti hoya to nirvANa ayatnasAdhya che, paNa jo tema na hoya to yogathI eTale ke svarUpasaMvedanano abhyAsa karavAthI nirvANanI prApti thAya te kAraNe nirvANa mATe puruSArtha karanArA yogIone game tevA upasarga upasthita thavA chatAM duHkha thatuM nathI. (5) zrI aSTaprAbhUtamAM darzanaprAkRta gA. 6, sUtraprAkRta gA. 16 ane saMvaraprAbhRta gA. 87 thI 90 mAM spaSTa rIte jaNAvyuM che ke dharma-saMvara-nirjarA-mokSa e AtmAnA vIrya-baLa-prayatna vaDe ja thAya che; te zAstranI vacaniko pA. 15-16 tathA 242 mAM paNa tema ja kahyuM che. (6) prazna:- AmAM anekAMtasvarUpa kyAM AvyuM? uttara- AtmAnA satya puruSArthathI ja dharma-mokSa thAya che, ane bIjA koI prakAre thato nathI, te ja samyak anekAMta thayo. (7) prazna - AptamImAMsAnI 88 mI gAthAmAM kahyuM che ke puruSArtha ane deva bannenI jarUrIyAta che teno zuM khulAso che? uttara- jyAre jIva mokSano puruSArtha kare che tyAre parama puNyano udaya hoya che eTaluM batAvavA mATe kathana che. puNyodayathI dharma ke mokSa nathI, paraMtu nimittanaimittikasaMbaMdha evo che ke mokSano puruSArtha karanArA jIvane te vakhate uttamasaMhanana vagere bAhyasaMyoga hoya che. kharekhara puruSArtha ane puNya e bannethI mokSa thAya che- ema pratipAdana karavA mATe te kathana nathI. paNa te vakhate puNyano udaya hoto nathI ema kahenAranI bhUla che-ema batAvavA mATe te gAthAnuM kathana che. A uparathI siddha thAya che ke mokSanI siddhi puruSArtha vaDe ja thAya che, te sivAya thaI zakatI nathI. || rA. mokSamAM sarva karmono atyaMta abhAva thAya che te uparanA sUtramAM jaNAvyuM, karmo sivAya bIjA zeno abhAva thAya che te have jaNAve che Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 61ra ] [ mokSazAstra aupazamikAdi bhavyatvAnAM c||3|| artha- [ a] vaLI [saupamAHi bhavyatvanAM] aupazamikAdi bhAvono tathA pAriNAmika bhAvomAMthI bhavyatvabhAvano mukta jIvane abhAva thAya che. TIkA "aupathamikadi' kahetAM aupazamika, audayika ane kSAyopathamika e traNa bhAvo samajavA, kSAyikabhAva temAM gaNavo nahi. je jIvone samyagdarzanAdi prApta karavAnI yogyatA hoya te bhavyajIva kahevAya che. jyAre jIvane samyagdarzanAdi guNo pUrNarUpe pragaTa thaI jAya che tyAre te AtmAmAM bhavyatva" no vyavahAra maTI jAya che. A saMbaMdhamAM vizeSa e lakSa mAM rAkhavA yogya che ke "bhavyatva' jo ke pAriNAmikabhAva che topaNa, jema paryAyArthikanaye jIvana samyagdarzanAdi guNone nimittapaNe ghAtaka dezaghAti tathA sarvathAti nAmanA mohAdika karmasAmAnya che tema, jIvanA bhavyatvaguNane paNa karmasAmAnya nimittapaNe pracchAdaka kahI zakAya che. (Ao, hiMdI samayasAra, zrI jayasenAcAryanI saMskRta TIkA pA.-423) siddhapaNuM pragaTa thatAM bhavyatvaguNanI vikArI paryAyano nAza thAya che e apekSA lakSamAM rAkhIne bhavyatva bhAvano nAza thAya che-ema ahIM kahyuM che. adhyAya 2, sUtra-7, pAnuM-224 mAM bhavyatvabhAvanI paryAyanI azuddhatAno nAza thAya che ema kahyuM che mATe te TIkA paNa ahIM vAMcavI. | 3aaaa anyatra kevlsmyktvjnyaandrshnsiddhtvebhyH||4|| artha- [ vovanaMkhyatve jJAna na ] kevaLasamyakatva, kevaLajJAna, kevaLadarzana ane [ siddhatvecca: anyatra] siddhatva e bhAvo sivAyanA bIjA bhAvonA abhAvathI mokSa thAya che. TIkA mukta avasthAmAM kevaLajJAnAdi guNo sAthe je guNono sahabhAvasaMbaMdha che evAM anaMta vIrya, anaMta sukha, anaMta dAna, anaMtalAbha, anaMtabhoga, anaMtaupabhoga vagere guNo paNa hoya che. | jA mukta jIvonuM sthAna tadanaMtaramUrdhva gcchtyaalokaaNtaat||5|| artha- [tanaMtaram] turata ja [rdhva Rti nAno saMtA] Urdhvagamana karIne A lokanA cheDA sudhI jAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 sU. 6-7 ] [ 613 TIkA cothA sUtramAM kahela siddhatvaguNa jyAre pragaTe che tyAre trIjA sUtramAM kahelA bhAvo hotA nathI, tema ja karmono paNa abhAva thAya che; te ja samaye jIva Urdhvagamana karIne sIdho lokane cheDe jAya che ane tyAM kAyama sthita rahe che. Urdhvagamana thavAnuM kAraNa chaThThI- sAtamA sUtramAM jaNAvyuM che ane lokanA cheDAthI AgaLa nahi javAnuM kAraNa AThamA sUtramAM jaNAvyuM che. | parA muktajIvanA UrdhvagamananuM kAraNa pUrvaprayogAdasaMgatvAdvandhacchedAttathAgatipariNAmAcca / / 6 / / artha- [pUrvaprayogAt] 1. pUrvaprayogathI, [ sAtvIt] 2. saMgarahita thavAthI, [vaMdhachevA ] 3. baMdhano nAza thavAthI [tathA tipariNAma 2] ane 4. tathAgatipariNAma arthAt UrdhvagamanasvabhAva hovAthI -muktajIvane Urdhvagamana thAya che. noMdha- pUrvaprayoga eTale pUrve karelo puruSArtha, prayatna, udhama; A saMbaMdhamAM A adhyAyanA bIjA sUtranI TIkA tathA sAtamA sUtranA pahelA dAMta uparanI TIkA vAMcIne samajavI. || 6aaaa uparanA sUtramAM kahelAM cAre kAraNonA daSTAMta AviddhakulAlacakravadvayapagatalepAlAbuvaderaNDabIja varSanizivAvaLyAA chatA artha- muktajIva [bhAviddhanI ve] 1. kuMbhAradvArA dhumAvelA cAkanI mAphaka pUrvaprayogathI, [ vyAtijopakAnA luvat ] 2. lepa dUra thayelA taMbaDAnI mAphaka asaMgapaNAthI, [ paraMDavInavat] 3. eraMDanA bIjanI mAphaka baMdhanarahita thavAthI [] ane [ zizivAvata] 4. agnizikhAnI mAphaka Urdhvagamana svabhAvathI Urdhvagamana kare che. TIkA 1. pUrvaprayoganuM daSTAMta- jema kuMbhAra cAkane pheravIne hAtha laI le chatAM te cAka pUrvanA vegathI phare che, tema jIva paNa saMsAra avasthAmAM mokSaprApti mATe vAraMvAra abhyAsa (udyama, prayatna, puruSArtha) karato hato te abhyAsa chUTI jAya che topaNa pahelAnA abhyAsanA saMskArathI muktajIvane Urdhvagamana thAya che. 2. asaMganuM daSTAMta -sUMbaDAne jyAM sudhI lepano saMyoga rahe che tyAMsudhI te Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 614 ] [ mokSazAstra potAnA upAdAnanI lAyakAtanA kAraNe pANImAM DubeluM rahe che, paNa jyAre lepa (- mATI) gaLIne dUra thAya che tyAre te pANInI upara svayaM potAnI lAyakAtathI AvI jAya che; tema jIva jyAMsudhI saMgavALo hoya tyAMsudhI potAnI yogyatAthI saMsArasamudramAM Dubelo rahe che ane asaMgI thatAM Urdhvagamana karIne lokanA cheDe cAlyo jAya che. 3. baMdha chedanuM dRSTAMta - jema eraMDAnA jhADanuM sUkuM bI jyAre chaTake che tyAre uparanuM paDa (-baMdhana ) chUTI javAthI tenuM miMja upara jAya che, tema jyAre jIvanI pakavadazA (muktadazA) thatAM karmabaMdhano cheda thAya che tyAre te muktajIva Urdhvagamana kare che. 4. UrdhvagamanasvabhAvanuM dRSTAMta- jema agninI zikhAno svabhAva Urdhvagamana karavAno che arthAt havAnA abhAvamAM jema agni (-dIpakAdi) nI zikhA Urdhva jAya che tema jIvano svabhAva Urdhvagamana karavAno che; tethI mukta dazAM thatAM jIva paNa Urdhvagamana kare che. / / 7 / / lokAgraMthI AgaLa nahi javAnuM kA2Na dhrmaastikaayaabhaavaat|| 8 // artha:- [ dharmAztiAya bhAvAt] AgaLa ( -alokamAM ) dharmAstikAyano abhAva hovAthI mukta jIva lokanA aMta sudhI ja jAya che. TIkA 1. A sUtranuM kathana nimittanI mukhyatAthI che. gati karatAM dravyone nimittarUpa dharmAstikAya dravya che; te dravya lokAkAza jevaDuM che. te ema sUcave che ke jIva ane puddagalanI gati ja svabhAvathI eTalI che ke te lokanA cheDA sudhI ja gamana kare. jo ema na hoya to ekalA AkAzamAM 'lokAkAza' ane alokAkAza' evA be bheda paDe ja nahi. cha dravyano banelo loka che ane alokAkAzamAM ekaluM AkAza ja che. jIva ane pudgala e be ja dravyomAM gamanazakti che; temanI gatizakti ja sahajapaNe evI che ke te lokamAM ja rahe. gatinuM nimitta je dharmAstikAya, teno alokAkAzamAM abhAva che te ema sUcave che ke gati karanAra dravyonI upAdAnazakti ja lokanA cheDA sudhI gamana karavAnI che. eTale kharekhara to jIvanI potAnI yogyatA ja alokamAM javAnI nathI, tethI ja te alokamAM jato nathI, dharmAstikAyano abhAva to temAM nimittamAtra che. Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 sU. 8-9 ] [ 615 2. bRhadravyasaMgrahamAM siddhanA agurulaghuguNanuM varNana karatAM jaNAve che ke jo siddhasvarUpa sarvathA guru (-bhAre ) hoya to loDhAnA goLAnI jema tenuM sadA adha:patana thayA kare arthAt te nIce ja paDayA kare, ane jo te sarvathA laghu (halakuM ) hoya to jema pavananA jhapATAthI AkolIyA vRkSanuM rU UDyA kare che tema te siddhasvarUpanuM paNa niraMtara bhramaNa ja thayA kare; paraMtu siddhasvarUpa evuM nathI, tethI temAM agurulaghuguNa kahevAmAM Avyo che. (bahudravyasaMgraha pA. 38). A aguruladhu guNanA kAraNe siddha jIva sadA lokAgre sthira rahe che, tyAMthI AgaLa jatA nathI ane nIce AvatA nathI. || 8aaaa muktajIvomAM vyavahAranaye bheda kSetrakAlagatiliMgatIrthacAritrapratyekabuddhabodhita jJAnAvagAhanAntarasaMkhyAlpabahutvata: saadhyaa||9|| artha- [ kSetra ni gati niMgA tIrtha vAritra] kSetra, kALa, gati, liMga, tIrtha, cAritra, [pratyevRddhavothita jJAna pravAhanA attara saMrathI pevadutvata:] pratyekabuddhabodhita, jJAna, avagAhanA, aMtara, saMkhyA, ane alpabaDutva-A bAra anuyogothI [ sAthya:] mukta jIvo (-siddho) mAM paNa bheda sAdhI zakAya che. TIkA 1. kSetra-RjusUtranaya apekSAe (-vartamAna apekSAe) AtmapradezomAM siddha thAya che, AkAzapradezomAM siddha thAya che, siddhakSetramAM siddha thAya che. bhUtanaigamanayanI apekSAe paMdara karmabhUmimAM janmelA puruSo ja siddha thAya che. paMdara karmabhUmimAM janmelA puruSanuM koI devAdi anya kSetramAM saMharaNa kare to aDhI dIpapramANa samasta manuSyakSetrathI siddha thAya che. 2. kALa- 8AsUtranaya apekSAe eka samayamAM siddha thAya che. bhUtanaigamanaye utsarpiNI tathA avasarpiNI banne kALamAM siddha thAya che; temAM avasarpiNIkALanA trIjA ArAnA aMta bhAgamAM cothA ArAmAM ane pAMcamA ArAnI zarUAtamAM (-cothA ArAmAM janmyA hoya tevA jIvo ) siddha thAya che. utsarpiNI kALanA "duSamasuSama' kALamAM covIza tIrthaMkaro thAya che ane te kALamAM jIvo siddha thAya che (trilokaprajJati pA. 350) videhakSetramAM avasarpiNI ke utsarpiNI evA kALanA bheda nathI. paMcamakALamAM janmelA jIvo samyagdarzanAdi dharma pAme paNa te bhave mokSa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 616 ] [ mokSazAstra pAme nahi. videhakSetramAM janmelA