Book Title: Pratima Shatak Part 02
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022183/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) 6 pratimAzataka (bhAga-2) 'upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharaNeja-padmAvatI saMpUjitAya & hIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: zrI dAna-prema-rAmacaMdra gurubhyo nama: zuM tamaH pratimAzataka zabdazaH vivecana (bhAga-2) mULa graMthakAra tathA TIkAkAra laghuharibhadrasUri, mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA paramapUjya vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SaDradarzanavi, pravacanikaprabhAvaka sva. paramapUjya munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA vivecanakAra paMDitavaryazrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA 5.pU. vyAkhyAnavAcaspati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA 5. pU. samatAmUrti pravartinI sAdhvIzrI rohitAzrIjI ma. sA. nA ziSyaratnA sAdhvI zrI caMdanabAlAzrIjI prakAzaka mAtA . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 : vivecanakAra : paMDitavarya zrI praviNacaMdra khImajI motA vIra saM. 2528 vi. saM. 2058 AvRtti : prathama nakala : 1000 mUlya : rU. 80-00 : mukhya prAptisthAna gItArtha gaMgA 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phtehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. : HSIRIS : tArtha is 30 * mudraka H mukeza purohita sUrya ophaseTa, AMbalI gAma, seTelAITa-bopala roDa, amadAvAda-58. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya "gItArtha gaMgA"nuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthI tattvonAM rahasyonuM naya, vikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA savAMgI bodhamAM sahAyakatA maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che. ghaNA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che. zrAvako ane zrAvikAo paNa so sone yogya kAryo saMbhALI rahyA che, paraMtu kAma samaya mAMgI le tema che. daramyAna zrIsaMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke, pU. munirAjazrI mohajitavijayajI ma. sA. tathA pU. gaNivaryazrI yugabhUSaNavijayajI ma. sA. nAM apAyelAM judA judA viSayo paranAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecato chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecatonA viSayo aMgenAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravIA kAma gItArtha gaMgAnA mULa lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI daSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tatvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI uparyukta vinaMtI lakSyamAM rAkhIne pradhAna kArya jyAM sudhI bahAra na Ave tyAM sudhI kAmacalAu dhoraNe pUraka pravRtti tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. tatvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyakajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jene maracanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA (sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna para naTavarabhAI ema. zAha (AphrIkAvALA) 9, parizrama beMka opha InDIyA sosAyaTI, vijayanagara krosiMga pAse, amadAvAda-13. 0 (079) 7478512, 7478311 ja amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina maracanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 0 (079) 9904911 muMbaI: nikuMjabhAI ra. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-20. (022) 2814048, 2810195 zrI cImanabhAI khImajI motA 9/1, gajAnana kolonI, javAharanagara, goregAma (ve), muMbaI-62. 0 (022) 8734pa30 lalita dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAtha nagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-80. | (022) 2680614, 5186030 surata : zaileSabhAI bI. zAha zrInAthajI epArTamenTa, chaThe mALe, hariparA, hAtha phaLiyA, surata-1. (0261) 439100,439113 rAjakoTa: kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. (0281) 233120 beMgalora vimalacaMdajI Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. ()(O) 2875262, (R) 2259925 jAmanagara : udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara. 0 (0288) 178513 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zuddhipatraka pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2nuM zuddhipatraka peja naMbara paMkti - azuddha zuddha * 21 357 358 358 24 paraMtu 361 tethI 331 365 366 366 369 369 374 15 15 A phakta A phakta te=pravacananA eka paNa vacanamAM azraddhAvALAnA sarvayogo niSphaLa che te, tethI pUrvapakSI devArcana karatA nathI ? (sAvadyathI devArcana karatA nathI ? arthAt sAvadyathI nivRtti hovA chatAM karmaroganA nAza nivRtti hovA chatAM karmaroganA nAza mATe yatie dravyastava karavuM joIe.) mATe yatie dravyastava karavuM joIe. e pratijJAno e rU5 zrAvakanI pratijJAno prasAt pachI dravyatatyAre prasaratu pachI ane gRhastha sAthe A rIte A rIte gRhastha sAthe ti | tti pratyupekSaNAdikaraNam / pratyupekSaNAdikaraNam thaI zake nahi. thaI zake nahi. te batAvavA ja kahela che ke, asaMyatanA atidezanuM anyAyapaNuM che. tasyaniyamA tasya niyamA ani" vi' apramatta saMyatane apramattasaMyatane anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka sudhI tyAM zaMkA karatAM pUrvapakSI kahe che - pUrvapakSInI zaMkAne sAme rAkhIne graMthakArazrI kahe che - teoghaniyuktinuM, vacana teaoghaniryuktinuM vacana, ema kahela che. ema kahela che, paraMtu RjusUtranayathI paNa AtmA hiMsA che tema kahela nathI. tema kahela che. temapU.malayagirijI mahArAje kahela che. naigamanayanI ane vyavahAranayanI nigamanathI ane vyavahAranayathI eka prakAranI hiMsA eka prakAranI hiMsA to paNa mAnya che, paNa hiMsA mAnya che, 'natha' zabda 'natha' zabda ane 'va' zabda 377 387 388 408 409 411 411 411 411 411 31 415 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zuddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 24 ) 26 421 421 424 427 428 428 436 439 439 439 17 17. 17 440 440 441 441 nanuM .... dhRtadhavat | kathA... prAtipAtariyA veti | A pramANe pratIka lo. jiyAto vanyA' 'kriyAto karma, pariNAmato bandhaH' bhAva vizuddhyA, bhAvavizuddhyA saMvuDacAriNotti saMvuDacAriNo tti kAyaceSTA-rahitasya kAyaceSTArahitasya IryApathamAM Ta IryApathamAM paNa jevo jinapUjAdimAM jevo pUjAmAM che, samAna che. samAna che e rU5 zubhayoga ane zubha adhyavasAyanuM pUjAmAM sAmya che. =te pramANe ja che. =pUrvamAM jema paramatamAM praveza kahyo te pramANe ja che. kAyika kriyAthI kAyika kriyAthI thatI hiMsAne evI hiMsAthI evI hiMsAthI anya evI yatanA zuddha bhAva vaDe tene yatanAzuddha bhAva vaDe pUjA kare che tethI tenI pUjAmAM thatA te sAkSI pATha sUyagaDAMgano sAkSIpATha ... rasikepraNayinI 0 rasikeva praNayinI pUrvAgarUpe pUrvAgarUpe "tatrAsanno ..... || ItyAdi zloka vaDe "tatrAsanno ..... astha" || ItyAdi zloka vaDe - ATalo bhAga kADhI nAMkho batAvyuM che. batAvanAra AraMbhamAM prAraMbhamAM "ttinAraMAnavanyastha chivA" malinArambhAnubandhasya chidA, e prApta thAya ke - e prApta thAya ke -a=A rIte= SoDazaka graMthamAM pUrvamAM batAvyuM e rIte, upanamra namaskAra karavAnA upanamra=upanamananA arthAt AvavAnA svabhAvavALA svabhAvavALA evA je sAdhuo, ane teonA=caityonA. caityonA udyata thayelA udyata thayelA evA teonA caityane 442 443 445 21 13 11 445 445 446 447 447 447 447 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peja naMbara 449 1 459 458 458 459 460 470 461 10 463 463 463 pratimAzatakazuddhipatraka paMkti azuddha zuddha namavA mATe AvelA evA 4. vaLI vINA, vaLI nRtya utsavamAM viNA, 24 u(pa)cita ucita 14 saMbhavita saMbhAvita 16 saMbhavita saMbhAvita A rIte TIkAryamAM zarumAM lo - rUTuM punaratra vivAranIyam - A=AgaLamAM kahevAze e, vaLI ahIM=dravyastavane bhAvayajJa kahyo emAM, vicAravA jevuM che je batAve che - 21 to graMthakArazrI svayaM AgaLa javAba Ape che - A lakhANa kADhI nAMkhavAnuM che. 22mI paMkti pachI mUkI A lakhANa vAMcavuM - mahAjayane karanAra zreSTha yajJa eTale mohane jaya karanAra yajJamAM je zreSTha yajJa cAritra che te 15 bhAvayajJapadano prayoga thAya che. bhAvayajJano prayoga thAya che. e bhAva arthathI prApta thAya che. yAgo yaugo 13 utpanna thatA nakhAtA tene sAme rAkhIne AnAthI vaturghattapanirdezyatva tevatAtvei mImAMsakano mata saMgata thAya che. erUpamImAMsakamatanuM nirAkaraNa thAya che. hovAne kAraNe hovAne kAraNe maMtrakaraNaka tyAgAMtarane laIne kahI zakAze nahi. kahI zakAze. 'phaMdrAya svAhA' e anya maMtra nahIM anya maMtra nahIM hovA chatAM DuMdrAya svAhA hovA chatAM te yajJanA prayogamAM yajJanA prayogamAM Indra devatArUpe siddha devatArUpe IMdra siddha thayA. thayA. te batAvIne tyAra pachI A rIte tenuM khaMDana kare che - khaMDana kare che - tethI tu thI mAMDIne tyAMdu sudhInuM naiyAyikanuM kathana, ta' zabda ti' zabda thatu pachI je devatArUpe siddha thAya che. devatArUpe siddha thAya che, tethI svAbhAvika svAbhAvika rIte tathA te prakAranA, tathA te prakArano je maMtramAM temanuM nAma 465 465 465 468 468 468 468 469 472 473 11 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zuddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 478 che % 0 478 478 479 483 487 0 0 489 507 514 che 525 526 526 je je Ave te prakArano, agni prajApatibhyAM agniprajApatibhyAM adhyAhAra che pachI A lo - te ItyAdithI sUcita che.) ItyAdi acetana devatA devatAne acetana vitryAceyANAmiti, vitryAyANAmiti ema itte' no anvaya che ane ema nizromImAMsanata mAM rahelA nizromImAMsahamatapimAM rahelA ' ' no samuccaya che. ' ' no samuccaya che. mImAMsaka naiyAyika atiprasaGgAH / tiprasaE | nadIuttaraNanA dRSTAMtathI sAdhunA nadIuttaraNanA dRSTAMtathI zrAvakane 0dRSTAntaranyAyaM dRSTA(ntA)ntaranyAyaM zrIRSabhadevasyetyarthaH / zrIRSabhadevasyetyarthaH zeSaH | zeSaH | ghAtakatvAt ghAtakatvAt / nivRtta anvita=dezasahita, nivRtta anvita=deza zabda sAthe samAsathI joDAyela "sute ne "sute' ne adhyAhAra ta~dAnakarAjyanuM pradAna, vizeSathI ta~dAna=rAjyanuM pradAna, abhyazcayane che samuccayate, amyuccayane samuccayane, paMcAzakanA zloka-7/3pamAM je kahyuM, haribhadra aSTakanA zloka-1nA te arthane kathanane ja je vaLI je vaLI koI ubhayatra=dravyastava ane bhAvastava ubhayatra paNa=dravyastava ane bhAvAstava ubhayamAM, ubhayamAM paNa, mahAnizItha sUtramAM paNa mahAnizItha sUtramAM have zAstranA bIjA have mahAnizItha zAstranA ja bIjA mahAnizItha sUtranA akSaro mahAnizItha sUtranA anya akSaro prApta thayo. tenI prApta thayo tenI 9 pa25 527 527 pa33 536 537 - 11 24 538 541 541 542 542 575 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka, zakipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 575 25 575 27 575 bhUlanA nimittane pAmIne bhUlanA nimittane pAmIne= bhUla thaI tyAre bhUlanA nimittane pAmIne bhUlanA nimittane pAmIne, ucita khulAso mAgyo. ucita khulAso mAgyo tyAra pachI sAvadyAcAryanI AjJAviruddha pravRtti zaru thaI. to paNa, nirNaya bhaya jyAre bhagavAnanuM jyAre pUrvamAM batAvyuM e prakAranuM bhagavAnanuM tyAre je ucchiSTa ..... pravRtta thaI. ATaluM lakhANa kADhI nAMkho. 578 to pa78 580 iti 589 108 SOC 108 ti, 609 SOL 910 616 , 617 617 918 kAUnissANaM kAU nissANaM apuSTaavyavacchinyAdirUpa AvazyakaniryuktinI TIkAmAM anna no artha karatAM apuSTaavyavacchinyAdirUpa mahAnizIthanI sAkSI batAvIne kahyuM ke kahyuM ke, Avazyaka ane mahAnizIthAdi Avazyaka ane vajAcAryanA kathanane kahenAra mahAnizIthAdi batAvavA arthe batAvavA arthe zloka-47mAM tethI tIrthanamana paNa yatiAzrama ane tIrthanamana paNa yatiAzramane ucita ucita 'va'=athavA vA'=sathavA=athavA, kathanarUpe kahelA tArUpe pratimAnati namaskAra thaI namaskAragrahaNa thaI samudAya rUpa saMgha (A pramANe samudAyarUpa saMgha, caitya eTale jina darekanA artha samajavA.). pratimA, (A pramANe darekanA artha caitya eTale jinapratimA, eno= samajavA.) mULamAM 'tavassI ..... vekya' tapasvI Adino, je artha=prayojana, zabda che teno samAsa jaNAve che - te tevA chetavassI ... rephaya che. eno tapasvI Adino, je artha= mULamAM... yadde zabda che teno prayojana, te tevA che tavassI vephaTTa che. samAsa jaNAve che. 619 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zuddhipatraka peja naMbara paMkti 620 624 626 631 631 631 631 738 642 350 750 650 655 655 655 655 755 757 657 . 664 28 3 13 12 13 13 15 ra 21 6 17 18 14 14 14 15 16 24 17 20 azuddha caityane choDIne bAkI badhAno saMghamAM adhikRta thaye chate=adhikAranA vazathI grahaNa karAye chate pUrvapakSa uttarapakSa te baMnenuM pUrvapakSa ane utta25kSa baMnenuM samyaktvanuM aMga bane che. ahIM iM hovAthI tyAM A pramANe tane vAMcatA evA sAdhuvezane dhA2Na karanArane hiMsAne grahaNa karIne pUrvamAM kahyuM ke praznavyAkaraNanA kathananuM tAtparya avivekavALI dharmabuddhithI karAMtI hiMsAmAM hiMsA ka2nA2ne hiMsaka ane maMdabuddhivALA kahevAmAM AvyA che. bhagavadbhUjA karanArane nahi. zuddha caitya sudhInA sarvano TIkAnA aMtamAM sAkSI batAvI temAM batAvela saghanA adhikRta thaye chate=grahaNa karAye chate, pUrva uttara 9 te rUpa pakSadrayanuM pUrva ane utta2rUpa pakSazcayanuM samyaktvanuM aMga bane che, tethI samyaktvanI sAthe avinAbhAvI evA anaMtAnubaMdhInA anudayathI ApekSika evA upazamarUpa samyaktva guNo ja pragaTe che. ahIM= hovAthI A pramANe vAMcatA evA ane sAdhuvezane dhAraNa karanAra evA tane pUrvamAM kahyuM ke, praznavyAkaraNanA kathanathI avivekavALI ane dharmabuddhithI karAtI hiMsA jeo kare che teo hiMsaka ane maMdabuddhivALA che ema phalita thAya che paraMtu bhagavapUjA karanAra nahi. e praznavyAkaraNanA viSayamAM praznavyAkaraNano pUrvapakSI tenA samAdhAnarUpa..... zraddhA karavA yogya che. A lakhANa kADhI nAMkho. pramAvi (jJAti ?) bhramAdi ucchedI nathI ucchedI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka, zaddhipatraka peja naMbara paMkti azuddha 19 774 774 975 676 778 'saMbhavisamuccaye na' saMbhavisamuccayena karAye chate karavAmAM ane sAmAyikathI jo tenI zuddhi thatI ane sAmAyikathI jevI zuddhi te karI hoya to sAvadyapravRttirUpa pUjAmAM zake che tenA karatAM pUjAthI adhika zuddhi kema prayatna kare ? tethI kahe che - kema thaI zake ? tethI bIjo hetu kahe che - temAM=dravyastavamAM pravRtti che. temAM dravyastavamAM pravRtti che (te ja batAve che ke, vivekI zrAvaka sAmAyika karatAM pUjAthI vadhAre zuddhi te karI zakato hota to vivekI zrAvaka dravyastavamAM vadhAre pravRtti kare nahi.) pUjAnI kriyA te nirjarA pratye pUjAnI kriyA nirjarA pratye vizeSa kAraNa vizeSa kAraNa bane kSetramAM ja kSetramAM anya AraMbhavALAo evA jinArcanavidhimAM AraMbhanI zaMkA dhAraNa jinArcanavidhimAM AraMbhanI zaMkA karanArA evA anya AraMbhavALAnA karanArAone karanArAone A doSo rahelA che - karanArAonA A doSo che - saMkAzanI saMkAzAdinI zuddha prAptino upAya eTale tenA vaDe zuddha prAptinA upAya vaDe Na hu A prakAre A rIte A prakAre. A rIte AdhAnathI samAdhAnathI anyatarabandha-syApyahetutvAt, anyatarabandhasyApyahetutvAt, A prakAranI A rIte chatAM ahIM phUpadaSTAMta e rIte kupadRSTAMta 979 984 988 702 Nahu 704 704 708 709 709 716 chatAM. 717 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ dvipatraka peja naMbara paMkti azuddha zuddha 718 718 20 20 718 22 718 23 718 29 729 11 13 24 24 saguNa utkIrtanAno bhAva che. sadguNa utkIrtanAbhAva=bhAvastava che. AnA dvArA AnA dvArA=bhAvastavanA lakSaNamAM rahela saguNa utkIrtanAno artha karyo enA dvArA, mRSAvAda che. mRSAvAda che jethI karIne asaguNonA utkIrtanAno niSedha che ema anvaya che. ta' zabda bhAvastavanA 'tti' zabda hetuarthaka che. kathananI samAptisUcaka che. uccAraNa karavA rUpa che. uccAraNa karavArUpa che. je potAnAmAM tevA guNo pragaTa karavAmAM prabala kAraNa avazya bane che. tti yatti bAi : ..... mAthAra - pachI A rIte lo - 'nAda' thI zaMkA kare che jo Ama che= kahe che - zaMkA karatAM kahe che - ethI karIne ahIM ethI karIne ahIM zaMkAnA samAdhAnamAM, sAthe sAme bhAvastavamAM bhAvastavarUpa cAritramAM dravyastava karatAM bhAvastava dravyastava karatAM saMyamIne upAdeya evuM cAritra bhAvastavamAM cAritranI kriyAmAM none nona ... nAthA || "none no... nAyA" kriyAthI anya kriyAthI anya kriyAmAM paNa vartatA 'suhabhAvaheuo" tti "kukhAvo ' e prakAranA 729 729 729 730 731 732 28 17. 733 734 735 740 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prArthanA pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2nA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkrakathana nyAyAcArya, nyAyavizArada, sArasvataputra mahopAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAnI eka ajoDaanupama svopallavRtti sahitanI aNamolavRttirUpa pratimAzataka graMtharatna, ApaNA saunA atiparama sadbhAgyane kAraNe ApaNane A duSamakALamAM paNa sthApanArUpe rahela paramAtmAnA svarUpane pIchANavA mATe prApta thayela che. jainasaMghanI jinabiMba ane jinAgama e mahAmUlI mUDI che. ApaNane prApta thayela jJAnanidhinA khajAnAmAM pratimAzataka graMtharatna e mahAkIMmatI ratna karatAM zreSTharatnasvarUpa che. nyAyavizArada upAdhyAya yazovijayajI mahArAjAnI tarkakarkazabuddhi ane kalame sarjAyelA aneka graMthomAMno A eka ati adbhuta graMtha che. A graMthamAM prAcIna saMdarbhonAM rahasyone aneka AgamapATho ane yuktiopUrvaka navya nyAyanI zailIthI opa apAyela che. Avo mahAmUlo kImatI graMtharatna aneka jIvone vAMcavAmAM upayogI thAya e mATe A graMtharatnanuM TIkA-TIkArtha saha zabdazaH vivecana taiyAra karI gItArtha gaMgA saMsthAnA upakrame prakAzita karavAmAM Ave che. khAsa to mArI nAdurasta rahetI tabiyatamAM prasannatA jaLavAI rahe ane mukhyatAe sva-Atma pariNatinI nirmaLatA thAya, AvA uttama padArthonA ciMtana-manana-nididhyAsana dvArA parama sukhAsikAno anubhava thAya, ane AtmAnA sAcA sukhanI prApti thAya e rUpa sva-upakAranA lakSathI A nAnakaDo prayAsa karela che, te sArthakatAne pAme evuM icchuM chuM. rAjanagara mukAme mArI nAdurasta tabiyata rahetI hovAnA kAraNe pUjyonI AjJAthI sthiratA karavAnuM banyuM, e arasAmAM yogagraMtho-adhyAtmagraMtho vAcavAno suavasara paMDita zrI pravINabhAi pAse sAMpaDyo. kharekhara kahuM to mArA jIvananI A zreSTha kSaNo samajuM chuM. pratimAzataka graMthavAMcananI zarUAta thai te prAraMbha kSaNathI mAMDIne ja A graMthavAMcana karatAM ati AnaMdanI anubhUti thavA lAgI, ekeka adbhuta padArthonuM yukti ane AgamapATho sAthenuM nirUpaNa joI graMthakArazrI upAdhyAya yazovijayajI mahArAjAnI tarkazaktine, tIvra medhAzaktine biradAvyA vagara rahI zakAtuM nathI. graMthavAMcana vakhate roje roja vaMcAtA pAThanI saMkalanA svasvAdhyAya mATe noTarUpe taiyAra karela. tyArapachI aneka jJAnajijJAsu, tattvajijJAsu varganI bhAvanA-icchA-mAMgaNIne anurUpa e vivecanAnI punaH suvAcya akSararUpe TIkATIkA vivecana saha goThavaNI karI presakopI taiyAra karI, ane temAMthI 1 thI 29 zlokanI saMkalana pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 ane 30-30 zlokanI saMkalanA pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 rUpe gItArtha gaMgA saMsthAnA upakrame prakAzita karavAmAM Ave che. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2mAM nIce mujabanA mukhya muddAonI chaNAvaTa graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjAe karela che. ja dravyastavane kASTha ane kaTuauSadhanI tulanAthI varNavela che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe mAphakathana dravyastavanA bahuvidha lAbhonI suMdara rajuAta karela che. dravyastavane bhAvayajJa tarIke kahela che. ja dravyastavanA anekavidha guNonuM adbhuta varNana karela che. zreSThanI apekSAe ja zreSThatamanI prazaMsA yogya gaNAya, A yuktinA sahAre jinapratimAnI zreSThatAnI siddhi karela che. aMgagharSaNa nyAyathI dravyastavanI mahattA nyAyapUrNa sAbita karela che. bhagavAnanI bhaktine vaiyAvaccarUpe udghoSaNA karela che. kuzAstramAM kahela hiMsA ja dharmArtha hiMsA che, dravyastavamAM dharmArtha hiMsA nathI e siddha karela che. vyastavamAM kUpadaSTAMtanuM yojana vAstavika kaI rIte che, te aneka yukti ane zAstrapAThothI saMgata karela che. graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjAnI zreSTha pratibhAnAM darzana kUpadRSTAMta prakaraNamAM vizeSa rIte thAya che. kUpadRSTAMta sthaLamAM pUjya upAdhyAyajI mahArAjAe Avazyakaniyukti bhASya gAthA-191/12/ 197/194 no pATha saTIka ApI ane pUjApaMcAzaka graMthanA pATho ApIne e darekanI saMgati svapratibhAthI viziSTa rIte karela che, te graMthavAMcana karavAthI svayaM ja samajAze. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-ramAM AvatA alaMkAro A pramANe che - zloka-34 mAM "mam' alaMkAra batAvela che. zloka-44mAM "aprastuta prazaMsA" alaMkAra batAvela che. zloka-49mAM "atizayokti alaMkAra batAvela che. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 ane pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-ramAM AvatAM dRSTAMto A pramANe che - bhAga-1mAM camarendranA utpAta viSayaka AgamapATha sUryAbhadevanI bhaktiviSayaka AgamapATha kezIgaNadharano pradeza rAjAne upadeza viSayaka AgamapATha. A sivAya paNa aneka AgamapATho Apela che. bhAga-2mAM bloka-40mAM sAvaghAcArya ane vajAcAryanA mahAnizIthasUtraviSayaka dRSTAMto Apela che. emAM usUtrabhASaNathI sAvaghAcArye anaMta saMsAra kevI rIte upArjana karyo, ane utsutrabhASaNanA bhavAMtaramAM kevA dAruNa vipAko temane bhogavavA paDyA, eno tAdaza citAra khaDo karela che, ane Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkathana, vajAcAryanA daSTAMtamAM AcArya bhagavaMto kevA svarUpavALA hoya ? AcArya bhagavaMtonuM ziSyo pratyenuM kartavya zuM hoya ? ityAdi mArmika vAto varNavela che. zloka-40mAM Avela sAvaghAcArya ane vajAcAryanA hRdayaMgama daSTAMtonA kAraNe graMtha ati rocaka banela che, ane kharekhara te varNana vAMcavA-vicAravA ane jIvanamAM sajAga banavA mATe ciMtana karavA yogya che. ka zloka-pa3mAM jitazatrurAjAne tattva pamADavA mATe subuddhimaMtrIe karela upAyanuM dRSTAMta jJAtAdharmakathAnuM Apela che. zloka-57mAM saMkAzazrAvakanuM dRSTAMta Apela che. A sivAya aneka AgamapATho bIjA paNa ApIne te te padArtho sayukti siddha karI Apela che. A zloka-39mAM hAribhadra-rAjyAdidAnadUSaNanivAraNa aSTaka Apela che. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2mAM nyAyo paNa Apela che, te A rIte - ja zloka-37mAM narta nimi vivAmi 2 - e nyAyasaMbaddha vaktavya batAvela che. A zloka-38mAM sutakarSaNa nyAyathI dravyastavamAM aduSTatA sthApela che. ja zloka-39mAM mAsyanyAya saMbaddha kathana batAvela che. A zloka-4ramAM 'manAM nizayata: metrAma' e nyAyasaMbaddha kathana batAvela che. ja zloka-pakamAM tRNa-araNi-maNi nyAyasaMbaddha kathana batAvela che. A zloka-10mAM prasthakanyAya saMbaddha kathana batAvela che. A rIte aneka nyAyothI paNa te te padArthanI yuktipUrvaka siddhi karela che. A sivAya bIjA paNa aneka zabdonI vyutpatti vagere khUba suMdara kholela che, jema - ja zloka-33mAM nigraMtha zabdanI vyutpatti batAvatAM kahyuM ke - nitI pratiti niIca=sAdhavA, teSAm ! ja zloka-10mAM pravrajyAnuM svarUpa batAvatAM kahyuM ke, sarvayADapi pravrayA mavadayatakarmaprAyazcitta rUpatAyAstatra tatra vyavasthitatvAt / A zloka-10mAM eka khUba suMdara vAta e batAvI ke - mAdhavAnaM di tithivimA vratasyAtivAra pUta, zuddhapUnA 2 samazrAddhadharmasya tinnImUnottaramukharUti ane temAM tathA vAda - thI vAcakacakravartI umAsvAti mahArAjAnA prazamarati graMtha zloka-30panI sAkSI Apela che. A kathanamAM vidhizuddhapUjAne samagra zrAvakadharmanA tilaka samAna uttaraguNarUpa kahela che. A to mAtra namUnArUpa kahela che, bAkI to A graMtharatnamAM kevA kevA padArthonuM nirUpaNa karyuM che te A Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAkathana graMthamAM AvatA padArthonI saMkSipta saMkalanA ane vistRta anukramaNikA vAMcavAthI vAcakavargane svayaM ja khyAla Avaze. anukramaNikA kadamAM vistRta banI che paNa vistRta anukramaNikA banAvavAno uddeza graMthakArazrIe 100 zlokanA A graMtharatnamAM padArthano kevo mahAkhajAno ApaNane Apela che te samajI zakAya che. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1nA prAphakathanamAM jaNAvyA mujaba, graMtha saMpAdananI zailImAM viSayakrama mujaba TIkA-TIkArtha lIdhela che. TIkAnA arthamAM vacce vacce aneka utthAno karela che, tenAthI 'te te kathana ke hetu zA mATe Apela che teno sugamatAthI bodha thai zake che. TIkArthanI nIce vizeSArtha Apela che te vizeSArtha kyAMka saMpUrNa TIkArthane anulakSIne lIdhela che, to kyAMka TIkAnA amuka kathanane anulakSIne teTalo ja vizeSArtha Apela che. TIkAnA arthanI koi koi sthAnamAM vizeSArthamAM punarukti paNa thAya che, paraMtu te padArthano saMskRta bhASAnA anabhijJane paNa bodha thAya te hetu hovAthI te punarukti saMtavya gaNAze. TIkAmAM jyAM azuddha pATha lAge ane saMgata na thAya tyAM te te pATha gItArtha gaMgA saMsthAmAM upalabdha hastalikhita jherokSa pratanA AdhAre zuddhi karela che ane keTalAka sthAnamAM pATha saMgata na lAge tyAM e pAThanI asaMgatine dUra karavA TIkAnI nIce noMdha ApI che, ke ahIM Avo pATha ucita lAge che ke bhAse che, ane TIkAmAM te pATha kauMsamAM bAjumAM mUkela che. uddharaNanA pAThomAM paNa mudrita pustakamAM aneka azuddhio rahela te azuddhionuM parimArjana te te graMthanI pratomAMthI karela che, ane zuddha pATha mUkela che. te A rIte - A zloka-34mAM 'mahAnAM nayanatramaa' pATha che tyAM uttarAdhyayana adhyAya-12 gAthA-42mAM mahAnaye nayanasia' pATha che ane te saMgata hovAthI te mUkela che. che zloka-39mAM mu.pu.mAM cAyoDatizatakSA: pATha che tyAM ha.pra.mAM cAyo nirdezanakSaNa: pATha che te lIdhela che. ja zloka-40mAM mahAnizIthagata sAvadyAcAryanA dRSTAMtamAM gIvADapatye sunnatyaparitrAne sumahaMte veva pATha che, tyAM mahAnizIthasUtramAM ane pratimAzatakanI hastapratamAM nIvAphayatvesu tattaparitrAne samahata 2 pATha che, te zuddha jaNAvAthI te pATha lIdhela che. tathA te cevudAmuslivanne muLa' pATha che tyAM te vacce sAmuslivatnai mudekha' pATha hastapratamAM che te lIdhela che. tathA mata parva sAdhUnAmavadhAnatA(sAdhunAvatAM ?) A pramANe mu.pu.pATha che, tyAM hastapratamAM "sAdhUnAmavadhAvatAM' pATha che ane te saMgata jaNAvavAthI te pATha lIdhela che. ja bloka-51mAM vizikA la/17nI sAkSImAM vaghu tti pATha che, tyAM vizikAmAM vanna tti pATha maLe che ane te saMgata lAgavAthI te pATha lIdhela che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkalana-saMpAdananI veLAe prAthana * zloka-52mAM mULa zlokamAM mu.pu. mAM sure (nane: ?) pATha che, tyAM hastapratamAM naneH pATha maLela che tethI naneH pATha lIdhela che. * zloka-54mAM mu.pu.mAM rAvi (zasAvi ?) ronochevArtham pATha che, tyAM hastapratamAM'pramAvirAmochevArtham' pATha maLela che ane saMgata jaNAvavAthI te pATha lIdhela che. * zloka-60mAM mu.pu.mAM ninapUnAAyavadhamuvetya pravRtteezite pATha che, tyAM hastapratamAM ninapUnAAyavadhopetyapravRttervazitatvAn pATha che, te saMgata lAgavAthI te lIdhela che. A rIte aneka bIjA paNa pAThonI zuddhi hastapratanA AdhAre ane uddharaNagata pAThonI zuddhi te te graMthanI pratonA AdhAre karela che. A graMthanA pruphasaMzodhanakAryamAM pU. sA. zrI caMdrAnanAzrIjI ma.nA ziSyA sA. cArunaMditAzrIjI ma.nA ziSyA sA. hitarucitAzrIjIno sahayoga sAMpaDela che, tathA suzrAvaka zAMtilAla zivalAla zAhano pruphasaMzodhanakAryamAM tathA bhASAkIya sudhArA-vadhArA vagere mATe aneka prazno karIne graMtha suvAcya bane te mATe vizeSa sahayoga sAMpaDela che, ane teoe paNa potAne AvA uttama graMtharatnanA svAdhyAyanIvAMcananI amUlya taka sAMpaDI te badala dhanyatA anubhavela che. chadmasthatAvaza AvA bRhatkAya graMthanA vivaraNamAM ke saMkalana-saMzodhanAdi kAryamAM aneka truTio rahevAnI saMbhAvanA che. sarvajJakathita padArthonuM kyAMya avamUlyana na thaI jAya te mATe pUrepUro prayatna karela che, chatAM jinAjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha kyAMya paNa padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to te mATe micchA mi dukkaDaM mAMguM chuM. prAMte aMtaranI eka ja mahecchA ke deva-gurunI asIma kRpAthI svaAtmapariNatinI nirmaLatA mATe karAyelo A prayAsa sva-para upakAraka bane, ane mane potAne AvA uttama graMtharatnanA svAdhyAyanI je taka maLI te svAdhyAyanI pariNati dvArA krame karIne niHsaMgabhAvanI anubhUti, prAtibhajJAnanI prApti, kSapakazreNino prAraMbha, kevalajJAnanI prApti, pUrNa vItarAgaavasthAnA AsvAdanI anubhUti, yoganirodha dvArA sarvasaMvara bhAvanI prApti ane paripUrNasukhasvarUpa siddhAvasthAnI prApti nikaTanA bhavomAM thAya, muktisukhanI bhAgI banI zakuM e ja zubhAzayathI karelo A nAnakaDo prayAsa saphaLatAne pAmo, e ja zubhabhAvanA ! vi. saM. 2058, aSADha suda-6, somavAra, tA. 15-7-2002, epha-2, jeThAbhAI pArka, nArAyaNanagara, pAlaDI, amadAvAda-380007. paramapUjya paramatAraka paramArAghyapAda AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA pa. pU. saraLasvabhAvI pravartinI sAdhvIzrI rohitAzrIjI ma. sA. nA ziSyaratnA sAdhvIzrI caMdanabAlAzrI Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 padArthonI saMkSipta saMkalanA pratimAzataka graMtharatnamAM AvatA zloka-30 thI 60nA padArthonI saMkSipta saMkalanA mokSanuM kAraNa evuM dravyastava gRhastho seve che tema sAdhubhagavaMto kema sevatA nathI ? te kathana zloka-30mAM yuktithI batAvela che. vaLI, koine prazna thAya ke, jema kUpadRSTAMtathI zrAvakane pUjA guNakArI che tema sAdhune paNa pUjA guNakArI hovI joie, te zloka-30mAM kahela che. vaLI, gRhasthane pUjAmAM jo sAvaghanuM sphuraNa thatuM nathI to sAdhune paNa pUjAmAM sAvaghanuM sphuraNa thavuM joie nahi, tenuM nirAkaraNa karIne zrAvakane bhagavAnanI pUjAmAM adhyAtmanuM sphuraNa thAya che, "jyAre sAdhune pUjAmAM sAvadyanuM sphuraNa kema thAya che ?" te yuktithI zloka-30mAM sthApana karela che, ane AthI ja malinAraMbhI gRhastho dravyastavanA adhikArI che, jyAre nirAraMbhI evA sAdhuo dravyastavanA adhikArI nathI. vaLI, dravyastava cAritramohanIyano kSayopAma pedA karavA dvA2A phaLathI saMyamanuM kA2Na che, jyAre sAdhu to dravyastavathI prAptavya evA cAritramohanIyanA kSayopazamane pAmelA hovAthI bhAvastavanA adhikArI che, te zloka-30mAM batAvela che. vaLI, sva-52 ane ubhayanA bhedathI pAritApanikI kriyA zAstramAM kahevAyela che, tethI loca karavAmAM ane tapanA anuSThAnamAM paNa pAritApanikI kriyA prApta thAya che ane pAritApanikI kriyA karmabaMdhanuM kAraNa che; evI zaMkAnuM nirAkaraNa karIne loca karavAmAM ke tapa anuSThAna karavAmAM kevo adhyavasAya che ke jethI tyAM pAritApanikI kriyA nathI, te zloka-30mAM yuktithI batAvela che. vaLI, pravacananA mAlinyanA rakSaNa mATe apramattamunione paNa mAyApratyayikI kriyA hoi zake che, te vAta AgamanA vacanathI batAvIne, apramattasaMyatane navamA guNasthAnaka sudhI kaSAyono vyakta upayoga munine hoi zake che, te vAta zloka-30mAM kahela pravacanamAptinvarakSaLArthameva sA nAnyajJAna kRtyarthasya vRtto vyAdhyAnAt e kathana, ane prajJApanAsUtramAM kahela mAyApratyayAplanivRttivAva saMpAyuM yAvadbhAvinI parato na mavRtti e kathana, A baMne kathanathI nakkI thAya che. vaLI, adhyavasAya pramANe kriyA zubha ke azubha kahevAya che e prakAranI nizcayanayanI mAnyatA bhagavatIsUtranA pAThathI ane prajJApanAsUtranA pAThathI puSTa karela che. vaLI, hiMsAdi pAMce paNa avrato adhyavasAya pramANe ja hiMsA ke ahiMsArUpa bane che, paraMtu bAhya hiMsA ke ahiMsAthI hiMsA ke ahiMsArUpa banatA nathI, e vAta pU. malayagiri mahArAjanA vacanathI sthApana karela che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA vaLI, hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM ane hiMsAnA viSayavibhAgamAM nayono abhiprAya kyAM judo paDe che, tenuM paNa yuktithI zloka-30mAM samarthana karela che. vaLI, koi jIve maraNa vakhate sarva vastu vosirAvI na hoya to, pUrvabhavanA zarIrathI thatI hiMsAnI prApti te jIvane thAya che, te kathana te jIvanA aviratinA nimittathI upacAra karIne kahevAya che, ane te upacAra kai apekSAe che tenuM zAstrapATha ane yuktithI zloka-30mAM sthApana karela che. vaLI, jema bhagavAnanI pUjA e kriyAtmaka che tema samyagudarzana paNa kriyAtmaka che, tethI kriyA saMsAranuM kAraNa hoya, mokSanuM kAraNa na thai zake, tevI mAnyatAnuM yuktithI nirAkaraNa karela che. vaLI bauddhanA matamAM hiMsAnAM pAMca aMgo hoya tyAM ja hiMsA manAya che, anyatra nahi, tenuM yuktithI nirAkaraNa karela che. ane bauddha mAne che te parijJAupacita, avijJopacita, iryApatha ane svapnAntika e cAra prakAranI hiMsAnuM svarUpa zloka-30mAM vistArathI batAvela che. zloka-31 thI 34mAM jinamaMdirathI thatAM lAbhonuM varNana batAvela che. zloka-31mAM dravyastavamAM vitRSNAne kAraNe aparigrahavratanI daDhatA thAya che, dAnadharmathI dharmanI unnati thAya che, sadudharmanA vyavasAyathI malinAraMbhanA anubaMdhano uccheda thAya che ane caityane namaskAra karavA mATe AvelA sAdhunA vacanane sAMbhaLavAthI tattvano bodha thAya che, e vAta yuktithI batAvela che. zloka-32mAM jinamaMdiranA darzana mATe AvelA aneka saMghono paricaya thavAthI, saMghamAM rahelA ghaNA zAstranA jANakAro evA zrAvakono paricaya thAya che, ane tenAthI ghaNA zAstranA tattvono bodha prApta thAya che, ane tenAthI sadyoga avaMcakAdi kramathI paramasamAdhinI prApti thAya che, te vAta kahela che. zloka-33mAM bhagavAnanI pUjAnA kALamAM bhagavAna sAthe tanmayatA thavAthI samApatti prApta thAya che, ane te vakhate sarva jIvo pratye maitrIbhAva ullasita thAya che, ane vaira, vyAdhi, virodha, matsara ane krodhAdi upadravo zAMta thAya che, mATe dravyastavathI ghaNA guNonI prApti thAya che, e prakAranuM kathana kahela che. zloka-34mAM pUjAnI kriyAmAM dazatrikAdi vidhimAM yatna karavAthI dravyastava bhAvayajJa bane che te vAta yuktithI batAvela che, ane jema dravyastavane bhAvayajJa kahyo paNa bhAvastava na kahyo tenuM yuktithI sthApana karela che. vaLI, naiyAyika devatAnuM lakSaNa zuM kare che te batAvIne, zabdAtmaka devatAne mAnanAra mImAMsakanuM khaMDana taiyAyika kai rIte kare che te batAvela che, ane mImAMsaka acetana devatAne mAne che ane temAM mImAMsakanI yukti batAvIne mImAMsako taiyAyikanI sacetana devatAnI mAnyatAnuM kai rIte khaMDana kare che, te batAvela che, ane graMthakArane nayabhedathI sacetana ane acetana baMne devatA mAnya che, te yuktithI sthApana karela che. Ama chatAM naiyAyikane mAnya ane mImAMsakane mAnya evA devatA yogIone upAsanIya nathI, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA paraMtu vItarAga devatA ja upAsanIya che tenuM paNa yuktithI zloka-34mAM sthApana karela che. vaLI, yogIone devAdhideva upAsanIya che, ane maMtramaya devatAnaya samabhirUDhanayano bheda che athavA to samabhirUDhanaya upajIvI upacAra che, ane jene AzrayIne saMyato paNa sarasvatI Adi devIone namaskAra kare che, te devalokamAM rahela sarasvatI Adi devIone namaskAra nathI, paraMtu maMtramaya zabdAtmaka acetana devatAne namaskAra che, te vAtane graMthakAre saMpradAya aviruddha potAno pariSkAra che e rIte zloka-34mAM batAvela che. zloka-35mAM bhAvaApattinA nivAraNa guNavALuM dravyastava hovAthI bhagavAnanI mUrti pUjanIya che e vAta yuktithI batAvela che. zloka-30mAM sAdhune nadI UtaravAnI kriyAmAM AraMbha hoya chatAM saMyamanI kriyA hovAthI jema nirAraMbha manAya che, tema bhagavAnanI pUjA paNa nirAraMbhika kriyA che e vAta yuktithI batAvela che. vaLI, sAdhune saMyamanI vRddhi arthe aneka vakhata nadI UtaravAnI anujJA hovA chatAM rAga prApta nadI UtaravAmAM mahinAmAM be, traNathI adhikavAra nadI UtaravAno niSedha kaI apekSAe che tenuM yuktithI zloka-33mAM sthApana karela che. vaLI, varSARtumAM paNa kAraNe vihAra karavAnI anujJA che, ane sAdhune nadI UtaryA pachI iriyAvahiyAnI vidhi che ane dravyastavamAM iriyAvahiyA nathI, tenuM pAramArthika tAtparya zuM che ? tenuM yuktithI zloka-33mAM samarthana karela che. vaLI, kai kriyA iriyAvahiyApUrvaka karavAnI che ane kai kriyAomAM iriyAvahiyA karavAnI nathI tenuM tAtparya paNa zloka-37mAM spaSTa karela che. zloka-37mAM nadI UtaravAmAM yuktithI aduSTapaNuM sthApana karIne tenA daSTAMtathI pratimAmAM paNa hiMsAno doSa nathI e vAta yuktithI batAvela che. vaLI, sAdhune nadI UtaravA viSayaka utsarga-apavAdasUtranuM tAtparya spaSTa karela che. zloka-38mAM sApanA mukhathI putranA AkarSaNanA daSTAMtathI bhagavAnanI pUjAmAM adoSanuM sthApana karela che. zloka-39mAM RSabhadeve putrAdine batAvela zilpAdi zikSA ane rAjyavibhajyadAnanA daSTAMtathI bhagavAnanI pUjAmAM nirdoSatAnI sthApaka yukti batAvela che. zloka-40mAM mahAnizIthasUtranA pAThathI dezavirata zrAvakane pUjAnI vidhidvArA jinapratimAnI pUjAnA kathananA sthApana dvArA pratimAnI pUjyatA batAvela che. zloka-41mAM zrAvakanA dAna, zIla, tapa ane bhAvanA phaLasadaza bhagavAnanI pUjAnA phaLane yuktithI sthApana karela che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthonI saMkSipta saMkalanA zloka-42mAM mahAnizIthasUtranA keTalAka AlApako azraddheya che, e prakAranA pU. haribhadrasUri mahArAjanA vacana dvArA saMpUrNa mahAnizIthasUtrane apramANarUpe zvetAMbara saMpradAyane grahaNa karIne mahAnizIthasUtranA vacanathI mUrti pUjanIya siddha thAya nahi, e prakAranI sthAnakavAsInI yuktinuM nirAkaraNa karela che. vaLI, mahAnizIthasUtranA keTalAka AlApakone choDIne saMpUrNa mahAnizIthasUtra zraddheya che, e prakAranuM pU. haribhadrasUri mahArAja sAhebanuM vacana ane tema svIkAravA pAchaLanI temanI yukti ane vRddhavAda pramANe saMpUrNa mahAnizIthasUtrane pramANarUpe svIkAranI yukti zloka-42mAM batAvela che. zloka-43/44mAM mahAnizIthasUtranA sAvadyAcAryanA vacanane grahaNa karIne mUrtinI apUjyatAnI sthApaka lupAkanI yuktinuM nirAkaraNa karela che. zloka-4pamAM sAvadyAcAryanA vacananuM je rIte tAtparya hatuM te rIte ja dareka zAstronA vacanone ucita rIte joDIne sUtrane niHzaMkita karavAthI pravajyAnI sArthakatAnI prApti thAya che te vAta yuktithI batAvela che. zloka-46mAM vajAcAryanA sAdhune yAtrAniSedhanA dRSTAMtathI bhagavAnanI mUrtine apUjyarUpe svIkAranI sthAnakavAsInI yuktinuM nirAkaraNa karela che, ane tenA dvArA avidhipUrvakanI tIrthayAtrA sAdhune duSTa che ane vidhipUrvakanI tIrthayAtrA sAdhune saMmata che e vAta yuktithI sthApana karela che. vaLI, sAvadyAcArya ane vajAcAryanuM dRSTAMta vistArathI batAvela che, ane sAvadyAcAryanA dRSTAMtamAM maThAdhIzonI jinAlayanI pravRttine sAvadya kahIne sAvadyAcArye kai rIte saMsAra parimita karyo ane tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM, ane te ja sAvadyAcArye pAchaLathI usUtrabhASaNa karIne anaMtasaMsAranI kadarthanA kai rIte pAmyA, te vAta zloka-40mAM batAvela che. ane kevA kevA prakAranA usUtrabhASaNathI anaMtasaMsAra thai zake evo bodha karAvanArAM aneka vacano sAvadyAcAryanA dRSTAMtamAM jovA maLe che, ane vajAcAryanA dRSTAMtamAM sAdhune kaI rIte avidhithI karAyela tIrthayAtrA saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane che, ane jyAre ziSyo mArganI viruddha pravRtti karatA hoya tyAre gurune zuM ucita kartavya che, teno bodha vajAcAryanA dRSTAMtathI thAya che. zloka-47mAM bhagavAne somilanA praznamAM sAdhune tapa-saMyamarUpa yAtrA batAvela che, tethI sAdhune tIrthayAtrA hoi zake nahi, e prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karela che. vaLI, bhagavAnanI kevalajJAna pachI tapa-saMyamarUpa yAtrA zuM che ? teno paNa paramArtha zloka-47mAM kholela che. zloka-48mAM bhagavAnanI pUjAnI kriyA bhagavAnanI vaiyAvaccarUpa che, e vAta yuktithI sthApana karela che tyAM koine zaMkA thAya ke vaiyAvacca to AhArAdinA saMpAdanathI thAya che, tenuM nivAraNa karIne Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 padArthonI saMkSipta saMkalanA yuktithI pUjAnI kriyAthI paNa bhagavAnanI vaiyAvacca thai zake che te vAta AgamapAThathI sthApana karela che. vaLI, zAstramAM azanAdithI vaiyAvacca karavAnuM kathana che. tyAM azanAdimAM "Adi' padathI pAnakanuM jaLanuM, grahaNa karela nathI paraMtu bhakti AdinuM grahaNa karela che e vAta yuktithI zloka-48mAM batAvela che. zloka-49mAM caityapadano artha jJAna karIne sthAnakavAsIo zAstramAM batAvelA padArthone saMgata kare che, ane kahe che ke, caityapadathI pratimAnI pUjyatA siddha thatI nathI, tenuM graMthakAre vyAkaraNanI maryAdAthI "caitya' pada dvArA jJAna artha thai zake nahi te yuktithI batAvela che. zloka-50mAM bhagavAnanI pUjAne vaiyAvaccarUpe svIkAravAmAM Ave to cothA guNasthAnakamAM avirati hovAne kAraNe bhagavAnanI bhaktirUpa vaiyAvacca saMgata thAya nahi, e prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karIne cothA guNasthAnake paNa anaMtAnubaMdhInA vilayathI=NayopazamathI AMzika cAritra che tema batAvIne samyagdaSTine bhagavAnanI pUjArUpa vaiyAvacca che te vAta batAvela che. zloka-51mAM cothA guNasthAnakamAM anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI cAritra svIkArIne, bhagavAnanI pUjArUpa vaiyAvacca avirata samyagdaSTine saMbhave che tema svIkAravAthI cothA guNasthAnake avirati saMgata thAya nahi, e prakAranI zaMkAnuM nirAkaraNa karela che, ane tenAthI batAvela che ke samyagdaSTine paNa aMzathI virati hovA chatAM alpa aMza hovAne kAraNe aviratasamyagdaSTi kahela che. zloka-para/pa3mAM praznavyAkaraNasUtramAM dharmArthahiMsAne paNa hiMsA hela che, ane dharmArthahiMsA karanArane maMdabuddhivALA kahela che, tethI bhagavAnanI pUjAmAM paNa dharmArthahiMsA che evo koine bhrama thAya tenuM nirAkaraNa karela che. vaLI, zloka-pa3mAM subuddhimaMtrInA dRSTAMtathI jitazatrurAjAne dharma pamADavA mATe karAyela AraMbhavALI jalazodhananI kriyAne paNa dharmarUpe sthApavAnI yukti batAvela che. zloka-54papapakamAM bhAgIya hiMsAne dharmarUpe kahenAra vedanAM vacanone hiMsArUpe sthApana karIne bhagavAnanI pUjAmAM leza paNa hiMsA nathI, ane tyAgIya hiMsA dharmarUpa nathI paraMtu hiMsArUpa che, tenI sthApaka aneka yuktio batAvela che. vaLI, jema yAgIya hiMsAmAM hiMsA che, tema pUlathI jotAM bhagavAnanI pUjAmAM paNa hiMsA che; Ama chatAM phaLathI ahiMsA hovAnA kAraNe, bhagavAnanI pUjAmAM hiMsAkRta leza paNa karmabaMdha nathI, ane yAgIya hiMsAmAM ekAMte hiMsA hovAne kAraNe leza paNa dharma nathI, evI yukti batAvela che. zloka-pa3/57mAM koine zaMkA thAya ke bhagavAnanI pUjAmAM paNa AraMbha to che, mATe bhagavAnanI pUjA karatAM nirAraMbha evI sAmAyikAdinI pravRtti ucita che tenuM nirAkaraNa karela che. ane yuktithI sthApana karela che ke vidhipUrvaka bhagavAnanI pUjA karanArane leza paNa karmabaMdha nathI, eTaluM ja nahi paNa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 padArthonI saMkSipta saMkalanA pUjA arthe snAnAdinI kriyA ke vyApArAdinI pravRtti paNa karavAmAM Ave to te bhUmikAvALA zrAvaka mATe te ucita hovAthI leza paNa karmabaMdhanuM kAraNa nathI. ane temAM saMkAzazrAvakanA dRSTAMtane batAvIne saMkAzazrAvakanI jema anya zrAvakone paNa bhagavAnanI pUjA arthe vepAra karavo ucita che, ane "ghartha thI vidA tAyAnIdA rIvalI' e sUtranuM yojana sarvaviratinI apekSAe che zrAvakanI apekSAe nathI, tethI te sUtranA baLathI dharma mATe vyApAra thAya ja nahi e prakAranI mAnyatAnuM nirAkaraNa karela che. zloka-58mAM je zrAvaka sAdhunI kriyAmAM rata hoya ane sAvaghano saMkSepa karelo hoya ane svabhAvathI ja atyaMta yatanApUrvaka jIvato hoya ke jethI koi pRthvI AdinuM upamadana=hiMsA, na thAya, tevA saMkSeparucivALA zrAvakane AzrayIne dravyastavanI vidhi nathI, paraMtu tevA zrAvake bhAvastavamAM ja pradhAnarUpe yatna karavAnI vidhi che e vAta batAvela che. vaLI, jemanuM citta atyaMta nirlepadazA tarapha nathI, ane tethI ja atyaMta yatanApUrvaka saMyamayogamAM yatna karI zakatA nathI, tevA zrAvako jo bhagavAnanI pUjA na kare ane mAtra sAmAyikAdi karIne saMtoSa mAne, to teo sAmAyikAdithI bhAvastava karI zakatA nathI ane pUjA karIne dravyastava paNa karI zakatA nathI, tethI ubhayastavathI bhraSTa thayelA teo durlabhabodhi bane che, e vAta zloka-58mAM kahela che. vaLI, sacitta AraMbhAdinA varjanarUpa uparanI pratimAone svIkAryA pachI yAvajjava sudhI te rIte ja pALavAnI pratijJAvALA evA saMkSeparuci zrAvako ja pUjAnA anadhikArI che, te sivAyanA zrAvakoe avazya bhagavAnanI pUjA karavI joie e vAta zloka-58mAM batAvela che. zloka-59mAM bhagavAnanI pUjAmAM dharmArtha hiMsA nathI vaLI anubaMdhahiMsA paNa nathI ane yatanApUrvaka karanAranI pUjAmAM hatuhiMsA paNa nathI mAtra svarUpahiMsA che, ane svarUpahiMsAthI leza paNa karmabaMdha thato nathI e vAta yuktithI batAvela che. zloka-10mAM vidhipUrvaka bhagavAnanI pUjAmAM leza paNa karmabaMdha nathI, tethI kUpadaSTAMtathI bhagavAnanI pUjA hitAvaha che e kathanamAM kUpadaSTAMtanuM tAtparya kai rIte saMgata thAya tenI vizeSa carcA karela che, ane yuktithI sthApana karela che ke, vidhinI khAmIvALI pUjAmAM kUpadaSTAMtanuM yojana judI rIte che, ane vidhizuddhapUjAmAM kUpadaSTAMtanuM yojana nathI. vaLI nayabhedathI vidhizuddhapUjAmAM phUpadaSTAMtanuM yojana bIjI rIte che e vAta paNa vizad carcA karIne batAvela che. vaLI, nizcayanayane AzrayIne vicArIe to bhAvathI ja nirjarA thAya che, ane jeo vidhipUrvaka pUjA kare che temano bhAva ekAMte bhagavAnanA vacanathI niyaMtrita hovAne kAraNe zuddha che, tethI lezathI paNa vidhizuddhapUjAmAM karmabaMdha nathI. ane AvI uttama pariNati aviratasamyagdaSTine siddhiyogakALamAM hoi zake che, ane tethI siddhayogI evA aviratasamyagdaSTi Adine bhagavAnanI pUjAmAM tanmaya bhAva hovAthI leza paNa karmabaMdha na thAya, tevI vidhizuddhapUjA saMbhave che. ane te sivAyanA pUjA karanArane vyutthAnakALamAM saMskArazeSarUpe maitrAdithI upaeNhita evo bhAva varte che, tethI temanI paNa pUjA nirjarAnuM kAraNa bane che, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 padArthonI saMkSipta saMkalanA to paNa utthAnadazA hovAne kAraNe je vidhimAM truTi che te kUpadRSTAMtathI zuddha thAya che e vAta zloka10mAM yuktithI batAvela che. zloka-10mAM vaLI e batAvela che ke, jema dravyastava kIrti Adi mATe thAya che, tema cAritranI kriyA paNa kIrti Adi mATe thai zake che. * jema dravyastavamAM bhAvanuM anekAMtapaNuM che tema cAritranI kriyAmAM paNa bhAvanuM anekAMtapaNuM che. * jema dravyastava sAdhune mATe akartavya che tema pramatta evA sthavirakalpAdinI kriyA apramatta evA jinakalpikAdi mATe akartavya che. * jema dravyastavathI thayelo pariNAma dravyastava kALamAM thatI ayatanAthI baMdhAyelA karmano nAza kare che ane anya karmano paNa nAza kare che, tema cAritranI kriyAthI paNa thayelo zubhabhAva cAritramAM thayelA aticAra doSono ane anyakarmono paNa nAza kare che. A rIte dravyastava ane cAritranI kriyA tulya che, tethI jema dravyastavamAM kUpadaSTAMtanuM yojana thai zake che tema cAritranI kriyAmAM paNa kUpadaSTAMta saMgata che. vaLI, cAritranI kriyAthI bhAvanA prakaSane kAraNe jema kevalajJAna thai zake che tema dravyastavamAM paNa bhAvano prakarSa thAya to kevalajJAna thaI zake che. AnAthI e phalita thAya che ke, azuddha evA dravyastavamAM ane azuddha evI cAritranI kriyAmAM kUpadRSTAMta saMgata che, ane zuddha evA dravyastavamAM ane zuddha evI cAritranI kriyAmAM alpa paNa pApano saMbhava nahi hovAthI kUpadaSTAMta tyAM saMgata nathI. A vAta zloka-10mAM yuktithI batAvela che. vaLI, bhagavatIsUtramAM azuddha dAnathI alpa pApa ane bahu nirjarA kahela che, ane glAnanI praticaraNA karyA pachI paMcakalyANaka prAyazcittanuM kathana karela che, te kai apekSAe che tenuM tAtparya zloka70mAM spaSTa karela che. chadmasthatAne kAraNe prastuta lakhANamAM vitarAga bhagavaMtanI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azaya viruddha jANatAM ke ajANatAM kAMI paNa lakhAyuM hoya to te badala trividha trividha micchA mi dukkaDe mAMguM chuM. pravINacaMdra khImajI motA vi. saM. 2058, aSADha suda-1, somavAra, tA. 15-7-2002 302,vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA zloka 30. -2 anukramaNikA viSaya aviratijva2vALA gRhasthane kaTu auSadha samAna dravyastavanuM kathana, pravacananA eka vacananI azraddhAthI paNa sarvayoganI niSphaLatA uddharaNapUrvaka. karmavyAdhi samAna hovAne kAraNe zrAvakanI jema yatine paNa dravyastavanI adhikAritAnI prAptinI zaMkAnuM nirAkaraNa, kUpadRSTAMtathI sAdhune dravyastavanI ucitatA kahenAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, sAdhune dravyastavamAM avadya sphuraNanI yukti ane zrAvakane dravyastavamAM niravagha sphuraNanI yukti. avaghasphuraNaviSayaka cAreya vikalponI gRhasthane paNa prApti hovAthI dravyastavanA adhikArInA vizeSaNanA abhAvathI ja sAdhune dravyastavamAM apravRtti ane gRhasthane vizeSaNanA sadbhAvathI pravRtti, dravyastava yogya gRhasthanI adhikAritAnuM svarUpa uddharaNapUrvaka, sAdhune dravyapUjA arthaka snAnamAM anadhikAritAnuM kAraNa. phaLathI ane svarUpathI dravyastavanuM svarUpa, dravyastavathI cAritra mohanIyano kSaya, dravyastavarUpa zubhayogamAM anAraMbhikI kriyA sAdhaka yukti, pramatta saMyatane zubhayogamAM anAraMbhIpaNAnuM uddharaNa saTIka, AraMbhikI kriyA ane anAraMbhikI kriyAvALA jIvonuM svarUpa, zubhayoga ane azubhayoganuM svarUpa, saMyatane AtmAraMbhakapaNAmAM paNa AraMbhanA abhAvanI yukti uddharaNapUrvaka, jinaarcanamAM anAraMbhakapaNAnI sthApaka yukti, jinapUjAne AzrayIne anAraMbha ane hiMsAne AzrayIne AraMbha svIkAranAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, jinapUjA-pauSadha AdimAM zubhayogakALe anAraMbha ane azubhayogakALe AraMbha, ekendriyAdimAM AraMbhikI kriyAnuM svarUpa, locaka2Na, tapa anuSThAna svaparitApanikI kriyArUpa hovA chatAM phaLathI adhyAtmanI zuddhinuM kAraNa. devArcana Adi zubhayogamAM vartatA avirata samyagdaSTine anAraMbhikI kriyA svIkA2vAthI avi2tane niyamathI AraMbhikI kriyA svIkAranAra sUtra sAthe AvatA virodhano parihAra, zubhayogathI AraMbhikI kriyAmAM nirAraMbhikI kriyAnI vivakSAnI puSTinuM uddha2Na, puNya, pApa ane saMvaranuM kAraNa, apramatta saMyatane mAyApratyayikI kriyA navamA guNasthAnaka sudhI mAyApratyayikI kriyA mAnanAra jayacandranI yuktinuM nirAkaraNa, apramatta munine paNa zAsana mAlinyAdinA rakSaNanA upayogakALe ja mAyApratyayikI kriyAno saMbhava. pAnA naM. 357-360 |370-363 364-368 369-377 13 |377-380 380-382 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 anukramaNikA zloka viSaya pAnA naM. 30. AraMbhikI kriyA Adi pAMca kriyAonA svarUpanuM saTIka uddharaNa, kriyA zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, AraMbhikI kriyAnuM svarUpa, parigraha zabdano vizeSa artha, pArigrahika kriyAnuM svarUpa, mAyApratyayikI kriyAnuM svarUpa, apratyAkhyAnikI kriyAnuM svarUpa, mithyAdarzana pratyayikI kriyAnuM svarUpa, pramattasaMvatane paNa AraMbhikI kriyA, apramattasaMyatane paNa mAyApratyayikI kriyAnuM kAraNa, AraMbhikI kriyA Adi pAMca kriyAonA paraspara saMbaMdhanuM svarUpa, jIvabhedomAM AraMbhikI Adi kriyAonI saMkhyA, AraMbhikI Adi kriyAomAM paraspara alpabadutva. 382-396 AraMbhikIkriyAnI zubhAzubharUpatAmAM adhyavasAyanA anurodhIpaNAnuM saTIka uddharaNa, kAyotsarganA abhigrahavALA muninA arthano cheda karanAra vaidyane | adhyavasAya anusAra zubha-azubha kriyAnI prApti, arzachedakALe kAyotsargamAM rahelA munine kriyA-akriyAnI prAptimAM niyAmaka tattva, RjusUtranayathI prANAtipAtikI kriyAnuM svarUpa, nizcayanayathI hiMsA-ahiMsAnA svarUpanuM uddharaNa, adhyavasAyathI prANAtipAtane svIkAranAra nizcayanaya, upacArathI hiMsAne svIkAranAra vyavahAranayA 39-408 prajJApanAnI TIkAmAM RjusUtranayathI AtmA ja hiMsA che, e prakAranA malayagiri mahArAjAnA vacanano zabdanayathI AtmA ja hiMsA che, e prakAranA oghaniyuktinA vacana sAthe AvatA virodhano parihAra, hiMsAnA viSaya saMbaMdhI nayonI mAnyatA ane hiMsAnA svarUpa saMbaMdhI nayonI mAnyatAno bheda, RjusUtranayanA mate saMkleza ja hiMsAnuM svarUpa, hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM abhiprAyanuM uddharaNa, RjusUtranaya ane zabdAdi nayonA paraspara saMbaMdhanuM svarUpa, RjusUtranayanA mate ane zabdanayanA mate hiMsAnA svarUpano bheda. 408-414 adhyavasAya anurodhinI kriyAthI ja karmabaMdha sthApavAmAM prajJApanAnA kathananI sAthe prajJApanAnA kriyAsUtramAM AvatA kathananA virodhano apekSAnA yojanathI parihAra, yoga-pradveSanuM sAmya hovA chatAM vyavahAranayathI hiMsA viSayaka traNa-cAra ke pAMca prakAranI kriyAnA bhedathI karmabaMdhamAM vizeSatA, yogathI vIrya ane pradveSathI adhyavasAyanuM grahaNa, jinapUjAmAM bhaktirUpa pariNAma ane hiMsArUpa kriyAne sthApana karavA mATe yoga-praaSanA sAmya dvArA karmabaMdhanA bhedane siddha karanAra pAThanuM pUrvapakSI dvArA karAyela arthaghaTananuM nirAkaraNa. kAyika, adhikaraNikI, prASikI ane pAritApanikI kriyAnuM svarUpa, nizcayanayathI upAdAnathI ja kAryasiddhi ane bAhya sAmagrIthI upAdAnamAM atizayatA, pUrvanA zarIrathI paNa karmabaMdha svIkAranAra vyavahAranayanuM tAtparya. 414-420 pUrvabhavanA zarIrathI paNa kAyikI Adi kriyAnA saMbhavanuM uddharaNa, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 30. anukramaNikA bloka viSaya pAnA naM. beInDiyAdi jIvone AzrayIne kAyikI Adi kriyAnA saMbhavanuM kAraNa, pUrvabhavanA zarIrane na vosirAvavAthI naigamanayanA abhiprAyathI prAaSikI, pAritApanikI ane prANAtipAtikI kriyAno saMbhava. 420-423 | hiMsAnI kriyArUpa hovAthI pUjAne tyAjya batAvanAra laMpakanI yuktinuM nirAkaraNa, apekSAe samyagdarzanamAM kriyArUpatA. 424-425 jinapUjAmAM thatI hiMsAne bhaktinA adhyavasAyane kAraNe ahiMsArUpe svIkAravAthI bauddhamatamAM pravezanI lupaka dvArA apAyela ApattinuM nirAkaraNa, jinapUjAmAM zubha kriyArUpatAnI sthApaka yukti. 425-427 pUjAmAM zubhakriyAno abhyapagama hovAne kAraNe bauddhamatamAM apravezanI puSTinuM uddharaNa, anAkuTTi zabdano vizeSa artha, parijJA upacita, avijJa upacita, IryApatha ane svapnAntika A cAra prakAranI hiMsAmAM bauddhamate sparzamAtra karmabaMdha ane phaLa ApAdaka karmabaMdhano abhAva hovAthI ahiMsakapaNuM, bauddhamate hiMsAnA pAMca aMgonA saMyogathI thatA batrIsa bhaMgamAMnA prathama bhaMgavALI hiMsAmAM ja karmabaMdha, bauddhamatamAM karmabaMdhanA kAraNabhUta karaNa, kAravaNa ane anumatinuM svarU5, bauddhamate karmabaMdhanA kAraNabhUta hiMsAnuM svarUpa, bauddhamate kRta-kArita-anumatipUrvakanA kliSTa adhyavasAya sahita prANanA atipAtamAM karmabaMdha ane vizuddha adhyavasAyathI thatI hiMsAmAM karmabaMdhano abhAva, bauddhamate bhAvavizodhithI thatI hiMsAmAM karmabaMdhanA abhAvanuM daSTAMta, hiMsA hovA chatAM hiMsAkRta karmabaMdhane nahi svIkAranAra bauddhanA vikalponuM nirAkaraNa, manamAtrathI hiMsAmAM karmabaMdhane nahi svIkAranAra bauddhanI yuktinuM nirAkaraNa, kliSTa manovyApAra mAtrathI karmabaMdhanI siddhinuM bauddhamatAnusArI uddharaNa. 427-439 dravyastavane zubhakriyArUpa svIkArIne paNa bauddhamatamAM apraveza hovA chatAM, putra-pitA ItyAdi bauddhamatanA samAdhAna pramANe dravyastavamAM paNa puSpAdi hiMsAmAM doSAbhAvanuM abhidhAna karAve chad, bauddhamatamAM pravezanI pUrvapakSInI ApattinuM nirAkaraNa, loca-anazana AdimAM karmabaMdhanA abhAvano ane karmabaMdhanA sadUbhAvano pariNAma, sadanuSThAnamAM saMklezanA abhAvanA niyAmaka bhAvo, dravyastavamAM kriyAraMbhikI ke zubhAraMbhikI kriyA, dravyastavamAM hiMsAnA abhAvanI yukti uddharaNapUrvaka. 439-443 zAstramAM batAvela dravyastavanI kriyAnA niSkarSanA samyajJAnanuM phaLa. 443-444 31. jinapUjAthI aparigrahavratanI daDhatA, dravyastavanI pUrvabhUmikArUpe karAtA dAnathI dharmanI unnatinuM uddharaNa, dravyastavathI pUrve karAtA dAnanuM svarUpa. 445 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. anukramaNikA bloka viSaya pAnA naM. 31. |dravyastavathI malina AraMbhanA anubaMdhanA ucchedamAM yukti, prAsAdane AzrayIne dravyastavaviSayaka ItikartavyatAnA anusaMdhAnamAM ja hiMsAnI gaNatA ane zubha AraMbhanA adhyavasAyanI pradhAnatA, dravyastavathI nisvAranuM uddharaNa. 446-47 jinapratimAnA darzanathI.zAMtarasano uddhodha. 447-448 32. | jinamaMdiranA nirmANathI aneka saMghanA Agamanane kAraNe sUkSmatattvanI prApti dvArA paramasamAdhinI prApti. 449-450 pratimA sanmukha nRtyotsavaAdi dvArA bhagavAna sAthenA bhedanA bhAvano nAza. 450-451 samApattinA lakSaNanuM uddharaNa saTIka. |451-45ra 33. dravyastavathI paramAtmA sAthe samApatti karavAnI prakriyA ane sarvajIvomAM maitrIbhAvanI prAptinI prakriyA, dravyastavathI thatI bhAvaanukaMpAnI sthApaka yukti. 452-454 dravyastavathI dravyaroga ane bhAvarogano upazama. 454-455 34. |dravyastavanI vidhinA svarUpanuM uddharaNa, dravyastavamAM vartatA bhinna bhinna yogo, bhAvayajJanuM svarUpa. 457 dravyastavanI bhAvayajJarUpatAnA kathananuM uddharaNa, dravyastavamAM bhAvaApattinI nivArakatA, saman alaMkAranA lakSaNanuM uddharaNa. 45-458 dravyastavamAM bhAvayajJa padanI asaMgatinI pUrvapakSInI zaMkAnuM nirAkaraNa, stavapadanI pravRttinuM uddharaNa, cAritrane bhAvayajJarUpa batADanAra uddharaNa, dravyastavane bhAvayajJa kahevAnuM tAtparya, dravyastavamAM bhAvayajJa padanI pravRttinuM uddharaNa. 458-462 naiyAyikane abhimata devatAnI anupAsanIyatAnI sthApaka yukti, yogIone upAsanIya devatAnuM svarUpa, pratiSThA dvArA pratimAmAM vItarAgane svatvano asaMbhava. [462-470 tAtvika devatvanuM svarUpa, saMsArI devanuM lakSaNa, saMsArI jIvana ane mumukSu jIvane upAsya devanuM svarUpa uddharaNapUrvaka, svAhA ane svadhApadathI maMtrane svIkAranAra naiyAyikanuM nirAkaraNa uddharaNapUrvaka. |470-473 mImAMsakamate devatAnA lakSaNanuM padakRtya, caturthI vibhaktinA prayoganAM sthAno, devatAnA svarUpaviSayaka nyAyamAlAnuM uddharaNa. 473-491 deva ane devAdhidevanuM svarUpa, tIrthakara nAmakarmanA udayanuM vizeSa phaLa, maMtramaya | devatAnuM svarUpa, maMtramaya devatAnayanA avalaMbanathI sAdhune sarasvatI Adi deva-devIonI upAsanAmAM aucitya. 491-494 jinapratimAnI sthApanAnuM prayojana. 494 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA zloka viSaya pAnA naM. 35. | AjJAyoganuM svarUpa, dravyastavamAM niyatva ane nadIuttaraNamAM namittakatvanuM kAraNa, dravyastava ane nadIuttaraNanI kriyAmAM vartatI tulyatAnuM svarUpa. 495-496 36. |munine nadIuttaraNanI kriyAnI saMkhyAnA niyamano ane aniyamano syAdvAda, muninI apavAdika nadIuttaraNanI kriyAnA puSTAlaMbanaka ane rAga prApta rU5 bheda, sAdhune nakha utAravAnuM prayojana, cAturmAsamAM vihAraviSayaka puSTAlaMbananuM uddharaNa, puSTAlaMbanathI sAdhune cAturmAsamAM vihAranI anumati. 497-501 divyastavamAM hiMsAnA parihArane zakya svIkArIne ane saMyamIne nadIuttaraNamAM hiMsAnA parivArane azakya svIkArIne dravyastavano niSedha karanAra luMpakanI yuktinuM nirAkaraNa, zrAvakane jinapUjA karavAnuM prayojana. pa01-503 sAdhune nadIuttaraNamAM avazya IryApatha pratikramaNa hovAthI dravyastavamAM sAdhunA nadIuttaraNanuM daSTAMta asaMgata sthApanAra lupakanI yuktinuM nirAkaraNa, sAdhunA | kalparUpa nadIuttaraNa bAda IryApatha pratikramaNanI vidhi uddharaNapUrvaka, sAdhune nadIuttaraNamAM hiMsAnA abhAvanI sthApaka yukti, adhikAra ane AjJAsApekSA kriyAthI ja pApanI zuddhi. pa03-506 sAdhunI rAga prApta nadIuttaraNanI kriyAnA saMkhyAniyamanane kalparUpe sthApavAnI yukti. pa06-508 sAdhunI IryApatha pratikramaNa viSayaka vidhinuM uddharaNa. 508-509 saMyatane nadIuttaraNamAM IryApatha pratikramaNanI AvazyakatA ane dravyastavamAM zrAvakane anAvazyakatA kahenAra luMpakanI yuktinuM nirAkaraNa, vratabhaMganA mahApApanA zodhaka IryApatha pratikramaNamAM apratipanna vratanA pApazodhananA asAmarthyanuM dRSTAMta dvArA bhAvana, IryApatha pratikramaNapUrvaka karAtAM anuSThAno, sAmAyika AdimAM rahela zrAvakane tathA sAdhune sacitta AdinA saMghaTTanamAM atirikta IryApatha pratikramaNanuM prayojana, sAmAyikayukta zrAvakane jinapUjAnA niSedhanuM kAraNa, sAmAyikAdi vratomAM ja IryApatha pratikramaNanI prApti ane pRthvI Adi AraMbhavALA dharmAnuSThAnamAM aprAptinuM kAraNa, nadIuttaraNamAM AnuSaMgika hiMsAne kAraNe sAdhune IryApatha pratikramaNa svIkAranAra pUrvapalInuM nirAkaraNa, sacitta puSpAdithI ja jinapUjAnA saMbhavanI yukti, laukika dRSTAMta dvArA zrAvakane IryApathikInI maryAdA uddharaNapUrvaka, IryApatha pratikramaNapUrvaka caityavaMdana tathA svAdhyAyanI vidhi. pi09-514 vidhyarthanuM lakSaNa, sAdhunA nadIuttaraNanA daSTAMtathI zrAvakane jinapUjAmAM kartavyatAnI buddhi. 515-516 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 39. 37. | nadIuttaraNa viSayaka utsarga-apavAdasUtranuM uddharaNa saTIka, nadIuttaraNa viSayaka sAdhu-sAdhvInI tulya maryAdA, nAbhipramANa jalavALI nadIuttaraNamAM sAdhunI maryAdAnuM saTIka uddharaNa, saMyatane mahinAmAM gaMgA Adi mahA nadIone be ke traNavArathI adhika nahiUtaravAnuM kAraNa. 516-519 sUtranirdiSTa nadIonA svarUpanuM uddharaNa, sAdhune nadIuttaraNamAM prApta thatA upadrava. |519-520 saMyatane mATe nadIuttaraNanA puSTAlaMbanonuM svarUpa. pa20-pa21 kAraNa vinA paNa nadIuttaraNaviSayaka yatanAnA svarUpanuM uddharaNa. para1-522 rAgaprApta nadIuttaraNamAM paNa munine zabalatA ane azibalatAnAM sthAno, munine rAga prApta nadIuttaraNamAM saMkhyA niyamananA ullaMghanamAM prApta thatAM doSo. | pa22-524 38. | saMsAranuM svarUpa, jinapUjAmAM anubaMdhathI aduSTatAnI prApti, sAnubaMdha kriyAnuM svarUpa. pa24-525 sutakarSaNa daSTAMtathI RSabhadeve putrane karela rAjya Adinu dAna tathA prajAne karela zilpa AdinA dAnanI nirdoSatAnuM bhAvana ane temAM anubaMdhathI lAbhanI prApti, muninA dravyastavanI anumodanAnA ISTa aMzanuM svarUpa, adhikArIne dravyastava dvArA bhaktinA udrekathI bodhilAbhanI prApti. pa26-531 | RSabhadeve karela putra Adine rAjya AdinA pradAnanI nirdoSatAnuM uddharaNa saTIka, RSabhadeva dvArA putra Adine rAjyanA apradAnamAM thatA doSo, rAjyAdimAM mahAadhikaraNatva hetutAnI asiddhimAM yukti, vivAhadharma, rAja, kula, grAma Adi dharmanA pradAnamAM tathA zilpAdinA zikSaNamAM paNa RSabhadevane doSanI aprAptinuM bhAvana, tIrthaMkaranAmakarmanA paripAkano upAya, satakarSaNa nyAyathI 28SabhadevanI rAjyapradAna pravRttinI aduSTatAnuM uddharaNa, RSabhadevanI rAjya pradAna AdinI pravRttinI aduSTatAnA asvIkAramAM dezanA pravRttinI paNa duSTatA svIkAravAnI Apatti. 532-pa39 dezaviratidharane dravayastavamAM adhikAritAnuM uddharaNa. 540-541 dravyastavathI bhAvastavanI adhikatA, dravyastavathI bhAvastavanI adhikatA batAvavAthI dravyastavanI zreSThatAmAM yukti, dravyastavamAM bhAvastavathI prAgudharmatAnuM uddharaNa. | 543-545 mukhyatAe bhAvastavanI prazastatA hovA chatAM dravyastavanI prazastatAmAM yukti. '|545-549 42. | mahAnizIthasUtranA prAmANyaviSayaka keTalAka AcArya ane vRddhono abhigama, 'manAM nichAzayataH zanihA' nyAyasaMbaddha. 547-548 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 45, anukramaNikA bloka viSaya pAnA naM. | mahAnizIthasUtranA cothA adhyayananA prAmANyanA asvIkAramAM haribhadrasUrino abhigama ane prAmAyanA asvIkAranuM kAraNa, paramAdhAmI jIvane bhavAMtaramAM thatI viDaMbaNAM, mahAnizIthanA pAThaviSayaka vRddhono vAda. 548-550 vedanIyakarmanI jaghanyasthitiviSayaka uttarAdhyayana ane prajJApanA sUtrano bhinna bhinna pATha, hetavAdirAsaMmata ityAdi dhyAnazatakanI gAthAthI AgamanA paraspara virodhI vacanamAM paNa prAmANya svIkArano vidhi. 550-551 | 'jo ke jinAlaya saMbaMdhI A vaktavya che to paNa sapApa che' e pramANe kahIne kuvalayaprabhAcAryanuM saMsArasamudrathI uttaraNa. papa1-552 jinAlayane sAvadya kahevAnuM sAvadyAcAryanuM tAtparya. papa3-554 aprastuta prazaMsA alaMkAranuM lakSaNa uddharaNa pUrvaka. papa4-557 jinAlayane sAvadya kahenArA sAvadyAcAryanA vacananA tAtparyanuM dRSTAMta dvArA bhAvana. papa0-557 AvazyakAdi zAstravacanonuM AdhyAtmiko dvArA anyathA yojana uddharaNa pUrvaka, AdhyAtmikonI jema lupaka dvArA sAvadyAcAryanA dravyastava saMbaMdhi vacanonuM anyathAyojana. pa90-593 gItArtho dvArA zAstra upadezanI pravRttinuM svarUpa. 