jIvo aDhIdvIpanA koI paNa bhAgamAM sarvakALe mokSa pAme che. 3. gati- RjusUtranaye siddhagati viSe ja mokSa pAme che; bhUtanaigamanaye manuSyagatimAM ja mokSa pAme che. 4. liMga - RjAsUtranaye liMga (naiveda) rahita ja mokSa pAme che; bhUtanaigamanaye traNa prakAranA bhAvavedamAM kSapakazreNI caDIne mokSa pAme che; ane dravyavedamAM to puruSaliMga ane yathAjAtarUpa liMge ja mokSa pAme che. 5. tIrtha- koI jIvo tIrthaMkara thaIne mokSa pAme ane koI jIvo sAmAnya kevaLI thaIne mokSa pAme che. sAmAnya kevaLImAM paNa koI to tIrthaMkara. vidyamAna hoya tyAre mokSa pAme ane koI tIrthakaronI pachI temanA tIrthamAM mokSa pAme che. 6. cAritra - jAsUtranaye cAritranA bhedano abhAva karIne mokSa pAme; bhUtanaigamanaye -najIkanI apekSAe yathAkhyAtacAritrathI ja mokSa pAme, dUranI apekSAe sAmAyika, chedopasthApana, sUkSmasAparAya tathA yathAkhyAtathI ane koIne parihAravizuddha hoya to tenAthI-e pAMca prakAranA cAritrathI mokSa pAme che. 7. pratyekabuddhabodhita- pratyekabuddha jIvo vartamAna nimittanI hAjarI vagara potAnI zaktithI bodha pAme, paNa bhUtakALamAM samyagdarzana thayuM tyAre ke tyAra pahelAM samyajJAnInA upadezanuM nimitta hoya; ane bodhita jIvo vartamAnamAM samyajJAnInA upadezanA nimittathI dharma pAme. A banne prakAranA jIvo mokSa pAme che. 8. jJAna- RAsUtranaye kevaLajJAnathI ja siddha thAya che; bhUta naigamanaye koI mati, zrata e be jJAnathI, koI mati, zrata, avadhi e traNathI athavA to mati, zruta, mana:paryaya e traNathI ane koI mati, zrata avadhi, mana:paryaya e cAra jJAnathI (-kevaLajJAnapUrvaka) siddha thAya che. 9. avagAhanA- koI ne utkRSTa-pAMcaso pacIsa dhanuSanI, koIne jaghanya sADAtraNa hAthamAM kaMIka ochI ane koIne madhyama avagAhanA hoya che. madhyama avagAhanAnA ghaNA bheda che. 10. aMtara- eka siddha pachI bIjA siddha thavAnuM jaghanya aMtara eka samayanuM ane utkRSTa aMtara cha mAsanuM che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 sU. 9 ] [ 617 11. saMkhyA- jaghanyapaNe eka samayamAM eka jIva siddha thAya che, utkRSTapaNe eka samayamAM ekaso ATha jIvo siddha thAya che. 12. alpabadutva- saMkhyAmAM hIna-adhikatA. uparanA agIAre prakAramAM alpabadutva lAgu paDe che te nIce mujaba(1) kSetra- saMharaNa siddho karatAM janmasiddha saMkhyAta guNa che. samudra vagere jaLakSetrothI thoDA siddha thAya che ane mahAvidehAdi kSetrothI adhika siddha thAya che. (2) kALa- utsarpiNIkALamAM thayelA siddho karatAM avasarpiNIkALamAM thayelA siddhonI saMkhyA adhika che, ane te banne kALa vinA siddha thayelA jIvonI saMkhyA tenAthI saMkhyAta guNI che, kemake videhakSetromAM avasarpiNI ke utsarpiNI evA bheda nathI. (3) gati- badhA jIvo manuSya gatithI ja siddha thAya che mATe te apekSAe gatimAM alpabadutva nathI, paraMtu eka gatinA aMtara apekSAe (arthAt manuSyabhava pahelAnI gati apekSAe) tiryaMcagatithI AvIne manuSya thaI siddha thayA tevA jIva thoDA che, tenA karatAM saMkhyAtaguNA jIvo manuSyagatithI AvIne manuSya thaI siddha thAya che, tenAthI saMkhyAtaguNA jIvo narakagatithI AvIne manuSya thaI siddha thAya che, ane tenAthI saMkhyAtaguNA jIvo devagatithI AvIne manuSya thaI siddha thAya che. (4) liMga- bhAvanapusaMkadavALA puruSo kSapakazreNI mAMDIne siddha thAya evA jIvo thoDA che. tenAthI saMkhyAtaguNA bhAvastrIvedavALA puruSo kSapakazreNI mAMDIne siddha thAya che ane tenAthI saMkhyAtaguNA bhAvapuruSabhedavALA puruSo kSapakazreNI mAMDIne siddha thAya che. (5) tIrtha- tIrthaMkara thaIne siddha thanArA jIvo thoDA che ane tenAthI saMkhyAtaguNA sAmAnya kevaLI thaIne siddha thAya che. (6) cAritra- pAMce cAritrathI siddha thanArA jIvo thoDA che ane tenAthI saMkhyAtaguNA jIvo parihAravizuddha sivAyanA cAra cAritrathI siddha thanAra che. (7) pratyekabuddhabodhita-pratyekabuddha siddha thanArA jIvo alpa che ane tenAthI saMkhyAtaguNA bodhitabuddha jIvo siddha thAya che. (8) jJAna - mati, zrata e be jJAnathI kevaLajJAna prApta karI siddha thanArA jIvo Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 618 ] [ mokSazAstra alpa che, tenAthI saMkhyAtaguNA cAra jJAnathI kevaLajJAna prApta karI siddha thAya che ane tenAthI saMkhyAtaguNA traNa jJAnathI kevaLajJAna pragaTAvI siddha thAya che. (9) avagAhanA- jaghanya avagAhanAthI siddha thanArA jIvo alpa che, tenAthI saMkhyAtaguNA utkRSTa avagAhanAthI ane tenAthI saMkhyAtaguNA madhyama avagAhanAthI siddha thAya che. (10) aMtara- cha mAsanA aMtaravALA siddha sarvathI thoDA che ane tenAthI saMkhyAtaguNA eka samayanA aMtaravALA siddha thAya che. (11) saMkhyA - utkRSTapaNe eka samayamAM ekaso ATha jIvo siddha thAya che, tenAthI anaMtaguNA eka samayamAM 107 thI laIne 50 sudhI siddha thAya che, tenAthI asaMkhyAta guNA jIvo eka samayamAM 49 thI 25 sudhI siddha thanArA che, ane tenAthI saMkhyAtaguNA eka samayamAM 24 thI mAMDIne 1 sudhI siddha thanArA jIvo che. e rIte bAhya nimittonI apekSAe siddhomAM bhedanI kalpanA karavAmAM AvI che; vAstavamAM avagAhanA guNa sivAyanA bIjA AtmIya guNonI apekSAe temanAmAM kAMI bheda nathI. ahIM ema na samajavuM ke "eka siddhamAM bIjA siddha bhaLI jAya chemATe bheda nathI.' siddhadazAmAM paNa dareka jIvo jude judA ja rahe che, koI jIvo ekabIjAmAM bhaLI jatA nathI. IT 9T upasaMhAra 1. mokSatattvanI mAnyatA saMbaMdhI thatI bhUla ane tenuM nirAkaraNa keTalAka jIvo ema mAne che ke, svarganA sukha karatAM anaMtagaNuM sukha mokSamAM che. paNa te mAnyatA mithyA che, kemake e guNAkAramAM te svarga ane mokSanA sukhanI jAti eka gaNe che; svargamAM to viSayAdi sAmagrIjanita indriya-sukha hoya che. tenI jAti tene bhAse che, paNa mokSamAM viSayAdi sAmagrI nathI eTale tyAMnA atIndriya sukhanI jAti tene bhAsatI nathI. paraMtu mahApuruSo mokSane svarga thI uttama kahe che tethI te ajJAnI paNa samajyA vagara bole che. jema koI gAyananA svarUpane to oLakhato Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 upasaMhAra ] [ 619 nathI paNa badhI sabhA gAyanane vakhANe tethI te paNa vakhANe che. tema jJAnI jIvo to mokSanuM svarUpa jANIne tene uttama kahe che, tethI ajJAnI jIva paNa samajyA vagara upara pramANe kahe che. prazna- ajJAnI jIva siddhanA sukhanI ane svarganA sukhanI jAti eka jANe che-ema zA uparathI kahI zakAya ? uttara- je sAdhananuM phaLa te svarga mAne che te ja jAtanA sAdhananuM phaLa te mokSa mAne che. te ema mAne che ke te jAtanuM thoDuM sAdhana hoya to tenAthI iMdrAdi pada maLe ane jene te sAdhana saMpUrNa hoya te mokSa pAme che. e pramANe bannenA sAdhananI eka jAti mAne che, tethI tenAM kAryanI (svarga tathA mokSanI) paNa eka jAti hovAnuM tene zraddhAna che-ema nakkI thAya che. iMdra vagerene je sukha che te to kaSAyabhAvothI AkuLatArUpa che, tethI paramArthe te duHkhI che, ane siddhane to kaSAyarahita anAkuLa sukha che. mATe ema samajavuM ke te bannenI jAti eka nathI. svarganuM kAraNa to prazasta rAga che ane mokSanuM kAraNa vItarAgabhAva che. e rIte te bannenA kAraNamAM phera che. je jIvone A bhAva bhAsato nathI tene mokSatattvanuM sAcuM zraddhAna nathI. 2. anAdi karmabaMdhana naSTa thavAnI siddhi zrI tattvArthasAranA AThamA adhyAyamAM kahyuM che ke AdhabhAvAnnabhAvasya krmbNdhnsNtteH| zrantAbhAva prasajyeta dRsstttvaadntbiijvt||6|| bhAvArtha- je vastunI utpattino Adhasamaya na hoya te anAdi kahevAya che, teno kadI aMta thato nathI. je anAdi padArthano aMta thaI jAya to sano vinAza thAya che ema mAnavuM paDe. paraMtu sano nAza thavo te siddhAMtathI ane yuktithI viruddha che. A nyAyane kAraNe, A prakaraNamAM evI zaMkA upasthita thaI zake ke-anAdi karmabaMdhananI saMtatino nAza kema thaI zake? arthAt karmabaMdhanano koI Aghasamaya nathI tethI te anAdi che, ane je anAdi hoya teno aMta paNa thavo na joIe, mATe jema karmabaMdhana anAdithI cAlyuM Ave che tema anaMtakALa sudhI sadA jIvanI sAthe rahevuM joIe. eTale tenuM phaLa e thaze ke karmabaMdhanathI jIva kadI mukta thaI zakaze nahi. A zaMkAmAM be prakAra rahelA che- (1) A jIvane karmabaMdha kadI chUTavo na joIe, ane (2) karmasvarUpa je pugalo che temAM karmata sadA cAlu rahevuM joIe; kema ke Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 620 ] [ mokSazAstra karmatva eka jAti che, te sAmAnya hovAthI dhruva che. tethI tenI game teTalI paryAyo badale topaNa te sarve karmarUpa ja raheze. je svabhAvanuM je hoya te te ja svabhAvanuM haMmezAM rahe che. jIva potAnA caitanyasvabhAvane choDato nathI ane pudagalo potAnA rasa, rUpAdi svabhAvane choDatAM nathI. A rIte jyAre bIjAM dravyo potapotAnA svabhAvane choDatA nathI to pachI karmadravya paNa potAnA karma-svabhAvane kema choDe? uparanI zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che-karmano saMbaMdha jo ke anAdithI che paraMtu te anAdi saMbaMdha tene te ja (Identical) rajakaNono nathI, paNa ekeka karmano saMbaMdha keTalIka mudata sudhI ja rahe che. ekeka karmanI utpattino paNa koIne koI samaya hoya che ane tenA chUTavAno paNa niyata samaya hoya che. eTaluM kharuM che ke, jIvane vikArI avasthAmAM koIne koI karmano saMyoga cAlu rahe che. saMsArI jIvone vikArI avasthA anAdithI thaI rahI che, tethI karmano saMbaMdha koI niyatakALathI thayo nathI te kAraNe te anAdi che. A to samuccaya karmanI apekSAe vAta che paNa koI eka karma anAdikALathI jIvanI sAthe lAgeluM cAlu che- evo teno artha nathI. A rIte, ekeka karmanA saMbaMdhanI avadhi-maryAdA che, tema ja je rIte utpattino vakhata hoya che tema tenA nAzano paNa vakhata hoya che, kema ke jeno saMyoga thAya teno viyoga thAya ja. jyAre karmono viyoga thAya tyAre ja jIva navIna karmonuM baMdhana na thavA de to karmano saMbaMdha nirmaLa naSTa thaI zake che. AthI e tAtparya siddha thayuM ke jAdI jAdI cIjono saMbaMdha anAdi kALathI hoya to paNa te naSTa thaI zake che. tenuM udAharaNa paNa maLe che-bIja-vRkSano saMbaMdha saMtati pravAhapaNe anAdithI che. koI paNa bIja potAthI parvanA vakSa vagara pedA thaI zakatuM nathI ane vRkSa potAthI pUrvanA bIja vagara hotuM nathI. bIjanuM upAdAnakAraNa pUrva vRkSa kahI zakAya ane pUrva bIja paNa kahI zakAya. pratyeka bIjanA pUrvamAM koIne koI upAdAna hoya che; e rIte bIja-vRkSanI athavA to bIja-bIjanI saMtati anAdi thaI jAya che. e saMtati anAdi hovA chatAM paNa te saMtatinA aMtima bIjane jo pIsI nAMkhe agara bALI nAMkhe to teno saMtatipravAha naSTa thaI jAya che. evI rIte karmonI saMtati anAdi hovA chatAM paNa karmanAzanA prayogodvArA pUrvopArjita karmomAMthI aMtima rahelAM karmono nAza karI devAmAM Ave to pachI tenI saMtati niHzeSa naSTa thaI jAya che. pUrvopArjita karmonA nAzano ane navAM karmonI utpatti na thavA devAno upAya saMvara-nirjarAprakaraNamAM (navamA adhyAyamAM) jaNAvyo che. A uttarathI "karmono saMbaMdha jIvathI kadI chUTI na zake " evo zaMkAno pahelo prakAra dUra thAya che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 upasaMhAra ] [ 621 zaMkAno bIjo prakAra e che ke jo koI dravya potAnA svabhAvane choDatuM nathI to pachI karmarUpa padArtha paNa akarmarUpa kema thAya? tenuM samAdhAna e che ke, karma e koI dravya nathI, paNa saMyogI paryAya che. je dravyamAM karmapaNAnI paryAya thAya che te pudgala dravya che, ane te to sadA TakI rahe che tathA potAnA varNAdi svabhAvane choDatuM nathI. pudgala dravyamAM tenI lAyakAta anusAra zarIrAdi tathA mATI, patthara vagere kAryarUpa avasthA thAya che ane tenI avadhi pUrI thatAM te vinAza pAmI jAya che; tevI ja rIte koI pudgalomAM jIva sAthe ekakSetre baMdhana thavArUpa sAmarthya ane jIvane parAdhIna thavAmAM nimittapaNuM pragaTa thAya che, jyAM sudhI mugalonI e dazA rahe che tyAM sudhI tene "karma' kahevAya che. karma e mULa dravya nahi hovAthI, paNa paryAya hovAthI te paryAya TaLIne anya paryAya thaI zake che. pudgala dravyonI eka karmaparyAya naSTa thaIne bIjI je paryAya thAya te karmarUpa paNa thaI zake che ane akarmarUpa paNa thaI zake che. koI eka dravyane uttarottara kALamAM jo eka sarakhI lAyakAta rahyA kare to tenI paryAya eka sarakhI thatI rahe, ane jo tenI lAyakAta badale to tenI paryAya judI judI jAtanI thAya. jema koI mATImAM ghaDArUpe thavAnI lAyakAta hoya tyAre kuMbhAra nimitta maLe ane te mATI svayaM ghaDArUpe thaI jAya che. pharI pahelI avasthA badalIne bIjI vAra ghaDo banI zake che, agara koI bIjI paryAya paNa thaI zake che. evI rIte karmarUpa paryAyamAM paNa samajavuM. jo "karma' e koI nirALuM dravya ja hoya to tenuM akarmarUpa thavuM banI zake nahi, paraMtu karma e koI khAsa dravya nahi hovAthI te jIvathI chUTI zake che ane karmapaNuM choDIne akarmarUpe thaI zake che. 3. e prakAre, jIvamAMthI karmarUpa avasthAne choDIne pudagalo akarmarUpa ghaTapaTAdipaNe thaI zake che-e siddha karyuM. paraMtu jIvamAMthI amuka karmo ja akarmarUpe thavAthI jIva karmarahita thaI jato nathI, kema ke jema eka karmarUpa pudgalo karmatvane choDIne akarmarUpa banI jAya che tema, jIvanA vikAranuM nimitta pAmIne, akarmarUpa rahelAM pugalo karmarUpa paNa pariNamyA kare che. jyAM sudhI jIva vikAra kare tyAM sudhI tenI parataMtratA cAlu rahe che ane bIjAM pudgalo karmarUpa thaIne tenI sAthe baMdhAyA kare che; e rIte saMsAramAM karmazRMkhalA cAlu rahe che. amuka karmonuM chUTavuM ane tenuM ja athavA to anya akarmarUpa paramANuonuM navA karmarUpe thavuM evI prakriyA saMsArI jIvone cAlyA kare che. paraMtu karma sadA karma ja rahe che, athavA to jIvo sadAya koI amuka ja karmothI baMdhAyelA rahe che, athavA badhAM ja karmo sarva jIvone chUTI jAya che ane sarva jIvo sarvathA mukta thaI jAya che-ema nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 6rara ] [ mokSazAstra 4. e rIte anAdikALanI karmazRMkhalA aneka kALa sudhI cAlatI ja rahe che ema dekhavAmAM Ave che; paraMtu zRMkhalAono niyama evo nathI ke je anAdikAlIna hoya te anaMtakALa paryata rahevI ja joIe, kema ke zRMkhalA saMyogathI thAya che ane saMyogano koIne koI vakhate viyoga thaI zake che. je te viyoga aMzataH hoya to to zRMkhalA cAlu rahe che, paNa jyAre teno atyaMtika viyoga thaI jAya che tyAre zRMkhalAno pravAhu tUTI jAya che. jema zRMkhalA baLavAna kAraNadvArA tUTe che tema karmazRMkhalA arthAt saMsArazRMkhalA paNa jIvanA samyagdarzanAdi satya puruSArtha dvArA nirmULa naSTa thaI jAya che. vikArI zRMkhalAmAM arthAt vikArI paryAyamAM paNa anaMtatAno niyama nathI, tethI jIva vikArI paryAyano abhAva karI zake che ane vikArano abhAva karatAM karmano saMbaMdha paNa chUTI jAya che ane tenuM karmatva naSTa thaIne anyarUpe pariNamI jAya che. 5. AtmAne baMdhana che tenI siddhi koI jIvo kahe che ke AtmAne baMdhana hotuM ja nathI. teonI e mAnyatA khoTI che, kema ke baMdhana vagara parataMtratA hoya nahi. jema gAya bheMsa vagere pazuo jyAre baMdhanamAM nathI hotA tyAre parataMtra hotAM nathI; parataMtratA te baMdhananI hayAtI sUcave che. mATe AtmAne baMdhana mAnavuM yogya che. AtmAne kharuM baMdhana potAnA vikArIbhAvanuM ja che; tenuM nimitta pAmIne jaDakarmanuM baMdhana thAya che ane tenA phaLa tarIke zarIrano saMyoga thAya che. zarIranA saMyogamAM AtmA rahe che te parataMtratA sUcave che. e dhyAna rAkhavuM ke karma, zarIra ityAdi paradravyo kAMI AtmAne parataMtra karatAM nathI paNa jIva pote ajJAnatAthI potAne parataMtra mAne che ane paravastuthI potAne lAbha-nukazAna thAya evI UMdhI pakkaDa karIne paramAM iSTa-aniSTapaNe kahyuM che. duHkhanuM kAraNa parAdhInatA che. zarIranA nimitte jIvane duHkha thAya che. tethI je jIva zarIrathI potAne lAbha-nukazAna mAne te parataMtra rahe ja che. karma ke paravastu jIvane parataMtra karatI nathI. paNa jIva svayaM parataMtra thAya che. e rIte saMsArI AtmAne traNa prakAranuM baMdhana siddha thAya che-eka to potAno vikArI bhAva, bIjuM tenuM nimitta pAmIne sUkSmakarma sAthe thato saMbaMdha ane trIjuM tenA nimitte sthULa zarIra sAthe thato saMbaMdha. (jAo, tattvArthasAra, pAnuM 394). 6. mukta thayA pachI pharI baMdha ke janma na thAya jIvanA mithyAdarzanAdi vikArI bhAvono abhAva thavAthI karmano kAraNakAryasaMbaMdha paNa chUTI jAya che. jANavuM-dekhavuM te kAMI karmabaMdhanuM kAraNa nathI paNa para vastuomAM-rAga-dveSamAM AtmIyapaNAnI bhAvanA te baMdhanuM kAraNa thAya che. mithyAbhAvanAnA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 upasaMhAra ] [ 623 kAraNe jIvanA jJAna tathA darzanane (-zraddhAne) mithyAjJAna tathA mithyAdarzana kahevAya che. e mithyAbhAvanA chUTI javAthI jagatanI carAcara vastuonuM jANavuM-dekhavuM thAya che; kema ke jJAna-darzana to jIvanA svAbhAvika asAdhAraNa dharmo che. vastunA svAbhAvika asAdhAraNa dharmono kadI nAza thato nathI; jo teno nAza thAya to vastuno paNa nAza thaI jAya. tethI mithyAvAsanAnA abhAvamAM paNa jANavuM-dekhavuM to hoya che; paNa baMdhanA kAraNa-kAryano abhAva mithyAvAsanAnA abhAvanI sAthe ja thaI jAya che. karmane AvavAnA kAraNono abhAva thayA pachI, jANavA-dekhavA chatAM paNa jIvane karmono baMdha thato nathI. ane karmono baMdha nahi thavAthI tenA phaLarUpe sthULa zarIrano saMyoga paNa maLato nathI, tethI tene pharIne janma hoto nathI. (jAo, tattvArthasAra pA. 394). 7. baMdha te jIvano svAbhAvika gharma nathI jo baMdha te jIvano svAbhAvika dharma hoya to te baMdha jIvane sadA rahevo joIe; paNa te to saMyoga-viyogarUpa che; tethI jUno TaLe che ane jIva vikAra kare to navo baMdhAya che. jo baMdha svAbhAvika hoya to baMdhathI judo koI muktAtmA hoI zake nahi. vaLI baMdha jo svAbhAvika hoya to jIvomAM paraspara aMtara na dekhAya. bhinna kAraNa vinA eka jAtinA padArthomAM aMtara hoya nahi, paNa jIvomAM aMtara jovAmAM Ave che. tenuM kAraNa e che ke, jIvonuM lakSa bhinna bhinna para vastu upara che. para vastuo aneka prakAranI hovAthI tenA lakSe jIvanI avasthA eka sarakhI rahe nahi. jIva pote parAdhIna thato rahe che; te parAdhInatA ja baMdhananuM kAraNa che. jema baMdhana svAbhAvika nathI tema te Akasmika paNa nathI arthAt kAraNa vagara tenI utpatti nathI. dareka kArya potapotAnA kAraNa anusAra thAya che. sthULa buddhivALA loko tenuM kAraNa na jANatA hovAthI tene akasmAt kahe che. baMdhanuM kAraNa jIvanA vikAra bhAva che. jIvanA vikArI bhAvomAM tAratamyatA dekhAya che, tethI te kSaNika che ane vikArabhAva kSaNika hovAthI, tenA kAraNe thato karmabaMdha paNa kSaNika che; kemake jenuM kAraNa zAzvata hoya tenuM kArya paNa zAzvata hoya. tAratamyatA sahita hovAthI karmabaMdha zAzvata nathI. zAzvatapaNuM ane tAratamyatA e bannene zIta ane uSNatAnI mAphaka paraspara virodha che. tAratamyatAnuM kAraNa kSaNabhaMgura che, jenuM kAraNa kSaNika hoya te kArya zAzvata kema hoI zake? karmano baMdha ane udaya tAratamyatA sahita ja thAya che mATe baMdha zAthatika ke svAbhAvika cIja nathI; tethI baMdhanA hetuono abhAva thatAM mokSa thAya che-ema svIkAravuM ja joIe. (juo, tattvArthasAra pAnuM 396). Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.Atma Dharma.com for updates 624 ] [ mokSazAstra 8. siddhonuM lokAcathI sthAnAMtara thatuM nathI prazna- AtmA mukta thatAM paNa sthAnavALo hoya che. jene sthAna hoya te eka sthAnamAM ja sthira na rahe paNa nIce jAya athavA to vicalita thato rahe che, tethI mukta AtmA paNa UrdhvalokamAM ja sthira na rahetAM, nIce jAya athavA to eka sthAnathI bIje sthAne jAya-ema zA mATe nathI banatuM? uttara:- padArthamAM sthAnAMtara thavAnuM kAraNa sthAna nathI, paraMtu sthAnAMtaranuM kAraNa to tenI kriyAvatIzakti che. jema nAvamAM jyAre pANI AvIne bharAya che tyAre te Dagamaga thAya che ane nIce DubI jAya che, tema AtmAmAM paNa jyAre karmAsrava thato rahe che tyAre te saMsAramAM Dube che ane sthAno badalato rahe che. paNa mukta avasthAmAM to jIva karmAnsavathI rahita thaI jAya che, tethI Urdhvagamana svabhAvane kAraNe lokagre sthita thayA pachI sthAnAMtara thavAnuM kAMI kAraNa rahetuM nathI. ja sthAnAMtaranuM kAraNa sthAnane mAnIe to, evo koI padArtha nathI ke je sthAnavALo na hoya; kemake jeTalA padArtho che te badhAya koIka ne koIka sthAnamAM rahelA che ane tethI te badhAya padArthonuM sthAnAMtara thavuM joIe. paraMtu dharmAstikAya, adharmAstikAya, kALa Adi sthAnAMtara rahita dravyo dekhAvAthI te hetu mithyA Thare che. mATe siddha thayuM ke -saMsArI jIvone potAnI kriyAvatIzaktinA pariNamananI te vakhatanI lAyakAta te kSetrotaranuM mULa kAraNa che ane karmano udaya te mAtra nimittakAraNa che. muktAtmA karmAsavathI sarvathA rahita hovAthI teo potAnA sthAnathI vicalita thatA nathI (jAo, tattvArthasAra pA. 397). vaLI tattvArthasAra a. 8 nI gAthA 12 mAM jaNAvyuM che ke-gurutvanA abhAvane lIdhe muktAtmAnuM nIce patana thatuM nathI. 