563 mahAnizIthasUtramAM batAvela vajAcArya dvArA karAyela avidhiyAtrAnA niSedhanA vacanathI sAdhune yAtrAmAtrano niSedha karanAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa. pa64-565 sAvadyAcAryanA dRSTAntanuM uddharaNa. paDa5-592 sAvadyAcAryanA astitvano kALa, anaMtakALa pUrve avasarpiNInA dharmazrI nAmanA covIzamAM tIrthaMkaranA kALamAM sAvadyAcAryanuM astitva ane sAta AzcaryonI utpatti, anaMtakALa pUrve asaMyatanA satkArarUpa thayela Azcarya, caityavAsIonuM svarUpa ane temanI pravRtti, muninA prathama vratanA pAlananA svarUpanuM uddharaNa, munine maithunanA, vAukAyanA ane teukAyanA ekAMta varjananuM uddharaNa. pikapa-pa39 dravyastava karanAra asaMyatanuM svarUpa. 569 sAvaghAcAryanI guNasaMpatti, gacchAdhipatinuM vizeSa svarUpa, zuddha prarUpaNAthI sAvaghAcAryane saMsAranI parimitatA ane tIrthaMkara nAmakarmanI prApti. pa69-572 zithilAcArInuM svarUpa, koika yogyatAne kAraNe zithilAcArIomAM paraspara thayelI AgamanI vicAraNA ane Agamakuzala tarIke sAvaghAcAryano svIkAra, sanmArganA sthApana mATe sAvaghAcAryanuM apratibaddha vihAra dvArA Agamana, sAdhvIjI dvArA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. anukramaNikA pAnA naM. bloka viSaya 46. bhaktithI karAyela caraNasparzano pramAdathI sAvaghAcArya vaDe niSedhano abhAva, AgamanI vAcanAthI zithilAcArIomAM kAMika yogyatA hovAthI vAcanA anusAra zraddhAnI prApti, sAdhvIjIthI vicArAyela sAvadyAcAryanuM svarUpa, sAvadyAcAryamAM pramAdasthAnano prAraMbha, mahAnizIthasUtranA pAMcamAM adhyayananuM svarUpa, cothA mahAvrata saMbaMdhI maryAdAnuM uddharaNa. T573-576 sAdhvIjI vaDe thayelA caraNasparzane kAraNe mahAnizIthasUtranI anyathA prarUpaNAviSayaka sAvadyAcAryanI vicAraNA, sUtravyAkhyAnane AzrayIne thatA anaMtasaMsAritAnAM | kAraNo, usUtrabhASaNamAM anaMta saMsAritAnI vicAraNA karIne sAvaghAcAryuM mahAnizIthasUtranI gAthAnI karela yathArthaprarUpaNA, zithilAcArIo dvArA zuddhaprarUpaNA karanAra sAvaghAcAryane mULaguNahIna kahevApUrvaka gAthAnA yathArtha artha kathananI karAyela mAMgaNI, sAvaghAcAryane utpanna thayela apayazano bhaya, sAvadyAcAryanI yogya-ayogya bhUmikAne kAraNe kyAreka kaSAyanI paravazatA ane kyAreka zAstrArthanuM paryAlocana, yogyatAne kAraNe sAvaghAcAryane vAraMvAra zAstrArthanI samyagu vicAraNA thavA chatAM prabaLa nimittane pAmIne kaSAyanA vazathI aMte ayogyatAnI utkaTatA thavAthI thayela usUtraprarUpaNA, ayogyamAM sUtrapradAnano niSedha. pa76-584 sAvadyAcAryanA utsutrabhASaNanuM svarUpa. 584-587 sAvaghAcAryanA anaMta saMsAraparibhramaNanuM saMkSepathI svarUpa ane pArzvanAtha bhagavAnanA kALamAM mokSagamana, sAvadyAcAryanA utsutrabhASaNanuM tAtparya, sAdhvIjInA caraNasparza kALamAM sAvadyAcAryathI thayelA brahmacaryavratanA sevana ane asevananuM svarUpa, usUtrabhASaNathI sAvaghAcAryane baMdhAyela karmabaMdhanuM svarUpa, apramAdasAra sarvajJano upadeza. 580-pa93 sAdhune avidhivALI yAtrAnA niSedhamAM vajasUrinuM daSTAMta. 593-305 svacchandatAthI gurvAjJAnA ullaMghanamAM virAdhakatA. 593 gacchAdhipati vajasUrinuM svarUpa, gacchAdhipati vajasUrinI AjJAvartI sAdhvInuM svarUpa. vajasUrinA sAdhuomAM viziSTa guNono abhAva. | 593-595 | agItArthane icchApUrvaka tIrthayAtrAgamanano niSedha, vajasUrinA sAdhuonI agItArthatA ane bodhanuM svarUpa, tIrthayAtrAviSayaka sAdhvAcAranI maryAdA. 595-597 vajasUrinA ziSyone avidhithI tIrthayAtrAmAM prApta doSo, ziSyonI avidhithI | karAtI tIrthayAtrAne joine vajasUrie karelI vicAraNA, avidhi karatA ziSyonI upekSAthI gurune prAyazcittanI prApti, ziSyonI avidhinA parivAra mATe gurunA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 anamaNikA zloka viSaya pAnA naM. ucita kartavyanuM svarUpa. pi97-599 | asaMyamathI tIrthayAtrAe jatA ziSyone vajasUrie Apela upadeza, iryApathanA pAlanaarthaka sArabhUta upadeza, ekendriyAdi jIvonA saMghaTTana, kilAmaNA AdimAM saMyatane thatA karmabaMdhanuM pramANa. pa99-600 ziSyonI aprajJApanIyatAno nirNaya karyA bAda vajasUrinI vicAraNA ane ucita pravRtti, svahitane gauNa karyA vagara parahita karavAnI tIrthaMkaranI AjJA, guNasaMpanna gurunI AjJAnuM atikramaNa karanAranA vezautAraNanI vidhi. SOO-908 saMyamIne bhinna bhinna bhUmine AzrayI pAdapramArjananI vidhi ane avidhimAM prAyazcittanI prApti. la04-605 vajasUrinA dRSTAMtathI sAdhune avidhivALI yAtrAnA ja niSedhanI yukti, saMyata evA anya sAdhuo sAthe sAdhune tIrthayAtrAnI vidhi. SOS-909 47. | tapa-saMyamarUpa yAtrApadanA kathanathI sAdhunA sarvayatanAyukta yogane yAtrApadathI vAgya karavAmAM yukti. phi11-712 sAdhunI saMyamayAtrAnuM svarUpa. 612-713. somilanA praznanA uttaramAM evaMbhUtanayane AzrayIne bhagavAnamAM yAtrAnuM kathana ane samabhirUDhanayane AzrayIne muninA yatanApUrvakanA sarva yogomAM yAtrApadanI pravRtti. 613-ddha15 48. | caityArthaka vaiyAvRnyakaraNaviSayaka saTIka uddharaNa, pravartakanA lakSaNanuM uddharaNa, kula, gaNa ane saMghanuM lakSaNa, vaiyAvRjya zabdano artha, vaiyAvRjyanA svarUpanuM uddharaNa, daza prakAranA vaiyAvRjyakaraNanuM uddharaNa. 618-121 bhajanA zabdano saMdarbhathI vizeSa artha, bhaktiarthaka vaiyAvRtya zabda hiMsAnAyoganuM uddharaNa, azanAdinI jema bhakti dvArA vaiyAvRnyakaraNamAM yukti. ki21-622 49. citya zabdano jJAna artha svIkAravAmAM luMpakane AvatI Apatti, tapa-saMyamamAM 49. | udyamathI caityanI vaiyAvaccanI prAptinuM uddharaNa. ka25-729 laMpakane pAtakI vizeSaNa ApavAnuM prayojana. ka30-631 pratimAzatakanA zloka-49mAM rahela atizayokti alaMkAranuM svarUpa. avirata samyagdaSTimAM vaiyAvaccanI siddhinuM uddharaNa. u33-734 | bhaktinA aMzathI darzanazrAvakamAM aviratapaNAnI hAninA abhAvamAM yukti. phi35-937. 31 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zloka viSaya 51. | anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI samyaktvanA guNonI ja prAptinuM uddharaNa, cAritrImAM ja pradhAnarUpe upazamAdi guNonI vidyamAnatA uddharaNa pUrvaka, mukhyarUpe munimAM ja vidyamAnatAnuM dRSTAMta dvArA bhAvana. 53. 52. dravyastavamAM hiMsAnI AzaMkA karIne luMpaka dvArA udveganuM abhinayana. dharmArthaka hiMsAnuM svarUpa, dravyastavamAM dharmArthaka hiMsAnA abhAvanI yukti. sankriyAomAM bAhyathI hiMsA hovA chatAM paNa paramArthathI ahiMsAnuM uddharaNa, jitazatru rAjAne pratibodha karanAra subuddhimaMtrInuM udAharaNa. dharmAnuSThAnamAM thatI dravyahiMsAmAM hiMsAnA abhAvanI sthApaka yukti. praznavyAkaraNanA baLathI dravyastavamAM hiMsAne sthApanAra luMpakanI yuktinuM nirAkaraNa, ekendriyAdimAM bAhya hiMsA nahi hovA chatAM azubha lezyAthI hiMsAnI prApti, jinapUjAmAM bAhya hiMsA hovA chatAM zubhalezyAthI hiMsAnA abhAvanI prApti, dharma mATe karAyelI hiMsAne hiMsArUpe svIkAravA mATe luMpaka dvArA apAyela praznavyAkaraNanuM uddharaNa, azubhalezyAvALAne ja hiMsakarUpe svIkAranuM uddharaNa, jinapUjAmAM vartatI zubhalezyAnuM svarUpa, jinapUjAmAM hiMsA svIkAranArane anaMtasaMsAra prAptinI yukti, anaMtAnubaMdhI mAyAthI ja jinapUjAmAM hiMsAnA svIkAranuM udgha2Na. hiMsA karanArane maMdabuddhirUpe svIkAranAra praznavyAkaraNanA sUtranuM vizeSa tAtparya, AnaMda Adi zrAvakomAM artha-kAma mATe hiMsA hovA chatAM mithyAtvano abhAva. yAgIya hiMsAne dharmArthaka siddha karavA dvArA jinapUjAmAM dharmArthaka hiMsAnA abhAvanI siddhi, mithyAdRSTionA yAgAdimAM adharmapaNAnuM uddharaNa. nimna-unnata nyAyathI apavAdanuM svarUpa, dravyastavamAM vartatA doSanuM svarUpa. vedAMtadarzanamAM utsarga-apavAdanI aghaTamAnatAmAM yukti uddharaNa pUrvaka. vedAMtadarzananI yamarUpa ahiMsA ane yAgIya hiMsAmAM utsarga-apavAdanI saMgati mATe vedAMtIe Apela yuktinuM nirAkaraNa, vedAMtamatamAM jyotiSTomAdi dvArA sattvazuddhino svIkAra ane kSenayAga dvArA sattvazuddhino asvIkAra, kSenayAga svIkAravAnI vedAMtIne ApattinuM uddha2Na, jyotiSTomAdi yajJothI sattvazuddhinA abhAvamAM yukti. jinapUjAmAM sattvazuddhinI sthApaka yukti, apavAda AzrayaNanuM prayojana. 56. sAmAyika AdithI jinavirahaprayukta ApattinA vinivAraNano saMbhava hovAthI 54. 55. anukramaNikA pAnA naM. 637-640 641-742 743-646 747-749 649-651 651-655 755-757 657-660 661-664 364-667 766-679 66-670 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA zloka viSaya pAnA naM. dravyastavanI anAvazyakatA sthApanAra luMpakanI yuktinuM samAdhAna. 71-778 56. sAmAyikAdinI pAramArthika vinayarUpatA uddharaNapUrvaka. ki71-773 adhikArI vizeSane sAmAyikAdi karatAM paNa jinapUjAthI ja samyatvaguNanI vizeSa vRddhimAM yukti, zrAvakane sAmAyikAdi bhAvastava karatAM dravyastavanI | adhikatAnuM bhAvana. ki74-975 zrAvakane ucita phaLanI prAptimAM dAnAdi, sAmAyikAdi ane dravyastavanI kAraNatA, bhUmikAne anurUpa sAmAyikanA tulyaphaLavALA paNa dravyastavanI saphaLatAnuM bhAvana, | tRNa-araNi-maNi nyAya saMbaddha. ka76-678 pa7. | AraMbhanI zaMkAthI jinapUjAnA akaraNamAM thatI zAsananiMdAnuM svarUpa, anAbhogathI paNa zAsanamAlinyanI pravRttithI bodhino nAza uddharaNapUrvaka. ki79-980 | anya AraMbhamAM pravRttane dravyastavanA AraMbhanI ucitatA svIkAratA thaI carcA |vidA tAnIdarA garIyasI' rUpa sUtravirodhanI zaMkAnuM nirAkaraNa, dharma mATe paNa | dhananI anicchA batAvanAra zlokanuM sarvaviratinI apekSAe ja yojana, jinapUjAarthaka hiMsAnI jema koika jIvane AzrayIne dravyastavaarthaka vepAra Adi sAvadyapravRttinI ucitatA. pha80-683 dharma mATe vepAranI AraMbharUpa kriyAnI yuktatAmAM saMkAzazrAvakanuM dRSTAMta, pramAdathI paNa caityadravyanA lakSaNamAM kliSTa lAbhAMtarAyakarmano baMdha. 683-983 devadravyanA RNathI mukta thavA mATe saMkAzazrAvakane vyApAraAdinI iSTatA svIkArIne anyane dharma mATe vyApAraAdinI iSTatAne nahi svIkAranAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, dravyastava saMbaMdhI 'zuddhArthayAtrAmam' e zlokanuM vizeSa tAtparya, durgatA nArIne puSpapUjAmAM vidhino bAdha hovA chatAM iSTaphaLanI prAptinuM kAraNa, caityanA rakSaNa mATe grAma AdinA dAnanI vidhi, dravyastavaviSayaka vyutpannaavyutpannanA AzayabhedathI vidhinI maryAdA. 683-686 | caityadravya mATe grAma AdinA dAnanI vidhinuM uddharaNa, caityadravyanA rakSaNa mATe | sAdhu ane zrAvakanI maryAdA. "zuddhArthazAtrAmam' paMktino viziSTa artha, pUjAkALamAM udAratAthI zAsananI prabhAvanA. 687-188 58. |sAvaghano saMkSepa karanAra zrAvakane dravyastavanI anadhikAritAmAM yukti. 688-989 dravyastavanA adhikArInuM svarUpa. phi89-991 dravyastava mATenA anadhikArI zrAvakanA svarUpanuM uddharaNa, saMkSeparuci zrAvakane pUjAnA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zloka 58. 59. 6. viSaya anadhikA2I svIkA2vAthI jinapUjA nahi karanAramAM ja zramaNopAsakapaNuM svIkA2nA2 matanI puSTinA saMbhavanI zaMkAnuM nirAkaraNa, sarvathA nirapekSane saMyamagrahaNanI vidhi uddharaNapUrvaka, ucita kriyAnA abhyAsa mATe sAdhunI jema bhikSAvRttinI anucitatA, bodhidurlabhatAnuM kAraNa uddharaNapUrvaka. pUjAnA anadhikArI zrAvakanuM svarUpa, yatikriyAno abhyAsa karanAra sAvadya saMkSepacivALAne pUjAno anadhikA2I na svIkAravAthI pUjAnA anadhikArInI jijJAsAnuM samAdhAna, dravyastavanA anadhikArInA svarUpanuM uddharaNa. dravyastavamAM anubaMdhahiMsA ane hetuhiMsAnA abhAvamAM yukti, dravyastavamAM vartatA dravyAzravathI adhyAtmanA abAdhanuM uddharaNa. dravyastavamAM vartatA dravyAzravathI adhyAtmanA abAdhanamAM yukti, yoganI sAthe AraMbhaAdinI vyApakatAnuM udgha2Na. dravyAzravamAtrathI karmabaMdhanA abhAvanI yukti, samita ane gupta munine dravyAzrava hovA chatAM upAdAna kAraNa anusAre ja baMdhanuM vaicitrya. nizcayanayanI sUkSma dRSTithI prazasta hiMsAmAM paNa puNyabaMdhano abhAva, vyavahAranayanA upacArathI ja prazasta hiMsAmAM puNyabaMdha, nizcayanayathI hiMsA dvArA puNyabaMdha ke pApabaMdhano abhAva, nizcayanayathI prazasta ke aprazastabhAvathI puNyabaMdha ke pApabaMdha. anukramaNikA pAnA naM. nizcayanayathI adhyavasAyanA bhedathI ja phalabhedanuM uddharaNa, nizcayanayathI bAhya kAmabhoganI akiMcitkaratA ane kAmabhoga pratyenA pradveSa ane mUrchAthI vikRtinI prApti ane zamapariNAmathI vItarAgatAnI prApti, karmabaMdhanA abhAvano niyAmaka adhyavasAya. samyaktvanI pUrvabhUmikAvALAnA paNa dravyastavamAM hetu ane anubaMdha hiMsAnA 391-992 792-696 697-199 006-625 dravyastavamAM dravyapaNAthI hiMsAnI pariNatithI sUkSma karmabaMdha mAnanAra dharmasAgarajInA matanuM nirAka2Na, ekendriyamAM paNa alpacetanAkRta aviratinA adhyavasAyathI ja sUkSma karmabaMdha, apramatta sAdhune dravyAzravanimittaka paramANumAtra paNa baMdhano abhAva. | 702-703 dravyastavagata bhAvanuM svarUpa, dravyastavamAM vartatI hiMsAthI karmabaMdhanA abhAvanI yukti, dravyastavamAM vartatI hiMsAthI puNyabaMdha, dravyastavamAM vartatA asaMyamanuM svarUpa, dravyastavamAM thatI hiMsAne kAraNe karmabaMdha svIkAranAra laMpAkanI yuktinuM nirAka2Na, dravyastavamAM prazasta asaMyamano pariNAma, prazasta asaMyamanI niSpattimAM pUrvakAlIna bhAvane kAraNarUpe nahi svIkAranAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa. 701-201 704-708 709-710 710-711 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 anukramaNikA bloka vipaya pAnA naM. abhAvathI samAdhine nahi svIkAranAra pUrvapakSInI yuktinuM nirAkaraNa, samyagdarzananA siddhiyogavALAne prathama pariNAma hovAthI hetuhiMsA ane anubaMdhahiMsAnA abhAvavALI samAdhinI prApti, icchA pravRtti Adi yoganA kAryarUpe anukaMpA AdinuM vidhAna uddharaNapUrvaka, dravyastavagata anubaMdhahiMsA ane hetuhiMsAnA abhAvavALo adhyavasAya, vyutthAnakALamAM saMskArarUpe ane ekAgratAkALamAM skuraNarUpe hovAthI kriyAnI saphaLatA, praNidhAnAdi AzayonuM svarUpa, samyakrakriyAno niyAmaka bhAva uddharaNapUrvaka, samyagdarzananA siddhiyogakALamAM vartatAne jinapUjAgRta leza paNa karmabaMdhanA abhAvanI sthApaka yukti, siddhiyoganA kAryarUpa prazamapariNAmavALAmAM paNa aviratinA udayano saMbhava. 711-719 dravyastavanI upAdeyatA viSayaka zaMkA-samAdhAnanuM saTIka uddharaNa. stava zabdanA cAra nikSepAnAM nAmo, dravyastava ane bhAvastavanuM svarUpa, asaguNanA utkIrtanathI mRSAvAdanI prApti, utkIrtanA zabdano vyutpattiartha, paramAtmAnI sadguNa | utkIrtanAnA dRSTAMtanuM uddharaNa. 717-719 samyajJAnano upAya, vAkyartha viSayaka maryAdA uddharaNapUrvaka, dravyastava ane bhAvastavaviSayaka vAkyarthanuM svarUpa, dravyastava ane bhAvastavaviSayaka vAkyArtha, mahAvAkyArthanuM saTIka uddharaNa, bhAvastava karatAM vyastavanI adhikatAnI yuktinuM nirAkaraNa, dravyastava karatAM bhAvastavanI adhikatAnuM sthApana. 719-724 pajIvanA hitanA svarUpanuM saTIka uddharaNa, saMyatane dravyastavanI anadhikAritAnuM svarUpa. 724-725 dravyastavamAM zubha adhyavasAyanI anekAMtikatA, alpasattvavALA ane avivekI jIvane dravyastavathI zubha adhyavasAyanI aprApti, dravyastavamAM saMbhavita azubha adhyavasAyanuM svarUpa, dravyastava karatAM bhAvastavanI adhikatAmAM yukti, bhAvastavanirapekSa dravyastavathI tIrthanI unnatino abhAva, bhAvastavathI prApta guNo. 725-728 dravyastavamAM heya-upAdeyano vibhAga saTIka uddharaNapUrvaka, zrAvakane mATe dravyastavanI suMdaratAmAM apAyela kUpadaSTAMtanuM uddharaNa. 728-730 zubhaadhyavasAyanI niSpatti-aniSpatti pratye dravyastava ane cAritranI kriyAmAM tulyartAnI yukti, vrataviSayaka nityasmRti Adi karaNanA prayojananuM uddharaNa, upara uparanI bhUmikAnI apekSAe dravyastava ane cAritranI kriyAnI anupAdeyatAnI tulyatA, apekSAe dravyastava ane cAritranI kriyAthI karmakSapaNAnI tulyatA ke cAritranuM ke pravajyAnuM svarUpa, dravyastavadvArA zubhAnubaMdhI prabhUtatara nirjarAnI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zloka 60. viSaya prAptimAM ane alpa paNa pApabaMdhanA abhAvamAM yukti, dravyastavathI nAgaketu Adine kevalajJAnanI prApti, cAritranI kriyAnI jema dravyastavanA zubhayogo dvArA karmakSapaNAnA atidezanuM uddharaNa, zuddhabhAvano kUpadRSTAMta nirviSaya. nizcayanayanA mate dravyastavathI zubhabhAva dvArA viziSTa phaLanI prApti, vyavahAranayanA mate zubhabhAvathI yukta kriyAthI viziSTa phaLanI prApti, naigamanayanA mate prasthakanyAyathI dravyastavanimittaka snAnAdimAM zubhabhAvanI prApti, pUjAarthaka snAnAdimAM zubhabhAvanI prAptinuM kAraNa. dravyastavanimittaka yatanAthI karAtA snAnAdimAM zubhabhAvanA anvayanuM saTIka uddharaNa, sAdhune dravyastavanI anAdaraNIyatAmAM yukti, svarUpathI sadoSa paNa dravyastavathI zrAvakane upakAranA abhAvanI zaMkAnuM nirAkaraNa, dravyastavanI upakArakatA sAdhaka anumAnano AkAra, kUpakhanana dRSTAMtanuM dravyastava sAthe yojana, zubha adhyavasAyano kAraNe snAnakALamAM paNa karmabaMdhano abhAva hovAthI pUrvapakSI dvArA dravyastavamAM kRpaTThaSTAMtanA anyathAyojananuM nirAkaraNa, dharmArthapravRttimAM alpa pApanI iSTatAnuM uddharaNa, susaMyatane karAtA azuddhadAnathI alpa karmabaMdha ane bahuta nirjarAnI prApti, glAnanI vaiyAvaccamAM paMcakalyANaka prAyazcittanI prApti. dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpadoSane svIkAranAra pU. abhayadevasUri mahArAjanA vacana sAthe pU. haribhadrasUri mahArAjanA vacananI virodhitAnA udbhAvanapUrvaka naigamanayathI saMgatinI yukti, dravyastavagata snAnaviSayaka yaMtanA ane yatanAthI karAyela snAnanI zubhahetutAnuM saTIka uddharaNa, yatanAthI dravyastavamAM hiMsAno abhAva uddharaNapUrvaka, hiMsAvALA dravyastavamAM zuddhinA abhAvanI zaMkAnuM nirAkaraNa, hiMsArUpa jANI dravyastavane nahi karanAra aviratidharane mithyAtvanI prApti, adhikArIthI karAyela dravyastavamAM hiMsAnA abhAvanI yukti. puNyajanaka adhyavasAya ke yogathI, alpa paNa pApabaMdhanA abhAvanI yukti, eka ja adhyavasAya ke yogamAM zubha-azubharUpa mizratAno abhAva, supAtramAM azuddha dAnathI alpa pApabaMdha ane bahutara nirjarAnA kathananuM nizcayanayathI vizeSa arthaghaTana, supAtramAM azuddha dAnathI nirjarAvizeSanI prAptinuM svarUpa, AgamamAM zubha-azubharUpa mizrarAzino asvIkAra hovAthI supAtramAM azuddhadAnathI alpa pApabaMdha ane bahu nirjarAnA kathana sAthe virodhanA udbhAvananuM samAdhAna, dravyastavathI thatI nirjarAnuM svarUpa, dravyastavamAM zrAvakonA uttaraguNarUpatAnA svarUpanuM uddharaNa, zuddhapUjA ane azuddhadAnanuM svarUpa, glAnapraticaraNA pachI AvatA paMcakalyANaka prAyazcittanuM vizeSa tAtparya, gItArtha Adi pAMcamAMthI anyatara padanA vaikalyamAM gItArthanizritane anukramaNikA pAnA naM. 730-736 736-738 738-744 745-749 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 amaNikA bloka viSaya pAnA naM. 10.. apavAdika pravRttimAM prAyazcittanI prApti. 7i49-752 zuddhadAnane utsargarUpe ane azuddhadAnane apavAdarUpe svIkArIne azuddhadAnasadaza. dravyastavane batADanAra pUrvapakSInI yuktine kathaMcit svIkArIne bhagavatIsUtranA azuddhadAnanA vizeSa tAtparyanA spaSTIkaraNapUrvaka tenI sAthe asaMgatinuM udbhAvana, utsarga-apavAdanI svasthAnamAM balavattA hovAthI baMdhanI tulyatA. 752-754 glAnanA praticaraNa pachI paMcakalyANaka prAyazcittanA baLathI dharmArthaka pravRttimAM paNa alpa AraMbhajanita doSane svIkAravAnI yuktinuM nirAkaraNa, svarUpathI sAvadya paNa jinapUjAmAM leza paNa prAyazcittano abhAva, saMyatane niSkAraNa azuddhadAnamAM ja prAyazcittanI prApti. 752-757 yatanAnA bhAvathI zuddha evA adhikArIne jinapUjAmAM karmabaMdhano abhAva hovAthI dharmArthaka pravRttimAM alpadoSanI yuktinuM nirAkaraNa, tulya ke adhika zubhaadhyavasAyathI aticArajanya kliSTabhAvonuM zodhana hovAne kAraNe vartamAnamAM cAritranI avasthiti, zubhaadhyavasAyathI aticAranA nivartanano saMbhava hovAne kAraNe pUrNa yatanArUpa zubhabhAvathI thatI jinapUjAmAM karmabaMdhano abhAva. 7i55-758 dravyastavamAM kUpadaSTAMtanuM anyathAyojana karanAra veSavid matane pU. abhayadevasUri mahArAja dvArA je anAgamika kahela tene nagamanayanA AzrayathI AgamakarUpe sthApavAnI yukti, nagamanayane AzrayIne vidhizuddha dravyapUjAmAM kUpadaSTAMtanuM yojana. 755-760 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka sUta zrI praviNabhAi paMDita vicita pustakonI yAdI (1) yogaviMzikA zabdazaH vivecana * (2) adhyAtmaupaniSat zabdazaH vivecana (3) viMzatirvizikA zabdazaH vivecana pUrvArdha (4) viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha (5) adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 () adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 (7) adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 (8) ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana (9) samyakta SaTrasthAna caupai zabdazaH vivecana (10) adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 (11) pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 (12) pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 * anupalabdha pustako Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAzads | pels : 30 347 OM hrIM zrI aha~ namaH / zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / aiM namaH / / mahAmahopAdhyAya zrIyazovijayavAcakanirmitasvopajJavRttiyuta 'pratimAzataka' avataranisl: kiJca - avataraNikArca - sAdhuo dravyarcA karatA nathI, Ama chatAM zrAvako kema kare che, te vAta yuktithI pUrvamAM batAvI. 4 vAta vadhAre spaSTa batAyA artha "kiJca' thI samusyaya 42di cha - los : akSINAviratijvarA hi gRhiNo dravyastavaM sarvadA, sevante kaTukauSadhena sadRzaM nAnIdRzAH sAdhavaH / ityuccairadhikAribhedamavidan bAlo vRthA khidyate, naitasya pratimAdviSo vratazatairmuktiH paraM vidyate / / 30 / / mojArtha: akSINa avirativaravALA gRhastho kaTukaDavA, auSadha samAna dravyastavane nizcita sarvadA seve che, (ane) je AvA nathI teo kSINa avirativaravALA sAdhuo, dravyastavane sevatA nathI; e prakAranA adhikArIbhedane atizayathI nahi jANato bAla arthAt ajJAnI, pRthA pAye cha. mA pratibhAzanI seMsso vrato 43 5 / mukti yatI nathI. ||30 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 pratimAzataka/ zlokaH 30 TIkA : __ 'akSINa' ityAdi :- hi-nizcitam, akSINo'viratireva jvaro yeSAM te tathA, gRhiNaH jvarApahAriNA kaTukauSadhena sadRzaM dravyastavaM sarvadA sevante / anIdRzAH kSINAviratijvarAH, sAdhavo na sevante / "na hi nIrogavaidyoktamauSadhaM rogavAn na sevate" iti loke'pi siddham iti uccaiHatizayena adhikAribhedaM malinArambhitaditarAdhikArivizeSamavidan bAlA-ajJAnI, vRthA khidyate =mudhA khedaM kurute, etasya pratimAdviSaH-pratimAzatroH, paraM kevalaM, (vratazataiH) muktirna vidyate, pravacanArthe ekatrApyazraddhAnavato yogazatasya niSphalatvAt / taduktamAcArAne - "vitigicchasamAvanneNaM appANeNaM no nA samAditti" (vo dha ma0 1 30) TIkArca - dikanizvita ... sevatte . aphINa evI avirati ja jvara che jeone tevA akSINa avirativaravALA evA, gRhastho varApahArI tAvane dUra karanAra, kaTu auSadha samAna dravyastava nizcita sarvadA seve che, (a) kSINa thaI gayo che aviratijavara jeono evA sAdhuo dravyastava) sevatA nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke, sAdhuo pote dravyastavane sevatA nathI ane gRhasthone upadeza Ape che, to temanA upadezathI gRhastho kema seve? e praznanA nirAkaraNamAM kahe che - TIkArya : di..... niSNatva aa kAraNathI nIrogI vaidha vaDe kahevAyela auSadha rogavALo nathI sevato ema nahi, arthAt seve che, e pramANe lokamAM paNa siddha che. e ja rIte nIrogI vadhatulya sAdhuthI kahevAyela dravyastava gRhastha seve che.) e prakAranA akSINa aviratijavaravALA gRhastho dravyastavane seve che ane kSINa aviratijavaravALA sAdhuo dravyastavane sevatA nathI e prakAranA, adhikArI vizeSane=bhedane, arthAt malinAraMbhI ane taditara=malinAraMbhIthI Itara, adhikArI vizeSa atizayathI nahi jANato bALa ajJAnI, vRthA kheda pAme che. paraMtu A pratimADhelInI=pratimAzatrunI, seMkaDo vrato vaDe paNa mukti thatI nathI, kema ke pravacananA arthamAM, ekasthAnamAM paNa azraddhAvALAnA, seMkaDo yogonuM niSkaLapaNuM che. taduHvArA te AcArAMgamAM kahyuM che - vitigicchAne prApta evA AtmA vaDe samAdhi prApta thatI nathI. 0 di nivRtaM di' zabda nizcita arthamAM che. teno anvaya dravyastavane sarvadA seve che, tenI sAthe karavAno che. arthAt dravyastavane nizcita sarvadA seve che, evo anvaya thAya che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zlokaH 30 359 0TIkAmAM pratibhAzatra paraM varnA korna vidyate pATha che. tyAM zlokamAM 'vratA' zabda hovAthI pratimAtra = 'vratazatirni ' vidyate pAThanI saMbhAvanA che. vizeSArtha : akSaNa aviratijvaravALA evA gRhasthane kaTu auSadha samAna evuM dravyastava che ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke, avirati e AtmAnI vikRti hovAthI avara jevI che ane teno nAza karavA mATe dravyastava e auSadha tulya che; tethI dravyastavanA sevanathI dravyastavane sevanAra jIva virati pratye prasarpaNabhAvavALo bane che, e artha prApta thAya che. AnAthI e prApta thAya che ke, je jIvane bhagavAnanA upadeza pratye atyaMta Adara hoya ane Adara hovAthI ja bhagavAnanA upadezarUpa sarvavirati atyaMta sevanIya lAgatI hoya, ane "bhagavAna paNa sarvaviratine parAkoTinI sevIne vItarAga banyA che, AthI ja temanI pUjA karIne huM paNa viratine anurUpa mAruM sattva pragaTa karuM" evA AzayapUrvaka jeo dravyastavane seve che, temane ja te dravyastava sAkSAt aviratinA nAzanuM kAraNa bane che. ane te dravyastavakALamAM je aviratino pariNAma che te joke sAvadyanA skuraNarUpa che, ane sAvadyanuM skuraNa e AtmAnI vikRtirUpa che; Ama chatAM jyAre te sAvadyanA phuraNane saMsAramAM pravartAve che tyAre te sAvadyanuM skUraNa aprazasta bhAvarUpa hoya che, ane te saMsAranI vRddhinuM kAraNa bane che; ane pUjAkALamAM potAne je aviratino pariNAma che, tethI je dhanAdi bAhya padArtha pratye mArApaNAnI buddhi che, te ja dhanAdine bhagavad bhaktimAM vAparIne huM saphaLa karuM, e prakArano Azaya tyAM varte che; tethI dravyastavakALamAM vartatI te avirati prazasta bane che, ane tenAthI aprazasta aviratino nAza thAya che. jema anaMtAnubaMdhI kaSAya saMsAravRddhinuM kAraNa che ane te ja anaMtAnubaMdhI kaSAya graMthibhedakALamAM prazasta banIne samyaktanuM kAraNa bane che; e rIte zrAvakano prazasta aviratino pariNAma virati pratye kAraNa bane che. Ama chatAM avirati e jIvano pariNAma nathI, tethI tene "kaTu' kahela che; ane aviratirUpa roganA nAzanuM kAraNa dravyastava che, tethI tene "auSadha" kahela che. | 'pravanAthe' pravacananA arthamAM, eka sthAnamAM paNa azraddhAvALAnA seMkaDo yogonuM niSphaLapaNuM che. tethI pratimAne nahi mAnanArA evA pratimAnA zatruone kaThora saMyamanuM pAlana paNa niSphaLa che, tethI teone mukti maLatI nathI, ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke - bhagavAne kahelA eka vacanamAM paNa zaMkA hoya ke viparyAsa hoya to te tattvanI aruci svarUpa che, ane te anivartinIya hoya to mithyAtva anivartinIya hovAthI gADha che, ema prApta thAya. tethI mokSamArgane anukULa evI kaThora paNa bAhya AcaraNA mokSane anurUpa banI zake nahi. AthI ja AcArAMgamAM kahyuM che ke, vitigicchAne prApta evA AtmA vaDe samAdhi prApta thatI nathI. kahevAno bhAva e che ke, tevA jIvanuM citta bAhya rIte svastha jaNAya, ane pote kalyANa mATe tapasaMyamamAM daDha yatna karato jaNAya, to paNa tattvanA viSayamAM saMzaya hovAthI paramArthathI tenuM citta samAdhivALuM arthAt mokSamArgane anukULa pariNativALuM nathI. Ama chatAM, koI jIva mugdha avasthAmAM hoya tyAre tene tattvanA viSayamAM viparyAsa thayela hoya ke zaMkA thayela hoya, ane jo te prajJApanIya hoya, to tenAM anya Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 pratibhAzads/RCos: 30 anuSThAno sarvathA niSphaLa jatAM nathI, paraMtu dUravartI sanmArganAM kAraNa bane che. Ama chatAM, abhinivezavALAne grahaNa karIne ahIM kahyuM che ke, pratimAnA zatruonAM sarva anuSThAno niSphaLa che. Tos: atra pratyavatiSThante - nanu yatiratra kasmAnAdhikArI? yataH karmalakSaNo vyAdhireko dvayorapi yatigRhasthayoH, atastaccikitsApi pUjAdilakSaNA samaiva bhavati / tato yadyekasyAdhikAraH kathaM nAparasya? atha "snAnamudvarttanAbhyaGganakhakezAdisaMskriyAm / gandhaM mAlyaM ca dhUpaM ca tyajanti brahmacAriNaH / / " ( ) iti vacanAt yateH snAnapUrvakatvAd devArcanasya tasmin nAdhikAraH, na, evaMbhUtArthasyaiva tasya niSedhAt / yadi yatiH sAvadyAnivRttaH, tata: ko doSo yatsnAnaM kRtvA devatArcanaM na karotIti / yadi hi snAnapUrvakadevatArcane sAvadhayoga: syAt, tadA'sau gRhasthasyApi tulya iti tenApi tanna karttavyaM syAt / atha gRhasthaH kuTumbAdyarthe sAvadye pravRttastena tatrApi pravarttatAm, yatistu tatrApravRttatvAt kathaM snAnAdau pravarttate? iti, nanu yadyapi kuTumbAdyarthaM gRhI sAvadye pravarttate, tathApi tena dharmArthaM tatra na pravartitavyam, nokaM pApamAcaritamityanyadapyAcaritavyam / atha kUpodAharaNAt pUjAdijanitamArambhadoSaM vizodhya gRhI guNAntaramAsAdayatIti yuktaM gRhiNaH snAnapUjAdiH / nanu yathA gRhiNa: kUpodAharaNAtsnAnAdikaM yuktaM evaM yaterapi tad yuktameva / evaM ca kathaM snAnAdau yati dhikArIti ? ToDArtha: atra pratyavatiSThante / mAyanamai=stho dravyA[ 3 cha bhane sAdhuso 42tA nathI, mema pUrvamAM sthApana karyuM, A kathanamAM, pUrvapakSI sAmo pratIkAra kare che - ___ nanu ..... yatigRhasthayoH, 'nanu' thI pUrvapakSI 44 cha ? - sI-vyastavamA, yati ma maEiN tathI ? je kAraNathI yati ane gRhastha baMnene paNa karmalakSaNa vyAdhi eka che. ___ ata: ..... bhavati / sAthI zana mAt lakSavyA banane 5 cha, mAthI zana, pUjAdi lakSaNa tenI cikitsA arthAt karmalakSaNavyAdhinI cikitsA paNa (baMnene) samAna ja hoya che. tato .... nAparasya ? tethI ne menasthane, pira cha to a52dsAdhune, ma thI ? atha ..... niSedhAt, 'atha' thI pUrvapakSI , t facidst2 mA pramANa -prayAso snAnano, udvartanano, atyaMgano, nakha-kezAdi saMskArano, gaMdhano ane mAlyano, dhUpano tyAga kare che. A pramANe vacana hovAthI yatino dravyastavamAM adhikAra nathI, kema ke devArzananuM snAnapUrvakapaNuM che, to te Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30 361 (siddhAMtakAranuM vacana) barAbara nathI. kema ke AvA prakAranA arthano jatene yatine, niSedha che, arthAt snAta-udvartana Adi prakAranA arthano jathatine niSedha che, paraMtu devAcanano tahIM. 0 AnAthI e phalita thayuM ke, 'nAmurtana ... vramavAriNa' e prakAranA vacanathI yatine pUjAno niSedha thaI zake nahi, paraMtu bhoga mATe ja snAnAdino niSedha thaI zake; ane pUjAnA aMgabhUta snAna to zrAvakanI jema anyane paNa svIkArI zakAya. tethI jo rogI zrAvaka mATe dravyastava auSadha mAnazo to sAdhue paNa dravyastava karavuM joIe. utthAna : ahIM siddhAMtakAra A pramANe kahe ke, sAdhu sAvaghathI nivRtta che, mATe dravyastava karatA nathI.tethI kahe che - TIkArca - yadi tiH ..... cAn ! jo yati sAvadhathI nivRtta thayela che, tethI zuM doSa che, ke je kAraNathI snAna karIne devArcana karatA nathI? (sAvadhathI nivRtti hovA chatAM karmaroganA nAza mATe yatie dravyastava karavuM joIe.) ethI karIne tine dravyastava svIkAratI Apatti che ethI karIne, jo snAnapUrvaka devatAarcanamAM sAvadhayoga thAya, to A=sAvadhayoga, gRhasthane paNa tulya che. jethI karIne tenA vaDe paNa=gRhastha vaDe paNa, te= devatAarcana, kartavya na thAya. sAtha da ...... rUti | gRhastha kuTuMbAdi arthe sAvaghamAM pravRtta che, te kAraNathI tyAM paNa= snAnapUrvaka devatAarcanamAM paNa, pravarte. vaLI yati sAvadhamAM apravRtta hovAthI kevI rIte snAnapUrvaka devatAcanamAM pravarte ? e prakAre siddhAMtakAra kahe to 'nanuM thI pUrvapakSI teno javAba Ape che - nanu..... prajvartitavyama, joke kuTuMbAdi arthe gRhastha sAvadhamAM pravarte che, to paNa tenA vaDe dharma mATe tyAM=snAnapUrvaka devatArcanamAM, pravartavuM joIe nahi. ra di ..... sAvaritavyam - je kAraNathI eka pApa AcaryuM hoya to anya paNa AcaravuM na joIe. 0 di' zabda yasmAdarthaka che. hAtha pAdarAn ..... nAnapUnAvika phUpanA udAharaNathI pUjAdijanita AraMbhadoSanI vizuddhi karIne gRhastha guNAMtarane pAme che. jethI karIne gRhasthane snAnapUjAdiyukta che. A pramANe jo siddhAMtakAra kahe to "nana thI pUrvapakSI kahe che - nanu yathA ....... tinadhArIti? jema gRhasthane kUpanA udAharaNathI snAnAdi yukta che, e pramANe yatine paNa te=snAnAdi, yukta ja che. ane e rIte=je rIte roganA nAza mATe gRhastha tamArA mate dravyastavano adhikArI che, tethI tene snAnAdi yukta che, e rIte, yati snAnAdimAM adhikArI kema nahi thAya ? arthAt tamArA mATe gRhasthanI jema yati paNa snAnAdino adhikArI mAnavo paDaze. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 pratimAzataka | zlokaH 30 0'vaM gha' ahIM 'va' zabda che te pUrvapakSInA kathananA nigamanasUcaka che. 'nAdhizArIti ahIM 'ti' zabda che te satra pratyatiSThatte ..... nAdhikArI sudhInA pUrvapakSInA kathananI samAptisUcaka che. tra pratyavatiSThatte .... thI .... gatinadhArIti sudhInA kathanano phalitArthaH pUrvamAM siddhAMtakAre sthApana karyuM ke, jema nIrogI vaidyathI kahevAyeluM auSadha rogavALo seve che, tema nIrogI evA sAdhuothI batAvAyela kaTu auSadha jevuM dravyastava gRhastho seve che. te kathanamAM laMpAka virodha karatAM kahe che ke, karmarUpI roga sAdhune ane gRhasthane samAna che, tethI roganuM auSadha dravyastava hoya to sAdhue paNa te auSadha sevavuM joIe. ane te ja kathananI puSTi siddhAMtakAranA avAMtara prazno uddabhAvana karIne pUrvapakSIe karI. ane tenAthI pUrvapakSIne e sthApana karavuM che ke, je rIte siddhAMtakArane sAdhu dravyastava kare te mAnya nathI, te ja rIte gRhasthane paNa dravyastava mAnya hovuM joIe nahi, kema ke dravyastava sAvadya pravRttirUpa che. laMpAke kahela A prakAranA AzayamAM vizeSa e che ke, siddhAMtakAra aviratirU5 varavALA mATe dravyastavane auSadharUpe batAvela che, ane laMpAke karmarUpa varanA auSadha tarIke dravyastavane grahaNa karIne Apatti ApI che. tethI jo karmaroganA auSadha tarIke dravyastavane svIkAravAmAM Ave to sAdhune dravyastava karavAnI Apatti Ave, paraMtu aviratirU5 varane nAza karanAra dravyastava che, tema svIkAravAmAM Ave to sAdhune dravyastava karavAnI Apatti Ave nahi. kema ke sAdhune aviratirU5 vara nathI. TIkA - atrocyate- yatayaH sarvathA sAvadhavyApArAnivRttAstatazca kUpodAharaNenApi tatra pravarttamAnAnAM teSAmavadyameva citte sphurati na dharmaH, tatra sadaiva zubhadhyAnAdibhiH pravRttatvAt / gRhasthAstu sAvadhe svabhAvataH satatameva pravRttAH na punarjinArcAdidvAreNa svaparopakArAtmake dharma, tena teSAM sa eva citte lagati niravadya iti kartRpariNAmavazAdadhikArItarau mantavyau iti snAnAdau gRhastha evAdhikArI na ytirityssttkvRttikRtH| TIkArya : satrocca - ahIMyAM=satra pratyatiSThatte ..thI.. tirnAdArIti? sudhInA kathanamAM snAnAdimAM thati kema adhikArI nathI ? tyAM sudhInuM saghaLuM kathana pUrvapakSInuM che. ane pUrvapakSIe ja vacce vacce 'satha' thI siddhAMtakAranA kathanane kahIne, tenuM nirAkaraNa karIne, potAnI vAtane teNe sthApanA karI, e kathanamAM, siddhAMtakAra taraphathI kahevAya che - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka, zloka : 30 363 yatiyA .... pravRttatvari ! yatio sarvathA sAvadhanA vyApArathI nivRtta che, ane tethI kUpanA udAharaNathI paNa tyAM=snAnapUjAdimAM, pravartatA evA teone=thatione, cittamAM avadha ja skaraNa thAya che, dharma nahi. kema ke tyAM dharmamAM, sadA ja zubhaththAnAdithI pravRtapaNuM che. gRhasthAzta .. aSTavevRttivRtaH | vaLI gRhastho sAvadyamAM svabhAvathI satata ja pravRtta hoya che, paraMtu jinAcaMdi dvArA sva-para upakArAtmaka dharmamAM nahi; te kAraNathI teone gRhasthone, te ja= jinArcA dvArA dharma ja cittamAM niravadya lAge che. ethI karIne kartAnA pariNAmanA vazathI adhikArI ane Itara adhikArI, jANavA. ethI karIne snAnAdimAM gRhastha ja adhikArI che yati nahi, e pramANe aSTakavRttikAra kahe che. tti nAnA ahIM 'ti" zabda che te pariNAma ..thI... mantavyo e kathanano parAmarzaka che. hati pravRttikRta ahIM 'ti' zabda che te 3trocyate ...thI yati e kathanano parAmarzaka che. vizeSArtha: yatio sarva prakAre sAvadya vyApArathI nivRtta thayelA che, tethI ja sadA zubhadhyAnAdi vaDe dharmamAM pravRtta hoya che. sadA mana, vacana ane kAyAnA yogone atizaya atizayatara evA Atmadharmane niSpanna karavAmAM teo yojatA hoya che, tethI sadA niravadya dharma ja teonA cittamAM skurAyamAna thAya che. tethI kUpanA dRSTAMtathI paNa pUjAdimAM pravRtti kare to teonA cittamAM sAvadyanuM ja skuraNa thAya; bhagavad pUjA arthe huM snAnAdino AraMbha karuM chuM, e prakAranI cirapariNati ja teone phuraNa thAya che, paraMtu dharma skuraNa thAya nahi. jema vItarAgadevane bhagavAnarUpe mAnanAra jIva, anya zivAdi devo pratye bhagavAnapaNAnI buddhi nahi hovAne kAraNe, dAkSiNyAdithI teonA devAlayamAM javAno prasaMga prApta thAya, to pote kudevane ja namaskAra kare che tevI buddhi tenA cittamAM skuraNa thAya che, je adharmarUpa che tema te jANe che; AthI ja samyagdaSTi jIvo anya devone namaskAra karatA nathI. paraMtu AdidhArmika kakSAnA jIvo sarvAna levAnuM namanti ' e vacanathI sarva devone namaskAra kare che tyAre, cittamAM teone AdyakakSAno dharma ja skuraNa thAya che, adharmanuM skuraNa thatuM nathI, tethI te pravRtti temanA mATe AdyakakSAmAM hitAvaha kahela che. te ja rIte zrAvakone saMsAranI sAvadya pravRttio karatAM satata cittamAM sAvadyanuM skuraNa vartatuM hoya che, paraMtu bhagavAnanI pUjA karatI vakhate huM bhagavAnanI bhakti karuM chuM, e prakAranI prAmANika buddhi thavAthI dharma ja skuraNa thAya che. jyAre sAdhuo zubhadhyAnamAM hovAthI uttama koTino dharma teone haMmezAM skurAyamAna thato hoya che, mATe sAdhuo dravyarcAmAM yatna kare to temane huM sAvadya pravRtti karuM chuM evI ja prAmANika pratIti thAya. mATe sAdhuo dravyarcA kare to teonA cittamAM dharmanuM skuraNa na thAya, paraMtu dhyAnAdithI ja teone cittamAM sadA niravadyabhAvarUpa dharma skuraNa thAya che. utthAna : pUrvamAM aSTakavRttikAranA kathana pramANe snAnAdimAM gRhastha ja adhikArI che, paNa yati nahi; e vAta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 pratibhAzatas/cts : 30 siddha karI temAM sAdhune dravyarcAmAM avadyanuM pApanuM phuraNa kema thAya che?te viSayamAM, saMbhavita vikalponuM udubhAvana karIne ane tenuM nirAkaraNa karIne sAdhu pUjAno adhikArI kema nathI, te batAvavA mATe graMthakAra kahe che - TIkA: atra dravyastave pravRttikAle'vadyasphuraNaM sAdho: kim (1) avadhasadbhAvAt? (2) agrimakAle'vadyasya svAzodhyatvajJAnAt ? (3) svapratijJocitadharmaviruddhatvajJAnAt? (4) AhAryAropAdvA? nAdyadvitIyau, gRhitulyayogakSematvAdubhayAsiddheH / na tRtIyaH, gRhiNApi yAgAdiniSedhAya dharmArthaM hiMsA na kartavyeti pratijJAkaraNAttadviruddhatvajJAne sphuritAvadyena dravyastavAkaraNaprasaGgAt / adhyAtmAnayanena dravyastavIyahiMsAyA ahiMsAkaraNenAvirodhasyApyubhayostaulyAt / nApi turyaH, avadyAhAryAropasya itareNApi kartuM zakyatvAt tena dravyastavatyAgasyApi prasaGgAt, iti malinAraMbhasyAdhikArivizeSaNasyAbhAvAdeva na sAdhordevapUjAyAM pravRttiH / malinAraMbhI hi tanivRttiphalAyAM tatrAdhikriyate duritavAniva tanivRttiphale prAyazcitte / tadAha haribhadraH - 'asadAraMbhapavattA jaM ca gihI teNa tesiM vineyA / * tannivittiphalacciya, esA paribhAvaNIyamiNaM / / (caturtha paMcA0 gA0 43) / ata eva snAne'pi sAdhornAdhikArastasya devapUjAGgatvAtpradhAnAdhikAriNa eva cAGge'dhikAro, na svatantro'GgatvabhaGgaprasaGgAditi yuktaM pazyAmaH / / TImArtha : __ atra dravyastave ..... AhAryAropAdvA ? mA vyastavamA pravRtti pate sAdhune avadhaj=pArnu skuraNa zuM - (1) avadhanA sadbhAvathI che? arthAt pUjAnI kriyAmAM avadhano vAstavika rIte sadbhAva cha tathA aj 12e| thAya cha ? athavA (2) samimai="oni, apanA sthazodhyatvanA=pote zuddhi nahi karI zake tevA, jJAnane kAraNe avadhanuM skaraNa thAya che ? arthAt phUpadaSTAMtathI pUjAkALamAM karAtA avadhavuM, pUjAthI thatA bhaktinA pariNAmarUpa agrimakALamAM potAnAthI azodhyapaNuM che, tevA jJAnathI sAdhune avadhanuM skuraNa thAya che? athavA (3) svapratijJAne ucita dharmane viruddhapaNAtA jJAnane kAraNe avadhatuM skuraNa thAya che? athavA (4) AhArya-Aropane kAraNe avadhanuM skUraNa thAya che ? avaghanuM skuraNa sAvaghanuM phuraNa arthAt huM pApanI pravRtti karuM chuM e rUpa sAvaghanuM phuraNa. bAdhakAlIna IcchAnya jJAna te AhArya Aropa che. jema bhagavAnanI mUrtimAM vItarAgatA-sarvajJatvAdino Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka / zlokaH 30. 35 bAdha dekhAya che, te ja kALamAM IcchAthI Aropa karavAmAM Ave che ke, A bhagavAna sarvajJa-vItarAga che, te AhArya Aropa che. nAdritIyI ... 3masiH - A cAra vikalpomAM prathama ane dvitIya vikalpa barAbara nathI. kema ke gRhasthanI sAthe tulya yogakSemapaNuM hovAthI arthAt samApaNuM hovAthI, ubhayane asiddhi chegRhastha ane sAdhu ubhayane dravyastavanI asiddhi prApta thaze. - ra nRtIya ... navarAti trIjo vikalpa barobara nathI, kema ke gRhastha vaDe paNa yAgAdinA niSedha mATe dharmArthe hiMsA na karavI joIe, e pramANe pratijJAkaraNa hovAthI=pratijJA karela hovAthI, tat viruddhapaNAnA jJAnamAM arthAt potAnI pratijJA ucita evI ahiMsAnA viruddhapaNAnuM jJAna dravyastavamAM thavAne kAraNe, skurita thayelA avayathI dravyastavanA akaraNano prasaMga prApta thaze. utthAna : gRhasthane dravyastavathI adhyAtmanI prApti hovAne kAraNe dravyastavamAM thatI hiMsA e vastutaH ahiMsArUpa ja che, tethI dharmArthe hiMsA na karavI joIe, e pratijJAno dravyastavamAM virodha nathI. e prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne kahe che - TIkArya : dhyAtminiyana ..... taucAt | adhyAtmanA Ayata dvArA dravyastavIya hiMsAnuM ahiMsAkaraNa hovAthI avirodhanuM ubhayamAM=sAdhu ane gRhastha ubhayamAM, tulyapaNuM che. (ethI karIne trIjA vikalpa pramANe jo gRhasthane dravyastavamAM avadhanuM skUraNa ta thatuM hoya to sAdhune paNa avadhanuM skuraNa thavuM joIe nahi.) na turthaH ..... prasa, cotho vikalpa paNa barAbara nathI, kema ke avadha AhArya AropanuM Itara vaDe paNa=sAdhuthI Itara evA gRhastha vaDe paNa, karavA mATe zakyapaNuM hovAthI, tenA vaDeegRhastha vaDe, dravyastavanA tyAgano paNa prasaMga prApta thaze. rUti ..... prAtharitte . ethI karIne pUrvamAM kahyuM ke pUrvanA cAreya vikalpothI sAdhune dravyastava viSayaka pravRttikALamAM avadhanuM skuraNa thAya che, te saMgata nathI ethI karIne, malinAraMbharUpa adhikArI vizeSaNano abhAva hovAthI ja sAdhune devapUjAmAM pravRtti nathI. je kAraNathI malinAraMbhI tenI nivRttinA phaLavALI=malinAraMbhanI nivRttinA phaLavALI, evI pUjAmAM adhikArI che, jema tenI nivRttinA phaLavALA=duritanI nivRttinA phaLavALA, evA prAyazcittamAM durita karanAro ja adhikArI che. 'dravyastavatyAre ahIM '' thI e kahevuM che ke - jyAre gRhastha avadyano AhArya Aropa na kare tyAre dravyastava karI zake, ane jyAre AhArya Aropa kare tyAre sAvadya phuraNa thavAne kAraNe dravyastavanA tyAgano paNa prasaMga prApta thAya. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. pratimAzataka | zloka: 30 TIkAmAM praHIC pachI 'ti' zabda che te tatra dravyastave ...thI.. san sudhInA kathanano parAmarzaka che. 'ninAmI di' ahIM di' zabda yasmAdarthaka che. malinAraMbhI evo gRhastha pUjAmAM adhikArI che ema kahyuM temAM tAda' thI sAkSI ApatAM kahe che - tavAda darimaka - pU. haribhadrasUri mahArAja te kahe che - savAraMma ... paribAvaLIma || je kAraNathI gRhastho asadAraMbhamAM pravRttivALA che, te kAraNathI teonIegRhasthonI, A dravyarcA, tenI nivRttinA phaLavALI=asadAraMbhanI nivRttinA phaLavALI, ja jANavI. A paribhAvana karavuM. dravyastavamAM pravRtti samaye sAdhune avadhanuM phuraNa cAra vikalpathI saMgata nathI ema kahyuM, te kathanano bhAvArtha : sAdhune dravyastavamAM avadyanuM skuraNa thAya che, te vAta cAra vikalpothI saMgata nathI, te batAvIne pUjAnA adhikArInA vizeSaNarUpa malinAraMbhano abhAva hovAthI sAdhu pUjA karatA nathI ema batAvela che, tyAM prathama vikalpa batAvatAM kahe che - (1) pUjAnI kriyAmAM avadhano sadbhAva che, tethI sAdhune avadyanuM skuraNa thAya che ema mAnIe to, gRhasthane paNa avaghanuM skuraNa thavuM joIe, te batAvavA mATe kahyuM ke, gRhasthanI sAthe tulya yoga che; ane gRhasthane avaghanuM skuraNa thatuM nathI, tenA mATe je samAdhAna karavAmAM Ave, te samAdhAna sAdhu mATe paNa samajI levuM, arthAt koI kahe ke, pUjAnI kriyAmAM sAvadya hovA chatAM gRhasthane bhagavAnanI bhaktino pariNAma thAya che, tethI avadyanuM skuraNa thatuM nathI; to e samAdhAna sAdhu mATe paNa samAna che, te batAvavA mATe gRhastha sAthe tulya kSema che tema kahela che. ane gRhastha sAthe A rIte sAdhune tulya yogakSema che. AthI jo dravyastavamAM avadyanA sadbhAvathI sAdhune avaghanuM skuraNa hoya to sAdhu ane gRhastha baMnene dravyastavanI asiddhinI prApti thaze. prathama vikalpamAM doSa AvavAthI bIjo vikalpa batAvatAM kahe che - (2) sAdhune agrimakALamAM=pUjAkALamAM, pUjAnI kriyAthI pUjAmAM rahelA avadyanuM zodhana potAnAthI thatuM nathI, tevuM jJAna thavAne kAraNe avAnuM phuraNa thAya che. arthAt pUjAnI kriyAmAM avadyano sadubhAva che, ane pUjAthI thatI bhaktinA kALamAM te avadyanuM zodhanaHzuddhi, pote karI zake tema nathI, tevuM jJAna thavAne kAraNe sAdhune avadyanuM skuraNa thAya che, to gRhasthane paNa samAna yoga che. arthAt sAdhunI jema gRhasthane paNa svaazodhyatvanuM jJAna thavuM joIe. tethI gRhasthanI sAthe tulya yoga hovAne kAraNe sAdhune ane gRhasthane dravyastavanI asiddhi che. ahIM koI samAdhAna kare ke, zrAvakane pUjAnI kriyAthI thatI bhakti dvArA avadyanA zodhananuM jJAna thAya che, to te prakArano masamAdhAna, paNa sAdhunA pakSamAM samAna che. tethI jo sAdhune avaghanuM skuraNa thatuM hoya to gRhasthane paNa thavuM joIe. mATe sAdhu ane gRhastha baMnene dravyastavanI asiddhi che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ data pratimAzataka | zloka 30 pUrvokta rIte be vikalpamAM doSa AvavAthI trIjo vikalpa batAvatAM kahe che - (3) sAdhune potAnI pratijJAthI ucita evo je ahiMsA dharma, tenAthI viruddhapaNAnuM jJAna dravyastavamAM che, mATe sAdhune avadhanuM raNa thAya che; ane gRhastha tevI pratijJA karI nathI, tethI sva-pratijJAne ucita dharmanA viruddhapaNAnuM jJAna tene thatuM nathI; mATe sAdhune avadyanuM skuraNa thAya che ane gRhasthane thatuM nathI. mATe sAdhu dravyastava karatA nathI ane zrAvaka kare che, A prakArano trIjo paNa vikalpa barAbara nathI. kema ke yajJAdinA niSedha mATe gRhasthane paNa pratijJA hoya che ke, dharmArthe hiMsA karavI joIe nahi. tethI te pratijJAne ucita evo je ahiMsArUpa dharma, tenA viruddhapaNAnuM jJAna dravyastavamAM thavAthI zrAvakane paNa avadyanuM skuraNa thaze. tethI zrAvakane paNa dravyastava nahi karavAno prasaMga prApta thaze. ahIM koI kahe ke, bhagavAnanI pUjA zrAvakane adhyAtmanI prApti karAvanAra hovAthI dravyastavamAM vartatI hiMsA te ahiMsArUpa che. tethI dharmArthe hiMsA na karavI joIe, e prakAranI pratijJAno virodha pUjAmAM prApta thato nathI. to e prakAranuM samAdhAna zrAvakanI jema sAdhumAM paNa samAna che. tethI adhyAtmane lAvavA arthe sAdhue paNa dravyastava karavuM joIe. pUrvokta rIte trIjA vikalpamAM Apatti AvavAthI cotho vikalpa batAvatAM kahe che - (4) AhArya Aropane kAraNe sAdhune dravyastavamAM avadyanuM skuraNa thAya che. arthAtu vAstavika rIte dravyastava avadyarUpa nathI, tethI ja gRhastha dravyastava kare che, to tene avadyanuM skuraNa thatuM nathI. paraMtu sAdhu dravyastavamAM avadhano AhArya Aropa kare che, tethI avadyanuM skuraNa thAya che, mATe sAdhu dravyastava karatA nathI. tenA samAdhAnarUpe kahe che - jo sAdhu dravyastavamAM avadyano AhArya Aropa kare che, to te ja rIte zrAvaka vaDe paNa te karavuM zakya che, tethI baMnene dravyastava nahi karavAno prasaMga prApta thAya. A rIte A cAre vikalpothI dravyastava sAdhune akartavya che ane gRhasthane kartavya che, te siddha thaI zake nahi.paraMtu gRhastha malinAraMbhI che, mATe dravyastavano adhikArI che, tethI dravyastava kare che, ane sAdhu malinAraMbhI nathI, mATe dravyastava karato nathI, e prakAranuM sthApana graMthakAre cAra vikalpo batAvIne ahIM karela che. ahIM vizeSa e che ke, malina AraMbha e jIvano aprazasta bhAva che, ane malinAraMbhI jIva jyAre bhagavAnanI pUjAmAM yatna kare che tyAre te AraMbha prazasta bane che. tethI te prazasta AraMbha jIvane virati tarapha laI jAya che. yadyapi zrAvaka atyaMta jayaNApradhAna hoya tyAre saMsAranI pravRttimAM paNa jayaNAnA pariNAmavALo hovAthI prazastabhAvavALo che, to paNa sarvaviratino pariNAma nahi hovAthI potAnA dehAdi arthe je sAvadya pravRtti kare che, temAM pravartato rAgAMza e prazasta nathI; ane te ja rAgAMza jyAre dravyastava kare che tyAre prazasta bane che, kema ke bhagavAnanI pUjAne joIne anya jIvo bIjAdhAnAdi prApta kare evA prakAranA zubha AzayapUrvakanI tenI dravyastavamAM pravRtti che. vaLI bhagavAnanI pUjAkALamAM bhagavAnanA mahAsattvAdi bhAvo Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 pratimAzataka | zlokaH 30 pratye pUjyabhAva vRddhimatuM thAya che, je potAnA sattvane paNa viratine anukULa utkarSavALuM kare che. tethI dravyastava malinAraMbhanI nivRttinA phaLavALuM che. TIkArya : ta vahevapUnAkSatviA, AthI karIne malinAraMbhI jadravyastavano adhikArI che AthI karIne ja, sAdhune stAnamAM paNa adhikAra nathI, kema ke tenuM snAnanuM, devapUjAnuM aMgapaNuM che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, snAnanuM devapUjAnuM aMgapaNuM hoya eTalA mAtrathI sAdhune snAnano adhikAra nathI, ema kaI rIte kahevAya ? tethI kahe che - TIkArya : pradhAna ..... dhAra:, pradhAnanA adhikArIne ja aMgamAM adhikAra che. vizeSArtha : devapUjA e pradhAna che ane snAna e tenuM aMga che, ane pradhAna evI devapUjAno adhikArI malinAraMbhI che ane teno ja aMgamAM adhikAra che, tethI sAdhune snAnamAM adhikAra nathI. utthAna : pradhAnanA adhikArIne ja aMgamAM adhikAra che, te kathanane ja puSTa karatAM kahe che - TIkArya : na tinno ..... paracAma: smAtamAM svataMtra adhikAra nathI, kema ke aMgANAnA bhaMgano prasaMga Avaze. e pramANe ame yukta joIe chIe. vizeSArtha: snAnamAM jo svataMtra adhikAra hoya to snAna devapUjAnuM aMga bane nahi; tethI snAnamAM svataMtra adhikAra nathI, paraMtu devapUjAnA aMgarUpe ja adhikAra che. tethI devapUjAnA adhikArI ja snAnanA adhikArI che, e pramANe ame yukta joIe chIe. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, dravyastava asadAraMbhanI nivRttiphaLavALuM che. te kaI rIte che?te batAvavA arthe kahe che Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 pratibhAzads/Rels: 30 TI : ___ asadArambhanivRttiphalatvaM ca dravyastavasya cAritramohakSayopazamajananadvArA phalataH, zubhayogarUpatayA svarUpatazca / ata eva tato'nArambhikI kriyA, zubhayoge pramattasaMyatasyAnArambhakatAyAH prajJaptau darzitatvAdArthenAtidezena dezaviratasyApi tallAbhAt / tathA ca prajJaptisUtram - 'jIvA NaM bhaMte ! kiM AyAraMbhA, parAraMbhA tadubhayAraMbhA aNAraMbhA? go0 / atthegaiyA jIvA AyAraMbhAvi parAraMbhAvi tadubhayAraMbhAvi No aNAraMbhA / atthegaiyA jIvA No AyAraMbhA, No parAraMbhA, No tadubhayAraMbhA aNAraMbhA / se keNaTheNaM bhaMte ! evaM vuccai-atthegaiyA jIvA AyAraMbhAvi000 evaM paDiuccAreyavvaM / go0 / jIvA duvihA paM0 taM0 saMsArasamAvaNNagA ya asaMsArasamAvaNNagA ya / tattha NaM je te asaMsArasamAvaNNagA, te NaM siddhA / siddhA NaM No AyAraMbhA jAva aNAraMbhA / tattha NaM je saMsArasamAvaNNagA, te duvihA paM0 taM0 saMjayA ya asaMjayA ya / tattha NaM je te saMjayA te duvihA paM0 taM0 - pamattasaMjayA apamattasaMjayA ya / tattha NaM je apamattasaMjayA te NaM No AyAraMbhA No parAraMbhA jAva aNAraMbhA / tattha NaM je te pamattasaMjayA te suhaM jogaM paDucca No AyAraMbhA, No parAraMbhA jAva aNAraMbhA / asuhaM jogaM paDucca AyAraMbhAvi jAva No aNAraMbhA / tattha NaM je te asaMjayA te aviraI paDucca AyAraMbhAvi jAva No aNAraMbhA iti / vyAkhyA-'suhaM jogaM paDucca' ti / zubhayogaH upayuktatayA pratyupekSaNAdikaraNam / azubhayogastu tadevAnupayuktatayA / Aha ca - "puDhavI AukkAe, teuvAuvaNassaitasANaM, paDilehaNApamatto chaNhaMpi virAhao hoi / / 1 / / " (AcA0 ni0 123) tathA "savvo pamattajogo, samaNassa u hoi AraMbho" tti / ataH zubhAzubhau yogAvAtmAraMbhAdikAraNamiti / 'aviraiM paDucca' tti ihAyaM bhAvaH - yadyapyasaMyatAnAM sUkSmaikendriyAdInAM nAtmArambhakatvAdikaM sAkSAdasti, tathApyaviratiM pratItya tadasti teSAm, nahi te tato nivRttAH, ato'saMyatAnAmaviratistatra kAraNamiti nivRttAnAM tu kathaJcidAtmAdyArambhakatve'pyanArambhakatvam / yadAha - "jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi NijjaraphalA, ajjhatthavisohijuttassa" / tti (oghanigA0 760) se teNaTheNaM tti' atha tena kAraNenetyarthaH iti vRttau|| atra saMyatAsaMyatAnAM pRthaganupadezAdasaMyatAtidezasyAnyAyyatve pramattasaMyatAtideza eva nyAyyaH / tathA ca devArcAdau zubhayogasattvAt kathaM teSAmArambhaH / nacArambhAnArambhasthAnasattvAtteSAmubhayasambhava:, kAlabhedena tatsattvasya pramattasaMyate'pyuktatvAdekadA tatsattvasya pauSadhAdAvatiprasaktatvAt / na ca dezAviratisattvAt tatpratyayArambhikI, zubhayogapratyayA ca netyapi vaktuM zakyam, vipratiSedhAdekendriyAdau sarvaviratyabhAvasyaivArambhikIprayojakatvAcca / kiJca, pramattAntasya prajJApanAyAmArambhikyupadezAtryAyasAmyAdukta Artho'tidezo yukta eva / ata eva svaparatadubhayabhedena tridhA pAritApanikyAmuktAyAmevaM sati locakaraNatapo'nuSThAnAkaraNaprasaGgo vipAkahitatvena cikitsAkaraNanyAyenAdhyAtmazodhanenaivAbhihitaH / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 TIkArya H pratimAzataka | zloka : 30 asadAraMbhanivRttiphalatvaM svarUpattazva | ane dravyastavanuM asadAraMbhanivRttiphaLapaNuM, cAritramohanIyanA kSayopazamajanana dvArA LathI che, ane zubhayogapaNuM hovAne kAraNe svarUpathI che. vizeSArtha : je vivekasaMpanna zrAvaka dravyastava kare che, tene, bhagavAna sarva vaibhavane choDIne sattvanA atizayathI saMyamamArge gayA ane sattvanA prakarSathI saMyamane pALIne vItarAga banyA, te sarva bhAvo bhagavAnamAM dekhAya che, tethI ja bhagavAna pratye bhaktino atizaya thAya che; ane jagatanA jIvone te uttama bhAvo batAvIne bhagavAna mahAna upakAraka che, tevI buddhi thavAthI te bhagavAnanI uttama prakAranI bhakti kare che. tevA vivekI zrAvakane bhagavAnanI pUjAnA kALamAM, yadyapi tene cAritramohanIyano kSayopazama thayo nathI, tethI sAdhupaNuM te svIkArato nathI, to paNa, tenuM jIvavIrya cAritramohanIyanA kSayopazamane anukULa utkarSavALuM bane che. tethI e rIte bhagavad pUjA karatAM karatAM te krame karIne cAritramohanIyano kSayopazama pragaTAvI zake che ane tenAthI asadAraMbhanI nivRttirUpa phaLanI prApti thAya che. tethI dravyastava phaLathI asadAraMbhanI nivRttinA phaLavALuM che. vaLI te dravyastava zubhayogarUpa hovAne kAraNe svarUpathI asadAraMbhanI nivRttinA phaLavALuM che. kahevAno Azaya e che ke, vivekI evA paNa zrAvakane saMsAramAM pravRtti karatI vakhate azubhayoga varte che. yadyapi arthAdi upArjanakALamAM nyAyanItipUrvaka te yatna kare che ane tattvano tIvra pakSapAta hovAne kA2Ne te rUpa zubhapariNati paNa tene varte che; to paNa arthopArjananI kriyA rAgathI thAya che ane artha upArjanamAM upayogavALo hoya tyAre te rAga zubhayogarUpa nathI, paraMtu azubhayogarUpa che. jyAre te zrAvaka bhagavad bhaktimAM pravarte che, tyAre tene bhagavAnanA guNo pratye rAga varte che, tenAthI bhagavad pUjAmAM tenAM mana, vacana ane kAyA pravarte che, te zubhayogarUpa che. tethI te dravyastava svarUpathI azubhayogarUpa AraMbhanI nivRttinA phaLavALuM che. ahIM vizeSa e che ke, dravyastavakALamAM zubhayoga kevaLa bhagavAnanI pUjA karavAnA pariNAmamAtramAM vizrAMta thato nathI. tethI ja je jIvonI kulAcArathI ke paraloka arthe mAre dharma ka2vo joIe, tevI buddhi hovA mAtrathI dravyastavamAM pravRtti che, teone joke bhagavAnanI pUjA karavArUpa zubhalezyA varte che, to paNa pradhAnarUpe tyAM vizeSa prakArano zubhayoga AvI zakato nathI. paraMtu je jIvone bhagavAnanuM lokottama svarUpa jJAta che, tethI bhagavAna pratye atyaMta bhakti che ane tethI ja bhagavAne kahela sarvaviratino mArga ja tene atyaMta upAdeya lAge che, tene kA2Ne ja bhagavAnanI bhakti karIne potAnuM paNa sattva bhagavAnanA vacananA pAlanamAM utkarSatAvALuM bane evA nirmaLa AzayapUrvaka bhagavAnanI bhaktimAM vartato hoya tyAre, tenA traNeya yogo zubha varte che. tethI ja kAyA, bhagavAnanI bhaktimAM jenuM prayojana na hoya tevA niSprayojana AraMbhanI nivRtti mATe yatnavALI hoya che; ane vacana, stuti Adi kALamAM bhagavAnanA guNanA kIrtanarUpe vyakta rIte varte che, ane pUjAnA upacArakALamAM bhagavAnanA guNonA vicArarUpe aMtarjalpAkArasvarUpe paNa varte che; ane manoyoga, bhagavAnanA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ bloka : 30 371 guNonA vAcaka zabdone sparzIne te bhAvonA sUkSmabodhamAM avagAhana karavAmAM yatnavALo varte che. ane prAyaH karIne dezaviratidharane ja Avo zubhayoga hoya che, ane samyagdaSTi tathA apunabaMdhaka jIvone tenA hetubhUta evo zubhayoga hoya che. ane te sivAyanA anyane bhagavAnanI pUjA karavArUpa zubhalezyA hovA chatAM paNa vizeSa prakArano zubhayoga hoto nathI. TIkArya : sattAva .... tannAmAn AthI karIne pUrvamAM kahyuM ke, dravyastavanuM zubhayogapaNuM hovAne kAraNe svarUpathI asadAraMbhanivRttikaLapaNuM che, AthI karIne ja, tenAthI=dravyastavathI,anAraMbhikI kriyA che. kema ke zubhayogamAM pramasaMvatane amAraMbhakapaNAnuM prajJaptimAMebhagavatIsUtramAM, darzitapaNuM hovAne kAraNe, artharUpa atideza vaDe karIne dezaviratane paNa teno lAbha che-anAraMbhikI kriyAno lAbha che. vizeSArtha: zubhayogarUpapaNuM hovAne kAraNe dravyastavanuM svarUpathI asadAraMbhanivRttiphaLapaNuM che; AthI ja dravyastavanI kriyAne anAraMbhikI kriyA kahela che, paraMtu sAvadya hovAne kAraNe AraMbhikI kriyA kahela nathI. ane te anAraMbhikI kriyA sAkSAt zabdo dvArA nahi kahelI hovA chatAM arthathI prApta che, te batAvatAM kahe che ke - bhagavatIsUtramAM, pramatta saMyatane jyAre zubhayoga varte che tyAre anAraMbhikI kriyA che, e kathanathI arthathI e atideza prApta thAya che ke, dezaviratidharane paNa jyAre zubhayoga varte che tyAre anAraMbhikI kriyAno lAbha che. ahIM vizeSa e che ke, bhagavAnanI pUjAmAM zrAvaka jyAre apramAdabhAvathI yatna kare che, tyAre tene zubhayoga varte che, ane te zubhayoga hovAne kAraNe tenI pUjAnI kriyA anAraMbhikI che. jema sAdhu paNa apramAdabhAvathI nadI UtaratA hoya tyAre zubhayoga hovAne kAraNe anAraMbhikI kriyAvALA che; ane pramAdathI paDilehaNAdi kriyA karatA hoya tyAre azubhayoga varte che, tethI te paDilehaNAdinI kriyAne AraMbhikI kriyA kahela che; tema zrAvaka anupayogapUrvaka bhagavAnanI pUjAmAM yatna karato hoya tyAre, zubhayoga na hovAne kAraNe tenI pUjAnI kriyA AraMbhikI bane che, ane upayogapUrvaka pUjA karato hoya to zubhayoga hovAne kAraNe pUjAnI kriyA anAraMbhikI bane che. TIkArya : tathA 4 prajJaptisUtra - ane te pramANe bhagavatIsUtrano pATha che - "navA ' he bhagavaMta ! jIvo zuM (1) AtmAraMbhI che ke (2) parAraMbhI che ke (3) ubhayAraMbhI che ke (4) aNAraMbhI che ? he gautama ! keTalAka jIvo AtmAraMbhI paNa che, parAraMbhI paNa che ane ubhayAraMbhI paNa che, paraMtu amAraMbhI nathI. keTalAka jIvo AtmAraMbhI paNa nathI, parAraMbhI paNa nathI ane ubhayAraMbhI paNa nathI, paraMtu anAraMbhI che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 30 he bhagavaMta ! kayA arthathI (Apa) A pramANe kaho cho ke, keTalAka jIvo AtmAraMbhI paNa che... ItyAdi pATha pharI kahevo. 372 he gautama ! jIvo be prakAre kahelA che, te A pramANe - (1) saMsArabhAvane pAmelA (saMsArI) ane (2) asaMsArabhAvane pAmelA (siddha). tyAM jeo asaMsArabhAvane pAmelA che te siddhanA jIvo che, ane siddhanA jIvo AtmAraMbhI nathI yAvat aNAraMbhI che. (ahIM nAva thI jo parAramAM ..... ItyAdi pATha gRhIta che.) tyAM jeo saMsArabhAvane pAmelA che te be prakAre kahela che. te A pramANe - (1) saMyata ane (2) asaMyata. tyAM je saMyata che te be prakAre kahelA che - (1) pramattasaMyata ane (2) apramattasaMyata. tyAM je apramattasaMyata che te AtmAraMbhI nathI, parAraMbhI nathI yAvat aNAraMbhI che. tyAM je pramattasaMyata che, te zubhayogane AzrayIne AtmAraMbhI nathI, parAraMbhI nathI yAvat aNAraMbhI che(ane) azubhayogane AzrayIne AtmAraMbhI paNa che, yAvat aNAraMbhI nathI. tyAM je asaMyata che te aviratine AzrayIne AtmAraMbhI paNa che yAvat aNAraMbhI nathI. 'kRti' zabda bhagavatInA pAThanI samAptisUcaka che. suhaM jogaM anupayuktatA / 'zubha yogane AzrayIne' e pramANe mULa pAThamAM kahyuM teno artha upayogapaNAthI--upayogathI, pratyuprekSaNAdikaraNa (paDilehaNAdikaraNa) te zubhayoga che. vaLI te ja=pratyuprekSaNAdikaraNa ja, anupayuktapaNAthI=anupayogathI, azubha yoga che. Aha haiM - ane kahyuM che - "puDhavI ho" / / paDilehaNApramatta evo (sAdhu) pRthvIkAya, apkAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya e chaye kAyano paNa virAdhaka thAya che. ..... tathA ..... AraMbho tti | ane vaLI sAdhunA sarva pramattayogo AraMbha bane che. 'garamo tti' ahIM 'kRti' zabda kathananI samAptisUcaka che. ataH ...... Aramiti / AthI karIne=sAdhunA sarva pramattayogo AraMbha bane che AthI karIne, zubhAzubha yogo AtmAraMbhAdinAM kAraNa che. 7 'AtmAramAviSThAramiti' ahIM 'kRti' zabda kathananI samAptisUcaka che. TIkArya ***** vizeSArtha : ahIM vizeSa e che ke, pRthvIkAyAdinI virAdhanA thatI hoya ke na thatI hoya, paraMtu pratilekhanAmAM bhagavAnanA vacanAnusAra zaktinA prakarSathI mAnasayatna na vartato hoya, to avazya chakAyanI virAdhanAkRta karma baMdhAya che. : aviraiM anArmmatvam, 'aviratine AzrayIne' e pramANe prajJaptisUtranA mULa kathanamAM kahyuM, teno ..... Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 30 393 ahIM A bhAva che joke asaMyata evA sUkSma ekeMdriyAdione sAkSAt AtmAraMbhakatvAdipaNuM nathI, to paNa aviratine AzrayIne teone te=AtmAraMbhakatvAdipaNuM che; je kAraNathI teo=sUkSma ekendriyAdio, tenAthI= AtmAraMbhakatvAdithI nivRtta nathI. AthI karIne asaMyatonI avirati temAM=AtmAraMbhakatvAdimAM kAraNa che, ethI karIne vaLI nivRttone=aviratithI nivRttone, koIka rIte AtmAraMbhakapaNuM hovA chatAM paNa anAraMbhakapaNuM che. yadAha je=aviratithI nivRttone kathaMcit AtmAraMbhakapaNuM hovA chatAM paNa anAraMbhakapaNuM che e batAve che - - "jA jayamANassa guttamsa - sUtravidhisamagrayukta ane adhyAtmavizodhiyukta evA yatamAnanI=yatna karatAnI, je virAdhanA che, te nirjarAphaLavALI che. te kAraNathI (aviratithI nivRttone kathaMcit bAhya AcaraNArUpe AtmAraMbhakapaNuM hovA chatAM paNa anAraMbhakapaNuM che.) 