9. jIvanI muktadazA manuSyaparyAyathI ja thAya che ane manuSyo aDhI dvIpamAM ja hoya che; tathA siddhazilA paNa barAbara aDhI dvIpasamAna vistAranI (45 lAkha yojananI) aDhI dvIpanI upara che. tethI mukta thanAra jIva moDA vaLAMka ) vagara sIdhA UrdhvagatithI lokAMte jAya che. temAM tene eka ja samaya lAge che. 10 adhika jIvo thoDA kSetramAM rahe che prazna:- siddha kSetranA pradezo to asaMkhyAta che ane mukta jIvo to anaMta che; to asaMkhyAta pradezamAM anaMta jIvo kaI rIte rahI zake ? uttara- siddha jIvone zarIra nathI ane jIva sUkSma (arUpI) che, tethI eka jagyAe anaMta jIvo sAthe rahI zake che. jema eka ja jagyAe aneka dIpakono prakAza Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates a. 10 upasaMhAra ] | [ 625 rahI zake che tema. te prakAza to pula che; pudgala vastuo paNa A rIte rahI zake, to pachI anaMta zuddha jIvone eka kSetre sAthe rahevAmAM kAMI bAdha nathI. 11. siddha jIvone AkAra che keTalAka jIvo ema mAne che ke jIva arUpI che mATe tene AkAra hoya nahIM. e mAnyatA khoTI che. dareka vastumAM pradezatva nAmano guNa che. tethI vastuno koIne koI AkAra avazya hoya che. jeno AkAra na hoya evI koI cIja hoI zake nahi. je vastu hoya tene potAno AkAra hoya che. jIva arUpI-amUrtika che, amUrtika vastune paNa amUrtika-AkAra hoya che. je zarIrane choDIne jIva mukta thAya te zarIranA AkAra karatAM saheja nyUna AkAra mukta dazAmAM paNa jIvane hoya che. prazna:- AtmAne jo AkAra hoya to pachI tene nirAkAra kaI rIte kahevAmAM Ave che? uttara- AkAranA be artha thAya che-eka to laMbAI-pahoLAI-moTAIrUpa AkAra ane bIjA mUrtikapaNArUpa AkAra. mUrtikapaNArUpa AkAra eka pudgala dravyamAM ja hoya che, anya koI dravyomAM hoto nathI, tethI jyAre AkArano artha mUrtikapaNuM karavAmAM Ave tyAre pudgala sivAyanA sarve dravyone nirAkAra kahevAya che. e rIte pudgalano mUrtika AkAra nahi hovAnI apekSAe jIvane nirAkAra kahevAya che. paraMtu potAnA svakSetranI laMbAI-pahoLAI-moTAI apekSAe badhAM dravyo AkAravAna che. Ama jyAre sadbhAvathI AkArano saMbaMdha mAnavAmAM Ave tyAre AkArano artha laMbAI-pahoLAI-moTAI ja thAya che. AtmAne potAno AkAra che, tethI te sAkAra che. saMsAradazAmAM jIvanI lAyakAtanA kAraNe tenA AkArano paryAya saMkocavistArarUpa thato hato. have pUrNa zuddhatA thatAM saMkoca-vistAra thato nathI. siddhadazA thatAM jIvane svabhAvavyaMjanaparyAya pragaTe che ane te ja pramANe anaMtakALa sudhI rahyA kare che. ( jAo, tattvArthasAra pAnuM 398 thI 406 ). e pramANe zrI umAsvAmI viracita mokSazAstranI gujarAtI TIkAmAM dasamo adhyAya pUro thayo. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstra-gujarAtI TIkA pariziSTa-1 A mokSazAstranA AdhAra uparathI zrI amRtacaMdrasUrie "zrI tattvArthasAra" zAstra banAvyuM che, tenA upasaMhAramAM te graMthano sArAMza 23 gAthA dvArA Apyo che. te A zAstrane lAgu paDato hovAthI ahIM ApavAmAM Ave che. graMthano sArAMza prmaannnynikssepnirdeshaadisdaadibhiH| saptatattvamiti jJAtvA mokSamArga smaashryet|| 1 / / artha:- je sAta tattvonuM svarUpa kramathI kahevAmAM AvyuM che tene pramANa, naya, nikSepa, nirdezAdi tathA sat Adi anuyogo dvArA jANIne mokSamArgano yathArthapaNe Azraya karavo joIe. prazna:- A zAstranA pahelA sUtrano artha nizcayanaya, vyavahAranaya ane pramANa dvArA zuM thAya ? uttaraH- samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatA te mokSamArga che-e kathanamAM abhedasvarUpa nizcayanayanI vivakSA hovAthI te nizcayanayanuM kathana jANavuM, mokSamArgane samyagdarzana, jJAna, cAritra evA bhedathI kahevo temAM bhedasvarUpa vyavahAranayanI vivekSA hovAthI te vyavahAranayanuM kathana jANavuM; ane te bannenuM yathArthajJAna karavuM te pramANa che. mokSamArga e paryAya che tethI AtmAnA trikALI caitanyasvabhAvanI apekSAe te sabhUtavyavahAra che. prazna- nizcayanaya eTale zuM? uttaraH- "satyArtha ema ja che' ema jANavuM te. prazna:- vyavahAranaya eTale zuM? uttara- "satyArtha ema nathI paNa nimittAdinI apekSAe upacAra karyo che? ema jANavuM te. athavA paryAyabhedanuM kathana paNa vyavahAranaye kathana che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates gujarAtI TIkA pariziSTa-1] | [ 627 mokSamArganuM be prakAre kathana nizcayavyavahArAbhyAM mokSamArgo dvidhA sthitH| tatrAdyaH sAdhyarupaH syAd dvitIyastasya saadhnm|| 2 / / artha- nizcayamokSamArga ane vyavahAramokSamArga ema be prakAre mokSamArganuM kathana che; temAM pahelo sAdhyarUpa che ane bIjo tenA sAdhAnarUpa che. prazna:- vyavahAramokSamArga sAdhana che teno artha zuM? uttara- prathama rAgasahita darzana-jJAna-cAritranuM svarUpa jANavuM ane te ja vakhate "rAga te dharma nathI ke dharmanuM sAdhana nathI " ema mAnavuM. ema mAnyA pachI jIva jyAre rAgane toDIne nirvikalpa thAya tyAre tene nizcayamokSamArga thAya che ane te ja vakhate rAgasahita darzana-jJAna-cAritrano vyaya thayo tene vyavahAra mokSamArga kahevAya che; e rIte "vyaya" te sAdhana che. 2. A saMbaMdhamAM zrI paramAtmaprakAzamAM nIce pramANe jaNAvyuM che prazna- nizcayamokSamArga to nirvikalpa che ane te vakhate savikalpa mokSamArga nathI, to te (savikalpa mokSamArga) zI rIte sAdhaka thAya che? uttara:- bhUtanaigamanathI paraMparAe sAdhaka thAya che eTale ke pUrve te hato paNa vartamAnamAM nathI chatAM bhUtanaigamanaye te vartamAnamAM che evo saMkalpa karIne tene sAdhaka kahyo che (pA. 14ra saMskRta TIkA). A saMbaMdhamAM adhyAya 6 sUtra 18 nI TIkA pArA 5 mAM chello prazna ane teno uttara che te vAMcavo. 3. zuddhanizcayanaye zuddhAtmAnubhUtirUpa vItarAga (-nizcaya) samyakatavanuM kAraNa nitya AnaMdasvabhAva evo nija zuddhAtmA ja che. (paramAtmaprakAza pA. 145 ) 4. mokSamArga be nathI. mokSamArga to kAMI be nathI paNa mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArgane mokSamArga nirUpaNa karyo che te nizcaya (kharo) mokSamArga che. tathA je mokSamArga to nathI paraMtu mokSamArgamAM nimitta che athavA sAthe hoya che tene upacArathI mokSamArga kahevAmAM Ave che, paNa te kharo mokSamArga nathI. nizcayamokSamArganuM svarUpa zraddhAnAdhigamopekSAH zuddhasya svAtmano hi yaaH| samyaktvajJAnavRttAtmA mokSamArgaH sa nishcyH|| 3 / / Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 628 ] [ mokSazAstra artha:- nija zuddhAtmAnI abhedarUpathI zraddhA karavI, abhedarUpathI ja jJAna karavuM tathA abhedarUpathI ja temAM lIna thavuM-e prakAre je samyagdarzana-jJAna-cAritrasvarUpa AtmA te nizcayamokSamArga che. vyavahA2mokSamArganuM svarUpa zraddhAnAdhigamopekSA yAH punaH syuH praatmaanaa| samyakatvajJAnavRttAtmA sa mArgo vyvhaartH|| 4 / / artha:- AtmAmAM je samyagdarzana-samyajJAna tathA samyacAritra bhedanI mukhyatAthI pragaTa thaI rahyAM che te samyagdarzana-samyajJAna-samyakcAritrarUpa ratnatrayane vyavahAramArga samajavo joIe. vyavahA2I muninuM svarUpa zraddhAnaH paradravyaM budhyamAnastadeva hi / tadevopekSamANazca vyavahArI smRto muniH / / 5 / / artha:- je paradravyanI (-sAte tattvonI, bhedarUpe) zraddhA kare che, tevI ja rIte bhedarUpa jANe che ane tevI ja rIte bhedarUpe upekSA kare che te munine vyavahArI kahevAya che. nizcayI muninuM svarUpa svadravyaM zraddhAnastu budhyamAnastadeva hi| tadevopekSamANazca nishcyaanmunisttmH|| 6 / / artha:- je svadravyane ja zraddhAmaya tathA jJAnamaya banAvI le che ane jene AtmAnI pravRtti upekSArUpa ja thaI jAya che evA zreSTha muni nizcayaratnatrayayukta che. nizcayInuM abhedasamarthana AtmA jJAtRtayA jJAnaM samyakvaM caritaM hi saH / svastho drshncaaritrmohaabhyaamnupplutH|| 7 / / artha:- je jANe che te AtmA che, jJAna jANe che tethI jJAna ja AtmA che; evI ja rIte ja sabhyazraddhA kare che te AtmA che. zraddhA karanAra samyagdarzana che tethI te ja AtmA che. je upekSita thAya che te AtmA che. upekSA guNa upekSita thAya tethI te ja AtmA che athavA AtmA ja te che. A abhedaratnatrayasvarUpa che. AvI Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates gujarAtI TIkA pariziSTa-1 ] [ 629 abhedarUpa svasthadazA temane ja thaI zake che ke jeo darzanamoha ane cAritramohanA udayAdhIna rahetA nathI. AnuM tAtparya e che ke, mokSanuM kAraNa ratnatraya batAvyuM che; te ratnatrayane mokSanuM kAraNa mAnIne tenA svarUpane jANavAnI icchA jyAMsudhI rahe che tyAMsudhI sAdhu te ratnatrayane viSayarUpa ( dhyeyarUpa ) mAnIne tenuM ciMtavana kare che; te ratnatrayanA svarUpano vicAra kare che. jyAMsudhI evI dazA rahe che tyAMsudhI potAnA vicAradvArA ratnatraya bhedarUpa ja jANavAmAM Ave che, tethI sAdhunA te prayatnane bhedarUpa ratnatraya kahevAmAM Ave che; te vyavahAranI dazA che. evI dazAmAM abhedaratnatraya kadI thaI zakatAM nathI, paraMtu jyAMsudhI evI dazA paNa na hoya athavA e prakAre mumukSu samajI na le tyAM sudhI tane nizcayadazA kema prApta thaI zake? vyavahAra karatAM karatAM nizcayadazA pragaTe ja nahIM. e khyAlamAM rAkhavuM vyavahAradazA vakhate rAga che tethI mumukSune te TALavAyogya che, te lAbhadAyaka nathI. svAzrita ekatArUpa nizcayadazA ja lAbhadAyaka che-evuM jo pahelethI ja lakSa hoya to ja tene vyavahAradazA hoya che. jo pahelethI ja evI mAnyatA na hoya ane te rAgadazAne ja dharma