'te teEAM tti' no artha 'te kAraNathI' e pramANe jANavo. e pramANe (bhagavatInA pAThanI) vRttimAM kaheluM che. vizeSArtha : - 'sUkSmaondriyAvInAM' sUkSma ekendriyAdi jIvo sAkSAt koI AraMbhanI pravRtti karatA nathI, paraMtu mUrchitanI jema paDacA hoya che, tethI teomAM AtmAraMbhakapaNuM pravRttirUpe dekhAya nahi paraMtu anAraMbhakapaNuM dekhAya, to paNa aviratine AzrayIne teomAM AraMbhakapaNuM che ja. AraMbhakapaNuM e AtmAno kutsitabhAva che, e prakA2nI buddhi thavAthI, emAMthI viratinA pariNAmane prApta karIne teo AraMbhika pravRttithI nivRtti pAmyA nathI, tethI teomAM aviratino pariNAma varte che; tene AzrayIne bAhya AcaraNArUpa AraMbhakapaNuM nahi hovA chatAM pariNAmane AzrayIne teomAM AraMbhakapaNuM che. ane jeo aviratithI nivRtta thayelA che, teone bAhya tathAvidha saMyogone kAraNe AcaraNAthI AtmAraMbhakatvAdi hovA chatAM paNa, zubhayogamAM vartatA hovAne kA2Ne anAraMbhakapaNuM che; paraMtu aviratithI nivRtta thayelA paNa zubhayogamAM vartatA na hoya tyAre tyAM AraMbhakapaNuM che, anAraMbhakapaNuM nathI. ane 'nA nayamALaAE' rUpa sAkSIpAThamAM paNa zubhayogamAM pravartatA yatanAvALA munine AzrayIne ja nirjarAphaLa kahela che. TIkAryaH -4 tra ..... nyAyyaH / ahIMyAM=pUrve prajJaptisUtrano je sAkSIpATha Apyo tyAM, saMyatAsaMyatano= dezaviratino, pRthak anupadeza hovAthI asaMyatanA atidezanuM anyAyyapaNuM prApta thaye chate pramattasaMyatano atideza ja nyAyya che. vizeSArtha - prajJaptisUtramAM pramattasaMyatanA zubhayogane AzrayIne anAraMbhakapaNuM ane azubhayogane AzrayIne AraMbhakapaNuM kahela che, paraMtu dezavirativALAnuM pRthak kathana karela nathI, tethI asaMyatanA atidezanuM asaMgatapaNuM prApta thAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 pratimAzataka/ zlokaH 30 kahevAno Azaya e che ke, dezaviratimAM saMyata aMza ane asaMyata aMza bane che. temAM asaMyata aMzane grahaNa karIne jo dezavirativALAne zubhayogamAM paNa anAraMbhakapaNuM nathI, ema batAvavuM hota, to saMyatAsaMmatano prajJaptimAM pRthagu upadeza karavo joIe. kema ke vicArakane prazna thAya ke dezaviratimAM virati aMza paNa che, tethI jema saMyatane zubhayoga che tyAre anAraMbhakapaNuM hoya che, tema dezasaMyatane paNa zubhayogamAM anAraMbhakapaNuM kema nahi ? AvI prAmANika zaMkAne dUra karavA arthe, jo dezasaMyatane zubhayogamAM paNa AraMbhakapaNuM mAnya hota. to pRthar upadeza Avazyaka bane che. paraMtu prastuta prajJaptinA pAThamAM teno pRthagu upadeza karela nathI, tethI saMyatAsaMyatane paNa pramattasaMyatano atideza ja saMgata che, paraMtu asaMyatano atideza saMgata bane nahi. ahIM vizeSa e che ke, prajJaptisUtramAM prathama pramattasaMyatane AzrayIne kathana karyuM, tyArapachI asaMyatane AzrayIne kathana karyuM, paraMtu prathama saMyata pachI kramathI dezasaMyatanuM kathana karavuM joIe ane tyArapachI asaMyatanuM kathana karavuM joIe. paraMtu pramattasaMyatanA kathanathI atideza dvArA dezasaMyatanuM kathana abhimata hovAthI dezasaMyatanuM kathana choDIne asaMyatanuM kathana karela che. jo sUtrakArane asaMyatanI jema aviratine AzrayIne dezaviratine paNa AraMbhakapaNuM ja mAnya hota, to pramattasaMyatanA kathana pachI dezasaMyatanuM pRthagu abhidhAna karata; ane dezasaMyatanA kathanathI asaMyatamAM atideza prApta thaI zakata. paraMtu pramattasaMyata pachI asaMyatanuM kathana karyuM, ane te asaMyatano atideza dezasaMyatamAM karI zakAya nahi, kema ke pramattasaMyata pachI dezasaMyatano krama prApta che; tethI pramattasaMyatano atideza dezaviratamAM thaI zake, paraMtu dezasaMyata pachInA asaMyatano atideza tenI pUrvanA dezasaMyatamAM thaI zake nahi. TIkArya : tathA 2 ..... 3-AtuM, ane te rIte=pUrvamAM kahyuM ke, dezasaMyatane pramasaMvatano atideza ja prApta che te rIte devArcAmAM zubhayoganuM satva hovAthI kaI rIte teone dezasaMyatone, AraMbha thAya? arthAt dezasaMyatone devArcAmAM amAraMbhakapaNuM che. ane teone=dezasaMyatone, AraMbha-anAraMbha sthAnanuM satva hovAthI ubhayano saMbhava che, tema na kahevuM kema ke kAlabhedathI tat satvanuM ubhayatA satvanuM, pramasaMyatamAM paNa uktapaNuM che. (tethI kAlabhedathI pramattasaMvatamAM ubhayanuM satva jema prajJaptimAM kahela che te rIte tamane mAnya hoya to, dezavirativALAne pUjAkALamAM amAraMbha ane anya saMsAranI pravRttikALamAM AraMbhanI prApti hovAthI ubhayanA sattvamAM ISTApati che.) utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, pramattasaMyatamAM kAlabhedathI AraMbha-anAraMbha ubhayanuM sarvapaNuM che, jyAre dezasaMyatamAM eka sAthe ubhayanuM sattvapaNuM che; arthAt virati aMza ane avirati aMzane AzrayIne eka ja kALamAM ubhayanuM sattvapaNuM che. tethI pUjAkALamAM bhagavAnanI bhaktino zubhabhAva che tene AzrayIne anAraMbhakapaNuM hovA chatAM, aviratine kAraNe pRthvIkAyAdinuM upamadana thAya che tene AzrayIne AraMbhakapaNuM che, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che. tenI sAme siddhAMtakAra kahe che - Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 pratimAzataka/ zloka : 30 TIkArya : kA..... gatirlaeNin ! ekadA eka kALe tenA sattvanuM ubhayanA sattvanuM, pauSadhAdimAM atiprasaktapaNuM che arthAt pauSadha ane "Adi padathI prApta sAmAyikamAM, eka kALamAM AraMbha ane amAraMbhapaNuM mAnavAno prasaMga Avaze. vizeSArtha : dezaviratimAM virati ane avirati ubhayAMza che, tene AzrayIne pauSadhAdimAM ubhaya mAnavAno prasaMga Avaze, ema graMthakAre kahyuM. paraMtu pUrvapakSI paNa upayogapUrvaka pauSadha-sAmAyika karanAra AtmAmAM AraMbhika kriyA che, evuM kaheto nathI, jema pauSadhAdimAM eka kALamAM ubhaya nathI, tema pUjAmAM paNa eka kALamAM ubhaya nathI, ema pUrvapakSIe mAnavuM joIe. utthAna : pUrvamAM pauSadhAdimAM ubhayanA sattvano prasaMga graMthakAre batAvyo, tyAM pUrvapakSI kahe che - TIkArca - nA.....viprativethAta, pauSadhAdimAMdezathI aviratinuM sarvapaNuM hovAthI tat pratyaya AraMbhikIkriyA che,ane zubhayogapratyayaAraMbhikI kriyAnathI,tene graMthakAra kahe che-ema kahevuM paNa zakya nathI.kemakevipratiSedha che. arthAt zAstramAM AraMbhikI ane anAraMbhikI kriyA sAthe rahI zake teno pratiSedha=niSedha che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, jinapUjAdimAM vyaktarUpe AraMbhikI ane anAraMbhikI kriyA dekhAya che, to eka sAthe be kriyAno pratiSedha zAstramAM kema karela che ? tethI bIjo hetu batAvatAM kahe che - TIkArca - prakriyA .... prayogatvAvya | ekendriyAdimAM sarvaviratinA abhAvanuM ja AraMbhikI prayojakapaNuM che. vizeSArtha: pUjAdimAM jema pRthvI AdinuM svarUpathI upamadana thAya che, tevuM upamardana ekendriyAdi keTalAka jIvothI thatuM nathI. Ama chatAM sarvathA viratino abhAva teomAM che, te ja teomAM vartatI AraMbhikI kriyAnuM prayojaka che. tema pRthvI AdinuM bAhya rIte upamardana pUjAmAM dekhAya che, te AraMbhikI kriyAnuM prayojaka nathI. mATe dezavirativALAne zubhayoga varte che tethI, pUjAdimAM svarUpathI pRthvI AdinI hiMsA hovA chatAM AraMbhikI kriyA che, tema kahI zakAya nahi; paraMtu zubhayogane kAraNe anAraMbhikI kriyA che, ema ja kahevuM ucita che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 pratimAzataka | zloka : 10 utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, dezasaMyatane pramattasaMyatano ja atideza nyAdhya che, te ja vAtane bIjI rIte puSTa karatAM ' viSya' thI kahe che - TIkArya : ziSya ..... yu vi . vaLI, prajJApanAmAM pramattAntane AraMbhikIno upadeza hovAthI vyAyanuM sAmyapaNuM hovAne kAraNe, pUrvamAM kahevAyela Artha atideza arthaprApta atideza, yukta ja che. vizeSArtha : jema bhagavatImAM AraMbhikI ane anAraMbhikI kriyAnuM varNana che, tema prajJApanA sUtramAM paNa pAMca prakAranI kriyAonuM varNana che, tadaMtargata AraMbhikI kriyAnuM paNa varNana che, ane temAM prajJApanAmAM pramattAnta sudhI AraMbhikI kriyAnuM kathana karela che. tethI pramatta ane dezavirativALA baMne virativALA che, mATe je nyAyathI pramattane AraMbhikI kriyA mAnavAmAM Ave te ja nyAyathI dezaviratine AraMbhikI kriyA mAnavI joIe. e prakAre sAmya hovAthI pUrvamAM graMthakAre kahela arthaprApta atideza yukta ja che. ahIM nyAyanA sAmyamAM vizeSa e kahevuM che ke, pramattasaMyatane azubha yogane AzrayIne AraMbhika kriyA kahevI ane dezaviratane aviratane AzrayIne AraMbhikI kriyA kahevI ucita gaNAya nahi. paraMtu azubha yogane AzrayIne pramattane AraMbhika kriyA kaho cho te ja nyAyathI dezaviratine paNa azubha yogathI AraMbhikI kriyA kahevI ucita gaNAya. TIkArya : pata ... mahitA AthI karIne pUrve kahyuM ke, ukta Artha arthaprApta, atideza yukta ja che AthI karIne ja, sva, para ane tadubhayanA bhedathI traNa prakAranI pAritApanikI kriyA ukta hovA chatAM, Ama hote chateaukta Artha-arthaprApta, atidezane kAraNe zubhayogane AzrayIne pramatasaMyata ane dezaviratidharane anAraMbhikI kriyA hote chate, locakaraNa ane tapaanuSThAnanA akaraNano prasaMga, vipAkathI hitapaNuM hovAne kAraNe cikitsAkaraNanyAya vaDe, adhyAtmazodhanarUpe ja kahela che. che ahIM 'paritApanIm kavIn' mAM saptamI che te hetu arthaka che. teno anvaya locakaraNa ane tapaanuSThAnanA akaraNaprasaMga sAthe che. uparva ti ahIM je satisaptamI che, te paNa hetu arthaka che, ane teno anvaya adhyAtmazodhanarUpe ja abhihita che tenI sAthe che. vizeSArtha: ukta arthaprApta atideza yukta che, tethI e prApta thAya ke, pramattasaMyatanI jema dezaviratane paNa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30. 377 zubhayogamAM anAraMbhikI kriyA che. ane zAstramAM 25 prakAranI kriyA kahI che, temAM pAritApanikI kriyA traNa prakAre batAvI che. (1) svapAritApanikI, (2) parapAritApanikI ane (3) sva-para ubhayapAritApanikI. tethI potAne kaSTa ApavuM e paNa sva-pAritApanikI kriyArUpe prApta thAya, tethI tenA akaraNano prasaMga Ave. paraMtu ukta arthaprApta atidezane kAraNe zubhayogamAM pramattasaMyata ane dezaviratidharane anAraMbhikI kriyA prApta thAya che, tethI locakaraNa ane tapaanuSThAnakaraNa kriyA e vipAkathI phaLathI, hitarUpa che, tema prApta thAya che. kema ke locakaraNa ane tapaanuSThAnakaraNa svane paritApa karanAra hovA chatAM adhyavasAyanI zuddhi karIne nirjarAnuM kAraNa bane che, AthI ja tene anAraMbhikI kriyA kahela che. tethI cikitsAkaraNanyAyathI te adhyAtmanI zuddhinuM kAraNa bane che; arthAt cikitsAkaraNakALamAM jIvane pIDA thavA chatAM phaLarUpe hitakArI hoya che, tema locakaraNa ane tapakaraNa e baMne karaNakALamAM svane paritApa pedA karanAra hovA chatAM adhyavasAyanI zuddhi karavA dvArA adhyAtmanuM zodhana kare che. ahIM vizeSa e che ke, locakaraNa ke tapaanuSThAnakaraNakALamAM jene e kaSTaprada lAge che ane citta paNa te kaSTamAM khinna rahe che, ane pote locAdi kaSTa sahana karIne bhagavAnanI AjJA pramANe uttama kriyA kare che evo harSa paNa anubhavatA nathI; teone te kriyA sva-pAritApanikI banI karmabaMdhanA kAraNarUpe paNa bane che. jyAre nirjarAno artha evo muni hoya to, kaSTAdi pratyenA dveSane kAraNe, locAdi kaSTothI dUra rahevAno pariNAma ane tapAdi kaSTothI dUra rahevAno pariNAma je aMdara beTho che, tene dUra karavA arthe, ane tapa dvArA aNAhArI bhAvanI vRtti pragaTe e prakAranA zubha upayogapUrvaka, bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne cittanI glAni vagara sva-paritApanAne sahana kare che, teonI e kriyA adhyAtmanuM zodhana kare che. ane mugdhajIvo dharmabuddhithI locAdi kaSTo sahana karatA hoya tyAre te paNa bIjarUpe adhyAtmanI zuddhinuM kAraNa bane che. TIkA : nanvevamaviratasamyagdRSTyAderapi devArcanAdizubhayogasattve ArambhikI na syAt / tathA ca yasyApratyAkhyAnikI tasyaniyamAdArambhikIti niyamo bhajyeta / satyam, viratyabhAve zubhayogAdArambhikyA: prazastAyA api kriyAtvenAvivakSaNAt / tatsattve ca tasyA akriyAtvena vivakSaNAdanyathA "yogaH zuddhaH puNyAzravasya, pApasya tadviparyAsaH, vAkkAyamanoguptinirAzravaH saMvarastUkta" iti (prazamaratiprakaraNa zloka 220)vAcakavacanAtsAdhorapi zubhayoge zubhArambhikItyeva vaktuM yuktaM syAt / ata eva zubhamAyAvazAnmAyApratyayA'pramattasaMyatasyAbhihiteti vivakSAvivakSe evAtra zaraNam / TIkArca - nanyavana .... manveta ahIM pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che ke, A rIte=pUrvamAM Artha atidezathI dezaviratidharane zubhayogamAM AraMbhikI kriyA nathI e rIte, aviratasamyagdaSTi Adine paNa devArzanAdi Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 pratimAzataka | zloka : 30 zubhayoga hote chate AraMbhikI kriyA nahi thAya, ane te rIte jene apratyAkhyAnikI kriyA che, tene niyamA AraMbhikI kriyA che, e prakAranA (bhagavatIsUtramAM svIkArAyela) niyamano bhaMga thaze. 'satyam' thI siddhAMtakAra zaMkAnuM nirAkaraNa karatAM kahe che ke - tArI vAta sAcI che, arthAt sAmAnyathI jotAM tuM je kahe che te ja prApta thAya, kema ke aviratasamyagdaSTi Adine devArcana AdimAM zubhayoga hovAne kAraNe anAraMbhikI kriyA kahevI paDe, ane tema kahevAthI jene apratyAkhyAnikI kriyA che, tene niyamathI AraMbhikI kriyA che e niyamano bhaMga che, e tArI vAta sAcI che; paraMtu aviratasamyagdaSTi Adine niyamathI AraMbhikI kriyA hoya che, e prakAranA kathanamAM judA prakAranI vivakSA che, tethI doSa nathI. te batAvavA arthe kahe che - viratyabhAve * vivakSaLAt |viratinA abhAvamAM zubhayogathI prazasta paNa AraMbhikI kriyAnI kriyApaNArUpe avivakSA karI che, tethI ukta niyamano bhaMga thato nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke dezaviratidhara devArcanAdi kare che te vakhate te kriyA svarUpathI sAvadha che, paraMtu pariNAmathI nirava che, to paNa te prazasta AraMbhikI kriyArUpa che, tethI dezaviratidharane devArcanAdi zubhayogamAM anAraMbhikI kriyA na kahetAM prazasta AraMbhikI kriyA kahevI joIe. tethI kahe che - TIkArya : tatsattve vivakSaLAt, tenA sattvamAM=viratinA sattvamAM, tenI=zubhayogane kAraNe vartatI prazasta AraMbhikI kriyAnI, akriyApaNA vaDe vivakSA karI che. arthAt te prazasta AraMbhikI kriyA che te rIte vivakSA karI nathI, paraMtu te akriyA=tirAraMbhikI kriyA, che te rIte vivakSA karI che. anyathA svAt / anyathA=viratinA sattvamAM devArcanAdi viSayaka zubhayogane kAraNe prazasta paNa vartatI AraMbhikI kriyAne akriyApaNArUpe vivakSA karI che tema na mAno to, 'yoga ..... saMvarastuo:' e prakAranA vAcakavacanathI=umAsvAti vAcakanA vacanathI, sAdhune paNa zubhayogamAM zubha AraMbhikI kriyA ja che, e pramANe ja kahevA mATe yukta thAya. "yogaH * saMvarastuo:" e vAcakavacanano artha A pramANe che - zuddhayoga puNyAzravanuM ane teno viparyAsa=azuddhayoga, pApanuM=pApAzravanuM (kAraNa che.). vaLI manavacana-kAyAnI gupti nirAzrava saMvara kahela che. ata eva zaraLam | AthI karIne vAcakavacana pramANe zuddhayoga, azuddhayoga ane gupti e traNa prakAre bheda pADavAnI vivakSA che, ane bhagavatIsUtranA kathanamAM AraMbhikI kriyA ane atAraMbhikI kriyA e be prakAranA bhedanI vivakSA che, AthI karIne ja, zubha mAyAnA vazathI mAyApratyayakriyA ..... Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zlokaH 30 379 apramatasaMyatane kahevAyelI che. e rIte vivakSA ane avivekSA ja ahIMyAM zaraNa che. arthAt bhagavatInA kathanamAM, viratinA abhAvamAM zubhayogathI prazasta evI paNa AraMbhikI kriyAne kriyApaNA vaDe=AraMbhikI ke anAraMbhikI e rUpe, avivakSA karI, ane viratinA satvamAM akriyApaNArUpe anAraMbhikI kriyArUpe vivakSA karI, te ja zaraNa che. 'viratapasyA ahIM 'gari padathI apunabaMdhakanuM grahaNa karavuM. vizeSArtha: pUrvapakSInA kathananA uttararUpe 'satyam' thI je graMthakAre kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, jene apratyAkhyAnI kriyA hoya che tene niyamathI AraMbhikI kriyA che, e niyamano bhaMga thaze e pUrvapakSInI vAta sAcI che. paraMtu aviratasamyagdaSTi Adine niyamathI AraMbhikI kriyA hoya che, e prakAranA kathanamAM vivakSAbheda che, tethI koI doSa nathI. ane te vivakSAbheda A pramANe che : aviratasamyagdaSTi Adine viratino abhAva hoya che, ane tene AzrayIne tene AraMbhikI kriyA ja kahevI joIe; paraMtu tenI prazasta evI AraMbhikI kriyAnI kriyApaNArUpe vivakSA karI nathI, ane tenAmAM rahelI aviratine AzrayIne ja tenI kriyA niyamathI AraMbhikI ja che, ema kahela che. ahIM vizeSa e che ke, aviratasamyagdaSTi AdimAM viratino sarvathA abhAva hovAne kAraNe tenI ja mukhyatA karIne aviratanI sarva kriyAne AraMbhika kriyA kahela che, ane anAraMbhika kriyAno niSedha karela che; paraMtu tenI prazasta AraMbhika kriyA avirati aMzanI apekSAe alpa hovAne kAraNe kriyArUpe vivakSA karI nathI, tethI tenI sarva kriyAne AraMbhikI kahela che. paraMtu jo prazasta AraMbhikI kriyAnI kriyArUpe vivakSA karavAmAM Ave to tene paNa anAraMbhikI kriyA kahI zakAya. paraMtu tevI vivakSA karI nahi hovAne kAraNe pUrvapakSIe je prasaMga Apyo, te saMgata thaze nahi. ahIM prazna thAya ke, viratinA abhAvamAM prazasta AraMbhika kriyAne kriyArUpe vivakSA karI nahi, ane dezaviratidharanI prazasta AraMbhikI kriyAnI kriyArUpe vivakSA karI, te rIte dezaviratidharane paNa devArzanAdi zubha yogamAM anAraMbhikI kriyA na kahetAM prazasta AraMbhikI kriyA kahevI joIe. tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke - dezaviratidharane virati hovAthI zubhayogane kAraNe vartatI prazasta AraMbhikI kriyAnI akriyApaNArUpe vivakSA karI che, arthAt nirAraMbhikI kriyArUpe vivakSA karI che. kahevAno Azaya e che ke - je kriyA che te karmabaMdhanuM kAraNa che, jyAre prastuta zubhayogavALI kriyA e karmabaMdhanuM kAraNa nathI, tethI akriyA che arthAt nirAraMbhikI kriyA che, e rIte vivakSA karI che. ane A prakAranI vivakSAne na mAno to 'yo .... ItyAdi rUpa vAcakavacanathI, sAdhune paNa zubhayogamAM zubha AraMbhikI kriyA che, e pramANe ja kahevuM paDe. prazamarati zloka-220mAM vAcakavacanathI traNa bheda karavAmAM Avela che. (1) zuddhayoga vartato hoya tyAre puNyano Azrava thAya che arthAt devArzanAdi kriyAmAM jyAre prazasta yoga varte che tyAre puNyano Azrava Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 pratimAzataka | zlokaH 30 thAya che, (2) azuddhayoga varte che tyAre pApano Azrava thAya che ane (3) vacana, kAya ane mananI guptine nirAzrava saMvara kahela che. A pramANe pUjAdi sarva prazasta bhAvo puNyabaMdhanA kAraNa che ane gupti ja nirAzravabhAvarUpa che. tethI guptimAM vartatAne ja anAraMbhikI kriyA kahevI joIe, paraMtu zubhayogamAM vartatAne zubhaAraMbhikI kriyA kahevI joIe. ane A niyama pramANe dezaviratidharane devArzanAdimAM jema zubhaAraMbhikI kriyA kahI zakAya, tema sAdhune paNa zubhayogamAM zubhaAraMbhikI kriyA che ema kahevuM ucita thAya, paraMtu nirAraMbhikI kriyA zubhayogamAM kahI zakAya nahi. paraMtu bhagavatIsUtramAM nirAraMbhikI kriyA kahI che, tethI tema ja mAnavuM ucita gaNAya ke - virati hote chate ja prazasta AraMbhikI kriyAnI akriyArUpe tyAM vivakSA karI che. gata Uva ..... thI ukta kathananI puSTi karatAM ja kahe che ke, vAcakavacana pramANe zuddhayoga, azuddhayoga ane gupti ema traNa prakAre bhedanI vivakSA che, ane bhagavatInA kathanamAM AraMbhikI kriyA ane anAraMbhika kriyA ema be prakAranA bhedanI vivekSA che. AthI karIne ja zubha mAyAnA vazathI apramattasayatane mAyApratyayikI kriyA kahelI che. mATe vivakSA ane avivekSA ja ahIM zaraNa che. kahevAno Azaya e che ke, apramattasaMyatane to nirAraMbhikI kriyA ja mAnela che, paraMtu AraMbhikI kriyA mAnela nathI. Ama chatAM zubha mAyAnA vazathI apramattasaMyatane mAyApratyayikI kriyA kahela che, tenuM kAraNa tyAM tevA prakAranI vivakSA ja che. arthAtu apramattasaMyata satata mokSane anukULa udyamavALA che, tethI temane anAraMbhikI kriyA kahI, e rIte temane mAyApratyayikI kriyA nathI tema kahevuM joIe. paraMtu apramatta muni paNa jyAre pravacanamAlinya AdinA rakSaNa mATe kaSAya karatA hoya tyAre mAyApratyayikI kriyA svIkArI, ane anya kALamAM temane kaSAya hovA chatAM mAyAprayikI kriyA nathI, ema kahela che, te vivakSAne AdhIna ja che. te rIte bhagavatIsUtranuM kathana paNa vivakSA, avivakSAne AdhIna ja che, ema jANavuM. utthAna : pUrvamAM mata vi' thI kahyuM ke, apramattasaMyatane zubha mAyAnA vazathI mAyAprayikI kriyA kahela che, tyAM jayacaMdrAdi mAne che ke, apramatta munine vyakta rIte mAyAno udaya hoto nathI, paraMtu mAyAnA udayanA avicchedanI zaktimAtra hoya che, tene AzrayIne mAyApratyayikI kriyA apramatta munine kahela che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - TIkA: yattu "mAyAkAryAbhAve'pi tadudayAvicchedazaktimAtrAdanivRttibAdarAntasya mAyApratyayikI, anyathA tasyA ArambhikyA asaGkhyaguNatvaM na syAditi" bhrAntasya jayacandrAderabhidhAnam, tanmahAmohavilasitam, pravacanamAlinyAdirakSaNArthameva sA nAnyakAla ityarthasya vRttau vyAkhyAnAt ArambhikyA vizeSAdhikatvasyaiva sUtre proktatvAcca / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30. TIkArya : .... vinatim ! je vaLI, mAthAkAryanA abhAvamAM paNa tenA udayatA avicchedanI zaktimAtra hovAthI anivRtti bAdarAnane mAyApratyayikI kriyA che, anyathA=anivRtti bAdarAtane mAyApratyayikI kriyA mAnavAmAM na Ave to, tenuM mAyApratyayikI kriyAnuM, AraMbhikI kriyAthI asaMkhya guNapaNuM nahi thAya; e pramANe bhrAMta evA jayacaMdrAdinuM abhidhAna che, te mahAmohano vilAsa che. 'ya' no anvaye 'ta' nI sAthe che arthAt je jayacaMdrAdinuM abhidhAna che te mahAmohano vilAsa che, e pramANe anvaya samajavo. bhrAMta evA jayacaMdrAdinuM abhidhAna mahAmohano vilAsa kema che ? temAM heta kahe che - pravacana ..... vyAdhyAnAr pravacanamAlityAdithI rakSaNArthe ja te=mAyApratyayikI kriyA che, anya kALamAM nahi, e prakAranA artha, vRttimAM=prajJApanAsUtranA pAThanI TIkAmAM, vyAkhyAna karela che. (tethI te vRtti pramANe apramatta muni paNa kaSAyamAM upayukta hoya tyAre ja mAyApratyayikI kriyA che, anya kALamAM nahi. tethI bhrAMta evA jayacaMdrAdinuM abhidhAna mahAmohano vilAsa che.) utthAna : ahIM prazna thAya che, to pachI AraMbhikI kriyAthI mAyApratyayikI kriyAnuM asaMkhya guNapaNuM kahyuM, te kaI rIte siddha thaze ? tethI bIjo hetu kahe che - TIkArca - mAraMfmavA . protvAvyA AraMbhikI kriyAthI vizeSAdhikapaNAnuM ja sUtramAM proktapaNuM cheH prajJApanA sUtranA pAThamAM AraMbhikI kriyA karatAM mAyApratyayikI kriyAnuM vizeSAdhikapaNAnuM ja kathana karela che. vizeSArtha: bhAMta evA jayacaMdrAdinuM e kahevuM che ke, apramatta munio koI prakAranuM mAyAnuM kArya karatA nathI, to paNa navamAM guNasthAnakanA amuka bhAga sudhI mAyAnA udayano aviccheda hoya che, arthAt udayaviccheda thayo nathI, tethI zaktimAtrarUpe apramatta munione mAyA hoya che; ane te zaktimAtrane AzrayIne navamA guNasthAnaka sudhI mAyApratyayikI kriyA mAnela che. ane svakathananI puSTi karavA mATe jayacaMdrAdi kahe che ke, jo AvuM na mAno to, zAstramAM AraMbhikI kriyA karatAM mAyApratyayikI kriyAnuM asaMkhyaguNapaNuM kahyuM che, te saMgata thaze nahi. arthAt navamA guNasthAnaka sudhI vartatA badhA jIvone mAyApratyayikI kriyA mAno, to ja AraMbhikI kriyA karatAM mAyApratyayikI kriyA asaMkhyAtaguNa saMgata thAya. tethI mAnavuM joIe ke, "apramatta munio mAyAnuM koI kArya karatA nathI, to paNa mAyApratyayikI kriyA temane hoya che. A prakAranuM jayacaMdrAdinA abhidhAnanuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 pratibhAzatas | Reos: 30 pravacanamAlinyAdithI rakSaNa mATe ja mAyApratyAyanI kriyA apramatta munione hoya che, anya kALamAM nahi, e prakAranA arthanuM vRttimAM kathana hovAthI, mAyApratyayikI kriyA zubha mAyAmAM pravRtta hoya tyAre ja apramatta munione svIkAravI ucita che, anya kALamAM nahi. ahIM prazna thAya ke, AraMbhikI kriyA karatAM mAyApratyayikI kriyAnuM asaMkhyAtaguNapaNuM kahyuM, te kaI rIte saMgata thaze ? tethI kahe che - sUtramAM AraMbhika kriyA karatAM mAyApratyayikI kriyAne vizeSAdhika ja kahela che. TI: atrAsaMmohArthaM kriyApadalezo likhyate - 'kati NaM bhaMte / kiriyAo paNNattAo ? go0 ! paMcakiriyAo paM0 taM0-AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA, micchAdaMsaNavattiyA / AraMbhiyA NaM bhaMte ! kiriyA kassa kajjati ? go0 ! aNNayarassavi pamattasaMjayassa / pariggahiyA NaM bhaMte ! kiriyA kassa kajjai ? go0 ! aNNayarassavi saMjayAsaMjayassa / mAyAvattiyA NaM bhaMte ! kiriyA kassa kajjati ? go0 ! aNNayarassavi apamattasaMjayassa / apaccakkhANakiriyA NaM bhaMte ! kassa kajjati ! go0 ! aNNayarassavi apaccakkhANissa / micchAdasaNavattiyA NaM bhaMte ! kiriyA kassa kajjati ? go0 ! aNNayarassavi micchAdaMsaNissa / neraiyANaM bhaMte ! kati kiriyAto paM0 ? go0 ! paMca kiriyAto paM0, taM0 - AraMbhiyA jAva micchAdasaNavattiyA, evaM jAva vemaanniyaannN| jassa NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA kiriyA kajjati, tassa pariggahiyA ki0 kiM0 kajjati ? jassa pariggahiyA ki0 kajjati tassa AraMbhiyA ki0 ka0 ? go0 / jassa NaM jIvassa AraMbhiyA ki0 tassa pariggahiyA siya kajjati siya no kajjati / jassa puNa pAriggahiyA kiriyA ka0 tassa AraMbhiyA ki0 NiyamA ka0 / jassa NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA ki0 ka0 tassa mAyAvattiyA ki0 ka0 pucchA, go0 ! jassa NaM jIvassa AraMbhiyA ki0 ka0 tassa mAyAvattiyA ki0 NiyamA ka0, jassa puNa mAyAvatti0 ki0 ka0 tassa AraMbhiyA ki0 siya kajjati siya no ka0 / jassa NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA ki0 tassa apaccakkhANakiriyA pucchA / go0 ! jassa NaM jIvassa AraMbhiyA ki0 tassa apaccakkhANakiriyA siya kajjati siya no kajjati / jassa puNa apaccakkhANakiriyA ka0 tassa puNa AraMbhiyA ki0 NiyamA ka0, evaM micchAdasaNavattiyAevi samaM / evaM pAriggahiyAvi tihiM uvarillAhiM samaM saMcAretavvA / jassa mAyAvattiyA ki0 tassa uvarillAo dovi siya kajjati siya no kajjaMti / jassa uvarillAo do kajjati tassa mAyAvattiyA NiyamA ka0 / jassa apaccakkhANa ki0 ka0 tassa micchAdasaNavattiyA kiriyA siya ka0 siya No0 ka0 / jassa puNa micchAdasaNavattiyA ki0 tassa apaccakkhANakiriyA NiyamA ka0 / neraiyassa AillAto cattAri parapparaM niyamA kajjaMti, jassa etAo cattAri kajjaMti tassa micchAdasaNavattiyA ki0 bhaijjati / jassa puNa micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjati tassa etAo cattAri niyamA kajjati / evaM jAva thaNiyakumArassa / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 pratibhAzads | Acts : 30 puDhavikAiyassa jAva cauriMdiyassa, paMcavi paropparaM niyamA kajjaMti / paMciMdiyatirikkha joNiyassa AtilliyAo tiNNivi paropparaM niyamA kajjati / jassa eyAo kajjati tassa uvarilliyA doNNi bhaijjati jassa uvarillAo doNNi kajjaMti tassa etAo tiNNivi niyamA kajjati / jassa apaccakkhANakiriyA tassa micchAdasaNavattiyA siya kajjati siya no ka0 / jassa puNa micchAdasaNavattiyA kiriyA ka0 tassa apaccakkhANakiriyA niyamA ka0 / maNUsassa jahA jIvassa / vANamaMtarajoisiyavemANiyassa jahA neraiyassa / jaM samayaM NaM bhaMte ! jIvassa AraMbhiyA ki0 ka0 taM samayaM pAriggahiyA ki0 ka0 ? evaM ete jassa jaM samayaM jaM desaM0 jaM0 payesaM NaM ya cattAri daMDagA NeyavvA, jahA neraiyANaM tahA savvadevANaM neyavvaM jAva vemANiyANaM (sUtra=284) tathA pANAivAyavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa ki0 AraMbhiyA kiriyA kajjati jAva micchAdasaNavattiyA ki0 ka0 ? go0 ! pANAivAyavirayassa AraMbhiyA kiriyA siya kajjati siya no kajjati / pANAivAyavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa pAriggahiyA ki0 ka0 ? go0 ? No iNaThe samaThe ! pANAivAyavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa mAyAvattiyA ki0 ka.? go0 ! siya ka0 siya no ka0 / pANAivAyavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa apaccakkhANavattiyA ki0 ka0 ? go ! No iNaThe samaDhe / micchAdasaNavattiyAe pucchA / go0 ! No iNaDhe samaDhe ! evaM pANAivAyavirayassa maNUsassavi, evaM jAva mAyAmosavirayassa jIvassa maNUsassa ya / micchAdaMsaNasallavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa kiM AraMbhiyA kiriyA ka0 jAva micchAdasaNavattiyA ki0 ka0 ? go0 / micchAdasaNasallavirayassa jIvassa AraMbhiyA ki0 siya ka0 siya no ka0 / evaM jAva apaccakkhANakiriyA, micchAdasaNavattiyA No ka0 / micchAdasaNasallavirayassa NaM bhaMte / neraiyassa kiM AraMbhiyA kiriyA ka0 jAva micchAdasaNavattiyA ki0 ka0 ? go ! AraMbhiyA ki0 ka0 jAva apaccakkhANakiriyAvi ka0 / micchAdaMsaNavattiyA kiriyA no ka0 ! evaM jAva thaNiyakumArassa / micchAdasaNasallavirayassa NaM bhaMte ! paMciMdiyatirikkha joNiyassa evameva pucchA go0 / AraMbhiyA ki0 ka0 jAva mAyAvattiyA ki0 ka0, apaccakkhANa ki0 siya ka0 siya no ka0 micchAdasaNavattiyA ki0 no ka0 / maNUsassa jahA jIvassa / vANamaMtarajoisiyavemA0 jahA neraiyassa / etAsi NaM bhaMte ! AraMbhiyANaM jAva micchAdasaNavattiyANa ya katare 2 hiMto appA vA 4 ? go0 ? savvathovAo micchAdasaNavattiyAo kiriyAo, apaccakkhANakiriyAo visesAhiAo, pAriggahiyAo vise0, AraMbhiyAo kiriyAo vise0, mAyAvattiyAo vise0 ||suu0 287 / / kriyA-karmabandhanaM ceSTA / ArambhaH(=pRthivyAdhupamardaH) prayojanaM(=kAraNaM) yasyAH sA-ArambhikI / parigraha: dharmopakaraNAnyavastusvIkAraH dharmopakaraNamUrchA ca sa eva tena nirvRttA vA pArigrahikI / mAyA anArjavaM, krodhAdyupalakSaNametat sA pratyaya: kAraNaM yasyAH sA mAyApratyayA / apratyAkhyAnam=manAgapi viratipariNAmAbhAvaH, tadeva kriyA apratyAkhyAnikI kriyA / mithyAdarzanaM pratyayo heturyasyAH sA mithyaadrshnprtyyaa| 'annayarassavi pamattasaMjatassatti' atra 'api' zabdo bhinnakramaH, pramattasaMyatasyApyanyatarasya =ekatarasya kasyacit Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 pratibhAzats|rels:30 pramAde sati kAyaduSprayogabhAvataH pRthivyAderupamardasambhavAt / 'api' zabdo'nyeSAmadha-stanaguNasthAnavartinAM niyamapradarzanArthaH, pramattasaMyatasyApyArambhikI kriyA bhavati, kiM punaH zeSAnAM dezaviratiprabhRtInAmiti / evamuttaratrApi yathAyogamapizabdabhAvanA karttavyA / pArigrahikI saMyatAsaMyatasyApi dezaviratasyApItyarthaH tasyApi parigrahadhAraNAt / mAyApratyayA apramattasaMyatasyApi / katham ? iti cet ? ucyate-pravacanoDDAhapracchAdanArthaM vallIkaraNasamuddezAdiSu / apratyAkhyAnakriyA anyatarasyApi apratyAkhyAninaH, anyataradapi na kiJcidityarthaH, yo na pratyAkhyAti tasyeti bhAvaH / mithyAdarzanakriyA-'nyatarasyApi sUtroktamekamapyakSaramarocamAnasyetyarthaH mithyAdRSTerbhavati / 'neraiyANaM bhaMte' ityAdi caturviMzatidaNDakasUtraM sugamam / samprati AsAM kriyANAM parasparamavinAbhAvaM cintayati, tadyathAyasyArambhikI kriyA, tasya pArigrahikI syAd bhavati, syAna bhavati, pramattasaMyatasya na bhavati zeSasya bhavatItyarthaH / tathA yasyArambhikI kriyA, tasya mAyApratyayA niyamAd bhavati, yasya mAyApratyayA kriyA tasya ArambhikI kriyA syAd bhavati syAna bhavati, pramattasaMyatasya dezaviratasya ca na bhavati, zeSasyAviratasamyagdRSTyAderbhavati iti bhAvaH / yasya punarapratyAkhyAnakriyA, tasya ArambhikI kriyA niyamAd bhavati, apratyAkhyAnino'vazyamArambhasambhavAt / evaM mithyAdarzanapratyayApi sahAvinAbhAvo bhAvanIyaH / tathAhi-yasyArambhikI kriyA tasya mithyAdarzanapratyayA syAd bhavati syAna bhavati, mithyAdRSTerbhavati zeSasya tu na bhavatItyarthaH / yasya tu mithyAdarzanakriyA tasya niyamAdArambhikI mithyAdRSTeraviratatvenAvazyamArambhasambhavAt / tadevamArambhikI kriyA pArigrahikyAdibhizcatasRbhiruparitanIbhiH kriyAbhiH saha parasparamavinAbhAvena cintitA / evaM pArigrahikI tisRbhiH, mAyApratyayA dvAbhyAm, apratyAkhyAnakriyA ekayA, mithyAdarzanapratyayA cintanIyA / tathA cAha-evaM pAriggahiAvi tihiM uparillAhiM samaM saMcAre avvA0' ityAdi sugamaM bhAvanAyA: supratItatvAt / amumevArthaM caturviMzatidaNDakakrameNa cintayati-'neraiyassa AillAo cattAri' ityAdi / nairayikA hi utkarSato'pyaviratasamyagdRSTiguNasthAnakaM yAvat, na parataH, tato nairayikANAmAdyAzcatasraH kriyAH parasparamavinAbhAvinyaH mithyAdarzanakriyAM prati syAdvAdaH tamevAha-'jassa eyAo cattAri' ityAdi, mithyAdRSTemithyAdarzanakriyA bhavati zeSasya na bhavati iti bhAvaH / yasya punaH mithyAdarzanakriyA tasyA''dyAzcatasro niyamAt mithyAdarzane satyArambhikyAdInAmavazyaMbhAvAt / evaM tAvadvaktavyaM yAvatstanitakumArasya / pRthivyAdInAM caturindriyaparyavasAnAnAM paJca kriyAH parasparamavinAbhAvinyo vaktavyAH, pRthivyAdinAM mithyAdarzanakriyAyA apyavazyaMbhAvAt / tiryakpaJcendriyasyAdyAstisraH parasparamavinAbhUtA dezaviratiM yAvad AsAmavazyaMbhAvAt / uttarAbhyAM tu dvAbhyAM syAdvAdaH / tameva darzayati - 'jassa eyAo kajjaMti' ityAdi dezaviratasya na bhavataH zeSasya tu bhavataH iti bhAvaH / yasya punaruparitanyau dve kriye tasyAdyatisro niyamAd bhavanti, uparitanyau hi kriye apratyAkhyAnakriyA mithyAdarzanapratyayA c| tatrApratyAkhyAnakriyA'viratisamyagdRSTiM yAvat, mithyAdarzanakriyA mithyAdRSTeH / AdyAstisro dezaviratiM yAvat, ata uparitanyorbhAve'vazyamAdyAnAM tisRNAM bhAvaH / saMprati apratyAkhyAnakriyAyA mithyAdarzanakriyAyAstiryakpaJcendriyasya parasparamavinAbhAvaM cintayati - 'jassa apaccakkhANakiriyA' ityAdi bhAvitam / manuSye Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 pratibhAzatas | Rels : 30 yathA jIvapade tathA vaktavyam / vyantarajyotiSkavaimAnikAnAM yathA nairayikasya, evameSa eko daNDaH / evameva jaM samayaM NaM bhaMte ! ityAdiko dvitIyaH 'jaM desaM NaM' ityAdikastRtIyaH, 'jaM paesaM NaM' ityAdikazcaturthaH / pANAivAyavirayassa NaM bhaMte ityAdi / ArambhikI-kriyA syAd bhavati syAnna bhavati, pramattasaMyatasya bhavati zeSasya na bhavatIti bhAvaH / pArigrahikI niSedhyA sarvathA parigrahAnivRttatvAt, anyathA smykpraannaatipaatvirtynupptteH| mAyApratyayA syAd bhavati syAnna bhavati, apramattasyApi hi kadAcitpravacanamAlinyarakSaNArthaM bhavati, zeSakAlaM tu na bhavati / apratyAkhyAnakriyA mithyAdarzanapratyayA ca sarvathA niSidhyate, tadbhAve praannaatipaatvirtyyogaat| prANAtipAtaviratezca dve pade, tadyathA-jIvo manuSyazca tatra yathA sAmAnyato jIvamadhikRtyoktaM tathA manuSyamadhikRtya vaktavyam / tathA cAha - "evaM pANAivAyavirayassa maNUsassa vi" evaM tAvadvAcyaM yAvatmAyAmRSAviratasya jIvasya manuSyasya ca / mithyAdarzanazalyaviratimadhikRtya sUtraM - "micchAdasaNasallavirayassa NaM bhaMte ! jIvassa" ityAdi / ArambhikI syAd bhavati syAna bhavati, pramattasaMyatAntasya bhavati zeSasya na bhavatIti bhAvArthaH / pArigrahikI dezaviratiM yAvad bhavati parato na bhavati / mAyApratyayApyanivRttibAdarasaMparAyaM yAvad-bhAvinI parato na bhavati / apratyAkhyAnakriyApyaviratasamyagdRSTiM yAvadbhavati na parataH / tata etA api kriyA adhikRtya-"siya kajjai siya no kajjai" iti vaktavyam / tathA cAha -"evaM jAva apaccakkhANakiriyA" iti / mithyAdarzanapratyayA punarniSedhyA mithyAdarzanazalyaviratasya tasyA asaMbhavAt / caturviMzatidaNDakacintAyAM nairayikAdInAM stanitakumAraparyavasAnAnAM catasraH kriyA vaktavyAH, mithyAdarzanapratyayA niSedhyA / tiryakpaJcendriya syAdyAstisraH kriyA niyamato vaktavyA, apratyAkhyAnakriyA bhAjyA, dezaviratasya na bhavati, zeSasya bhvtiityrthH| mithyAdarzanapratyayA niSedhyA / manuSyasya yathA sAmAnyato jIvasya vyantarAdInAM yathA nairayikasya / saMprati AsAmevArambhikyAdInAM kriyANAM mitho'lpabahutvamAha-eyAsi NaM' ityAdi / sarvastokA mithyAdarzanapratyayA kriyA, mithyAdRSTyAdInAmeva bhAvAt / tato'pratyAkhyAnakriyA vizeSAdhikA, aviratasamyagdRSTInAM mithyAdRSTInAM ca bhAvAt / tAbhyo'pi pArigrahikyo vizeSAdhikA, dezaviratAnAM pUrveSAM ca bhAvAt, tAbhyo'pi Arambhikyo vizeSAdhikAH, pramattasaMyatAnAM pUrveSAM ca bhAvAt / tAbhyo'pi mAyApratyayA vizeSAdhikA, apramattasaMyatAnAmapi bhAvAt, iti vRttau / TImArtha : ___ atra ..... likhyate - mahIyAMcyayaMdranA thinanA 22ema he hetu mAyA tamai, asaMmohane mATe (pannavaNAstramAM) je kriyApada che teno eka bhAga lakhAya che - he bhagavaMta ! kriyAo keTalA prakAranI che ? he gautama ! pAMca prakAranI kriyAo kahelI che, te A pramANe(1) AraMHiN (2) pARAN (3) mAyApratya[481 (4) apratyAdhyAnAdhyA (5) mithyAzanapratya[481. he bhagavaMta ! AraMbhikI kriyA kone hoya che ? he gautama ! anyatara pramattasaMyatane paNa hoya che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 pratimAzaka | zloka: 30 vizeSArtha : ahIM' zabdano anvaya pramattasaMyata pachI che. ahIM tira' zabda pramattasaMyatanuM vizeSaNa hovAthI koIka pramattasaMyatane AraMbhika kriyA hoya che ane koIkane nathI e artha prApta thAya, ane tethI "anyatara' zabda pramattasaMyatanuM vyAvartaka vizeSaNa che, ane tenAthI zubhayogavALA pramattasaMyatanuM vyAvartana thAya che. mavUvaravi punattasaMnayasa ahIM pa thI e samuccaya thAya che ke, pramattasaMyata pUrve to AraMbhikI kriyA che, paraMtu anyatara pramattasaMyatane paNa AraMbhikI kriyA che. TIkArya :- he bhagavaMta ! pArigrahika kriyA kone hoya che ? he gautama ! anyatara saMyatAsaMyatane dezaviratane, paNa hoya che. vizeSArtha: ahIM 'sara' zabdano anvaya dezavirata pachI che, ane anyatara' zabda saMyatAsaMyatanuM vyAvartaka vizeSaNa che. tenAthI e kahevuM che ke, dezaviratidhara paNa jyAre sAmAyika-pauSadhAdi upayogapUrvaka karato hoya tyAre zubhayogamAM hovAne kAraNe pArigrahika kriyA karato nathI, ane saMsAranI pravRtti karato hoya tyAre pArigrahika kriyA hoya che. TIkArca - he bhagavaMta ! mAyApratyathikI kriyA kone hoya che ? he gautama ! anyatara apramattasaMyatane paNa hoya che. vizeSArtha : ahIM '' zabda apramattasaMyata pachI grahaNa karavAno che ane anyatara' zabda apramattasaMyatanuM vyAvartaka vizeSaNa che ane tenAthI pravacanauDAhanA rakSaNakALamAM zubhamAyAmAM vartatA apramattasaMyatathI anya apramattasaMyatanI vyAvRtti thAya che. ahIM apramattasaMyata zabdathI 7 thI 14 guNasthAnakanI prApti hovA chatAM, AgaLamAM TIkAmAM 9mA guNasthAnaka sudhI ja mAyApratyayikI kriyA grahaNa karelI hovAne kAraNe, 9mA guNasthAnaka sudhI zubha mAyAmAM vartatAne mAyApratyayikI kriyA prApta thAya che. ahIM vizeSa e che ke, apramattasaMyata guNasthAnaka e 7muM guNasthAnaka che, ane apramattasaMyata zabdathI pramattasaMyata sivAyanAM 7mAthI 14mA guNasthAnaka sudhInAM badhAMnI prApti thAya che. ane ahIM pannavaNAnA TIkAkAre svayaM ja anivRtti bAdara guNasthAnaka sudhI mAyApratyayikI kriyA svIkArela hovAthI e prApta thAya ke - pravacanauDDAhathI rakSaNa mATe pravRtta sAdhune 9mA guNasthAnaka sudhI zubha kaSAyano vyakta udaya saMbhavI zake che. ane je sAdhu tevA kAryamAM pravRtta nathI, teone bAdara kaSAya hovA chatAM vyakta kaSAya 7mA Adi Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka / zlokaH 30 387 guNasthAnakamAM na hoya, paraMtu dharmadhyAna ke zukladhyAnamAM pravRtti hovAne kAraNe avyakta kaSAya ja hovAne kAraNe tevA apramatta sAdhuone mAyApratyayikI kriyA mAnI nathI. TIkArya : he bhagavaMta ! apratyAkhyAna kriyA kone hoya ? he gautama ! anyatara apratyAkhyAnIne paNa=kAMI paNa pratyAkhyAna jene nathI evA apratyAkhyAnI hoya che. ahIM mAtaracaSi no artha gacatara =ra vinvit, e pramANe jANavo. he bhagavaMta ! mithyAdarzana pratyayikI kriyA kone hoya che ? he gautama ! anyatara mithyAtvIne paNa= bhagavAnanA vacanano eka paNa akSara jene na ruce evA mithyASTine, hoya che. ahIM avatarazaf no artha sUtrokta eka paNa akSara jene na ruce e pramANe jANavo. vizeSArtha : prajJApanA sUtranA pAThamAM AraMbhikI kriyA anyatara paNa pramattasaMyatane che, ema kahyuM, tyAM prajJApanA sUtranI vRtti pramANe e artha che ke, '' zabdano anvaya pramattasaMyata sAthe che ane anyatara' no artha koIka pramatta saMyatane AraMbhikI kriyA che arthAt paDilehaNAdi kriyA karatI vakhate sUtravidhi pramANe upayukta na hoya evA pramattasaMyatane AraMbhikI kriyA che. pArigrahika kriyA kone che ? tenA javAbamAM anyatara paNa saMyatAsaMyatane kahela che, tyAM paNa "ani' zabda saMyatAsaMyatanI sAthe yojavAno che, ane 'nyatara'no artha koIka saMyatAsaMyatane pArigrahika kriyA hoya che arthAt je dezaviratidhara samyagU upayogapUrvaka sAmAyika ke pauSadhamAM vartato hoya tyAre dharmopakaraNa pratye paNa mUcha hotI nathI, ane dharmopakaraNathI anya vastuno svIkAra te karato nathI, tethI pArigrAhitI kriyA temane hotI nathI. yadyapi tevA sAmAyika-pauSadhavALAne dhana-saMpatti Adi hoya che, paraMtu sAmAyika-pauSadhanA kALa sudhI cittathI tenA pratyenA saMbaMdhane te dUra karI nAMkhe che, tethI tyAM anumodanA hovA chatAM pArigrahitI kriyA hotI nathI. AthI ja teone trividha trividha pratyAkhyAna nathI, paraMtu duvidha trividha pratyAkhyAna che. mAyApratyayikI kriyA anyatara apramattane che, tyAM paNa '' zabda apramattasaMyata sAthe joDavAno che; ane tenAthI e prApta thAya ke - pramattasaMyatane to mAyApratyayikI kriyA che, paraMtu anyatara apramattasaMyatane paNa mAyApratyayikI kriyA che. ane 'kanyatara' no artha koIkane che, ema karavAno che; tethI e prApta thAya ke - pravacananA uphAhanA pracchAdana mATe vallIkaraNa samuddezAdimAM koI sAdhu mAyAthI vartato hoya, arthAt mAyAkaSAyathI nahi, paraMtu cAra kaSAyamAMthI koI paNa kaSAyathI vartato hoya tyAre, te kaSAyano udaya pravacananA uDDAhanA pracchAdana mATe Avazyaka hovAthI prazastarUpa che, to paNa te kaSAyathI thatI kriyAne mAyApratyayikI kahevAmAM Ave che. yadyapi tevI kriyAno prAraMbha pramattasaMyata ja kare che, paraMtu prAraMbha karyA pachI apramattabhAvamAM paNa te Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 pratimAzataka | zloka: 30 kriyA cAlu hoI zake che. tethI apramattasaMyatane tevA prazasta kaSAyano udaya saMbhavI zake che, mATe to mAyApratyayikI kriyA kahI che. jyAre anya apramattasaMyata muni AtmAnA zuddha upayogamAM yatnavALA hoya che tyAre, vikalpAtmaka kaSAyano udaya hoto nathI, paraMtu anivRttibAdarajparAya guNasthAnaka sudhI sarva jIvone kaSAyano udaya hoya ja che. te pramANe avikalpAtmaka evo sUkSma kaSAya tyAM hovA chatAM teone mAyApratyayikI kriyA kahelI nathI, tethI anyatara koIka apramattasaMyatane mAyApratyAyanI kriyA che ema kahela che. apratyAkhyAnI kriyA paNa anyatara koI apratyAkhyAnIne hoya che, tyAM 'kanyatarasthApi' no artha avatarapi=na kiSyi, e pramANe prajJApanAnI TIkAmAM artha karela che, ane teno ja bhAva spaSTa karatAM kahyuM ke, je pratyAkhyAna karato nathI tene apratyAkhyAnI kriyA hoya che. tethI e prApta thAya ke - je kAMIpaNa pratyAkhyAna karato nathI, tene apratyAkhyAnI kriyA hoya che, arthAt aviratasamyagdaSTi kAMIpaNa pratyAkhyAna karato nathI, tene apratyAkhyAnI kriyA hoya che. ahIM vizeSa e che ke, saMvijJapAkSika paNa cothA guNasthAnake hovAne kAraNe aviratasamyagdaSTi che, ane sarvaviratinuM pratyAkhyAna teNe grahaNa paNa karela che, chatAM bhAvathI abhyasthita nahi hovAne kAraNe sarvaviratino pariNAma temane thato nathI. Ama chatAM skUla vyavahAranaya saMvijJapAkSikane apratyAkhyAnI kriyA mAne nahi, paraMtu pariNAmasApekSa paccakhkhANane mAnanAra vyavahAranayathI to saMvijJapAkSikane paNa apratyAkhyAnI kriyA che. mithyAdarzanI kriyA kone hoya che ? tyAM paNa anyatara paNa mithyASTine che, ema kahela che. tenAthI e phalita thAya che, anyatara paNa bhagavAnanA vacanamAM jene aruci hoya tene mithyAdarzana kriyA che. arthAt bhagavAnanA badhA vacanamAM aruci hoya to mithyAdarzana kriyA che ja, paraMtu bhagavAnanA eka paNa vacanamAM aruci hoya to paNa mithyAdarzana kriyA che. TIkArya : he bhagavaMta ! nArakIne keTalI kriyA hoya che ? he gautama ! nArakIne pAMca kriyAo kahelI che, te A pramANe - AraMbhikIthI mithyAdarzana pratyayikI sudhI pAMca kriyAo hoya che. e pramANe vaimAnika sudhI covIse daMDakamAM samajavuM. he bhagavaMta ! je jIvane AraMbhikI kriyA hoya tene pArigrahika kriyA hoya ? ane jene pArigrahika kriyA hoya tene AraMbhikI kriyA hoya ? he gautama ! je jIvane AraMbhikI kriyA hoya tene pArigrahika kriyA hoya, na paNa hoya. vaLI jene pArigrahikI kriyA hoya tene AraMbhikI kriyA niyamo hoya. he bhagavaMta ! je jIvane AraMbhikI kriyA hoya tene mAyApratyayikI kriyA hoya ? ema pRcchA kare che. he gautama ! je jIvane AraMbhikI kriyA hoya tene mAyApratyayikI kriyA niyamA hoya. vaLI, jene mAyApratyayikI kriyA hoya tene AraMbhikI kriyA hoya paNa kharI ane na paNa hoya. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zlokaH 30 389 he bhagavaMta ! je jIvane AraMbhikI kriyA hoya tene apratyAkhyAna kriyA hoya ? ema pRcchA kare che. he gautama ! je jIvane AraMbhikI kriyA hoya tene apratyAkhyAna kriyA hoya paNa kharI ane na paNa hoya. vaLI, jene apratyAkhyAna kriyA hoya tene AraMbhikI kriyA niyamo hoya. e pramANe mithyAdarzanapratyayikImAM paNa . samAna che. e pramANe pArigrAhitI kriyAnI paNa uparanI traNa kriyA sAthe yojanA karavI. jene mAyApratyayikI kriyA hoya tene uparanI be paNa (apratyA0 mithyA) hoya paNa ane na paNa hoya. jene uparanI be (apratyA. mithyA.) hoya, tene mAyApratyadhika niyama hoya. jene apratyAkhyAnI kriyA hoya tene mithyAdarzana pratyayikI kriyA hoya ane na paNa hoya. vaLI jene mithyAdarzana pratyAyanI kriyA hoya, tene apratyAkhyAnakriyA niyamA hoya. nArakIne AdithI cAra kriyA paraspara niyamA (avinAbhAvI) hoya. jene A (prathamanI cAra) hoya tene mithyAdarzanapratyayikI kriyA bhajanAe hoya. vaLI jene mithyAdarzanaprayikI kriyA hoya tene A cAra (prathamanI cAra) niyama hoya. e pramANe yAvat svanitakumArane paNa jANavuM. pRthvIkAyane yAvat cauridriyane pAMce paNa kriyA paraspara niyamA hoya. paMcendriyatiryaMcayoni vALAne pahelethI traNe paNa paraspara niyamA hoya. jene A (prathamanI traNa) kriyA hoya tene uparanI be bhajanAe hoya. jene pachInI be hoya tene A traNe paNa niyamA hoya. jene apratyAkhyAna kriyA hoya tene mithyAdarzana pratyayikI hoya, na paNa hoya. vaLI jene mithyAdarzana pratyayikI hoya tene apratyAkhyAna kriyA niyamo hoya. manuSyane jIvanI jema samajavuM. (prAraMbhamAM jIvasAmAnyanuM kathana karyuM tenI jema samajavuM.) vANavyaMtara, jyotiSa, vaimAnikane nArakInI jema samajavuM. he bhagavaMta ! je samaye jIvane AraMbhikI kriyA hoya te samaye pArigrahika kriyA hoya ? e pramANe jene je samaye, je dezamAM ane je pradezamAM (ItyAdi cAra daMDaka jANavA. vizeSArtha: prajJApanA sUtranI TIkAmAM batAvyA pramANe cAra daMDaka A pramANe jANavA - (1) jIvasAmAnyathI bhAvatuM vaimAnika sudhI covIsa daMDakamAM je kriyA kahI te eka daMDaka samajavuM. (2) naM sarva ri aMte je samaye jIvane AraMbhikI kriyA hoya che, te samaye pArigrahitI kriyA hoya ? A rIte samayane grahaNa karIne prazno ane uttaro ApavA te bIjuM daMDaka samajavuM. (3) naM re - je dezamAM jIvane AraMbhikI kriyA hoya te dezamAM pArigrahika kriyA hoya ? A rIte dezane AzrayIne prazno ane uttaro ApavA te trIjuM daMDaka samajavuM (4) naM vi - je pradezamAM jIvane AraMbhikI kriyA hoya te pradezamAM pArigrahitI kriyA hoya ? 0-5 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 pratimAzataka | zloka : 30 A rIte pradezane AzrayIne prazno ane uttaro ApavA te cothuM daMDaka samajavuM. TIkAryaH jema nArakIne tema sarva devone yAvat vaimAnika sudhI jANavuM. (sU. 284) tathA--te pramANe he bhagavaMta ! prANAtipAtavirata evA jIvane zuM AraMbhikI kriyA hoya ? yAvat mithyAdarzanapratyayikI kriyA hoya ? he.gautama ! prANAtipAtaviratane AraMbhikI kriyA hoya paNa ane na paNa hoya. he bhagavaMta ! prANAtipAtavirata jIvane pArigrahikI kriyA hoya ? he gautama ! A artha samartha nathI. (arthAt prANAtipAtavirata jIvane pArigrahikI kriyA na hoya. AnAthI e jaNAya che ke - prANAtipAtaviratane chaThThA guNasthAnake pArigrahikIno pariNAma na Ave, AraMbhikI kriyA Ave.) he bhagavaMta ! prANAtipAtavirata jIvane mAyApratyayikI kriyA hoya ? he gautama ! hoya paNa, na paNa hoya. he bhagavaMta ! prANAtipAtavirata jIvane apratyAkhyAnikI kriyA hoya ? he gautama ! A artha samartha nathI. (arthAt prANAtipAtavirata jIvane apratyAkhyAnikI kriyA na hoya.) (AnAthI e jaNAya che ke chaThThA guNasthAnake apratyAkhyAnikI kriyA na hoya.) mithyAdarzanapratyayikI mATe pRcchA (karavI), (arthAt prANAtipAtavirata jIvane mithyAdarzanapratyayikI kriyA hoya ?) he gautama ! A artha samartha nathI. (arthAt prANAtipAtavirata jIvane mithyAdarzanapratyayikI kriyA na hoya.) e pramANe prANAtipAtavirata manuSyane paNa samajavI. e pramANe arthAt prANAtipAtaviratanI jema mAyAmRSAvAdavirata arthAt 17 pApasthAnaka sudhI jIvane ane manuSyane (kriyA samajavI.). he bhagavaMta ! mithyAdarzanazalyavirata jIvane zuM AraMbhikI kriyA hoya ? yAvat mithyAdarzanapratyayikI kriyA hoya ? he gautama ! mithyAdarzanazavirata jIvane AraMbhikI kriyA hoya, na paNa hoya. e pramANe thavAthI apratyAkhyAna kriyA arthAt pArigrahikIthI apratyAkhyAna kriyA sudhI hoya paNa, na paNa hoya (ane) mithyAdarzanapratyayikI kriyA na hoya. he bhagavaMta ! mithyAdarzanazalyavirata nArakIne zuM AraMbhikI kriyA hoya ? yAvat mithyAdarzanapratyayikI kriyA hoya ? he gautama ! AraMbhikI kriyA hoya yAvat apratyAkhyAnI kriyA paNa hoya (prathamanI cAra hoya) mithyAdarzanapratyayikI kriyA na hoya. e pramANe yAvat stanitakumArane samajavuM. he bhagavaMta ! mithyAdarzanazalyavirata paMcendriyatiryaMcayonivALAne e pramANe ja pRcchA karavI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 30 391 he gautama ! AraMbhikI kriyA hoya yAvat mAyApratyayikI kriyA hoya (prathamanI traNa hoya) apratyAkhyAna kriyA hoya, na paNa hoya. mithyAdarzanapratyayikI kriyA na hoya. jema jIvane te pramANe manuSyane kriyA samajavI. jema nArakane te pramANe vANavyaMtara, jyotiSa, vaimAnikane samajavuM. he bhagavaMta ! A kriyAomAM arthAt AraMbhikIthI mAMDIne yAvat mithyAdarzanapratyayikI kriyAomAM, kaI kriyAo konAthI alpa che athavA bahu che ? ahIM pannavaNA 287 sUtramAM appA vA vahuyA aa pATha che. he gautama ! sarvathI stoka mithyAdarzanapratyayikI kriyA che, tenA karatAM apratyAkhyAna kriyA vizeSAdhika che, tenA karatAM pArigrahikI kriyA vizeSAdhika che, tenA karatAM AraMbhikI kriyA vizeSAdhika che, tenA karatAM mAyApratyayikI kriyA vizeSAdhika che. / / sU. 287 / / (padmavaNAnA kriyApadalezanA mULapAThanA koIka koIka zabdanI TIkAno bhAva A pramANe che-) prANAtipAta Adi kriyAomAM kriyAzabdathI kriyA eTale karmamAM=karmabaMdhamAM, kAraNabhUta evI ceSTA grahaNa karavAnI che. AraMbhikI kriyAmAM AraMbha=pRthivyAdino upamarda, prayojana=kAraNa, jene che te AraMbhikI kriyA che. pArigrahikI kriyAmAM parigraha zabdathI parigraha eTale dharmopakaraNathI anya vastunA svIkArane ane dharmopakaraNa upara mUrchAne grahaNa karela che, ane sa va arthAt para va=parigraha ja, pArigrahikI kriyA athavA parigrahathI nivRtta=niSpakSa, kriyA (te AtmAmAM thaI). cha ahIM parigraha ja pArigrahikI kriyA e kathanathI e prApta thAya ke, dharmopakaraNathI anya vastuno svIkAra ane dharmopakaraNamAM vartatI mUrchA - e baMne karmabaMdhane anukULa evI pArigrahikI kriyA che. ane parigrahathI nivRtta e prakAranA bIjA vikalpathI e prApta thAya ke - parigrahane kAraNe thato karmabaMdhane anukULa evo AtmAno mUrchArUpa pariNAma te ja pArigrahikI kriyA che, ane te mUrchA dharmopakaraNamAM hoya ke dharmopakaraNathI anya vastunA svIkAramAM hoya te pArigrahikI kriyA che. ahIM sArAMza e che ke, dharmopakaraNathI anyanA svIkAramAM mUrchA avinAbhAvI che, ane dharmopakaraNanA svIkAramAM vaikalpika che. mAyApratyayikI kriyAmAM mAyA eTale anArjavapaNuM, A krodhAdinuM upalakSaNa che. te mAyA pratyaya-kAraNa, jene che te mAyApratyayA. AnAthI e prApta thAya ke, cAre kaSAyothI thatI je kriyA tene mAyApratyayikIthI grahaNa karavAnI che. apratyAkhyAna kriyAmAM apratyAkhyAnathoDo paNa viratinA pariNAmano abhAva, ane te ja kriyA= viratinA pariNAmanA abhAvarUpa ja kriyA, te apratyAkhyAnikI kriyA. mithyAdarzanapratyayikI kriyAmAM mithyAdarzana hetu jene che te mithyAdarzanapratyayA. 'jhatrayaravi pamattasaMnatatti' ahIM 'pi' zabda che te bhinnakramamAM che. tethI e artha prApta thAya ke Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 pratimAzataka | zloka : 30 pramattasayata paNa anyatarane (AraMbhikI kriyA hoya che). pramattasaMyata paNa anyatarane AraMbhikI kriyA kema hoya che te batAve che - ekatara evA koIne pramAda hote chate kAyAnA duSpayogabhAvathI pRthivyAdinA upamanano saMbhava hovAthI, anyatara pramattasaMyatane AraMbhikI kriyA niyamAM hoya che. arthAta jyAre pramattasaMyata pramAda karato hoya tyAre kAyAnuM dupraNidhAna hoya che, tethI pRthivyAdinA upamardanano saMbhava che. tethI tevA pramattasaMyata AraMbhikI kriyA je pramAdavALo nathI, tene AraMbhikI kriyA hotI nathI, e artha anyatara pramasaMyatane kahevAthI prApta thayo. . 'I' zabda adhastanaguNasthAnavartI arthAt pramattaguNasthAnakathI nIcenA bIjAone AraMbhikI kriyA niyamathI hoya che. e prakAre niyamanA pradarzana mATe che ane te ja bhAvane spaSTa karatAM batAve che - pramattasaMyatane paNa AraMbhikI kriyA hoya che, to vaLI zeSa dezavirati Adine zuM kahevuM ? pramattasaMyatane paNa jyAre pramAda hoya che tyAre AraMbhikI kriyA hoya che, to zeSa dezavirati Adine to AraMbhikI kriyA niyamo hoya ja che, e bhAva "ji' zabdathI prApta thAya che. rezaviratiprakRtinA- pachI "ta' zabda che te 'pi' zabdanA tAtparyanA samApti arthaka che. gvae pramANe, uttaratra paNa yathAyoga '' zabdanI bhAvanA karavI, arthAt pArigrahitI Adi kriyAomAM paNa je bacatara pachI 'pa' zabda che tenuM yojana bhinnakramamAM che, tethI tenuM yojana saMyatAsaMyatAdimAMe dezavirati AdimAM thaze. ane tenAthI e prApta thaze ke, dezaviratimAM paNa pArigrahika kriyA che. ane "pi' zabdathI nIcenA guNasthAnakamAM to niyama che, e prakAranA niyamanI prApti 'gari' zabdathI thaze. te ja rIte anya kriyAmAM paNa 'vi' zabdathI nIcenA guNasthAnakamAM niyamA grahaNa karavAnuM che. pArigrahitI kriyA saMyatAsaMyatane paNa che=dezaviratine paNa che. kema ke dezaviratine paNa parigrahanuM dhAraNa che. mAyApratyayA apramattasaMyatane paNa che ane te kevI rIte che te batAve che - vallIkaraNa samuddezAdimAM pravacana-uDAhanA pracchAdana mATe apramattasaMyatane paNa mAyApratyayikI kriyA hoya che. apratyAkhyAna kriyA anyatara apratyAkhyAnIne paNa hoya che ane tenuM tAtparya batAve che ke - je pratyAkhyAna karato nathI, tene apratyAkhyAna kriyA che, e pramANe bhAva che. ahIM avatarano artha apratyAkhyAnInA koI anyataranA grahaNa arthe nathI, paraMtu leza paNa pratyAkhyAna nathI te ja arthane batAvavA mATe apratyAkhyAnanA vizeSaNarUpe anyataranuM grahaNa karela che. apratyAkhyAnane ja spaSTa karavA anyatara zabda che. mithyAdarzana kriyA anyatara paNa arthAt sUtrokta eka paNa akSara na rucato hoya tevA mithyAdRSTine hoya che. ahIM avatarano artha anyatara mithyASTi grahaNa karavAno nathI, paraMtu viziSTa mithyAdi grahaNa karavAno che, ane te ja ahIM spaSTa karatAM batAvyuM ke - sUtranA eka paNa akSaranI jene aruci hoya tevo mithyAdRSTi ahIM grahaNa karavAno che. sUtroC/ gvamagalaram ...... ahIM 'va' thI e kahevuM che ke - adhika akSaramAM ke sUtramAM sarvathA ruci Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zlokaH 30 393 vagaranAne to sutarAM mithyAdarzana kriyA che, paraMtu eka paNa akSaramAM arucivALAne mithyAdarzana pratyayikI kriyA che. A vizeSatA "avatara' zabda batAve che, ane tenAthI e prApta thAya ke, chaThThA Adi guNasthAnakamAM vartatA sAdhune paNa jyAre AkarSa dvArA mithyAtvaguNasthAnakanI prApti thAya che, tyAre bhagavad vacanamAM yatkiMcit zaMkA vartatI hoya teone paNa mithyAdarzanakhatyayikI kriyA che. merAmAM aMte ItyAdi covIsa daMDaka sUtra sugama che. have A kriyAono (AraMbhikI Adi pAMca kriyAono) paraspara avinAbhAva vicAre che. te arthAt avinAbhAva A pramANe - jene AraMbhikI kriyA che tene pArigrahitI kriyA hoya, na paNa hoya. pramattasaMyatane na hoya, zeSa jIvane hoya e pramANe artha che. 0 kahevAno bhAva e che ke, pramattasaMyata jyAre azubha yogamAM hoya che, tyAre AraMbhikI kriyA hoya che. to paNa tene pArigrahitI kriyA hotI nathI, ane zeSa jIvane hoya che. arthAt dezavirati sudhI jene jene AraMbhikI kriyA hoya che, tene tene pArigrahitI kriyA hoya che. ane jene AraMbhikI kriyA hoya, tene mAyApratyayA niyamathI hoya che. jene mAyApratyayA kriyA che, tene AraMbhikI kriyA hoya ane na paNa hoya. pramattasaMyata ane dezaviratine na hoya. zeSa aviratisamyagdaSTi Adine hoya e pramANe bhAva che. kahevAno bhAva e che ke, pramasaMyata ane dezaviratidhara jyAre zubhayogamAM hoya tyAre mAyApratyayA kriyA hovA chatAM AraMbhikI kriyA temane hotI nathI. ane zeSa aviratasamyagdaSTi Adine mAyApratyayA kriyA hoya tyAre AraMbhikI kriyA niyamA hoya che. jene apratyAkhyAnikI kriyA hoya tene AraMbhikI kriyA niyamathI hoya che, kema ke apratyAkhyAnIne avazya AraMbhano saMbhava che. e pramANe mithyAdarzanapratyayA sAthe paNa avinAbhAva bhAvavo, te A pramANe - jene AraMbhikI kriyA che. tene mithyAdarzanapratyayA hoya, na paNa hoya. mithyASTine hoya, vaLI bAkInAne na hoya, e pramANe artha che. vaLI jene mithyAdarzanapratyayA kriyA che, tene niyamathI AraMbhikI che, mithyASTine aviratipaNAthI avazya AraMbhano saMbhava che. A te ja AraMbhikI kriyA pArigrahikAdi cAra uparanI kriyA sAthe paraspara avinAbhAvathI svayaM vicAravI. e pramANe pArigrahitI kriyA bAkInI traNa kriyA sAthe, mAyApratyayA benI sAthe, apratyAkhyAna kriyA eka mithyAdarzana pratyayA sAthe svayaM avinAbhAva vicAravo. ane te pramANe kahe che = mULapAThamAM kahe che - (te mULa pATha A pramANe -). "pUrva paridigAva tihiM karitnAdi sarSa saMvAre vyA" e pramANe pArigrahika kriyA uparanI traNa kriyA sAthe yojavI ItyAdi sugama che. kema ke bhAvanAnuM (yojananuM) supratItapaNuM che. A ja arthane pAMce kriyAonA paraspara saMbaMdhane caturvizati daMDakanA kramathI citave che. nephayasa .... vAri phatyAdi e mULapAThanA ciMtananA sthAnanuM pratIka che. je kAraNathI (di mAt arthaka che) nArakIo utkarSathI avirati guNasthAnaka sudhI che, parataH=AgaLa nathI. tethI nArakIone Agha cAra kriyAo paraspara avinAbhAvI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 pratimAzataka | zloka : 30 che. mithyAdarzana kriyA pratye syAdvAda che. tene ja arthAt syAdvAdane ja pUrvamAM kahyuM ke, pArigrAhitI kriyA bAkInI traNa kriyA sAthe vicAravI. te pramANe mULa sUtramAM kahe che - "nasa thAko vattAri" tyAdri | teno artha A pramANe che - mithyASTine mithyAdarzana kriyA hoya che. zeSane hotI nathI. e pramANe syAdvAdanuM svarUpa che. vaLI jene mithyAdarzana kriyA che, tene Adya cAra kriyA niyamathI che. kema ke mithyAdarzana hote jIte AraMbhikI Adi kriyAono avazyabhAva che, e pramANe svanitakumAra sudhI kahevuM. pRthivyAdithI cauriMdriya paryavasAna sudhInAne pAMce kriyA paraspara avinAbhAvinI kahevI. kema ke pRthivyAdine mithyAdarzana kriyAno paNa avazyabhAva che. - tiryaMcapaMcendriyane Adya traNa kriyAo paraspara avinAbhUta che. kema ke yAvat dezavirati sudhI A traNa kriyAono avazyabhAva che pachInI be kriyAo sAthe syAdvAda che. te ja=te syAdvAda ja, mULa sUtramAM dekhADe che. "nasa thANo vakhaMti" tyAdi syAdvAdane batAvanAra mULapAThanuM pratIka che, ane te syAdvAdanuM tAtparya batAve che - dezaviratine A be (pAchaLanI) kriyA nathI hotI, bAkInAne hoya che, e pramANe bhAva che. arthAt A bhajanArUpa syAdavAda che. jene vaLI uparanI be kriyA che, tene Adya traNa nakkI hoya che. uparanI be kriyAapratyAkhyAna kriyA ane mithyAdarzanapratyayA. tyAM apratyAkhyAna kriyA aviratisamyagdaSTi sudhI che, mithyAdarzana kriyA mithyAdRSTine hoya che. Adya traNa kriyA dezavirati sudhI hoya che. AthI uparanI be kriyAnA bhAvamAM avazya Adya traNano saMbhava che. have apratyAkhyAna kriyAno ane mithyAdarzanakriyAno tiryacapaMcendriyamAM paraspara avinAbhAva dekhADe che - teno mULa pATha "nasa apavyavasthA ziriyA" ItyAdi bhAvita che. (ahIM pratyAdhyAnajiyA, mithyavarzanakriyAthI je SaSThI che, te karmArthaka che ane ti ipanvendriya mAM SaSThI che te karyuM arthaka che.) jema jIvapadamAM tema manuSyamAM kahevuM. jema nArakIne tema vyaMtara, jyotiSka, vaimAnikane kahevuM. A pramANe A eka daMDaka=24 daMDakamAM pAMca kriyAnuM yojana karyuM, te eka daMDaka samajavuM. pramukhevALuM ..... thI yathA naici , ahIM sudhInuM kathana te eka daMDaka che. naM sarva naM mate ! ItyAdika dvitIya daMDaka, = i maMte ! ItyAdika tRtIya daMDaka, naM paH , ItyAdika caturtha daMDaka che. ahIM je samaye jIvane AraMbhikI kriyA hoya te samaye pArigrahika kriyA hoya ke na hoya ? uttara :- hoya paNa kharI ane na paNa hoya. azubhayogamAM vartatA pramattasaMyatane je samaye AraMbhikI kriyA hoya che, te ja samaye pArigrahika kriyA nathI hotI, ane pramattasaMyata pUrvanA dezavirata Adione je samaye AraMbhikI kriyA hoya che, te ja samaye pArigrahitI kriyA hoya che. A rIte yojana karavuM. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 30 395 A ja rIte dareka kriyAonuM paraspara samayane AzrayIne yojana karavuM. te ja rIte dezane AzrayIne ane pradezane AzrayIne paNa kriyAonuM samyag yojana karavuM. have covIsa daMDakomAM 18 pApasthAnakaviratane kriyAonuM yojana batAve che 'vALAAvirayamsa nuM maMte rUtpAti' mULanuM pratIka che. prANAtipAtaviratane AraMbhikI kriyA hoya ane na paNa hoya. pramattasaMyatane hoya ane bAkInAne (apramattasaMyata vagerene) na hoya, e pramANe bhAva che. prANAtipAtaviratane pArigrahikI kriyA niSedhya che, kema ke sarvathA parigrahathI nivRttapaNuM che. anyathA arthAt sarvathA parigrahathI nivRttapaNuM na mAnIe to, samyak prANAtipAtaviratinI anupapatti che. prANAtipAtaviratane mAyApratyayA kriyA hoya, na paNa hoya. je kAraNathI apramattasaMyatane paNa kyAreka pravacanamAlinyathI rakSaNa mATe hoya. vaLI zeSakALe na hoya. prANAtipAtaviratane apratyAkhyAna kriyA, mithyAdarzanapratyayA sarvathA niSedha karAya che. kema ke te be kriyAnA bhAvamAM prANAtipAtaviratino ayoga che ane prANAtipAtaviratinA be pado che. te A pramANe - jema jIvane ane manuSyane, tyAM jema sAmAnyathI jIvane AzrayIne kahyuM, tema manuSyane AzrayIne kahevuM. te ja vAta spaSTa kare che. "vaM pALavAviyasta ....." A rIte arthAt prANAtipAtaviratane je rIte kahyuM e rIte tyAM sudhI kahevuM jyAM sudhI arthAt mAyAmRSAvAdaviratanI prApti thAya, ane te jIva ane manuSyane AzrayIne AraMbhAdi kriyAonA yojanarUpa jANavuM. mithyAdarzanazalyaviratane AzrayIne pAMca kriyAonuM yojana batAve che mithyAdarzanazalyaviratane AzrayIne mULanuM sUtra A pramANe che - "micchAvaMtanatatttavivasa juM maMte nIvalsa rUAvi" mithyAdarzanazalyaviratane AraMbhikI hoya, na paNa hoya, ane eno bhAva batAve che - pramattasaMcatAnta sudhInA jIvone hoya, bAkInAne=apramattasaMyata Adine, na hoya e pramANe bhAvArtha che. pArigrahikI kriyA dezavirati sudhI hoya AgaLa na hoya, mAyApratyayA paNa anivRttibAdarasaMparAya sudhI hoya AgaLa na hoya. apratyAkhyAna kriyA paNa aviratisamyagdaSTi sudhI hoya AgaLa na hoya. tethI karIne A paNa kriyAone AzrayIne=AraMbhikI Adi kriyAone AzrayIne, mULamAM "siya pnad siya no jna" e pramANe kahevuM. te pramANe kahe che - vaM khAva apavyavavAiirayA kRti mULano pATha che. mithyAdarzanapratyayA vaLI niSedhya che. mithyAdarzanazalyaviratane teno mithyAdarzanapratyayAno, asaMbhava che. = covIsa daMDakanI vicAraNAmAM kriyAonuM yojana batAve che - nArakIthI mAMDIne stanitakumAra sudhInAne cAra kriyA kahevI. mithyAdarzanapratyayA niSedhya che. tiryaMcapaMcendriyamAM pahelI traNa kriyA niyamathI kahevI, apratyAkhyAna kriyA vikalpe che dezaviratine nathI bAkInAne che, e pramANe bhAva che. mithyAdarzanapratyayA niSedhya che. = jema sAmAnya jIvane te pramANe manuSyane kriyAonuM yojana kahevuM. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 pratibhAzads/Acts:30 jema nArakIne tema vyaMtara Adione kriyAonuM yojana kahevuM. have A ja AraMbhikI Adi kriyAonuM paraspara alpabadutva kahe che - eyAsi NaM ityAdi ..... bhUNa pA6- pratI che. sarvathI thoDI mithyAdarzanapratyayA kriyA che, kema ke mithyASTione ja te kriyA che. tenAthI apratyAkhyAna kriyA vizeSAdhika che, kema ke aviratisamyagdaSTine ane mithyAdaSTine te kriyA che. tenAthI paNa pArigrahitI kriyA vizeSAdhika che, kema ke dezaviratione ane pUrvenAne aviratisamyagdaSTione ane mithyASTione, te kriyA hoya che. tenAthI paNa AraMbhikI kriyA vizeSAdhika che, kema ke pramattasaMyatone ane pUrvenA traNene te kriyA hoya che. tenAthI paNa mAyApratyayA kriyA vizeSAdhika che, kema ke apramattasaMyatane paNa te kriyA hoya che. A pramANe pAvaNAnI vRttimAM kahyuM che. 