agara dharmanuM kAraNa mAne to tene kadI dharma thAya nahi ane tene te vyavahAradazA paNa kahevAya nahIM; kharekhara te vyavahArAbhAsa che-ema samajavuM. mATe rAgarUpa vyavahAradazA TALIne nizcayadazA pragaTa karavAnuM lakSa pahelethI ja hovuM joIe. evI dazA thaI jatAM jyAre sAdhu svalakSa tarapha vaLe che, tyAre svayameva samyagdarzanamaya-samyajJAnamaya tathA samyacAritramaya thaI jAya che. tethI te potAthI abhedarUpa-ratnatrayanI dazA che ane te yathArtha vItarAgadazA hovAthI nizcayaratnatrayarUpa kahevAmAM Ave che. A abheda ane bhedanuM tAtparya samajI jatAM e vAta mAnavI paDaze ke vyavahA22tnatraya te yathArtha ratnatraya nathI. tethI tene heya kahevAmAM Ave che. jo sAdhu temAM ja lAgyA rahe to teno te vyavahA2mArga mithyAmArga che, nirupayogI che. ema kahevuM joIe ke te sAdhue tene yarUpa na jANatAM yathArtharUpa jANI rAkhyo che. je jene yathArtharUpa jANe ane mAne te tene kadI choDe nahi; tethI te sAdhuno vyavahA2mArga mithyAmArga che athavA te ajJAnarUpa saMsAranuM kAraNa che. vaLI tevI ja rIte je vyavahArane heya samajIne azubhabhAvamAM rahe che ane nizcayanuM avalaMbana karatA nathI te ubhayabhraSTa (zuddha ane zubha bannethI bhraSTa) che. nizcayanayanuM Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check htip://www.AtmaDharma.com for updates 630 ] [ mokSazAstra avalaMbana pragaTayuM nathI ane vyavahArane to heya mAnIne azubhamAM rahyA kare che teo nizcayane lakSe zubhamAM paNa jatA nathI to pachI teo nizcaya sudhI pahoMcI zake nahIM-e nirvivAda che. A zlokamAM abheda ratnatrayanuM svarUpa kRdaMta zabdo dvArA kartRbhAva-sAdhana zabdonuM abhedapaNuM batAvIne siddha karyuM. have AgaLanA zlokomAM kriyApadodvA2A kartAkarmabhAva vageremAM vibhaktinuM rUpa dekhADIne abheda siddha kare che. nizcayaratnatrayanuM kartA sAthe abhedapaNuM pazyati svasvarUpaM yo jAnAti ca caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva sa smRta:||8|| artha:- je nijasvarUpane dekhe che, nijasvarUpane jANe che ane nijasvarUpa anusAra pravRtti kare che te AtmA ja che, tethI darzana-jJAna-cAritra e traNerUpa AtmA ja che. karmarUpa sAthe abhedapaNuM pazyati svasvarupaM yaM janAti ca caratyapi / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmaya:|| 1|| artha:- je potAnA svarUpane dekhavAmAM Ave che, potAnA svarUpane jANavAmAM Ave che ane potAnA svarUpane dhAraNa karavAmAM Ave che te darzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatraya che, paraMtu tanmaya AtmA ja che tethI AtmA ja abhedarUpathI ratnatrayarUpa che. ka2NarUpanI sAthe abhedapaNuM dRzyate yena rUpeNa jJAyate caryatepi ca / darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmayaH / / 10 / / artha:- je nijasvarUpa dvArA dekhavAmAM Ave che. nijasvarUpa dvArA jANavAmAM Ave che ane nijasvarUpa dvArA sthiratA thAya che te darzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatraya che. te koI judI cIja nathI, paNa tanmaya AtmA ja abhedarUpathI ratnatrayarUpa che. saMpradAnarUpanI sAthe ebhadapaNuM yasmai pazyati jAnAti svarUpAya crtypi| darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tanmaya:|| ?? || artha:- je svarUpanI prAptine mATe dekhe che. je svarUpanI prAptine mATe jANe che Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates gujarAtI TIkA pariziSTa-1 ] | [ 631 tathA je svarUpanI prAptine mATe pravRtti kare che te darzana-jJAna-cAritra nAmavALAM ratnatraya che; te koI judI cIja nathI paraMtu te-maya AtmA ja che arthAt AtmA te ratnatrayathI judo nathI paNa tanmaya ja che. apAdAnasvarUpanI sAthe abhedapaNuM yasmAtpazyati jAnAti svsvrupaaccrtypi| darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tnmyH|| 12 / / artha:- je nijasvarUpathI dekhe che, nijasvarUpathI jANe che tathA nijasvarUpathI varte che te darzana-jJAna-cAritrasvarUpa ratnatraya che; te bIjuM koI nathI paNa tanmaya thayelo AtmA ja che. saMbaMdhI svarUpa sAthe abhedapaNuM yasya pazyati jAnAti svasvarupasya crtypi| darzanazAnacAritratrayamAtmaiva / tanmaya: IT BrU II artha:- je nijasvarUpanA saMbaMdhane dekhe che, nijasvarUpanA saMbaMdhane jANe che tathA nijasvarUpanA saMbaMdhanI pravRtti kare che te darzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatraya che. te AtmAthI jAdI bIjI koI cIja nathI paNa AtmA ja tanmaya che. AdhArasvarUpa sAthe abhedapaNuM yasmin pazyati jAnAti svasvarupe crtypi| darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tnmyH|| 14 / / artha:- je nijasvarUpamAM dekhe che, je nijasvarUpamAM jANe che tathA je nijasvarUpamAM sthira thAya che te darzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatraya che. te AtmAthI koI bhinna vastu nathI paNa AtmA ja tanmaya che. kriyA svarUpanuM abhedapaNuM ye svabhAvAd dRshijnypticryaarupkriyaatmkaaH| darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tnmyH|| 15 / / artha:- je dekhavArUpa, jANavArUpa tathA cAritrarUpa kriyAo che te darzana-jJAna Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 63ra ] [ mokSazAstra cAritrarUpa ratnatraya che; paraMtu e kriyAo AtmAthI koI judI cIja nathI. tanmaya AtmA ja che. guNasvarUpanuM abhedapaNuM ___darzanajJAnacAritraguNAnAM ya ihaashryH| darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva tnmyH|| 16 / / artha:- je darzana, jJAna, cAritra guNono Azraya che te darzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatraya che. darzanAdi guNo AtmAthI judI koI cIja nathI paraMtu AtmA ja tanmaya thayo mAnavo joIe athavA AtmA tanmaya ja che. paryAyonA svarUpanuM abhedapaNuM darzanajJAnacAritraparyAyANAM ya aashryH| darzanajJAnacAritratrayamAtmaiva sa smRtH|| 17 / / artha- samyagdarzana-jJAna-cAritramaya paryAyono je Azraya che te darzana-jJAnacAritrarUpa ratnatraya che. ratnatraya AtmAthI koI judI cIja nathI, AtamAM ja tanmaya thaIne rahe che athavA tanmaya ja AtmA che. AtmA tenAthI koI judI cIja nathI. pradeza svarUpanuM abhedapaNuM darzanajJAnacAritrapradezA ye prrupitaaH| __ darzanajJAnacAritramayasyAtmana eva te|| 18 / / artha:- darzana-jJAna-cAritranA je pradezo batAvavAmAM AvyA che te AtmAnA pradezothI kAMI bhinna nathI. darzana-jJAna-cAritrarUpa AtmAnA ja te pradezo che. athavA darzana-jJAna-cAritranA pradezarUpa ja AtmA che ane te ja ratnatraya che. jema AtmAnA pradezo ane ratnatrayanA pradezo bhinna bhinna nathI tema paraspara darzanAdi traNenA pradezo paNa bhinna nathI, tethI AtmA ane ratnatraya bhinna nathI paNa AtmA tanmaya ja che. agurulaghusvarUpanuM abhedapaNuM darzanajJAnacAritrAgurulaghvAvAhayA guNAH / ___ darzanajJAnacAritratrayasyAtmana eva te|| 19 / / / artha- agurulaghu nAmano guNa hovAthI vastumAM jeTalA guNo che te e sImAthI adhika potAnI hAni-vRddhi karatA nathI; e ja badhA dravyomAM agurulaghuguNanuM prayojana Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates gujarAtI TIkA pariziSTa-1 ] | [ 633 che. e guNanA nimittathI badhA guNomAM je sImAnuM ullaMghana thatuM nathI tene paNa agurulaghu kahevAya che, tethI ahIM agurulaghune darzanAdikanuM vizeSaNa kahevuM joIe. arthA-agurulaghurUpa prApta thavAvALA je darzana, jJAna, cAritra che te AtmAthI judAM nathI ane parasparamAM paNa teo kAMI judAM judAM nathI; darzana-jJAnacAritrarUpa je ratnatraya che, tenuM te ( agurulaghu ) svarUpa che ane te tanmaya ja che. e rIte aguslaghurUpa ratnatrayamaya AtmA che, paNa AtmA tenAthI jAdI cIja nathI. kema ke AtmAno agurulaghusvabhAva che ane AtmA ratnatrayasvarUpa che tethI te sarve AtmAthI abhinna che. utpA-vyaya-dhrauvyasvarUpanuM abhedapaNuM darzanazAnacAritradhrauvyotpAdavyayAstu ye| darzanajJAnacAritramayasyAtmana eva te|| 20 / / artha- darzana-jJAna-cAritramAM je utpAda-vyaya-dhrauvya che te sarve AtmAnA ja che; kema ke darzana-jJAna-cAritrarUpa je ratnatraya che te AtmAthI bhinna nathI. darzanajJAna-cAritramaya ja AtmA che, athavA to darzana-jJAna-cAritra AtmAmaya ja che, tethI ratnatrayanA je utpAda-vyaya-dhrauvya che te utpAda-vyaya-dhrauvya AtmAnA ja che. parasparamAM utpAda-vyaya-dhrauvya paNa abhinna ja che. A rIte jo ratnatrayanAM jeTalAM vizeSaNo che te sarve AtmAnAM ja che ane AtmAthI abhinna che to ratnatrayane paNa AtmasvarUpa ja mAnavuM joIe. A prakAre abhedarUpathI je nijAtmAnAM darzana-jJAna-cAritra che te nizcayaratnatraya che, tenA samudAyane (-ekatAne) nizcaya mokSamArga kahevAya che. A ja mokSamArga che. nizcaya vyavahAra mAnavAnuM tAtparya syAt samyakatvajJAnacAritrarUpaH paryAyArthAdezato muktimaargH| eko jJAtA sarvadevAdvitIyaH syAd dravyArthAdezato muktimaargH|| 21 / / artha- samyagdarzana, samyajJAna, tathA samyakacAritrarUpa judI judI paryAyo dvArA jIvane jANavo te paryAyArthikanayanI apekSAe mokSamArga che. ane e sarve paryAyomAM jJAtA jIva eka ja sadA rahe che, paryAya tathA jIvano koI bheda nathI-ema ratnatrayathI AtmAne abhinna jANavo te dravyArthikanayanI apekSAe mokSamArga che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 634 ] [ mokSazAstra arthAt ratnatrayathI jIva abhinna che athavA bhinna che ema jANavuM te dravyArthika ane paryAyArthikanayanuM svarUpa che; paraMtu ratnatrayamAM bhedapUrvaka pravRtti hovI te vyavahAramokSamArga che ane abhedapUrvaka pravRtti hovI te nizcayamokSamArga che. tethI uparanA zlokonuM tAtparya e che ke AtmAne prathama dravyArthika ane paryAyArthikanaya dvArA jANIne paryAya uparathI lakSa uThAvI potAno trikALI sAmAnya caitanyasvabhAva-je dravyArthikanayano viSaya che. te tarapha vaLatAM zuddhatA ane nizcayaratnatraya pragaTe che. tatvArthasAra graMthanuM prayojana (vasaMtatilakA). tattvArthasAramiti yaH samidhirviditvA , nirvANamArgamadhitiSThati nissprkmpH| saMsArabandhamavadhUya sa dhUtamoha zcetanyarupamacalaM shivtttvmeti|| 22 / / artha - buddhimAna ane saMsArathI upekSita thayela je jIva A graMthane athavA tattvArthanA sArane A upara kahelA prakAre samajIne nizcalatApUrvaka mokSamArgamAM pravRtta thaze te jIva mohano nAza karI saMsArabaMdhane dUra karI, nizcala caitanyasvarUpI mokSatattvane (zIvatattvane) prApta karI zake che. A graMthanA kartA pugalo che, AcArya nathI varNAH padAnAM kartAro vAkyAnAM tu pdaavliH| vAkyAni cAsya zAstrasya kartRNi na punrvym|| 23 / / artha:- varNo (arthAta anAdisiddha akSarono samUha) A padonA kartA che, padAvali vAkyonA kartA che ane vAkyoe A zAstra karyuM che. A zAstra meM (AcArya) banAvyuM che-ema koI e na samajavuM. (juo, tattvArthasAra pA. 421 thI 428). noMdha:- (1) eka dravya bIjA dravyanuM kartA thaI zakyuM nathI-e siddhAMta pratipAdana karIne ahIM AcAryabhagavAne spaSTapaNe jaNAvyuM che ke jIva jaDazAstrane banAvI zake nahIM. (2) zrI samayasAranI TIkA, zrI pravacanasAranI TIkA, zrI paMcAstikAyanI TIkA Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates gujarAtI TIkA : pariziSTa-1 ] [ 635 ane zrI puruSArthasiddhiupAya zAstranA kartRtvasaMbaMdhamAM paNa AcAryabhagavAna zrI amRtacaMdrasUrie jaNAvyuM che ke-A zAstranA athavA TIkAnA kartA pudgaladravyo che, huM (AcArya) nathI. A tattva-jijJAsuoe khAsa khyAlamAM rAkhavAnI jarUrIyAta hovAthI AcAryabhagavAne tattvArthasAra pUruM karatAM paNa te spaSTapaNe jaNAvyuM che. mATe prathama bhedavijJAna prApta karI eka dravya bIjA dravyanuM kAMI paNa karI zake nahIM ema nakkI karavuM e nakkI karatAM jIvane potA tarapha ja vaLavAnuM rahe che. have potA tarapha vaLatAM potAmAM be paDakhAM che. temAM eka trikALI caitanyasvabhAva-je paramapariNAmikabhAva kahevAya che-te che. ane bIjAM potAnI vartamAna paryAya che. paryAya upara lakSa karatAM vikalpa (-rAga) TaLatA nathI, mATe trikALI caitanyasvabhAvabhAva tarapha vaLavA mATe sarva vItarAgI zAstronI ane zrI guruonI AjJA che. mATe te tarapha vaLI potAnI zuddhadazA pragaTAvavI e ja jIvanuM kartavya che. mATe te pramANe ja karavA sarva jIvoe puruSArtha karavo joIe. te zuddhadazAne ja mokSa kahe che. "mokSa" no artha nijazuddhatAnI pUrNatA athavA sarva samAdhAna che. ane te ja avinAzI ane zAzvata-kharuM sukha che. jIva dareka samaye sAcuM kAyamI sukha meLavavA icche che ane potAnA jJAna anusAra upAya paNa kare che, paNa tene mokSanA sAcA upAyanI khabara na hovAthI UMdhA upAya harasamaye karyA kare che. te UMdhA upAyathI pAchA haThIne savaLA upAya tarapha lAyaka jIvo vaLe-eTalo A zAstrano hetu che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pariziSTa-2 dareka dravya ane tenA dareka paryAyanI svataMtratAno DhaMDhero 1. dareka dravya trikALI paryAyono piMDa che ane tethI te traNe kALanA vartamAna paryAyone lAyaka che; ane paryAya eka eka samayano che; tethI dareka dravya dareka samaye te te samayanA paryAyane lAyaka che; ane te te samayano paryAya te te samaye thavA lAyaka hovAthI thAya che; koI dravyano paryAya Agho-pAcho thato ja nathI. 2. mATIdravya (-mATInA paramANuo) potAnA traNe kALanA paryAyone lAyaka che, chatAM traNe kALe eka ghaDo thavAnI ja temAM lAyakAta che ema mAnavAmAM Ave to, mATI dravya eka paryAya pUratuM ja thaI jAya ane tenA dravyapaNAno nAza thAya. 3. mATIdravya traNe kALe ghaDo thavAne lAyaka che ema kahevAmAM Ave che te, paradravyothI mATIne judI pADIne ema batAvavA mATe che ke mATI sivAya bIjA dravyo mATIno ghaDo thavAne koI kALe lAyaka nathI. paraMtu je vakhate mATIdravyano tathA tenA paryAyanI lAyakAtano nirNaya karavAno hoya tyAre, mATIdravya traNe kALe ghaDo thavAne lAyaka che" ema mAnavuM te mithyA che; kema ke tema mAnatAM; mATIdravyanA bIjA je paryAyo thAya che te paryAyo thavAne mATIdravya lAyaka nathI, topaNa thAya che-ema thayuM ke je sarvathA khoTuM che. 4. uparanAM kAraNone lIdhe, "mATI dravya traNekALa ghaDo thavAne lAyaka che ane kuMbhAra na Ave tyAM sudhI ghaDo thato nathI' ema mAnavuM te mithyA che; paNa mATI dravyano paryAya je samaye ghaDApaNe thavAne lAyaka che te eka samayanI ja lAyakAta hovAthI te ja samaye ghaDA-rUpa paryAya thAya, Agho-pAcho thAya nahi; ane te vakhate kuMbhAra vagare nimitto svayaM yogya sthaLe hoya ja. 5. dareka dravya pote ja potAnA paryAyano svAmI hovAthI teno paryAya te te samayanI lAyakAta pramANe svarya thayA ja kare che; e rIte dareka dravyano potAno paryAya dareka samaye te te dravyane ja AdhIna che, bIjA koI dravyane AdhIna te paryAya nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates gujarAtI TIkA : pariziSTa-2 ] [ 637 6. jIvadravya trikALa paryAyano piMDa che. tethI te trikALa vartamAna paryAyone lAyaka che. ane pragaTa paryAya eka samayano hovAthI te te paryAyane lAyaka che. 7. jo ema na mAnavAmAM Ave to, eka paryAya pUratuM ja dravya thaI jAya. dareka dravya potAnA paryAyano svAmI hovAthI teno vartamAna vartato eka eka samayano paryAya che te, te dravyane hAtha che-AdhIna che. 8. jIvane "parAdhIna' kahevAmAM Ave che teno artha "para dravyo tene AdhIna kare che athavA to paradravyo tene potAnuM ramakaDuM banAve che" ema nathI, paNa te te samayano paryAya jIva pote para dravyanA paryAyane AdhIna thaI kare che. paradravyo ke teno koI paryAya jIvane kadI paNa Azraya ApI zake, tene ramADI zake, herAna karI zake ke sukhI-duHkhI karI zake-e mAnyatA jUkI che. 9. dareka dravya sat che, mATe te dravya, guNe ne paryAye paNa satya che ane tethI te haMmezA svataMtra che. jIva parAdhIna thAya che te paNa svataMtrapaNe parAdhIna thAya che. koI paradravya ke teno paryAya tene parAdhIna ke parataMtra banAvatAM nathI. 10. e rIte zrI vItarAgadevoe saMpUrNa svataMtratAno DhaMDhero pITayo che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pariziSTa-3 sAdhaka jIvanI daSTinuM saLaMga dhoraNa adhyAtmazAstromAM "abheda te nizcayanaya' ema kahyuM nathI. jo abheda te nizcayanaya evo artha karIe to koI vakhate nizcayanaya mukhya thAya, ane koI vakhate vyavahAranaya mukhya thAya, kema ke AgamazAstromAM koI vakhate vyavahAranayane mukhya ane nizcayanayane gauNa karIne kathana karavAmAM Ave che. adhyAtmazAstromAM haMmezA "mukhya te nizcayanaya' che, ane tenA ja Azraye dharma thAya ema samajAvavAmAM Ave che, ane temAM nizcayanaya sadA mukhya ja rahe che. jyAM vikArI paryAyonuM vyavahAranayathI kathana karavAmAM Ave tyAM paNa nizcayanayane ja mukhya ane vyavahAranayane gauNa karavAno Azaya che-ema samajavuM. kAraNa ke puruSArtha vaDe potAmAM zuddhaparyAya pragaTa karavA arthAt vikArI paryAya TALavA mATe haMmezA nizcayanaya ja AdaraNIya che; te vakhate banne nayonuM jJAna hoya che paNa dharma pragaTAvavA mATe banne nayo kadI AdaraNIya nathI. vyavahAranayanA Azraye kadI dharma aMze paNa thato nathI, paraMtu tenA Azraye to rAga-dveSanA vikalpo ja UThe che. cha e dravyo, tenA guNo ane tenA paryAyonA svarUpanuM jJAna karAvavA mATe koI vakhate nizcayanayanI mukhyatA ane vyavahAranayanI gauNatA rAkhIne kathana karavAmAM Ave, ane koI vakhate vyavahAranayane mukhya karIne tathA nizcayanayane gauNa rAkhIne kathana karavAmAM Ave; pote vicAra kare temAM paNa koI vakhate nizcayanayanI mukhyatA ane koI vakhate vyavahAranayanI mukhyatA karavAmAM Ave. adhyAtmazAstramAM paNa jIvano vikArIparyAya jIva svayaM kare che tethI thAya che ane te jIvanAM ananya pariNAma che-ema vyavahAranaye kahevAmAM-samajAvavAmAM Ave, paNa te dareka vakhate nizcayanaya eka ja mukhya ane AdaraNIya che ema jJAnIonuM kathana che. koI vakhate nizcayanaya AdaraNIya che ane koI vakhate vyavahAranaya AdaraNIya che-ema mAnavuM te bhUla che. traNe kALe ekalA nizcayanayanA Azraye ja dharma pragaTe che ema samajavuM. prazna- zuM sAdhaka jIvane naya hotA ja nathI ? uttara- sAdhakadazAmAM ja naya hoya che. kema ke kevaLIne to pramANa hovAthI temane naya hotA nathI, ajJAnIo vyavahAranayanA Azraye dharma thAya ema mAne che tethI Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pariziSTa-3 ] | [ 639 temano vyavahAranaya to nizcayanaya ja thaI gayo, eTale ajJAnIne sAcA naya hotA nathI. e rIte sAdhaka jIvone ja temanA zrutajJAnamAM naya paDe che. nirvikalpadazA sivAyanA kALamAM jyAre temane zrutajJAnanA bhedarUpa upayoga nayapaNe hoya che tyAre, ane saMsAranA kAmamAM hoya ke svAdhyAya, vrata, niyamAdi kAryomAM hoya tyAre, je vikalpo UThe che te badhA vyavahAranayanA viSaya che; paraMtu te vakhate paNa temanA jJAnamAM nizcayanaya eka ja AdaraNIya hovAthI (ane vyavahAranaya te vakhate hovA chatAM paNa te AdaraNIya nahi hovAthI-) temanI zuddhatA vadhe che. e rIte savikalpa dazAmAM nizcayanaya AdaraNIya che ane vyavahAranaya upayogarUpa hovA chatAM jJAnamAM te ja vakhate heyapaNe che; e rIte nizcayanaya ane vyavahAranaya-e bane sAdhaka jIvone ekI vakhate hoya che. mATe sAdhaka jIvone naya hotA ja nathI e mAnyA sAcI nathI, paNa sAdhaka jIvone ja nizcaya ane vyavahAra-banne nayo ekI sAthe hoya che. nizcayanayanA Azraya vinA sAco vyavahAranaya hoya ja nahi. jene abhiprAyamAM vyavahAranayano Azraya hoya tene to nizcayanaya rahyo ja nahi; kema ke tene to, je vyavahAranaya che te ja nizcayanaya thaI gayo. cAre anuyogomAM koI vakhate vyavahAranayane mukhya karIne kathana karavAmAM Ave che ane koI vakhate nizcayanayane mukhya karIne kathana karavAmAM Ave che, paNa te dareka anuyogamAM kathanano sAra eka ja che ane te e che ke nizcayanaya ane vyavahAranaya bane jANavA yogya che, paNa zuddhatA mATe Azraya karavA yogya nizcayanaya eka ja che ane vyavahAranaya kadI paNa Azraya karavA yogya nathI-te haMmezA heya ja che ema samajavuM. vyavahAranayanA jJAnanuM phaLa teno Azraya choDIne nizcayanayano Azraya karavo te che. jo vyavahAranayane upAdeya mAnavAmAM Ave to te vyavahAranayanA sAcA jJAnanuM phaLa nathI paNa vyavahAranayanA ajJAnanuM eTale ke mithyAjJAnanuM phaLa che. nizcayanayano Azraya karavo teno artha e che ke, nizcayanayanA viSayabhUta AtmAnA trikALI caitanyasvarUpano Azraya