'apramattasaMyatAnAmapi' - mahI api thA puurvn| badhAna sabhuyyaya 42vAno cha. sthAna : pUrve prajJaptisUtrano pATha Apyo tenI pUrve kaheluM ke, dravyastavanuM cAritramohanIyanA kSayopazamajanana dvArA phaLathI asaduAraMbhanivRttiphaLapaNuM che. tyAM pUrvapakSI kahe ke, dravyastavanuM svarUpa pRthvI AdinA upamadanarUpa hovAthI sAvadha35cha, to asamAraMbhAnivRtti35j uthI hocho? te zanivAra sathai api ca' thI samuccaya karatAM kahe che - TIkA: api ca kriyA zubhAzubhA vA'dhyavasAyAnurodhenaiva bhagavadbhiriSyate, sAdhorarzacchedAdhikAre, tathAprasiddheH / taduktambhagavatyAMSoDazazatake tRtIyodezake -aNagArassa jaMbhAviappaNochaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM jAva AtAvemANassa NaM puracchimeNaM avaDDhaM divasaM no kappati, hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA UrUM vA AUMTAvettae vA pasArettae vA / pacchimeNaM se avaDDhaM divasaM kappai, hatthaM vA pAyaM vA jAva UrUM vA AUMTAvettae vA pasArettae vA / tassa ya aMsiyAo laMbaMti / taM ceva vejje adakkhuisi pADei aMsiyAo chiMdejjA / se NUNaM bhaMte ! je chiMdai tassa kiriyA kajjai jassa chijjai No tassa kiriyA kajjai, NaNattha egeNaM dhammaMtarAieNaM haMtA go0 ! je chiMdai jAva dhammaMtarAieNaM 'puracchimeNaM tti' pUrvabhAge-pUrvAhna ityarthaH / / avaDDhaM ti' - apagatArddham= ardhadivasaM yAvat na kalpate hastAdyAkuJcayituM kAyotsargavyavasthita-tvAt / pacchimeNaM tti= pazcimabhAge, 'avaDDhe ti' dinArddha yAvat kalpate, hastAdyAkuJcayituM kAyotsargAbhAvAt / etacca cUrNyanusAratayA vyAkhyAtam / tassa ya' tti, tasya punaH sAdhorevaM kAyotsargAbhigrahavata: / 'aMsiyAo' tti arzAsi tAni ca nAsikAsatkAni iti cUrNikAraH / taM ca tti' taM cAnagAraM kRtakAyotsarga lambamAnArzasaM, 'adakkhu tti'= adrAkSIt / tatazcArzasA0 chedArtha 'isi pADai' Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 pratimAzataka / bloka : 30 manAganagAraM bhUmyAM pAtayati, nApAtitasyArzacchedaH kartuM zakyata iti / 'tassa tti' vaidyasya kriyA vyApArarUpA, sA ca zubhA dharmabuddhyA chindAnasya, lobhAdinAtvazubhA kriyate bhavati / 'jassa chijjaI' yasya sAdhoraoNsi chidyante no tasya kriyA bhavati nirvyApAratvAt / kiM sarvathA kriyAyA abhAvaH ? naivam / ata Aha -'NaNatthe tti' na iti co'yaM niSedhaH so'nyatraikasmAd dharmAntarAyAt, dharmAntarAyalakSaNA kriyA tasyApi bhavatIti bhAvaH / dharmAntarAyazca zubhadhyAnavicchedAdarzacchedAnumodanAd veti vRttau / / TIkArca - 3pa .... tathA prasiddha ane vaLI adhyavasAyanA anurodhathI ja bhagavAna vaDe kriyA zubha ke azubharUpa kahevAyelI che, kema ke arthacchedanA adhikAramAM te prakAranI prasiddhi che. vizeSArtha : dravyastavamAM puSpAdine pIDA vagere thAya che, tethI te azubha che; ane sAmAyikAdinI kriyA jIvonI pIDAnA parihArarUpa hovAthI zubha che, tethI sAdhune dravyastavanI anumati ISTa nathI, e prakAranA pUrvapakSInA AzayanuM nirAkaraNa karavA arthe kahe che ke - bAhya hiMsAdine AzrayIne kriyA zubhAzubharUpa nathI, paraMtu adhyavasAya vaDe ja kriyA zubhAzubharUpa bhagavAne kahelI che. tethI dravyastavamAM karAtI kriyA adhyavasAyathI zubharUpa che, mATe sAvadyarUpa nathI, paraMtu asad AraMbhanI nivRttiphaLasvarUpa che. ane bhagavAne adhyavasAyanA anurodhathI ja kriyAne zubhAzubharUpa kahI che, tene sthApana karavA mATe kahe che ke - bhagavatImAM sAdhunA arthacchedanA adhikAramAM te prakAre prasiddhi che, arthAt adhyavasAyane AzrayIne kriyAnI zubha-azubhatAnI prasiddhi che. TIkArya : taku.. tRtIyAdeza - bhagavatInA soLamA zatakanA trIjA uddezakamAM te kahevAyeluM che=sAdhune arthacchedano adhikAra kahevAyelo che. (te A pramANe -) MIR ..... bhAvitAtmA sAdhu avikSipta arthAt satata chaThThanA pAraNe chaThTha karato hoya yAvat AtApanA leto hoya to tene pUrvAhnamAM artho divasa arthAt divasanA pUrvanA ardhA bhAgamAM hAtha ke paga ke bAhu ke yAvat sAthaLa saMkocavA ke pasAravA kahyuM nahi. (kema ke kAyotsargamAM vyavasthita arthAt rahelo che.) pazcimanA arthAt divasanA pAchalA ardhA bhAgamAM hAtha ke paga ke bAhu ke kAvat sAthaLa saMkocavA ke pasAravA kalpe che. kema ke kAyotsargano abhAva che. cUNine anusAra A vyAkhyAna kareluM che -) tenA arthAt kAyotsarganA abhigrahavALA te sAdhunA, artha arthAt nAka saMbaMdhI mazA laTakatA hoya tene arthAt karAyelA kAyotsargavALA, laTakatA arzavALA sAdhune vaidya jue, (tethI arzane chedavA) sAdhune pRthvI para manApha pADe, (kema ke sAdhune pADyA vinA arza chedI na zakAya) ane arzAve chede. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 pratimAzataka | zlokaH >> he bhagavaMta ! je chede che tene arthAt vaidyane kriyA hoya che? jene chede che tene arthAt sAdhune eka dharmanA aMtarAyane choDIne kriyA nathI hotI ? A prakAranA praznano bhagavAna uttara Ape che - he gautama ! je chede che tyAMthI mAMDIne dhamAMtarAya sudhI te pramANe ja grahaNa karavuM. arthAt e prakAranuM (uparokta) je gautamasvAmInuM prambarUpe kathana che, te tema ja che. cUrNikAranuM tAtparya A pramANe che - dharmabuddhithI chedatA evA vaidyane vyApArarUpakriyA zubha hoya che athavA lobha vagerethI kare to azubha kriyA hoya che. je sAdhunA arthane chede che. te sAdhune kriyA nathI, kema ke nircApArapaNuM che. zuM sarvathA kriyA na hoya ? evI AzaMkAne dUra karatAM kahe che - navam - AthI kahe che - .' eka dhamatarAyane choDIne bIjI kriyA na hoya arthAt dhamatarAyalakSaNa kriyA temane sAdhune, paNa hoya che, e pramANe bhAva che. dhamatarAya zuM che te batAve che - zubhadhyAnano viccheda thavAthI athavA to arthacchedanI anumodanAthI dhamAMtarAya thAya che. vizeSArtha: anikSipta evA chaThTha vaDe chaThThane karatA ane AtApanA letA bhAvitAtmA aNagArane, divasanA pUrvabhAgamAM hAtha-paga-bAhu-sAthaLa AdinuM AkuMcana ke prasAraNa karavuM kalpatuM nathI, ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke - aNagAro saMyama grahaNa karyA pachI grahaNazikSA ane AsevanazikSA grahaNa kare che tyAre, divasanA prathama be prahara sUtraporisI Adi kare che; ane tyArabAda jyAre grahaNazikSA ane AsevanazikSA niSpanna thAya che, pachI te sUtrathI AtmAne bhAvita karavA arthe dhyAnAdi kare che tyAre, zaktivALA mahAtmAo dhannA aNagAra AdinI jema satata chaThThanA pAraNe chaThTha kare che, ane unALAmAM sUryanI AtApanA letA hoya che, jethI pratikULa bhAvomAM paNa veSarahita samabhAvano prakarSa niSpanna thAya che. ane evA AtApanA letA bhAvitAtmA aNagArane be prahara sudhI dhyAnamAM ja yatna karavAno hoya che, tethI hastAdinuM prasaraNa teone karavAnuM hotuM nathI, ane trIjA praharamAM bhikSAdi arthe ke zArIrika malanirgamana arthe ke vihArAdi arthe hastAdiprasaraNa karavuM kahyuM che. ane koI pUrvakarmanA doSathI te bhAvitAtmA aNagArane nAkamAM masAonI vRddhi thAya che ane tene vaidya jue tyAre bhaktinA kAraNe athavA bhaktivALA sArA zrAvakanA kathanathI arthAdinA lobhane kAraNe arzAdino cheda kare che, tyAre munine thoDA nIce pADe ane arthone chede che, tene he bhagavaMta ! kriyA hoya che ? arthAt je vaidya sAdhunA masAne chede che, te vaidyane dharmabuddhithI kare to zubhakriyA ane arthAtinA lobhathI kare to azubhakriyA hoya che ? ane jemanA=muninA arthone chede che.te munine kriyA nathI hotI ? A pramANe gautamasvAmI bhagavAnane prazna kare che. ane prazna karatAM kahe che ke, zuM sarvathA kriyAno abhAva che ? athavA eka dharmAtarAyathI anyatra kriyAno abhAva che ? e prakArano gautamasvAmIno bhagavAnane bIjo prazna che. tenA javAbarUpe bhagavAna daMtA' yama ! thI kahe che ke, he gautama ! ema ja che. arthAtu je Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 matimAzataka | zlokaH 30 chede che tyAMthI mAMDIne yAvatuM dharmAntarALa' e prakAranuM je gautamasvAmInuM praznarUpe kathana che, te tema ja che= prathama praznano bhagavAna javAba Ape che ke, je muninA arthone chede che te munine kriyA hotI nathI, ane bIjA praznano bhagavAna javAba Ape che ke, dharmamAM aMtarAyane choDIne bIjI kriyA munine hotI nathI, te tema ja che arthAt je rIte prazna karyo teno uttara tema ja che. mULamAM je 'patthAbaM dhanaMtarArUpa' kahyuM tenuM bhagavatIsUtranI vRtti pramANe tAtparya jaNAvatAM kahe che - je sAdhunA arthone chede che te sAdhune kriyA nathI hotI ? tyAM prazna karyo ke, zuM sarvathA kriyA hotI nathI ? e prakArano gautamasvAmIno prazna che. tenA uttararUpe kahe che ke, naivam.' ahIM mULamAM 'van' zabda nathI te adhyAhArarUpe samajavuM. tenAthI e prApta thAya che, e pramANe nathI. arthAt sarvathA kriyAno abhAva che ema nathI. to prazna thAya ke, kaI kriyAne choDIne kriyAno abhAva che ? AthI karIne kahe che -"na' e pramANe A niSedha che, te eka dharmAtarAya kriyAthI anyatra che. arthAt je sAdhunA arthone chede che te sAdhune paNa dhamatarAyalakSaNa kriyA hoya che. tyAM prazna thAya ke, dharmAtarAya zuM che ? te batAvatAM kahe che, zubhadhyAnanA vicchedathI athavA arthacchedanA anumodanathI dharmAtarAya che arthAt dharmAtarAyarUpa kriyA che. kahevAno bhAva e che ke, jyAre vaidya muninA arthano cheda kare che tyAre munine zubhadhyAnanA vicchedarUpa dharmamAM aMtarAyarUpa kriyA thAya che, kema ke zubhadhyAna e dharmarUpa che ane tenA vicchedanI kriyA e dharmamAM aMtarAyarUpa che. athavA to vaidya sAdhunA arthanuM chedana kare che te vaidya ucita kriyA kare che, te prakArano pariNAma sAdhune thAya che, tethI te arthacchedananA anumodanarUpa pariNAma dharmAtarAyarUpa che. kema ke pUrve je zubhadhyAnarUpa dharma cAlato hato, teno viccheda thavAthI ja A jAtanI anumodanAno pariNAma thaI zake che. tethI te anumodanAthI dharmAtarAyarUpa kriyA thAya che tema kahyuM che. TIkA : kriyAyA adhyavasAyAnurodhitvameva cAzrityemAni sUtrANi prajJApanAyA prAvartiSata - "~i i aMte ! nIvALuM pAvI vikariyA knati ?, daMtA ! o ! ma i #hiM ja baM! jIvANaM pANAtivAeNaM kiriyA kajjati ? go0 ! chasu jIvanikAesu / asthi NaM bhaMte ! neraiyANaM pANAivAeNaM kiriyA kajjati ? go0 ! evaM ceva / evaM jAva niraMtaraM vemANiyANaM / atthi NaM bhaMte ! jIvANaM musAvAeNaM kiriyA kajjati ? haMtA ! atthi / kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM musAvAeNaM kiriyA kajjati ? go0 / savvadavvesu / evaM niraMtaraM neraiyANaM jAva vemANiyANaM / atthi NaM bhaMte ! jIvANaM adiNNAdANeNaM kiriyA kajjati ? haMtA atthi ! kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM adiNNAdANeNaM kiriyA kajjati ? go0 gahaNadhAraNijjesu davvesu / evaM neraiyANaM niraMtaraM jAva vemANiyANaM / atthi NaM bhaMte ! Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 pratibhAzatas/cs: 30 jIvANaM mehuNeNaM kiriyA kajjati ? haMtA asthi / kamhi NaM bhaMte ! jIvANaM mehuNeNaM kiriyA kajjati ? go0 ! ruvesu vA ruvasahagatesu vA davvesu / evaM nera0 niraM0 jAva vemANiyANaM / asthi NaM bhaMte ! jIvANaM pariggaheNaM kiriyA0 kajjati ? haMtA asthi / kamhi NaM bhaMte ! pariggaheNaM kiri0 kajjati ? go0 ! savvadavvesu / evaM nera0 jAva vemANiyANaM / evaM koheNaM, mANeNaM, mAyAe, lobheNaM, pejjeNaM, doseNaM, kalaheNaM, abbhAkkhANeNaM, pesuneNaM, paraparivAeNaM, aratiratIe, mAyAmoseNaM, micchAdasaNasalleNaM / savvesu jIvaneraiyAibheeNaM bhANiavvaM / niraMtaraM jAva vemANiyANaM ti / evaM aTThArasa ete daMDagA (sU0 280) atra malayagiriH 'astyetat / 'NaM' iti vAkyAlaGkAre / bhadaMta jIvAnAM prANAtipAtena-prANAtipAtAdhyavasAyena, kriyA sAmarthyAtprANAtipAtakriyA kriyate / karmakartaryayaM prayogaH bhavatItyarthaH / atItanayAbhiprAyAtmako'yaM praznaH / katamo'tra nayo'yamadhyavasAyapRSTamiti cet ? ucyate-RjusUtraH, tathAhi-RjusUtrasya hiMsApariNatikAla eva prANAtipAtakriyocyate ityarthaH, puNyapApakarmopAdAnAnupAdAnayoradhyavasAyAnurodhitatvAt nAnyathApariNatAviti / bhagavAnapi taM RjusUtranayamadhikRtya pratyuttaramAha-'haMtA atthi' 'haMtA' iti sampreSaNapratyavadhAraNavivAdeSu, atra pratyavadhAraNe / astyetat prANAtipAtAdhyavasAyena prANAtipAtakriyA bhavati, 'pariNAmiyaM' pamANaM NicchayamavalaMbamANANaM' (o0 ni0 761) ityAdyAgamavacanasya sthitatvAt / idameva vacanamadhikRtyAvazyake'pIdaM sUtraM prAvatiSTa / "AyA ceva ahiMsA AyA hiMsatti Nicchao eso" (o0 ni0 755) iti vyAcaSTe / "mRSAvAdAdau tu kriyA yathAyathaM prANAtipAtAdikA bhavatIti / / " TImArtha : kriyAyA ..... prAvartiSata -yAnA madhyavasAyamanurodhIpaNAne 4 AzrayAne yA pkssymaae| sUtro prazApanAmA pravata cha - atthi NaM ..... magata mA cha ?=pkssymaae| sA cha ? ane ta 04 tAva cha - (r)pAne prAtipAta 43 arthAt prANAtipAtaadhyavasAya vaDe kriyA=prANAtipAtakriyA che ? gautama ! che 04. (ANI atthi pachI haMtA 'pratyapadhAra' arthamA cha to artha asti eva=cha 04, meM prabhAe samo .) he bhagavaMta ! jIvone konAmAM prANAtipAta vaDe kriyA hoya che ? he gautama ! cha javanikAyamAM hoya che. (have 24 daMDakamAM prANAtipAta vaDe kriyAnI pRcchA ane uttara patA cha .) he bhagavaMta ! nArakIone prANAtipAta vaDe kriyA che ? he gautama ! e pramANe ja che. e pramANe yAvat niraMtara vaimAnika sudhI (24 jIva daMDakamAM) samajI levuM. magata ! sA cha ? bhRpApA 43=bhUSAvAmadhyavasAya 43, jiyA=bhUSApAyA paune cha ? Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzatakazloka: 30 41 he gautama ! che ja. he bhagavaMta ! kone viSe jIva mRSAvAdakriyA kare che ? he gautama ! sarvadravyone viSe jIva mRSAvAdakriyA kare che. e pramANe niraMtara nArakone yAvat vaimAnika sudhI 24 daMDakamAM kahevuM. * he bhagavaMta A che ? jIvone adattAdAnaadhyavasAya vaDe kriyA arthAt adattAdAna kriyA che? he gautama ! che ja. he bhagavaMta ! konA viSe jIvone adattAdAnakriyA hoya che? he gautama ! grahaNa ane dhAraNa yogya dravyomAM adattAdAnakriyA hoya che. e pramANe nArakIone yAvat vaimAnika paryata 24 daMDakamAM samajavuM. he bhagavaMta ! A che ? jIvone maithunaadhyavasAya vaDe kriyA=maithunakriyA che ? he gautama ! che ja. he bhagavaMta ! konA vize jIvone maithunakriyA hoya che ? he gautama ! rUpa athavA rUpasahagata dravyane viSe jIvone maithunakriyA hoya che. e pramANe nArakIthI yAvata vaimAnikone 24 daMDakamAM samajavuM. he bhagavaMta ! A che ? jIvone parigrahaadhyavasAya vaDe kriyA parigrahakriyA hoya che ? he gautamahoya che ja. he bhagavaMta ! konA viSe jIvone parigraha vaDe=parigrahaadhyavasAya vaDe, kriyA hoya che ? gautama ! sarvadravyamAM jIvone parigraha vaDe kriyA hoya che. e pramANe nArakIone yAvat vaimAnikone 24 daMDakamAM kahevuM e pramANe krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI, premathI, dveSathI, kalahathI, abhyAkhyAnathI, pazunyathI, paraparivAdathI, arati-rItithI, mAyAmRSAvAdathI,mithyAdarzanazalyathI sarva jIvamAM jIva-narakAdinA bhedathI bhAvavuM joIe. te A rIte - he bhagavaMta A che? jIvone krodha vaDe arthAt krodhaadhyavasAya vaDe kriyA=krodhakriyA che? he gautama ! che ja. he bhagavaMta ! konA viSe jIvone krodha vaDe arthAt krodhaadhyavasAya vaDe kriyA hoya che ? he gautama ! sarvamAM arthAt sarvadravya ane paryAyamAM krodha vaDe kriyA hoya che. A pramANe jIva-nArakInA bhedathI bhAvana karavuM kahevuM, niraMtara vaimAnika sudhI covIsa daMDakamAM kahevuM. hati samAptisUcaka che. e pramANe A aDhAra daMDako che. (sU. 280) satra' ahIMyAM=pUrvamAM je prajJApanAno pATha kahyo te pAThanI TIkAmAM, pUjya malayagirijI mahArAjA A pramANe kahe che - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 pratimAzataka | zloka : 30 pAThanA AraMbhamAM maMte ! kahyuM, tyAM 'ti' zabda pachI "tatva' zabda adhyAhAra che. te batAvatAM kahe che - "lata" arthAt gautamasvAmI bhagavAnane prastamAM pUche che ke A che ? ane tyAM 'A' zabdathI AgaLanuM je vakSyamANa kathana che, tene grahaNa karavAnuM che. tyAra pachI '' zabda che te vAkyAlaMkAramAM che. te vaphTamANa kathana batAvatAM kahe che - mahaMta' he bhagavaMta ! jIvone prANAtipAta vaDe=prANAtipAtaadhyavasAya vaDe, kriyA hoya che ? ahIM 'kriyA' zabdathI sAmarthyathI prANAtipAtakriyA grahaNa karavAnI che. eTale praznano artha A pramANe samajavo. te bhagavaMta ! jIvone prANAtipAtaadhyavasAya vaDe prANAtipAtakriyA hoya che ? kema ke prANAtipAtaadhyavasAya vaDe karIne anya kriyA saMbhave nahi. tethI sAmarthyathI prANAtipAtakriyA samajavAnI che. | 'rmartari' ahIM 'vapnati'=kriyate' thAya che. tethI te karmaNirUpa bhAse che. paraMtu te karmakartari prayoga che. arthAt karma kartAnA arthamAM Avela che. tethI 'cite' no artha 'mati' e pramANe jANavo. vizeSArtha : kahevAno Azaya e che ke, jIva vaDe prANAtipAtakriyA karAya che, eno artha jIva vaDe prANAtipAtakriyA thAya che. pratipAtajhiyA jiyate ema kahevAmAM Ave che tyAre 'kriyA karmarUpa prApta thAya che, paraMtu ahIM karmane kartA arthamAM grahaNa karavAnuM che. tethI 'cite' no artha 'mati' che, arthAt jIva vaDe prANAtipAtakriyA thAya che, ema artha samajavAno che. TIkArya : atItaH ..... praznaH atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che. vizeSArtha: pUrve kahyuM ke, prANAtipAtaadhyavasAyathI prANAtipAtakriyA thAya che, tyAM 'jiyate' no artha 'mati' karyo. tethI vartamAnane jonArA nayanA abhiprAyavALo A prazna che, ema lAge. tethI kahe che ke - vartamAnanayanA abhiprAyavALo A prazna nathI, paraMtu atItanayanA abhiprAyavALo A prazna che. tethI e prApta thAya ke - prANAtipAtaadhyavasAya vaDe jIvone prANAtipAtakriyA thaI, ane ema kahevAnuM tAtparya e che ke, je jIvo prANAtipAtaadhyavasAyavALA hatA, teone te adhyavasAyathI prANAtipAtakriyA thayela ke nahi ? e prakAranA abhiprAyathI gautamasvAmIno A prazna che. arthAt sUkSma ekendriyAdi jevo koI jIva pratye prANanAzane anukULa kriyA karatA nathI, paraMtu teomAM je prANAtipAtano adhyavasAya rahelo che, tenAthI prANAtipAtanI kriyA thayela ke nahi ? e prakArano praznano abhiprAya che. tenA javAbamAM bhagavAna kahe che ke - DhaMtA to. sthi, he gautama thAya ja. arthAt je jIvone prANAtipAtano adhyavasAya rahelo che, teone niyamA te vakhate prANAtipAtakriyA thayela che. e prakArano artha bhagavAnanA javAbathI pApta thAya che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zlokaH 30 403 ahIM 'mati' e prakAranA vartamAnakALanA prayogane, atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che, ema kahevAthI, bhUtakALanA prANAtipAtanA adhyavasAyathI prANAtipAtanI kriyA thaI e prakAranI vyAptinI prAptithI, bhUtakALanI jema vartamAnakALamAM ke bhaviSyakALamAM paNa jemane prANAtipAtaadhyavasAyanI prApti che ke thaze, teone paNa prANAtipAtanI kriyA avazya prApta thAya. arthAt bhUtakALanA te vaktavyathI prANAtipAtanA adhyavasAyanI sAthe kriyAnI traNe kALanI vyApti che, e prakArano dhvani prApta thAya che. ahIM jo prANAtipAtaadhyavasAyathI prANAtipAtakriyA thAya che, evo artha grahaNa karavAmAM Avata to e artha prApta thAya che, je jIvane prANAtipAtano adhyavasAya che, te jIva uttarakALamAM bIjA jIvonI hiMsA thAya tevI kriyA kare che. jyAre atItanayanA abhiprAyAtmaka A prazna che, ema kahIne e batAvyuM ke - jeo mANAtipAtanA adhyavasAyanA uttaramAM koI kriyA na paNa kare, to paNa teone prANAtipAtanI kriyA adhyavasAyakALamAM hoya ja che. ahIM prANAtipAtakriyAno adhyavasAya e che ke, je jIva sUkSma bodhapUrvaka "mAre koI paNa jIvane leza paNa pIDA nathI karavI" evA saMkalpapUrvaka, sarva jIvonI pIDAnA parihAramAM yatna karavAnA adhyavasAyavALo che, te jIvane prANAtipAtano adhyavasAya nathI. te sivAyanA sarva jIvone potAnA zarIranI jarUrIyAta arthe IcchA rahelI che; ane tenA mATe yatna karavAmAM bIjAnA prANano nAza thAya, to te mATe nAza karavAno yatna hhoya, chatAM nAzanA nivAraNano adhyavasAya thato nathI. AthI ja ekendriya jIvane paNa AhArAdi pudgala grahaNa karavAnI vRtti che tyAM, koI jIvano nAza nahi thavA chatAM cittavRttimAM aviratino adhyavasAya vidyamAna che, tethI prANAtipAtanI kriyA teone varte ja che. utthAna : pUrve kAlasparzI naya batAvela che, tethI atItanayAtmaka prazna che, ema kahyuM. have adhyavasAyasparzI kayo naya che ? te batAvatAM kahe che - TIkArca - vatano ... 2nasUtraka, ahIMyAM gautamasvAmIe bhagavAnane prapna pUchyo ke, he bhagavaMta ! prANAtipAtaadhyavasAya vaDe prANAtipAtakriyA thAya che ? e prastamAM, A adhyavasAyane sparzanAro kayo naya che? e pramANe koI prazna kare to uttara ApatAM kahe che - RjusUtra naya che. tathafe ... rUtvarthaH - te A pramANe - hiMsAnI pariNatinA kALamAM ja RjusUtranayanI prANAtipAtanI kriyA kahevAya che, e pramANe artha jANavo. arthAt ahIM adhyavasAyasparzI kayo naya che ? ema prazna karIne javAba Apyo ke - RjusUtranAya che. teno A prakArano artha=A prakArano bhAva che. - temAM hetu kahe che - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 39 puNyapApa pariLatAviti / -puNya ane pApakarmanA upAdAna ane anupAdAnamAM adhyavasAyanuM anurodhIpaNuM che, anyathApariNatimAM nahi=adhyavasAyanI anyathApariNatimAM puNya ane pApakarmanuM upAdAna ane anupAdAna nathI. 404 0'kRti' zabda prANAtipAtaadhyavasAyathI prANAtipAtakriyA thAya che, e prakAranA gautamasvAmInA kathananA viSayamAM pU. malayagiri mahArAjAnA vaktavyanI samAptisUcaka che. vizeSArtha -- RjusUtranaya bAhyahiMsAnI kriyAnA kALamAM prANAtipAtanI kriyA mAnato nathI, paraMtu hiMsAnI pariNatinA kALamAM ja prANAtipAtanI kriyA mAne che. AthI ja ekendriya jIvomAM hiMsAnI pariNati hovAne kA2Ne prANAtipAtanI kriyA RjusUtranaya svIkAre che, ane apramatta munithI koInA prANano nAza thAya to paNa tyAM prANAtipAtanI kriyA RjusUtranaya mAnato nathI. ane temAM yukti Ape che ke, puNya ane pApakarmanA upAdAna ane anupAdAnanuM adhyavasAyanuM anurodhIpaNuM che, paNa kriyAnuM anurodhIpaNuM nathI. arthAt tamAro adhyavasAya hoya tene anurUpa ja puNya ane pApakarmanuM upAdAna ane anupAdAna thAya che, paraMtu jevI bAhya AcaraNA hoya tene anurUpa puNya-pApakarma baMdhAtuM nathI. ane tenI ja puSTi karatAM kahe che ke, anyathApariNatimAM nahi; arthAt bAhya rIte kadAca tevA prakAranI kriyA dekhAtI hoya, paraMtu pariNati anyathA vartatI hoya, to te bAhya kriyAne anusAre puNya-pApa baMdhAtuM nathI. AthI ja apramatta munine kadAca bAhya kriyAthI hiMsAthI prApti hoya to paNa anyathApariNati hovAne kAraNe, hiMsAne anukULa pApakarmanuM upAdAna thatuM nathI. tethI RjusUtranaya hiMsAnI pariNatinA kALamAM ja prANAtipAtanI kriyA kahe che. ahIM vizeSa e che ke, vyavahAranaya kriyAne anusAre puNya ane pApakarmano baMdha svIkAre che. tethI vyavahAranayanA nirAkaraNa mATe RjusUtranaya kahe che ke, adhyavasAyane anurUpa puNya ke pApakarmano baMdha thAya che tethI vyavahAranayane mAnya puNya ke pApakarmanI kriyA hovA chatAM anyathApariNati hoya, arthAt puNya ke pApanI kriyAthI viparIta prakArano adhyavasAya hoya, to puNya ke pApane anurUpa kriyA hovA chatAM paNa karmabaMdha thato nathI. TIkAryaH bhagavAnapi pratyevadhArane / bhagavAna paNa tene--gautamasvAmIne, RjusUtranayane AzrayIne pratyuttara kahe che - 'haMtA asthi' e prajJApanAsUtramAM kahela bhagavAnano gautamasvAmInA praznano pratyuttararUpe javAba che. 'daMtA' e zabda traNa arthamAM vaparAya che. (1) saMpreSaNa, (2) pratyavadhAraNa ane (3) vivAda. ahIM=gautamasvAmInA praznano pratyuttara bhagavAne Apyo ahIMyAM, pratyavadhAraNa arthamAM che. tethI daMtA asthi' no artha tti ttva e pramANe karavAno che. 'maLavAnuM avi' mAM 'vi' zabdathI e kahevuM che ke, gautamasvAmIno prazna RjusUtranayane AzrayIne hato ane bhagavAna paNa RjusUtranayane AzrayIne gautamasvAmIne pratyuttara Ape che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30 : 405 utthAna : gautamasvAmInA praznanA pratyuttararUpe daMtA sthi e pramANe bhagavAne javAba Apyo. te javAbathI praznane anurUpa je prApta thAya che te batAvatAM kahe che - TIkArya : 'sthita A che=prANAtipAtaadhyavasAya vaDe prANAtipAtakriyA thAya che. kema ke "parigamAM ....." ItyAdi AgamavacananuM sthitapaNuM che. A ja vacanane AzrayIne=prANAtipAtanA adhyavasAyane kahenArA ja vacanane AzrayIne, AvazyakamAM paNa A sUtra pravarte. "AtmA ja ahisA che ane AtmA ja hiMsA che, e pramANe A nizcayanaya che," e pramANe kahela che. vaLI mRSAvAda AdimAM yathAyogya prANAtipAta Adi kriyA thAya che. 0mavatIti' ahIM "ti' zabda che te pU. malayagiri mahArAjanA vaktavyanI samAptisUcaka che. vizeSArtha: gautamasvAmInA praznanA uttaramAM bhagavAne 'haMtA malthi eTaluM ja kathana karyuM. tenAthI e kevI rIte prApta thAya ke prANAtipAta zabdathI prANAtipAtano adhyavasAya ja grahaNa karavAno che, paraMtu AcaraNArUpa prANAtipAtakriyA nahi ? tethI kahe che ke, nizcayanayane avalaMbana karanArA RSione bAhya AcaraNA pramANabhUta nathI, paraMtu pAriNAmikabhAva arthAt zuddha-azuddha cittanA pariNAmarUpa pariNAmikabhAva, pramANabhUta che. kema ke pAriNAmikabhAvane anurUpa karmanA baMdhano ane karmanA abaMdhano saMbhava che; ane prANAtipAtanA adhyavasAyane AzrayIne ja prANAtipAtanI kriyA thAya che. A ja vacanane AzrayIne AvazyakamAM "AtmA ja ahiMsA che ane AtmA ja hiMsA che, e pramANe A nizcayanaya che," evuM sUtra pravarte che. vaLI mRSAvAda AdimAM yathAyogya prANAtipAta Adi kriyA thAya che; arthAt koI jIva mRSAvAda bolato hoya te vakhate parane pIDA upajAve tevo prANAtipAtano adhyavasAya hoya to prANAtipAtakriyA thAya che, ane tevo adhyavasAya na hoya to prANAtipAtakriyA thatI nathI. ane mRSAvAdanA adhyavasAyamAM mRSAvAdanI kriyA thAya ja che, paraMtu tyAre adattAdAnanI kriyA thAya ane na paNa thAya. jo mRSAvAdanI kriyAmAM adattAdAnano adhyavasAya hoya to thAya, anyathA na thAya. 0mRSAvAra ahIM 'ipadathI anya traNa adattAdAnAdi levAnA che ane 'pratipAtAi ' ahIM 'mAri padathI mRSAvAdAdi cAra kriyAo grahaNa karavAnI che. ahIM mRSAvAda zabdathI mRSAvAdano adhyavasAya grahaNa karavAno che, ane mRSAvAdAdimAM prANAtipAtAdi kriyAo thAya che ke nahi teno vicAra karavAno cheHmRSAvAdAdimAM karmabaMdhane anukULa prANAtipAtAdi kriyA thAya che ke nahi teno vicAra karavAno che. utthAna : (1) pUrve 'satyetan ..thI... mati' sudhI kathana karyuM ke prANAtipAtaadhyavasAyathI prANAtipAtakriyA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 pratimAzataka | zlokaH 30. thAya che, emAM 'pariNAmaya pamA bicchayamavartavamA' ItyAdi AgamavacananI sAkSI ApI, ane e ja sAkSIne anusarIne AvazyakamAM paNa A sUtra pravarte che, ema kahyuM. tyAra pachI te sUtra 'kAyA veva hiMsA mAyA hiMpatti chiyamo ghaNo' e batAvyuM. tyArapachI "mRSAvAtAvI.thI.. mavatIti' tyAM malayagiri mahArAjAnuM kathana pUruM thAya che. have atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che, ema pUrve pUjya malayagiri mahArAje kahyuM, tenuM tAtparya pUjya upAdhyAyajI mahArAja pratipAta dhyavasAye ..thI... tadupIra sudhInA kathanathI batAvatAM kahe che - athavA (2) pUrve pU. malayagiri mahArAjAnA kathanamAM kahyuM ke, prANAtipAtanA adhyavasAyathI prANAtipAtanI kriyA thAya che, ane tyAM atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che, ema kahIne prANAtipAtanA adhyavasAyakALamAM prANAtipAtakriyA thayela che ema kahyuM. paraMtu vastutaH prANAtipAtano adhyavasAya pedA thAya che, tenAthI bAhya AcaraNArUpa prANAtipAtanI kriyA karavAmAM Ave che, ane te kriyA aMtarmuhUrtanI che, ane caramasamayamAM ja te prANAtipAtanA adhyavasAyathI kArya niSpanna thAya che. to paNa prathama samayamAM ja prANAtipAtakriyA thayela che, ema pUrve kahyuM, tyAM prANAtipAtano upacAra karIne kahevAmAM Ave che; te kaI rIte che, te batAvavA arthe kahe che - TIkA - prANAtipAtAdhyavasAye prANAtipAtanirvartakakAryeSu jAyamAneSu prANAtipAtopacAro mRSAvAdAdyadhyavasAye ca yathocitakriyAnirvartakakAryeSu jAyamAneSu tadupacAra ityatra bIjam-'utpadyamAnam utpannam' ityasyArthasyAdita evopapAditasyetthamevopacAreNa saMbhavAt, paramArthatastu caramasamaya evotpadyamAnaM tadaiva cotpannamityasyArthasya mahatA prabandhena mahAbhASye vyavasthApitatvAt / TIkArca - prAtipAta . vyavasthApatatvAr prANAtipAtano adhyavasAya hote chate pAyamAna utpanna thatA evA, prANAtipAtathI livartaka kAryamAM, prANAtipAtano upacAra; ane mRSAvAdAdi adhyavasAya hote chate jAyamAnaHutpanna thatA evA, yathocita kriyAtivartaka kAryamAM teno upacAra mRSAvAdAdino upacAra; e ahIMyAM=prANAtipAtanA adhyavasAyathI prANAtipAtakriyA thAya che, ema pUrve kahyuM emAM, bIja che. kema ke "utpamAna utpanna e prakAre AdithI ja upapAdita evA A arthanuM A rIte ja upacAra vaDe saMbhava che. paramArthathI to vaLI carama samayamAM ja utpadhamAna evuM te kArya tyAre carama samayamAM ja utpanna thAya che; e arthanuM moTA vistArathI mahAbhASyamAM vyavasthApitapaNuM che. 'rUtra vIna' ahIM 'ti' zabda 'pata' arthaka che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 pratimAzataka | zloka : 30 vizeSArtha : jIvamAM vivekapUrvaka prANAtipAtaviramaNanA pariNAmarUpa viratino pariNAma pragaTa na thAya tyAM sudhI tene prANAtipAtano adhyavasAya hoya che, tethI ja saMsAravartI jIvo zarIra AdinI jarUrIyAta arthe je kAMI pravRtti kare che, tyAre anya jIvonA prANonA atipAtarUpa=nAzarUpa, kArya pedA thAya che. ane te kriyAno prAraMbha karyA pachI aMtarmuhUrte te kriyA samApta thatI hoya che ke tethI adhika kALa samApta thatI hoya che tyAre, prathamAdi kSaNomAM jAyamAnaHutpanna thatuM, evuM prANAtipAtakriyAthI nirvartaka kArya che temAM, prANAtipAtano upacAra karavAmAM Ave che. AthI ja kArya aMtarmuhUrta pachI ke tethI adhika kALe samApta thatuM hovA chatAM prathama samayathI ja kahevAmAM Ave che ke, prANAtipAta karAyo. e ja rIte mRSAvAdAdi adhyavasAyamAM paNa mRSAvAdAdine anurUpa kriyAthI niSpAgha anyane chetaravArUpa kArya, prathama kSaNathI jAyamAna che, temAM mRSAvAdanI kriyAno upacAra thAya che; e ahIMyA=prajJApanAnA pAThamAM, gautamasvAmInA praznanA kathanamAM pU. malayagiri mahArAjAe kahyuM ke, A atItanaya abhiprAyAtmaka prazna che e kathanamAM, bIja che. kema ke prathama kSaNamAM prANAtipAtanI kriyA jAyamAna che, paraMtu samApta thaI nathI; chatAM prANAtipAtanI kriyA thayela che, te vivakSAthI, prathamAdi kSaNomAM prANAtipAtano upacAra thAya che, ane te upacAra pU. malayagirijI mahArAjAnA kathanamAM bIja che. temAM hetu kahe che ke, "utpanna kanna' e prakAre AdithI ja upapAdita evA A arthano A rIte ja upacArathI saMbhava che. arthAt je koI paNa ghaTAdi vastu utpadyamAna hoya te ghaNA samaya sudhI utpadyamAna hoya che, ane te kriyAno prAraMbha thayA pachI kriyAnI niSThA aneka samaya pachI thavA chatAM, prathama kSaNathI ja utpadyamAnaHutpanna thatuM, utpannaHutpanna thayeluM che, e prakArano artha karavAmAM Ave che, te A rIte upacArathI ja saMbhave che. arthAt aMtima samayanI kriyAthI niSpAdya kAryano upacAra prathama kSaNamAM ja karavAmAM Ave che. ane nizcayanayathI kriyAkALa ane niSThAkALa ekakSaNavartI che, tethI prathama kSaNamAM je kriyA thaI, teTalA aMzamAM te kArya utpanna thavA chatAM, prathama kSaNamAM paripUrNa utpanna nathI, to paNa paripUrNa utpanna thayela che, e prakArano upacAra karavAmAM Ave che. AthI ja jamAlinA ziSyoe saMthAro pAtharavAnI kriyAno prAraMbha karyo te prathama kSaNamAM patharAI gayo che, e pramANenAM vacana kahyAM. ahIM vizeSa e che ke'padyamAna utpanna' e nizcayanayanuM vacana che, kema ke nizcayanaya kriyAkALa ane niSThAkALane eka mAne che. tethI ja je kSaNamAM kriyA thaI hoya te ja kSaNamAM te kSaNanuM kArya thayela che tema kahe che. jyAre prathama kSaNamAM aMtima kSaNanA kAryano upacAra vyavahAranayathI thAya che, te A pramANe - ghaTa karavAno prAraMbha karyo te rUpa prathama kSaNamAM ja aMtima kSaNanuM ghaTarUpa kArya thaI gayuM tema vyavahAranaya kahe che, jyAre nizcayanaya to je kriyA karI tenAthI jeTaluM kArya niSpanna thayuM, tene ja utpanna thayeluM kahe che. AthI ja mATImAMthI ghaTanI niSpattine anukULa kriyA karAya che, tyAre prathama sthAsa avasthA prApta thAya che tyAre, sthAne anukULa te kriyA che, paNa ghaTane anukULa te kriyA nathI, tema nizcayanaya kahe che ane vyavahAranaya ghaTane anukULa te kriyA che tema kahe che. tethI prathama kSaNamAM paNa ghaTa pedA thayo, e prakArano upacAra vyavahAranaya kare che; jyAre nizcayanaya to carama samaye ja ghaTane anukULa kriyA mAne che, ane te ja samaye ghaTarUpa kArya thAya che, tema mAne che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 pratimAzataka | zloka : 30 1 ahIM prANAtipAta-adhyavasAya-kALamAM kriyA thAya che tema na kahetAM kriyA thayela che, e prakArano artha, atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che, ema kahIne karela che. ane e kathana, 'tvadyamAna utpanna' e nizcayanayanA kathanathI ane kriyAnA prAraMbhamAM kriyAnI samAptino upacAra karanAra uparita vyavahAranayathI prApta thAya che. ane tenAthI e prApta thAya che ke, je vakhate prANAtipAtano adhyavasAya hoya che, te ja vakhate te kriyA thayela che, ane te batAvavA arthe atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che tema kahela che. pUrve kahyuM ke, A rIte upacArathI ja saMbhava che; tenI puSTi karatAM kahe che ke, paramArthathI to vaLI carama samayamAM ja utpadyamAna evuM te kArya carama samayamAM ja utpanna che, e artha moTA vistArathI mahAbhASyamAM vyavasthApita che; tethI prANAtipAtano adhyavasAya hote chate prathama kSaNamAM ja thatI prANAtipAtanI kriyAthI prANAtipAtarUpa kArya thayuM che, evuM kathana upacAra vagara thaI zake nahi. AnAthI e prApta thAya che ke - prANAtipAtano adhyavasAya thaye chate je prANAtipAtanuM kArya thAya che, te aMtarmuhUrta pachI ke adhika kALe thAya che; paraMtu tyAM koI bAhyakriyAno prAraMbha na thayo hoya chatAM prANAtipAtano adhyavasAya thayo tyArathI ja prANAtipAtanI kriyAno prAraMbha thaI cUkyo che; ane te adhyavasAyanA baLathI ja uttaramAM anya jIvanA prANanA nAzane anukULa evI kriyAno jIva prAraMbha kare che; ane kriyAnI samApti amuka kALa pachI thAya che, hiMsAno upacAra prANAtipAtanA adhyavasAyakALathI thAya che. tethI koI jIva tathAvidha nimittane pAmIne prANAtipAtano adhyavasAya karyA pachI hiMsAne anukULa bAhya kriyA kare nahi, to paNa tyAM prANAtipAtanI kriyA thayela che, e prakArano upacAra karIne pU. malayagiri mahArAjAe atItanaya abhiprAyAtmaka A prazna che ema kahela che. utthAna : (1) pUrvanA pU. malayagiri mahArAjanA kathanamAM RjusUtranayathI "AtmA ja hiMsA che," e prakAranA sAkSIpAThamAM, oghaniryuktinA vacana sAthenA prathama dRSTie dekhAtA virodhane batAvIne, baMnenAM kathanone paraspara aviruddha rIte batAvatAM pU. upAdhyAyajI mahArAja kahe che athavA (2) pUrve "AtmA ja ahiMsA che ane AtmA ja hiMsA che ane te kathana RjusUtranayane AzrayIne che," tema pU. malayagiri mahArAjAe kahela, kema ke prajJApanAnI TIkAmAM ja pU. malayagiri mahArAjAe kahela ke - adhyavasAyane sparzanAro A RjusUtranaya che; ane tenI ja puSTi karatAM kahela ke, A vacanane AzrayIne ja "AtmA ahiMsA che" ItyAdi sUtra pravartela che. tethI te kathana pramANe "AtmA ja ahiMsA che" e RjusUtranayane mAnya che, e pramANe prApta thAya. tyAM zaMkA karatAM pUrvapakSI kahe che - TIkA H Atmaiva hiMseti tu yadyapi zabdanayAnAMmatam, naigamanayamate jIvAjIvayoH sA saGgrahavyavahArayoH Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 pratimAzataka | zloka : 30 SaDjIvanikAyeSu,RjusUtrasya pratisvaM svaghAtye, tadbhedena tanmate hiMsAbhedAcchabdanayAnAM svAtmani iti aughavRttau vivecanAt, tathApi viSayavibhAgena nayapradarzanaM tat iha tu hiMsAsvarUpavivecane nayavibhAgaH tatra ca saMklezaduHkhotpAdanatatparyAyavinAzabhedena trividhApi hiMsA naigamavyavahArayoH, saMklezaduHkhotpAdanarUpA dvividhA saGgrahasya, saGklezarUpaiva caRjusUtrasya saMmatA ityevaM vyavasthite: saGklezazcAtmapariNAma Atmaiva, itietanmate Atmaiva hiMsA ityuktau doSAbhAvAt / zabdanayAnAmapyetadeva matam, "mUlanimANaM pajjavaNayassa ujjusuavayaNaviccheo / tassa u saddAIA sAhApasAhA bahuvigappA " / / ( kANDa 1 gA0 5 ) iti sammatigranthena teSAmRjusUtravistArAtmakatvavyavasthite:, vizeSitataratadarthavattvasyaiva niryuktAvabhidhAnAcca prANAtipAtanivRttisvabhAvasamavasthitAtmadravyAnyathAbhAva RjusUtramate hiMsA tadguNAnyathAbhAvazca zabdanayamata iti tu vivecakAH / TIkArya : garbhava ..... vistArAtmatvavyasthitaH, vaLI "AtmA jahiMsA che," e pramANe joke zabdanayono mata che, temAM neAmanayamate thI vivecanAt, sudhI hetu che, te kahe che - taigamanayanA matamAM jIva-ajIvanI hiMsA che, saMgrahanaya ane vyavahAranayanA matamAM cha jIvanikAyamAM hiMsA che, RjusUtranayanA matamAM pratisva=dareka vyaktine AzrayIne, svaghAtyamAM hiMsA che, kema ke tenA matamAM=RjusUtranayanA matamAM, tenA bhedathI= hiMsakanA bhedathI, hiMsAno bheda che, zabdatayonA matamAM svAtmAmAM hiMsA che, A pramANe oghaniryuktinI TIkAmAM vivecana che; to paNa viSayanA vibhAga vaDe nayapradarzana te= oghaniryuktinuM, vacana che. vaLI ahIM=pU. malayagiri mahArAjAnA kathanamAM, hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM tayavibhAga che, ane tyAM=hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM, (1) saMkleza, (2) duHkhotpAdana ane (3) tatparyAvinAzabhedathI vaigama ane vyavahAranayanI traNa paNa prakAranI hiMsA che; saMgrahanayatI (1) saMkleza ane (2) duHkha utpAdanarUpa be prakAranI hiMsA che; ane RjusUtranayanI (1) saMklezarUpa eka prakAranI jahiMsA saMmata che. e prakAre vyavasthiti hovAne kAraNe ane AtmapariNAmarUpa AtmA ja saMkleza che ethI karIne, AvA matamAM=RjusUtranayanA matamAM, "AtmA ja hiMsA che," e prakAranI uktimAM=e prakAranA pU. malayagiri mahArAjAnA vacanamAM, doSAbhAva che. zabdatayono paNa A jamata che="AtmA jahiMsA che" A ja mata che. temAM hetu batAve che - mUrkhAnamALa ityAdi saMmatinA graMtha vaDe karIne teonA=zabdAdi tayonA, RjusUtranA vistArAtmakapaNAnI vyavasthiti che. utthAna : saMmatinI sAkSIthI RjusUtra ane zabdAdinayono ekamata che te batAvIne, niryuktinA kathanathI paNa tene puSTa karavA bIjo hetu kahe che Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 pratimAzataka | zlokaH 30 TIkArya : vizeSitatara ........ mAnAvyA vizeSitatara tadarthavatvanuM *RjusUtratayanA arthavatvanuM ja, niryuktimAM abhidhAna che. utthAna : - RjusUtranaya karatAM zabdAdinayonA kathana pramANe vizeSitatara arthavattva zuM che? te batAvavA arthe kahe che - TIkArya : pratipAta .. vive: prANAtipAta-nivRtti-svabhAvamAM samavasthita evA Atmadravyano anyathAbhAva RjusUtratayanA matamAM hiMsA che, ane taNanokakSamAdiguNono, anyathAbhAva, zabdanayanA matamAM hiMsArUpa che, e pramANe vivecako arthAt RjusUtra ane zabdAdinayanA vibhAgane karanArA, kahe che. mUttanimai ... vahuviMI || saMmatikAMDa-1, gAthA-pano artha A pramANe che - RjusUtranA vacanavicchedo-vacanavibhAgo, paryAyanayanuM mULa nirmANa che=mULa AdhArabhUta che, vaLI bahuvikalpovALA zabdAdino tenI zAkhA-prazAkhArUpa che. vizeSArtha: AtmA ja hiMsA che," e pramANe joke zabdanayono mata che, kema ke oghavRttimAM kahyuM che ke, naigamanayanA matamAMjIva-ajIvanI hiMsA che,saMgrahanaya ane vyavahAranayanA matamAM chajIvanikAyamAM hiMsA che ane RjusUtranayanA matamAM pratisva dareka vyaktinA, svaghAtyanI=jenI hiMsA karAya che tenI hiMsA che. arthAt RjusUtranaya parakIya hiMsAne potAnA mate hiMsA tarIke svIkArato nathI.jema parakIya dhanane RjusUtranaya dhana tarIke kaheto nathI. tethI pratisva=dareka vyaktine AzrayIne, svanA ghAtyamAM te vyakti hiMsAno vyavahAra kare che, paraMtu anyanA ghAyamAM hiMsAno prayoga karato nathI, kema ke RjusUtranayanA matamAM hiMsakanA bhedathI hiMsAno bheda che. kahevAno Azaya e che ke, RjusUtranayanA matamAM parakIya hiMsAbIjI vyakti vaDe karAyelI hiMsA, svane hiMsAnA phaLarUpa karmabaMdhane karAvatI nathI, tethI te nayanA matamAM hiMsakanA bhedathI hiMsAno bheda svIkAravAmAM Ave che arthAt je hiMsaka hoya tenAthI karAtI hiMsA ja svanI hiMsArUpa che, paraMtu bIjI vyakti hiMsA kare che te hiMsAnuM phaLa potAne maLatuM nathI mATe potAnA mATe hiMsArUpa nathI. tethI RjusUtranaya paranI hiMsAne hiMsArUpa kaheto nathI ane zabdanayonA mate svAtmAmAM hiMsA che. AthI RjusUtranayanA mate jenI hiMsA karAya te maraNa pAmatA jIvamAM hiMsA che ane zabdanayanA mate bIjAnI hiMsA vakhate paNa jo potAnA bhAvaprANano nAza na thAya to hiMsA nathI, ane potAnA bhAvaprANano nAza thAya to hiMsA che. mATe AtmAmAM ja hiMsA prApta thAya che. tethI joke AtmA ja hiMsA che, e prakAre zabdanayono mata che, to paNa oghaniryuktimAM karela nayanuM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka, bloka : 30 411 pradarzana viSayavibhAgathI che, tethI zabdanayathI AtmA ja hiMsA che ema kahela che. ane pU. malayagiri mahArAjAe je kathana karyuM, temAM hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM na vibhAga che. tethI anyanI hiMsA karanAra evA AtmAmAM paNa hiMsAnuM svarUpa prApta thAya che, kema ke hiMsAnI kriyA jema hiMsyamAM prApta thAya che, tema hiMsA karanAranA AtmAmAM paNa RjusUtranayathI hiMsAnI kriyA prApta thAya che, tethI RjusUtranayathI paNa AtmA hiMsA che, tema kahela che. tethI oghaniyukti pramANe jeno ghAta thAya che, tyAM RjusUtranaya pramANe hiMsA che, - ane pUjya malayagirijI mahArAjanA kathana pramANe hiMsA karanAra vyaktimAM RjusUtranaya pramANe hiMsAnI prApti thAya che. te sAmAnyathI virodhI lAgavA chatAM dRSTibheda hovAne kAraNe virodha nathI. te A rIte - oghaniryuktinA kathanamAM kayA nayathI zemAM hiMsA hoya che, te rU5 hiMsAno viSaya batAvela che, tethI RjusUtranayathI hiMsya vyaktimAM hiMsA prApta thAya. jyAre pUjya malayagiri mahArAjAe je kathana karyuM, tyAM kayA nayathI hiMsAnuM svarUpa zuM che, tenuM vivecana che, tethI RjusUtranayanA mata pramANe paNa AtmA ja hiMsA che, tema prApta thaI zake che, tethI koI doSa nathI. jyAre hiMsAno viSaya batAvanAra RjusUtranayanA matamAM jenI hiMsA karAya che te hiMsAno viSaya bane che; ane zabdAdinayonA matamAM hiMsAno viSaya AtmA pote ja che, tethI AtmA ja hiMsA che, tema zabdAdi nayo kahe che. hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM navibhAgathI jovAmAM Ave to RjusUtranA mate paNa AtmA ja hiMsA che, te kema siddha thaI zake te batAvatAM kahe che - hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM (1) saMkleza, (2) duHkhotpAdana ane (3) tatparyAyanA vinAzanA bhedathI nigama ane vyavahAranayanA matamAM traNa prakAranI paNa hiMsA che, ane saMgrahanayanA matamAM - (1) saMkleza ane (2) duHkhotpAdanarUpa be prakAranI hiMsA che, ane RjusUtranayanA matamAM - (1) saMklezarUpa eka prakAranI ja hiMsA saMmata che. A rIte vyavasthita hovAthI, ane saMkleza AtmapariNAmarUpa hovAthI saMkleza AtmA che, ethI karIne, RjusUtranayanA matamAM "AtmA ja hiMsA che," e prakAranA vacanamAM doSano abhAva che. tethI pUjya malayagiri mahArAjAe RjusUtranayanA matamAM "AtmA ja hiMsA che" e kathana karyuM, te saMgata che. ahIM vizeSa e che ke, yadya"i thI je kathana karyuM, tenAthI e prApta thayuM ke, oghaniryuktinA vacana pramANe zabdanayonA mate AtmA hiMsA che e siddha thAya, paraMtu RjusUtranayanA matamAM AtmA hiMsA che e siddha thAya nahi. to paNa oghaniryuktinA vacananuM tAtparya naigamAdi nayonA matamAM hiMsAno viSaya zuM che, te batAvavAno che, ane pUjya malayagiri mahArAjAe kahyuM ke, RjusUtranayanA matamAM AtmA hiMsA che, tyAM hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM navibhAganuM kathana che, tethI bhinna bhinna dRSTi hovAne kAraNe koI doSa nathI. tyAM prazna thAya ke - A rIte bhinna bhinna dRSTi hovA chatAM RjusUtranayanA mate AtmA ja hiMsA che evo artha hiMsAnA svarUpanA vivecanamAM kaI rIte prApta thAya, te batAvavA arthe kahe che - naigamanayanI ane vyavahAranayanI traNa prakAranI paNa hiMsA che arthAt traNamAMthI eka prakAranI hiMsA mAnya che, paraMtu A be nayone traNeya prakAranI paNa mAnya che, ema thI samuccaya karavo che. (1) saMklezarUpa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 pratimAzataka | zloka : 30 arthAt kaSAyanA udayathI pote saMkleza kare te rUpa ke bIjAne saMkleza karAve te rUpa pote saMkleza kare, te baMne potAnA bhAvaprANanI hiMsArUpa che. ahIM anyane kaSAyanA udrakarUpa saMkleza pedA karAve, temAM pote nimittarUpa banavAthI potAnI te nimitta thavAnI kriyA hiMsArUpa che, ane pote saMkleza kare te kriyA paNa hiMsArUpa che. (2) potAne ke parane duHkha utpAdana kare te hiMsArUpa che ane (3) potAnA ke paranA te te bhavarUpa paryAyano vinAza kare te rUpa hiMsA che. AthI ja locAdi kaSTomAM potAne duHkha utpanna thAya che tyAre, jo te zubhabhAvanuM kAraNa na banatuM hoya to tyAM hiMsAnI ja prApti thAya, te duHkhautpAdanarUpa hiMsA che. ane jyAre AtmA potAnI ke paranI hatyA kare che tyAre potAnA ke paranA te paryAyano vinAza thAya che, tyAre hiMsA prApta thAya che, te tatparyAyavinAzarUpa hiMsA che. saMgrahanayanA manamAM saMkleza ane duHkha utpAdanarUpa be prakAranI hiMsA che. kema ke saMgrahanaya duHkhautpAdanarUpa ane tatparyAyanA nAzarUpa hiMsAne eka rUpe saMgRhIta kare che, kema ke baMnemAM azAtAnA udayanuM ja phaLa prApta thAya che. jyAre saMkleza mohanIyanA udayarUpa hovAthI ekarUpe saMgRhIta thaI zakato nathI. tethI saMkleza ane duHkhautpAdanarU5 be prakAranI hiMsA saMgrahanayanA matamAM che. RjusUtranayanA matamAM saMklezarUpa eka prakAranI ja hiMsA saMmata che, kema ke jo duHkhautpAdanarUpa hiMsA kahevAmAM Ave to gumaDAdinA chedanamAM vaidyathI karAtI kriyA hiMsArUpa mAnavAno prasaMga Ave. paraMtu rogInA cittamAM te vakhate saMkleza hoto nathI, tethI tyAM hiMsA nathI. AthI A nayanA mate hiMsaka vyakti koIne mAre che tyAre paNa, sAmenI vyaktine chedana-bhedanakRta pIDA thAya che, te hiMsA nathI, paraMtu te chedanabhedanane kAraNe hiMsya vyaktine thato cittano saMkleza ja hiMsA che; ane hiMsakanA haiyAmAM paNa sAmenI vyaktine mAravAnA pariNAmarUpa je cittasaMkleza che, te ja hiMsArUpa che. A rIte hiMsAnI vyavasthA hovAthI ane saMkleza e AtmapariNAmarUpa hovAthI "AtmA ja hiMsA che," e prakAre RjusUtranaya mAne che. ethI pU. malayagiri mahArAjAnA kathanamAM koI doSa nathI. ahIM saMkleza e AtmapariNAmarUpa kema che ? e prazna thAya, kema ke saMkleza e zuddha AtmAno pariNAma nathI; paraMtu mohanIya karmanA udayakRta te pariNAmanuM vedana AtmAne thAya che, tethI te AtmapariNAmarUpa che, ema kahevAmAM Ave to, azAtAvedanIyakRta duHkhautpAdanano pariNAma paNa AtmAne ja vedana thAya che, tema kahevAno prasaMga prApta thAya. tethI te pariNAmane paNa AtmapariNAmarUpa mAnavo paDe. paraMtu saMkleza ja AtmapariNAmarUpa che anya nahi, tenuM tAtparya e che ke, azAtAkRta duHkhano anubhava yadyapi AtmA kare che, to paNa te zarIrane AzrayIne ja anubhava thAya che, tethI zarIrano dharma kahevAya che; ane saMkleza yadyapi mohanIya karmanA udayanI apekSA rAkhe che, to paNa cittane AzrayIne te pariNAma thAya che, ane tenuM citta AtmAnA yatnane AzrayIne thAya che, tethI AtmapariNAmarUpa manAya che. AthI ja AtmA dhAre to saMklezanA nimittamAM paNa saMklezathI mukta rahI zake che, paraMtu zarIranA pariNAmarUpa duHkhane dUra rAkhavA prayatna kare to paNa zarIra upara chedana-bhedananI kriyAkALamAM te pariNAmathI mukta rahI zakato nathI. AthI RjusUtranayanA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 pratimAzataka | zlokaH 30 matamAM AtmA ja hiMsA che, e pramANe kahevAmAM doSano abhAva hovAthI, pU. malayagiri mahArAjAnuM kathana RjusUtranayanA mate "AtmA ja hiMsA che," e saMgata che. ahIM prazna thAya ke, RjusUtranayanA matamAM AtmA ja hiMsA che to zabdanayonA matamAM hiMsA padArtha zuM che? tethI kahe che ke - zabdanayono paNa A ja mata che arthAt AtmA ja hiMsA che e mata che, kema ke "mUnA nimai' ityAdi saMmatinA graMthathI zabdAdi nayonI RjusUtranayanA vistArAtmakapaNAnI vyavasthiti che. kahevAno Azaya e che ke, RjusUtranayano vistAra zabdAdinayo hovAne kAraNe AtmA ja hiMsA che, e zabdanayone saMmata che. 'mUrnAnimA' saMmatikAMDa-1/gAthA-pano artha pUrvamAM karyo ke, "RjusUtranA vacanavicchedo= vacanavibhAgo, paryAyanayanuM mULa nirmANa che, vaLI bahuvikalpovALA zabdAdi navo tenI zAkhAprazAkhArUpa che." tenAthI e prApta thAya che, paryAyananA mUlanirmANa=mULa AdhArabhUta, RjusUtranaya che, ane vRkSanA mULamAMthI jema zAkhAprazAkhA nIkaLe che, tema RjusUtranA kathanarUpa mULamAMthI bahuvikalpovALA zabdAdinayo zAkhA-prazAkhArUpa nIkaLe che. tethI RjusUtranayane saMmata evI vastu kAMIka vizeSarUpe zabdAdino svIkAre che, e artha prApta thAya. tethI RjusUtranayanA matamAM jema AtmA hiMsA che, tema zabdAdinayanA matamAM paNa AtmA ja hiMsA che, ema prApta thAya. kevala zabdAdinayo RjusUtranaya karatAM vizeSitarUpe sUkSma artha batAve che, je graMthakAra svayaM ja AgaLa kahe che. A rIte saMmatigraMthanI sAkSIthI RjusUtranaya ane zabdAdinayano ekamata che, te batAvIne niryuktinA kathanathI tene puSTa karavA bIjo hetu kahe che - RjusUtranA vizeSitatara arthavattvanuM ja niyuktimAM abhidhAna che arthAt RjusUtranayanA ja abhiprAyane zabdAdino vizeSarUpe svIkAre che, ema niryuktimAM kahela che. | RjusUtranaya karatAM zabdAdinayonA kathana pramANe vizeSitatara arthavattva zuM che, te batAvavA arthe kahe che - prANAtipAtanivRttisvabhAvamAM samavasthita evA Atmadravyano anyathAbhAva, RjusUtranayanA matamAM hiMsA che; arthAt bAhyajIvanI hiMsA karavI e hiMsA padArtha nathI; paraMtu bAhya koInA paNa prANano atipAta na karavo tevo AtmAno svabhAva che, ane te svabhAvamAM samavasthita=rahelA evA, Atmadravyano anyathAbhAva= atipAta karavAno bhAva, te hiMsA padArtha che. ane te tyAre ja saMbhave ke, jyAre anya koI jIvanA prANanA atipAtamAM kAyAthI, vacanathI ke manathI prayatna thato hoya. ane kadAca manathI prANanA atipAtamAM sAkSAt yatna na vartato hoya to paNa, koIpaNa jIvanA prANano nAza na thAya tadarthe, mana-vacana ane kAyAnI sUkSma yatanA na karato hoya tyAre, Atmadravyano anyathAbhAva prApta thAya che, kema ke Atmadravya svabhAvamAM hoya to paraprANanA atipAtanA nivAraNa mATe zakya sarva yatna mana, vacana ane kAyAmAM avazya kare ja che. AthI ja paraprANanA rakSaNamAM sUkSma yatanAthI stulita evA munine RjusUtranayanA matamAM hiMsA prApta thAya che. vaLI paraprANanA sUkSma rakSaNamAM yatamAna evA muni RjusUtranayanA matamAM ahiMsAvALA hovA chatAM, kSamAdibhAvonI vRddhi thAya te rIte guptimAM daDhayatnavALA na hoya, ane kAraNe samitionA pAlanamAM paNa samAdibhAvonI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 pratimAzataka/ bloka 30 vRddhi kare tevo guptino bhAva na vartato hoya, to kSamAdi guNarUpa Atmadravyano anyathAbhAva tyAM prApta thAya che; ane te zabdAdinayonA matamAM hiMsArUpa che, e pramANe vivecako kahe che arthAt RjusUtra ane zabdAdinayanA vibhAgane karanArA kahe che. ahIM vizeSa e che ke, kSamAdi AtmAnA guNo che, tethI jyAre AtmA prazasta kaSAyo kare che, tyAre paNa AtmAnA guNono anyathAbhAva che. AthI ja mokSanI icchA paNa vItarAgatArUpa AtmaguNanA anyathAbhAvarUpa che. tethI RjusUtranayanA mate mokSanI IcchAnA upayogakALamAM hiMsA nahi hovA chatAM, zabdAdinayonA mate kSamAdi guNono anyathAbhAva hovAthI tyAM hiMsA che, ane jyAre muni zuddha upayogamAM varte che tyAre zabdAdinayonA mate ahiMsA che. utthAna : pUrve kahyuM ke, prajJApanA sUtramAM kriyAnA adhyavasAya-anurodhitvane AzrayIne sUtro pravartela che, ane te sUtro batAvIne pU. malayagiri mahArAjAnI vRttithI kriyAnuM adhyavasAya-anurodhIpaNuM batAvyuM, tyAM pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che - TIkAH ____nanu yadyevamadhyavasAyAnurodhinyeva kriyA tadA kathaM - "jIve NaM bhaMte ! nANAvaraNijjaM kamma baMdhamANe kaikirie? go0 siya tIkirie siya caukirie siya paMcakirie" ityAdinA (prajJA0 dvAviMzatitame kriyApade sU0 282) bandhavizeSAnukUlahiMsAsamAptyabhidhAnaM yogapradveSasAmyena ? yadvivecakAH tisRbhizcatasRbhiratha paJcabhizca hiMsA samApyate kramazabandhazca viziSTaH syAt yogapradveSasAmyaM cediti, (tatra) trikriyatA kAyikyadhikaraNikIprAdveSikIbhiH / kAyikI nAma hastAdivyApAraNam, adhikaraNikI khaDgAdiSu praguNIkaraNam, prAdveSikI mArayAmyenamityazubhamanaHsaMpradhAraNam / catuHkriyatA kAyikyadhikaraNikIprAdveSikIpAritApanikIbhiH / pAritApanikI nAma khaDgAdighAtena pIDAkaraNam / paJcakriyatA paJcamyA saMyoge, sA ca prANAtipAtakriyA jIvitAdvyaparopaNamiti / satyam, yogapradveSasAmyenApyupAdAnasAmagryA eva saMbhRtatvapratipAdanAd bAhyasaMpatterapyakiJcitkaratvAt / yaccAvyutsRSTaprAgbhavazarIreNa kriyAbhidhAnaM tadaviratinimittAdupacAramAtram, na bAhyaprAdhAnyAkSepAt / TIkArya : nanuM ..... thoDAprasAccena? jo A pramANe=prajJApanAnA pATha pramANe, kriyA adhyavasAyane anusare ja che, to prajJApatAsUtramAM kriyA nAmanA padamAM kahyuM ke, he bhagavaMta ! jJAnAvaraNIya karma bAMdhatI vakhate keTalI kriyA hoya ? he gautama ! traNa kriyA hoya, cAra kriyA hoya, pAMca kriyA hoya, ItyAdi pATha vaDe Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30. 415 baMdhavizeSane anukULa hiMsAnI samAptinuM abhidhAna yoga ane praDhaSanA sAgathI kaI rIte karela che? arthAt jo adhyavasAyane anusaranArI ja kriyA hoya to baMdhavizeSane anukULa hiMsAnI samAptinuM abhidhAna yoga-praDhaSanA sAgathI thaI zake nahi. utthAna : ahIM prazna thAya ke mULa sUtramAM to kahyuM che ke, he bhagavaMta ! jJAnAvaraNIya karmane bAMdhatA jIva vaDe keTalI kriyA hoya? tenA uttararUpe bhagavAne kathaMcit traNa kriyA, kathaMcit cAra kriyA ane kathaMcit pAMca kriyA batAvela che. paraMtu yoga ane praaSanA sAmyathI hiMsAnI samAptinuM abhidhAna karela nathI, tethI kahe che - TIkArtha dive?.... ceti je kAraNathI vivecako, jo yoga-pradveSanuM sAmya hoya to traNa, cAra athavA pAMca vaDe karIne hiMsA samApta karAya che ane kramasara baMdha viziSTa thAya che, e pramANe kahe che - 'hiti ti" zabda che te tiSi ..... sudhInA kathanano parAmarzaka che, ane ti' pachI 'du:' zabda adhyAhAra che 'ti vivevA du:' A pramANe anvaya che. 'tikRmiththatamiratha paMkhyamizla' ahIM 'matha' zabda 'vA'=athavA, arthamAM che. trikriyatA zuM che te batAvatAM kahe che - (tatra) trikriyatA prASifmA kAyikI, adhikaraNikI ane prASikI vaDe trikriyatA che= hiMsAne anukULa karAtuM jIvanuM je kRtya te trikriya che arthAta traNa kriyA jene che te trikriya, ane teno bhAva te trikriyatA, ane hiMsAne anukULa kRtyamAM kAyikI Adi traNa vaDe trikriyatA thAya che. thI ..... dastavivyApAram, kAyikI kriyA hastAdinA vyApArarUpa che. dharALI ..... kALIvara, adhikaraNikI kriyA khaDugAdimAM praguNIkaraNarUpa che. prAdevihI ..... saMpradAram | prAaSikI kriyA huM ane mAruM e prakAranA azubha mananA saMpradhAraNarUpa che arthAt azubha manane pravartAvavArUpa che. caturakriyA ..... paritAnamaH | catuSkriyatA kAyikI, adhikaraNikI, prArTapikI ane pAritApanikI kriyAthI thAya che. paritApanivezI ... vIviram pAritApanikI kriyA e khaphagAdinA ghAtathI pIDAkaraNarUpa che. paSyayitA ... riA paMcakriyatA pAMcamInA pAMcamI kriyAnA, saMyogamAM che arthAt pUrvokta cAra prakAranI kriyAmAM pAMcamI kriyAno saMyoga thAya tyAre hiMsAne anukULa kRtyamAM paMcakriyatA Ave che. ane te arthAta pAMcamI kriyA=prANAtipAta kriyA, jIvitathI vyaparopaNarUpa che. ti zabda vivecakonA kathananI samApti arthaka che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 pratimAzataka/ zlokaH 30 vizeSArtha : ahIM prajJApanAnA pAThamAM kahyuM ke, jJAnAvaraNIya karma bAMdhatAM jIvamAM keTalI kriyA hoya ? ane tenA uttaramAM traNa Adi kriyA batAvatAM hiMsAdi kriyAo ja batAvI; paraMtu vAstavika rIte jJAnAvaraNIya karma dasamA guNasthAnaka sudhI baMdhAya che. tethI ema bhAse ke bIjAnA prANa nAza karavArUpa hiMsAdinI kriyA azAtAdinuM kAraNa kahI zakAya, paraMtu jJAnAvaraNIyanuM kAraNa kaI rIte banI zake? ane vizeSa jJAnAvaraNIya pratye tene kAraNa kahIe to karmagraMtha AdimAM jJAnanI AzAtanAdi kAraNa kahela che, paraMtu hiMsAdi nahi, tethI prastutamAM kahevAnuM zuM tAtparya che ? teno bhAva e che ke, jJAnanI vikRti mohathI thAya che, tethI dasamA guNasthAnaka sudhI mohanA udayathI yatkiMcit jJAnanI vikRti hoya che, tethI avazya jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che. ane jJAnAdinI AzAtanA vizeSa jJAnAvaraNIyanA baMdhanuM kAraNa bane che, tethI janmAMtaramAM atimUrkhatAdi doSonI prApti thAya che. ane jIvanA svabhAvanI prAptinA kAraNabhUta pAMca mahAvrato che, tethI temAM karAto yatna e jJAnAvaraNIya karmanA baMdhanuM kAraNa nathI, Ama chatAM apramatta munine paNa je kAMI jJAnAvaraNIya baMdhAya che, te mohanA udayanA lezata che; ane ahiMsAdimAM karAto apramatta munino je yatna che, te dhIre dhIre mohanA nAzanuM kAraNa bane che, tethI temanI kriyA jJAnAvaraNIya karmanA baMdhanuM kAraNa nathI tevI vivakSA karela che. ane tenAthI viparIta arthAt pAMca mahAvratothI viparIta evI hiMsAdinI pravRtti e AtmAnA jJAnanI vikRtirUpa che, tethI te jJAnAvaraNIya karmanA baMdha pratye kAraNa che. ane te hiMsAnI kriyA ja spaSTarUpe atizaya vikRtinuM kAraNa bane tevA sthAnane grahaNa karIne prastutamAM traNa Adi kriyAothI jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che, tema kahela che. "thoDAprasALaM' yoga-praSanuM sAmya kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, traNa kriyAmAM jeTalo yoga ane pradveSa hoya teTalo ja cAra ke pAMca kriyAmAM hoya to baMdha viziSTa-viziSTatara thAya che, ane jo yoga-pradveSanuM viSamapaNuM hoya to pAMca kriyA karatAM traNa kriyAmAM yoga-pradvaiSanI adhikatAne kAraNe adhika baMdha saMbhavI zake. tethI je vyaktino vIryavyApArarUpa yoga, ane adhyavasAyarUpa praSa, samAna hoya tevI vyaktimAM traNa kriyA karanAra karatAM cAra kriyA karanAra adhika karmabaMdha kare che, ane pAMca kriyA karanAra tenAthI adhika karmabaMdha kare che. ane A kathanathI e prApta thAya che ke, karmabaMdha pratye kevala yoga-pradveSarUpa adhyavasAya ja kAraNa nathI, paraMtu bAhya AcaraNA paNa kAraNa che. tethI zaMkAkAranuM kahevuM che ke prANAtipAtikI kriyA e mAtra adhyavasAyane anusaranArI nathI, paraMtu bAhya AcaraNA ane adhyavasAya baMnene anusaranArI che. " vizeSa e che ke, baMdhavizeSane anukULa hiMsAnI samAptinuM kathana traNa, cAra ke pAMca kriyAthI kahyuM, paraMtu eka ke be kriyAthI na kahyuM, tenuM kAraNa e che ke, yadyapi nizcayanayathI to hastAdino vyApAra na hoya to paNa pariNAmathI hiMsAta karma baMdhAya che; Ama chatAM vyavahAramAM hiMsAne anukULa kAMIka kAyaceSTA hote chate ja pariNAma hoya tyAre hiMsA manAya che. tethI ja je vyaktine mAravAno pariNAma thAya che, te vyakti mAravA mATe anukULa mAravAnAM sAdhanomAM hastAdino vyApAra kare, ane mAravAnAM sAdhano Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30 417 mAravAne anukULa taiyAra kare; paraMtu sAmenI vyaktine kAMIpaNa pIDA karI zake tevuM na hoya tyAre traNa kriyAthI ja hiMsA samApta thAya che. jyAre koIka vyakti mAravAne anukULa kAMIka yatna paNa kare, paraMtu sAmenI vyaktine mArI nAMkhavA mATe samartha na bane tyAre cAra prakAranI kriyAthI hiMsAnI kriyA samApta thAya che. jyAre koIka vyakti sAmenI vyaktino jIvitathI nAza kare che, tyAre te hiMsAnI kriyA pAMca kriyAthI samApta thAya che. vyavahAranI dRSTie traNa Adi kriyAothI hiMsA karavAmAM pravartatI vyaktione yoga-praDheSa samAna vartato hoya, arthAt mAravAne anukULa adhyavasAya ane mAravAne anukULa vIryavyApAra samAna vartato hoya, to paNa traNa kriyA karanAra karatAM cAra kriyA karanArane vizeSa baMdha thAya che, ane cAra kriyA karanAra karatAM pAMca kriyA karanArane vizeSatara baMdha thAya che, ema vyavahAranaya kahe che. jyAre nizcayanaya to pariNAmanA bhedathI ja baMdhanI vizeSatAne mAne che. utthAna - nanu thI je pUrvapakSIe zaMkA karI tenuM samAdhAna karatAM graMthakAra kahe che - TIkArya : satya', tArI vAta sAcI che - vizeSArtha : - traNa, cAra ke pAMca prakAranI kriyA karanAra traNe vyaktimAM jo yoga ane pradveSa samAnarUpe hoya ane traNa karatAM cAra ke pAMca kriyAne kAraNe ja vizeSa-vizeSatara baMdha svIkAravAmAM Ave, to svIkAravuM paDe ke adhyavasAya ane bAhyakriyA ubhayane anurUpa karmabaMdha thAya che, paraMtu phakta adhyavasAyane anurUpa nahi. paraMtu prajJApanAnA te kathananuM tAtparya te prakAranuM nathI paraMtu anya prakAranuM che; mATe tArI vAta sAcI che, e kathana ardhasvIkAramAM che. utthAna : prajJApanAnA te padathI bAhya kriyA karmabaMdha pratye kAraNa kema nathI, te batAvatAM kahe che - TIkArya - roSa... riSyiratvAn yoga-maDheSatA sAmyathI paNa upAdAnasAmagrInuM ja saMbhUtapaNuM pratipAdana hovAthI arthAt prajJApatAsUtratA vivecanamAM yoga-pradveSatA sAgathI paNa upAdAnasAmagrInA saMbhUtapaNAnuM pratipAdana hovAthI, bAhyasaMpattinuM paNa akiMcitkarapaNuM che. 