karavo; ane vyavahAranayano Azraya choDavo-tene heya samajavo-teno artha e che ke, vyavahAranayanA viSayarUpa vikalpa, paradravyo ke svadravyanI adhUrI avasthA taraphano Azraya choDavo. adhyAtmanuM rahasya adhyAtmamAM mukhya te nizcaya ane gauNa te vyavahAra-e dhoraNa hovAthI temAM sadAya mukhyatA nizcayanI ja che, ne vyavahAra sadAya gauNapaNe ja che. adhyAtmanuM arthAt sAdhaka jIvanuM A dhoraNa che. sAdhaka jIvanI daSTinuM saLaMga dhoraNa e ja rIte che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 640 ] [ mokSazAstra sAdhaka jIvo zarUAtathI aMta sudhI nizcayanI ja mukhyatA rAkhIne vyavahArane gauNa ja karatA jAya che, tethI sAdhakadazAmAM nizcayanI mukhyatAnA jore sAdhakane zuddhatAnI vRddhi ja thatI jAya che ane azuddhatA TaLatI ja jAya che e rIte nizcayanI mukhyatAnA jore pUrNa kevaLajJAna thatAM tyAM mukhya-gauNapaNuM hotuM nathI ane naya paNa hotA nathI. vastusvabhAva ane temAM kaI tarapha DhaLavuM! vastumAM dravya ane paryAya, nityapaNuM ane anityapaNuM, ItyAdi je viruddha dharmasvabhAva che te kadI TaLato nathI. paNa je be viruddha dharmo che temAM ekanA lakSa vikalpa tUTe che ane bIjAnA lakSe rAga thAya che. arthAt dravyanA lakSe vikalpa tUTe che ane paryAyanA lakSe rAga thAya che, ethI be nayono virodha che. have, dravyasvabhAvanI mukhyatA ane avasthAnI gauNatA karIne sAdhaka jIva jyAre svabhAva tarapha DhaLI gayo tyAre vikalpa tUTIne svabhAvamAM abheda thatAM jJAna pramANa thaI gayuM. have te jJAna jo paryAyane jANe topaNa tyAM mukhyatA to sadAya dravyasvabhAvanI ja rahe che. e rIte, je dravyasvabhAvanI mukhyatA karIne DhaLatAM jJAna pramANa thayuM te ja dravyasvabhAvanI mukhyatA sAdhakadazAnI pUrNatA sudhI niraMtara rahyA kare che. ane jyAM dravyasvabhAvanI ja mukhyatA che tyAM samyagdarzanathI pAchA paDavAnuM kadI hotuM ja nathI, tethI sAdhaka jIvane saLaMgapaNe dravyasvabhAvanI mukhyatAnA jore zuddhatA vadhatAM vadhatAM jyAre kevaLajJAna thAya che tyAre vastunA paraspara viruddha bane dharmone (dravya ane paryAyane) eka sAthe jANe che, paNa tyAM have ekanI mukhyatA ne bIjAnI gauNatA karIne DhaLavAnuM rahyuM nathI. tyAM saMpUrNa pramANa thaI jatAM be nayono virodha TaLI gayo (arthAt nayo ja TaLI gayA) topaNa vastumAM je viruddha dharmasvabhAva che te to TaLatA nathI. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates pariziSTa-4 zAstrano TUMka sAra 1. A jagatamAM jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza ane kALa e cha dravyo anAdi anaMta che, tene TUMkAmAM "vizva' kahevAya che. (adhyAya-5). 2. teo sat hovAthI temanA koI kartA nathI, ke temanA koI niyAmaka nathI, paNa vizvanA te dareka dravyo pote svataMtrapaNe nitya TakIne samaye samaye potAnI navI avasthA pragaTa kare che ane jUnI avasthA TALe che (a. 5 sU. 30). 3. te cha dravyomAMthI jIva sivAyanA pAMca dravyo jaDa che temanAmAM jJAna, AnaMda guNa nahi hovAthI teo sukhI-duHkhI nathI; jIvomAM jJAna, AnaMda guNa che paNa teo potAnI bhUlathI anAdithI duHkhI thaI rahyA che, temAM je jIvo manavALAM che teo hita-ahitanI parIkSA karavAnI zakti dharAvatA hovAthI temane du:kha TALI avinAzI sukha pragaTa karavAno upadeza jJAnIoe Apyo che. 4. zarIranI kriyA, para jIvonI dayA, dAna, vrata vagere sukhano upAya hovAnuM ajJAnI jIvo mAne che, te upAyo khoTA che ema jaNAvavA A zAstramAM sauthI pahelAM ja "samyagdarzana sukhanuM mULa kAraNa che" ema jaNAvyuM che. samyagdarzana pragaTa thayA pachI te jIvane sammacAritra pragaTa thayA vinA rahetuM ja nathI. 5. jIva jJAtA-daSTA che ane teno vyApAra ke jene upayoga kahevAmAM Ave che te tenuM lakSaNa che; rAga, vikAra, puSya, vikalpa, karuNA vagere jIvanuM lakSaNa nathI-ema temAM garbhitapaNe kahyuM che (a. 2 sU. 8). 6. dayA, dAna, aNuvrata, mahAvrata, maitrI Adi cAra bhAvanA vagere zubhabhAvo tema ja hiMsA, jUThuM, corI, abrahmacarya, parIgraha vagere azubhabhAvo AsravanAM kAraNo che-ema kahIne puNya-pApa bannene Asrava tarIke varNavyA che (a. 6 tathA 7). 7. mithyAdarzana te saMsAranuM mULa che, ema a. 8. su. 1 mAM jaNAvyuM che. tathA baMdhanAM bIjAM kAraNo ane baMdhanA prakAronuM svarUpa paNa jaNAvyuM che. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates 642 ] [ mokSazAstra 8. saMsAranuM mULa kAraNa mithyAdarzana che, te samyagdarzana vaDe ja TaLI zake, te sivAya utkRSTa zubhabhAva vaDe paNa te TaLI zake nahi. saMvara-nirjarArUpa dharmanI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che. te samyagdarzana pragaTa thayA pachI aMzeaMze zuddhi pragaTatAM zrAvakadazA tathA munidazA kevI hoya che te paNa jaNAvyuM che. munio bAvIsa prakAranA pariSaho upara jaya meLave che ema jaNAvyuM che. jo koI paNa vakhate muni pariSahajaya na kare to tene baMdha thAya che, te viSayano samAveza AThamA baMdha adhikAramAM AvI gayo che, ane pariSahajaya ja saMvara-nirjarA hovAthI te viSaya navamA adhyAyamAM jaNAvyo che. 9. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAnI pUrNatA thatAM ( arthAt saMvaranirjarAnI pUrNatA thatAM) azuddhatAno sarvathA nAza thaIne jIva saMpUrNapaNe jaDakarma ane zarIrathI bhinna thAya che ane avicaLa sukhadazA prApta kare che, te ja mokSatattva che, enuM varNana dasamA adhyAyamAM karyuM che. e pramANe A zAstranA viSayono TUMka sAra che. Iti zrI mokSazAstra- gujarAtI TIkA samAsa Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates mokSazAstranA mULa sUtrone lagatA mukhya viSayonuM kakkAvAra sUcipatraka | adhyAya sUtra zabda adhyAya | (a) adhovyatikrama akAmanirjarA zabda sUtra 3) ( 12 ) attara akSi 16 16 agArI agRhita mithyAdarzana 16 | aniHsRta anukta anugAmI avadhijJAna ananugAmI avadhijJAna anavasthita avadhijJAna ka aMghAtiyA ] ka akApAE ] anIka acakSudarzana acauryANuvrata | arpita 32. ajIva 4 | anAbhoga ajJAtabhAva anAkAkSA ajJAna 8 | 1 | anumata ajJAna pariSahujaya anAbhoganikSepA dhikaraNa aMDaja 33 attarAya 10 aNu anuvAcibhASaNa 5. 14 aNuvrata atithisaMvibhAga vrata 2) aticAra anRta-asatya | anagArI anarthadaMDavata anyadaSTiprazaMsA annapAnanirodha 21 atibhArAropaNa 23 adarzana pariSahajaya 25 | 3 | anaMgakIDA 28 adhigamaja samyagdarzana adhikaraNa kriyA adhikaraNa anAdara 33 anAdara 34 adhruva | 16 | anubhAgabaMdha Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 18 8 bh w ~ | 13 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [644] zabda adhyAya | sUtra | zabda adhyAya antarAyA artha sakrAMti 44 anaMtAnubaMdhI ko. mA. mA. lo. arthavigrahuM antarmuhUrta 8 | 20 | arpita anubhavabandha 21 | ahaMdubhakti anuprekSA alpabahutva anityAnuprekSA alAbha pariSahajaya anyatAnuprekSA alpa bahutva anazana 19 | avadhijJAna anuprekSA 25 | evagrahuM 15 anisayogaja ArtadhyAna 9 | 30 avAyA 15 anaMta viyojaka 45 | avasthita 22 antare avigrahagati apratyAkhyAna avarNavAda apratyavekSitaniSepA dhi-karaNa avirati apadhyAna avadhijJAnAvaraNa aparigRhIterikAgamana 28 avadhidarzanAvaraNa apratyavekSitApramArjitotsarga 34 | avipAka nirjarA 23 apratyavekSitApramArjitAdAna 34 | avamaudarya apratyAkhyAnAvaraNa che. mA. ma. lo. avagAhana aparyApta nAmakarma azubha yoga aparyApaka 11 | azaraNAnuprekSA apAyaricaya 36 / azucitAnuprekSA abrahma-kuzIla 16 | azubha abhinibodha 13 | astikAya (TIkA) abhakSma jJAnopayoga asamIkSyAdhikaraNa abhiSavAhAra 35 | asaddhadha amanaka 11 | asthira ayaza-kIrti 11 | ahiMsANuvrata 2) arati [ A ]. arati pariSahajaya 9 | 9 | AkaMdana | 21 | 19 11 Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 645] zabda adhyAya sUtra | zabda adhyAya sUtra Akroza AcAryabhakti AcArya AjJA vyApAdikI AjJA vicaya da| ja! ja ja AtmarakSa 15 ta5 11 12 AdAnanikSepaNa samiti AdayA AdAna nikSepa nayata AnupUrNa Abhiyogya AtyaMtaropadhi AmnAya. Arya Arambha ArtadhyAna Alokitapanabhojana AlocanA AvazyakAparihANi 24 | IryApatha Asrava 24 | IryApathakriyA 9 | 35 | IryAsamiti 36 ] IryA 4 | 4 | IhA 8 | 11 | (u) 11 | | ucchavAsa 8 | 11 | ucca gotra 5 | utsarpiNI 31 | utpAda | uttama kSamA 4 | uttama mArdava 26 | uttama Arjava 25 | uttama zauca | uttama satya | uttama saMyama uttama tapa | uttama tyAga 22 | uttama akiMcana 24 | uttama brahmacarya 10 | utsarga 4 | udaya-audayikabhAva | 9 | 7 | udhota 1 | upazama-aupathamikabhAva 27 | upayoga 2 | 3 | upakaraNa upayoga 31 | upapAda janma upakaraNa saMyoga AsAdana Asrava AsravAnuprekSA Ave AhAra 17 18 AhAraka (i-I). iSTaviyoganaArtadhyAna indriya 31. Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda 11 23 16 19 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [646 ] adhyAya | sUtra | zabda adhyAya | sUtra upaghAta 10 | kALa upabhoga paribhoga-parimANavrata 21 | kArpaNa zarIra upaghAta kAyayoga upasthApana 9 | 22 | kAyikI kriyA upacAra vinaya 9 | 23 | kArita upAdhyAya | 9 | 24 | mAya nisarga (U). kAraNya | Urdhvavyatikrama 8 | 30 | kAMkSA RjAmati mana:paryaya 1 | 23 | kAmatIvAbhiniveza 28 RjAsUtranaya 33 | kAyayoga duppaNidhAna 33 | (e- ). kAlAtikrama 36 ekavidha kAyakaleza ekAnta mithyAtva 8 | 1 | kALa ekAtyAnuprekSA 9 | 7 | kilpiSaka ekavitarka 42 | kriyA evaMbhUta naya 33 kIlaka saMnana 11 eSaNAsamiti | kuNya pramANAtikrama aupathamika samyakatva 2 | 2 | kunjaka saMsthAnA aupathamika cAritra 24 (ka) kuzIla 46 karmayoga 25 | kUTalekha kriyA karmabhUmi 37 | kRta kalpopapanna 17 | kevaLajJAna kalpAtIta 17 | kevaLajJAna kalpa 23 | kevaLadarzana kaSAya | 8 | kevaLIno avarNavAda kevaLajJAnAvaraNa kandarpa kevala darzanAvaraNa kaSAya krodhapratyAkhyAna kaSAya kuzIla 46 | koDAkoDI 29 11 kRta Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 1 - - = = | da kSi Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [647] | zabda adhyAya sUtra | zabda adhyAya kaumya 3ra | | guNasthAna 10 (kSa). gRhita mithyAtva kSaya-kSAyikabhAva - 2 | 1 | gotra kSayopazama-kSAyopathamikabhAva (gha). | kSayopazama dAnAdi 4 | ghAtiyAkarma 8 | 4 kSAyika samyakatva 2 | 4. | (ca). kSAyika cAritra cakSudarzanAvaraNa kSAyopathamika samyakatva caryApariSahuM jaya lAyopathamika cAritra 5 | cAritra kSAnti 12 | cAritra vinaya cAritra sudhApariSahajaya | 9 | cintA 13 kSetra ( ) kSatra 9 | chaMda 25. kSetravAstupramANAtikrama 7 | 29 ] chadopasthApanA 18 kSetravRddhi 7 | 30 | chaMda 22 (ga) | garbha janma 31 | jaghanya guNa 34 gatinAma karma 11 | jarAyuja gabdha 11 | jAti nAmakarma gaNa 24 | gati jIvitAzaMsA blAna 20 | jugupsA guNapratyaya 21 38 | jJAtabhAva guNa. 34 | jJAnopayoga guNa 41 | jJAnAvaraNa guNavrata 7 | 20 | jJAnavinaya | 9 | 2 | jJAna jIva guNa 23 guti Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda sUtra | diggata 11 21 tIrtha 11 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [648] adhyAya | sUtra | zabda adhyAya (ta) dravyavizeSa 39 tadAtAdAna dravyasaMvara tadubhaya | 9 | 22 | dAtRvizeSa 39 tanmanoharAMga nirIkSaNatyAga dAnAntarAya Adi 13 tapa 9 | 22 | dAna 38 tapasvI 9 | 24 | dAsIdAsa pramANAtikrama 29 tApa 11 | tiryaMca 27 | du:prasRSTa nikSepAdhikaraNa tirthavyatikrama 30 | :kha tIvrabhAva | 6 duzruti tIrthakaratva 11 | duHsvara 9 | durbhaga tRSA pariSahajaya duSpakavAhAra 35 taijasa zarIra 2 | 3 | devano avarNavAda trasa 2 | 14 (dha) trasa 1 | dhanadhAnya pramANAtikramA trAyanniza 4 | 4 dharmanA avarNavAda (da). dharma darzanopayoga 2 | 9 | dharmanuprekSA darzanakriyA | 5 | dharmopadeza darzanavizuddhi 6 | 24 | dhAraNA 15 darzanAvaraNa dhyAna 20 darzanavinaya 9 | 23 | dhyAna daMzamazaka parISahajaya 9 | dhruva dravya dhrauvya dravyArthikanaya dravyandriya 17 | naya dravya 29 | napuMsakaveda 'deva 13 29 2 | W | | E | 27 16 31 (na) Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check hffp://www.AtmaDharma.com for updates [ 649 ] adhyAya sUtra | zabda 8 10 8 11 1 5 8 4 8 11 9 9 1 3 4 5 3 16 10 40 5 9 9 9 10 18 37 3 zabda narAya narakagatyAnupUrNa Adi nAma nAma nArAca saMhanana nAnya pariSahajaya nisargaja samyagdarzana nirjarA nikSepa nirdeza niHsta nivRtti nizcaya kALavya nisarga kriyA nirvartanA nikSepa nisarga ninava nidAna zalya nidAna nidrA nidrAnidrA nirmANa nivRtyaparyAsika nirjarAnuprekSA niSadyApapiya nidAna ArtadhyAna nirrantha nIcagotra nagama naya 1 1 1 1 2 5 6 6 6 6 6 7 7 8 8 8 8 9 9 9 9 8 1 6 6 nyAsApahAra 9 31 46 12 33 (5) parokSa pramANa pariNAma pariNAma paryAya paridevana paraparAdhAkaraNa parAghAta parISahajaya parihAravizuddhi parihAra parigrahAnandI raudradhyAna paratvAparatva paryAmaka paryAti nAmakarma paryAya paryAyArthika naya 11 pramANa 11 pratyakSa pramANa prakIrNaka pravIcAra pradeza propa parigraha parigraha parimANavrata parivavAhakaraNa pariMgRhIta harikAgamana prapradeza pravacanabhakti pravacanavatsalatva adhyAya Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com 7 1 5 5 da 3 7 3 3 no 7 8 9 9 9 9 5 8 8 5 1 1 1 4 4 5 6 da 6 sUtra 26 | A | " 12 42 11 6 17 20 28 28 36 11 2 18 22 35 22 11 11 32 6 5 6 4 3 8 10 24 24 Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda | cha | 8 | | 9 | | | che | cha | ja | 42 31 | 23 21 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [ 650] adhyAya sUtra | zabda adhyAya | sUtra pramoda 7 | 11 | puveda pramAdacaryA 7 | 21 | pudgala pratirUpaka vyavahAra 7 | 27 | pudgalakSepa pramAda 1 | puNya prakRtibandha 3 | puraskAra pradeza banya 8 | 3 | pulAka pratijIvIguNa 4 | pUrvaratAnusmaraNayoga pracalA 8 | 7 | pRthaphlavitarka pracalApracalA | prakhyaprayoga pratyAkhyAnAvaraNa 8 | 9 | pota pratyeka zarIra 11 | prauSadhopavAsa pradezababdha 24 prajJAparISahajaya | 9 | bakuza 46 pratikramaNa 22 | bandha pRcchanA 25 | bandha 33 pratisevanA kuzIla 9 | 46 | bandha 25 pratyekabuddhabodhita bandhatattva pAriSada 4 | 4 | bandhana pApa 16 pAritApikI kriyA 5 | bahuvidha 16 pArigrahakI kriyA 5 | bahuzrutabhakti pApopadeza 21 | bAdara pAtravizeSa 39 | bAlatapa prAyazcitta 20 | bAhyopadhibhutsarga ra6 prAyoga kriyA 6 | 5 | bodhidurlabhAnuprekSA prAdoSikI kriyA paritApikI kriyA bhaktapAnasaMyoga prANAtipAtikI kriyA 6 | 5 | laya prAyikI kriyA bhavapratyayA prArambha kriyA bhAva 6 | 24 11 12 5 | Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [651] | zabda adhyAya sUtra bhAva 18 bhAvendriya bhAvanA 18 bhAvasaMvara bhASAsamiti | bhItva pratyAkhyAna bhUtavratyaykampA bhakSyazuddhi bhogabhUmi bhoga (ma) matijJAna matijJAna | adhyAya sUtra | zabda | mAyAzalyA 18 | mAtsarya mithyAtvakriyA mithyAdarzanakriyA mithyAtvazalya micyopadeza mithyAdarzana mithyAtvaprakRti 28 mukta 21 | muhUrta mULaguNanirvanA 10 18 | 8 | majha ' mUrchA 17 35 mati 11 8 6 | matijJAnAvaraNa mandabhAva manonisarga manovAkhyuti manoyoga dupraNidhAna mana:paryayajJAna mana:paryayajJAnAvaraNa manojJa maraNAsA malaparISahajaya mahAvrata mAyAphiyA mAtsarya mArgaprabhAvanA mAdhyastha | mRSAnandI raudradhyAna 13 | maitrI | 6 | mokSa | 6 | mokSa mohanIya 4 | maukharya 35 | mleccha (ya) 6 | yathAkhyAtacAritra 24 | yathAkhyAtacAritra 37 | yazakIrti 9 | yAcanAparISahajaya jaga jI jI yoga | w yoga 24 | yoga saMkrAMti 44 24 7 | 11 | rati Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates | [65] zabda adhyAya | sUtra | ja rasa rasa parityAga rahobhyAkhyAna | | | | 22 | 24 | rUpAnupAta rogaparISahajaya (la) labdhi labdhi | 23 | 29 liMga | viveka 22 layA 36 25 | - | ja | 39 lokapAla lokAnuprekSA lobha pratyakhyAna laukAntika deva (va). vardhamAna vartanA vacanayoga adhyAya | sUtra | zabda 11 | vivRttayoni vimAna vidArakriyA visaMvAdana vinayasaMpannatA vimocitAvAsa 18 | vicikitsA 47 | vinaya 10 | 9 2 | 6 | vipAkavicaya viruddharAjyotikrima 1 | 5 | vidhivizeSa 5 | viparIta mithyAtva 4 | 24 | vihAyogati vivikta zayyAsanA | 9 | 21 vIryabhAva 5 | vIcAra 1 | vRttiparisaMkhyAna 1 | nRtyadarasatyAga 25 | vedanIyakarma vedanAjanya ArtadhyAna vaikiyika zarIra 4 | vaimAnika 33 | vaiyAvRtyakaraNa 9 | 25 vaiyAvRtya vaiyika mithyAtva 1 | 23 vyaMjanAvagraha 25 vyavahAranayA 2 | 27 vyaya 19 44 19 vrata vadha varNa 11 | 36 16 24 20 vAhUnisarga vAgruti vAgyogaduppaNidhAna vAcanA vidhAna vipulamati vigrahagati vigrahagati 18 2 | 33 30 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [653] zabda | adhyAya | sUtra | zabda adhyAya | sUtra vyutsarga 13 33 33 vyutsarga bhupatakriyAnivarti vyaMjanasaMkrAMti (za) zabdanaya zakti pramANe tyAga zakti pramANe tapa zalya zabdAnupAta zarIra nAmakarma zavyApariSahajaya 10 11 24 11 | 31 zaMkA 3ra. 16 | 9 | 20 | samyagdarzana | 9 | 22 | saMvara | 9 | 43 | sat saMjJA saMgrahanayA 1 | 33 | samabhirUDha naya 24 | saMyamasaMyama 6 | 24 | saMsArI 18 | samanaska 31 | saMjJA samUDjhana janma | 9 | sacittayoni 33 | saMvRtayoni 21 | samuddhAta 24 | samaya samyakatva kriyA samAdAna kriyA sat samattAnupAta kriyA 21 | saMraksa samArambha sahasA nikSepAdhikaraNa saMyoga nikSepAdhikaraNa 13 | sarAga saMyamAdiyoga saMghano avarNavAda 2 | 25 | saMvega sadharmAvisaMvAda 1 | 1 | satyANuvrata 1 | 1 | sallekhanA zikSAvrata zikSAvratomAM anaticAra zItapariSahu jaya zubhopayoga zUnyAgAravAsa zakya 44 3) 24 zoka zoka zauca zrata zrutano avarNavAda zrutajJAnAvaraNa 12 13 zreNI 24 ( sa ). 20 samyajJAna samyaphacAritra 22 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates | [654] adhyAya sUtra 24 37 11 zabda sacittAhAra sacitta saMbandhAhAra sacitta sammizrAhAra sacitta nikSepa saMzaya mithyAtva sadhI samithyAtva saMjvalana krodhAdi 11 18 saMghAta 13 23 | 13 25 saMsthAna sahunana | savipAkanirjarA saMvara | samiti saMsArAnupekSA saMvarAnupekSA satkArapuraskAra parISahajaya satkAra saMgha saMsthAna adhyAya | sUtra | zabda | 7 | 35 | sAdhu 3pa | sukhAnuba 35 | subhaga 7 | 36 ] sundara 8 | 1 | sUkSma sUkSmasAmparAya sthApano 9 | svAmitva sthiti sparzana 11 | smRti sthAvara ska 1 | sparzana kriyA svahasta kriyA strIrAgakathAzravaNa tyAga svazarIrasaMskAra tyAga | staya corI 24 stanaprayoga mRtyantarAdhAna nRtyanunupasthAna RtyanupasthAna sthitibandha syAnagRddhi 6 | 24 | zrIvada 21 | svarupAcaraNa cAritra 7 | ra6 | sparza 11 | sthAvara nAmakarma 9 | 18 | sthira 15 3 saMkhyA 33 34 sAdhana sAmAnika sAmparAyika Asrava sAdhusamAdhi sAmAyika sAkAra ma-bheda sAdhAraNa zarIra sAmAyika 11 11 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates | [655] zabda adhyAya | sUtra | zabda adhyAya sUtra zrIparISahajayA 13 svAdhyAya 21 steyAnandI raudradhyAna 3pa. snAtaka 9 | 9 | hiMsA hiMsAdAna hiMsAnandI raudradhyAna hInAdhikamAnonmAna 7 | 5 | hIyamAna avadhi 8 | 9 | tucchaka saMsthAna 7 | 29 37 hAsya pratyAkhyAna 21 hAsya hiraNyasuvarNapramANA tikrama A zAstramAM je mokSamArga prakAzakanA peja naMbara Apela che te prathama AvRttinA che te navI sAtamI AvRttimAM nIce mujaba che. prathama AvRtti | sAtamI AvRtti paMkti pAnuM pAnuM 25 28 256 246 345-46 331 45 24 349 334 322-3ra8 309-315. 45 23 91 91 23 317-32) 304-307 96 24 237-38-41 228-29-3ra 96 2( 343 329 3ra4-332 315-318 99 349 335 1OO 333 32) 1/1 335-36-46 321-22-3ra | 310 101 323 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 21 16 Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates [656] prathama Avatti sAtamI AvRtti pU. | paMkti | pAnuM pAnuM 1/1 3pa0 336 1/1 333-334 320-321 103 2) u47-48 334 1/4 348 334 113 337 323 114 17 296 285 120 337 (331) 318 121 11 346 332 189 208 199 189 12 298 286 392 11 229 22) 394 82 36 229-23) 220-221 411 16 249 239 411 231 222 448 163-64 156 273 263 42) 452 3pa3 426 431 41) 488 | 17 233 223 535. 247 237 536 232 222 papa6 256 246 pa65. 5 256 246 pa67 6/7 235 226 pa67 17 231-33 222-24 pa94 254 | 244 6OO 26 ra6ra thI 27) 251 thI 259 86 2) pAnuM 42 pAnuM 3ra (navuM mo. zAstra ) 204 pAnuM 63 thI 67 pAnuM 45 thI 48 22 12 0 5 16 10 11 16 Please inform us of any errors on rajesh@ AtmaDharma.com