'gorAdevasAccenAji' ahIM "i zabda che teno artha e che ke, traNa, cAra ke pAMca kriyAthI adhika karmabaMdha thAya che tema kahyuM, tenAthI paNa, upAdAna sAmagrInA uttarottara adhika, adhikatara saMbhUtapaNAnuM pratipAdana karela che, tema yoga-praaSanA sAmyathI paNa upAdAna sAmagrInA ja saMbhUtapaNAnuM pratipAdana karela che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 pratimAzataka/ zlokaH 30 'vATyasaMpatteira ahIM ga izabda che, teno artha e che ke, yoga-pradveSanuM sAmya paNa upAdAna sAmagrIne saMbhUta=ekaThI karIne, karmabaMdha pratye akiMcikara che, tema bAhyasaMpatti paNa karmabaMdha pratye akiMcitkara che. ahIM yoga-praaSamAM "yoga' zabdathI bAhyakriyAo grahaNa karavAnI nathI, paraMtu aMtaraMga bhAvayogaviryavyApAra grahaNa karavAno che, je jIvanA aMtaraMga pariNAmarUpa che; ane pradveSa zabdathI aMtaraMga kASAvikabhAva grahaNa karavAno che. vizeSArtha: koI jIva hiMsAnI traNa kriyA, cAra kriyA ke pAMca kriyA karato hoya, tyAre te kriyAmAM vIryavyApArarUpa yoga samAna vartato hoya ane ghAtya vyakti pratye dveSabhAva samAna vartato hoya, to tyAM yoga-prakveSanuM sAmya che; ane te yoga-pradveSa sAmyathI ghAta karanAra vyaktirUpa upAdAna sAmagrI, saMbhUta bane cheHkarmabaMdhane anukULa adhyavasAyayukta bane che; ane traNa, cAra, pAMca kriyA karanAramAM te yoga-pradveSa samAna vartato hoya to paNa je jIva traNa kriyA kare che, te jIvanA adhyavasAyamAM e pariNAma hoya che ke, huM mArA zatrune kAMI karI zakyo nathI, e kRta asaMtoSa te jIvane hoya che; jyAre cAra kriyA karanAra jIvanA adhyavasAyamAM e pariNAma thAya che ke, huM mArA zatrune pIDA utpanna karI zakyo chuM, e kRta te jIvane saMtoSa hoya che; ane pAMca kriyA karanAra, jIvanA adhyavasAyamAM e pariNAma hoya che ke, huM mArA zatruno nAza karI zakyo chuM, e kRta te jIvane saMtoSa hoya che. tethI traNa, cAra ke pAMca kriyA karanAra jIvanA yoga-praaSa samAna hovA chatAM asaMtoSa ane saMtoSata upAdAna sAmagrImAM atizayatA prApta thAya cheHkarmabaMdhane anukULa adhyavasAyamAM atizayatA thAya che. ane tenA pramANe karmabaMdhamAM traNa kriyA karanAra karatAM cAra kriyA karanArane ane cAra kriyA karanAra karatAM pAMca kriyA karanArane adhika karmabaMdha thAya che, ema batAvavA arthe prajJApanA sUtranuM kathana che; paraMtu hiMsAnI bAhya kriyA thaI tenA kAraNe karmabaMdhamAM atizayatA prApta thaI tema batAvavuM nathI. kema ke, tema svIkArIe to apramatta muni jyAre saMyamamAM yatna kare che tyAre, koIka apramatta muninA patnakALamAM hiMsA thAya che ane koIka apramatta muninA yatnakALamAM hiMsA thatI nathI, Ama chatAM te baMnene karmabaMdhamAM hiMsAkRta koI bheda nathI, kema ke bAhyahiMsAthI teno AtmA saMbhUta thayo nathI. tethI e prApta thAya ke, yoga-pradveSa ane bAhya kriyA upAdAna sAmagrIne saMbhUta karIne ja karmabaMdha pratye kAraNa bane che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, yoga-praSanA sAmyathI paNa upAdAna sAmagrInuM saMbhUtapaNuM pratipAdana hovAne kAraNe bAhya saMpattinuM akiMcitkarapaNuM che; tyAM koIne prazna thAya ke, je vyaktie potAnuM zarIra vosirAvyuM na hoya te zarIrathI bIjo jIva hiMsA kare che, tethI maranAranA zarIrathI je hiMsA thAya che, tenAthI maranArane prANAtipAtakriyAnI prApti vyavahAranayathI thAya che; ane tenA zarIrathI bIjA koI jIva hiMsA na karI hoya to tArIrakta prANAtipAtakriyA tene prApta thatI nathI, e prakAranuM je zAstravacana che, tenAthI bAhyakriyAnI prApti paNa jJAnAvaraNIya Adi karmabaMdha pratye kAraNa che, e artha prApta thAya. te zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 pratimAzataka/ blokaH 30 TIkArya : yatra ..... vAprAdhAnyApAt ! ane je avyutkRSTa=nahi vosirAvelA, pUrvabhavanA zarIra vaDe karIne kriyAnuM abhidhAna che, te tad aviratinA nimittathI arthAt te jIvamAM vartatI pUrvabhavanA zarIra sAthenA saMbaMdhanA pariNAmarUpa aviratinA nimittathI upacAramAtra che, bAhAprAdhAnyanA AkSepathI nahi. arthAt karmabaMdha pratye bAhyakriyAnuM prAdhAnya che e prakAranA AkSepane kAraNe arthAt grahaNanA kAraNe prANAtipAta kriyAnuM abhiyAna nathI; paraMtu maranAra jIve zarIrane nahi vosirAveluM hovAne kAraNe je aviratino pariNAma varte che, temAM tenA nahi vosirAvelA zarIrathI thatI hiMsArUpa kriyAno upacAra karIne kahela che. vizeSArtha: koIka jIve pUrvabhavanA zarIrane vosirAvyuM na hoya to te jIvamAM aviratino pariNAma rahe che, tethI aviratinA nimittathI te jIvane karmabaMdha thAya che. ane te aviratino pariNAma adhyavasAyarUpa che, mATe adhyavasAyathI ja karma baMdhAya che, e prakAranI vyApti che. tethI pUrvabhavanuM te zarIra vosirAveluM nahi hovAne kAraNe tArIraviSayaka aviratinA adhyavasAyathI karma baMdhAya che, Ama chatAM te zarIrathI koI anya jIva hiMsA kare to te hiMsAno upacAra te jIvanA aviratinA adhyavasAyamAM karIne tenA zarIrathI thatI hiMsAnuM pApa tene lAge che, e prakAranuM vyavahAranayanuM kathana che. tethI karmabaMdha pratye pradhAnapaNe aviratino adhyavasAya kAraNa che, paraMtu pUrvanA nahi vosirAvelA zarIrathI thatI hiMsA karmabaMdhamAM pradhAnapaNe kAraNa nathI. hiMsA na thAya to paNa aviratithI karma baMdhAya che, Ama chatAM mArA nahi vosirAvelA zarIrathI AvI koI hiMsA thaI zake tevI saMbhAvanA hovA chatAM, te zarIrane vosirAvavAmAM na Ave to mArA adhyavasAya sAthe te zarIrathI thatI hiMsAne paNa saMbaMdha che, te batAvavA arthe vyavahAranaye te kriyAno upacAra karela che. ane vyavahAranaya mAne che ke jyAre te zarIrathI hiMsA thAya tyAre karmabaMdha thAya che ane te zarIrathI hiMsA na thAya tyAre aviratikRta karmabaMdha hovA chatAM hiMsAkRta karmabaMdha nathI. ahIM A prakAranuM upacAranuM prayojana e che ke, jema koI jIve saMsAranA AraMbha-samAraMbhanA tyAganuM paccakhANa na karyuM hoya, ane AraMbha-samAraMbha na karato hoya tyAre, AraMbha-samAraMbha karatI vakhate jevo adhyavasAya hoya che tevo adhyavasAya nahi hovA chatAM, AraMbha-samAraMbhanI viratino adhyavasAya paNa nathI, tethI aviratikRta pApa tyAM lAge che. tethI ja koIka saMyoga prApta thAya to pote AraMbha-samAraMbha kare, tevI pariNati vidyamAna che, te ja aviratirUpa pariNati che. tema prastutamAM potAnA nahi vosirAvelA zarIrathI koIka hiMsAdinI kriyA thAya tevI saMbhAvanA hovA chatAM, te hiMsAmAM potAnA saMbaMdhane toDavA arthe vosirAvavAnI kriyA ke saMbaMdha toDavAnA adhyavasAya mATenI yatanAmAM te vyaktino prayatna nathI. tethI karmabaMdhane aTakAvavA mATenI samyagu yatanAmAM te vyaktinA prayatnanA abhAvakRta adhyavasAyathI tene karmabaMdha thAya che, te batAvavA arthe upacAra karela che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420, pratimAzatakazloka : 30 ahIM saMkSepathI e kahevuM che ke, nahi vosirAvelA pUrvabhavanA zarIra sAthe saMbaMdhanI buddhi avyakta vAsanArUpe jIvamAM paDelI che, ane tene vosirAvavAnI kriyA karIne toDavAmAM AvelI nahi hovAthI te vAsanA avyaktarUpe paDelI che. tethI te zarIrathI anya vyakti vaDe karAtI hiMsA sAthe potAne saMbaMdhanI prApti thAya che, tethI tyAM karmabaMdha thAya che. ahIM pUrvabhavanA zarIrathI thatA hiMsAkRta karmabaMdhamAM kAraNa jIvano saMvAsAnumatisthAnIya hiMsAkaraNano pariNAma che. jema savAsAnumatimAM putranA kRtyomAM AzaMsAnumati nathI, chatAM snehane kAraNe tenA pApakRtyamAM anumodanAnI prApti thAya che; tema potAnuM pUrvabhavanuM zarIra mAruM zarIra che, te prakAranI aviratinI buddhinA kAraNe, anya jIva tenA zarIrathI hiMsA kare che tyAre, saMbaMdhanI buddhithI hiMsAnuM pApa lAge che. tethI A zarIrathI jyAre hiMsA thatI hoya tyAre jevA prakAranA karaNano adhyavasAya che, tenA jevo te hiMsAkaraNano adhyavasAya pUrvabhavanA zarIrathI thato nathI, paraMtu tenA karatAM vilakSaNa adhyavasAya thAya che. AthI ja AzaMsAnumati karatAM saMvAsAnumatimAM jema bheda che, tema A zarIrathI thatI hiMsA karatAM pUrvabhavanA zarIrathI thatI hiMsAmAM bheda che. - ahIM vizeSa e che ke, pUrvabhavanA zarIrane vosirAvavAnI kriyA e zrutanA saMkalparUpa che, ane te kriyA karyA pachI jemane e padArtho pratyenA pratibaMdho chUTI jAya che, temane ja bhAvathI viratino pariNAma AvI zake, ane te vivekasaMpanna vyaktine saMbhavI zake che. to paNa sAmAnyathI meM pUrvabhavanA zarIrane vosirAvela che, tevI buddhi thAya che, te zubha pariNAmarUpa che; ane tenAthI paNa viratino pariNAma na hovA chatAM viratine abhimukha bhAva thAya che. kevaLa je vyaktine virati atyaMta upAdeya lAge che ane tethI sarvaviratinI vAMchA che, tevI vyakti je kAMI viratinuM pratyAkhyAna kare che, te vyaktine viratino pariNAma ke viratine abhimukhabhAva pragaTe che. paraMtu koI jAtanA bodha vagara mAtra anuSThAnarUpa vosirAvavAnI kriyA jeo kare che, teone huM kAMIka zubha anuSThAna karuM chuM, e prakAranI zubha lezyarUpa pariNati hoI zake, paraMtu viratine abhimukhabhAva hovAnI saMbhAvanA ochI rahe che. TIkA: taduktam - (prajJApanAvRttau) nanu nArakasya dvIndriyAnadhikRtya kathaM kAyikyAdikriyAsaMbhavaH? ucyate, iha nArakeNa yasmAtpUrvabhavazarIraM na vyutsRSTaM vivekAbhAvAt, tadabhAvazca bhavapratyayAt, tato yAvat taccharIraM tena jIvena nivartitaM sat taM zarIrapariNAmaM sarvathA na parityajati tAvaddezato'pi taM pariNAma bhajamAnaM pUrvabhAvaprajJApanayA tasyeti vyapadizyate ghRtaghaTavat / yathA ghRtapUrNo ghaTo ghRte'pagate'pi ghRtaghaTa iti vyapadizyate, tathA tadapi zarIraM tena nivartitamiti tasyeti vyapadezamarhati / tatastasya zarIrasyaikadezenAsthyAdinA yo'nyaH prANAtipAtaM karoti, tataH pUrvanivartitazarIrajIvo'pi kAyikyAdikriyAbhiyujyate, tena tasyAvyutsRSTatvAt / tatreyaM paJcAnAmapi kriyANAM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 30 421 bhAvanA-tatkAyasya vyApriyamANatvAtkAyikI, kAyo'dhikaraNamapi bhavatItyuktaM prAk, tato'dhikaraNikI / prAdveSikyAdayastvevaM-yadA tameva zarIraikadezamabhighAtAdisamarthamanyaH kazcanApi prANAtipAtodyato dRSTvA tasmin ghAtye dvIndriyAdau samutpannakrodhAdikAraNo'bhighAtAdisamarthaM zastramidamiSTamiti cintayannatIvakrodhAdipariNAmaM bhajate, pIDAM cotpAdayati, jIvitAcca vyaparopayati, tadA tatsaMbandhiprAdveSikyAdikriyAkAraNatvAnnaigamanayAbhiprAyeNa tasyApi prAdveSikI, pAritApanikI, prANAtipAtakriyA ceti / TIkArya : avyutkRSTa prAgubhava zarIrathI je kriyAbhidhAna prajJApanAvRttimAM che te kahe che - nanu' beIdriyAdi jIvone AzrayIne nArakone kAyikAdi kriyAno kevI rIte saMbhava che ? kahevAya che - je kAraNathI vivekAbhAvane kAraNe ahIM=saMsAramAM, nArakI vaDe pUrvabhavanuM zarIra vosirAvyuM nathI te kAraNathI, te jIva vaDe arthAt nArakInA pUrvabhavanA jIva vaDe, banAvAyuM chatuM te zarIra zarIra pariNAmano jyAM sudhI sarvathA tyAga karatuM nathI, tyAM sudhI dezathI paNa te pariNAmane bhajatuM (te zarIra), pUrvabhAvaprajJApanAthI ghInA ghaDAnI jema tenuM te nArakInA jIvanuM, e pramANe vyapadeza karAya che, ane teno abhAva arthAt vivekano abhAva=nArakInA jIvone bhavapratyayathI che. vizeSArtha : ahIM prazna thAya ke, nArakImAM paNa kSAyika samyakta laIne janArA hoya che ane nArakImAM paNa navuM samyakta utpanna thAya che, to tyAM bhavapratyaya vivekAbhAva kema kahyo? teno uttara e che ke - nArakImAM sammasvarUpa viveka hovA chatAM viratikRta viveka nathI. AthI ja pUrvabhavanA zarIrane vosirAvavAnA adhyavasAyarUpa viratino pariNAma nArakInA jIvone thato nathI. tethI pUrvabhavanA zarIrane AzrayIne beIndriyAdi jIvonI kAyika kriyAno teone saMbhava che. utthAna : pUrvabhAvaprajJApanAthI pUrvabhavanA zarIrane nArakInA zarIra tarIke vyapadeza kevI rIte thAya te batAve che - TIkArca - jema ghIthI bharelo ghaDo ghI na hovA chatAM paNa vRtaghaTa e pramANe vyapadeza karAya che, te pramANe te paNa zarIra=nArakInA pUrvabhavanuM paNa zarIra, tenA vaDe=nArakInA jIva vaDe, banAvAyeluM che, ethI karIne tenuM=nArakInA jIvanuM, e prakAre vyapadezane yogya che. tethI tenA zarIranA=pUrvabhavanA tenA zarIranA, ekadezarUpa asthi AdithI je anya jIva prANAtipAta kare che, teothI pUrve banAvAyelA zarIravALo (nArakIno) jIva paNa kAyikI Adi kriyA vaDe joDAya che. kema ke tenA vaDe=nArakI vaDe, te zarIrane pUrvabhavanA te zarIrane, vosirAveluM nathI. 2-7 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 pratimAzataka | zlokaH 30 temAM A pAMce paNa kriyAonI bhAvanA A pramANe - te kAyAnuM=nArakInA pUrvabhavanA zarIranuM, hiMsAmAM vyApriyamANapaNuM hovAthI=vyApArapaNuM hovAthI, kAyikI kriyA che, kAyA adhikaraNa paNa thAya che e pramANe AgaLa kahevAyeluM che. tethI adhikaraNikI kriyA che. prAaSikI Adi kriyA A pramANe che - jyAre anya koI prANAtipAta karavAmAM udyata evo jIva, abhighAtAdimAM samartha evA te ja zarIranA eka dezane joIne=je nArakI AdinA jIve pUrvabhavamAM potAnuM zarIra vosirAvela nathI, te ja zarIranA eka dezane joIne, ghAtya evA beIMdriyAdimAM utpanna thayelA, krodhAdinA kAraNavALo, abhighAtAdi mATe samartha evuM A zastra ISTa che e pramANe ciMtavana karato, atyaMta krodhAdi pariNAmane bhaje che ane pIDA utpanna kare che ane jIvitathI vyaparopaNa kare che, tyAre tatsaMbaMdhI=mAranAra jIva saMbaMdhI (hisA karanAra saMbaMdhI) prAaSikI Adi kriyAnuM kAraNapaNuM hovAthI=nArakInA pUrvabhavanA jIvanA zarIranuM kAraNa paNuM hovAthI, naigamanayanA abhiprAya vaDe tenI paNa nArakInA jIvana paNa. prASikI, pAritApanikI, prANAtipAta kriyA che. "ti' zabda prajJApanAnA pAThanA kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : "nainanayamikAna' - naigamanaya dUra dUravartI kAraNane paNa kAraNarUpe svIkAre che, jema prasthaka mATe kuhADo laIne lAkaDuM kApavA jato hoya tyAre "huM prasthaka karuM chuM," ema kahe che; te rIte anya koI jIva prASikI Adi kriyA kare che, temAM nimitta kAraNarUpe nArakInA jIvanA pUrvabhavanA zarIranAM asthi Adi che, ane te asthi AdinI sAthe aviratinA pariNAmathI nArakIno jIva joDAyelo che; tethI te anya jIvanI prASikI Adi kriyAonuM kAraNa paNuM nArakInA jIvamAM che; tethI prApleSikI Adi kriyAo pote nahi karato hovA chatAM dUra dUravartI kAraNabhAvane laIne potAne paNa te kriyAo prApta thAya che. TIkA : ___ata eva viratimAn jIvo jIvAdaihikAmuSmikakriyAbhAve'kriyo'pyuktaH / TIkArya : gata va....... 3: AthI karIne *pUrve prajJApanAnI vRttimAM kahyuM ke, nArakInA jIve potAnuM pUrvabhavanuM zarIra vosirAveluM nahi hovAne kAraNe tatsaMbaMdhI kriyAo potAne prApta thAya che AthI karIne ja jIvathI ehika, Amukhika kriyAono abhAva hote chate virativALo jIva akriya paNa kahevAyo che. ahIM nIvAtu" paMcamIno prayoga che, te jIvamAMthI kriyAo niSpanna thAya che, e arthamAM che. jema 'vRkSAt gf pati' vAkyaprayoga che, te rIte nIvAdivaTAbijiyaTSmAve' vAkyaprayoga che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 pratimAzataka | zloka : 30 'yogavi' ahIM 'va' zabdathI e samuccaya thAya che ke, virativALo jIva aihika-Amukhika kriyAmAM sakriya che, paNa aihika-Amukhika kriyAnA abhAvamAM akriya paNa che. virativALA jIvane nidrAmAM aihikaAmuSmika kriyAno abhAva che. vizeSArtha : saMsAravartI jIvo UMghatA hoya tyAre Aloka ke paraloka saMbaMdhI koI kriyA karatA nathI, chatAM aviratine kAraNe pUrvabhavanA nahi vosirAvelA zarIrathI thatI kriyA teone prApta thAya che, tethI teone nidrAmAM akriya kahevAyA nathI; ane virativALo jIva UMghamAM jyAre Aloka ane paralokanI kriyA na karato hoya tyAre akriya paNa kahevAyo che arthAt Aloka ane paralokanI kriyA karato hoya tyAre sakriya paNa che, ane na karato hoya tyAre akriya paNa che. jema dezaviratidhara zrAvake pUrvanAM zarIrone vosirAvela hovAthI temane tatsaMbaMdhI koI kriyAnI prApti nathI, ane Aloka saMbaMdhI potAnI viratinI maryAdAmAM rahIne vepArAdi kriyA karato hoya tyAre aihika kriyA hovAne kAraNe te sakriya che, ane paraloka saMbaMdhI bhagavad bhakti Adi kriyA karato hoya tyAre Amukhika kriyA hovAne kAraNe te sakriya che, paraMtu pUrvabhavanuM zarIra vosirAvela hovAne kAraNe pUrvabhavanA zarIranI kriyAne kAraNe sakriya nathI. ane jyAre nidrAdimAM pravartato hoya tyAre aihika, Amukhika koI kriyA karato nathI, ane tyAre viratidhara hovAthI parabhava saMbaMdhI kriyA paNa tene prApta thatI nathI, tethI tene akriya kahela che. ahIM vizeSa e che ke, sthUla vyavahArathI koI jIve pUrvabhavanAM zarIrone vosirAvavAnI kriyA karela hoya tyAre, tatsaMbaMdhI kriyA tene lAgatI nathI tema kahevAya che, ane paramArthathI to te vosirAvavAnI kriyAthI AtmAmAM utpanna thayelo viratino pariNAma jyAre vartato hoya, tyAre tatsaMbaMdhI kriyAnI prApti thatI nathI. utthAna : pUrve navA vi maMte ! vuiM mAyAvaMma ..... ItyAdi prajJaptisUtranA pAThanI pUrve sAmanivRttiwttatva .... e TIkAnA pAThathI kahela ke, dravyastavanuM cAritramohanIyanA kSayopazamanana dvArA phaLathI asadAraMbhanI nivRttiphaLapaNuM che, ane zubhayogarUpapaNA vaDe karIne svarUpathI asadAraMbhanI nivRttiphaLapaNuM che. tyAM pUrvapakSIe zaMkA karela ke, dravyastavanuM svarUpa pRthvI AdinA upamarthanarUpa hovAthI sAvadharUpa che, to asadAraMbhanI nivRttiphaLapaNuM zAthI kaho cho ? e zaMkAnA nivAraNa arthe pUrve TIkAmAM 'mata va tato SnAramI kriyA', tyArathI mAMDIne prajJApanAvRttino pATha 'nanu nArI ..... pUro thAya che, tyAM sudhI ane tyAra pachI mata vi viratimAnuM ...thI. Sh:' sudhInA kathana dvArA e sthApana karyuM ke, bAhyakriyA pramANe karmabaMdha nathI, paraMtu adhyavasAya pramANe karmabaMdha che; ane pUjAnI kriyAmAM zubhayoga varte che, tethI zubhayogarUpa adhyavasAyathI asadAraMbhanI nivRtti thAya che, mATe pUjA asadAraMbhanI nivRttiphaLavALI che, paraMtu sAvadya nathI. ane vaLI pUrvapakSInI uparanI ja zaMkAnA nivAraNa arthe vizva' thI bIjI yuktino samuccaya karatAM kahe che - Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 pratimAzataka | zloka 30 TIkA : kiJca pratiniyatA: kAyikyAdaya evAyojanIyatvenoktA iti devapUjAdikriyA saMsAravicchedikA ityAdeyaiva / kriyAzabdamAtreNa ca nodvejitavyam, samyagdarzanasyApi kriyAtvenoktatvAt / tathA ca sthAnAGgaH - "jIvakiriyA duvihA paNNattA sammattakiriyA ceva, micchattakiriyA ceva tti"| (2 sthA0 u0 1 sU0 59) samyaktvaM tattvazraddhAnaM, tadeva jIvavyApAratvAtkriyA samyaktvakriyA / evaM mithyAtvakriyA'pi, navaraM mithyAtvam atattvazraddhAnam, tadapi jIvavyApAra eveti / athavA samyagdarzanamithyAtvayoH satorye bhavataH, te samyaktvamithyAtvakriye iti / dvitIyapakSe samyaktve sati yA ca devapUjAdikriyA sA samyaktvakriyaiva / TIkArca - viSya .... 1 vaLI (hiMsAne anukULa evI) pratiniyata kAyikI Adi (kriyAo) ja ayojakIyapaNAnaDe akartavyapaNA vaDe, kahevAyelI che. e hetuthI devapUjAdi kriyA saMsArano viccheda karanArI che, ethI Adeya ja che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, mokSa e jIvanA zuddha svarUparUpa che, tethI ene anukULa evo jIvano pariNAma ja mokSanuM kAraNa bane, paraMtu kriyAo nahi. tethI devapUjAdi kriyA saMsAranA ucchedana karanArI kaI rIte banI zake ? arthAtu na banI zake, paraMtu kriyAthI karmabaMdha thAya. kema ke kahyuM che ke, kriyAto vanya' tethI kahe che - TIkArya : kriyAmALa ... utthAt | ane kriyAzamAtrathI uga karavo joIe nahi. arthAt mokSanA kAraNarUpe devapUjAdi kriyA che, e zabdamAtrathI uga karavo joIe nahi, kema ke samyagdarzananuM paNa kriyApaNA vaDe uktapaNuM che. tathA rathanA ane te pramANe samyagdarzanane paNa kriyArUpe kahela che te pramANe, sthAnAMgasUtranI sAkSI batAvatAM kahe che - nIvariyA' jIvanI kriyA be prakAranI che. (1) samyaktakriyA ane (2) mithyAtvakriyA. samyakta tattvazraddhAnuM ane te tattvazraddhAna ja, jIvano vyApAra hovAne kAraNe kriyA arthAt samyaktakriyA che. e pramANe mithyAtvakriyA paNa (jANavI). phakta mithyAtva atattvazraddhAna, te paNa=atatvazraddhAna paNa, jIvavyApAra ja che. athavA samyagdarzana ane mithyAtva hote chate je kriyA) che, te anukrame samyaktakriyA ane mithyAtvakriyA che. ane bIjA pakSamAM samyakta hote chate je devapUjAdi kriyA te samyaktakriyA ja che. * 7yonanIyatvena rUti' ane phALeva ahIM 'ti' zabda che te baMne 'ti' zabda hetu arthaka che. sthAnAMgasUtranA pAThamAM vevatti' ti' zabda che, te sthAnAMganA pAThanI samAptisUcaka che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka zlokaH 30 42pa 'nIvavyApAra pati' ahIM 'ti' zabda samyaktakriyA ane mithyAtvakriyAnI prathama vyAkhyAnI samAptisUcaka che. sarvAmithyAtva i'ti' ahIM 'tti' zabda samyaktakriyAnI ane mithyAtvakriyAnI bIjI vyAkhyAnI samAptisUcaka che. vizeSArtha: pratiniyata evI kAyikI Adi kriyAo karmabaMdhamAM kAraNa hovAthI dharmanA arthI vaDe ayojanIya= akartavya, che, e pramANe zAstramAM kahevAyeluM che. jema pUrve kahyuM ke, prajJApanAnA kriyApadamAM jJAnAvaraNIya karmabaMdhanA kAraNabhUta traNa, cAra ke pAMca kriyAo batAvI, tyAM traNamAM hiMsA mATe kAyikIkriyArUpe hastAdino vyApAra lIdho, adhikaraNarUpe khaDyAdinuM praguNIkaraNa lIdhuM ane prAdraSikIkriyAthI mAravAnA mananA pariNAmarUpa kriyA lIdhI; ItyAdi rUpa pratiniyata kAyikI Adi kriyAo karmabaMdhanuM kAraNa hovAne kAraNe ayojanIya che arthAt akartavya che e pramANe kahevAyeluM che. AnAthI e prApta thayuM ke, ukta kriyAthI anya devapUjAdi kriyAo akartavya nathI. tethI te devapUjAdi kriyAo saMsArano viccheda karanArI che, tethI te devapUjAdi kriyAo Adeya ja che. ane kriyAzabdamAtrathI uga karavo joIe nahi arthAt devapUjAdi kriyA che, ethI akriya evA mokSanA kAraNarUpe kaI rIte thaI zake? e prakAre uga karavo joIe nahi, kema ke samyagdarzanane paNa kriyArUpe kahela che. zAstramAM samyagdarzana e mokSanuM kAraNa che, e suprasiddha che. Ama chatAM anya kriyAone to kriyA kahela che, paraMtu samyagdarzanane paNa kriyArUpe kahela che. tethI jo ema kahezo ke, kriyA ane mokSanuM kAraNa e asaMbhavita che, to samyagdarzanane paNa kriyArUpe kahela hovAthI te paNa mokSanuM kAraNa kahI zakAze nahi. ane samyagdarzanane kriyArUpe kahela che, te vAta sthAnAMgasUtranI sAkSI dvArA batAvI, ane te pAThamAM kahyuM ke, samyakta e tattvazraddhAnarUpa che ane te ja jIvavyApArarUpa hovAthI kriyArUpa=samyaktakriyArUpa che. e pramANe mithyAtvakriyA paNa jANavI. phakta mithyAtva e atattvazraddhAnarUpa che ane te paNa jIvavyApAra ja che. ahIM tattvazraddhAna e jIvavyApArarUpa che, ema kahyuM teno bhAva e che ke, bhagavad vacananA paryAlocanapUrvaka'a lyameva' ItyAkAraka nirNayane anukULa jIvano je mAnasa vyApAra che, tasvarUpa tattvazraddhAna che; ane jIvano vyApAra hovAthI te kriyArUpa che. e ja pramANe atattvanuM zraddhAna e paNa jIvavyApArarUpa hovAthI kriyA che, ane te mithyAtva kriyA che. athavA bIjI vyAkhyA pramANe samyagdarzana hote chate je kriyA thAya te samyaktakriyA, ane mithyAtva hote chate je kriyA thAya te mithyAtvakriyA jANavI. ane A bIjI vyAkhyA pramANe samyakta hote chate je devapUjAdi kriyA che te samyaktakriyA ja che. TIkA : etenAdhyavasAyamAtreNa hiMsA'nyathAsiddhipratipAdane bauddhamataprasaGga iti yadanabhijJairucyate tadapAstam, zubhayogAdhyavasAyasAmyena zubhakriyAbhyupagame paramatapravezAbhAvAt / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 pratimAzataka| zloka 30 TIkArya : blena ... paramanapravezAmAvAn ! AnA dvArA=pUrvamAM kahyuM ke, samyakta hote chate devapUjAdi kriyA e samyaktakriyA ja che enA dvArA, adhyavasAyamAtrathI hiMsAnI anyathAsiddhinA pratipAdanamAM bauddhamatano prasaMga che, e pramANe je anabhijJo vaDe kahevAya che, te apAta=dUra thayeluM jANavuM. kema ke saMyamayogamAM vartatA zubhayogarUpa adhyavasAyanI sAthe pUjAnI kriyAmAM sAmyapaNAne kAraNe pUjAnI kriyAne zubhakriyA svIkAramAM paramatatA pravezano abhAva che. vizeSArtha: pUrvamAM sthApana karyuM ke, karmabaMdha adhyavasAyane anurUpa thAya che, tethI jinapUjAmAM hiMsAno adhyavasAya nahi hovAne kAraNe tyAM prANAtipAtika kriyA nathI. tyAM pUrvapakSI kahe ke - jinapUjAmAM pRthvI AdinuM upamadana hovA chatAM hiMsAno adhyavasAya nahi hovA mAtrathI tyAM hiMsA nathI, ema jo tame kahetA ho to tamAro bauddhamatamAM praveza thaze. te A pramANe - bauddha kahe che ke, jyAM pAMca vastuo hoya tyAM ja hiMsA che. (1) prANI,(2) prANInuM jJAna, (3) ghAtakacitta, (4) ghAtakanI ceSTA ane (5) ghAyano vinAza A pAMca vastu jyAM hoya tyAM ja hiMsA che. mATe bauddhamata pramANe tathAvidha saMyogamAM jIvananirvAhano koI upAya na hoya tyAre, putrane nahi mAravAnA adhyavasAyavALo pitA potAnA jIvananirvAha mATe putrane mAre che, tyAre tyAM hiMsA nathI. tethI tyAM vyakta hiMsA hovA chatAM hiMsAnI anyathAsiddhi che, kema ke pitAnuM ghAtaka citta nathI. te ja rIte devapUjAdi kriyAmAM pRthvI AdinA jIvonI hiMsA hovA chatAM mAravAno adhyavasAya nathI, mATe tyAM hiMsA thatI nathI evuM tame kaho cho, tethI bauddhamatamAM tamAro praveza thaze, ema pUrvapakSI lupAka kahe che. tenuM nirAkaraNa'tena' thI A pramANe thAya che - samyakta hote chate je devapUjAdi kriyA karAya che, te devapUjAmAM bhagavadbhaktino adhyavasAya che, tethI ame ene samyaktakriyA kahIe chIe, paraMtu hiMsAnI kriyA kahetA nathI. jyAre bauddhamata pramANe to pitA potAnA jIvananA rakSaNa mATe putrano ghAta kare che tyAre, joke ghAtano pariNAma hoto nathI, to paNa potAnA jIvananA rakSaNanA pariNAmarUpa azubhayogavALo te pitA hovA chatAM, pitAnI putrane mAravAnI kriyAmAM hiMsA nathI, tema bauddha kahe che. tethI putranA ghAtamAM jema azubha yoga che, tema pUjAmAM azubha yoga nahi hovAthI amAro bauddhamatamAM praveza nathI. rtana.... tapAstam' sudhI je kathana kahyuM, tene spaSTa karavA mATe hetu kahe che ke, saMyamayogamAM vartatA zubhayogarUpa adhyavasAyanI sAthe pUjAthI thatA adhyavasAyanuM zubhayogarUpe samAnapaNuM hovAne kAraNe pUjAnI kriyAne zubhakriyArUpe svIkAramAM paramatanA pravezano abhAva che. jema upayogapUrvaka paDilehaNAdi kriyA muni kare tyAM zubhayogarUpa adhyavasAya che, tema bhagavAnanA guNomAM jemano upayoga varte che, tevo jIva yatanApUrvaka puSpAdithI bhagavAnanI pUjA karato hoya tyAre, jema munino upayogapUrvakanI kriyAkALamAM zubhayoga che, tema Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 pratibhAzatas/cs : 30 pUjA karanAranA cittamAM paNa zubhayoga che; tene kAraNe muninI upayogapUrvakanI kriyA jema zubhakriyA che, tema samyakta hote chate devapUjAdi kriyA zubhakriyA che, e pramANe ame svIkArIe chIe. tethI paramatamAM pravezano abhAva che. TIkA: ata eva paramatamupanyasya evaM dUSitaM sUtrakRte - jANaM kAeNaNAuTTI, abuho jaM ca hiMsai / puTTho saMvedai paraM, aviyattaM khu saavjj"|| jAnan manovyApAramAzreNaiva yaH prANino hinasti, kAyena paramanAkuTTi: ahiMsakaH, abudho manovyApArarahito yazca hinasti prANinaM kAyavyApAramAtreNaiva, tatrobhayatra na karmopacIyate / etena parijJopacitAvijJopacitabhedadvayagrahaH, ca zabdenairyApathasvapnAntikabhedadvayaM gRhyate / ryApathapratyayamairyApatham, tatrAnabhisandheryatprANivyApAdanam, tato na karmopacayaH / svapna eva lokoktyA svapnAnta:, sa vidyate yatra tat svapnAntikam, tadapi na karmabandhAya, svapne bhuji kriyAta: tRpteriva karmaNo'pyabhAvAt / kathaM tarhi hiMsA saMpadyate ? kathaM ca tatkarmabandhaH iti cet ? 'prANI prANijJAnaM, ghAtakacittaM ca, tadgatA ceSTA, prANaizca viprayogaH paJcabhirApadyate hiMsA, ityuktapadAnAM saMyogena dvAtriMzadbhaGgeSu prathamabhedena / prAguktabhedacatuSTayAt kiM sarvathA karmabandhAbhAvaH ? 'na' ityAha'puTThotti' paraM kevalaM spRSTastenAvyaktaM sAvadhaM vedayati, sparzamAtrAdhikaM vipAkaM nAnubhavati, kuDyApatitasiktAmuSTivat sparzAnantarameva tatkarma parizaTatItyarthaH / kathaM tarhi karmopacIyate ? ityAha-'saMtime tao AyANA, jehiM kIrai pAvagaM, abhikammAya pesAya maNasA annujaanniyaa'|| santyamUni trINi AdAnAni kAraNAni yaiH kriyate pApam, tathAhi-abhikramya-Abhimukhyena prANinaH krAntvA tadabhimukhaM cittaM vidhAya yatra svata eva prANinaM vyApAdayati tadekaM karmAdAnam, tathA'paraM ca prANighAtAya preSyaM samAdizya yatprANino vyApAdanaM tad dvitIyam, tathA'paraM vyApAdayantamanujAnIte tat tRtIyam / parijJopacitAdasyAyaM bhedaH, tatra kevalaM manasA cintanam, iha pareNa vyApAdyamAne prANinyanumodanamiti / tadevaM yatra svayaM kRtakAritAnumatayaH prANighAte kriyamANe vidyante kliSTAdhyavasAyazca prANAtipAtazca, tatraiva karmopacayo nAnyatreti siddham / etadeva darzayan phalanigamanamAha - "ee tu tao AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / evaM bhAvavisohIe nivvANamabhigacchai" / / etAnyeva pUrvoktAni trINi vyastAni samastAni vA''dAnAni yairduSTAdhyavasAyasavya-pekSaiH pApakaM karma kriyate-upacIyate / evaM sthite bhAvavizuddhyA, araktadviSTamanasA pravartamAnasya satyapi prANAtipAte vizuddherna karmopacayaH, tadabhAvAcca nirvANaMsarvadvandvoparatiH / bhAvavizuddhyA, pravRttau na bandha ityatra dRSTAntamAha - "puttaM piyA samArabbha Aharijja asaMjae / bhuMjamANo u mehAvI, kammuNA novalippaI" / / "putraM pitA samArabhya vyApAdya tathAvidhApadi dda chu AhAredaraktadviSTo'saMyato gRhasthastat pizitaM bhujAnaH 'tuH' apyrthH| medhAvI api saMyato'pItyarthaH / karmaNA-pApena nopalipyate nAzliSyate / yathA pituH putra vyApAdayatastatrarakta-dviSTamanaso na karmabandhastathA'nyatrApi Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 pratibhAzatas/Rcs: 30 tAdRzaprANivadhe satyapi iti| etad dUSaNAyAha - "maNasA je paussaMti cittaM tesiM Na vijjai / aNavajjaM atahaM tesiM Na te saMvuDacAriNotti" / / ye kutazcitkAraNAnmanasA= antaHkaraNena prAduSyanti pradveSamupayAnti, teSAM vadhapariNatAnAM zuddhaM cittaM na vidyate tatazca kevalamanaHpradveSe yattairanavadyamabhihitaM tatteSAmatathyam, yato na te saMvRttacAriNo manaso'zuddhatvAt, tathAhi-karmopacaye mana eva pradhAnakAraNaM tairabhihitam, kevalakAyavyApAreNa karmopacayAbhAvokteH kAyaceSTA-rahitasya tasyAkAraNatvoktizca bhAvavizuddhyA nirvANamabhigacchatIti svavacanenaiva viruddhA, tatra manasa evaikasya prAdhAnye tAtparyAt / anyAtrApyuktam - "cittameva hi saMsAro raagaadikleshvaasitm| tadeva tairvinirmuktaM bhavAnta iti kathyate" / / *(zAstravArtAsamu0 404) tato bhavadabhyupagamenaiva kliSTamanovyApAraH karmabandhAyeti / IryApathe'pyupayuktasyA-pramattatvAdabandhakatvam, anupayuktasya tu kliSTacittatayA bndhktvmev| svapnAntike'pyazuddhacittasadbhAvAdI-SadbAdhA bhavatyeva / sA cAvyaktasAvadhoktA (sAvadyoktyA) tvyaapybhyupgtaa| tadevamekasyApi kliSTasya manaso bhAve bandhasadbhAvAd yaduktam-'prANI'tyAdi tatsarvaM plavate / yadapyuktam 'putraMpitA samArabhyetyAdi tadapyanAlocitAbhidhAnam, mArayAmItyevamadhyavasAyaM vinA vyApAdanA'saMbhavAttAdRzacittapariNatezca kathamasaMkliSTatA ? saGkleze cAvazyaMbhAvI karmabandha ityubhayasaMmatameva / yadapi paravyApAditapizitabhakSaNe parahastAkRSTAGgAradAhAbhAvavad na doSa iti tadapyunmattapralapitavad anAkarNanIyam, paravyApAditapizitabhakSaNe'pyanumaterapratihatatvAt / yacca kRtakAritAnumatirUpAdAnatrayaM tairabhihitaM tajjinendramatalavAsvAdanameva tairakAri / / iti / TImArtha : ata eva ..... sUtrakRte - mAthI zane -pUrvamA siddha thu payone yAma zubhayonal adhyavasAya hovAne kAraNe hiMsAno abhAva hovAthI paramatamAM praveza nathI AthI karIne ja, sUyagaDAMgasUtramAM paramatano upacAsa karIne A pramANe dUSita karela che. arthAta sUyagaDAMga sUtramAM bauddhamata batAvIne tenuM khaMDana karyuM che. gAthArtha : jANaM ..... sAvajjaM / / ngual stuAthI mAthI bhane madha he C&AL () 4a ke saya evA sAvane vede che. TImArtha: jAnan ..... karmopacIyate / (1) to (pone bhArapAmA sA che se prabhArI etI, ane sAthI zine ja hiMsAnA bhayathI) je jIva manovyApAramAtrathI ja prANInI hiMsA kare che, paraMtu kAyAthI avAkuTri=ahiMsaka, che; ane (2) abudha eTale manovyApArarahita je jIva kAyavyApAramAtrathI ja prANIne mAre che, te baMne sthAnamAM karmano upacaya thato nathI. zAstravArtAsamuccayamAM A zloka che, paraMtu mULa zloka bauddhamatano che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30 29 ahIM 'vAyeLa nATTi' zabdanA pUraka tarIke manovyApAramAtrA' A kathana che. tethI e artha prApta thAya ke, manovyApAramAtrathI je vyakti prANInI hiMsA kare che, paraMtu kAyAthI ahiMsaka che, tene karmano upacaya thato nathI. vartana .... guhyate | AnA vaDe=(1) jANato kAyAthI anAkuTTI ane (2) abudha je hiMsA kare che, te baMne kevala spaSTa evA sAvAne vede che, A kathana sUtrakRtAMganA pAThamAM kahyuM. AnA vaDe, parijJA upacita ane avijJA upacita e be bhedanuM grahaNa thAya che. mULapAThamAM "gha' kAra che. te "gha' zabdathI airyApatha ane svapnAMtika e bhedadvayanuM grahaNa thAya che. airyApathanI vyutpatti batAvatAM kahe che - phudya ..... payaH | IryApatha pratyaya nimitta, te airyApaka. tyAM anabhisaMdhithI=manano adhyavasAya nahi hovAthI, je prANInuM vyApAdana=hiMsA, thAya che, tenAthI karmano upacaya thato nathI. svapnAMtikanI vyutpatti batAvatAM kahe che - vana ..... mAvat lokoktithI svapna ja svapnAta che. te svapnAMta, vidyamAna che jemAM = je karmamAM=je kriyAmAM, te svapnAMtika kahevAya. ane te paNa te karmarUpa kriyA paNa, karmabaMdha mATe thatI nathI, kema ke svapnamAM bhojanakriyAthI jema tapti thatI nathI, tema "hisAnI kriyAthI' karmano karmabaMdhano, paNa abhAva che. utthAna : A cAra prakAranI hiMsA=(1) parijJA upacita, (2) avijJA upacita, (3) airyApatha ane (4) svapnAMtika - A cAra prakAranI hiMsA, bauddha mate ahiMsA mAnI che. tethI ahIM koI prazna kare che - TIkArya : vaghaM . prathama mena ! to pachI hiMsA kevI rIte thAya ? ane kevI rIte karmabaMdha thAya to uttara ApatAM kahe che - (1) prANI. (2) prANInuM jJAna, (3) ghAtaka citta, (4) tadgata ceSTA=ghAtakagata ceSTA, ane (5) prANothI viyoga, A pAMcathI hiMsA prApta thAya che. A prakAranA uktapadonA A pAMca padonA, saMyogathI 32 bhAMgAomAM prathama bhedathI hiMsA thAya che ane karmabaMdha thAya che. prIjI ..... razadatItvarthaH | ahIM prasna thAya ke prANukta bheda catuSTayathI = (1) parijJA upacita, (2) avizA upacita, (3) airyApatha ane (4) svapnAMtika A bheda catuSTayathI, zuM sarvathA karmabaMdhano abhAva che? uttara :- nA, to ahIM prazna thAya ke, kevo karmabaMdha thAya che ? ethI karIne kahe che - sthAnAMgasUtranI mULagAthA "puTTa' zabdathI batAvela che, ane te ja sthAnAMgasUtranI TIkAmAM kahe che - kevala spaSTa karmabaMdha thAya che. spaSTa karmanuM svarUpa spaSTa kare che - tenA vaDe=spaSTa karma vaDe, avyakta sAvAne vede che. avyakta sAvaghane vede che teno ja artha kare che - sparzamAtrathI adhika vipAkane anubhavato nathI, ane te kathananuM ja daSTAMtathI tAtparya batAvatAM kahe che - bhIMta upara AvI paDelI retInI muThThInI jema sparzanA anaMtara ja Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. pratimAzataka zlokaH 30 te karma=avyakta sAvadha, nAza pAme che. e pramANe artha jANavo. vizeSArtha : ahIM sthAnAMganA pAThamAM "jANato (tethI) kAyAthI anAkuphi ahiMsaka, ane abudha hiMsA kare che, te baMne kevala spaSTa avyakta evA sAvadyane vede che," ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke, (1) je kevala mananA vyApAramAtrathI prANInI hiMsA kare che ane kAyAthI ahiMsaka che, te eka prakArano hiMsaka che; bIjo (2) manovyApArarahita kevala kAyAthI hiMsA kare che, te abudha che, te paNa eka prakArano hiMsaka che. ane sthAnAMgasUtranA mULapAThamAM 'naM hiMsa ahIM 'va' kAra che, tenAthI (3) IryApathamAM mArgagamanamAM, thatI hiMsA ane (4) svapnAMtamAM svapnamAM karAtI hiMsA, A baMne hiMsAne grahaNa karavAnI che. (1) prathama bhedamAM kAyAthI hiMsA nathI, tethI karmabaMdha thato nathI; ane (2) bIjA bhedamAM manathI hiMsA nathI, tethI karmabaMdha thato nathI; ane (3) IryApathamAM mArgagamanamAM thatI hiMsAmAM, hiMsAnI abhisaMdhi=hiMsAno Azaya, nahi hovAne kAraNe, ane (4) svapnamAM kAyikIkriyA nahi hovAne kAraNe karmabaMdha thato nathI, phakta spaSTa karmabaMdha thAya che. A kathanathI=AyeLa nATTi' kahyuM, enAthI (1) parijJA upacita hiMsA, (2) "navudhara' kahyuM, enAthI avijJA upacita hiMsA ane '' zabdathI (3) airyApatha ane (4) svapnAMtika hiMsA prApta thaI. A cAreya hiMsAmAM bauddhamata pramANe hiMsAkRta karmabaMdha thato nathI, phakta spaSTa karmabaMdha thAya che. paraMtu (1) prANI, (2) prANInuM jJAna, (3) ghAtaka citta, (4) ghAtakagata ceSTA ane (5) prANono viyoga - A pAMca bhedanA saMyogathI 32 bhAMgA thAya che, temAM prathama bhAMgo A pAMcenA astitvathI thAya che, ane tyAM ja karmabaMdhane anukULa hiMsA prApta thAya che. uparokta cAre bhedamAM A pAMcano saMyoga nahi hovAthI tyAM hiMsAkRta karmabaMdha thato nathI. ahIM prazna thAya ke, cAre bhedamAM sarvathA karmabaMdha thato nathI ? teno uttara mULagAthAnA uttarAddhamAM Apyo ke, parijJA upacita Adi A cAre sthAnomAM pRSTa karmabaMdha thAya che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, hiMsA kevI rIte thAya?ane hiMsAkRta karmabaMdha kevI rIte thAya? tenA uttarUpe kahyuM ke, pAMca bhedanA saMyogathI thatA 32 bhAMgAomAMthI prathama bhedathI hiMsA thAya che ane hiMsAkRta karmabaMdha thAya che. have prazna thAya ke, 32 bhAMgAomAMthI prathama bhedathI je hiMsA thAya che, te hiMsAthI karmano upacaya kaI rIte thAya ? to kahe che ke, karaNa, karAvaNa ane anumodana - A traNathI karmano upacaya thAya che. te batAvavA arthe kahe che - gAthArtha - saMktine ..... nAgiyA || A traNa AdAno=kAraNo che, jenA vaDe pApa karAya che. te A pramANe - (1) minAya =abhikrama karIne, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 pratimAzataka/zlokaH 30 (2) vAva = preNane Adeza karIne ane (3) mananA anunALikA = manathI anujJA karIne, TIkArtha :- . tti ..... tRtIyam ! A traNa AdAnA kAraNo che, jenAthI pApa karAya che. te A pramANe - mammA' no artha batAvatAM sUyagaDAMganA TIkAkAra kahe che - (1) maca=abhimukhapaNAthI prANIne dabAvIne arthAt tad abhimukha cittane karIne jemAM svataH ja prANIno nAza karAya che. te eka="fmAya', karmAdAna che. revA' no artha batAvatAM kahe che - (2) ane bIjuM-vepAya karmAdAna, prANIghAta mATe pregane=nokarane, Adeza karIne je prANIno nAza karAya che, te bIjuM=pvAya', karmAdAna che. maNA junALiyA' no artha batAvatAM kahe che - (3) ane mAratA evA bIjAne je anujJA Ape che, te trIjuM=khalA gunALiyA', karmAdAna che. vizeSArtha : prathama bhAMgAthI kaI rIte hiMsA thAya che, te batAvatAM kahe che - aMti=tti=che, =AmUni=A, totrIja-traNa, kAyA=vAnAni=kAraNo, AnAthI e prApta thAya che ke, jenA vaDe pApa karAya che, temAM prathama kAraNa prANIne mAravAne abhimukha thaIne pApakarma baMdhAya che, bIjuM kAraNa sevakane Adeza karIne hiMsA karAvAya che ane trIjuM kAraNa mAratA evA bIjAnI manathI anumodanA karIne pApakarma baMdhAya che. (1) "miya' che te kRtarUpa che, (2) vevAya che te kAritarUpa che ane (3) "manA anunALiyA' che te anumodanarUpa che. A traNe ya prakAranI hiMsAmAM, pUrvamAM kahela prANI, prANInuM jJAna Adi pAMca aMgo hoya tyAre ja hiMsA prApta thAya che. koI jIva prANI, prANInuM jJAna Adi sAmagrIthI svayaM hiMsA karato hoya tyAre e pAMca bhedarUpa sAmagrIthI kRtarUpa hiMsA prApta thAya; ane bhRtya vagerene Adeza karIne hiMsA karAvato hoya tyAre prANI, prANInuM jJAna ane ghAtaka citta svamAM che ane ghAtakagata ceSTA mRtyamAM prApta thAya che, ane prANInA prANano viyoga thAya che, tyAre kArita hiMsA thAya che; ane trIjA prakAranI anumodanAmAM anya koI jIva dvArA pAMceya prakAranI sAmagrIthI hiMsA karAtI hoya tyAM potAne anumodanAno pariNAma thAya tyAre potAne hiMsA prApta thAya che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pratimAzataka zloka: 30 uthAna : ahIM prazna thAya ke, parijJA upacita ane anumodanAmAM zuM taphAvata che? te batAvatAM kahe che - TIkArya : parijJopavitA ... anumodanamiti / parijJA upacitathI Ano anumodanAno, A bheda che. tyAM= parijJA upacitamAM, phakta manathI citana che ane ahIM=anumodanAmAM, parathI vyApAramAna=nAza karAtA, prANImAM anumodana che. 'tti' zabda parikSA upacita ane anumodanAnA bhedanA kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : pUrvamAM karaNa, karAvaNa ane anumodanAnA bhedathI hiMsAnI prApti batAvI tyAM prazna thAya ke, jANato ane kAyAthI anAkuTTI=ahiMsaka, che, tyAM hiMsA nathI, ema kahyuM, tethI e prApta thAya che, parijJA upasthita hiMsA mAnasa pariNAmarUpa hiMsA che, kAyAthI hiMsArUpa nathI. te ja rIte anumodanAmAM paNa pote kAyAthI hiMsA karato nathI, paraMtu kevala manathI ja anumodanA kare che. tethI baMne bhedamAM koI vizeSatA nathI, to pachI parijJA upacita hiMsAne ahiMsA kahI ane anumodanAne hiMsA kahI, te kaI rIte ? teno bheda batAvatAM kahe che - parijJA upacitamAM phakta manathI ciMtavana che arthAt huM ane mAruM e prakAranuM manathI citavana che; ane anumodanAmAM bIjAthI marAtA pANImAM anumodanA che arthAt A ene mAre che te sAruM kare che, e prakArano mAnasa pariNAma che; ane anumodanA vakhate hiMsAnAM pAMca aMgo hoya che, jyAre parijJA upacitamAM hiMsAnAM pAMca aMgo nathI, phakta manathI ciMtavana hoya che. utthAna : pUrvanA sarva kathananuM nigamana karatAM 'tarva thI kahe che - TIkArya : tavuM ..... siddham ! te kAraNathI jyAM karAtA prANIghAtamAM svayaM kuta, kArita ane anumati ane kliSTa adhyavasAya ane prANano atipAta=nAza, vidyamAna che, tyAM ja karmano upacaya che, anyatra nahi, e pramANe siddha thayuM arthAt e pramANe pUrvanA kathanathI siddha thayuM. tahevAda-Ane ja=kataveva thI nigamana karIne je siddha karyuM, ene ja batAvatAM phaLanigamanane kahe che - gAthArtha : tu ..... mAccha ! A ja pUrvokta traNa AdAno-kAraNo che, jenAthI pApa karAya che. have gAthAnA uttarArdhathI phaLanigamana batAvatAM kahe che - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 pratimAzataka, bloka : 30 parva e pramANe bhAvanI vizuddhithI livaNa prApta thAya che. TIkArca - tAni ... sarvanDopatiH | A ja pUrvokta traNa kRta-kArita ane anumatirUpa vyasta athavA samasta AdAno=kAraNo, che-pApakarmane ekaThAM karavAnAM kAraNo che, ke duSTa adhyavasAyanI apekSAvALA evA jenA vaDe= kuta, kArita ane anumatirUpa vyasta ke samasta evA pApakarmanA kAraNabhUta evA jenA vaDe, pApakarma karAya che arthAt pApakarmano upacaya thAya che-pApakarma ekaThuM thAya che. e pramANe sthita hote chate=duSTa adhyavasAya sApekSa A traNa kAraNo pApakarmano upacaya-pApakarmane ekaThAM kare che, e pramANe sthita hote chate, prANAtipAta hovA chatAM paNa vivizuddhithI araktadvira mana vaDe=rAga-dveSarahita mana vaDe, pravartamAna=pravRtti karatAne, vizuddhi hovAthI karmano upacaya thato nathI, ane tenA abhAvathIHkarmanA upacayanA abhAvathI, nirvANa=sarvaDhaMDhanI uparati=sarva kaMThano abhAva, thAya che. vizeSArtha: pUrve kahyuM e rIte duSTa adhyavasAya sAthe kRta, kArita ane anumatirUpa kAraNo hoya to pApakarmano upacaya thAya che. paraMtu jyAre duSTa adhyavasAya na hoya tyAre bhAvavizuddhine kAraNe rAga-dveSarahita manathI hiMsAnI pravRtti cAlu hoya ane jIvanA prANano nAza thAya to paNa, mananI vizuddhi hovAthI mAranArane karmano upacaya thato nathI; ane karmanA upacayanA abhAvathI potAnA jIvananirvAha mATe hiMsAmAM pravRtti hovA chatAM paNa ghAtakane karmabaMdha nahi thavAne kAraNe, dhIre dhIre pUrve bAMdhelAM sarva karma bhogavIne nirvANanI prApti thAya che. TIkArca - bhAvavizudhyA ....kRSTAntamAda - bhAvavizuddhithI (hiMsAnI) pravRtti karatA karmabaMdha thato nathI, emAM dAMta batAvatAM kahe che - gAthArtha : purUM ..... noni II asaMyata=gRhastha, athavA to medhAvI=saMyata, paNa pitA, putrane mArIne AhAra kare (to paNa) karma vaDe, = pApa vaDe lapAto nathI. TIkArya : pua ..... nAriSyate | asaMyata=gRhastha, athavA medhAvI=saMyata, paNa pitA, tevA prakAranI ApattimAM putrane mArIne tenA pizitane mAMsane, khAto AhAra kare to paNa pApakarmathI lapAto nathIAzleSa pAmato nathI. kathA ..... satyapa ti | je pramANe putrane mAratA evA pitAne rAga-dveSarahita mana hovAthI karmabaMdha nathI, te pramANe anyatra paNa=bIjA sthAnamAM paNa, arthAt pitA-putranA saMbaMdha vagaranA anya sthAnamAM paNa, tevA prakArano prANivadha hote chate paNa=rAga-dveSarahita manathI prANivadha hote chate paNa, karmabaMdha nathI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 pratimAzataka | zlokaH 30 ti' zabda bauddhanA kathananI samAptisUcaka che. TIkArya : pati tuSaMvAda' - Ane="nA' .... tAdRzALavaye satyapi ti" sudhInA kahela bauddhamatane, dUSaNa ApavA mATe kahe che - gAthArtha : maLatA . jeo manathI dveSa pAme che, teone cita vidhamAna nathI ane teonuM anavadhaviravaLa ata che. (je kAraNathI) teo saMvRtacArI nathI. TIkArya : ye .. azuddhatvAtu, jeo koIka kAraNathI manathI=aMtaHkaraNathI, pradveSa pAme che, vadhapariNata evA teonuM zuddha citta vidyamAna nathI, ane tethI karIne kevala mananA praSamAM teo vaDe=bauddho vaDe, je anavadyaHkarmabaMdhanuM kAraNa nathI ema kahevAyuM che, te teonuM=bauddhonuM, atadhya ajJAna che, je kAraNathI teo saMvRttacArI= saMvarabhAvavALA, nathI. kema ke mananuM azuddhapaNuM che. ' zva vArA TIkAmAM kahela che, te'mAsAne paDaiti' mULagAthAmAM che tenA pUrakarUpe kahela che. ane mULamAM 'vitta' zabda che, tenA pUraka tarIke 'zuddha zabda TIkAmAM kahela che. vizeSArtha: koIka kAraNane pAmIne jIvo manathI pradveSa kare che paraMtu bAhyathI hiMsA karatA nathI, tyAM hiMsAnAM pAMca kAraNo vidyamAna nahi hovAthI hiMsA thatI nathI, e pramANe bauddha vaDe je kahevAyuM, te teonuM kathana atathya che. kema ke bAhyahiMsA nahi karavA chatAM manamAM jemane praSa thAya che, teo saMvRtta AcAravALA nathI, kema ke saMvRtta AcAravALAne manamAM paNa pradveSa thAya nahi. ane saMvRtta AcAravALA jeo nathI, temanI pravRttine anavadya karmabaMdhanuM kAraNa nathI tema, kahI zakAya nahi, paraMtu sAvadya kahevI paDe. utthAna : pUrve kahyuM ke, kevala manathI pradveSa hote chate jyAre kAyAthI hiMsA nathI thatI, tyAre bauddhI te manathI aSane anavadya-karmabaMdhanuM kAraNa nathI, tema kahe che, te bauddhonuM atathya ajJAna che; ane temAM hetu kahela ke - mananI azuddhine kAraNe teo saMvRttacArI nathI. tyAM bauddha taraphathI prazna udbhavI zake ke, hiMsAnAM pAMce aMgo vidyamAna hoya tyAM ja hiMsAkRta karmabaMdha thAya che, mATe kevala manathI jyAM hiMsA vartatI hoya tyAM hiMsAkRta karmabaMdha nathI, ema ame kahIzuM, to zuM doSa che? e prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne teonA kathanane atadhyarUpe spaSTa karavA tathAdi' thI graMthakAra kahe che - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 30 TIkArya : 435 tada ... utte, - karmanA upacayamAM mana ja pradhAna kAraNa teo vaDe=bauddho vaDe, kahevAyuM che. kema ke kevala kAyavyApArathI karmanA upacayanA abhAvanI ukti=vacana, che. utthAna : ahIM pUrvapakSI=bauddha, kahe ke, ame kevala kAyavyApArathI ke kevala manovyApArathI=kAyaceSTArahita manovyApA2thI, karmano upacaya kahetA nathI. tethI jyAM kAyaceSTA ane mana baMne hiMsAne anukULa hoya tyAM karmano upacaya thAya che, ane bemAMthI ekano abhAva hoya tyAM karmano upacaya thato nathI. tene graMthakAra kahe che - TIkArya H kAyaceSTArahitasya . tAtparyAt / kAyaceSTArahita tenI=mananI, akAraNapaNAnI ukti=vacana, phalanigamana batAvanAra 'tu .....' gAthAmAM je kahyuM ke, bhAvavizuddhithI nirvANa pAme che, e prakAranA svavacanathI ja=bauddhanA potAnA vacanathI ja, viruddha che. kema ke tyAM=bhAvavizuddhithI nirvANa pAme che e kathanamAM, eka mananA ja pradhAnapaNAmAM tAtparya che. vizeSArtha : bauddhamate hiMsAnA sthAnamAM kAyA ane manovyApAra baMne hoya tyAM ja hiMsAno svIkAra karela che, ane nirvANaprApti pratye kAyano vyApAra mokSane pratikULa evI hiMsAmAM pravRtta hoya to paNa kevala manovyApArathI nirvANa prApta thAya tema kahela che, te teonA vacanano paraspara virodha che; ema kahIne graMthakArazrIne e kahevuM che ke, jema mokSa pratye mana ja pradhAna kAraNa che, tema hiMsA pratye paNa mana ja pradhAna kAraNa che, ema teoe svIkAravuM joIe. mATe kevala manathI pradveSa hote chate jo kAyAthI hiMsA na hoya to mananA pradveSane anavadya kahevuM=karmabaMdhanuM kAraNa nathI ema kahevuM, e teonuM atathya=ajJAna, che. utthAna : ahIM bauddha kahe ke, hiMsA pratye pAMce aMgo prApta thAya, tyAre ja hiMsAmRta karmabaMdha thAya che, tethI karmabaMdha pratye kAyavyApAra ane manovyApAra ema ubhayanI AvazyakatA rahe che. kema ke hiMsA e bAhyapadArtha che tethI manovyApAranI sAthe kAyavyApAra paNa joIe, ane mokSa e aMtaraMga padArtha che, tethI mokSa mATe bAhya AcaraNAnI apekSA rahetI nathI. tethI bAhya AcaraNA hiMsAdimAM vartatI hoya to paNa bhAvanI vizuddhithI nirvANanI prApti thaI zake che. tethI graMthakAra anyatrALun thI kahe che - TIkArya : anyatrALutta - anyatra paNa kahyuM che=bauddhadarzanamAM anya sthAnamAM paNa kahyuM che, te batAvatAM kahe che - cittameva rmavanvAti / kharekhara rAgAdi klezavAsita citta ja saMsAra che, ane rAgAdi klezathI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 pratimAzataka | zloka 30 vimukta te Rcitta ja, bhavAMtaHmokSa che, e pramANe kahevAyela che. tethI vittameva di..... A kathanarUpa tamArA abhyapagama dvArA svIkAra dvArA ja kliSTa manovyApAra karmabaMdha mATe che. 'tti' zabda kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : 'cittameva di saMsAra' e bauddhanA vacanathI saMsAranA kAraNa tarIke kliSTa cittano svIkAra thAya che. tethI kevala mana:praaSamAM kAyAthI jyAre hiMsA thatI nathI tyAre anavadya kahevuM, e teonuM vacana atathya che, te teonA ja svIkArathI siddha thAya che. utthAna - bauddhamatamAM IryApathamAM karmabaMdhano abhAva svIkArela che, tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che - TIkArya : pa ..... vanyavatvameva | IryApathamAM paNa upayuktanuM apramattapaNuM hovAne kAraNe abaMdhakapaNuM che, vaLI anupayuktanuM kliSTacittapaNuM hovAne kAraNe baMdhakapaNuM ja che. vizeSArtha - bauddhamata pramANe, IryApathamAM Ta mAravAno adhyavasAya nahi hovAne kAraNe kAyAthI hiMsA thavA chatAM karmabaMdha thato nathI, paraMtu sUkSmadRSTithI jotAM anupayuktane bIjAnA rakSaNa pratye upekSArUpaklicittapaNuM hovAne kAraNe baMdhakapaNuM che, arthAt karmabaMdha thAya che. utthAna : bauddhamatamAM svapnAMtikamAM thatI hiMsAthI karmabaMdha thato nathI tema kahyuM, tenA nirAkaraNa mATe graMthakAra kahe che - TIkArya : nti.... grupatA ! svapnAMtikamAM paNa azuddha cittanA sadbhAvathI ISathoDI, badhA thAya che ja, ane te avyakta sAvadha uktithI kahevAyelI tArA vaDe=bauddha vaDe, paNa svIkArAyelI che. "vyarUsavaghowA' pATha che tyAM AvyAvadhovA' pAThanI saMbhAvanA che, ane te mujaba TIkAno artha karela che. vizeSArtha - koI jIva svapnamAM hiMsA kare che tyAre hiMsAnAM pAMca aMgo tyAM hotAM nathI, te kAraNe, tyAM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 30 437 bAhyahiMsA nahi hovA chatAM, pote koIkanI hiMsA karI rahela che tevA prakAranuM azuddha citta tyAM varte che, tethI tatkRta karmabaMdharUpa kAMIka bAdhAnI prApti tyAM thAya che. ahIMyAM azuddha cittane kAraNe bAdhA thAya che tema na kahetAM kAMIka bAdhA thAya che tema kahyuM, tenAthI e prApta thAya che ke, kharekhara koI jIva jAgRta avasthAmAM hiMsA karavAnA adhyavasAyavALo nathI, to paNa svapnamAM potAnA zatru pratye dveSa hovAthI te dveSabhAvane kAraNe hiMsAnI kriyA svapnamAM thAya che, tyAre je karmabaMdharUpa bAdhA thAya che te alpa pramANamAM thAya che. kema ke kharekhara te jIvane zatrune mAravAno adhyavasAya nathI, Ama chatAM nidrAavasthAmAM potAno nahi mAravAno bhAva suSupta thaI javAne kAraNe hiMsAnI pravRtti thaI jAya che, ane te ja vAtane bauddha paNa svIkArI che te batAvatAM kahe che ke - "nA" ItyAdi mULa gAthAmAM sAvaghanI ukti dvArA bauddha vaDe paNa te svIkArAyela che. arthAt UMghamAM avyakta evI sAvadha pravRttirUpa karmabaMdha thAya che e pramANe bauddha paNa svIkAre che; mATe sarvathA karmabaMdha nathI ema na kahI zakAya, paraMtu jAgRta avasthAmAM hiMsAmAM je karmabaMdha thAya che tenA karatAM svapnamAM alpa karmabaMdha thAya che. kema ke svapnamAM potAno ahiMsakabhAva hovA chatAM te avyakta thavAnA kAraNe sAvagha citta thayuM che, Ama chatAM sAvadya pravRtti tyAM thayelI nathI. tethI svapnamAM avyakta sAvadya ukti dvArA ISadrakAMIka, bAdhA bauddha vaDe paNa svIkArAyela che. utthAna : bauddhamatamAM dUSaNa ApavA mATe 'pata kUpaUTya bAda ..thI... traNamyuti sudhInuM kathana graMthakArazrIe karyuM. te kathananuM tavaM' thI nigamana karatAM kahe che - TIkArya : tavuM ....... plavate . te kAraNathI=pUrve sthApana karyuM ke kevala manathI hiMsA kare che kAyAthI karato nathI, tyAM kliSTa citta che. IryApathamAM paNa anupayuktane kliSTa citta che, ane svapnAMtikamAM paNa kliSTa citta che, mATe karmabaMdha che, te kAraNathI, eka kliSTa mananA sadbhAvamAM paNa baMdhano sadbhAva hovAthI, je prANI, prANInuM jJAna ItyAdi pAMcathI hiMsA thAya che, ema kahyuM, te sarva vyartha Thare che. vaghu ..pridhAna, pUrve bhAvanI vizuddhithI hiMsAnI pravRttimAM karmabaMdha nathI tema kahyuM, tyAM dRSTAMta tarIke 'putra pitA samaraga' ItyAdi je paNa kahevAyuM, te paNa anAlocita=vicAryA vagaranuM, abhidhAna che. temAM hetu kahe che - mArayAmi ..... asaMmavAtu, huM mAruM chuM, e prakAranA adhyavasAya vagara vyApAdanano=mAravAno, asaMbhava che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, "mAruM chuM' - e adhyavasAya vagara mAravAnuM asaMbhava hovA chatAM rAgadveSarahita manathI pitA putrane mAre che, tethI tyAM saMkliSTa citta nathI. mATe bIjo hetu kahe che - -8 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 pratimAzataka zlokaH 30 TIkArya : tAza ..... pasaMmatava tevA prakAranI cirapariNatinI=potAnA jIvananirvAharUpa svArtha khAtara huM Ane mAruM chuM', tevA prakAranI cirapariNatinI, kaI rIte asaMkSiNatA hoI zake ? arthAt na hoI zake. ane saMklezamAM nakkI karmabaMdha thAya che, te to tamane ane amane ema ubhayane saMmata ja che. tethI pitA-putra sthAnamAM paNa karmabaMdha che ja. vizeSArtha: tathAvidha ApattimAM potAnA deharakSaNa mATe rAga-dveSathI rahita pitA putrane mAre che tyAM, "huM Ane mAruM chuM', e prakAranA adhyavasAya vagara mAravAno asaMbhava che, tethI pUrvapakSInuM e kathana vicAryA vagaranuM che. ahIM prazna thAya ke, "mAruM" e prakArano vicAra karyA vagara mAravAnuM asaMbhava hovA chatAM, koI padArthanA rAgabhAva ke putra pratyenA dveSabhAvathI te hiMsA karato nathI, paraMtu jIvananirvAhano anya rIte asaMbhava hovAthI pitA putranI hiMsA kare che, tethI saMkliSTa citta tyAM nathI. tethI bIjo hetu kahe che ke, tevA prakAranI cittapariNatinI asaMmpiSTatA kaI rIte hoI zake ? arthAt putra pratye dveSa nahi hovA chatAM potAnA jIvananA rakSaNArthe huM putrane mAruM evA prakAranI cittapariNati saMkleza vagaranI nathI; ane saMklezamAM avazya karmabaMdha thAya che, te tamane ane amane ema ubhayane saMmata che, tethI pitA-putra sthAnamAM paNa karmabaMdha thAya che. mATe kAyAthI paNa jyAM potAnA svArtha khAtara huM ane mAruM - e prakAranA mAnasa upayogapUrvaka hiMsA thAya che, tyAM avazya karmabaMdha thAya che. utthAna : pUrvamAM bauddhano pUrvapakSa sthApIne temAM doSo batAvavA mATe tat sUpaUTyAda ..... thI atyAra sudhInA kathanathI pUrvapakSamAM dUSaNa batAvyuM. vaLI have koI anya ThekANe bauddha, bIjAthI hiMsA karAyela mAMsabhakSaNamAM doSa nathI, e pramANe kahe che, te paNa asaMgata che, te batAvavA arthe kahe che - TIkArca - pa ..... pratidatatvAn ! je paNa parathI vyApAdita pizitanA bhakSaNamAM-mArelAnA mAMsanA bhakSaNamAM, para hasta vaDe AkRSTa thayelA grahaNa thayelA, aMgArAnA dAhanI jema doSa nathI, e pramANe pUrvapakSI kahe che, te paNa unmatta pralapitanI jema anAkarNanIya=nahi sAMbhaLavA yogya che. kema ke parathI vyApAdita mAMsabhakSaNamAM paNa anumatinuM apratihatapaNuM che arthAt bIjAe mArelAnA mAMsane khAvAmAM anumati to lAge ja che. vizeSArtha: prANIne mAravAnA pariNAmapUrvaka prANInI hiMsA karavI, te karmabaMdhanuM kAraNa che, ema bauddha kahe che; paraMtu anya koI vyakti hiMsA kare ane tenuM mAMsa bauddha sAdhu Adi koI paNa khAya, to ne karmabaMdha thato nathI; jema paranA hAtha vaDe AkRSTa kADhelA, aMgArAthI bIjAne dAha thato nathI, tema bIjAthI karAyelI hiMsAthI potAne doSa lAgato nathI, A pramANenuM bauddhanuM kathana paNa unmattanA pralApanI jema nahi sAMbhaLavA yogya che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka 30 439 | 'taNunmattapratnapatavat sanAnI ' ahIM ' thI e kahevuM che ke, pUrve kahyuM ke, kevaLa manathI hiMsA kare ke kevaLa kAyAthI hiMsA kare temAM karmabaMdha nathI, te kathana to unmattanA pralapitanA jevuM anAkarNanIya che; paraMtu prastuta kathana paNa anAkarNanIya che. kema ke para vaDe karAyelI hiMsAthI prApta thayelA mAMsanA bhakSaNamAM anumodanAnI prApti che. TIkArca - ..... gari ti ane kuta, kArita ane anumatirUpa AdAnatraya-traNa kAraNo, teo vaDe=bauddha vaDe, je kahevAyAM, te jinendramatanA lavano=jineMdramatanA aMzano, AsvAda ja teo vaDe karAyo. 'ti zabda sUtrakRtAMganA pAThanA kathananI samAptisUcaka che. utthAna : sUtrakRtAMgano pUrvenAgaM chaITUTUTIuThThI pATha batAvyo tenI pUrveutena .....thI kahela ke, adhyavasAyamAtrathI= jinapUjAmAM jIvane nahi mAravAno adhyavasAya che eTalA mAtrathI, hiMsAnI anyathAsiddhinuM pratipAdana karazo to bauddhamatamAM tamAro praveza thaze, ema pUrvapakSI evA lupAke kahyuM. tenuM nirAkaraNa graMthakAre karela ke, zubhayoga ane zubha adhyavasAyanuM sAmya hovAne kAraNe jinapUjAdimAM ame zubhakriyAno svIkAra karIe chIe; paraMtu bauddha svIkAre che tema pUjAmAM mAravAno adhyavasAya nathI, eTalA mAtrathI zubhakriyAno svIkAra karatA nathI, tethI paramatamAM=bauddhamatamAM, amAro praveza thaze nahi. tyAM tha' thI pUrvapakSI luMpAka kahe che - o jevo zubhayoga=zubhavyApAra, che, tevo ja zubhaadhyavasAya pUjAmAM che, tethI te baMne samAna che. TIkA : atha tathApi putraM pitetyAdhuktadizA dravyastave puSpAdijIvopamardadoSAbhAvAbhidhAne paramatapravezastadavastha eva, mAraNAdhyavasAyaM vinA vyApAdane'doSokteruttarasyobhayatra tulyatvAditi cet, na, locAnazanAderevA(rivA?)dhikAriNo yatanAzuddhabhAvena saMklezarUpApanayane parikarmitavatsanAgAderiva tato balavaddoSAbhAvAt, svarUpataH sAvadyatvAcca yatestatra nAdhikAra iti / tata: zubhayoge dravyastave nArambhikI kriyA'bhidheyA / abhidheyA cet ? zubhava, hiMsA ca yatanayA tadadhikanivRttibhAvAna bhavati / tadAha "yatanAto na ca hiMsA yasmAdeSaiva tannivRttiphalA / tadadhikanivRttibhAvAd vihitamato'duSTametad / / " (SoDa0 6 zlo0 16) iti / mUla eva vistareNAbhidhAsyate cedamupariSTAdityalaM prasaGgena / TIkArya : atha .. vartavaSamAvAn ! to paNa putra-pitA ItyAdi je sUyagaDAMgasUtramAM kahyuM che, temAM kahevAyelI dizAthI dravyastavamAM puSpAdi jIvonA upamadanamAMetAzamAM, doSAbhAvanuM abhidhAna karAye Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pratimAzataka / blokaH 30 chate paramatamAM praveza tadavastha ja che te pramANe ja che. kema ke mAravAnA adhyavasAya vagara vyApAdanamAMmAravAmAM, adoSanI uktinuM vacananuM, ubhayatra tulyapaNuM che. arthAt putra-pitAnA sthAnanI jema dravyastavamAM karAtA puSpAdi jIvanA upamardananA sthAnamAM paNa tulyapaNuM che, A pramANe pUrvapakSI kahe to teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM. kema ke loca-anazanAdithI jema balavAna doSano abhAva che, tema parikamita=saMskArita, vatsarAgAdinI jema yatanArUpa zuddhabhAva vaDe saMklezanuM svarUpa dUra thaye chate tenAthI dravyastavathI, balavAna doSano abhAva che, vizeSArtha : '34tha' zabda pUrvapakSI luMpAkanA kathananA prAraMbha arthe che ane tathApi' zabda e pUrvakathananI sAthe saMbaMdha dharAve che, te A rIte - yadyapi = joke, tame zubhayogane kAraNe dravyastavamAM zubhakriyA svIkAro cho, jyAre bauddhamate rAga-dveSa vagara kevala kAyAthI kriyA karavAmAM hiMsA nathI tema svIkArAya che, tethI paramatamAM praveza nahi thAya, kema ke benI mAnyatAno bheda prApta thAya che. kema ke pitA-putra sthAnamAM citta vagara kevala kAyika kriyAthI bauddha hiMsA mAnato nathI, tyAre siddhAMtakAra devapUjAdimAM zubhakriyA hovAne kAraNe anAraMbhika kriyA kahe che. tethI paramatamAM amAro praveza nathI, ema siddhAMtakAra kahe che. to paNa dravyastavamAM puSpAdi jIvonuM upamadana thAya che, temAM doSa kema nathI ? e prazna karavAmAM Ave to e ja kahevuM paDaze ke, je rIte pitA putrane mAre che, tyAM mAravAno adhyavasAya nathI, paraMtu vyApAdana kriyA=mAravAnI kriyA che; tema dravyastavamAM mAravAno adhyavasAya nathI, paraMtu vyApAdana kriyA=mAravAnI kriyA che tethI doSa nathI, ema ja kahevuM paDaze; ane e rIte kahevAthI bauddhamatamAM praveza thaze. kema ke mAravAnA adhyavasAya vagara vyApAdanakriyAmAM adoSa che tema tame dravyastavamAM kahezo; arthAt puSpAdinA jIvone mAravAno adhyavasAya nathI, paraMtu bhagavAnanI bhakti mATe koI anya upAya nathI, mATe puSpAdinuM vyApAdana karIe chIe, tethI koI doSa nathI, tema tame kahezo; to e prakArano uttara pitA-putranA sthAnamAM paNa ApI zakAya che; te A rIte - pitAno putrane mAravAno adhyavasAya nathI, paraMtu tevA prakAranI ApattimAM svajIvananA rakSaNa mATe anya upAya nahi hovAne kAraNe putrane mAre che, mATe tyAM doSa nathI; ane te rIte vicAratAM bauddhamatamAM praveza prApta thaze. tenuM nirAkaraNa karatAM 'ti vet na' thI graMthakAra kahe che - pUrvapakSI luMpAkanI A vAta barAbara nathI ane temAM 'novAnazanAriva vavavAmAMvAtu'=loca ane anazana AdinI jema baLavAna doSanA abhAvathI, e pramANe heta kahyo. tenuM tAtparya e che ke, loca ane anazana karavAnA adhikArI evA sAttvika muni te kriyA kare che tyAre, locanI kriyAmAM potAne kaSTa prApta thAya che ane anazana kriyAmAM potAnA prANano nAza thAya che to paNa, te kriyA karIne muni nirjarA karI zake tevuM uttama sattva hovAne kAraNe, te kriyAnA muni adhikArI che. AthI ja laMpAkane paNa te saMmata che ke, adhikArI evA muni loca ke anazana karIne nirjarA prApta kare che, ane je locamAM kaSTa ke anazanamAM mRtyu Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 pratimAzataka/ zlokaH 30 prApta thAya che, te nirjarArUpa lAbhanI apekSAe balavAna doSarUpa nathI, paraMtu akiMcitkara che. te ja rIte jinapUjAno adhikArI jIva jyAre dravyastava kare che tyAre, bhagavAnanI bhaktimAM upayogI evI hiMsAthI 'prayojana vagaranI leza paNa hiMsA na thAya, e prakAranA yatanAzuddha bhAva vaDe, tene puSpAdinA upamadanamAM saMkleza svarUpanuM apanayana thAya che. tethI jema vatsanAgAdi jhera hovA chatAM saMskArita karAtAM saMskArane kAraNe mAraNa karatAM nathI, tema A hiMsAdi karmabaMdhanI zakti vagaranA banI jAya che. tethI parikamita vatsanAgAdinA jevI dravyastavanI kriyAthI balavAna doSa prApta thato nathI. arthAt bhagavAnanI pUjAmAM vaparAtA puSpAdinA jIvonuM upamana thAya che, paraMtu puSpAdi dvArA karAtA pUjanathI potAne viratinI prApti sulabha bane che, ane anya jIvone paNa te pUjAnAM darzanathI bodhi AdinI prApti thAya che; e lAbha karatAM A jIvonI hiMsA thAya che, te balavAna doSarUpa nathI; paraMtu akiMcitkara doSa che. jyAre pitA-putra sthAnamAM potAnA prANarakSaNanA malina adhyavasAyathI pitA putrane mAre che, tethI tenA jevuM dravyastava nathI. mATe bauddha matamAM amAro praveza thaze nahi. utthAna : ahIM prazna thAya ke, jo kharekhara yatanAzuddha bhAva vaDe dravyastavamAM saMklezarUpanuM apanayana thAya che, ane tethI gRhasthane dravyastavamAM doSa nathI, to e rIte munine paNa yatanAzuddha bhAvathI dravyastavamAM saMklezanuM apanayana thaI zake che; tethI munie dravyastava karavuM joIe, ema lupAka kahe, tethI kahe che - TIkArtha: svarUpa ..... nAthijAra rUtti ane svarUpathI sAvaghapaNuM hovAne kAraNe yatine tyAM dravyastavamAM, adhikAra nathI. 'statra nadhikAra ti' ahIM 'tti' zabda che, te jona' thI lupAke zvetAMbara saMpradAyane bauddhamatanA pravezanI Apatti ApI tenuM nirAkaraNa karyuM, ane pharI luMpAke 35tha tathApi .. thI bauddhamatanA pravezanI Apatti bIjI rIte batAvI tenuM nirAkaraNa karyuM, te kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : gRhastha malinAraMbhI che, tethI svarUpathI sAvadya evI pUjAno adhikArI che; jyAre muni malinAraMbhI nathI, mATe svarUpathI sAvadya evI pUjAno adhikArI nathI; ane je adhikArI hoya tene ja e kriyA karavAthI lAbha thAya, mATe dravyastavanA anadhikArI evA muni bhagavAnanI pUjA karatA nathI. ahIM vizeSa e che ke, yadyapi loca ane anazanAdi paNa zarIrane pIDA upajAvanArUpa che, tethI e paNa svarUpathI sAvadya prApta thAya. tethI jo yati loca ane anazanAdinA adhikArI hoya to temane jinapUjAnA paNa adhikArI mAnavA paDe. ahIM tAtparya e bhAse che ke, nizcayathI loca ane anazanAdi svarUpathI sAvadyarUpa hovA chatAM Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 pratimAzataka, zlokaH 30 vyavahArathI niravadya che. vyavahArathI e ja pravRttine sAvadya kahevAmAM Ave che ke jyAM lokadaSTithI paNa hiMsA dekhAtI hoya. jema muni nadI Utare che tyAM lokane vyavahArathI hiMsA dekhAya che, tethI te svarUpathI sAvadya che; paraMtu muni vihArAdi kare che tyAre teonI gamanaceSTAthI vAukAyAdinI virAdhanA thAya che, tethI nizcayathI te sAvadya kriyA hovA chatAM vyavahArathI niravadya kriyA che. tenI jema ja vyavahArathI niravadya evA loca ane anazanAdi che, tethI yati tenA adhikArI che, ane vyavahArathI sAvadya evA dravyastavanA yati adhikArI nathI. ahIM vyavahArathI sAvadya evI nadI UtaravAnI kriyAnA adhikArI yati che, tema kahyuM, te utsargathI nahi, paraMtu apavAdathI samajavuM. ane e rIte tathAvidha saMyogamAM apavAdathI dravyastava vajasvAmIe karela che. tethI apavAdathI muni paNa dravyastavanA adhikArI che. utthAna : pUrve savAraMmanivRttiparva .... thI je kathana karyuM, ane tyAra pachI prajJaptisUtrano pATha batAvyo; tema ja "jigna pratiniyatA' .. thI je kathana karyuM, ane sUyagaDAMgasUtramAM paramatano upanyAsa karIne dUSaNa ApyuM, te sAkSI pATha Apyo; tyAra pachI pUrvapakSI lupAke "tha tathA .. thI bIjI rIte paramata praveza thaze te batAvyuM, tenuM graMthakAre nirAkaraNa karyuM. have te sarvakathananuM nigamana karatAM tataH' thI graMthakAra kahe che - TIkArca - tata: .. zumeva, tethI karIne=pUrvamAM siddha karyuM e rIte dravyastavamAM karAtI te kriyA zubhayogarUpa che tethI karIne, zubhayogarUpa dravyastavamAM AraMbhikI kriyA abhidheya nathI. ane jo abhidheya kaho to zubha ja che=zubha AraMbhikI kriyA ja che, paNa azubha AraMbhikI kriyA nathI. vizeSArtha : dravyastava zubhayogavALuM hovAthI vAstavika rIte tyAM anAraMbhikI kriyA mAnavI joIe; ane jo AraMbhika kriyA mAnavI hoya to zubha AraMbhikI kriyA mAnavI joIe, paraMtu azubha AraMbhikI kriyA nahi. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, dravyastava bhagavAnanI pUjArUpa hovAthI zubha kriyArUpa tame kahetA ho, to paNa dravyastavamAM hiMsA hovAne kAraNe zubha kriyArUpa kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - TIkArca - hiMsA ... mattA ane yatanA vaDe tenI=hiMsAnI, adhika nivRttino bhAva hovAthI hiMsA nathI. tavAda thI temAM SoDazaka graMthanI sAkSI ApatAM kahe che - yatanAto ..... tat || ti ! ane yatanAthI hiMsA nathI, je kAraNathI A jayatanA ja, tenI hiMsAnI, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zloka : 30 43 adhika nivRttino bhAva hovAthI tenI hisAnI, nivRttirU5 phaLavALI che, AthI zAstramAM jinabhavana karAvavuM vihita che. AthI karIne A=jinabhavana karAvavuM, aduSTa che. tti zabda SoDazakanA sAkSIpAThanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : je jIva yatanApUrvaka dravyastava kare che tyAM yadyapi svarUpathI hiMsA dekhAya che, paraMtu dravyastavamAM thatI hiMsA karatAM adhika hiMsAnI nivRttinI prApti thAya che. kema ke bhagavAnanI pUjA karatAM pUjakane bhagavAnanA dharma pratye ruci vRddhimatuM thAya che ane te viratinA pariNAmane niSpanna kare che, ane anya jIvo paNa tevI uttama prakAranI bhagavAnanI bhaktine joIne bIjAdhAnAdi dvArA samyakta Adine pAmIne viratine prApta kare che. ane te virati ahiMsArUpa hovAne kAraNe pUjAmAM thayelI hiMsA karatAM adhika hiMsAnI nivRtti prApta thAya che, tethI dravyastavamAM hiMsA thatI nathI. utthAna : yatanAthI adhika hiMsAnI nivRtti kema thAya che, te jANavAnI adhika jijJAsA thAya. tethI kahe che - TIkArca - mUna va ... prasaMna ! ane mULamAM *prastuta graMthanA mULa zlokamAM ja, vistArathI Aga yatanAthI hiMsA nathI A kathana, AgaLamAM graMthakAra svayaM kaheze. ethI prasaMgathI saryuM. utthAna : zlo-30 mAM kahela kriyAnA niSkarSane jANavAthI thato lAbha batAvavA arthe padyAtmaka zloka kahe che - TIkA - imaM proktaM yuktaM ya iha samayAdvAcakavaraiH, kriyAyA niSkarSa kalayati kRtI zAntamanasA / yaza:zrIstasyoccaistyajatisavidhaMnaivaguNino, gunnaanaaNvaallbhyaatprmrsikevprnnyinii||1|||30|| TIkArca - rumaM ..... prayinI 9 vAcakavara vaDe arthAt graMthakArazrI upAdhyAya yazovijayajI vAcakavara vaDe karIne, samayamAMthI-siddhAMtamAMthI, ahIMyAM=prastuta graMthamAM, yukta evA A kahevAyelA kriyAnA niSkarSane zAMta mana vaDe buddhizALI evo je manuSya jANe che, te manuSyanA sAMnidhyane, parama rasika premI strInI jema guNInA guNonuM vallabhapaNuM hovAthI thazarUpI lakSmIatyaMta choDatI nathI ja 30. zlokamAM 'vigha" zabda che, te sAMnidhya arthaka che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zloka 30-31 vizeSArtha: prastuta gAthAnI TIkAmAM pUjAnI kriyAne nirAraMbharUpe sthApana karavA graMthakAre je yatna karyo che, te zAstramAMthI uddhata karIne karelo che, ane vaLI te yuktithI yukta che. je jIva buddhimAna hoya arthAtu bhagavAnanA vacanane jANavA mATe tatpara manovRttivALo hoya ane potAnI mAnyatA pratye AgrahavALo na hoya, to cittane kaSAyothI AkuLa karyA vagara zAMta manathI A kriyAnA niSkarSane jANI zake che; ane A kriyAnA niSkarSane jANavAnA kAraNe te jIvane bhagavAnanI bhaktinI kriyA nirava bhAse che, tethI tene kriyA pratye te kriyAne sevavAnI manovRttirUpa guNa pragaTe che. ane guNIonA guNo pratye yazarUpI lakSmIne pakSapAta hoya che, kema ke jagatamAM guNavAna vyakti ja guNavAna tarIkenI khyAtine pAme che. tethI je vyaktine niravagha evI bhagavAnanI pUjA pratye pakSapAta hoya che, temano yaza jagatamAM vistArane pAme che.ll30mAM avataraNikA - dravyastave guNAnupadarzayati - avataraNikArya : dravyastavamAM guNone dekhADe che - vizeSArtha: pUrvanA zlokomAM muni dravyapUjA kema karatA nathI ane gRhastho kema kare che, te batAvyuM. have dravyastavamAM guNone dekhADe che arthAt adhikArI evA gRhasthane thatA guNone dekhADe che - zloka : vaitRSNyAdaparigrahasya dRDhatA, dAnena dharmonnatiH, saddharmavyavasAyatazca malinArambhAnubandhacchidA / caityAnatyupanamrasAdhuvacasAmAkarNanAt karNayo rakSNozcAmRtamajjanaM jinamukhajyotsnA samAlokanAt / / 31 / / zlokArca - (dravyastavamAM) vaitRSNAthI aparigrahanI daDhatA thAya che, dAnathI dharmanI unnati thAya che ane saddharmanA vyavasAyathI malina AraMbhanA anubaMdhano cheda thAya che. caityane namaskAra karavA mATe AvelA sAdhunA vacananA zravaNathI be kAnone ane jinamukhanI jyostAnA samAlokanathI= Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 pratimAzataka | zloka : 31 jovAthI, be AMkhone amRtanuM sarjana thAya che. ll31II TIkA - _ 'vaitRSNyAd' iti :- dhanatRSNAvicchedAdaparigrahasya aparigrahavratasya dRDhatA bhavati / TIkArya : ghanatRSNa .... mati / dhanatRSNAnA vicchedathI aparigrahanI aparigrahavratanI, daDhatA thAya che. TIkA : tathA dAnena kRtvA dharmonatirbhavati, vihitaM ca tajjinabhavanakAraNe pUrvAGgam, "tatrAsanno'pi jano'saMbandhyapi dAnamAnasatkAraiH / kuzalAzayavAn kAryo niyamAdbodhyaMgamayamasya" / / (SoDazake zlo0 6/6) ityAdinA / TIkArya : tathA ..... pUrvAn ! ane dAnathI=dAnapUrvaka (dravyastavarUpa jinamaMdira) karIne dharmanI unnati thAya che, ane jitabhavana karAvavAmAM pUvagarUpe zAstramAM dAna vihita che. utthAna : tatrAsanno ..... saca" II ItyAdi zloka vaDe dAnapUrvaka jinamaMdira baMdhAvavAthI dharmanI unnati thAya che, te batAvyuM che. te SoDazakanI gAthAno artha A pramANe che - TIkArya : "tatra satro ..... || tyAM=jinabhavananA AraMbhamAM, (jinabhavananI) nikaTamAM rahelA paNa asaMbaMdhI paNa janane dAna, mAna ane satkAra vaDe karIne kuzaLa AzayavALo karavo joIe. kema ke nakkI A=kuzaLa Azaya, lokanA bodhinuM aMga bane che. 0mULa zlokamAM nena' kahela che, tenA pUraka tarIke 'kRtvA' zabda TIkAmAM che. kAtroDapi mAM vi' zabdathI e samuccaya thAya che ke, zilpI vagerenuM to bahumAna karavuM joIe, paNa Asanna=najIka rahelA, jananuM paNa bahumAna karavuM joIe. 'saMvaccapa' 'pi' zabdathI e samuccaya thAya che ke, saMbaMdhIjana to dAna, mAna ane satkAra vaDe kuzaLa AzayavALo karavo joIe, paNa asaMbaMdhI jana paNa dAnAdi vaDe kuzaLa AzayavALo karavo joIe. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 pratimAzataka | bloka: 31 TIkA : tathA (saddharmavyavasAyato) "malinArambhAnubandhasya chidA" prAsAdAd itikartavyatA'nusandhAne sadArambhAdhyavasAyasyaiva prAdhAnyAditarasyAnuSaGgikatvAt, tatpravAhapravRttyaiva vaMzataraNopapatteH / Aha ca - "akSayanIvyA hyevaM jJeyamidaM vaMzatarakANDam" iti / (SoDa0 6 zlo0 15 uttarArddhaH) 'tathA' pachI mULa zlokamAM saddharmavyavasAyatA che. te pATha TIkAmAM hovo joIe. TIkArya : tathA ..... vaMzatarakhoparA ane (dravyastava) saddharmanA vyavasAyarUpa hovAne kAraNe malina AraMbhanA anubaMdhano chedanAra che. temAM hetu kahe che - prAsAdathI ItikartavyatAnuM anusaMdhAna thaye chate, saAraMbhanA adhyavasAyanuM japradhAnapaNuM hovAthI ane ItaranuM AnuSaMgikapaNuM hovAthI tenA pravAhanI pravRttithI ja vaMzataraNanI upapati che. 'bAda ' ane kahyuM che - akSayanIvyA . ti | akSayanItithI A rIte A vaMzatarakAMDa=vaMzataraNano upAya jANavo. 'ti' zabda SoDazakanA pAThanA kathananI samAptisUcaka che. dravyastavamAM saddharmano vyavasAya hovAne kAraNe malina AraMbhanA anubaMdhano cheda thAya che, temAM jhAlAvAr .... 355ttera sudhI hetu che. 0 dravyastavamAM saddharmano vyavasAya che, temAM prANAvAvuM ..... mAnavatvAn hetu che. dravyastava malina AraMbhanA anubaMdhane chedanAra che, temAM tat pravAhapravRva .... 35 hetu che. derAsara mATe rAkheluM mULa dhana nAza na pAme te rIte tenuM rakSaNa karavuM te akSayanIvi che. vizeSArtha : prAsAdane AzrayIne "jIvanamAM A ja kartavya che evuM anusaMdhAna thaye chate, kharekhara "manuSyajanmanuM sAphalya kevala dharmamaya jIvanathI ja che' evI mati sUkSmabodhapUrvaka jemane thayela che; ane bhaNAne batAvela saMyamajIvana ja paramArthathI upAdeya dekhAya che, paraMtu potAne saMyamajIvana svIkAravAnuM sattva Avirbhata thayela nathI tyAM sudhI, prAsAdane AzrayIne bhagavAnanI bhakti ja karavA jevI che; e prakAranuM ItikartavyatAnuM anusaMdhAna thaye chate, te vyakti je dravyastava kare che, tyAM saAraMbhanA adhyavasAyanuM ja pradhAnapaNuM che; ane yatanApUrvaka bhagavAnanI bhakti karatAM je kAMI dravyathI puSpAdinI hiMsA thAya che, te rUpa Itara AraMbhanuM AnuSaMgikapaNuM che. arthAt bhagavAnanI bhakti puSpAdinA AraMbha vagara asaMbhavita che, tethI puSpAdinA AraMbha pUrvaka paNa bhagavAnanI bhaktimAM te yatna kare che, mATe te dravyastava zubha AraMbharUpa che. ane e rIte dravyastava karanAra potAnI putrAdi saMtatine paNa te prakAre bhagavAnanI bhakti karavAnI anukULa mati Ape che, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka zloka : 31 447 ane potAnI tevI pravRttine joIne potAnAM saMtAnomAM te ja prakAranA saAraMbhanA pravAhanI pravRtti thAya che, tethI te vyaktinA vaMzanA taraNanI upapatti che. pote je dravyastava kare che, tyAre saduAraMbha thAya che te vakhate malina AraMbha aTake che; ane potAnI saMtatimAM paNa A rIte malina AraMbhano anubaMdha=pravAha, aTake che. tethI dravyastava malina AraMbhanA anubaMdhane chedanAra che, tema kahela che. 'bAda gha' thI 'akSayanIvyA .. vaMzataravAnuMm' sudhIno SoDazakano sAkSIpATha kahyo, te, vaMzataraNanI upapatti dravyastavathI thAya che, teTalA arthane batAvavA mATe che. ane tenAthI e prApta thAya ke - A dravyastava vaMzane taravA mATe kASTha samAna jANavuM arthAt taravAnuM sAdhana jANavuM. 'akSayanIvyA' no anvaya zlokanA pUrvAddhanI sAthe che ane te A rIte - jinamaMdira karIne sAdhune te soMpavuM na joIe ane te je prakAre teo= sAdhuo, tyAM rahe te pramANe akSayanIvathI karavuM joIe. kahevAno Azaya e che ke, jinamaMdiranA rakSaNa mATe mUla dhana sthApana karavuM joIe ke jenAthI jinamaMdiranAM jirNoddhAra Adi dareka kAryo thaI zake; ane devadravyano upayoga tyAM nahi thayelo hovAthI sAdhuo jinamaMdiranA bahAranA bhAgamAM raMgamaMDapa AdimAM rahIne upadezAdi karI zake. ane A rIte=ukta nyAyathI, arthAt akSayanIvinA sthApanapUrvaka jinamaMdiranuM nirmANa karAvavAthI vaMzatarakAMDa jANavuM. pote je jinamaMdiranA rakSaNAdi mATe akSayanI vinuM sthApana karela che, te pramANe potAnA vaMzanI paraMparAmAM putrAdi paNa te dhananuM rakSaNa vagere karIne jarUra paDe te ja dravyathI jinamaMdiranuM samArakAma Adi karAvaze. tethI tyAM sAdhu bhagavaMto avasthAna karI zake ane potAnA vaMzanI paraMparAmAM sAdhu bhagavaMtonA upadezAdinI prApti dvArA vaMzataraNanI upapatti thaze. TIkA : ___ tathA caityAnatyarthamupanamrA: upanamanazIlA:, ye sAdhavasteSAmekadeze dezanodyatAnAM yAni vacAMsi, teSAmAkarNanAt karNayoramRtamajjanam, TIkArya : tathA ..... amRtamannanam ane caityanA namaskAra mATe upanamra=namaskAra karavAnA svabhAvavALA, bane teonA=zaityonA. eka dezamAM dezanA mATe ughata thayelA sAdhuonAM je vacano, tene sAMbhaLavAthI be kAnane amRtanuM majjata thAya che. TIkA : tathA jinamukhasya-bhagavatpratimAvadanendootsnAyA lAvaNyasya samAlokanAdakSNo:= nayanayozcAmRtamajjanaM, vigalitavedyAntarobhayAnandAtmA zAntarasodbodha iti yAvat / / 31 / / TIkArya : tathA .... amRtamaMna", ane jitamukhane=bhagavAnanI pratimAnA mukharUpI caMdranI yostAnA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 pratimAzataka, zlokaH 31-3ra lAvaNyane, jovAthI be AMkhone=Ayatone, amRtanuM majjana thAya che. ahIM karNa ane nayananuM amRtanuM majjana zuM che te batAvatAM kahe che - vinita ....thAvat vigalitavedAMtara ubhayaAnaMdaAtmAubhayAnaMdasvarUpa zAMtarasato uddabodha thAya che. rUti yAvat (kaca tatvathI=ahIM sudhInuM AnuM tAtparya che. I31al. 03mayAnandrAtmA - ahIM mAtman zabda svarUpaarthaka che. vizeSArtha : zrotA jyAre sAdhuonAM vacano sAMbhaLe che, tyAre tenA be kAna sAMbhaLavAmAM ekAgra hoya che, tyAre zrotraMdriya sivAyanAM anya vedyAMtara zrotraMdriyathI anya evI IMdriyothI vedanA thatA viSayo, vicalita thAya che. tethI sAdhunA vacanamAM tenuM citta ekAgra thAya che; ane zrotraMdriya dvArA tattvanuM zravaNa thavAthI zrotraMdriya kRta AnaMda pedA thAya che, ane tattvano bodha thavAne kAraNe AtmAnI svasthatA thAya che. tethI upadeza sAMbhaLavAne kAraNe zroneMdriya ane AtmA ubhaya AnaMdasvarUpa zAMtarasano uddhodha thAya che. ane jyAre darzana karanAra vyakti bhagavAnanI pratimAne cakSuthI jue che, tyAre cakSuriMdriya bhagavAnanI vItarAgamudrA jovAmAM atyaMta upayukta hoya che, te vakhate cakSuriMdriyathI anya vedyAMtaro vigalita thAya che; ane tene kAraNe cakSune vItarAganI mudrA jovAno AnaMda pedA thAya che, ane vitarAganI mudrA pratye AtmAne kheMcANa thavAthI je AtmAnI svasthatA thAya che, tenAthI cakSuriMdriya ane AtmAnI svasthatArUpa ubhayAnaMdasvarUpa zAMtarasano ubodha thAya che. ll31 avataraNikA - tathA - avataraNikArca - 'tathA' zabda samuccayaarthaka che; arthAt dravyastavanA anya guNono samuccaya kare che - zloka : nAnAsaGghasamAgamAtsukRtavatsadgandhahastivraja-svastipraznaparamparAparicayAdapyadbhutodbhAvanA / vINAveNumRdaGgasaMgamacamatkArAcca nRtyotsave, sphArArhadguNalInatA'bhinayanAd bhedabhramaplAvanA / / 32 / / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 pratimAzataka, zloka: 32 zlokArca - judA judA saMghonA samAgamathI sukRtavALA saMtorUpa gaMdhahastIonA samUhamAM thanAra svastipraznanI paraMparAnA paricayathI paNa abhuta rasanI ubhAvanA thAya che. vaLI vINA, veNu vAMsaLI, mRdaMganA saMgamathI thayelA camatkArothI phAra=vistRta, evA ahaSNuNamAM lInatAnA abhinaya dvArA bhedabhramanI plAnanA thAya che arthAt bhedabhrama dUra thaI jAya che. ll3zA TIkA :_ 'nAnA'iti :- nAnA prakArA=anekadezIyA ye saGghAsteSAM samAgamAt sukRtavanto ye santasta eva gandhahastino gandhamAtreNa paravAdigaja(mada?)bhaJjakatvAt / teSAM vraja: samUhaH, tatra yA svastipraznasya paramparA tasyAH paricayAdapyadbhutarasasyodbhAvanA=udbodhaH, tatazca sadyogAvaJcakAdikrameNa parama: samAdhilAbha iti / TIkArca - nAnA .... samAdhinAma ti | vividha prakAre aneka dezasaMbaMdhI je saMgho, teonA samAgamathI suphatavALA je saMto, te rUpa gaMdhahastinA samUhamAM thanAra svastipracchanI paraMparAnA paricayathI paNa adbhuta rasanI uddabhAvanA thAya che, ane tenAthI adbhuta rasanA ubhAvanathI, sadyoga-avaMcakAdi kramathI paramasamAdhino lAbha thAya che. ahIM saMtone gaMdhahastI kema kahyA?ethI karIne kahe che-gaMdha mAtrathI paravAdIrUpIgajanA bhaMjaka che. 'tti' zabda zlokanA pUrvArdhanA kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha : jinamaMdira banAvavAnA kAraNe aneka dezonA saMgho te jinamaMdiranAM darzana karavA Ave che ane te saMghomAM sukRtavALA saMtorUpa gaMdhahastionA samudAya hoya che, temanI sAthe kalyANakArI praznonI paraMparA thavAthI addabhuta rasa pragaTa thAya che. ahIM sukRtavALA saMtone gaMdhahasti eTalA mATe kahela che ke, jema gaMdhahastinI gaMdha mAtrathI anya hastionA mada jharI jAya che, tema jeo jainadarzananA padArthomAM nipuNa che tevA saMtapuruSanA AgamanathI paravAdIrUpa je hAthI che, teno mada jharI jAya che; ane tevA zAstrArthanA nipuNa evA gaMdhahastionI sAthe kalyANanA praznonI paraMparA cAlavAthI kalyANano sUkSma mArga prApta thAya che, tethI kalyANanA arthInA haiyAmAM adbhuta rasanuM ulkAvana thAya che; arthAt pote atyAra sudhI kalyANano arthI hovA chatAM kalyANanA sUkSma upAyone prApta karI zakyo na hato, te saMto sAthenI kalyANanA praznanI paraMparAthI prApta thAya che, tyAre haiyAmAM adbhuta rasanuM ubhAvana thAya che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 pratimAzataka | zlokaH 32 je jIva atyaMta kalyANano arthI hoya che, tene potAnA kalyANa mATe bhagavAne batAvelo sUkSma mArga jyAre vizeSarUpe prApta kare che, tyAre potAne prApta thayelA vizeSa bodhanA baLathI, najIkamAM vizeSa sAdhanA karIne pote kalyANanI prApti karI zakaze tevo nirNaya thavAthI, te vacanone pote atyaMta rasapUrvaka sAMbhaLe che, ane te vacano sAMbhaLatAM tenA haiyAmAM koI avarNanIya AnaMdano anubhava thAya che. jema daridra jIva ratnaciMtAmaNinA mAhAbhyane sAMbhaLe ane tene akasmAta ratnaciMtAmaNinI prApti thAya to tene avarNanIya AnaMdano anubhava thAya che, tema kalyANanA arthI jIvane saMto sAthenA kalyANapraznanI paraMparAthI avarNanIya AnaMdano anubhava thAya che, ane te adbhuta rasanA udbhAvanathI sadyoga avaMcaka bane che, pachI kriyA avaMcaka bane che ane pachI phala avaMcaka bane che. kahevAno bhAva e che ke, jinamaMdira banAvavAthI vividha saMgho jinamaMdiranA darzanArthe Ave che ane temAM sukRtavALA saMtapuruSono yoga thAya che, e avaMcaka bane te sadyogAvaMcaka che; ane tevA guNiyala saMtapuruSone vaMdana-bhakti AdinI kriyA karavAmAM Ave che, te kriyAvaMcaka che; ane te saMtapuruSonI pAsethI apUrva tattvanI je prApti thAya che, te potAnAmAM samyapha pariNamana pAme che, te phalAvaMcaka che. ane te sadyogAvaMcakAdi kramathI jIvane paramasamAdhino lAbha thAya che arthAt zreSTha koTinI cittanI svasthatAno lAbha thAya che. TIkA : capuna:, vINAveNumRdaGgasaGgamena tauryatrikasampattyA yazcamatkArastato nRtyotsave sphArA ye'rhadguNAstallInatAvirbhAvAnubhAvIbhUtaM yadabhinayanaM tasmAd bhedabhramasyabhedaviparyayasya, plAvanA= parigalanam, tathA ca samApattyAdibhedenArhaddarzanaM syAditi bhAvaH / TIkArtha: gha=punaH .... ricAnana, vaLI vINA-veNu ane mRdaMganA saMgamathI vAjiMtratrayanI saMpattithI je camatkAra thAya che, tenAthI nRtyotsavamAM mhAra=vistRta, evA arihaMtanA guNomAM lInatAnA AvirbhAvathI anubhAvIbhUta-anubhavAtuMje abhinayana, tenAthI bhedabhramanI-bhedanA viparyayanI plAvatA thAya che arthAt bhedano bhrama bhAMgI jAya che. vizeSArtha : bhagavAna pratyenI atizaya bhaktithI bhagavAnanA guNonA kIrtanane karanArAM suMdara gItone gAtI vakhate tene anurUpa vAjiMtro vAgatAM hoya to, vAjiMtranA nimittathI te geyanA bhAvane sparzavA mATe yatna atizayita banI zake tyAre, guNotkIrtana karanAranA cittamAM camatkAra pedA thAya che. te gItonA zabdo pUrve anekavAra sAMbhaLyA hovA chatAM paNa, te zabdothI pUrve kyAreya pragaTa thayelo na hoya tevo sUkSma bhagavadbhAvano ghAtaka evo artha, daDha upayogane kAraNe ane saMgItathI atizayita thavAne kAraNe thAya che; ane tevA prakArano camatkAra vizALa evA arihaMtanA guNomAM lInatAne pragaTAve che, ane te lInatAne kAraNe mukhAdinA tevA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ bloka : 32 4pa1 abhinayo pragaTe che. AthI pote mUrti sAme nathI beTho, paraMtu sAkSAt paramAtmAnI sAme besIne bhakti karI rahyo che tevuM anubhavAya che, ane mukhAdinA tevA abhinayonA kAraNe guNotkIrtana karanAranuM citta paramAtmabhAvanI Asanna thAya che, ane tenAthI paramArthathI AtmAno paramAtmAnI sAthe abheda hovA chatAM je bhedano bhrama vartI rahyo che, te bhAMgI jAya che, ane bhedano bhrama bhAMgI javAthI paramAtmabhAvanA sparzathI AtmA ane paramAtmAnA abhedapaNAnI buddhi utpanna thAya che. TIkArca - tathA 2 ..... ti bhAva: I ane te rIte=bhedano bhrama bhAMgI jAya che, te rIte, samApatti Adi bhedathI atitanuM darzana thAya che, e pramANe bhAva che. TIkA - samApattilakSaNamidaM - 'maNerivAbhijAtasya kSINavRtterasaMzayam / tAzcAttanavIrtha samApatti- pravartitA' 1 rUtti (350 tri20/0) ApattiH tIrthakRtrAmakarmabandhaH / saMpattiH tadbhAvAbhimukhyamiti yogagranthe prasiddham / / 3 / / TIkArca - samApatinuM lakSaNa A pramANe che - mariva....... pradartitA kSINabhaLavALA jAtyamaNinA tAcya ane taraMjanathI nizcita samApatti thAya che. tema kSINavRttivALA jIvanA ekAgrabhUta cittamAM paramAtmAnuM tAzya ane taraMjanapaNuM thavAthI samApatti thAya che. 'tti' zabda dvArvizad dvAaizikAnA sAkSIpAThanI samAptisUcaka che. 'samApajyati' kahyuM, tyAM "Ari' zabdathI Apatti ane saMpattinuM grahaNa karavuM. ApatietIrthakara nAmakarmano baMdha ane saMpattietabhAvane abhimukhapaNuM tIrthaMkaranAmakarmanA phaLane abhimukha tIrthakara bhavanI prApti samajavI. e pramANe yogagraMthamAM prasiddha che. ll3rA 0maNipakSamAM abhijAta=jAtyamaNi, tema ahIM bhavya jIva samajavo. kSINavRttimaNi =kSINamalavALo, maNi tema ahIM kSINakarmavALo jIva samajavo. jema maNi japAkusumanA sAMnidhyathI tadurUpatAne pAme che tema AtmA paramAtmAnA upayogamAM lIna thavAthI paramAtmasvarUpane pAme che. vizeSArtha : jAtya sphaTikarana hoya ane tenI uparanAM malAdi AvaraNo dUra thayelAM hoya, tevA maNinI sAme japAkusuma mUkavAthI japAkusumanuM pratibiMba te maNimAM paDe che, tethI sphaTikamAM japAkusumanuM tAcya che, tema Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 pratimAzataka/ zloka : 32-35 dekhAya che; ane tenA kAraNe japAkusumanA varNathI sphaTika raMjita thayeluM dekhAya che, te japAkusumanI sphaTika sAthe samApatti arthAt ekarUpatApatti che. te rIte je jIvanAM karmo kSINa thaI gayAM che, te jIvanA paramAtmAnI sAthe ekAkAra upayogavALA cittamAM upayogAtmanA=upayoga svarUpe, paramAtmA tAcya bane che, ane tenA kAraNe paramAtmAnA svarUpathI tenuM citta raMjita thAya che, tanmayabhAvane pAme che, te samApatti che. IIkazA avataraNikA : tathA - avataraNitArtha : tathA samuccaya arthamAM che ane te dravyastavathI thatA anya guNono samuccaya kare che. zloka : pUjApUjakapUjyasaGgataguNadhyAnAvadhAnakSaNe, maitrI sattvaguNeSvanena vidhinA bhavyaH sukhI stAditi / vairavyAdhivirodhamatsaramadakrodhaizca nopaplava statko nAma guNo na doSadalano dravyastavopakrame / / 33 / / zlokArtha : pUjA, pUjaka ane pUjyamAM saMgataetraNamAM anvayI evA je guNo, tenA dhyAna pachI thatuM avadhAna anuprekSA, te kSaNamAM, A dravyastavanI vidhi vaDe bhavya jIvo sukhI thAo, e pramANe satvaguNomAM=prANIonA samUhamAM, maitrI thAya che; ane vaira, vyAdhi, virodha, matsara ane krodhathI upaplava=upadrava, thato nathI. tethI dravyastavanA upakramamAMsupakrakhyamANa dravyastavamAM, doSane dalana karanAro uccheda karanAro, kayo guNa nathI? arthAt ghaNA guNo che. ll33 TIkA - 'pUjA' iti :- pUjApUjakapUjyasaGgatAstrayAnvayino ye guNAsteSAM yad dRgdRzyadraSTrasamApattisamAdhiphalaM dhyAnaM, tato yad avadhAnam anuprekSA, tat kSaNe avasare, anena dravyastavavidhinA bhavyaH sarvo'pi sukhI stAditi sattvaguNeSu prANisamUheSu maitrI bhavati, ata eva 'alpabAdhayA bahUpakArAdanukampopapattiH' iti paJcaliGgIkAraH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 tamAzataka | zloka: 33 TIkArya : pUjA, pUjaka ane pUjya e traNamAM avayI=saMgata, evA je guNo, tenuM ja dhyAna arthAt daga, dazya ane draSTA e traNenI samApattirUpa samAdhi che phaLa jenuM evuM dhyAna, ane te dhyAna pachI je avadhA=apekSA thAya che te kSaNamAM, A dravyastavanI vidhithI sarva paNa bhavya jIvo sukhI thAo, e pramANe prANIonA samUha upara maitrI thAya che. AthI karIne rUdhyAna pachInI apekSAkALamAM prANIonA samUha upara maitrI thAya che AthI karIne ja, alpane bAdhA dvArA ghaNAone upakAra thavAthI anukaMpAnI upapati che, e pramANe paMcaliMgIkAra kahe che. vizeSArtha, pUjya evA sarvajJa ane sarvadarzI vItarAga paramAtmA che, ane temanAmAM rahelA vItarAgatA Adi guNono jemane sUkSmabodha che, ane te bodha thavAne kAraNe vItarAgatA Adi guNo ja jIvane mATe atyaMta sArabhUta che, evI buddhi thavAthI te guNothI jemanuM citta uparaMjita baneluM che, tevo jIva pUjya evA paramAtmAno pUjaka che. ane pUjaka jIva potAnA tevA cittaratnane pUjya tarapha prasarpaNa karAvavA samartha bane evI je aMtaraMga kriyA, tene usthita karavA mATe bAhya upacArarUpa je kriyA karAya che, te pUjA padArtha che. tethI vItarAgatA Adi guNothI uparaMjita thayeluM pUjakanuM citta, pUjAnI kriyA dvArA vItarAgatA tarapha prasarpaNavALuM bane che, ane te ja uttarottara vRddhimatuM thaIne pUjyanA svarUpamAM vizrAMta thAya che. pUjA, pUjya ane pUjakamAM anusmRta evA guNo A pramANe che - pUjaka avasthAmAM vItarAgatA Adi bhAvo rucirUpe che, pUjAkALamAM te bhAvo vRddhimatuM thatI avasthAvALA che, ane pUjya avasthAmAM te ja bhAvo niSThAne pAmelA che. pUjA karanAra vyakti pUjAkALamAM te vItarAgatA Adi guNonuM dhyAna karavA yatna kare che, cittane sthira karavA yatna kare che ane krame karIne ekAgrabhAvane prApta kare che tyAre dhyAnadazAne pAme che, ane te dhyAna, da, dRzya ane dRSTAnI samApattirUpa samAdhiphaLavALuM che. ahIM dazya e mUrtinA mAdhyamathI paramAtmAnuM svarUpa che ane dRSTA e potAno AtmA che. daSTA evo potAno AtmA, cakSunA avalaMbanathI paramAtmAnI mUrtine avalokana karato, mUrtimAM rahela vItarAgatAnI dyotaka evI mudrAne joto, potAnI AMtaracakSu dvArA paramAtmAnI mUrtimAM rahela vItarAgabhAvarUpa cetanAne jovA yatna kare che, te dagu che. dhyAnakSaNamAM dagu, dazya ane dRSTA A traNeya pRtharUpe bhAse che, ane dhyAnanI prAraMbha kakSAmAM je paramAtmAnI mUrti hoya che, te dhyAtA paramAtmasvarUpavALA paramAtmAnA AtmAne ja mUrtirUpe jue che, ane te paramAtmAne jonAra huM chuM te paramAtmAthI judo chuM, evI buddhi thAya che; ane AvA prakAranA dazya evA paramAtmAnA svarUpanuM huM dhyAna karuM chuM, tevuM bhAse che. ane jyAre te ekAgratA atizayita thAya che, tyAre dagu, dazya ne dRSTA; e traNenI ekatA thAya che arthAt mAro ja AtmA dazya che ane mArA AtmAne ja huM joI rahyo chuM ane tene jovAnI kriyA paNa pRtha- bhAsatI nathI, paraMtu paramAtmAnA svarUpanA upayogarUpa ja dRSTAnuM citta banI jAya che. ane A rIte dar, dazya ane dRSTA e traNanI ekatAsvarUpa samApattirUpa samAdhiphaLavALuM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 pratimAzataka | zlokaH 33 dhyAna che, ema batAvIne e kahevuM che ke, bhagavAnanI pUjA karanAra vyakti dRDha yatnapUrvaka jyAre pUjA kare che, tyAre te dhyAnamAM lIna bane che, ane te dhyAna AvI uttama samApattirUpa phaLavALuM che; ane AvuM dhyAna AvyA pachI je anuprekSA thAya che, te kSaNamAM A dravyastavanI vidhithI sarva paNa bhavya jIvo sukhI thAo, e prakAranI prANIsamUha upara maitrI thAya che. kahevAno bhAva e che ke, bhagavAnanA guNonA smaraNapUrvaka pUjaka jyAre pUjAnI kriyA kare che, tyAre bhagavAnanA guNonA mAhAsyathI citta uparaMjita thavAne kAraNe temAM ja lInatAne pAme che, ane tethI ja pUjaka apUrva koTinA prazamabhAvanuM saMvedana kare che. ane te svasaMvedita prazamabhAvanA anubhavathI pUjakane sthira nirNaya thAya che ke, A bhagavAnanI pUjA saMsArasAgarathI vistAra pAmavAnuM ananya kAraNa che, ane bhagavAne jagatanA jIvo upara upakAra karavA arthe ja A lokottama mArga sthApyo che, tethI mAre paNa jagatanA jIvone bhagavAna pratye bhaktivALA karavA joIe. A prakAranA saMvedanano pariNAma tene dhyAnanA uttarakALamAM je anuprekSA thAya che, tyAre thAya che. ane jeone AvA prakAranuM dhyAna niSpanna thayuM nathI, teo kvacit zabdathI vicAra kare ke, A pUjAthI jagatanA jIvo sukhI thAo, to te bhAva paNa haiyAne sparzI zake, ane tevo pariNAma to anuprekSAkALamAM ja thaI zake che. anuprekSA, dhyAnanA uttarakALe thanAra che ema kahyuM, tenAthI e prApta thAya ke, pUjA karanAra vyakti pUjAkALamAM bhagavAnanA guNomAM lIna hoya che, ane pUjAnI samApti pachI jyAre anuprekSA kare che tyAre, tenA cittamAM evo bhAva ubhave che ke, huM sadA bhagavAnanI e prakAre pUjA karuM ke, jene joIne bhavya jIvo bhagavAna pratye AdaravALA thAya, ane bhagavAnanA mArgane pAmIne sukhI thAya. A prakArano maitrIbhAva prANIsamUha upara thAya che. AvA prakAranA maitrIbhAvathI zrAvaka potAnI pUjA pratye sarvane Adara thAya e rIte, sarva jIvo pratye ucita vyavahAra karIne, potAnA saMbaMdhI ke asaMbaMdhI evA paNa jinabhavananI najIka rahenArA jIvone bhagavAna pratye sadbhAvavALA banAve che, ane A rIte anuprekSAkALamAM prANIsamUha upara maitrI thAya che. tethI sarva bhavya jIvone bhagavAnanI pUjA pratye Adara pedA thAya e rIte dravyastava karavAthI ghaNA yogya jIvone bIjAdhAna prApta thAya che, ane bIjAdhAna thavAthI janmAMtaramAM samyakta-virati Adine pAmIne ghaNA jIvonI hiMsAnI nivRtti thAya che; yAvatuM mokSanI prApti thavAthI tatkRta jIvone upadrava sarvakALa mATe vizrAMta thAya che. tethI pUjAkALamAM je hiMsA thAya che, te thoDA jIvone pIDArUpa che, ane tenAthI ghaNA jIvone virati AdinA pariNAmo thavAne kAraNe abhayadAnanI prApti thAya che, tethI ghaNA jIvone upakAra thAya che. mATe pUjAmAM anukaMpAnI upapatti=saMgati, thAya che, e pramANe paMcaliMgIkAra kahe che. TIkA : tathA vairaM ca, vyAdhizca, virodhazca, matsarazca, madazca, krodhazceti taiH kRtvopaplava:= upadravo, na bhavati / tat-tasmAtkAraNAt, dravyastavopakrame upakramyamANe dravyastave, doSadalano= doSocchedakArI, ko nAma guNo na bhavati? api tu 'bhUyAneva bhavatI' ti bhAvaH / / 33 / / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimAzataka, zlokaH 33-34 455 TIkArya :| tathA vaira ... ti mA || ane vaira, vyAdhi, virodha, matsara, mada ane krodha vaDe karIne upadrava thato nathI tate kAraNathI, dravyastavanA upakramamAM upakrama karAtA dravyastavamAM, doSadalana=doSanA ucchedane karanAro, kayo guNa thato nathI ? paraMtu ghaNo ja (guNa) thAya che, e prakAre bhAva che. Im33aaaa 0 tathA' zabda pUrvakathananA samuccaya mATe che. vizeSArtha: pUjAthI jema maitrIbhAva thAya che, tema vairAdi bhAvIkRta upadrava thatA nathI. je vyakti bhagavAnanA guNonuM samyaguM avalokana karIne te guNonI vRddhi arthe bhagavAnanI pUjAmAM yatna kare che, te vyaktinuM citta bhagavAnanA guNo pratye Avarjita hovAne kAraNe vairAdi upadravo vagaranuM bane che; arthAt vaira-vyAdhi, virodha, matsara, mada - A badhA bhAvo tenA cittamAMthI dUra thaI javAthI citta upazAMta banI jAya che. yadyapi vyAdhi e azAtA vedanIyakarmanA udayathI Ave che, tethI cittano dharma nathI, mATe bhagavAnanI pUjA dvArA thatA uttama cittathI azAtAkRta upadrava zamI na zake; paraMtu bhagavAnanI pUjAmAM samyagu yatna karanArane prAyaH karIne azAtA vedanIyAdi pApaprakRti vipAkane abhimukha hoya to paNa pariNAmAMtara pAmI jAya che; arthAt zAtA vedanIyAdi rUpe udayamAM Ave che. ane citta atyaMta zAMta thavAne kAraNe zarIranI prakRti tevI svastha rahe che ke, jethI prAyaH nikAcita karmo vipAkamAM Ave to ja vyAdhino upadrava thAya, anyathA na thAya. ane vaira, virodha Adi je cittanA malina bhAvo che, te pUjAnI kriyAthI krame karIne nAza pAme che, tethI dravyastavathI ghaNA guNo thAya che. II3II avataraNikA: uktazeSamAha - avataraNikArca - zloka-31-32-33mAM dravyastavanA guNo kahyA pachI je uktazeSa che arthAta pUrvamAM dravyastavanA gaNo kahyA, pachI je avaziSTa guNo che, te batAvatAM kahe che - zloka : sattantroktadazatrikAdikavidhau sUtrArthamudrAkriyAyogeSu praNidhAnato vratabhRtAM syAd bhAvayajJo hyayam / bhAvApadvinivAraNocitaguNe hyapyatra hiMsAmatimUMDhAnAM mahatI zilA khalu gale janmodadhau majjatAm / / 34 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 pratimAzataka | zloka: 34 zlokArya : sat zAstramAM kahevAyelI dazatrikAdika vidhimAM sUtra, artha, mudrA ane kriyAlakSaNa yogamAM praNidhAnathI, vratadhArIone nizcita A bhAvayajJa thAya. bhAva Apad vinivAraNano ucita guNa che jemAM evA paNa ahIMyAM dravyastavamAM, mUDhonI je hiMsAmati che (te) kharekhara bhavasamudramAM DUbatA evA (tene) nizcita moTI zilA che. ll34 zlokanA pUrvArdhamAM tathA uttarArdhamAM di' zabdano prayoga che te nizcita arthamAM che TIkA - ___'sattantrokta' iti :- sattantre sacchAstre, uktaH pUjApUrvAparAgIbhUto 'dahatiga-ahigamapaNagaM' (caitya0 bhA0 gA0 2) ityAdinA'bhihito dazatrikAdividhiH, tasmin viSaye, sUtraM cArthazca mudrA ca kriyA ca tallakSaNeSu yogeSu praNidhAnato dhyAnato, hi nizcitamayaM-dravyastavo, bhAvayajJaH syAt, abhyudayaniHzreyasahetuyajJarUpatvAt / TIkArca - satta ..... yAtrA pUjAnI pUrva-apara aMgabhUta evI dazatrika, abhigama paMcaka ItyAdi vaDe sat zAstramAM kahevAyelI dazatrikAdi vidhinA viSayamAM, ane sUtra, artha, mudrA ane kriyAlakSaNa yogamAM arthAt mokSanI sAthe AtmAne joDI Ape evA vyApAravizeSarUpa yogamAM, praNidhAnathI dhyAnathI, A dravyastava nizcita bhAvayajJa che; kema ke abhyadaya dvArA mokSanA hetubhUta yajJarUpapaNuM che. TIkA : yadAha"etadiha bhAvayajJaH sadgRhiNo janmaphalamidaM paramam / abhyudayAvicchittyA niyamAda-pavargatarubIjam" / / (SoDa0 6 zlo0 14) iti / hi-nizcitaM, atra dravyastave jinaviraha-prayuktatadvinayAsaMpattirUpA yA bhAvApat tadvinivAraNocito guNo yatra, tAdRze'pi yA hiMsAmatiH, sA khalu mUDhAnAM viparyastAnAM, janmodadhau saMsArasamudre, majjatAM gale mahatI zilA / majjatAM hi pApAnAM gale zilAropa u(pa)cita eveti samamalaGkAraH / 'samaM yogyatayA saMyogo yadi sambhAvitaH kvacit' iti kAvyaprakAzakAraH / / TIkArya : yavAda' je kAraNathI kahe che dravyastava nizcita bhAvayajJa che, temAM heturUpe sAkSI ApatAM kahe che - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka bloka: 34 4pa7 patar ..... mAvataruvInam II jinabhavananuM vidhAna, ahIMyAM=lokamAM, bhAvayajJa che. sadgahasthanA janmanuM Ajinabhavana vidhAna, parama=pradhAna, phaLa che. abhyadayanI avicchittithI=saMtatithI paraMparAthI, niyamathI=nakkI, apavargarUpa vRkSanuM-mokSarUpa vRkSanuM, bIja che. 'tti' zabda sAMbhIpAThanI samAptisUcaka che. vizeSArtha - vivekasaMpanna zrAvaka jyAre pUjA kare che tyAre dazatrika Adi vidhimAM upayukta thaIne pUjAmAM pravarte che. vaLI te traNa prakAranI nizIhi kare tyAre kevala zabdathI nimahino prayogamAtra na kare, paraMtu te nisIhi zabda bolatAM cittamAM nitIti dvArA je je vyApArono tyAga karavAno che, tenuM varjana thAya te prakAranA aMtaraMgayatnapUrvaka nisIhi zabdano prayoga kare. te ja rIte pAMca abhigama sAcavatI vakhate kevala bAhya AcaraNArUpa pAMca abhigamane sAcavavAnI kriyA na kare, paraMtu "lokottama puruSanA vinayano A ja upAya che." e prakAranI buddhipUrvaka pAMca abhigamanuM pAlana kare, jethI vinayano pariNAma pravardhamAna bane. A rIte dazatrikAdikamAM vivekI zrAvaka praNidhAna kare che, tema ja AtmAne mokSanI sAthe joDI Ape evA yogomAM praNidhAna kare che; ane te yoga ahIM sUtra, artha, mudrA ane kriyA svarUpa che. jema bhagavAnanAM stavanAdi karato hoya ke caityavaMdanAdi karato hoya te vakhate, sUtramAM ane sUtrathI vAcya arthamAM e rIte mAnasane pravartAve che ke, tenuM citta caityavaMdanAdi kriyAne anurUpa uttama pariNativALuM bane che, ane tenA upakhaMbhakarUpe mudrAmAM paNa te yatna kare che, ane kAyika Adi kriyAmAM paNa te rIte te upayukta rahe che, tyAre, te pUjA vratadhArI zrAvakane bhAvayajJa bane che; kema ke abhyadaya dvArA niHzreyasanA heturUpa te yajJa che. ahIM prazna thAya ke, abhyadaya dvArA niHzreyasano hetu hovAthI te dravyastava bhAvayajJa kaI rIte bane che? tenuM tAtparya e che ke, je karmane bALavAnI kriyA che te bhAvayajJa che. jema muni saMyama dvArA karmane bALe che, tethI te bhAvayajJa che; te rIte vratadhArI zrAvaka bhagavAnanI pUjA dvArA karmono nAza karI mokSane prApta kare che; paraMtu saMyama e sAkSAt nirjarA pratye kAraNa bane che, jyAre bhagavAnanI pUjAthI nirjarA thAya che, tema sAthe puNyAnubaMdhipuNyano baMdha paNa thAya che, je abhyadayanuM kAraNa che; ane te abhyadaya paNa uttarottara vizeSa nirjarAnA kAraNabhUta evA adhyavasAyane usthita karIne nirjarAnI prApti karAve che. A rIte abhyadaya dvArA nirjarAnuM kAraNa hovAne kAraNe dravyastava e bhAvayajJa che. TIkArca - dikanizvitaM, ...... zittA ahIMyAM vyastavamAM arthAt jinavirahaprayukta vinayanI asaMpattirUpa je bhAva Apatti tenA nivAraNano ucita guNa che jemAM evA paNa dravyastavamAM, je mUDhonI=viparyastotI, hiMsAnI mati che, te saMsArasamudramAM DUbatA evA jIvone nakkI gaLAmAM moTI zilA che. zlokanA uttarArdhamAM di' zabda che, te nizcita arthamAM che ane teno anvaya saMsArasamudramAM DUbatA evA jIvone nizcita gaLAmAM moTI zilA che, e pramANe jANavo. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 pratimAzataka | zlokaH 30 vizeSArtha : bhagavAnanA virahakALamAM bhagavAna pratyenA bhaktibhAvavALAne bhagavAnano vinaya karavAnI aprApti thAya, te bhAvaApatti che; kema ke bhagavAnanA vinayathI je prakAranA uttama bhAvanI prApti thAya che, te bhAvathI te vaMcita rahe che. paraMtu tevA kALamAM paNa te ApattinA nivAraNano ucita guNa dravyastavamAM che; kema ke jinapratimAne pUjIne te vyakti bhagavAnano vinaya karI zake che. ane tevA dravyastavamAM je svarUpahiMsA che, tene ja mAtra joIne viparyasta jIvone je hiMsAnI buddhi thAya che, arthAt bhagavAnanA vacanamAM jemane viparyAsa thayo che ke, bhagavAna pUjanIya che paNa pattharanI mUrti nahi, ane mUrtinI pUjA karIne AraMbhanI pravRtti karavI te dharma hoI zake nahi, evA viparyAsavALA jIvone dravyastavamAM je hiMsAnI mati che, te saMsAramAM DUbatA evA jIvonA gaLAmAM nizcita moTI zilA che. TIkArca - majjatAM .... vyAzavAra: 1 DUbatA evA pApIonA gaLAmAM zilAropa ucita ja che, e pramANe (ahI) samas' alaMkAra che. kAvyaprakAzakAra saman alaMkAranuM lakSaNa A pramANe kare che - yogyapaNA vaDe jo samAnayoga kyAMka saMbhavita hoya to saman alaMkAra che. 7 jema prastutamAM pApI evo manuSya saMsArasamudramAM DUbI rahyo che, tyAre DUbavA mATe yogyapaNArUpe zilAnA Aropano yoga saMbhavita che. ethI karIne te "samas' alaMkAra che. TIkA : ___ idaM punaratra vicAraNIyam-bhAvopapadastavazabda iva bhAvopapado yajJazabdazcAritramevAcaSTa iti kathaM dravyastave bhAvayajJapadapravRttiH? dravyastavazabdasyeva dravyayajJapadasyaiva pravRtteraucityAt / atha yajJazabdo laukikayAge prasiddha iti tadvyAvarttanena bhAvapadayogaH prakRte pravarttayiSyate / tarhi stavazabdo'pi stutimAtre pravRtto bhAvazabdayogena prakRte pravartyatAm, 'saMtaguNukittaNA bhAve' iti (Ava0 ni0 bhA0 191) niyuktisvarasAd guNavattayA jJAnajanakavyApAramAtre zaktaM stavapadaM bhAvapadayoge AjJApratipattirUpe vizeSe eva paryavasAyatIti tatkAraNe dravyastavapadapravRttireva yukteti cet ? tarhi "mahAjayaM yaI jannamiTuM (jaNNasiTuM)" (uttarA0 a0 12 gA0 42) ityAdyAgamAdbhAvayajJapadasyAgame cAritra eva prasiddhardravyastave dravyayajJapadapravRtterevaucityamiti cet? devatoddezyakatyAge yAgazabdasya prayogaprAcuryAt bhAvapadopasandAnena vItarAgadevatopasthitevItarAgapUjAyAM tatpravRttiparyavasAnamiti tu yuktam ! Aha ca - "devoddezenaitad gRhiNAM karttavyamityalaM zuddhaH / anidAnaH khalu bhAvaH svAzaya iti gIyate tajjJaiH / " (SaSThaM SoDa0 zlo0 12) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 pratimAzataka | zloka: 34 devatodezena tyAgazca nizcayata Atmoddezenaiva, devatAtvaM vItarAgatvamiti samApattyA tasya svAtmanyunayanAt / TIkArya : mAvopo ....pravRtyi / bhAva che upapadamAM jene evA stava zabdanI jema (bhAvasavanI jema) bhAva che upapadamAM jene evo yajJa zabda (bhAvathajJa zabda), cAritrane ja kahe che. ethI karIne dravyastavamAM kaI rIte bhAvayajJapadanI pravRtti thaI zake? kema ke dravyastavazabdanI jema dravyayajJapadanI ja pravRttinuM cacitya che. tha ... rUti ven? A prakAranA kathanamAM ahIM koI samAdhAna kare che ke, yajJa zabda laukika thAgamAM prasiddha che. ethI karIne tenA=laukika yAganA, vyAvartanathI bhAvapadano yoga prakRtamAM dravyastavanA vAcaka yajJa zabdamAM, pravartaze. tenA uttaramAM kahe che - to stutimAtramAM pravRta evo stava zabda paNa, bhAvazabdanA yogathI prakRtamAM paNa=jene tame dravyastava kaho cho, temAM paNa, pravarte. ahIM koI A pramANe samAdhAna kare ke - vidyamAna guNonI kIrtanA e bhAvanikSepo che, e pramANenA Avazyaka niryuktinA svarasathI (guNavAna vyaktinA) guNavAnapaNA vaDe karIne jJAnajanaka vyApAramAtramAM zakta evuM Avapada bhAvapadanA yogamAM arthAt bhAvastavano prayoga karIe tyAre, AjJApratipattirUpa vizeSamAM ja arthAt cAritramAM ja paryavasAna pAme che. tethI tenA kAraNamAM arthAt cAritranA kAraNarUpa evI jinArcAmAM, dravyastava e prakAranA padanI pravRtti yukta che. to kahe che - to pachI "madAnavaM naya naurfsaTTa" ItyAdi Agama hovAne kAraNe AgamamAM bhAvayajJa padanI cAritramAM ja prasiddhi hovAthI dravyastavamAM dravyayajJa padanI pravRttinuM aucitya che, e prakAre koI kahe to tenuM samAdhAna AgaLa kare che. 'trIjuM pATha TIkAmAM che, tyAM uttarAdhyayana mujaba naurli pATha che ane te ucita lAge che. vizeSArtha : rUTuM punaH vicAraNIyaM ...thI... pravRtteireritnati vet sudhInuM kathana pU. upAdhyAyajI mahArAje sthApana kareluM che, ane te kathanathI e kahevuM che ke, pUrvamAM sthApana karyuM ke, A dravyastava bhAvayajJa che, e sthAnamAM, vicArakane A prakAre prazna UThe ke, jema stavapadanI AgaLamAM "bhAva" zabda lagADIe to bhAvastava zabda bane, ane te zabdathI cAritra vAcya bane che; te rIte yajJazabdanI AgaLamAM "bhAva" zabda lagADIe to, tenAthI banela bhAvayajJa zabda "cAritra' arthano vAcaka banI zake, tethI bhagavAnanI pUjArUpa dravyastavamAM bhAvayajJapadanI pravRtti thaI zake nahi. Ama chatAM, pU. upAdhyAyajI mahArAje ja AgaLa kahyuM ke, dravyastava bhAvayajJamAM che. tethI tenuM vAstavika tAtparya zuM che, te batAvavA mATe A prakAranI vicAraNA svayaM karIne tenuM samAdhAna ti Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 pratimAzataka, zloka H 34 ......pachI karavAnA che. tenI vacamAM te vicAraNAne puSTa karavA mATe atha' ..... thI koI vyaktinuM samAdhAna svayaM upasthita karIne tenA javAbo Ape che. te dareka kathana dvArA e ja puSTa karela che ke, dravyastavamAM bhAvayajJa padanI pravRtti thaI zake nahi, ane te A rIte - | 'atha' ..... thI koI samAdhAna kare ke, yajJa zabda laukika yAgamAM pravarte che, tethI laukika yAga karatAM lokottara yAgarUpa bhagavAnanI pUjA che e batAvavA arthe bhAvayajJathI dravyastava grahaNa karela che; ane dravyayajJathI laukika yAga grahaNa karavAno che, mATe dravyastavane bhAvayajJa kahI zakAya. A prakAranA koInA samAdhAna sAme graMthakAra kahe che ke, to pachI stava zabdanI paNa stutimAtramAM pravRtti che; arthAt koI rAjAdinI stuti kare, tene dravyastava kahI zakAya, ane tenAthI bhagavAnanI stutine judI pADavA mATe bhAvastava kahevuM joIe. tethI bhagavAnanI pUjAnI kriyA e bhAvarUvarUpa che, ema svIkAravuM paDe. ane ema svIkArIe to bhagavAnanI pUjAne dravyastava kahI zakAya nahi, ane zAstramAM bhagavAnanI pUjA dravyastavarUpe prasiddha che, tethI jema bhagavAnanI pUjAne dravyastava kahevAya che, tema yajJazabdathI bhagavAnanI pUjAne vAcya karavI hoya to dravyayajJa kahI zakAya, paNa bhAvayajJa kahI zakAya nahi. tenA samAdhAnarUpe koI kahe ke, Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ke, vidyamAna guNonI utkIrtanA e bhAvanikSepo che, e prakAranA niryuktikAranA vacanathI e nakkI thAya che ke, guNavAna vyaktinI guNavAnarUpe stuti karavAmAM Ave te "stava' zabdathI vAcya bane che; ane tene bhAvapadano yoga karavAmAM Ave to AjJApratipattirUpa=AjJAnA svIkArarUpa, vizeSamAM ja paryavasAna pAme che. ane A pratipatti e cAritra che, tethI bhAvastava zabdathI cAritra vAcya bane, ane bhAvastavanA kAraNarUpa evI pUjAmAM dravyastava zabdanI pravRtti ucita che. to tenI sAme graMthakAra kahe che ke, uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che ke mahAjayane karanAra zreSTha yajJa jaya pAme che. e prakAranA uttarAdhyayananA vacanathI bhAvayajJapada cAritramAM ja prasiddha che, tethI bhagavAnanI pUjArUpa dravyastavamAM dravyayajJapadanI pravRtti ucita mAnavI paDaze. A rIte 'DyuM punaH vivAranAM ....ta ve' sudhInA kathanathI pUrvapakSIe e sthApana karyuM ke, bhagavAnanI pUjAmAM bhAvayajJa padano prayoga ucita kahI zakAya nahi, to graMthakArazrI svayaM AgaLa javAba Ape che - utthAna : ahIM prazna thAya che, to pachI pUrvamAM dravyastavane bhAvayajJa kahyo, te kaI apekSAe kahyo ? te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - TIkArya : tevato tyAre ..... gun devatAuddezyaka tyAgamAM yoga zabdanA prayoganuM pracurapaNuM hovAthI bhAvapadanA upasaMdAnathI=bhAvapadanuM yojana karavAthI, vItarAga devatAnI upasthiti thaye chate vItarAganI pUjAmAM tenI pravRttinuM bhAvayApadanI pravRttinuM, paryavasAna che, e pramANe vaLI yukta che. temAM SoDazakatI sAkSI ApatAM kahe che - Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 34 461 revolTezana ..... taLe ! devatAnA uddezathI arthAt jinabhavana pratye bhaktimAtranA uddezathI jinabhavana gRhasthone kartavya che. A atyaMta zuddha, anidAna ja bhAva zubhAzaya che, e pramANe tenA jANanArAo vaDe kahevAya che. vizeSArtha: lokamAM devatAne uddezIne homa-havanarUpa je tyAga karavAmAM Ave che, tyAM tyAgazabdano prayoga pracuratAthI thAya che. tenA karatAM dravyastava judo che, te batAvavA mATe yajJapadanI AgaLa bhAvapadanuM yojanA karela che, tethI bhAvayajJapada bhagavAnanI pUjAno vAcaka bane che. te batAvavA mATe graMthakAra kahe che ke, bhAvapadanA spasaMdAnathI=bhAvapadanuM yojana karavAthI, vitarAga devatAnI upasthiti thAya che, arthAt bhagavAnanI pUjA e bhAyajJa che ema kahevAthI A vItarAga devatAnI pUjA che, e prakAranI upasthiti thAya che. tethI vItarAganI pUjAmAM bhAvayajJapadanI pravRtti ucita che, mATe pUrvamAM svayaM graMthakAre dravyastavane bhAvayajJa kahyo te ucita che. ane temAM SoDazaka graMthanI sAkSI ApI e pAThanuM tAtparya pUrvanA kathana sAthe A rIte che - SoDazakanA sAkSIpAThamAM devatAnA uddezano artha karyo ke, vItarAga devatAnI bhaktimAtranA uddezathI jinabhavana karAvavuM joIe. tethI anya devatAonA uddezathI karAtA tyAga karatAM vItarAga devatAne uddezIne karAto tyAga e zubha bhAvarUpa che, e phalita thAya che. mATe anya devatAnA uddezathI karAtA tyAgamAM yAgazabdanI je pravRtti thAya che, tenI vyAvRtti karavA mATe vItarAga devatAnI bhaktimAM bhAvayajJapadano prayoga thAya che. utthAna : pUrvamAM 'patha' thI je kahyuM ke, yajJa zabda laukika bhAgamAM prasiddha che, tenA vyAvartana mATe dravyastavamAM bhAvayajJa pada pravartaze ane tyAra pachI 'matha' thI ti vet sudhInA kathanathI javAba Apyo ke, devatAuddezaka tyAgamAM "yAga' zabdano pracura prayoga che, tethI bhAvapadanA yogavALA "yAga' zabdathI vItarAga devatAnI upasthiti thAya che, mATe vItarAganI pUjAmAM bhAvayajJapadanI pravRtti ucita che. A baMne kathanamAM bheda hovA chatAM sAmAnyathI eka jevAM ja dekhAya; kema ke prathama kathanamAM laukika yAgamAM dravyayajJa ane bhagavAnanI pUjAmAM bhAvayajJa padanA prayoganuM kathana che, ane bIjA kathana pramANe anya devatAuddezaka tyAgamAM yajJapadano prayoga ane vItarAga devatAuddezaka tyAgamAM bhAvayajJa padano prayoga dekhAya che. tethI prathama kathana karatAM bIjA kathanathI zuM vizeSatA prApta thAya che ke, jenA kAraNe bhagavAnanI pUjAmAM bhAvayajJapadano prayoga karavo ucita che ? te batAvavA arthe kahe che - TIkArya : revatorona - unnayanAn ane devatAnA uddeza vaDe karAyelo tyAga e nizcayathI AtmauddezathI ja che; kema ke devatApaNuM e vItarAgapaNArUpa che. ethI karIne samApatithI tenuM vItarAgatvanuM, svAtmAmAM uttayana thAya che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 pratimAzataka | zloka: 34 vizeSArtha : vItarAga evA devatAne uddezIne temanI bhakti arthe jyAre jinabhavanAdi karAvAya che, tyAre je sva saMpattino tyAga che te nizcayathI AtmauddezathI ja che; kema ke jema anya loko mAne che ke, devatAne uddezIne je yajJa karAvAya che, te yajJamAM Ahuti dvArA arpaNa karAyela vastu te devatAne prApta thAya che, ane tenAthI khuza thaIne te deva ApaNA IcchitanI siddhi kare che, paraMtu vItarAga devamAM AvuM saMbhave nahi. vItarAga devamAM je devatApaNuM che te vItarAgapaNArUpa che. AthI karIne je vyakti vItarAganI bhaktinA uddezathI tyAga kare che, tyAre tene vItarAgapaNA pratye bahumAnabhAva vRddhi pAme che ane tenAthI dhyAna pragaTe che, ane dhyAnanI atizayatA thavAthI samApatti pragaTe che. ane jyAre vItarAganI sAthe samApatti thAya che, tyAre pote vItarAgarUpa che, e prakAranI pratIti thAya che. tethI vItarAgapaNAnuM svAtmAmAM unnayana thAya che. tethI vItarAga devatAne uddezIne pUjAmAM karAyela tyAga te paraMparAe svanI paramAtmA sAthe samApatti mATe karAya che. tethI paramArthathI Atmoddezana ja te tyAga che. ahIM vizepa e che ke, laukika yAgAdi saMsAranA Azayane uddezIne karavAmAM Ave che, ane dravyastava e vItarAgane uddezIne vyavahAranayathI thAya che, paraMtu nizcayanayathI to vItarAgapaNArUpa AtmAnA bhAvane uddezIne ja karAya che. ane tenAthI e prApta thAya che, AtmAno vItarAgapaNArUpa je bhAva che, tene pragaTa karavA mATe vyavahAranayathI AtmAthI bhinna evA vItarAgane pUjIne AtmAnA vItarAgapaNAnAM pratibaMdhaka evAM karmono nAza karavA mATe dravyastava karavAmAM Ave che. tethI laukika yAgamAM agnimAM haviSa Adino prakSepa karAya che, tema ahIMyAM vItarAgapaNAnI abhimukha evA AtmAnA bhAvarUpa agnimAM karmarUpa iMdhanano prakSepa karavAmAM Ave che, tethI tene bhAvayajJa kahevAya che. kema ke dravyayAgamAM jema dravya agni hoya che, tema ahIMyAM bhAvayAgamAM AtmAnA vizuddha bhAvarUpa agni che, te batAvavA mATe dravyastavane bhAvayajJa kahela che. tethI ' thI pUrvapakSIe je kahela ke, laukika yAgane dravyayajJa ane dravyastavane bhAvayajJa kahIzuM, tenA karatAM graMthakAranA samAdhAnamAM bheda paDe che. kema ke kevala laukika yAgane dravyayajJa ane bhagavAnanI pUjAne bhAvayajJa kahIe, to te rIte stuti sAmAnyane dravyastava ane bhagavAnanI pUjAne bhAvastava kahevAnI Apatti Ave. paraMtu te arthamAM dravyastavane bhAvayajJa kahela nathI, paNa AtmAnA karmarUpa iMdhanane bALe che, te batAvavA mATe bhAvayajJa kahela che. niyAyiko devatAnuM lakSaNa kare che, te batAvatAM kahe che - TIkA - yogAstu 'devatAtvaM mantrakaraNakahaviniSThaphalabhAgitvenoddezyatvam / atazcaturthI vinApIndrAdedevatAtvam, havirniSThaphalaM svatvam ato na tyAgajanyasvargarUpaphalAzrayakarttaryativyAptiH / na ca mantraM vinendrAya svAhetyanena tyAge devatAtvaM na syAditi vAcyam, mantrakaraNakatyAgAntaramAdAya devatAtvAt, svAhAsvadhAnyatarasyaiva prakRte mantratvAcca / pitrAdInAM svadhayA tyAge devatAtvaM na tu pretasya, nama:padenaiva Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 pratimAzataka / zlokaH 34 tadA tyAgAt / zUdrAdipiturdevatAtvaM ca brAhmaNapaThitamannatvAt / brAhmaNAya svAhA' ityanena brAhmaNAya tyAge'pi svAhetyasya na brAhmaNasvatvahetutvam, tadvinApi pratigrahamAtrAdeva tatsa(sva)tvasaMbhavAt, adRSTajanakatvena vA tyAgo vizeSaNIyaH, svAhetyanena brAhmaNAya tyAgo nAdRSTahetuH / pAmareNa mantraM vinApIzvarAya tyAge Izvarasya devatAtvaM mantrakaraNakatyAgAntaramAdAya / uddezyatvaM uddezyatAvacchedakAvacchinnopalakSakaM kevalapatnyA devatAtvavAraNAya viziSTatvenoddezyatvAd viziSTasyaiva devatAtvAt' ityAhuH tad bAlacApalamAtram, yoginAmupAsanIyAyA vItarAgadevatAyA eva prasiddharahakAramamakArAtmakasvatvasya tanirUpitasyai kuto'pi kvacidapyAdhAnAsaMbhavAt sarAgezvaradevatAyAzca raagviddmbitairevaabhyupgntumrhtvaad| TIkArca - - cauTI ..... devatvam | vaLI vAgo (teyAyiko) maMtrakaraNakaNaviSThiphalabhAgivarUpe uddezyatva e devatApaNuM che, e pramANe kahe che - vizeSArtha : maMtrakaraNathI harimAM utpanna thatA phaLanA bhogavanArA rUpe je uddezya hoya te devatA kahevAya, e pramANe taiyAyiko kahe che. ahIM vizeSa e che ke, homanI kriyA karavAmAM Ave te maMtrakaraNarUpa che, ane te homanI kriyAthI homamAM arpaNa karAtI vastunI prAptirUpa phaLa te devatAne prApta thAya che, tethI te devatA phaLanA bhAgI che. ahIM apAyela vastuno upabhoga devatA kare che ane A phaLa devatAne maLo, e prakAre uddeza karIne jyAre yajJa karAya che, tyAre te phaLanA devatA uddezya bane che. e devatAne uddezIne yajJa karAya che, tethI te devatA yajJanA uddezya che. tethI devatAmAM uddezyatva che ane te ja devatApaNuM che. A pramANe naiyAyiko kahe che. utthAna : mImAMsakorezanAzitavaturghatta nirdezyatva avatAaA pramANe devatAnuM lakSaNa kare che, tethI caturthyata pada hoya tevA uddezyane ja devatA kahI zakAya, anyane nahi, tema mAne che. A mImAMsakanuM lakSaNa svayaM graMthakArazrI AgaLa batAvavAnA che, paraMtu tene sAme rAkhIne tenA nirAkaraNa arthe naiyAyiko kahe che - TIkArya : ta: ... vevatAtvim AthI karIne=maMtrakaraNakaNaviSThiphalabhAgirUpe uddezyatva e devatApaNuM che AthI karIne, caturthI vibhakti vinA paNa IndrAdi devatApaNuM che, tene sAme rAkhIne mImAMsakano mata saMgata thAya che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. pratimAzataka | zlokaH 34 vizeSArtha : 'aa vAdA ItyAdi prayogomAM bahudhA caturthI vibhakti hoya che. tethI sAmAnya rIte yajJa karatI vakhate jeno caturthI vibhaktithI nirdeza karAyelo hoya tene devatA kahevAmAM Ave che, paraMtu vRtiH svAdI' e prakAranA prayogamAM prathama vibhakti hovA chatAM devatAnuM naiyAyike uparokta lakSaNa karyuM, tethI tiH hi' e prayogamAM paNa devatApaNuM siddha thaI zake che; jyAre mImAMsakanA lakSaNa pramANe "vRtiH svAhA' e prayogamAM caturthyantapada nahi hovAthI te prayoganA uddezyane devatA kahI zakAya nahi. AnAthI yajJamAM caturthyanta padavALAne ja devatA kahevAya, e prakAranA mImAMsakanA kathananuM nirAkaraNa thAya che; ane e sthApana thAya che ke, homamAM arpaNa karAyelI vastunuM phaLa Amane maLo, e prakAre je uddezya karAya te ja devatA che, ema taiyAyiko kahe che. utthAna : devatAnA lakSaNamAM hathirniSThaphaLabhAgitva kahyuM, tyAM AvatI ativyAptidoSanA nivAraNa arthe kahe che - TIkArya : varnijhanaM .. tivyAtiH | vidviSTha phaLa svatva che, AthI karIne tyAgajavya svargarUpa phaLanA AzrayavALA katamAM ativyApti nahi Ave. vizeSArtha : yajJa karanAra 'phAya svAha' e pramANe uccAra karIne yajJa kare che, tyAre iMdrane A yajJa mane uddezIne karAya che, e pramANe svatvanI buddhi thAya che, e ja harirniSTha phaLarUpa svatva che. AthI karIne ja yajJa karavAnA phaLarUpe yajJakartAne svargarUpa phaLanI prApti hovA chatAM, devatAnA lakSaNanI ativyApti AvatI nathI, kema ke te yajJamAM yajJakartAne svatvanI buddhi thatI nathI, paraMtu IMdrane ja A mAro yajJa che, e prakAranI svatva buddhi thAya che. AnAthI mULa lakSaNamAM A pramANe pariSkAra prApta thaze. matravaradiviSThitvarUpe maLatyena uddezyatvam devatAtva, ane A svatvarUpa phaLa yajJa karanAramAM nathI, mATe tyAM ativyApti AvatI nathI. utthAna : pUrvamAM karAyela devatAnA lakSaNamAM avyApti batAvIne tenuM nirAkaraNa karatAM naiyAyika kahe che - TIkArya - na ca devatAtvAti, maMtra vitA "rUdrAya di' e prakAranA prayogathI yajJamAM karAtA tyAgamAM IMdranuM devatApaNuM nahi thAya, ema na kahevuM kema ke maMtrakaraNaka tyAgAtarane laIne prastuta yajJamAM IMdranuM devatApaNuM che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 vizeSArtha: pratimAzataka | zloka : 34 naiyAyikanA mate jyAre pitAdi arthe yajJa karAya che, tyAre svadhAthI tyAga thAya che; ane pretane arpaNa mATe jyAre yajJa karAya che, tyAre 'namaH' padathI karAya che. tethI preta arthe karAtA yajJamAM maMtra nahi hovAne kA2Ne devatAnuM lakSaNa pretamAM jaze nahi, ane pitA Adine arpaNa ka2vAmAM Ave che tyAre 'svadhA' maMtrarUpa hovAthI devatAnuM lakSaNa tyAM jaze. tethI pitAmAM lakSaNanI avyApti doSa nahi Ave ane pretanA lakSaNamAM ativyApti doSa nahi Ave. utthAna : ahIM prazna thAya ke, zUdra Adi paNa pitAne arpaNa arthe yajJa karAve che, paraMtu pote svadhA Adi prayoga karavAnA adhikArI nahi hovAthI pitA Adine arpaNa ka2tI vakhate maMtroccAraNa karatA nathI. tethI zUdrAdinA pitAmAM devatAnuM lakSaNa jaze nahi. tethI kahe che - TIkArya : zudrAvi . mantratvAt / brAhmaNapaThita maMtrapaNuM hovAne kAraNe zUdrAdinA pitAnuM devatApaNuM che. ***** vizeSArtha : zUdrAdi jyAre potAnA pitAnA arpaNa arthe yajJa kare che, tyAre teo 'svadhA' prayogathI pitAne arpaNa karatA nathI, paraMtu te vakhate brAhmaNa 'svadhA' prayoga bolIne arpaNa ka2vAnuM kahe che, ane te pramANe zUdrAdi arpaNa kare che. tethI te sthAnamAM brAhmaNa vaDe uccAra karAyela anya maMtra na hoya to paNa 'svadhA' rUpa maMtra hovAne kA2Ne maMtraka2NakahavirniSThaphaLabhAgIpaNuM devatAnA lakSaNamAM 2he che, mATe zUdrAdinA pitAmAM avyApti doSa Avato nathI. tethI te yajJanA devatA zUdrAdinA pitA thAya che. utthAna : pUrvamAM devatAnuM lakSaNa karyuM, tyAM koI kahe ke -'brAhmaLAya svAda' ahIM paNa 'svAhA' maMtrapUrvaka tyAga karAya che, tethI brAhmaNa devatA nahi hovA chatAM brAhmaNamAM devatAnuM lakSaNa jaze. tethI kahe che TIkArya H brAhmaNAya * saMmavAt, A prakAranA prayogathI brAhmaNa mATe tyAga hovA chatAM paNa svAhA - e pramANe AnuM='brAhmAya svAhA' e prayoganuM, brAhmaNanA svatvanuM hetupaNuM nathI; kema ke tenA vinA paNa=svAhA vinA paNa, pratigraha mAtrathI=yajJamAM arpaNa karAyela dravyanA grahaNa mAtrathI, tenA= brAhmaNanA, svatvano saMbhava che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 pratimAzataka | zloka: 34 vizeSArtha: IMdrAdi devatAne uddezIne jyAre yajJa karAya che, tyAre IMdrane te yajJamAM svatvanI buddhi thAya che, paraMtu te ja yajJamAM prAMtamAM brAhmaNo svAdA' A prakAranA prayogathI paNa Ahutio apAya che, tyAre te AhutithI brAhmaNane A yajJa mAro che, e pramANe svatva buddhi thatI nathI. kema ke 'ghAdAbAya svAha' - A prakAranA prayoga vagara paNa te brAhmaNa dvArA karAyelA yajJamAM mukAyelI vastunA pratigraha mAtrathI ja= yajJamAM arpaNa karAyelA dravyonA grahaNa mAtrathI ja brAhmaNane A yajJa meM karAvyo che, mATe mAro yajJa che e prakAre svatvano saMbhava che. paraMtu devatAnuM lakSaNa marjaravarnijhanamAa=maMtrakaraNakatavirniSTha phaLabhAgI che, ane AvuM svatva brAhmaNane nathI, tethI te yajJano devatA brAhmaNa thaI zake nahi. kema ke maMtraprayoga vagara paNa yajJamAM arpaNa karAyela dravyanA grahaNathI ja tene svatva thayela che. utthAna : pUrvamAM devatAnA lakSaNamAM AvatI avyAptinA nivAraNa mATe kahyuM ke, "svAhA" ane "svadhA" anyataranuM ja prakRtimAM maMtrapaNuM che, mATe brAhmaNamAM devatApaNuM nahi hovA chatAM devatAnuM lakSaNa ghaTe che. tenA nivAraNa mATe pUrvamAM samAdhAna karyuM. have te samAdhAna anya prakAre karatAM kahe che - TIkArya : vRSTa ..... nASTadetu: | athavA adaSTajanakapaNAthI tyAga vizeSaNIya che, tethI brAhmaNamAM lakSaNa jaze nahi; kema ke "svAhA' e pramANe AnAthI="vrAma ya svAdA' enAthI, brAhmaNa mATe karAto tyAga e adaSTanuM kAraNa nathI. vizeSArtha : IMdrAdi devone uddezIne je yajJa karAya che, te yajJanA aMgarUpa AhutiomAM 'trIya svAda' e prakArano prayoga koI koI jagyAe thAya che, ane te yajJathI jIvane puNya baMdhAya che, ane puNya baMdhAvAnA kAraNe svargAdinI prApti thAya che, tema taiyAyiko mAne che. tyAM IMdra mATe je tyAga karyo, tenAthI puNya baMdhAya che, ane tenA kAraNe svargAdinI prApti ke IMdrAdi devatAnI prasAdInI prApti thAya che; paraMtu temAM brAhmaNa svAdA' e prakAranA prayogathI karAyelo tyAga adRSTajanaka nathI, tethI devatAnA lakSaNamAM je tyAga che, tenuM adaSTajanakatvarUpe vizeSaNa ApavAthI pUrvokta devatAnuM lakSaNa brAhmaNamAM jaze nahi, e prakArano pariSkAra niyAyika kare che. tethI lakSaNa A pramANe prApta thaze - maMtrakaraNakataviniSTha je tyAga che te adRSTajanaka tyAga grahaNa karavAno, anya tyAga nahi, tevA tyAganA phaLanA bhAgI je hoya te devatA che. tethI prastutamAM maMtrakaraNakataviniSTha tyAga IMdrAdine uddezIne paNa che ane brAhmaNane uddezIne paNa che. Ama chatAM, iMdrAdine uddezIne karAyelo tyAga adaSTajanaka che ane brAhmaNane uddezIne karAyelo tyAga adRSTajanaka nathI, tethI hathirniSTha je tyAga adRSTajanaka che, tenA phaLanA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 468 pratimAzatakazlokaH 34 bhAgI IMdrAdi devo che ane brAhmaNa nathI. AthI brAhmaNa svAda prayogathI brAhmaNane devatA svIkAravAnI Apatti Avaze nahi, tethI devatAnA lakSaNanI brAhmaNamAM AvatI ativyApti dUra thAya che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, koI pAmara jIva maMtra vinA paNa Izvara mATe tyAga kare che, to pachI tyAM IzvaranuM devatApaNuM asiddha thaze. tethI taiyAyika kahe che - TIkArya : pAmaLa ... savA pAmara vaDe maMtra vinA paNa Izvara mATe karAtA tyAgamAM IzvaranuM devatApaNuM maMtrakaraNaka=tyAgAttara=anyanA tyAgane, grahaNa karIne asiddha nathI. vizeSArtha: pAmara jIvo ajJAnane kAraNe "svAhApUrvaka Izvarane arpaNa karatA nathI, ane pAmara sivAyanA jIvo "svAhA pUrvaka Izvarane arpaNa kare che, mATe maMtrakaraNaka anyanA tyAgane grahaNa karIne IzvaranuM devatApaNuM asiddha nahi thAya, ema taiyAyika kahe che. utthAna : niyAyikanA mate mRtapatnInA uddezathI koIka jIva devatAne uddezIne yajJa karato hoya, te yajJamAM vAstavika rIte te devatA ane potAnI patnI beya uddezya che, tethI tyAM naiyAyikane te yajJanA devatA tarIke baMne mAnya che. Ama chatAM, maMtrakaraNakatavirniSThaphalabhAgitarUpe patnIne ja uddezyarUpe svIkArIne kevala patnIne ja prastuta yajJamAM koI devatA kahe, ane anya devane devatA na kahe, tethI lakSaNano pariSkAra karatAM naiyAyika je kahe che, te vastu thI mAMDIne rUtyAhu sudhInA naiyAyikanA devatAnA svIkAranA kathanane tat vAttApatnatram kahIne A rIte tenuM khaMDana kare che - TIkArya : 3yatve ..... sarjatvA / devatAnA lakSaNamAM je uddezyatva che te uddezyatAvaNDakAvacchinnanuM upalakSaka che, kema ke kevala patnInA devatApaNAnA vAraNa mATe viziSTarUpe uddezyapaNuM horvenA kAraNe viziSTatuM ja devatApaNuM che, e pramANe taiyAyiko kahe che te bAlaceSTAmAtra che. kema ke yogIone upAsanIya evA vItarAgadevanI prasiddhi hovAthI tatrirUpita=vItarAgatirupita, ahaMkAramamakArAtmaka svatvanuM koIthI paNa arthAta pratiSThAdi koI kriyAthI paNa kyAMya paNa arthAt sarvatrataH AdhAnano asaMbhava che ja paNa eka-be sthAnamAM paNa AdhAtano asaMbhava che, ane sarAgI evA Izvara devatAnuM rAgaviDaMbito vaDe svIkAra karavA mATe yogyapaNuM che. 0'tyAhu ahIM ti' zabda phevatAe ..... viziSTacevaphevatAtvAn e sarvakathanano parAmarzaka che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 34 vizeSArtha : 469 mRtapatnIne uddezIne karAtA yajJamAM patnI ane anya koI abhimata devatA uddezya tarIke che, ane uddezyatA patnI ane anya koI abhimata devatA baMnemAM che. ane uddezyatAvacchedakathI avicchinna uddezyatva grahaNa karIe to prastuta yajJamAM patnI ane anya devatA baMne uddezyarUpe siddha thAya. tethI kevala patnInA devatApaNAnuM vAraNa thAya che; arthAt prastuta yajJamAM mAtra patnI devatArUpe siddha thatI nathI, paraMtu patnI ane anya devatA baMne devatArUpe siddha thAya che. ahIM viziSTatyena uddezyapaNuM kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, uddezyatAvacchedakAvacchinna evuM uddezya grahaNa karavAnuM che. tethI uddezyatAvacchedakAvacchinnatva e vizeSaNa banyuM ane te vizeSaNathI viziSTa evuM uddezya banyuM. ahIM viziSTanuM devatApaNuM che ema kahyuM tenuM tAtparya e che ke, kevala patnInuM devatApaNuM nathI, ane koI anya devatAnuM paNa devatApaNuM nathI, paraMtu uddezyatAvacchedakAvacchinna evA vizeSaNathI viziSTanuM ja devatApaNuM che; arthAt patnI ane anya koI devatA ema ubhayarUpa viziSTanuM arthAt ubhayanuM ja devatApaNuM che. e pramANe=pUrvamAM devatAnuM lakSaNa karyuM ane pachI tyAM AvatA doSonuM vAraNa karIne je devatAnuM lakSaNa karyuM e pramANe, naiyAyiko kahe che te bAlaceSTAmAtra che. kahevAno Azaya e che ke, naiyAyikanA matamAM devatAnuM lakSaNa 'maMtrajarAja vinighyamAzitvenodezyatvam' arthAt maMtra jemAM karaNarUpa che evI homanI kriyAthI je homa-havana karAya che, temAM raheluM phaLa je devatAne prApta thAya che, te devatA te phaLanA bhAgI che; ane te rIte devatAne uddezya banAvIne je yajJa karAya che, temAM raheluM je uddezyatva che, te ja devatApaNuM che. AnAthI e prApta thAya che ke, maMtrapUrvaka homa karavAthI te homamAM naMkhAtI vastuo te devatAne prApta thAya che, tethI te devatA tuSTa thaIne bhakti karanArane vAMchita phaLa Ape che, e pramANe naiyAyiko kahe che te teonI bAlaceSTAmAtra che. kema ke yogIone upAsanIya evA vItarAgadevanI prasiddhi hovAthI vItarAganirUpita ahaMkAramamakArAtmaka svatvanuM pratiSThAdi koI paNa kriyAthI kyAMya paNa AdhAnano asaMbhava che. kahevAno bhAva e che ke, yogIo yoganI sAdhanA karanArA hoya che, ane temanuM prayojana saMsArathI atIta avasthA prApta ka2vAnuM hoya che. ane tevI avasthA prApta karavAno upAya vItarAgabhAva che, te sarvadarzanasiddha padArtha che, tethI sarvadarzanavartI yogIone upAsanIya vItarAgadeva che. ane je vItarAga hoya temane ahaMkAra-mamakArAtmaka svatva thaI zake nahi, tethI pratiSThAdi kriyAthI ke anya yajJAdi kriyAthI koI paNa vItarAgadevanI pratimAmAM ahaMkAra ke mamakArAtmaka svatvanuM AdhAna saMbhave nahi; arthAt A pratimA e huM chuM ane tenI AgaLa je vastuo dharAya che te mane prApta thAya che, tasvarUpa ahaMkAra ane mamakAra vItarAgadevane thatAM nathI. tethI maMtrakaraNakahavirniSTha phaLabhAgI teo banI zake nahi. tethI 'maMtrarAjaviniSThatAtveinodezyatvam' evuM devatAnuM lakSaNa bALaceSTAmAtra che. ahIM prazna thAya ke, vItarAgadevane bhale ahaMkAra-mamakAra na thAya, paraMtu jeo sarAgadeva che, Q-10 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 pratimAzataka | zloka : 34 1 teonI pratiSThA temanI mUrtimAM karavAmAM Ave to tenAthI koI sthAne A pratimArUpa huM chuM, ane temane apAtI vastu mane (sarAgadevane) prApta thAya che, tevI buddhi thAya che. tethI teomAM 'maMtrarAiviniSThanamALittvanoddezyatvam' A devatAnuM lakSaNa jaze, tethI teo devatA kahevAze. tethI kahe che ke rAgaviDaMbitoe ja sarAgadevatAne deva tarIke svIkA2vA yogya che, rAgadazAthI para thavAnI IcchAvALA yogIo tevA devatAne devatArUpe svIkAratA nathI. AthI taiyAyikoe karela devatAnuM lakSaNa bAlaceSTArUpa che; kema ke yogIone pUjanIya evA sAcA devatAmAM e lakSaNa jatuM nathI, ane tuccha evA sarAgI devatAmAM jAya tevuM lakSaNa karIne naiyAyike potAnI mUrkhatAnuM ja pradarzana karyuM che. ahIM vizeSa e che ke, pUrvamAM naiyAyike je devatAnuM lakSaNa karyuM, te bAlaceSTArUpa che, ane temAM yogInAM ...thI... amyuvanantumarhatvAr / sudhI hetu che, ane A rIte upAsaka AtmAne devatArUpe upAsanIya vItarAga ja banI zake. ane naiyAyike je lakSaNa karyuM, temAM virniSTha phaLa svatva che tema kahyuM, tenAthI nakkI thAya che ke je devatAne uddezIne homa karAya che, te devatAne tyAM svatvanI buddhi thAya che, ane naiyAyika te devane ja devatA kahe che. paraMtu vItarAgane koI temanA nimitte yajJa kare temAM svatva buddhi saMbhavI zake nahi, tethI karIne naiyAyikanuM lakSaNa vItarAgadevatAmAM ghaTe nahi, paraMtu sarAgadevatAmAM ja saMbhavI zake. ane je loko saMsAramAM bhautika padArthanA arthI che, tevA rAgathI viDaMbita jIvo ja evA sarAgadevatAnI upAsanA kare; paraMtu yogIo kare nahi. tethI taiyAyikanuM te lakSaNa anucita ceSTArUpa che, e prakArano Azaya che. utthAna : naiyAyikanA devatAnA lakSaNanA kathana pUrve tevatAtva vItarApatyuM' e kathanathI nizcayanayane AzrayIne vItarAgane devatArUpe graMthakAre sthApana karela. have naiyAyike karela lakSaNamAM asaMgati batAvIne tenI sadaza vItarAgadevamAM ghaTe tevuM lakSaNa vyavahAranayane AzrayIne batAvatAM kahe che - athavA zAstramAM bhagavAnanI pUjA karatI vakhate maMtrapUrvaka phaLa-naivedya Adi dharAvavAnI vidhi che, ane maMtrapUrvaka karAtI tyAganI kriyAmAM vizeSa phaLa prApta thAya che, tene sAme rAkhIne devatAnuM lakSaNa vyavahAranayathI batAvatAM kahe che - TIkA H vItarAgoddezena kRtAtsamantrAtkarmaNo'dhyavasAyAnurodhiphalAbhyupagame tu mantrakaraNakopAsanetikarttavyatAlambanatvameva devatAtvamiti yuktam / saMsAridevatvaM ca devagatinAmakarmodayavattvam, saMsAriSu saMsAragAminAmitareSu cetareSAM bhaktiH svarasasiddheti yogatantraprasiddham / taduktaM yogadRSTisamuccaye - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka / zlokaH 34 'saMsAriSu hi deveSu bhaktistatkAyagAminAm / - tavatIne puna: tattva tavatatArthayanAn' ( va-222) ti .. svAhAsvadhAnyatarasyaiva mantratvamityayamapi naikAnto, mantranyAse namaHpadasyApi tttvshrvnnaat| taduktam - 'mantranyAsazca tathA praNavanamaHpUrvakaM ca tnnaam| mantraH paramo jJeyo, mananatrANe hyato niyamAt / / (SoDazaka 7 zloka-11) iti / TIkArca - vItarAdhezana .....yuttanvItarAgane uddezIne arthAta vItarAganI bhaktine uddezIne, karAyelA maMtrasAhita karmathI=kriyAthI, adhyavasAyaanurodhI phaLa svIkAra karAye chate, maMtrakaraNaka upAsanArUpa ItikartavyatAnuM AlaMbana vItarAga che, ane temAM raheluM AlaMbanatva ja devatApaNuM che, e pramANe yukta che devatA lakSaNarUpe yukta che. vizeSArtha : koI jIvane vItarAgatAno thoDo paNa yathArtha bodha hoya, tethI vItarAgadeva ja upAsanIya che tevI buddhi thAya; arthAt temanI upAsanA karIne kramasara vItarAgabhAvane huM prApta karIza, tevI buddhi prApta thAya. tethI temanI upAsanA mATe jyAre yatnavALo bane, tyAre te jIva vItarAganA uddezathI bhaktikarma kare che; ane te bhaktikarma zAstramAM kahelA maMtrapUrvaka karato hoya, jema puSpa-phaLAdinI pUjAne pUjAnI vidhimAM batAvelA maMtrapUrvaka karato hoya, tyAre vItarAgabhAva pratye prasarpaNavALo adhyavasAya thAya che; athavA vItarAga pratyenA rAganA atizayavALo adhyavasAya thAya che, tene anusAra phaLa svIkAravAmAM Ave che, tyAre devatAnuM lakSaNa A pramANe prApta thAya che - maMtrakaraNa che jemAM evI bhagavadbhaktirUpa upAsanA e ja tene kartavyarUpe bhAse che; arthAt maMtrapUrvakanI bhagavadbhakti ja mAre kevala kartavya che, e prakAranI buddhi thAya che, tethI te buddhipUrvaka bhaktikriyA kare che; ane te bhaktikriyAnuM AlaMbana je RSabhAdi tIrthakaro che, temAM raheluM AlaMbanatva ja devatApaNuM che. ahIM vizeSa e che ke, nizcayanayathI adhyavasAyane anurUpa ja phaLa thAya che, paraMtu vyavahAranayane AzrayIne vItarAgane uddezIne karAyela maMtrapUrvakanI kriyAthI adhyavasAyamAM bheda paDe che; arthAt maMtroccAra vagara koI vItarAganI upAsanA karato hoya, enA badale maMtroccArapUrvaka vitarAganI upAsanA kare, tyAre adhyavasAyamAM te maMtrakRta atizayatA thAya che; ane tene anurUpa ja vyavahAranaya phaLavizeSa svIkAre che. tene sAme rAkhIne mannakkara ...thI.. mAnavunatvam sudhI prastutamAM devatAnuM lakSaNa karela che. AnAthI e phalita thayuM ke, sAdhanA karIne vItarAgatAne pAmela tIrthaMkarano AtmA vyavahAranayathIdevatA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 pratimAzataka | zloka : 34 che, ane vItarAgatAne pAmela tIrthaMkarano AtmA ja upAsakane AlaMbanarUpa hovAthI temAM raheluM AlaMbanatva devatApaNuM che. ane nizcayanayathI vicArIe to potAnA AtmAmAM rahelI vItarAgatA ja devatApaNuM che, ane tene ja sAme rAkhIne pUrve kahela ke devatoddezena tyAga nizcayathI Atmoddezena ja che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, yogIone vItarAgadeva ja upAsanA karavA yogya che tema kahyuM, paraMtu je saMsAramAM devabhavane pAmelA che, tevA devone temanI pratimA AgaLa je dha2vAmAM Ave che, temAM te devone mamakArabuddhi thAya che, tethI khuza thaIne bhaktane ISTaphaLa Ape che. tethI taiyAyikoe je lakSaNa karyuM ke, maMtrajarAja virniSThatamattena uddezyatve A lakSaNa saMsArI devomAM saMgata thaI jaze. tethI kahe che - TIkArya : saMsAridevatvaM prasiddham | saMsArI devomAM devatva che, te devagatinAmakarmanA udayavattvarUpa= udayarUpa, che. saMsArI devomAM saMsAragAmI jIvone bhakti che, ane ItaramAM=vItarAgamAM, Itarane= saMsArathI atItagAmI evA yogIone, bhakti svarasasiddha che; arthAt svAbhAvika rIte siddha che, e pramANe yogataMtramAM prasiddha che. vizeSArtha : naiyAyikoe kareluM devatAnuM lakSaNa saMsArI devomAM joke ghaTe che, paraMtu prastutamAM yogIone upAsanIya evA devanuM ja lakSaNa karela che. saMsArathI atItagAmI evA yogIone vItarAgadevamAM ja bhakti hoya che, tethI yogIone upAsanIya tarIke ame karelA lakSaNavALA ja devatA che anya nahi, e prakArano graMthakArano Azaya che. 'tavu' thI temAM sAkSI ApatAM kahe che - TIkAryaH tavrutta - yogadRSTi samuccayamAM te kahela che, arthAt saMsArI devomAM saMsAragAmI jIvonI ane ItaramAM ItaronI bhakti svAbhAvika siddha che, te kahela che - saMsAripu atItArthayAyanAn ti / kharekhara saMsArI devone viSe tatkAyagAmIonI=devakAyagAmIonI, bhakti che. vaLI tadatIta tattvamAM arthAt saMsArAtIta tattvamAM, tadatItArthagAmIonI=mokSagAmIonI, bhakti hoya che. cha 'rUti' zabda yogadRSTinA sAkSIpAThanI samAptisUcaka che. utthAna : naiyAyike pUrvamAM kahela ke 'svAhA' ane 'svadhA'nuM ja maMtrapaNuM che, ane 'namaH' padanuM maMtrapaNuM nathI, AthI ja namaH padanA tyAgathI pretane apAya che, mATe pretanuM devatApaNuM nathI. e kathanathI e prApta thAya ke namaH Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 pratimAzataka | zloka: 34 padathI zAstramAM je prayogo thAya che, tyAM devatApaNuM nathI ema siddha thAya ane tema siddha thavAthI praNava ane namaskArapUrvaka RSabhAdi devone paNa jinabiMbanA nyAsamAM namaskAra karavAmAM Ave che, tethI jinapratimAne devatA kahI zakAya nahi. ane zAstramAM 'OM namaH 2pamAya ItyAdine maMtrarUpe svIkArela che, te paNa saMgata thaze nahi. tethI kahe che - TIkArya :-- svAdI ....... tattvavat / svAhA, svadhA atyataranuM jamaMtrapaNuM che, e pramANe A paNa ekAMta nathI, kema ke maMtracAsamAM tamaH padanA paNa tattvanuM arthAt maMtratvanuM zravaNa che. tadurthI temAM SoDazakanI sAkSI ApatAM kahe che - talun - te kahe che, arthAt nama: padanuM paNa maMtratvarUpe zravaNa che te kahe che - cAsagna .... niyamAn II rUti | ane tathAkate prakAranA, pratiSThArUpe kAritavyapaNAthI-karAvavA yogyapaNAthI, abhipreta evA jinabilamAM maMtrayAsa karavo, ane praNava ane namaHpUrvaka temanuM nAma=bhagavAnanuM nAma, parama maMtra jANavo. je kAraNathI AnAthI=praNava ane namaHpUrvakanA bhagavAnanA nAmathI, nakkI manana ane trANa=jJAna ane rakSaNa thAya che. 'ti' zabda SoDazakatA pAThanI samAptisUcaka che. SoDazakanA sAkSIpAThamAM ghato zabda che temAM di' zabda che, teno artha SoDazakanI TIkAmAM 'patA' karela che. utthAna : mImAMsaka devatAnuM svarUpa kevuM svIkAre che te kahe che - TIkA : mImAMsakastu-indravizvetanasya sato'pi na devatAtvam, taddhi dezanAdezitacaturthyantapadanirdezyatvam / 'brAhmaNAya dadyAt' ityAdau brAhmaNAdedevatAtvavAraNAya dezanAdeziteti / dezanA vedaH, tena yatra yAge haviSi vA caturthyantapadanirdezyatayA yo bodhitaH, sa tatra 'devatA / aindraM dadhi bhavati' ityAdau devatAtaddhitavidhAnAdindro'sya devatetyartho, devatAtvamatra caturthyantapadanirdezyatvameveti nAnyonyAzrayaH / 'indrAya svAhA' ityAdau caturthyA dezanAdezitacaturthyantapadanirdezyatvamarthaH, indrapadaM svaparaM tAdRzanidezyatvavadindrapadakatyAga iti vAkyArthaH / ata eva brAhmaNAya svAhetyAdirna prayoga:, svAhAdipadayoge devatAcaturthyA eva sAdhutvena brAhmaNAderniruktadevatAtvAbhAvAt, tatra hi sampradAnatvabodhakacaturyuva, ata eva pRthak sUtrapraNayanamapi / 'AkAzAya svAhA' ityAdau sampradAnacaturthyabhAve'pi 'namaH svasti' ityAdyupapadacaturthIsaMbhavaH, mantraliGgAdinA ca yatra devatAtvAvagamastatra tatastathA zrutyunnayanAd Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 pratimAzas | Rels : 38 dezanAdezitatvam / itthamevendrAya svAhetyeva prayogaH, na tu zakrAya svAheti paryAyAntareNApi iti acetanaiva devatA / yad 'agnaye prajApataye caityAdau devatAdvayakalpane gauravAd vAkyabhedaprasaGgAccacakArabalAcca viziSTasyaiva devatAtvaM, 'agniprajApatibhyAM svAhA' ityeva prayogaH / dhRtihome dhRtitvAderdevatAtvarakSAyai caturthyantamiticaturthyantatetyarthakam, 'dhRtiH svAhA' ityAdau prathamAyA eva caturthyarthavidhAnAt / atha devatoddezena havistyAgo devatAniSThakiJcijjanakaH tatsvarUpAjanakatve sati taduddezena kriyamANatvAt, brAhmaNodezyakatyAgavat, ghRtoddezena kriyamANe dadhni vyabhicAravAraNAya satyantam, tacca parizeSAt svAmitvAdi, iti siddhaM devatAcaitanyamiti cet ? na, aprayojakatvAt, taniSThakiJcijjananAya kriyamANatvasyaupAdhikatvAcca, na hi havistyAgo devatAniSThakiJciduddezena kriyate kintu svaniSThaphaloddezena / 'zivAya gAM dadyAt' ityAdau tUddezyatve bhAktA caturthI, dadAtistyAgamAtrapara iti nAnupapattirityAha / TImArtha : __mImAMsakastu ..... nirdezyatvam / 4jI bhImAMsa 3 cha / yatA ta vidyamAna 5 dra vizvetananuM devatApaNuM nathI; je kAraNathI dezanAdezita caturthata padathI nirdezyatva te devatApaNuM, che. 0 taddhi mI 'hi' 176 yasmA che. vizeSArtha : mImAMsaka caturmanta padathI nirdezya IMdrAdi padane devatA tarIke svIkAre che, ane kahe che ke, IMdra vizvatana sAvitA 35 DovA chatai yazAma upAsya35 drAdi devatA nathI, paraMtu 'indrAya svAhA' ityAdi padathI jyAre yajJa karAya che, tyAre IMdrAdi pado ja yajJamAM upAsyarUpa devatA che, paraMtu svargamAM rahela IMdra devatArUpa hovA chatAM upAsya devatA nathI. utthAna : devatAnA lakSaNamAM dezanAdezita vizeSaNa ApavAnuM prayojana kahe che - TImArtha : brAhmaNAya ..... dezanAdeziteti / 'brAhmaNAya dadyAt' tyAmA prAna vitAnA vAra mATe dezanAdezita e prakAre vizeSaNa pada che. have lakSaNamAM dezanAdezita padArtha zuM che te spaSTa karatAM kahe che - dezanA= ...... devatA / zanA mAt , tanA 43=d6 43, he yArAma vimA yatuta pada nirdezyapaNA vaDe karIne je IMdrAdi pada bodhita che, te IMdrAdi pada tyAM arthAt te yAgamAM, devatA che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ timAzataka | zlokaH 34 475 veda vaDe je yajJamAM ke haviSamAM caturmanta pada dvArA banAvAyela hoya te caturthyanta pada ja te yajJamAM devatA che. utthAna : mImAMsaka devatAnuM je lakSaNa karyuM tenAthI 'jendra dha mavati'=IMdrasaMbaMdhI dadhiyajJa thAya che, e batADavA mATe vaparAyela vedavAkyamAM rahela rUddha dha mavati' e prakAranA vacanaprayogamAM, Indrapada yajJanA devatArUpe siddha thAya tyAre IMdrasaMbaMdhI dadhiyajJa siddha thAya. ane IMdrasaMbaMdhI dadhiyajJa siddha thAya tyAre prastuta dadhiyajJanA devatArUpe IMdrapada siddha thAya. A rIte anyonyAzraya doSa Ave che. tenA nivAraNa mATe kahe che - TIkArya : hendra...nAcocAya: IMdrasaMbaMdhI dadhiyajJa thAya che, ItyAdimAM=ItyAdi vAkyamAM, devatAtaddhitanuM vidhAna hovAthI iMdra Ano A dadhiyajJano, devatA che, e prakArano artha'rendra masi' e vAkyano che. ahIM A yajJamAM, caturthatapadanirdezyatva jadevatApaNuM che. ethI anyonyAzraya doSa nathI. vizeSArtha : e padamAM vyAkaraNa pramANe devatA tadvitano pratyaya che. tethI IMdra saMbaMdhI dadhi thAya che, e vAkyathI, devatAtaddhitanA pratyayanA kAraNe e artha prApta thAya ke, A dadhiyajJano IMdra devatA che. ane te dadhiyajJamAM devatApaNuM zuM che, te batAve che ke, caturmanta padathI nirdezyatva ja devatApaNuM che; arthAtuM pendra dhi mavati e vAkyamAM caturthyanta pada nathI, paraMtu jyAre dadhiyajJa karAya che tyAre rUdrAya svAha e prakAranA padathI ja Indrapadano nirdeza karAya che, ane te ja devatApaNuM che, ane te devatA saMbadhI dadhiyajJa che. e prakAre kahevAthI anyonyAzraya prApta thAya nahi, te A rIte - devatAtaddhitanA pratyayathI ja IndranuM devatApaNuM siddha thaI gayuM, ane tethI jyAre Indra saMbadhI dadhi thAya che, ema kahyuM enAthI e phalita thAya che ke, IndrapadarUpa je devatA che, teno A dadhiyajJa che. tethI pUrvamAM batAvela anyonyAzrayanI prApti thAya nahi. utthAna : A rIte hendra dhi mati' mAM AvatA anyonyAzrayanuM nirAkaraNa karIne dadhiyajJamAM thatA "rUdrAya svAdA' e prakAranA prayogano zAbdabodha zuM che ? ke jethI tenA dvArA devatAnA lakSaNanI prApti thAya ? te batAvavA mATe kahe che - TIkArtha ...... , rUAsvAdA' ityAdimAM caturthIthIarthAta kevala caturthI vibhaktithI dezanAdezita caturthatta padanirdezyatvarUpa artha che. Indrapada svapara che arthAt prastutAsvAda prayogamAM IMdra pada Indrapadano javAcaka che, paraMtu Indra devatAno arthAt svargamAM rahelA Indra devatAno vAcaka nathI. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 pratimAzataka | zloka: 34 utthAna : A rIte phAyapadamAM rahelI caturthI vibhakti ane Idrapadano artha karIne have 'svAhA'padano artha kare che - TIkArya : tAdRza .... vAvArtha ! tevA prakAranA nirdezyatvavALuM IMdrapada,tyAga e svAhAno artha che, arthAt dezanAdezita caturthata padathI nirdezyatvavALuM IMdrapada che; ane te IMdrapadane upAsyarUpe svIkArIne je tyAga karAya che, te IMdrapadakatyAga che, ane te svAhAno artha che. ane "ti' zabda "huMkAya svAhA' thI mAMDIne IMdrapadakatyAra sudhInA arthano parAmarzaka che, ane te vAkyartha che; arthAta phAyara svAdamAM e prakAranA vAkyano artha che. sata va >> vaturthyava, AthI karIne ja arthAt pUrvamAM tAdaza nirdezyatvavat IndrAdipadatyAga e svAhAno artha che ema kahyuM. AthI karIne ja. didhA svAdA' ItyAdi prayoga thaI zake nahi; kema ke svAhA Adi padanA yogamAM devatAcaturthInuM sAdhupaNuM hovAne kAraNe brAhmaNAdimAM nirUkta devatApaNAno abhAva che arthAt dezanAdezita caturthatapadanirdezyatvarUpa devatApaNAno abhAva che. je kAraNathI tyAM brAhmaNAdimAM saMpradAnaviSayaka caturthI ja che. 0 di yasmAdarthaka che. vizeSArtha: mImAMsaka mata pramANe svAhAdi padano prayoga devatAcaturthImAM ja thaI zake, jyAre brAhmaNa' e prakAranI caturthI saMpradAna arthamAM ja thaI zake arthAt brAhAya yAt' e prakAranA prayogamAM saMpradAna arthaka caturthI che, te ja thaI zake, paraMtu svAhA Adi prayogamAM je devatAcaturthI vaparAya che, te brAhmaNamAM thaI zake nahi, kema ke mImAMsake je devatAnuM lakSaNa karyuM che te brAhmaNamAM ghaTatuM nathI. TIkArya : lata ...sUtraprAthanamAM AthI karIne ja arthAt devatAcaturthI svAhA Adi prayogamAM thAya che ane anyatra saMpradAna arthaka caturthI prayoga che AthI karIne ja vyAkaraNamAM pRthapha sUtra praNA na paNa che, arthAt be caturthIne judI batAvavA mATe eka sUtrathI na kahetAM alaga sUtranI racanA paNa karelI che. - 01sUtrapraNayanamapi' ahIM kavi' thI e samuccaya karela che ke devatAcaturthI ane saMpradAna caturthI judI to che ja, paraMtu te batAvavA mATe sUtra racanA paNa alaga karI che. utthAna : ahIM pUrvamAM kahyuM ke brAhaUTya svAdA e prayoga thaI zake nahi. tethI koIne zaMkA thAya kamAvakAza svAda e prakArano prayoga to saMbhaLAya che, ane tyAM saMpradAna caturthI thaI zake nahi. tethI tenI saMgati batAvatAM kahe che - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 . pratimAzataka | zlokaH 34 utthAna : A rIte rudrA padamAM rahelI caturthIvibhakti ane Idrapadano arthakarIne have 'svAhA'padano artha kare che - TIkArya : tAza .... vAvArthaka ! tevA prakAranA nirdayatvavALuM IMdrapadatyAga e svAhAno artha che, arthAt dezanAdezita caturthata padathI nirdezyatvavALuM IMdrapada che; ane te IMdrapadane upAsyarUpe svIkArIne je tyAga karAya che, te IMdrapadakatyAga che, ane te svAhAno artha che. ane 'ta' zabda dAya svAhA' thI mAMDIne IMdrapadatyAga sudhInA arthano parAmarzaka che, ane te vAkyartha che; arthAt rUAya svadA e prakAranA vAkyano artha che. kata purva .... vAgyeva, AthI karIne ja arthAt pUrvamAM tAdaza nirdezyatvavat IndrAdipadatyAga e svAhAno artha che ema kahyuM, AthI karIne ja, trAhima svAdA' ItyAdi prayoga thaI zake nahi; kema ke svAhA Adi padanA yogamAM devatAcaturthInuM sAdhupaNuM hovAne kAraNe brAhmaNAdimAM nirUkta devatApaNAno abhAva che arthAt dezanAdezita caturthattapadanirdezyatvarUpa devatApaNAno abhAva che. je kAraNathI tyAM brAhmAdimAM saMpradAnaviSayaka caturthI ja che. 0 di' yasmAdarthaka che. vizeSArtha - mImAMsaka mata pramANe svAhAdi padano prayoga devatAcaturthImAM ja thaI zake, jyAre grAhata' e prakAranI caturthI saMpradAna arthamAM ja thaI zake arthAt brAhmaya ra'i e prakAranA prayogamAM saMpradAna arthaka caturthI che, te ja thaI zake, paraMtu svAhA Adi prayogamAM je devatAcaturthI vaparAya che, te brAhmaNamAM thaI zake nahi, kema ke mImAMsake je devatAnuM lakSaNa karyuM che te brAhmaNamAM ghaTatuM nathI. TIkArya : uttava sUtrapraNayanama i AthI karIne ja arthAt devatAcaturthI svAhA Adi prayogamAM thAya che ane anyatra saMpradAna arthaka caturthI prayoga che AthI karIne ja vyAkaraNamAM pRthapha sUtra praNAla paNa che, arthAt be caturthIne judI batAvavA mATe eka sUtrathI na kahetAM alaga sUtranI racanA paNa karelI che. o'sUtrapraNayanamAM ahIM '' thI e samuccaya karela che ke devatAcaturthI ane saMpradAna caturthI judI to che ja, paraMtu te batAvavA mATe sUtra racanA paNa alaga karI che. utthAna : ahIM pUrvamAM kahyuM kedrAdaya svadA e prayoga thaI zake nahi. tethI koIne zaMkA thAya kamAvAzAya svAhI e prakArano prayoga to saMbhaLAya che, ane tyAM saMpradAna caturthI thaI zake nahi. tethI tenI saMgati batAvatAM kahe che - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 pratimAzataka | zlokaH 34 TIkArya : DArAya ....... vaturthAMma:, 'lAza svAda' ItyAdimAM saMpradAna caturthInA abhAvamAM paNa nama:, svasti ItyAdimAM upapada caturthIno saMbhava che. vizeSArtha : ahIM nama:, svasti ItyAdimAM "Adi' padathI ' nuM grahaNa karavAnuM che. tethI 'savAzAya svAhA' ItyAdimAM 'AkAza' saMpradAna thaI zake nahi. tethI tyAM saMpradAna caturthIno abhAva che, to paNa upapada caturthIno saMbhava che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, to 'rUdrAya svAhA' mAM paNa upapada caturthI che ane sArAzAya tyAdA mAM paNa upapada caturthI che, paraMtu rUdrAya svAda mAM jema IMdra devatA bane che, tema zAya svAha mAM AkAzapada devatA banatA nathI, te kevI rIte nakkI thaI zake ? te batAvavA arthe kahe che. TIkArya : maMtra.... rezanAzitatvam ! ane maMtraliMgAdithI jyAM devatApaNAno avagama che, tyAM arthAt te prayogamAM arthAt phundrAya svAhA ItyAdi prayogamAM, te prakAranI zrutinuM unnayata thAya che; arthAt IMdrAdine devatA kahenArI koIka zruti che, e prakAranuM unnayana thAya che, ane tenAthI dezanAdezitatvano nirNaya thAya che; arthAt "phAya svadA' mAM dezanAdezitatvano nirNaya thAya che. (ane sAvakAzaya svAda mAM e prakAranI zrutinuM unnayana nahi hovAne kAraNe dezanAdezitatvano nirNaya thato nathI ema avAya che.) vizeSArtha: 'rUdrAya svAhA' bolatAM pahelAM yajJamAM maMtra bolavAmAM Ave che. tethI maMtrarUpa liMgathI anumAna thAya che ke, IMdrAdine devatA kahenAra koI zruti che, ane 'sAvAzAya svAhA' bolAya che tyAM tenI pUrve koI maMtra bolavAmAM Avato nathI, mATe "AkAza' padane devatA kahenAra koI zruti che tema anumAna thaI zakatuM nathI. tethI 'DuMdrAya svAdA' mAM dezanAdezitatvano nirNaya thAya che ane 'sAvAzAthe svAdI' mAM dezanAdezitatvano nirNaya thato nathI. tethI 'kAzAya cAha' ane 'DrAya svAhA' baMnemAM upapada caturthI hovA chatAM IMdra devatA bane che ane AkAza devatA banatA nathI. TIkArya : rutyameva .... yevatA | A rIte ramannaniTe ........ rezanAzitatvam to pUrvamAM je artha karyo e rIte ja rUdrIya vAdI' e prakAre ja prayoga thAya che, paraMtu zAya svAhA' e prakArano paryAyAMtarathI paNa prayoga thato nathI. ethI karIne acetana ja devatA che; arthAt rUdrAya svAhA' e prakAranA vacanaprayogano Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 pratimAzataka | zlokaH 34 vAkyAthe pUrvamAM karyo, tyAM IMdrapada svapara che; arthAt IMdrapada IMdrapadanuM ja vAcaka che, jethI karIne acetana ja devatA che. che "rUti vetanaiva vaivatA' ahIM 'ti' zabda 'ndrIya svAhA' thI mAMDIne paryAyAntare [[pa e saMpUrNa arthano parAmarzaka che. kema ke enAthI e prApta thayuM ke, "phundrIya svAhA' Adi prayogamAM IndrAdi pado IMdrAdi padanA ja vAcaka che, paraMtu IMdrAdi devatAnA nahi. AthI karIne IMdrAdi padorUpa acetanA ja devatA che. utthAna : mImAMsakamate agni prajApati mATe koI yajJa karavAnuM prasiddha che, jema hendra dhi mavati IMdra saMbaMdhI dadhiyajJa thAya che, tema agni prajApati mATe paNa koI yajJa thAya che. tyAM 'mana, kanIpataye' e pramANe prayoga na karatAM na pranApatimyAM svAhA e pramANe prayoga kema thAya che ? te batAvavA arthe kahe che - TIkAH ya ....... kayo . je kAraNathI agni ane prajApati mATe (koIka yajJa karAvavo joIe, A vAkya adhyAhAra che) ItyAdi prayogamAM devatADhaya kalpanAmAM gaurava thavAthI ane vAkyabhedano prasaMga AvavAthI ane kAranA balathI viziSTatuM ja devatApaNuM che, te kAraNathI 'na nApatimyAM svAdA' e prakAre ja prayoga thAya che. vizeSArtha : agni ane prajApati mATe koIka yajJa che, e prakAranA vAkyaprayogamAM agnipada ane prajApatipadarUpa be devatAnI kalpanA karavAmAM gauravadoSa prApta thAya che, ane naye svAda prajJApataye vAha A rIte vAkyabhedano prasaMga Ave che; arthAt be vAkya karavAno prasaMga Ave che. tethI ahIM cakAranA baLathI= 'kana prajJApataye va' e vAkyamAM rahelA '' zabdanA baLathI viziSTanuM ja devatApaNuM che; arthAt agni ane prajApati ubhayaviziSTanuM ja devatApaNuM che; arthAt agni ane prajApatipadarUpa eka devatA che, ane e kAraNathI te yajJamAM na svAdI, prajJApataye cAhIM e prakArano prayoga thato nathI, paraMtu nipranAtimyAM svAda e ja prayoga thAya che. utthAna : mImAMsake devatAnuM lakSaNa dezanAdezita caturmantapadanirdezyatva karyuM, tethI dhRtihomamAM lakSaNanI avyApti thAya che; kema ke dhRtihomamAM dhRtiH svAda e prakArano prayoga thAya che. tethI tyAM caturthyantapada nahi hovAne kAraNe caturthyantapada nirdezyatva nathI. tethI lakSyamAM lakSaNanI avyApti doSanA nivAraNa arthe lakSaNano pariSkAra kare che - Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 pratimAzataka | zlokaH 34 TIkArca - vRtidone ..... vidyAnAr vRtihomamAM dhRtityAdinA devatApaNAnI rakSA mATe grAnta- e pramANe pada vasunnatA Ityarthaka che; kema ke "thatiH svAdA' ItyAdimAM prathamA jacaturthI arthe vidhAna che. vizeSArtha: devatAnA lakSaNamAM je caturthyanta bhAga che, tyAM caturmantano artha 'caturthyantatA' karavAno che; arthAt bhAvamAM 'tA' pratyaya lagAvavAno che. tethI vRtiH svAhA mAM caturthyanta pada nathI, to paNa prathama vibhaktinuM caturthI arthe ja vidhAna che. tethI vRtiH svAda prayogamAM caturthyanta pada nahi hovA chatAM caturmantano bhAva che, tethI caturmantatA che. tethI vRtiH svAdA e prakAranA prayogathI thatA yajJamAM dhRti devatArUpe ghaTe che, tethI tyAM lakSaNanI avyApti nathI. utthAna : ahIM pUrvapakSI naiyAyika mImAMsakane kahe ke, acetana devatA kahevA ucita nathI, paraMtu devatAne cetana rUpe svIkAravA ja ucita che. tethI tenI yuktinuM atha thI utthAna karIne mImAMsaka nivAraNa karatAM kahe che - TIkArya - hAtha ..... cAva, devatAnA uddezathI havityAga devatAniSTha kiMcit janaka che, kema ke tasvarUpanuM arthAt devatAnA svarUpanuM ajanaka hote chate tat uddezathI arthAt devatAnA uddezathI kriyamANapaNuM che. brAhmaNa uddezyaka tyAganI jema.. prastuta anumAnamAM devatAnA uddezathI karAto harino tyAga e pakSa che, devatAniSTha kiMcit janakatva e sAdhya che ane tasvarUpanuM ajanaka hote chate tat uddezathI kriyamANapaNuM e hetu che. utthAna : ahIM prastuta anumAnamAM je hetu che, temAM vizeSaNarUpa satyanta pada . te mUkavAnuM prayojana batAvatAM kahe che - TIkArya - mRtodeze .satyantam aa vRtanA uddezathI karAtA dadhimAM vyabhicAra vAravA mATe satyata pada che. utthAna : A prakAranA anumAnathI siddha thayuM ke, devatAnA uddezathI havimAM karAyela tyAga devatAniSTha kAMIka pedA kare che, tyAM kAMIka zuM che te batAvatAM kahe che - Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 TIkArya : pratimAzataka | zloka : 34 tacca gaprayoga tvAt, ane te parizeSathI svAmitvAdirUpa che. ethI karIne='tha' thI taiyAyike je anumAna karyuM ethI karIne, devatAcaitanya siddha thAya che arthAt cetana devatA siddha thAya che. e pramANe taiyAyika kahe to teno uttara ApatAM mImAMsaka kahe che ke, ema na kahevuM. kema ke tAro hetu (naiyAyikano hetu) aprayojaka che. utthAna H ahIM pUrvapakSI kahe ke, IMdrAdine uddezIne tyAga karavAnuM vedamAM kahela hovAthI, ane veda nirarthaka ceSTAno upadeza Ape nahi tethI, te tyAganuM phaLa devatAne kAMIka maLe che tema svIkAravuM ucita che. e prakAranI zaMkAne sAme rAkhIne mImAMsaka bIjo hetu kahe che - TIkArya H ..... tanniSTha * uddezena / tanniSTha=devatAniSTha, kAMIka janana mATe karAtA yajJanuM aupAdhikapaNuM che, je kAraNathI havino tyAga devatAniSTha kiMcit uddezathI karAto nathI, paraMtu svaniSTha phaLanA uddezathI karAya che. vizeSArtha : 'jhatha' thI taiyAyika anumAna kare che ke, yajJamAM devatAne uddezIne je tyAga karavAmAM Ave che, tenAthI devatAne kAMIka prApta thAya che. ane temAM hetu kahe che ke, devatAne uddezIne karAyela tyAga devatAnA svarUpano ajanaka hote chate, devatAne kAMIka prApta thAya e prakAranA uddezathI karAya che. ane temAM dRSTAMta ApyuM ke, brAhmaNanA uddezathI jema tyAga karavAmAM Ave che, tema AnAthI e phalita thayuM ke, brAhmaNanA uddezathI je tyAga karAya che, tenAthI brAhmaNane kAMIka prApta thAya che. te ja rIte yajJamAM je padArthonI Ahuti ApavAmAM Ave che, te Ahutio devatAnA svarUparUpe banI jatI nathI, paraMtu devatAne kAMIka prApta thAya te uddezathI ApavAmAM Ave che. ahIM prazna thAya ke, devatAne zuM prApta thaI zake ? tethI kahe che ke, yajJamAM apAyela Ahutio devatAnA svarUparUpe thatI nathI. tethI parizeSathI e nakkI thAya che ke, A yajJano svAmI devatA che, tethI devatAne te yajJanA svAmitvanI prApti thAya che. ane 'svAmitvavi' kahyuM, tyAM 'Adi' padathI devatAne te yajJamAM mamakAra thAya che, arthAt 'A yajJano huM svAmI chuM ane A yajJa mAro che', e prakArano pariNAma thAya che. tethI e siddha thAya ke, Avo devatA acaitanya pada hoI na zake, mATe devatAcaitanya che ema siddha thAya che. e prakAre naiyAyikanuM kahevuM che. ahIM naiyAyike je prastuta anumAna karyuM, temAM hetunA vizeSaNarUpe satyanta pada kahela che, ane te kahevAthI dahIMmAM vyabhicAra doSanuM vAraNa thAya che; kema ke dahIM paNa ghInA uddezathI karAya che, paraMtu dahIM ghIsvarUpe Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 pratimAzataka/ zlokaH 34 pariNamana pAme che, mATe tasvarUpa ajanaka- sati ema kahevAthI A hetu dahIMmAM jaze nahi; kema ke dahIM, ghInA uddezathI karAtuM hovA chatAM ghInA svarUpanuM janaka che, ajanaka nathI. mATe prastuta anumAnamAM karAyelA hetune alakSyarUpa dahIMmAM javAnI ApattinA nivAraNa arthe tasvarUpa ajanakatvarUpa vizeSaNa Apela che. ane prastutamAM je devatAnA uddezathI harino tyAga karAya che, te, dahIM jema ghIsvarUpe pariNamana pAme che, tema kavi pote devatArUpe pariNamana pAmatuM nathI, tethI te pavityAga devatAnA svarUpanuM ajanaka che. ane devatAnA uddezathI je havityAga karAya che te pavityAga devatAnI aMdaramAM svAmitvAdi pariNAmarUpa kAMIka bhAva pedA kare che; kema ke devatAne uddezIne karAyela vastu devatAne kAMI na karatI hoya to te karavAnuM koI prayojana nathI. te ja vAta dRSTAMtathI batAve che ke, jema brAhmaNane uddezIne godAnAdi kAMIka tyAga karAya che, te gAyanuM svAmitva brAhmaNane prApta thAya che, te sAkSAt pratyakSa dekhAya che; jyAre devatAne uddezIne kAMIka tyAga karAya che, tyAre devatA pratyakSa nahi hovAthI tene prApta thatA svAmitvAdi phaLane anumAnathI jANI zakAya che. tethI ja taiyAyike prastuta anumAna karela che; ane te anumAnamAM devatAniSTha kiMcit janaka che, ema je siddha karyuM, te zuM hoI zake, te batAvatAM kahe che ke, tyAganA phaLano je svAmI hoya te jaDa padArtha saMbhavI zake nahi; jema gotyAganA phaLano svAmI brAhmaNa che, te jema cetana svarUpa che, tema havityAganA phaLano svAmI je IMdrAdi che, te cetana svarUpa ja mAnavo paDe, paNa jaDasvarUpa IMdrapada grahaNa thaI zake nahi. ethI karIne devatAcaitanya siddha thAya che. A rIte thI naiyAyike devatAcaitanya siddha karyuM, tyAM mImAMsaka taiyAyikane kahe che ke, tAro hetu aprayojaka che; ane aprayojaka hetu e kahevAya ke, pUrvapakSane pakSamAM hetu mAnya hoya, paraMtu e hetu sAdhyano gamaka na hoya. ane prastutamAM IMdrAdine uddezIne thatA yajJamAM tasvarUpano ajanaka hote chate tad uddezathI kriyamANapaNArUpa hetu mImAMsakane mAnya che, paraMtu devatAniSThasvAmitvarUpa phalajanakapaNe tene mAnya nathI. tethI mImAMsaka taiyAyikane kahe che ke, tAro hetu sAdhyane sAdhavA mATe aprayojaka che. ane ema kahIne mImAMsakane e kahevuM che ke, jema koI vyakti koIne uddezIne tyAga kare, te tyAganuM phaLa tene maLe evo niyama nathI, jema jainamata pramANe bhagavAnane uddezIne pUjAdimAM je tyAga karAya che, tenuM svAmIpaNuM bhagavAnane prApta thatuM nathI. tevI rIte mImAMsakanA mate IMdrAdine uddezIne yajJamAM karAtA tyAganA phaLanuM svAmitva IMdrarUpa cetana vyaktine maLatuM nathI. tethI tAro hetu sAdhya sAdhavA mATe aprayojaka che. A rIte hetune aprayojaka kahevAthI prazna thAya ke, vedamAM batAvela yajJa to devatAniSTha kAMIka pedA karavA mATe ja kahela che, to e vAta kaI rIte saMgata thAya ? tethI kahe che ke, vedamAM kahelA yajJathI devatAniSTha kAMIka pedA karavA mATe kriyamANatvanuM kathana che te aupAdhika che; arthAt vAstavika rIte te haviniSTha tyAga devatAniSTha kAMIka phaLanA uddezathI karAto nathI, paraMtu svaniSTha svargAdi phaLane uddezIne karAya che. Ama chatAM, A yajJa dvArA "svAhA' Adino prayoga karIne je agnimAM Ahuti apAya che, te devatAne arpaNa karAya che, e prakArano upacAramAtra che. tethI te kathana aupAdhika che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 pratimAzataka blokaH 34 utthAna : ahIM naiyAyika kahe che ke - vedamAM 'zivAya ja ghA e prakAranuM vacana che, ane 'aa' dhAtu ApavAnA arthamAM che, tethI zivane gAyanA svAmitvanI prAptine spaSTa batAvanAra te vacana che. tethI jema zivane gAya ApavAthI tenuM svAmitva prApta thAya che, te rIte ja IMdra mATe je havi Adino tyAga karAya che, teno svAmI IMdrane mAnavo ucita che. ane jo tema nahi mAno to tamArA mata pramANe zivAya nAM vadhatu" e prakAranA prayoganI anupapatti thaze. ethI karIne mImAMsaka kahe che - TIkArya : zivAya .... tyAra 'zivAya : vA'=zivane gAya Apo, ItyAdi prayogamAM vaLI uddezyatvapaNAmAM gauNa caturthI che, arthAt "zivAya..." e prayogamAM uddezyadarzaka je caturthI che, te lakSaNArUpa bhAktA caturthI che ane sthAna prayogathI dhotita je phAti' pada che te tyAgamAtrapara che. ethI karIne koI anupapatti nathI, e pramANe mImAMsaka kahe che. che ahIM phlAda - mAM 'tti' zabda mImAM vastu thI nAnupattA, sudhInA kathanano parAmarzaka che. che tyA mAtra pachI 'ti' zabda che, te zivAja thI tyA mAtrapura sudhInA kathanano parAmarzaka che. vizeSArtha: rA' dhAtunA yogamAM je caturthI vibhakti che, te uddezyatvane batAve che. jema "brAhmaNa rAti e prayogamAM brAhmaNane uddezIne tyAga karavAmAM Ave che, tyAM caturthI vibhakti uddezyatvanA arthamAM che, ane tenAthI svAmitvanI siddhi thAya che. paraMtu tyAM mukhya caturthI che, bhAktA caturthI nathI. jyAre 'zivAya nAM vadya' e prayogamAM zivane uddezIne gAyano je tyAga karavAmAM Ave che, tenuM phaLa potAne ja prApta thAya che, zivane prApta thatuM nathI, tethI bhAktA caturthI che arthAt jema gayAM poSaH e prayogamAM gaMgApadano artha pravAhane batAve che, paraMtu pravAhamAM ghoSanokagAyanA vADAno, saMbhava nahi hovAthI lakSaNAthI gaMgAno artha gaMgAtIra karavAmAM Ave che. tethI tyAM adhikaraNa arthaka saptamI bhAktA che; arthAt gaMgAno pravAha tenuM adhikaraNa nathI, paraMtu adhikaraNa gaMgAne tIra che. tema zivAya nAM phA" e prayogamAM uddezyatvane batAvanAra caturthI zivane uddezyarUpe batAvatI nathI, paraMtu svaniSTha phalane uddezIne che; kema ke zivane phaLaprAptino saMbhava nathI, tethI lakSaNAthI svaniSThaphaLaprAptine ja batAvanAra che. ethI jayAM ghoSa' prayogamAM adhikaraNArthaka saptamI jema bhAktA che, tema prastutamAM uddezya arthaka caturthI bhAktA che; ane 'DhavAti' pada e tyAgamAtra batAve che, paraMtu sAmenAne Ape che, teno artha batAvatuM nathI. tethI te tyAganA phaLano svAmI ziva banato nathI, paraMtu yajJa karanArane ja phaLa maLe che. 'zivAya ghA e prayogamAM jema svaniSTha phaLa maLe che, tema Indrane uddezIne karAtA yajJamAM paNa svaniSTha phaLa ja prApta thAya che. mATe acetana rU5 IndrAdi padane devatA svIkAravAmAM koI anupapatti nathI, e pramANe mImAMsaka kahe che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 pratimAzataka/ bloka: 34 0 bhAktA caturthI=gauNa caturthI samajavI. TIkA - tadasat, caturthyantapadasya devatAtve mAnAbhAvAt, caturthI vinApi 'indro devatA' iti vyavahArAt, 'agnaye kavyavAhAya' ityAdau devatAdvayaprasaGgAt / indraH sahasrAkSaM ityarthavAdasya, indramupAsIta' iti vidhizeSatayA svargArthivAdavatprAmANyAt, indrAyetyAdau zrutapadenaiva tyAgasya phalahetutAyA vacanasiddhatvAt, 'tiryakpaguvitryAyadevatAnAmadhikAra' iti jaiminIyasUtrasyaiva devatAcaitanyasAdhakatvAcca, acaitanye'dhikArAsaktyA taniSedhAnaucityAt / sUtrArthazcaivam-tirazcAM viziSTAnta:-saMjJAvirahAt, paGgoH pracaraNAbhAvAt tisraH-dRSTizrutivAca: ArSeyA RtvigyogyA: vimukhyA: yeSAmandhabadhiramUkAnAm, darzanazravaNoccArAsamarthAnAmiti-vitryAIyANAmiti, tripravarANAmevAdhikAronatvekadvicatuHpravarAdInAM devatAnAm, anadhikArazcAbhedena saMpradAnatvAyogAt / utthAna : te asatu kema che temAM hetu batAvatAM kahe che - 0 ahIM tahetu mAM vaturthAntapavA devatAtve mAnAmAvA' e hetu che, ane mAnAbhAva kema che, temAM (1) vaturthI thiI. vyavahAra[, (2) naye ..... vAyaprasan ! e be hetu che, ane tyAra pachI (1) rU thI detutIyA varasiddhatvAtu, (2) tithI revatAcaityasAdhatvAnna, (3) vaitanya thI tatrivedhAnovitvA' - A traNa hetu dvArA, sacetana IMdrane devatArUpe siddha kare che. TIkArya : tarasa, turthatta vyavadAra smImAMsakanuM te kathana asata che; kema ke caturthatapadano devatApaNAmAM mAtAbhAva che; kAraNa ke caturthI vagara paNa Indra devatA che A pramANe vyavahAra thAya che. navyavadAya A prayogamAM devatADhayano prasaMga Ave che. kavavAha' zabda agni arthamAM che. vizeSArtha : - mImAMsakanuM uparanuM kathana asat che, temAM taiyAyika yukti batAve che ke, caturthI vibhakti vagara paNa Indra devatA che, e prakArano vyavahAra hovAthI caturthyantapadane devatA svIkAravAmAM koI pramANa nathI. Ama chatAM, devatA kahevAmAM Ave to sana vyavahAya svAda e prakAranA prayogathI karAtA agni devatAnA yajJamAM agni ane kavyavAha e baMne pada hovAne kAraNe padane devatA mAnavAmAM Ave to be devatA mAnavAno prasaMga prApta thAya. vastutaH prastuta yajJanA svAmI eka agni devatA che, tethI padane devatA mAnavA ucita nathI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ver utthAna : pratimAzataka | zloka : 34 caturthAMnta pada devatA nathI, te batAvIne have IndrAdinA yajJamAM sacetana IndrAdine devatArUpe svIkAranI yukti batAvatAM naiyAyika kahe che - TIkArtha: phundrA ...... prAmAkhyAt, IMdranI upAsanA karavI joIe, e pramANe vidhizeSapaNA vaDe karIne arthAt vidhinA aMgapaNA vaDe karIne, svargArthivAdanI jema arthAt svargArthivAdanA prAmANyanI jema Indra sahasrAkSa e pramANe arthavAdanuM prAmANya che. vizeSArtha = IMdranI upAsanA karavI joIe, e prakAranAM vedavacano che, ane tenA vidhinA aMgapaNA vaDe karIne svargArthivAdanuM prAmANya siddha thAya che; arthAt svarganA arthIe IMdranI upAsanA karavI joIe, evo svargArthivAda 'phandramupAsIta' e pramANenI vidhinA aMgarUpe siddha thAya che. tenI jema ja IMdra sahasrAkSa che, e prakAranA lokamAM prasiddha arthavAdanuM prAmANya svIkAravuM joIe, ane tethI jo enuM prAmANya svIkAravAmAM Ave to IMdrane cetana devatArUpe ja svIkArI zakAya, paraMtu padamaya acetana devatA svIkArI zakAya nahi. ahIM vizeSa e che ke, mImAMsaka IMdranA yajJamAM devatA tarIke IMdrapadane svIkAre che, tene naiyAyika kahe che ke, IMdra sahasrAkSa che, e prakA2no arthavAda pramANa che, ane e arthavAdane pramANa tarIke svIkArIe to yajJamAM upAsya tarIke IMdrapada grahaNa thaI zake nahi; kema ke IMdrapada e kAMI sahasrAkSa nathI, paraMtu svargamAM rahela IMdra e sahasrAkSa che. ane e prakAranA arthavAdane pramANa svIkArIne jyAre IMdrano yajJa ka2vAmAM Ave tyAre te yajJano devatA sahasrAkSa deva ja mAnavo paDe, paNa IMdrapada nahi. utthAna : IMdra sahasrAkSa che e arthavAdanA pramANathI IMdra devatA che ema sthApana karIne, naiyAyika 'rUndrAya svAhA' e vacanaprayogathI paNa svargamAM vartatA IMdrane ja devatArUpe sthApana ka2vA arthe kahe che - TIkArya : indrAya vayasiddhAt, 'kRndrAya' ityAdimAM zrutapadathI ja=saMbhaLAyelA padathI ja, tyAganI phaLahetutAnuM vacanasiddhapaNuM che. vizeSArtha: ..... 'rUndrAya' ItyAdimAM 'Adi' padathI svAhAnuM grahaNa karavAnuM che. tenAthI e prApta thAya ke, yajJamAM'pheMkAya svAhA' e prakAranAM vacano bolAya che, te saMbhaLAyelA pada vaDe karIne ja e artha prApta thAya che ke, 'svAhA' Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 pratimAzataka / bloka: 34 zabda tyAgane batAve che, ane rUdrAya' zabda e tyAga IMdra mATe che, e arthane batAve che. tethI'svAda' thI karAtA tyAganA phaLanI hetatA IMdramAM siddha thAya che. tethI phaMdrAya vAdI' e vacanaprayogathI ja siddha thAya che ke, te tyAganuM phaLa IMdrane maLe che. tethI padane devatA svIkArIe to IMdrapadane te phaLa maLe che, ema mAnavuM paDe. ane acetana evA IMdrapadane te phaLa svIkArI zakAya nahi, tethI sacetana devatAne ja e phaLa maLe che, tema mAnavuM joIe. Ama kahIne taiyAyika phaMdrAya svAhA' e prayogathI paNa sacetana devatAne devatArUpe sthApana kare che. che tyAganI phaLahetutAsvAhAthI je tyAga karavAno che, teno hetu IMdra che, tethI IMdramAM hetatA che; ane yajJamAM je apAya che, te vastu Indrane maLo, e Azaya che, tethI te phaLa IMdrane ApavAnA hetuthI yajJa karAya che, mATe te phaLa hetatA IndramAM che. utthAna : jaiminIya sUtranA baLathI devatAcaitanyane siddha karavA arthe naiyAyika kahe che - TIkArya : tirya... anadhityAn ! "tirthavicAryevatAnAmadhAra' A pramANenA jaiminIya sUtranuM ja devatAcaitanyanuM sAdhakapaNuM che, kema ke acaitanyamAM adhikAranI aprasakti hovAne kAraNe taSeidhanuM= acetavyanA viSedhanuM, anaucityapaNuM che. vizeSArtha: koIka yajJamAM agni devatAno adhikAra che, anya devatAno adhikAra nathI, te batAvavA mATe jaiminIya sUtra pravRtta che; ane te sUtra mImAMsakane mAnya che, ane te sUtra ja devatAcaitanyanuM sAdhaka che; kema ke agni devatAno adhikAra che, ema kahIne IMdrAdi devatAno adhikAra nathI, ema e sUtrathI sthApana thAya che. ane jo IMdrAdi devatA acetanapadarUpa hoya to acetanamAM adhikAranI ja prApti nahi hovAthI prastuta jaiminIya sUtra dvArA tenA niSedhanuM arthAt acaitanyaniSedhanuM anucitapaNuM che; ane jaiminIya sUtrane teno niSedha karIne e batAvavuM che ke, prastuta yajJamAM IMdrAdi devatAno adhikAra nathI, paraMtu agni devatAno ja adhikAra che. ane te agni devatAne batAvavA mATe ja tiryapaMgavityAdi devatAno adhikAra che tema kahyuM, ane adhikAra haMmezAM cetanano ja hoI zake, acetanano na hoI zake. tethI te sUtrathI devatAcaitanyanI siddhi thAya che, e prakArano naiyAyikano Azaya che. TIkArtha: sUtrArthazaivam ..... vicArveyAn, jaiminIya sUtrano mULa artha A pramANe che - tiryaka, paMgu ane vimukhya che traNa ArSeya jemane evA devatAono adhikAra che, ane te sUtranA arthane tAtparya, batAvatAM kahe che ke, sUtrArtha A pramANe che - -11 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 pratimAzataka | zlokaH 34 jaiminIya sUtramAM agnidevatAne tiryapha eTalA mATe kahela che ke viziSTa aMtaHsaMjJAno viraha che, ane paMgu eTalA mATe kahela che ke pracaraNano abhAva che, ane te devatA viThyArSeya che, teno artha karatAM kahe che ke, traNa daSTi, zruti ane vANI, ArSeya Rtvim yogya sthAne yogya, vimukhya che jeone te vidyArSeya che. ane yajJamAM agnidevatAne cakSu nathI, kAna nathI ane vANI nathI, tethI te aMdha che, badhira che ane mUka che, tene kAraNe agnidevatA darzana, zravaNa ane uccAraNane asamartha che. ethI karIne agnidevatAne vicArSeya kahela che. vizeSArtha: jaiminIya sUtra pramANe traNa zikhAvALo agni yajJamAM karavAmAM Ave che, ane te agni yajJane mATe thAya che tethI tene Rtvigu yogya kahela che. ane te agnine cahyuM nathI, kAna nathI ane jIbha nathI, te batAvavA arthe traNa ArSeya vimukhya che jemane ema kahela che, ane tevA devatAono ahIM adhikAra che, anya devatAono nahi, e prakAre jaiminIya sUtrano bhAva che. TIkArca - tti . tevatAnA, ethI karIne athata AvA prakAranuM agninuM svarUpa che ethI karIne, traNa pravarono ja adhikAra che arthAt tirthaka, paMgu ane vidyArSeyarUpa traNa pravarono ja prastuta yajJamAM adhikAra che; arthAt jaiminIya sUtra je yajJane uddezIne adhikAra batAvavA mATe pravRtta che, te yajJamAM traNa pravarano ja adhikAra che, paraMtu eka-be ke cAra pravaravALA devatAono adhikAra nathI. AnAthI e prApta thayuM ke, traNa pravaravALA agnidevatA che, bIjA devatAo koI eka pravaradivALA che, teono ahIM adhikAra nathI. utthAna : eka pravarAzivALA devatAono adhikAra kema nathI ? te batAvatAM kahe che - TIkArca - kavera .. kayor . abhedapaNA vaDe saMpradAtatvano ayoga hovAthI anadhikAra che. vizeSArtha : agnimAM homa karavAthI te tyAga karAyela vastunuM abhedapaNAthI saMpradAna thAya che, mATe prastuta yajJamAM teno adhikAra che. ane eka pravarAdivALA devatAo mATe tyAga karavAmAM Ave to te tyAganuM abhedathI saMpradAna saMbhave nahi, mATe temano adhikAra nathI. ahIM vizeSa e che ke, agnimAM je haviSa nAMkhavAmAM Ave che, te svayaM agnirUpe pariNamana pAme che, tethI te haviSyanuM agnirUpa devatAne abhedathI saMpradAna thAya che, tethI teno prastuta yajJamAM adhikAra che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka: 34 487 TIkA - -- etena dezanAdezitacaturthyantapadanirdezyatvasya tAdRzapadabodhyatvarUpasyendrAdipade'saMbhavAt tAdRzapadaviziSTa indrAdizcetana eva, devatAvizeSaNasyendrAdipadasyAcetanatvAddevatAyA acaitanyavyavahAra iti mizroktamImAMsakamatamapyapAstam, vizeSyasyaiva devatAtvasaMbhave vizeSeNadevatAtve mAnAbhAvAt, tattadbIjAkSarANAmAnantyena teSAM caturthyantatvAbhAvena ca devatAtvAyogAt / na ca tavApi devatAzarIrANAmAnantyaM bAlyAdinA bhinnazarIreSu caitratvAdivaditi vAcyam, devatAcaitanyasiddhau devatAtvendratvacandratvajAteradRSTavizeSopagRhItatvasya cAnugatatvAt, Izvare ca devatAtve mAnAbhAvAt, IzAnAdeH karmaphalabhokturjIvabhUtasyaiva devatAtvAt, IzvarIyAhutizruterapIzAnaparatvAdAkAzAhutizrutirapitadadhiSThAtRdevaparA iti nyAyamAlAyAm / / TIkArca - tena... mAnAmAvA, AnAthI=pUrvamAM tarasa, kahIne mImAMsaka matanA nirAkaraNanI yukti ApI enAthI, tAdaza padabodhyatvarUpa dezanAdezitacaturthattapadanirdezyatvanuM IMdrAdi padamAM asaMbhava hovAthI, tAdazapadaviziSTa IMdrAdi cetana ja che. to paNa devatA vizeSaNavALA IMdrAdi padanuM acetanapaNuM hovAthI devatAnA acetavyano vyavahAra che, e pramANe mizrokta mImAMsaka mata paNa dUra thayelo che; kema ke vizeSatA ja devatApaNAno saMbhava hovAnA kAraNe vizeSaNanA devatApaNAmAM mAnAbhAva che, ema taiyAyika kahe che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, vizeSaNanA devatApaNAmAM mAnAbhAva che. te ja vAtane dRDha karavA mATe taiyAyika kahe che - TIkArca - tat tat ... revatAvAyo - te te bIjAkSaronuM anaMtapaNuM hovAne kAraNe ane caturthApaNAno abhAva hovAne kAraNe devatApaNAno ayoga che. vizeSArtha: pUrve tava' mAM je hetuo kahyA enAthI e siddha thayuM ke, IMdrAdipadarU5 devatA mImAMsaka mAne che te asat che, ane mImAMsaka mata asat siddha thayo, tenAthI mImAMsaka mata to dUra thayelo che, paNa mizrokta mImAMsaka mata paNa dUra thayelo che, ema tena' no anvaya che ane mizromImAMsavamatara mAM rahela ' no samuccaya che. ahIM mizrokta mImAMsaka mata e che ke, mImAMsake devatAnuM lakSaNa karyuM ke, dezanAdezita caturthyanta pada Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 pratimAzataka | zloka: 34 nirdezyatve devatAveM.te lakSaNa IMdrAdi padamAM saMbhave nahi, tethI IMdrAdi padathI viziSTa evA IMdrAdi cetana devatA svIkAravA paDe to paNa devatAnA vizeSaNarUpa IMdrAdipadaacetana che, tethI devatA acetana che e prakArano vyavahAra pravarte che, mATe IMdrAdi pado ja devatA che, A prakAranuM samAdhAna mizrokta mImAMsaka mata svIkAranAra kare che. ahIM vizeSa e che ke mImAMsaka mata pramANe devatAnuM lakSaNa dezanAdezita caturthyantapada nirdezyatva che, ane mizrokta mImAMsaka mata pramANe dezanAdezita caturthyantapadathI nirdezyarUpe IMdrAdi pada saMgata jaNAtuM nathI, ane mImAMsakonA sva siddhAMtamAM acetana devatA prasiddha che, tethI mizramImAMsakamatavALA kahe che ke, vAstavika rIte dezanAdezita caturthyantapadathI viziSTa evA IMdrAdi cetana ja devatA che, to paNa mImAMsakanA mate acetana devatAno je vyavahAra che, te devatAnA vizeSaNarUpa IMdrAdi padane AzrayIne saMgata che. A pramANe mizra dvArA svamatanI saMgati karAI, te pUrvanA naiyAyikanA kathanathI dUra thAya che. te A rIte - pUrvamAM naiyAyike mImAMsaka matane asat kahIne e sthApana karela ke, caturthyantapadane devatArUpe svIkAravAmAM koI pramANa nathI, ane tenI puSTi karyA pachI svargamAM rahelA IMdrane devatArUpe svIkAravA kema ucita che, tenuM yuktithI ane jaiminIya sUtrathI sthApana karyuM, enAthI ja mizrano mata dUra thayelo jANavo; kema ke IMdrAdi padane devatArUpe svIkArI zakAya nahi. svargamAM rahela IMdrAdine devatA svIkArI zakAya tema sthApana karavAthI, devatAnA vizeSaNarUpa IMdrAdi padanuM grahaNa karIne acetana devatA sthApana karavA e ucita nathI, ema naiyAyikanuM kahevuM che. ane te ja vAtane daDha karavA mATe 'tadrapati' pachI je hetu kahyo, teno bhAva e che ke, mizranA kathana pramANe jyAre vizeSya ja devatA tarIke siddha thatA hoya, to te devatAnA vizeSaNarUpa je IMdrAdi pado che, tene devatA svIkAravAmAM koI pramANa nathI. tethI mizrokta mImAMsake kahela acetana devatAno vyavahAra saMgata nathI, ane tene ja spaSTa karavA mATe kahe che ke, devatAnA vizeSaNarUpa padone ja devatA svIkArIe to dareka devatAmAM vizeSaNarUpa te te bIjAkSaro anaMta che, ane te sarva bIjAkSaro caturthyanta nathI, tethI caturthyantapada nirdezyatvarUpa devatAtva te padomAM ghaTI zake nahi. mATe IMdrAdi padone devatA svIkAravAM e asaMgata che. ahIM vizeSa e che ke mizra mata pramANe dezanAdezitacaturmantapadaviziSTa IMdrAdi cetana devatA che. have koI yajJamAM 'rUdrIya vAdI' ne badale zakyAya svAhA' ItyAdi prayoga karavAmAM Ave tyAre, tAdaza padathI viziSTa zakra devatA bane. paraMtu te IMdra ane zakra judA nathI. tethI sacetana devatA svIkArIe to eka ja svIkArI zakAya. ane devatAnA vizeSaNarUpa padane devatA mAnIe to dezanAdezita caturthyantapadarUpa IMdra, zakra Adi pado aneka thaI jAya. tethI gaurava doSa Ave. ane te sarva pado caturthyantarUpa hotA nathI, jema "vRtiH svAhA' e pada caturthyanta nathI, tethI te padone devatArUpe svIkArI zakAya nahi, paraMtu sacetana evA devatAne ja devatArUpe svIkArI zakAya. e prakArano naiyAyikano abhiprAya che ane te batAvavA ja taiyAyike kahyuM ke, bIjAkSaronuM anaMtapaNuM che, ane badhA bIjAkSaro caturthyantapadavALA nathI. utthAna : pUrvamAM mizrokta mImAMsaka matane yAyike doSa Apelo ke acetanarUpa padane devatA mAnazo to te te Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 34 489 bIjAkSaro anaMta hovAthI gauravadoSanI prApti thaze. tenI sAme mImAMsaka paNa naiyAyikane sacetana devatAnA svIkAramAM paNa gau2vadoSa batAve che. tenuM nirAkaraNa karatAM mImAMsaka kahe che - TIkArtha H na ca ..... anu'tatvAt, ahIM mImAMsaka taiyAyikane kahe ke, tane paNa bAlyAdithI bhinna zarIramAM caitratvAdinI jema devatAnAM zarIronA AnanyanI prApti che. teno uttara ApatAM taiyAyika kahe che ke, ema na kahevuM; kema ke devatAcaitanya siddha thaye chate devatAtva, IMdratya, caMdratva jAtinuM athavA adRSTa vizeSathI upagRhItanuM anugatapaNuM che. 0 cAnu tatvAt ahIM 'va' kAra che te 'vA'kAra=athavA, arthamAM che. vizeSArtha H mImAMsakanuM kahevAnuM tAtparya e che ke, pUrvamAM naiyAyike kahyuM ke, te te bIjAkSaronuM anaMtapaNuM hovAne kA2Ne padomAM devatAtvano ayoga che, tenI sAme mImAMsaka kahe ke, tane paNa arthAt naiyAyikane paNa devatAnAM zarIro anaMta svIkArya che. tethI zarIradhArI devatAomAM devatAtvano ayoga svIkAravAnI Apatti Avaze. arthAt jema mImAMsakane bIjAkSaro anaMta hovAne kAraNe bIjAkSaromAM devatAtvano ayoga che, tema naiyAyikane devatAonAM zarI2 anaMta che, tethI te zarIradhArImAM devatAtvano ayoga svIkAravo paDaze. ane temAM mImAMsaka hetu kahe che ke, bAlyAdi dvArA bhinna zarI2omAM caitratvAdinI jema arthAt eka caitra vyaktinAM ja bAlyathI mAMDIne mRtyukALa sudhI pratikSaNa zarI2 vRddhimatu thAya che, tethI te pratikSaNanAM zarIro bhinna che, paraMtu te sarva zarIradhArI jIvamAM caitratva anugata che, to paNa zarIro aneka che, tema devatAtvana devatA eka hovA chatAM bhinna bhinna devatAonAM zarIranI apekSAe te anaMta bhedo saMgata che. tethI anaMta devatAo hovAne kAraNe te devatAone yajJanA devatA mAnI zakAya nahIM, kema ke gaurava doSa che. e pramANe mImAMsaka kahe to naiyAyika kahe che ke, ema na kahevuM. temAM hetu kahe che ke, devatAcaitanya siddha thaye chate devatAtva, IMdratva, caMdratva jAtinuM anugatapaNuM che. ahIM prAyaH naiyAyikanA mate devatAtva jAti badhA devatAomAM nathI, paraMtu jala devatA, varUNa devatA AdimAM devatAtva jAti che. jyAre badhA IMdromAM IMdratva jAti che ane badhA caMdramAM caMdratva jAti che evuM bhAse che. ane AthI ja prAyaH karIne naiyAyikanA matamAM IMdrAdi devatA hovA chatAM devatAtva jAti IMdra ane caMdramAM mAnelI nathI, tevuM bhAse che. Ama chatAM, IMdra ane caMdra devatA che ane badhA devatAono saMgraha karavA mATe devatAtva, IMdratva ane caMdratva jAtinuM grahaNa karela che, ane e traNa jAtine anugata svIkArIne sarva devatAono svIkAra karavAthI jAtirUpe traNanI ja saMkhyA prApta thAya, anaMtanI nahi. traNa saMkhyA paNa bahuvAcI hovAthI eka anugata jAti svIkAravA mATe kahe che - adRSTavizeSathI upagRhItatvanuM anugatapaNuM che; arthAt badhA ja devatAo adRSTavizeSathI upagRhIta che. tethI adRSTavizeSa upagRhItatva badhA devatAomAM anugata eka che, mATe devatAonAM zarI2ne AzrayIne anaMta svIkArano doSa amane nahi Ave, tema naiyAyikano Azaya che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 pratimAzataka, zlokaH 34 utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, adRSTavizeSathI upagRhItapaNAne anugata karazo to IzvaramAM devatAnuM lakSaNa nahi jAya. tethI taiyAyika kahe che - TIkArca - ' are .... nAnAmAvA, IzvaraniSTha devatApaNAmAM pramANano abhAva che; arthAt taiyAyika Izvara devatArUpe svIkRta nathI. utthAna - ahIM zaMkA thAya ke, IzAnAdine vedamAM devatArUpe kahela che, ane IzAnAdi zabdathI Izvara ja vAcya bane che. tethI Izvarane devatArUpe mAnavA paDaze. tethI bIjo hetu kahe che - TIkArya : varmapatta ... TevatAtvA, karmaphalanA bhoktA evA jIvabhUta ja IzAnAdi devatApaNuM che; arthAt vedamAM jyAM IzAnAdi deva kahyA che, te IzAnAdi zabdothI karmaphalanA bhoktA evA jIvabhUta IzAnAdine ja grahaNa karavAnA che, paraMtu Izvarane nahi. utthAna : ahIM prazna thAya ke, IzvaranI Ahutine ApanArI kRtio saMbhaLAya che, tethI Izvarane devatA svIkAravA paDaze. tethI kahe che - TIkArya : phutharIya ..... zAnaparatvat, IzvaranI AhutinI zrutinuM paNa IzAnaparapaNuM che; arthAt IzvaranI Ahutine kahenArI kRtithI paNa IzAna devatAne grahaNa karavAnA che, paraMtu Izvarane nahi. utthAna - ahIM prazna thAya ke, AkAzanI AhutinI kRtio paNa saMbhaLAya che, ane AkAza e devatA nathI. tethI kahe che - TIkArya : mArA phevaparA AkAzanI AhutinI zruti paNa tadadhiSThAtA AkAzanA adhiSThAtA, devaparA che. tti cAmittAyAm II e pramANe vyAyamAlAmAM kahyuM che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 pratimAzataka | zloka : 34 (c) ahIM'kRti' zabdamImAMtastu pachIndravizvetanasyathI mAMDInetadhiSThAtRvevaparA sudhInA pAThano parAmarzaka che. utthAna : 'mImAMsAtu . ......thI. rUti nyAyamAntAyAm' sudhInA kathanamAM nyAyamAlAmAM mImAMsakamatanuM sthApana karIne khaMDana karavAmAM Avela che, ane svargamAM rahelA devatAne devatArUpe sthApana karavAmAM Avela che. te batAvIne graMthakAra tenuM nigamana karatAM batAve che ke, naiyAyika je devane deva kahe che, te devatAvyavahArano prayojaka che. ane mImAMsakA nI pUrve naiyAyike karela devatAnA lakSaNanuM sthApana karIne tenuM khaMDana karatAM graMthakAre kahela ke, yogIone upAsanIya vItarAgadeva che, mATe -naiyAyike karela lakSaNavALA devatA yogIone upAsanIya nathI. tethI have te vItarAgadevatA potAne kaI rIte upAsanIya che, te batAvavA arthe kahe che ke, tIrthaMkaranAmakarmano udaya devAdhidevanA vyavahArano prayojaka che, ane mImAMsakane abhimata evA acetana devatA paNa potAne kaI apekSAe mAnya che, e batAvavA arthe maMtramaya devatAnayanuM kathana kare che, ane tyAra pachIa punaratra vidyAraLIya . thI atyAra sudhInAM sarva kathanonuMtattibhramatattthI nigamana karatAM kahe che - 7 maMtramaya devatAnaya eTale maMtramaya devatAne jovAnI dRSTi. TIkA adRSTavizeSopagraho devagatinAmakarmodayo devatAvyavahAraprayojakaH / tIrthakaranAmakarmodayazca devAdhidevavyavahAraprayojaka:, upAsanAphalaprayojakazca / mantramayadevatAnayazca samabhirUDhanayabhedastadupajIvyupacAro vA, yamAdAya saMyatAnAmapi devatAnamaskAraucityamityayaM sampradAyAviruddho'smAkaM manISonmeSaH, tatsiddhametad 'vItarAgoddezena dravyastavo'pi bhAvayajJa eva' iti / / 34 / / TIkAryaH adRSTavizeSopagraho upAsanAprayona7 | adRSTavizeSano upagraha che jemAM evo devagatinAmakarmano udaya devatAvyavahArano prayojaka che, ane tIrthaMkaranAmakarmano udaya devAdhidevavyavahArano prayojaka che, ane upAsanAnA phaLano prayojaka che. vizeSArtha : manuSyAdi lokamAM je puNyaprakRti vipAkamAM Ave che, te rUpa adRSTa karatAM devagatimAM vizeSa prakAranuM adaSTa vipAkane pAme che, tethI apUrva koTino vaibhava ane apUrva koTinI atIndriya zaktio devone prApta thAya che. tevA adRSTavizeSano upagraha=upakAra, che jene evA devagatinAmakarmano udaya devone varte che, tethI lokamAM temano devatva tarIkeno vyavahAra thAya che. vaLI tIrthaMkaranAmakarmano udaya devAdhidevanA vyavahArano prayojaka che, ane upAsanAnA phaLano prayojaka Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 pratimAzataka | zlokaH 34 che ema kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, saMsAramAM tIrthaMkaranAmakarmanA udayavALA kevalIo hoya che, ane tIrthakara nAmakarmanA udaya vagaranA paNa kevalIo hoya che. teo baMne vItarAga svarUpa che, chatAM devAdhidevano vyavahAra sarva vItarAgamAM thato nathI, paraMtu tIrthaMkara nAmakarmanA udayavALA vItarAgamAM ja thAya che. joke yogIone vitarAga upAsanIya che, to paNa anya vItarAganI upAsanAthI tevuM phaLa prApta thatuM nathI, jevuM devAdhidevanI upAsanAthI phaLa prApta thAya che. AthI ja vItarAga evA kevalI bhagavaMtone paNa choDIne - Indro Adi chabastha avasthAvALA pradezodayarUpa evA tIrthaMkara nAmakarmanA udayavALA bhagavAnanI upAsanA kare che. tethI upAsakone potAnI upAsanAnA phaLamAM prayojaka tIrthaMkara nAmakarma che ahIM vizeSa e che ke, yadyapi upAsaka vItarAganI upAsanA kare che, tethI tIrthakara ke atIrthaMkara sarva vitarAga upAsya banavA joIe, paraMtu tema kahIe to upAsanAnA phaLamAM prayojaka tIrthaMkaranAmakarmano udaya kahI zakAya nahi. paraMtu vItarAgatA ja upAsya hovA chatAM vItarAgatAnI prAptino sUkSmamArga tIrthaMkaro ja batAve che, ane tenA kAraNe anya vItarAga karatAM paNa upAsakane sUkSmamArgadazaka evA tIrthakara vItarAga pratye viziSTa pUjyabuddhi thAya che, tethI temanA vacana pratye viziSTa Adara thAya che, ane tethI atyaMta yatnapUrvaka temanA vacanane jANavA mATe ane potAnAmAM sabhya niSpanna karavA mATe samyagyatnavALo bane che. ane te rIte ja krame karIne te upAsanAnA phaLarUpe yAvatuM vItarAgabhAvane prApta kare che. ane jyAM sudhI vItarAgabhAva na pAme tyAM sudhI tIrthakaronA vacanamAM anurAga hovAne kAraNe sudevatva ane sumanuSyatva pAme che, ke jyAM vItarAganA vacananI vizeSa-vizeSatara upAsanA prApta thAya, ane vItarAgabhAvanI niSThA prApta thAya. tethI upAsanAnA phaLano prayojaka tIrthakara nAmakarmano udaya che, ane upAsanAnA phaLanuM kAraNa vItarAgabhAva pratyenI pUjyabuddhi che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, devatAvyavahArano prayojaka devagatinAmakarmano udaya che, paraMtu tyAM upAsanAnA phaLanA prayojaka tarIke devagatinAmakarmanA udayane na kahetAM tIrthakara nAmakarmanA udayane ja kahela che. to tyAM prazna thAya ke, sarasvatI Adi devIone ke dharaNendra, padmAvatI Adine namaskAra kema karavAmAM Ave che?arthAt upAsakoe tIrthakarane choDIne anya samyagdaSTi deva-devI Adine namaskAra karavo na joIe. tethI kahe che - 3 TIkArya : mannamaya ..... unmeSa:, maMtramaya devatAnaya maMtramaya devatAne jovAnI daSTi, samabhirUDhanayano bheda che, athavA taupajIvI=samabhirUDhanaya upara jIvanAra, upacAra che, jene grahaNa karIne saMyatone paNa devatAnA namaskAranuM ucitapaNuM che, e prakAre saMpradAyane aviruddha amArI manISAno=buddhino, unmeSa che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. pratimAzataka | zloka: 34 vizeSArtha: devagatinAmakarmanA udayathI prApta thatuM devatApaNuM sarva devomAM che, paraMtu je jIvo bhagavAna pratye bhaktivALA che, tethI ja tevA prakAranA devabhavane pAmelA che, jemane bhagavAnanA zratAdinI upAsanA karanArane sahAyaka thavAnI vRtti pradhAnarUpe che, tevI sarasvatI Adi devIo che, ane tenA vAcaka je maMtramaya zabdo che, tene devatArUpe jonAra dRSTi maMtramaya devatAnaya=devatAne jovAnI dRSTi che. ahIM vizeSa e che ke, samabhirUDhanaya vyutpattinA bhedathI arthano bheda svIkAre che, tethI eka ja vyakti che ane puraMdara zabdathI vAcya hovA chatAM IMdra ane puraMdarane judA svIkAre che. te ja rIte devagatimAM rahela devatA ane maMtramaya devatAne samabhirUDhanaya judA svIkAre che; arthAt maMtramaya devatA maMtrAlararUpa che, ane te acetana rUpa che, ane devagatinAmakarmanA udayavALA devo e cetanarUpa che, e baMnene samabhirUDhanaya judA mAne che. tethI graMthakAra kahe che ke, maMtramaya devatAna=maMtramaya devatAne jovAnI daSTi, e samabhirUDhanayano bheda che, athavA tadupajIvI upacAra che, arthAt samabhirUDhanaya upara jIvanAra upacArane svIkAranAra vyavahAranaya che. AnAthI e phalita thayuM ke, vyavahAranayathI devagatinAmakarmanA udayavALA jIvo cetana devatArUpe svIkArAya che, ane samabhirUDhanaya upara jIvanAra evA vyavahAranayathI acetanarUpa maMtramaya devatA svIkArAya che, ane tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI devAdhidevane devatArUpe svIkArAya che. ane samabhirUDhanayane abhimata ke samabhirUDhanaya upara jIvanAra vyavahAranayane abhimata maMtramaya devatAne AzrayIne saMyatone paNa devatAnA namaskAranuM ucitapaNuM che, e prakAre saMpradAyane aviruddha evo A amArI manISAno unmeSa che; arthAt samabhirUDhanayane abhimata ke samabhirUDhanaya upara jIvanAra vyavahAranayane abhimata evA maMtramaya devatA vAcaka zabdone saMyato paNa namaskAra kare che, te ucita che, ane te kathana saMpradAyane aviruddha che; arthAt ApaNI paraMparAne aviruddha che. e prakArano padArtha pUjya upAdhyAyajI mahArAjanI buddhimAM spharela che, AthI ja chuM nama: Adi prayogo prasiddha che. utthAna : pUrvamAM 'rUTuM punaratra vivAranIyam' e kathanamAM kahela ke, dravyastavane dravyayajJa kahI zakAya, paNa bhAvayajJa kahI zakAya nahi. tenA samAdhAnarUpe kahela ke, devatAuddezakatyAgamAM yogazabdanA prayoganuM prAcarya che, tethI bhAvapadanA sAMnidhyathI vItarAga devatAnI upasthiti thaye chate vItarAganI pUjAmAM bhAvayajJapadanI pravRtti paryavasAna pAme che. tyAra pachI taiyAyika AdinA mato asamyagu che, te batAvIne nigamana karatAM kahe che - Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 pratimAzataka zloka: 34-35 DhIkArya : tatsi ... ri rU4o te kAraNathI=pUrvamAM rU punaratra vicAraNIyaM ..... thI je kahyuM te kAraNathI, A=vasthamANa, siddha che. ane te ja batAve che - vItarAganA uddezathI dravyastava te bhAvayajJa ja che. 34 tti' zabda kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha: AkhA kathanano phalitArtha A pramANe che - rUTuM punaratra vicAraNIyam ..... thI e sthApana karyuM ke, vItarAgadevane uddezIne karAtA tyAgamAM bhAvayajJa pada ucita che. tyAM prazna thAya ke, devatA padArtha zuM che ? tethI nizcayanayathI vItarAgarUpa devatA che te sthApana karyuM. ane devatAnA viSayamAM taiyAyika kahe che tema potAne devagatimAM rahelA devatAone devatArUpe svIkAravuM ISTa hovA chatAM, upAsyarUpe svIkAravA ucita nathI, ane e sthApana karyuM, tethI ja taiyAyike kahela devatAnuM upAsyarUpe khaMDana karyuM. ane mImAMsaka IMdrAdi padane ja devatArUpe svIkAre che, tenuM nyAyamAlAmAM naiyAyika dvArA karAyela khaMDanane batAvIne e batAvavuM che ke, devagatimAM rahelAne ja devatArUpe svIkArI zakAya, paraMtu padone devatArUpe svIkArI zakAya nahi, te potAne paNa vyavahAranayathI mAnya che. Ama chatAM, samabhirUDhanayane AzrayIne ke tadupajIvI vyavahAranayane AzrayIne devagatinA badhA devonA vAcaka pado devatArUpe mAnya nahi hovA chatAM, maMtramaya devatAnAM vAcaka pado devatArUpe abhimata che, tethI ja acetanarUpa devatA apekSAe potAne saMmata che. AthI ja te te padone saMyato paNa namaskAra kare che, AthI ja ' nama:' jApamAM sarasvatInA vAcaka che padane namaskAra karavAmAM Ave che. ll34ll avataraNikA : bhAvApadvinivAraNaguNena kRtAM sthApanAmeva draDhayati - avataraNikArca - bhAvaApattinA vinivAraNanA guNarUpe karAyelI sthApanAne ja daDha karatAM kahe che - vizeSArtha - bhagavAnanI sthApanA mUrtimAM karavAmAM Ave che, tenuM kAraNa bhAvaApatti vinivAraNaguNa= vizeSarUpe nivAraNano guNa, mUrtimAM che. tethI bhagavAnanI mUrtimAM bhagavAnanI sthApanA karavAmAM Ave che, tene dRDha kare che - Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 pratibhAzatas/cts: 34 Acts: samyagdRSTirayogato bhagavatAM sarvatra bhAvApadam, bhettuM tadbhavane tadarcanavidhiM kurvanna duSTo bhavet / vAhinyuttaraNodyato muniriva dravyApadaM nistaran, vaiSamyaM kimiheti hetuvikalaH zUnyaM paraM pazyatu / / 35 / / Reosit: - dravya ApattinI nisaraNanI kAmanAthI nadIuttaraNamAM udhamavALA evA muninI jema, sarvatra bhagavAnano ayoga hovAne kAraNe samyagdaSTi jIva temanA bhavanamAMebhagavAnanA bhavanamAM, temanI arcanavidhine bhagavAnanI arcanavidhine, karato duSTa nathI. ahIM zuM vaiSamya che ? e prakArano paryanuyoga karAye chate prazna karAye chate, hetuvikala evo lupAka kevala zUnya me cha. ||3|| TIkA: 'samyagdRSTiH' iti :- samyagdRSTiH bhagavatAM-tIrthakRtAmayogata: virahAt, sarvatra=sarvasthAne, bhAvApadaM bhettuM tadbhavane bhagavadAyatane, ca tadarcanavidhiM vihitAM bhagavatpUjAM kurvan na duSTona doSavAn, bhavet / ka iva ? dravyApadaM anyato vihArAyogarUpAM nistaran nistaraNakAmaH, vAhinyA nadyAH, uttaraNe udyata:-kRtodyamo, muniriva / iha uktasthAnayoH kiM vaiSamyam ? alpavyayabahulAbhayorAjJAyogasya, tattadadhikAryAcityasya ca tulyatvAt / ekatra nityatvaM kAraNanityatvAt, anyatra naimittikatvaM ca nimittamAtrApekSaNAdityasyopapatteriti paryanuyoge hetuvikalA pratyuttaradAnAsamarthaH paraM kevalaM, zUnyaM pazyatu-diGmUDhastiSThatu ityarthaH / / 35 / / 0 bhagavadAyatane ca - ma ca za6 qdhAnI mAse cha. TIvArtha : samyagdRSTiH ..... bhavet / sarvasthAna tIrthaka vira boyAthI mAmApati mahavA mATe manA bhavanamAM bhagavAnanA bhavanamAM, temanI arcanavidhi=vihita evI bhagavAnanI pUjAne, karato duSTa nayI pavAna nathI. mahI tadarcanavidhiM n| pU24 tarI 'vihitA' za cha. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 pratimAzataka | zloka 35 va ... muniriva | konI jema ? dravya Apattine anya sthaLethI vihAra ayogarUpa dravya Apattine, vistaraNanI IcchAvALo, nadI UtaravAmAM udhata muninI jema (doSavALo) nathI. rU.... tunyatva, ahIMyAM=prastuta kathAmAM, ukta be sthAno che, temAM zuM vaiSamya che? arthAta samyagdaSTi bhAvapatine dUra karavA mATe pUjA kare che ane muni dravyaApattine dUra karavA mATe nadI Utare che, e rUpa ukta be sthAnomAM zuM vaiSamya che? arthAt vaiSamya nathI; kema ke alpavyaya-bahulAbha hote chate AjJAyoganuM ane te te (kriyAnA) adhikArInA aucitya tulyapaNuM che. vizeSArtha: jema nadI UtaratAM munine jalavirAdhanArUpa alpavyayathI saMyamanI vRddhirUpa bahulAbha thAya che, tema samyagdaSTine bhagavAnanI pUjA dvArA alpajIvonA upamadanarUpa alpavyayathI ghaNA lokone bIjAdhAnarUpa bahulAbha thAya che. ane jema munine tathAvidha saMyogomAM nadI UtaravAnI AjJAno yoga che, tema samyagdaSTine paNa bhagavAnanI pUjAmAM AjJAyoga che. ane jema tathAvidha ApattimAM muni nadI UtaravAno adhikArI che, tema malinAraMbhI evo samyagdaSTi bhagavAnanI pUjAno adhikArI che. tethI adhikArInA aucityanuM baMnemAM tulyapaNuM che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, nadI UtaravAnI kriyA tathAvidha saMyogomAM munine kyAreka hoya che, jyAre bhagavAnanI pUjAne to tame nityakartavya mAno cho, tethI baMnemAM samAnatA nathI. AthI ja nadI UtaravAnuM munine apavAda mArge che. tethI kahe che - TIkArya : patra ... rUtyartha | eka ThekANe nityapaNuM, kAraNanuM nityapaNuM hovAne kAraNe che; ane anya ThekANe naimittikapaNuM che, kema ke nimittamAtranI apekSA che. ethI karIne AnI tulyavatI, upapatti che. tethI baMnemAM zuM vaiSamya che ? A prakAre pathunuyoga karAya chate hetuvikala evo pUrvapakSI pratyuttara ApavAmAM asamartha phakta digUDha Ubho rahe che, e prakAre artha che. rUpA vizeSArthaH bhagavAnanI pUjAmAM nityapaNuM che; kema ke bhagavAnanA virahamAM bhagavAnano vinaya karavArUpa kAraNa nitya vidyamAna che. tethI samyagdaSTi bhagavAnanI nitya pUjA kare che, ane nadI UtaravAmAM naimittikapaNuM che; kema ke tyAM nadIne choDIne anyatra bhUmi AdithI vihArarUpa sAmagrInA abhAvasvarUpa nimittamAtranI apekSA che, jethI karIne baMnemAM tulyapaNuM che. tethI tyAM zuM viSamatA che ? A prakArano prazna karAya chate haturahita evo pUrvapakSI pratyuttara ApavAmAM asamartha banelo kevala dimUDha Ubho rahe che. rUpA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 pratimAzataka zlokaH 36 avataraNikA : - vaiSacatumAza nirAvarati - avataraNiyArtha: vaSagahetunI AzaMkA karIne nirAkaraNa kare che - vizeSArtha : pUrvazlokamAM muninA nadIuttaraNanI jema samyagdaSTinI bhagavAnanI pUjA duSTa nathI te siddha karyuM, tyAM vaiSamya hetunI AzaMkA karIne nirAkaraNa kare che; arthAt muninI nadIuttaraNarUpa kriyAnA dRSTAMtamAM ane bhagavAnanI pUjArUpa dASTratikamAM vaiSamyarUpa hetunI AzaMkA karIne nirAkaraNa kare che. muninuM nadIuttaraNa ananya upAyathI karavuM paDe che, paraMtu te hiMsArUpa hovAthI ISTa nathI, tethI tyAM saMkhyAnuM niyamana karela che. ane tamArA siddhAMta pramANe pUjA tamane ananyarUpe nahi paraMtu ISTa upAyarUpe bhAse che, tethI tyAM saMkhyAno niyama nathI, e rUpa vaiSamya hetunI AzaMkA karIne graMthakArazrI nirAkaraNa kare che. arthAt nadI UtaravAnuM prayojana judA prakAranuM che ane pUjAnuM prayojana judA prakAranuM che, mATe benA hetunuM vaiSamya che, e prakAranI pUrvapakSInI AzaMkAnuM graMthakArazrI nirAkaraNa kare che - zloka : no nadyuttaraNe muneniyamanAdvaiSamyamiSTaM yataH, puSTAlambanakaM na tanniyamitaM kintu zrute rAgajam / asmin sattvavadhe vadanti kila ye'zakyapratIkAratAm, tairnindAmi pibAmi cAmbha iti hi nyAyaH kRtArthaH kRtaH / / 36 / / zlokArca - munine nadI UtaravAmAM (saMkhyAnuM) niyamana hovAthI vaiSamya ISTa che, ema na kahevuM; je kAraNathI puSTa AlaMbanaka nadIuttaraNa niyamita nathI, paraMtu siddhAMtamAM rAgaprApta nadIuttaraNa niyamita che. AmAM nadIuttaraNamAM, sattvavaghamAM jeo azakya pratikArapaNAne kahe che, teo vaDe huM pANIne niMduM chuM ane pIuM chuM, e pramANe nyAya kRtArtha karAyela che. 3 TIkA : 'no nadyuttaraNe' iti :- muneH nadyuttaraNe niyamanAt saMkhyAniyamAbhidhAnAt, zrAddhasya pUjAyAM tadabhAvAd vaiSamyamiSTam iti no naiva vAcyama, yataH tatradyuttaraNaM puSTAlambanakaM jJAnAdilAbhakAraNaM Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 pratimAzataka | zlokaH 36 na niyamitam, kintu zrute siddhAnte, rAga-rAgaprAptam, itthameva nakhanirdalanaprAptopaghAtaniSedhArthaM prokSaNavidheriva rAgaprAptanadyuttaraNaniSedhArtha prakRtasya niyamavidhitvopapatteH / dravyastavavidhistu gRhiNo'pUrva eveti sAmyAyogAt / puSTAlambanaM tu varSAsvapi grAmAnugrAmavihArakaraNamapyanujJAtamiti kastatra saGkhyAniyama: ? tathA ca sthAnAGgasUtram,' - "vAsAvAsaM pajjosaviyANaM No kappai niggaMthANaM vA niggaMthiNaM vA gAmANugAmaM dUijjisae / paMcahiM ThANehiM kappai, taM0 NANaTThayAe, daMsaNaTThayAe, carittaTThayAe, AyariyauvajjhAe vA se vIsuMbhejjA, AyariyaThavajjhAyANaM vA bahiyA veyAvaccakaraNayAe" tti / tatra ca mAlavAdAvekadinamadhye'pi bahuzo nadyuttaraNaM saMbhavatIti / TIkArya : mune prApana, munine nadI UtaravAmAM saMkhyA-niyamananuM abhidhAna hovAthI ane zrAddhane pUjAmAM teno abhAva hovAthI veSa ISTa che, e pramANe na ja kahevuM; je kAraNathI teetadIuttaraNa athati muninuM nadIuttaraNa, puNabinaka jJAnAdi lAbha kAraNavALuM niyamita nathI, paraMtu siddhAMtamAM rAga prApta nadIuttaraNa niyamita che. vizeSArtha: pUrvapakSIne e kahevuM che ke, munine nadI UtaravAmAM saMkhyAnA niyamanuM abhidhAna hovAthI munine nadI UtaravAnI kriyA jIvahiMsArUpa che, tethI ananya upAyarUpe te abhimata che; arthAtu nadI UtaryA sivAya ISTa sthAnanI prApti nahi hovAthI te abhimata che. tethI ja nadI UtaravAmAM saMkhyAnuM niyamana karela che. jyAre zrAddhanI bhagavAnanI pUjAmAM saMkhyAnA niyamanano abhAva hovAthI muninA nadIuttaraNa sadaza pUjAnI kriyA che, tema tame kahI zakazo nahi; kema ke bemAM vaiSamya tamane paNa saMmata che. tethI nadIuttaraNanA dRSTAMtathI zrAddhane pUjA duSTa nathI, e prakAranuM kathana tame sthApana karI zakazo nahi. e pramANenA pUrvapakSInA Azaya sAme siddhAMtakAra kahe che ke, e pramANe na kahevuM. kema ke puSTAlaMbanaka nadIuttaraNa niyamita nathI, paraMtu rAga prApta nadIuttara niyamita che. tethI jema puSTAlaMbanathI nadI UtaravAmAM niyama nathI, tema bhagavAnanI pUjAmAM paNa niyama nathI. mATe zreSThata-dASTratika bhAva saMgata thaze; kema ke emAM vaiSamya nathI. siddhAMtamAM rAga prApta nadIuttaraNanuM niyamana che, ema kahyuM teno bhAva e che ke, munine nadI UMtaryA vagara anyatra javuM hoya ane ati pharIne javuM paDatuM hoya, tethI te rIte javAmAM pramAda vartato hoya tyAre te nadI UMtare te rAga prApta nadIuttaraNa kahevAya. yadyapi e rIte nadIuttaraNa e saMyamanA mAlicanuM ApAdaka che tethI teno niSedha ja hovo joIe, paraMtu saMkhyA niyamana nahi; Ama chatAM, kvacit pramAdanA kAraNe koI muni te rIte nadI Utarato hoya to paNa adhikAra na UtaravI joIe, ema kahIne adhikavAra nadI UtaravAnA varjana arthe prastuta saMkhyAniyamanano vidhi che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zloka : 39 49 ahIM vizeSa e che ke, rAgaprApta nadIuttaraNamAM saMkhyAno niyama batAvavAmAM na Ave to koI munine pramAdane kAraNe pharIne javuM kaSTaprada lAge to, mAsakalpa pramANe vihAranuM varjana karIne paNa adhika sthira rahevA prayatna kare. tethI kSetrano pratibaMdha Adi adhika doSanI prApti thAya. tenA nivAraNa mATe pharIne paNa vihAra karavo ati jarUrI che. kadAca pramAdane kAraNe pharIne javA muni taiyAra na thAya, to nadI UtarIne paNa mAsakalpa jALavavo ucita che, e batAvavA arthe rAga prApta nadIuttaraNamAM saMkhyAno niyama karela hovo joIe. e prakArano artha bhAse che, tattva bahuzruta vicAre. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, rAga prApta nadIuttaraNa niyamita che. tenI ja puSTi karatAM kahe che - TIkArca - rUtyameva .... niyamafdhatvopattiH | A rIte ja=pUrvamAM graMthakAre kahyuM ke, jJAnAdi lAbhakAraNa nadIuttaraNa niyamita nathI, paraMtu rAgAdiprApta nadIuttaraNa niyamita che, e rIte ja nakhanirdanathI prApta upaghAtanA niSedha mATe jema prokSaNavidhi che; arthAt nakha kApavAnI vidhi che, tema rAgaprApta tadauttaraNanA niSedha mATe prakRtinA niyamavidhitvanI upapatti che; arthAt nadIuttaraNanA niyamavidhitvanI upapatti che. tethI siddhAMtamAM rAga prApta nadIuttaraNanuM niyamana che, e pramANeno avaya che.) utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, jema rAga prApta nadIuttaraNa niyamita che, tenA jevI ja jinapUjA che, tema dRSTAMta-dASTratika bhAva grahaNa karIe to zuM vAMdho che? tethI jema rAga prApta nadIuttaraNa munine ISTa nathI, tema jinapUjA paNa hiMsArUpa hovAthI gRhasthane ISTa nathI, ema mAnI zakAya. tethI kahe che - TIkArya : vyastava ..... sAcApot ! vaLI dravyastavatI vidhi gRhasthanI apUrva ja che. ethI karIne sAyano ayoga che. vizeSArtha : dravyastavanI vidhi rAga prApta nadIuttaraNa tulya nathI, paraMtu apUrva ja che, pUrvamAM kyAreya paNa tevA prakAranA bhagavad bahumAnapUrvaka dravyastava prApta thayuM nathI. paraMtu karmanI laghutAne kAraNe lokottama evA paramAtmAnA svarUpane jANIne temanA pratye ananya bhakti thavAthI bhagavAnanI pUjA kare che, te rAga prApta nathI, paraMtu kaSAyanI ati alpatAne kAraNe apUrva ja che. jyAre munine rAga prApta nadIuttaraNanI kriyA apUrva nathI, paraMtu anAdi siddha jIvano svabhAva che ke pramAda karavo, tethI ja adhika vihAranA parivAra arthe nadIuttaraNanI kriyA muni kare che. tethI rAga prApta nadIuttaraNanI kriyA ane dravyastava e benI vacamAM sAmyano ayoga che. mATe rAga prApta nadIuttaraNanA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa00 pratimAzataka zloka: 36 dRSTAMtathI bhagavAnanI pUjA zrAddhane duSTa che, ema kahI zakAya nahi; paraMtu puSTAlaMbanaka nadIuttaraNanA daSTAMtathI bhagavAnanI pUjA aduSTa che, ema siddha karI zakAya. utthAna - pUrvamAM kahyuM ke, puNAlaMbanaka nadIuttaraNa niyamita nathI. tenI ja puSTi karavA arthe kahe che - TIkArya : puSTArtavana ... velAvavyaverAyA, tti vaLI varSomAM paNa puSTAlaMbarUpa grAmAnugrAma vihArakaraNa paNa anujJAta che. ethI karIne tyAM puNalaMbataka nadIuttaraNamAM saMkhyAno niyama kyAMthI hoya ? arthAt na hoya. 'tathA ghara ane te rIte puSTAlaMbane varSARtumAM paNa vihArakaraNa anujJAta che, te rIte, sthAnAMgasUtramAM che - sthAnAMgasUtrano artha A pramANe che - vAsavAd ... gi | varSAvAsamAM rahelA sAdhu athavA sAdhvIjIne eka gAmathI bIje gAma vihAra karavo kape nahi, paraMtu pAMca sthAnothI kahyuM che. (1) jJAnanA mATe, (2) darzana mATe (samyagdarzananI zuddhi mATe), (3) cAritra mATe, (4) AcArya ke upAdhyAya kALa karI jAya to ane (5) bahAra AcArya ke upAdhyAyanI vaiyAvacca karavAno prasaMga hoya to varSARtumAM paNa vihArakaraNa anujJAta che. ti' zabda sthAnAMgasUtranA kathananI samAptisUcaka che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, puSTAlaMbanaka nadIuttaraNamAM saMkhyAno niyama kyAMthI hoya? arthAtuM na hoya. e ja vAta anubhavanA baLathI batAve che - TIkArca - tatra gha .... saMbhavatIti ane tyAM=jJAnAdikAraNamAM, mAlavAdimAM eka divasamAM ghaNI vakhata nadIuttaraNa saMbhave che. ethI puNalaMbanamAM saMkhyAno niyama kyAMthI hoya? arthAt na hoya. ti zabda puSTAlaMbanaka nadIuttaraNa niyamita nathI, e kathananI puSTi arthe je vaktavya che, tenI samAptirthika che. vizeSArtha : comAsAmAM sAdhune vihArano niSedha che; Ama chatAM, puSTAlaMbanamAM anujJAta che. te ja rIte puSTa AlaMbanamAM nadI UtaravAnI paNa anujJA che. tethI tyAM saMkhyAniyama na hoya. ahIM koIne zaMkA thAya ke, puSTAlaMbanamAM nadI UtaravAnI anujJA hovA chatAM mahinAmAM be-traNa vArathI vadhAre vAra nadI na UtaravI, e pramANe saMkhyAno niyama svIkArIe to zuM vAMdho che ? tethI kahe che - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 36 501 mAlavAdi dezamAM eka divasamAM paNa puSTAlaMbanathI anekavAra nadI UtaravAno saMbhava che. tethI jo tyAM saMkhyAniyama hoya to jJAnAdinI vRddhimAM e saMkhyAniyama vighnabhUta thAya, ane tevI bhagavAnanI AjJA hoI zake nahi. mATe puSTAlaMbanamAM saMkhyAniyama nathI, paNa rAgAdiprApta nadI UtaravAmAM ja saMkhyA niyama che. TIkAH- azakyaparihArasamAdhimAzrityAha- 'asmin= nadyuttaraNe sattvavadhe jalAdijIvopamarde ye'zakyapratIkAratAM vadanti, taiH ambho jalaM nindAmi pibAmi ce 'ti nyAyaH kRtArthaH kRtaH / sattvavadhamAtrasya nindanAvU nadyuttaraNasaMbhavinazca tasyAzrayaNAt / zakyaM hi evaM pratimArcane'pi vaktum / utthAna - ahIM pUrvapakSI kahe ke, tathAvidha saMyogane kAraNe sAdhune nadI UtaryA vagara cAle tema nathI, ane nadI UtaravAmAM jIvonA vadhano parihAra azakya che, jyAre zrAvaka jinapUjA na kare to jIvavadhano parihAra zakya che, mATe sAdhunA nadIuttaraNanA dRSTAMtathI jinapUjA nirdoSa che, tema siddha karI zakAya nahi. e prakAranA pUrvapakSInA Azayane sAme rAkhIne kahela che ke - azakyaparihArasamAdhine AzrayIne graMthakAra kahe che - sAdhune saMyama mATe nadI UtaratAM jIvahiMsAno parihAra azakya che, mATe doSa nathI e prakAranuM samAdhAna pUrvapakSI kare che. tene AzrayIne graMthakAra kahe che - TIkArtha H smin . gAzrayaLAt | AmAM=nadIuttaraNamAM, thatA jalAdi jIvanA upamardhanarUpa sattvavadhanA viSayamAM jeo azakya pratikAratAne kahe che, teo vaDe jalatI niMdA karuM chuM ane pIuM chuM, e prakArano nyAya kRtArtha karAyo che. kema ke sattvavadhamAtranuM niMdana kare che, ane nadIuttaraNa saMbhavI evA tenuM= sattvavadhavuM, AzrayaNa kare che. vizeSArtha : jema koI jIva A pANI kharAba che, ema niMdA karato hoya, ane te ja pANIne pIto hoya to tenuM te kathana upahAsane pAme che. tema luMpAka kahe che ke, sAdhuone nadI UtaravAmAM thatI jIvahiMsA e kharekhara ISTa nathI; paraMtu jIvarakSaNano koI upAya nahi hovAthI thAya che, e kathana asamaMjasa che. kema ke jo nadI UtaravAmAM thato prANIno vadha saMyamanuM kAraNa na hoya to sAdhue nadI UtaravI joIe nahi. saMyamanI vRddhinA kAraNIbhUta nadI UtaravAnI kriyA pAparUpa che tema kahevuM, ane saMyamanI vRddhi arthe sAdhu nadI UtaravAnI kriyA kare te ucita che tema kahevuM, e jalanI niMdA karavI ane jalane pIvuM enA tulya che. vAstavika rIte to saMyamanI vRddhi arthe nadI UtaravAnI kriyA e dharmAnuSThAnarUpa che, mATe te anuSThAna hiMsArUpa che, ema kahI zakAya nahi. 7-12 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka zlokaH 36 utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, nadI UtaravAmAM thatI hiMsA kharekhara amane ISTa nathI, paraMtu nadI UtaryA vagara saMyamanA pAlanane anukULa vihAra azakya che, tethI ame nadI UtarIe chIe. tene graMthakAra kahe che - TIkArya : zakya ... vAma I e rIte pratimAarcanamAM paNa kahevuM zakya che. vizeSArtha: malinAraMbhI evA gRhasthane vItarAganI dravyapUjA bhagavAna pratyenA vinayanI vRddhi arthe avazya kartavya che, ane te dravyapUjA sattvavadha vagara azakya che, tethI puSTAlaMbanaka nadIuttaraNa ane bhagavAnanI dravyapUjA e be sthAnomAM tulyatA che. TIkA: bhaktisAdhanIbhUtapuSpAdisattvavadhasya zakyaparihAratvAttadakaraNe tatparihAraH zakya iti cet ? nadyanuttaraNe tajjIvavadhaparihAraH zakya iti tulyam / sAdhunA kulAdyapratibaddhena vihArastAvadavazyaM karttavyaH sa ca nadyuttaraNaM vinA na sambhavatItyananyagatyA eva nadyuttAra iti cet ? sAdhudharmAzaktasya zrAddhasyAvazyaM karttavyA bhagavadbhaktiH pratimArcanaM vinA na saMbhavati ityatrApi ananyagatikatvaM tulyam / TIkArya : masidhinImUta.... tum bhaktinA sAdhanabhUta evAM puSpAdirUpa sattvavadhavuM zakya parihArapaNuM hovAthI tenA akaraNamAM dravyastavanA akaraNamAM, teno parivAra sattvavadhano parihAra, zakya che. e pramANe pUrvapakSI kahe to tene graMthakAra kahe che ke, nadI nahi UtaravAmAM te jIvonA vadhano parihAra-jalanA jIvonA vadhano parihAra, zakya che, ethI karIne tulya che. arthAt sAdhune nadIuttaraNa ane gRhasthane bhagavAnanI pUjA e baMne tulya che. vizeSArtha: pUrvapakSIne e kahevuM che ke, zrAvaka bhagavAnanI pUjA na kare to bhagavAnanI bhaktimAM thatA jIvavadhano parihAra thaI zake, mATe pratimAarcanamAM jIvavadhano parihAra azakya che, tema kahI zakAya nahi. tene graMthakAra kahe che ke, jo tema svIkArIe to sAdhu paNa nadI Utare nahi to jIvavadhano parihAra zakya che, tethI bhagavAnanI bhaktimAM thato jIvavadha ane sAdhunI nadIuttaraNamAM thato jIvavadha baMne samAna che. mATe pUrvapakSI bhagavAnanI pUjAno niSedha karato hoya to teNe sAdhune nadI UtaravAno niSedha karavo joIe. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 36 Choz TIkArya : sAdhunA ..... tucakulAdi apratibaddha evA sAdhue avazya vihAra karavo joIe, ane tenuM vihAra, nadI UtaryA vagara saMbhavato nathI. ethI ananya gatithI ja(sAdhu) nadI Utare che. A pramANe pUrvapakSI kahe to tene graMthakAra kahe che ke, sAdhudharma mATe azakta evA zrAvakane avazya kartavya evI bhagavad bhakti pratimAnA arcana vinA saMbhavatI nathI. ethI karIne ahIMyAM paNa zrAvakanI bhagavad bhaktimAM paNa, atavyagatipaNuM tulya che. TIkA - etena ekatra iryApratikramaNamanyatra na iti vaiSamyamiti nirastam nadyuttArAnantaramIryApratikramaNasya sAdhukalpatvAt 'naIsaMtaraNe paDikkamai' ityAgamena tatsiddheH / yadi cAdhikArAjJAnirapekSA IryApathikyeva nadIprANivadhazodhikarI syAt, tadA sAdhudAnodyataH zrAddho'nAbhogAdinA sacittasparzamAtreNAzuddho'pi tAM pratikramya zuddhaH syAt, yayA pratyAkhyAtasarvasAvadyAnAM sAdhUnAM jJAtvA nadIgatAnekajalAdijantughAtotpannaM pAtakamapAkriyate, tayA gRhiNo'nAbhogataH sacittasparzamAtrajanyapAtakApakaraNamISatkarameveti / TIkArca - rtana ... nirastama, AnA vaDe-pUrvamAM kahyuM ke, nadIuttaraNa ane pratimAarcanamAM ananyagati paNa tulya che enA vaDe, pUrvapakSInuM vakSyamANa kathana nirasta jANavuM. pUrvapakSInuM vakSyamANa kathana A pramANe che - eka ThekANe sAdhune nadI UtaravAmAM, IryApathika pratikramaNa che ane anyatra-zrAvakane dravyastavamAM Ithapathika pratikramaNa nathI, e pramANe vaiSaya che. vizeSArtha - sAdhune nadI UtaryA pachI IryApathika pratikramaNa che, ane zrAvakane jinapUjAmAM IryApathika pratikramaNa nathI, tethI e prApta thAya che, sAdhune nadI UtaravAmAM jIvavirAdhanArUpa doSa che, tethI IryApathika pratikramaNa che, ane jinapUjAmAM tamArA maMtavya pramANe IryApathika pratikramaNa nathI, tethI tame dravyastavane doSarUpa mAnatA nathI. mATe sAdhunA nadI UtaravAnA daSTAMtathI jinapUjA zrAvakane kartavya che, ema sthApana thaI zake nahi; kema ke daSTAMta-dASTratikabhAvanuM vaiSamya che. A pramANe pUrvapakSIno Azaya tena... thI A pramANe nirasta che - nadIuttaraNa ane jinapUjA e bemAM ananyagatipaNuM tulya che, e rUpa sAmyathI dRSTAMta-dASTratikabhAva che, tethI koI doSa nathI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 pratimAzataka| zlokaH 36, ahIM vizeSa e che ke, sAdhunA nadIuttaraNamAM ane zrAvakanA dravyastavamAM azakyaparihArapaNuM tulya hovAthI ja jinapUjAnI kartavyatA siddha thAya che. tethI nadIuttaraNamAM IryApratikramaNa ane jinapUjAmAM IryApratikramaNanA abhAvarUpa vaiSamya mAtrathI jinapUjAnI zrAvakane akartavyatA siddha thaI zake nahi; e batAvavA arthe ja tena... nirakta ema kahela che. paraMtu sAdhune nadIuttaraNamAM IryApratikramaNa ane gRhasthane jinapUjAmAM IryApratikramaNano abhAva, e rUpa vaiSamya to graMthakArane mAnya ja che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, nadI UtaryA pachI IryApratikramaNa che, te batAve che ke nadI UtaravAnI kriyA hiMsArUpa che, tethI ja te hiMsAnA pApanI zuddhi arthe IryApratikramaNanI zAstramAM vidhi che. ane tema svIkArIe to nadI zataravAnA dRSTAMtathI jinapUjA kartavyarUpe siddha thaI zake nahi. tenA nirAkaraNa mATe nadIuttaraNa pachI nadImAM thatI jIvahiMsAne kAraNe IryApratikramaNa nathI, paraMtu te sAdhuno kalpa che, te batAvavA arthe graMthakAra kahe che - TIkArtha : nathuttara ... tatsiddhara nadI UtaryA pachI IryApratikramaNanuM sAdhunuM kalpapaNuM che, kema ke saMtarane paDevamaDu e prakAranA Agama vaDe tenI=sAdhunA kalpatI, siddhi che. vizeSArtha : samyagu yatanApUrvaka zAstrokta vidhinuM smaraNa karIne muni jyAre nadI Utare che, tyAre paNa yadyapi jalanA jIvonI virAdhanA thAya che, to paNa tyAM leza paNa karmabaMdha nathI; kema ke puSTAlaMbanaka hovAthI nadIuttaraNa jJAnAdi vRddhinuM ja kAraNa bane che. Ama chatAM, anAbhoga ke sahasAtkArathI yatanAmAM kAMIka slAni thaI hoya tenA nivAraNa arthe nadI UtaryA pachI IryApratikramaNanuM zAstramAM vidhAna che, paraMtu nadI UtaravAthI koI pApanuM sevana thayuM che, tenA nivAraNa arthe IryApathika pratikramaNa nathI. tethI ja nadI UtaryA pachI IryApathika pratikramaNane sAdhunA kalparUpe AgamamAM kahela che. ane AnAthI e phalita thayuM ke, jema puSTAlaMbanaka nadIuttaraNa e sAdhune mATe saMyamanI vRddhinuM kAraNa che, tema jinapUjA paNa samyagdaSTine pariNAmanI vRddhinuM kAraNa che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, nadI UtaryA pachI IryApratikramaNa sAdhuno kalpa che, tene ja puSTa karavA arthe tarka karatAM kahe che - TIkArya : yadi ... pinTaraneti | ane jo adhikAra ane AjJAnirapekSa evI IryApathikI kriyA ja Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zloka : 36 pa0pa nadIgata prANInA vadhane zodhI karanArAM thAya, to sAdhunA dAnamAM udyata evo zrAvaka anAbhogAdi vaDe sacita sparzamAtrathI azuddha thayelo paNa tenuM pratikramaNa karIne zuddha thAya. te tarkane ja yuktithI spaSTa karatAM kahe che - jenA vaDe je IriyAvahi vaDe, pratyAkhyAta che sarva sAvadha jene evA sAdhunuM, jANIne karAyeluM tadIgata aneka jalAdi jatunA ghAtathI utpanna thayeluM pApa dUra karAya che, tenA vaDeete IriyAvahi vaDe, gRhasthane anAbhogathI sacita sparzamAtrajanya pAtaka dUra karavuM ISatkaraja che. thayA pratyAdhyAtisarvasAvadhAna sAdhUnAM jJAtvA... ahIM 'dhUnAM SaSThI vibhaktino anvaya "tam' sAthe che ane "jJAtvA' no anvaya kRti sAthe che, je adhyAhAra che. vizeSArtha : - sAdhu nadInA jalamAM jIvo che tema jANe che, chatAM saMyamanI vRddhi arthe ananya upAyarUpe jyAre nadI Utare che, tyAre tattvathI te saMyamanI vRddhinA upAyanuM ja sevana kare che, je nirjarAnuM kAraNa che. Ama chatAM, tyAM IryApratikramaNa che, tenA baLathI pUrvapakSI kahe che ke, nadI UtaravAnI kriyA pAparUpa ja che, AthI ja tyAM IryApratikramaNa che. tethI e prApta thAya ke, jo IryApathikanI kriyA bhaNIne viratidhara paNa je pApa kare che teno nAza karI zake che, to je gRhastha sacittano sparza na karavAnuM pratyAkhyAna nathI karyuM, ane sAdhune vahorAvavA mATe udyata thayelo che, tyAre anAbhogathI sacittano sparza thaI jAya tyAre je pApa thAya che, tenI zuddhi IriyAvahiyA avazya karI zake tema mAnavuM paDe. paraMtu te rIte zuddhi karIne sacittanA sparzavALo zrAvaka zuddha thayelo che, ema mAnI zakAtuM nathI. AthI ja tenA hAthathI sAdhu bhikSA grahaNa karatA nathI. AnAthI e prApta thAya che, je jIva saMyamamAM udyata che ane bhagavAnanI AjJA pramANe nadI Utare che, ane nadI UtaratAM tene anAbhoga ke sahasAtkArathI yatanAmAM skUlanA thaI hoya to tenA nivAraNa arthe IryApathikIno kalpa che, tethI sAdhune IryApathikano adhikAra prApta thAya che, ane nadI UtaravAnI kriyA pachI IryApathikI karavAnI AjJA prApta thAya che; ane te karavAthI anAbhoga ke sahasatkArathI yatanAmAM je truTi rahelI hoya tadurjanya je prANivadha che, tenAthI thayeluM je pApa che, tenI zuddhi thAya che. mATe IryApathikI kriyA e sAdhunA kalparUpa che, paraMtu jANIne karAyelA pApanA nivAraNa arthe karavAnI te kriyA nathI. AthI ja nadI UtaratAM yatanAmAM koI alanA na thayela hoya to koI pApa thatuM nathI, tethI tyAM IryApathikI kriyAthI pApanI zuddhi nahi hovA chatAM kalpanA-AcAranA, sevanathI nirjarAnI prApti thAya che. ahIM vizeSa e che ke, IryApathikI kriyAmAM vizeSaNarUpe adhikAra e vizeSaNa eTalA mATe mUkela che ke, nadI UtaryA pachI sAdhune IryApathikI pratikramaNa karavuM joIe e prakAranI AjJA che, ane nadI UtaryA pachI anAbhogathI thayelAM pApanI zuddhi arthe athavA to apramAdabhAvanA thaiyArthe sAdhune IriyAvahI karavAno adhikAra che, paraMtu zrAvakane nahi. ane IryApathikI kriyAnA vizeSaNarUpe AjJAnirapekSa vizeSaNa Apela Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa06 pratimAzataka | zloka 36 hovAthI nadI UtaryA pachI zrAvaka IriyApratikramaNa kare to tenA mATe ucita nathI, paraMtu sAdhune ja te ucita che, kema ke, zrAvakane nadI utaryA pachI IryApratikramaNa karavAnI bhagavAnanI AjJA nathI, te IryApathikInA vizeSaNarUpe adhikAra ane AjJAnirapekSathI batAvavuM che. tethI e prApta thAya ke, jo sAdhune vahorAvavA zrAvakathI anAbhogathI sacittano sparza thaI jAya to tenI zuddhi IriyAvahIthI thatI nathI, tenuM kAraNa te sthAnamAM adhikAra nathI, ane bhagavAnanI AjJA nathI, tethI ja zuddhi thatI nathI. he va thI zuddha cAt' sudhI tarka che ane te tarka dvArA te sthApana karavuM che ke, nadIuttaraNa pachI IriyApratikramaNa e sAdhuno kalpa che, paraMtu nadIuttaraNathI thatA prANivadhanI zuddhi mATenI kriyA nathI. ane tethI ja takamAM kahyuM che ke, IryApathikI nadInA prANivadhane zuddha karanArI hoya to sacittanA sparzavALA zrAvakane paNa te zuddha karI zake, paraMtu vastutaH zrAvakane te zuddha karI zakatI nathI, tethI nadInA prANivadhane zuddha karanArI IriyApathikI kriyA nathI, paraMtu IryApathikI kriyA sAdhuno kalpa che. ane je sAdhu potAnA kalpa pramANe AcaraNA kare tenAthI ja apramattabhAvanI vRddhi thAya che, ane te apramattabhAvanI vRddhine kAraNe ja anAbhogathI je kAMIpaNa nadIuttaraNamAM hiMsA thayela hoya to tarjanya karmano paNa nAza thAya, ane na thayela hoya to paNa apramAdabhAvane kAraNe cittanI vizuddhi thavAthI nirjarAnI prApti thAya che. 0 'rtana thI je kathana zarU karyuM, temAM hetu ApIne hetune puSTa karavA mATe "ddhi 2 thI tarka karyo ane te tarkane daDha karavA mATe 'gayA ... kuMvarakheva' sudhI yukti ApI, ane te AkhA kathananI samApti arthe ti' zabda che, ane te AkhA kathanathI e prApta thayuM ke, nadIuttaraNa pachI IriyApratikramaNa sAdhuno kalpa che, tema sarvaviratinA abhAvavALAne bhagavAnanA vinaya arthe jinapUjA karavI te kalpa che. e kathananI samApti ti' thI thAya che. utthAna : pUrvamAM e sthApana karyuM ke, sAdhune nadIuttaraNanI kriyAnI jema zrAvakane jinapUjA kartavya che, tyAM prazna thAya ke, jinapUjAmAM saMkhyAno niyama nathI, to sAdhune nadIuttaraNamAM saMkhyAno niyama kema che? tethI kahe che - TIkA : ___ saGkhyAniyamo'pi kalpa eva / dvivArAdiniSedhe ekaza uttAravidhAvapi SaDjIvavadhapAtakasya tavAparihAryatvAcchabalatvaniSedhAya tadAdaraNasyApyAjJAmAtrazaraNatvAt saGkhyAniyamenaiva pAtakitve ca sAMvatsarikapratikramaNe'tiprasaGgaH / TIkArya : saMdhyA ... vi . saMkhyA niyama paNa kalpa ja che. sadbhAni moDani ahIM ji' thI e kahevuM che ke, nadI UtaryA pachI IryApratikramaNa karavuM, e to kalpa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chou pratimAzataka | zlokaH 36 che ja, paraMtu mahinAmAM eka vakhata ja nadIuttaraNa karavuM e rU5 saMkhyAniyama paNa kalpa che; arthAt mahinAmAM ekavAra nadI UtaravAnI vidhi nathI, paraMtu UtaravAnuM thAya to ekathI adhikavAra na UtaravI, e prakArano saMkhyAniyama paNa kahyuM che. utthAna : saMkhyAniyamane kalparUpe svIkArI zakAya nahi, paraMtu nadIuttaraNamAM hiMsA che, tethI ja sAdhue nadI UtaravI joIe nahi, paraMtu ananya upAyarUpe kadAca nadI Utare to paNa ekathI adhika vAra na UtaravI, e prakArano saMkhyA niyamano artha karIne nadIuttaraNanI kriyAne hiMsArUpe pUrvapakSIne sthApana karavI che. pUrvapakSIno Azaya e che ke, jema gRhastha AraMbha-samAraMbhanI pravRtti pAparUpa hovAne kAraNe ja te pravRttimAM saMkhyAniyama kare che, ke AnAthI vadhAre mAre dravyo vagere vAparavA nahi. tethI saMkhyAniyama te pravRttine pAparUpe sthApe che. tema nadI UtaravAnI kriyAmAM saMkhyA niyama che, te nadIuttaraNanI kriyAne pAparUpe sthApana kare che, e prakAranA pUrvapakSInA Azayane sAme rAkhIne graMthakAra kahe che - TIkArca - divArahi ..... nisaE Ibe vArAdino niSedha hote chate eka vakhatanA utAranI vidhimAM paNa vajIvanA vadhavA pAtakanuM ta=luMpAkane aparihAryapaNuM hovAne kAraNe zabalatvanA niSedha mATe tenA AdaraNanuM paNa AjJAmAtra zaraNapaNuM che, ane saMkhyAtiyama vaDe karIne japAtakapaNuM svIkArAye chate sAMvatsarika pratikramaNamAM atiprasaMga che. 0 viiinaveche, mAM hetuarthaka saptamI che. za Smvidha viSayasaptamI che. vizeSArtha : pUrvapakSInA kathana pramANe saMkhyAniyamane kalparUpe na svIkAratAM saMkhyAniyama dvArA nadIuttaraNanI kriyAne pAtakarUpe svIkArIe, to AgamamAM be vArAdi nadI uttaraNano niSedha che, tethI eka vakhata UtaravAnI vidhi prApta thAya che; ane tethI eka vakhatanA uttaraNamAM paNa che jIvanikAyanA vadhanA pAtano laMpAka parihAra karI zakaze nahi. tethI tenA parihArArthe cAritranA zabalatvanA niSedha mATe eka vakhatanA nadIuttaraNane svIkAravAmAM Ave to temAM paNa AjJAmAtra zaraNa thaI zake arthAt eka vakhata nadI UtaravAnI AjJA che, ema ja svIkAravuM paDe. ane je bhagavAnanI AjJA hoya te kalparUpa ja prApta thAya, tethI eka vakhatanI nadIuttaraNano saMkhyAniyama kalpa ja siddha thAya, paraMtu nadIuttaraNanI kriyA che jIvanikAyanA vadharUpa che tema siddha thAya nahi. ahIM vizeSa e che ke, saMkhyA niyamathI nadIuttaraNane pAtakarUpe svIkAravAmAM Ave to, eka vakhatanI nadI uttaraNamAM paNa sAdhune chakAyanA jIvanI virAdhanAnI prApti thAya, ane te svIkAravAmAM Ave to sAdhune sAdhupaNAnA aticAranA svIkAranI Apatti Ave; ane eka vakhatanI nadIuttaraNanI zAstranI anujJA che te Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 pratimAzataka/ zlokaH 36 pramANe ja te nadI Utare to paNa te pakAyano virAdhaka siddha thAya. ane zAstravacana virAdhanAnI anujJA Ape nahi, tethI zAstravacananI saMgati thaI zake nahi. ane te saMgati mATe tema ja svIkAravuM paDe ke cAritranA zabalatvanA niSedha mATe ja eka vakhata nadI UtaravAnI bhagavAnanI AjJA che. ane tenAthI e prApta thAya ke jJAnAdi arthe to anekavAra nadI UtaravAnI chUTa che; paraMtu rAgAdine kAraNe paNa jyAre nadI Utare che tyAre, bhagavAnanuM vacana teno sarvathA niSedha kare to, te nadI UtarIne sthAnAMtara javAne badale eka sthAne mAsakalpAdithI adhika rahIne cAritrane zabala kare tema che. tethI te zabalatvanA niSedha mATe akAraNe paNa eka vakhata nadI UtaravAnI bhagavAnanI AjJA che, ane tethI ja saMkhyAniyama paNa kalpa che, e siddha thAya che. utthAna : nadI UtaravAmAM saMkhyAniyama kalpa che, tene ja puSTa karavA bIjo hetu kahe che - TIkArya : saMdhyAniyana ... satiprasa saMkhyAniyama vaDe nadIuttaraNane pAtikarUpe svIkAravAmAM Ave to saMvatsarI pratikramaNane paNa pAtakarUpe svIkAravAno atiprasaMga Ave. (mATe saMvatsarI pratikramaNamAM je saMkhyAniyama che ke jema kalpa che, tema nadIuttaraNamAM saMkhyAniyamane paNa kalpa svIkAravo ja ucita che.) utthAna : pUrvamAM pUrvapakSIe kahela ke, nadI UtaravAmAM IryApratikramaNa che, ane dravyastavamAM IryApratikramaNa nathI, e ja batAve che ke, nadI UtaravAmAM pApa che; kema ke jo pApa na hoya to nadI UtaravAmAM IryApratikramaNa na hoya. tenuM samAdhAna graMthakAre nadI UtaravAmAM IryApratikramaNa che, te sAdhuno kalpa che ema kahIne karyuM. tyAra pachI tenI ja puSTi tarka dvArA karI, have tenuM samAdhAna anya rIte batAvavA arthe " vizva" thI kahe che - TIkA - kiJca lumpakAbhimate zAstre kvApi IryApathikA nadyuttAre noktA, kintu 'hatthasayAdAgaMtum' ityAdi niyuktigAthAyAmiti kimanenAbhidhAnenAlajAlakalpena / TIkArtha: vizva ..... mAtvanAttajenA vaLI luMpAkanA abhimata zAstramAM kyAMya paNa nadI UtaravAmAM IryApathikI kahevAI nathI, paraMtu "datyayAvAdirItyAdi niryuktinI gAthAmAM kahevAyeluM che, ethI karIne AlajAla samAna A kathana vaDe zuM? vizeSArtha : laMpAka jo potAnA zAstrane prAmANika mAnIne kaheto hoya to tenA zAstramAM nadI UtaryA pachI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAzads/RCos:39 4oc IriyAvahi pratikramaNa karavAnI vidhi nathI. tethI tenA zAstra pramANe nadI UtaravAnI kriyA pAparUpa che, ane tene mATe tyAM IriyAvahi pratikramaNa karavAnuM che, ema te kahI zake nahi. ane zvetAMbaranA zAstrane grahaNa karIne lupAka sthApana karavA mAMgato hoya ke nadI UtaravAnI kriyA pachI IriyAvahi pratikramaNa che, mATe te pAparUpa che, to jema teo zvetAMbara zAstrane grahaNa karIne nadI UtaryA pachI IriyAvahi pratikramaNa svIkAre che, tema zvetAMbara zAstra sAdhune nadI UtaryA pachI IriyAvahi pratikramaNane kalparUpa mAne che, ema lupAke svIkAravuM joIe. tethI zvetAMbara zAstrane avalaMbIne paNa luMpAka nadI UtaravAnI kriyAne pAparUpa sthApana karI zake nahi. tethI tenuM A kathana asaMbaddha pralAparUpa che. utthAna A rIte nadI UtaryA pachI IriyAvahI pratikramaNa zvetAMbara mata pramANe sAdhuno kalpa che, ema graMthAre sthApana ithu. tyAM suMpa15 'atha' thI. aNth|2 ne pUche cha - TI : _. atha bhavatAmeva nadyuttAre IryApratikrAntiH, na dravyastava ityatra ko hetuH ? iti pRcchAmi iti cet ? yadi vakro'si, tarhi vratabhaGgamahApAtakazodhakasyApratipannavratazodhane'zaktatvAnmahAtarUnmUlakasya tRNAgronmUlana ivetyuttaramAkalaya / vastutaH IryAM pratikramyaiva yaddharmAnuSThAnaM vidhIyate tadIryAniyatam, tacca sAmAyikapauSadhacAritrAdyanuSThAnameva, IryAM pratikramyaiva tadvidhAnAt, tatra vartamAnaH zrAvakA sAdhurvA sacittAdisacaTTe uccAreryAto'tiriktAmIryAM pratikrAmati, dvividhaM trividhena pratyAkhyAnalakSaNasya sAmAyikapauSadhAdeH, trividhaM trividhena pratyAkhyAnalakSaNasya sAmAyikacchedopasthApanIyAdicAritrasyAticAralakSaNaM mAlinyaM mAbhUdityabhiprAyAdityarthaH / tathA cairyApathikAsthAnaM sAmAyikAdivratAnyeva, na punarAnuSaGgikapRthivyAdyArambhavaddharmAnuSThAnamAtram, anyathA'bhigamanAdAvapi tadabhidhAnaprasaGgAt / ata eva kRtasAmAyiko muniriva zrAvako'pi puSpAdibhirjinapUjAM na karoti iti jinAjJA, na punaritaro'pi, kRtasAmAyikasya tadavAptipUrtikAlaM yAvatsacittAdisparzarahitasyaiva vratapAlakatvAt, jinapUjAM cikIrSustu sacittapuSpAdivastUni upAdAyaiva tAM karoti, tadvinA pUjAyA evAsambhavAt, pratikArya kAraNasya bhinnatvAditi bodhyam / loke'pi hi yathA 'gRhapraveze'bhyukSaNaM nApaNapraveze' tathA lokottare'pi 'sAmAyike yatheryA na tathA munidAnAdau' iti bhAvaH / "apaDikkaMtAe iriyAvahiyAe na kappai ceva kiMci kAuM" (mahAni0 a0 3 sU0 19) ityatra na kiJciditi vizeSaparameva, 'ciivaMdaNasajjhAya' ityagrimapadenaiva tadabhivyakteriti bodhyam / / 36 / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 pratimAzataka | zlokaH 36 TIkArya : matha ... dutva tamane kahetAMbarone, nadIuttaraNamAM IryApratikrAMti che ane dravyastavamAM IryApratikrAMti nathI, temAM zuM hetu che ? e pramANe huM pUchuM chuM. to teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, jo tuM vakra che to teno uttara tuM A pramANe jANa - jema mahAvRkSane ukheDanAra moTA vAvAjhoDAnuM tRNanA agrane ukheDavAmAM asamarthapaNuM che, tema vratabhaMganA mahApApanA zodhakanuM apratipaghavratanA zodhanamAM=vrata nahi grahaNa karelAnI vratanI viparIta AcaraNAnA zodhanamAM, asamarthapaNuM hovAthI nadIuttaraNamAM IryApratikrAMti =IriyApratikramaNanI kriyA, che ane dravyastavamAM IthapratikrAMti nathI. ane saraLatAthI pUchato hoya to - vAstavika rIte IvahivuM pratikramaNa karIne je dharmAnuSThAna karAya che te Iliyata che, ane te=Iyaniyata anuSThAna, sAmAyika, pauSadha, cAritrAdi anuSThAna ja che; kema ke IryApratikramaNa karIne ja tenuM vidhAna che. tyAM=je dhamanuSThAna Iliyata che tyAM, vartato zrAvaka ke sAdhu sacirAdi saMghaTTamAM ke uccAramAM gayelaaDila-mAtre gayela, atirikta IthanuM pratikramaNa kare che; kema ke dvividha-trividha pratyAkhyAnalakSaNa sAmAyika, pauSadhAditA ane trividhavividha pratyAkhyAnalakSaNa sAmAyika chedopasthApanIya cAritranuM aticAralakSaNa malinapaNuM na thAo, e prakArano abhiprAya che=AdI UtaryA pachI sAdhune IthapratikramaNa che ane zrAvakane dravyastavamAM IryApratikramaNa nathI tevuM tAtparya che. ahIMdhyAta pATha che, e pAThane grahaNa karIne artha karIe to e prApta thAya che ke, sAmAyikAdimAM vartato zrAvaka athavA to sAdhu sacittAdino saMghaTTa thaye chate uccAranI IryAthI atirikta IryAnuM pratikramaNa kare, arthAt spaMDila jaIne AvyA pachI je IriyAvahi karavAnI che, tenAthI atirikta IryA pratikramaNa kare, evo artha zabdazaH artha karatAM prApta thAya che. paraMtu sthaDilabhUmithI AvyA pachI koIne sacittano sparza thayo hoya to be vakhata IriyAvahi karavAnI vidhi pracalita nathI. tethI pAThamAM kadAca azuddhi hoya to trAtaH ne badale 'dyAre yati' grahaNa karIne ane 'va' kArane adhyAhAra rAkhIne uparokta artha karela che. Ama chatAM, A pATha pramANe mULa vidhi uccAra karIne AvyA pachI tad viSayaka IryApratikramaNa karavAno che, ane sacittAdino saMghaTTa thAya to tad viSayaka atirikta IryA karavAno vyavahAra pUrvamAM hovo joIe, ane e rIte vicArIe to mAtra Adi karyA pachI IriyAvahiyA karIne paDilehaNAdi arthaka anya IriyAvahiyA karavAnI vidhi hovI joIe. Ama chaNAM, koIka kAraNe eka IriyAvahiyAmAM ja anya IriyAvahiyAnA samAvezano vyavahAra vartamAnamAM pravartato dekhAya che. tattva bahuzruta jANe. vizeSArtha : laMpAka graMthakArane pUche che ke, tamArA zvetAMbara zAstramAM nadI UtaryA pachI IryApratikramaNa che, ane dravyastava pachI nathI, tenuM kAraNa zuM? ema kahIne lupAkane e kahevuM che ke, nadI UtaravAmAM prANIvadharUpa hiMsA thAya che, tethI tenI zuddhi mATe IryApratikramaNa kahela che; ane te rIte dravyastavamAM paNa jIvahiMsA thAya Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa11 pratimAzataka, blokaH 36 che, tethI tenI zuddhi mATe tamArA zAstramAM IriyAvahi pratikramaNa kahevuM joIe, paNa tema kahela nathI, tethI te saMgata nathI. mATe huM tamane pUchuM chuM ke, AnuM kAraNa zuM? tene graMthakAra kahe che ke, jo tuM vakratAthI pUche che to teno javAba A che - ahIM vakratAthI pUche che, ema kahevAno Azaya e che ke, jo pUrvapakSI vakratAthI ema pUchavA mAMgato hoya ke nadI UtaravAmAM hiMsAne kAraNe jo tame IriyAvahiyA svIkAro cho to dravyastavamAM paNa IriyAvahiyA svIkAravI joIe, kema ke hiMsA ubhayatra samAna che. to graMthakAra javAba Ape che ke, IriyAvahiyA e vratabhaMganA mahApApane zodhavAmAM samartha che, ane je sAdhue pAMca mahAvrato lIdhAM che ane pANInA jIvonI hiMsA karIne nadI Utare che, teNe potAnA vratano bhaMga karyo kahevAya,te vratabhaMgarUpa mahApApanI zodhaka IriyAvahiyAnI kriyA che. ane zrAvake sarva jIvonI hiMsA na karavI, evuM mahAvrata lIdheluM nathI, tethI nahi svIkArelA vratanA pApane zodhana karavA mATe IriyAvahiyA samartha nathI. jema moTuM vAvAjhoDuM moTA vRkSane ukheDI zake, paraMtu taNakhalAnA agrabhAganuM umUlana karI zake nahi; tema A IriyAvahiyAnI kriyA moTA pApanI zuddhi kare che, paraMtu zrAvake vrata lIdhuM nathI tethI dravyastavamAM je hiMsA kare che te nAnuM pApa che, te nAnA pApanI zuddhi IriyAvahiyA karI zakatI nathI, mATe dravyastavamAM IryApathikI pratikramaNa nathI. A javAba graMthakAre vakra rIte Apelo che; kema ke graMthakArane vAstavika rIte nadI UtaravAmAM mahApApa mAnya nathI, ane zrAvakane dravyastavamAM alpapApa paNa mAnya nathI. to paNa pUrvapakSIe nadI UtaravAmAM pApane grahaNa karIne vakratAthI pUchyuM, tethI graMthakAre paNa nadI UtaravAmAM ane dravyastavamAM pApane svIkArIne vakratAthI javAba Apyo. have jo pUrvapakSI vakratAthI prazna na karato hoya, paraMtu nadI UtaravAmAM IryApratikramaNa kema che, ane dravyastavamAM kema nathI, enuM kharuM hArda zuM? te jANavAnI jijJAsAthI prazna karato hoya to "vastutaHthI graMthakAra je kahe che, te kathanano bhAva A pramANe che - zrAvakane sAmAyika, pauSadhanI kriyAo ke saMyama levAnI kriyA IriyAvahiyAthI niyata che; kema ke IriyAvahiyApUrvaka ja A sarva kriyAo karavAnI zAstramAM vidhi che. ane sAmAyikAdi kriyAmAM vartatA zrAvakane ane sAdhune sacittAdino saMghaTTo thaI jAya ke dhaMDilAdi mATe gayo hoya, tyAre bIjI IriyAvahiyA pratikrame che. ane te karavAnuM kAraNa sAmAyika, pauSadhAdimAM dvividha-trividhanuM paccakhANa che, ane sAdhujIvanamAM trividha-trividhanuM paccakhANa che, ane te paccakhANamAM aticArarUpa mAlinya na thAya e prakAranA AzayathI IriyAvahiyA karavAnI hoya che. jyAre dravyastavamAM IriyAvahiyAthI pravRtti nathI, mATe e sthAnamAM pravRtti karyA pachI paNa IryApratikramaNa nathI. ane sAdhue IriyAvahiyApUrvaka ja sAdhupaNuM grahaNa karyuM che ane nadI UtaratAM anAbhoga ke sahasAtkArathI paNa koI sUkSma aticAra lAgelo hoya, tatkRta mAlinyanA nivAraNa mATe nadI UtaryA pachI sAdhu IryApratikramaNa kare che. jyAre zrAvakane sAmAyika, pauSadhane choDIne anya koI kriyAo IriyAvahiyAthI niyata hotI nathI, tethI dravyastavamAM paNa anAbhoga ke sahasAtkArathI aticAra lAgyo hoya tenI zuddhi mATe IryApratikramaNanI vidhi zAstramAM batAvI nathI, mATe koI doSa nathI. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahe pratimAzataka | zlokaH 36 ahIM vizeSa e che ke, sAmAyika, pauSadhAdi anuSThAno niravabhAvanA phuraNarUpa che, ane niravadyabhAva phuraNa karavA mATe tene anurUpa cittanI zuddhi Avazyaka che, tethI IryApratikramaNa dvArA sarva sAvadya vyApAranI niMdA-goMpUrvaka cittanI zuddhi karavAmAM Ave che, tethI sAvadya pravRtti pratye atyaMta jugupsAvALuM thayeluM citta niravabhAvane abhimukha bane che. tyAra pachI sAmAyika AdinA uccaraNakALamAM zuddha thayelA cittamAM samyagu yatamAna evA jIvane niravabhAva usthita thAya che, tethI te anuSThAna IryAthI niyata che. jyAre dravyastava e bhagavAna pratyenA bahumAnanA kAraNe bhagavAnanI uttama dravyathI pUjA karIne huM mArA AtmAne kRtArtha karuM,' evA saMkalpathI bhagavadbhAvanA bahumAnane atizaya karavA arthe karAtI pUjArUpa che. yadyapi te bhAva uttarottara vRddhimatuM thaIne niravadya evA cAritrabhAvamAM vizrAMta pAme che, to paNa pUjAkALamAM sAkSAt niravadyabhAvone usthita karavAnA yatnarUpe te nathI; paraMtu lokottama evA bhagavAna pratye potAne je bahumAnabhAva che, tene ucita kriyA dvArA vRddhi karavA arthe te yatna che, tethI dravyastavamAM IryApratikramaNa nathI. jyAre sAmAyikamAM tatpara zrAvaka potAnA niravaghacittane usthita karavA arthe abhimukha thaIne yatnavALo bane che, tethI tyAM IryApratikramaNa che. TIkArca - tathA 2 .......... prasAti ! ane te rIte=pUrvamAM "vastuta:' thI kahyuM ke, IryApratikramaNa karIne je anuSThAna karAya che te Ithaniyata che, te rIte, IryApathikanI kriyAnA sthAnarUpa sAmAyikAdi vrato ja che, paraMtu AnuSaMgika pRthvI Adi AraMbhavALAM dharmAnuSThAnamAtra nahi, anyathA abhigamanAdimAM paNa tenA abhidhAnano prasaMga Avaze. vizeSArtha : sAmAyikAdi vratonuM grahaNa IriyAvahiyApUrvaka karavAnuM che, ane bhagavAnanI bhakti karatAM dravyastavamAM thatI AnuSaMgika hiMsA che, tevA paNa dharmAnuSThAnomAM IriyAvahiyA karavAnI nathI. ane evuM na mAno to, koI zrAvaka sAdhunI bhakti arthe sanmukha jAya tyAre paNa vAukAyAdi jIvonI virAdhanA thatI hovAnA kAraNe tevAM dharmAnuSThAnomAM paNa IriyAvahiyA mAnavAno prasaMga Avaze. ane tevAM sthAnomAM IriyAvahiyAnI vidhi zAstromAM prasiddha nathI, tema ja laMpAkanA matamAM paNa prasiddha nathI; mATe dravyastavamAM IryApratikramaNa nI, ane sAmAyikAdi vrato grahaNa karatI vakhate IryApratikramaNa che, ane te ja rIte nadI UtaryA pachI sAdhunA AcArarUpe IryApratikramaNa che. tethI lupAka ApaNane je pUche che ke, nadI UtaryA pachI IryApratikramaNa che ane dravyastavamAM IryApratikramaNa kema nathI ? e prazna ja asthAne che. TIkArca - gata va .... kAmavAnuM, A ja kAraNathI tathA gha' thI je sthApana karyuM ke IthapathikAdinuM sthAna sAmAyika-pauSadhAdi ja che, paraMtu AnuSaMgika pRthivyAdinA AraMbhavALA evA dravyastava Adi Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa13 pratimAzataka/ zloka 36 ghamanuSThAno nathI, A ja kAraNathI, muninI jema kRtasAmAyikavALo zrAvaka paNa puSpAdithI jinapUjAne karato nathI, e prakAranI jinAjJA che, paraMtu bIjo paNa nahi; arthAta sAmAyika vagarano paNa jinapUjA nathI karato ema nahi; kema ke kRtasAmAyikavALAnuM tenI=sAmAyikanI, prAptinI pUrtikALa sudhI sacitAdinA sparzarahitanuM ja vratapAlakapaNuM che. vaLI jinapUjA karavAnI IcchAvALo sacitta puSpAdi vastune grahaNa karIne ja tene=jinapUjAne, kare che; kema ke tenA pitA=sacita puSpAdi vinA, jinapUjAno ja asaMbhava che. utthAna : ahIM prazna thAya ke sAmAyikAdi karanAra paNa dharmAnuSThAna karavAnI IcchAvALo che, ane jinapUjA karanAra paNa dharmAnuSThAna karavAnI IcchAvALo che, to dharma karavA mATe yatamAna evo eka zrAvaka puSpAdinuM varjana kare ane anya zrAvaka puSpAdinuM grahaNa kare, te kema saMbhave ? tethI kahe che - TIkArya : nivArya ....vAdhyam ! prati kArya pratye kAraNanuM bhinnapaNuM che, arthAt sAmAyikAdi kArya prati sacittAdi sparzatA varjananuM kAraNa paNuM che ane jinapUjArUpa kArya prati sacita puSpAdi grahaNanuM kAraNa paNuM che, e prakAre jANavuM. utthAna : sAmAyikanI kriyA IriyAvahiyApUrvaka karavAnI che ane jinapUjA IriyAvahiyApUrvaka karavAnI nathI, e ja vAtane laukika dRSTAMtathI batAvatAM kahe che - TIkAryaH no i... mAvA lokamAM paNa je pramANe gRhapravezamAM akSaNa=jala chAMTavAmAM Ave che ane dukAnanA pravezamAM jaLa chAMTavAmAM AvatuM nathI, te rIte lokottara zAsanamAM je pramANe sAmAyikamAM IryA che, te pramANe munidAnAdimAM IryA nathI, e prakAre bhAva che. | 'muni nArI' ahIM Ari' padathI jinapUjAnuM grahaNa karavuM. ahIM 'binapUnAvI' na kahetAM munivanArI eTalA mATe kahela che ke, laMpAkane paNa munidAnamAM IryA nathI, te vAta saMmata che. utthAna : "maDitA .... " e mahAnizIthanA pAThathI IriyAvahiyA vagara kAMI karavuM kalpatuM nathI, e pramANe artha hovAthI, koI ema vicAre ke, jinapUjAdi paNa IryApratikramaNapUrvaka ja karavAM joIe; tenA nivAraNa mATe kahe che - Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa14 pratimAzataka | zloka 36-37 TIkArya : kivatA..... voTyam II e prakAre mahAnizIthasUtramAM "ra vizvi' e zabda vizeSapara ja che, kema ke "vikvaMsAI' e prakAranA agrima pada vaDe karIne ja tenI=na viSyi pada vizeSapara ja che tenI, abhivyakti che, e pramANe jANavuM. 36aaaa vizeSArtha: mahAnizIthasUtramAM IryApratikramaNa karyA vagara kAMI karavuM kalpatuM nathI ema kahyuM, tyAM sarva anuSThAno kalpatAM nathI evo bhAva nathI, paraMtu caityavaMdana, svAdhyAya Adi vizeSa kAMI karavuM kalpatuM nathI, e artha mahAnizIthanA divaMgatannAI e AgaLanA pada vaDe ja abhivyakta thAya che. A kathanathI e phalita thAya che ke, jinapUjAmAM IryApratikramaNa nathI, ane nadI UtaravAmAM IryApratikramaNa che. Ama chatAM, nadI UtaravAmAM IryApratikramaNa che te sAdhunA AcArarUpe ja che, paraMtu nadIuttarakriyA e pAparUpa che, tethI IryApratikramaNa che, ema je pUrvapakSI kahe che, tevuM nathI. mATe nadIuttaraNanA daSTAMtathI jinapUjA kartavyarUpa siddha thAya che, ema tAtparya che.l3chA avataraNikA - dRSTAntIkRte nadyuttaraNe'duSTatvaM nyAyena sAdhayati - avataraNiyArtha: daNaMta tarIke kahevAyelI nadIuttaraNakriyAmAM nyAyathI=muktithI, aduSTapaNuM siddha kare che - vizeSArtha : dravyastavane kartavyarUpe sthApana karavA arthe dRSTAMtarUpe kahevAyela sAdhunI nadIuttarakriyAmAM aSTapaNe che, ema yuktithI sAdhe che - zloka : yannadyuttaraNaM pravRttiviSayo jJAnAdilAbhArthinAm, duSTaM tad yadi tatra kaH khalu vidhivyApArasArastadA ? tasmAdIdRzakarmaNIhitaguNAdhikyena nirdoSatAm, jJAtvApi pratimArcanAtpazuriva trasto'si kiM durmate ? / / 37 / / zlokArca - jJAnAdilAbhanA arthIonI pravRttinA viSayabhUta evuM je nadIuttaraNa, te jo duSTa Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 pratimAzataka | zloka : 37 hoya to tyAM=nadIuttaraNamAM, nizce nakkI, vidhivyApAranuM=vidhiarthanuM, zuM tAtparya che ? arthAt koI tAtparya nathI. te kAraNathI AvA prakAranA karmamAM Ihita=ISTa, guNanuM adhikapaNuM hovAne kAraNe nirdoSatAne jANIne paNa he durmati ! pratimAarcanathI pazunI jema trAsa pAmelo tuM kema cho ? Il37]] TIkAH- 'yannadyuttaraNam' iti : - yad jJAnAdilAbhArthinAM pravRttiviSayo nadyuttaraNam, tad yadi duSTaM syAt, tadA tatra 'khalu' iti nizcaye vidhivyApArasya - vidhyarthasya, sAraH kaH = tAtparyaM kim ? vidhyarthI hi 'balavadaniSTAnanubandhISTasAdhanatve sati svakRtisAdhyatvam' pApe ca balavati aniSTe jAyamAne ta vidhyarthabAdha eva syAdityarthaH / tasmAdIdRze'dhikAryucite nadyuttArAdikarmaNi Ihitasya = iSTasya, guNasyAdhikyena nirdoSatAM svarUpataH sAvadyatve'pi balavadaniSTAnanubandhitAM vihitatvenaiva jJAtvA pi taddRSTAntenaiva cetaHzuddhisaMbhavAt, he durmate duSTabuddhe !, pratimArcanAt pazuriva kimiti trasto'si ? = bhayaM prApto'si ?, vizeSadarzinaH trAsaprayojakakumatinirAsAnna syAdayaM trAsa iti bhAvaH / TIkAryaH yad ..... cartha:| jJAnAdilAbhanA arthIonI pravRttinA viSayabhUta evuM je nadIuttaraNa te jo duSTa hoya to vidhi arthanuM=vidhinI pravRttinuM, zuM tAtparya che ? arthAt tyAM vidhi artha=vidhinI pravRtti, na hovI joIe. te ja vAtane spaSTa karatAM kahe che balavAna aniSTanA ananubaMdhI evA ISTanuM sAdhanapaNuM hote chate svakRtisAdhyapaNuM te vidhi artha che, ane pAparUpa balavAna aniSTa hote chate tyAM vidhi arthano bAdha ja thAya, e pramANe artha jANavo. ..... tasmAt . * bhAvaH / te kAraNathI=jo nadIuttaraNa duSTa hoya to tyAM vidhi artha hoya nahi, paraMtu jJAnAdilAbhaarthe tyAM vidhi artha che te kAraNathI, AvA prakAranA adhikArIne ucita evA nadIuttaraNAdi kAryamAM ISTa evA guNanuM Adhikya che tenA kAraNe, zAstramAM nadIuttaraNa vihita che; ane nadIuttaraNa vihita hovAne kAraNe ja svarUpathI sAvadha hovA chatAM paNa balavAna aniSTanI atanubaMdhitArUpa nirdoSatAne jANIne paNa, tenA dRSTAMtathI=nadIuttaraNanA dRSTAMtathI, cittanI zuddhino saMbhava hovAthI, he durmati ! pratimAarcanathI pazunI jema tuM kema trAsa pAmelo che ?=bhaya pAmelo che ?, vizeSadarzIne trAsamAM prayojaka evI kumatino nirAsa thavAthI A trAsa na thAya, e pramANe bhAva che. 0 nirdoSatAnuM svarUpa TIkAmAM batAvyuM ke svarUpathI sAvagha hovA chatAM paNa balavAna aniSTanI ananubaMdhitArUpa nirdoSatA che, ane teno anvaya 'jJAtvA' nI sAthe che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa16 pratimAzataka | zlokaH 37 'viditattvaneva' no anvaya A pramANe che - vihitapaNuM hovAne kAraNe ja nirdoSatAne jANIne arthAt nadIuttaraNakriyA sAdhune vihita che, tethI temAM vihitapaNuM hovAne kAraNe nirdoSatA jaNAya che. 0 "TUdhivana' no anvaya A pramANe che - ISTaguNanuM adhikapaNuM hovAne kAraNe, arthAt nadI UtaravAmAM je jalanA jIvono vadha thAya che, tenA karatAM saMyamanI rakSArUpa ISTaguNanuM Adhikya che, tene kAraNe ja zAstramAM nadIuttaraNa vihita che, ane te vihitapaNAne kAraNe ja tyAM nirdoSatAnuM jJAna thAya che. jJAtviISja ahIM 'sara' zabda che, teno artha e che ke nirdoSatAne jANIne paNa nadIuttaraNanA dRSTAMtathI ja cittazuddhino saMbhava che=bhagavAnanI pUjAmAM paNa sAdhunA nadIuttaraNanI jema doSa nathI, e prakAranI cittazuddhino saMbhava che. kahevAno bhAva e che ke, nirdoSatAne jANyA vagara to tenA dRSTAMtathI cittazuddhi thAya nahi, paraMtu jANIne paNa jo tene dRSTAMtarUpe grahaNa karavAmAM Ave to tenAthI ja cittazuddhino saMbhava che. vizeSArtha : graMthakArazrI tarka karIne e sthApana kare che ke, sAdhu jJAnAdinA lAbha arthe je nadIuttaraNa kare che, te jo hiMsArUpa hoya to zAstramAM sAdhune nadI UtaravAnI vidhinuM kathana hoya nahi; kema ke je ISTanI prAptinuM kAraNa hoya temAM ja vidhi artha hoya=vidhinuM tAtparya hoya, ane pApabaMdhanuM kAraNa hoya to tyAM vidhi artha hoI zake nahi. ane A tarkathI e phalita thayuM ke, zAstramAM sAdhune nadI UtaravAnI vidhi che, tethI te nadI UtaravAnI kriyAmAM pApa nathI, paraMtu saMyamanI vRddhi che; tethI ja nadI UtaravAnA daSTAMtathI vicAraka jIvanA cittanI zuddhi thaI zake che ke, jema nadI UtaravAmAM bAhya rIte hiMsA hovA chatAM saMyamanI vRddhi thaI zake che, te ja rIte zrAvaka bhagavAnanI pUjA kare che, tyAM puSpAdi jIvonI bAhya rIte hiMsA hovA chatAM bhagavadbhaktithI guNonI vRddhi thaI zake che. mATe bhagavAnanI pUjA kartavya nathI evI buddhi nadIuttaraNanA dRSTAMtathI vicArakane thAya nahi. jyAre kumati evA lupAkane tevI buddhi thAya che, tenuM kAraNa nadI UtaravAnA dRSTAMtane te samyapha rIte vicArato nathI. TIkA : utsargApavAdasUtraM cedaM nadyuttAre-No kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA imAo uddiTThAo gaNiyAo vaMjiyAo ya paMca mahaNNavAo mahANaIo aMtomAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA / taM jahA, gaMgA, jauNA, saraU, erAvatI, mahI / paMcahiM ThANehiM kappaMti-taM0 bhayaMsi vA, dubbhikhaMsi vA, pavvahejja vA koI, udaoghaMsi vA ejjamANaMsi vA mahatA vA aNAriesu tti / TIkArya : nadIuttaraNamAM utsarga ane apavAda sUtra A=vasthamANa che - nircanhone ke nigraMthIone uSTi, gaNita ane vyaMjita - A pAMca mahArNava nadIo eka mahinAnI aMdara be ke traNa vAra UtaravI ke taravI kalpa nahi. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa17. pratimAzataka | zloka 37 te A pramANe - (1) gaMgA, (2) yamunA, (3) sarayu, (4) airAvatI ane (5) mahI. pAMca sthAno vaDe kalpa che, te A pramANe - (1) bhayamAM, (2) dubhikSamAM, (3) koI pravAhamAM nAMkhe tyAre, (4) (gaMgAnA unmArgIpaNA vaDe karIne) udakano ogha Ave chate athavA moTA (ATopa vaDe) udakano ogha Ave chate ane (5) anAryo vaDe (abhibhUta thayelA) munione, A pAMca sthAno vaDe nadI UtaravI kahyuM che. tti pAThanI samAptisUcaka che. ahIM mAriNu mAM saptamI che, te tRtIyArthaka che. TIkA sthAnAGge (5 sthAne dvi0 uddezake) vRtyekadezo yathA-'no kappaI' na kalpante, na yujyante ekavacanasya bahuvacanArthatvAt 'vatthagaMdham' ityAdau iveti / nirgatA granthAditi nirgranthA:-sAdhavaH, teSAm / tathA nirgranthInAM sAdhvInAm, iha prAyastulyAnuSThAnatvamubhayeSAmapIti nidarzanArthI vAzabdau, imA iti vakSyamANanAmataH pratyakSAsannAH, uddiSTA: sAmAnyato'bhihitAH, yathA mahAnadya iti / gaNitA yathA paJceti, vyaJjitA vyaktIkRtA, yathA gaGgetyAdi; vizeSaNopAdAnAdvA yathA mahArNavA iti / tatra mahArNavA iva yA bahUdakatvAt mahArNavagAminyo vA yAstA mahArNavAH / mahAnadya:-gurunimnagAH, antara=madhye mAsasya dvikRtvo vA dvau vArau vA, trikRtvo vA-trIn vArAn, uttarituM laGghayituM bAhujaGghAdinA, santarituM sAGgatyena vA nAvAdinetyarthaH / laGghayitumeva sakRdvottaritumanekazaH santaritumiti akalpyatA ca (laGghayituM santaritumanekazaH na kalpyate) aatmsNymopghaatsaMbhavena trivaritramAvAn ! yata nAda - "mAsamaMtarati iva (tini) rAtrevAro mATe utta" () udakalepo=nAbhipramANajalAvataraNamiti / TIkA - sthAnAMgamAM TIkAno ekadeza je A pramANe che - no pUchuM ...ti - ahIM mUla sUtramAM no vapUrU no artha UtaravI yogya nathI, tyAM prAkRtamAM no kaM e pramANe ekavacanano prayoga bahuvacanArthaka che. jema vatthadham prayogamAM ekavacana che, te bahuvacananA arthamAM che. mULamAM nigraMtha ane nigraMthI zabda che, tenI vyutpatti dekhADe che - nitA ..... sAthvInA, graMthathI nIkaLI gayelA te nigraMtha arthAt sAdhuo, teone tathA nigraMthIone eTale sAdhvIone (kalpa nahi.) phuda prAyaH..... vAzo, ahIMyAM sthAnAMgasUtramAM, ubhayane sAdhu ane sAdhvIone, prAyaH tulya anuSThAnapaNuM che, e dekhADavA mATe be 'va' kArano prayoga che. arthAt "gha' kAra na karatAM rA' kAra no prayoga karela che. jo '' karyo hota to e prApta thAta ke nigraMtho ane nigraMthIone A nadIo UtaravI kalpatI nathI. tenAthI e samajAya ke, koIka kArya kevaLa nigraMthone mATe hoya che, jyAre prastuta kArya baMnene mATe che, tethI baMneno Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa18 pratimAzatakazlokaH 37 nirdeza karela che, paraMtu ekano nahi. ane 'va' kAra thI e prApta thAya che ke, nigraMtho athavA nigraMthIone nadI UtaravI kalpatI nathI, tethI baMne saMyamI hovAthI prAyaH tulya anuSThAnavALAM che, te ghotana karavA mATe 'va' kAra kahela che. ane be 'va' kAra vAkyaracanAnA niyama pramANe eka ke baMne karI zakAya che, tethI karela che. jema ramo vA nakSmaNo vA' athavA "rAno nakzo vA' e baMne prayoga thaI zake che, paraMtu ekane badale be 'va' kAra che, tene kAraNe baMnene tulya anuSThAna che, teno artha phalita thato nathI. rUma . pratyakSAsUtra, mULa sUtramAM "ma' zabdano prayoga 'A' arthamAM che. temAM prastutamAM nadI sanmukha nahi hovAthI A nadIo e pramANe kahI zakAya nahi, tethI kahe che ke, AgaLamAM kahevAnArA nAmathI pratyakSa Asanna hoya tevI A nadIo che, te batADavA mATe "rUma' zabdano prayoga che. arthAtu caluthI pratyakSa nathI, paraMtu AgaLamAM kahevAnArA nAmathI zrotrendriya dvArA thanArA pratyakSane Asanna evI A nadIo che, te batADavA mATe 'rUma' zabdano prayoga che. mULasUtramAM ' go' pada che, teno artha kare che - diSTa ... mAnadya ti udiSTa arthAt sAmAnyathI kahevAyelI je pramANe mULamAM mahAnadI kahI che, te uddiSTa zabdano artha che. mULamAM yAro' pada che, teno artha A pramANe - tA ..... padhdheti, gaNita eTale jema pAMca nadIo che ema kahevuM te, e pramANe artha jANavo. mULamAM 'vaniyamo' pada che, teno artha A pramANe - vyakjhitA ..... madAvA ra | vyaMjita te vyaktikRta arthamAM che. jema gaMgA ItyAdi mULamAM kahevAyelI, te nAmathI vyaMjita che, athavA vizeSaNanA upAdAnathI jema mahArNava mULamAM kahevAyela che, arthAt mahArNava e pramANe vizeSaNanA upAdAnathI vyakta karAI. nadInA vizeSaNarUpa je mahArNava zabda che, tenAthI vyakta karAyela pAMca nadIo che. mahArNava eTale zuM ? teno artha kare che. tatra ..... madAvA I tyAM ghaNA jaLavALI hovAthI moTA arNava jevI athavA je mahAsamudramAM janArI te mahArNavA kahevAya. mahAnadIno artha kare che - madIna =Anina , moTI UMDAIvALI te mahAnadI kahevAya che. antara ... mte, mAsanI aMdara be ke traNavAra bAhujaMghAdithI UtaravA mATe ke sAMgatyathI taravA mATe arthAt nAvAdithI taravA mATe (kalpa nahi.) ahIM santarituM mAM san no artha sa tyena karyo. tethI e prApta thAya che, saMgatapaNAthI taravuM te 'santarituM' no artha che. ane saMgatapaNAthI zuM e batAvavA arthe ja kahe che ke, nAnAdithI je karavuM te 'santarituM' no artha che. satyena pachI 'aa' kAra che te sthAnAMgamAM nathI. te vadhArAno lAge che ane tyArapachI rathitumeva thI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ bloka : 37 pa19 maLatA va tyAM sudhIno pATha sthAnAMgamAM paNa A ja pramANe upalabdha che, paraMtu te pATha azuddha hoya tema bhAse che. tyAM ttatuM santaritumaneza na vaLate A pramANe pATha hovo joIe. tattva bahuzruta jANe. vizeSArtha: moTI nadIo aneka vakhata bAhujaMghAdithI laMghana karavA mATe ane nAnAdithI taravA mATe kalpatI nathI; kema ke AtmA ane saMyamanA upaghAtano saMbhava hovAne kAraNe zabala cAritranI prApti thAya che. ahIM vizeSa e che ke, mahinAmAM aneka vakhata nadI Utare to nadImAM AgaLa kahevAtA pratyapAyo hovAne kAraNe AtmAno upaghAta thAya che, ane AgaLamAM kahelAM kAraNone choDIne nadI UtaravAmAM jalanA jIvonI virAdhanA thavAnA kAraNe saMyamano upaghAta thavAthI cAritranI zabalatAnI prApti thAya che. tethI anekavAra nadI UtaravI joIe nahi. TIkArya : yata nAda - mAnadamaMtara ..... nAvatarati mAsanI aMdara traNa vAra dagalepa arthAt udakalepa=nAbhi pramANe jalAvataraNa karatAM, sAdhu athavA sAdhvIne Atma ane saMyamanA upaghAtanA saMbhavathI zabala cAritranI prApti thAya che, e prakArano bhAva darekane pachI adhyAhAra hovo joIe. mAmaMtara tijhiyAntavAso zaremAne tti pATha che, tyAM sthAnAMga sUtramAMmAramaMtare tijhinnevALo mAne tti pATha che ane te sthAnAMganA pATha mujaba vicArIe to prastuta graMthamAM titri pachI ya che te vadhArAno bhAse che. TIkA : iha sUtre kalpabhASyagAthA-'imAo tti suttauttA, uddiThThaNaIo gaNiya paMceva / gaMgAdivaMjiyAo, bahUdaya mahANNavAo a / paMcaNhaM gahaNeNaM, sesAvi u sUiA mahAsalilAi' tti / / TIkArya : A sUtramAM=ThANAMganA A sUtramAM, je padArtha che, te ja padArthane batAvanArI kalpabhASyanI gAthA vRttikAra batAve che - rUmADo A eTale sUtrokta, uddiSTa nadIo, pAMca e pramANe gaNita, gaMgAdithI vyaMjita ane mahArNavanI. jema ghaNA pANIvALI pAMcanA grahaNathI zeSa paNa mahAsalilavALI sUcita che. TIkA: pratyapAyAzceha-ohAramagarAiA ghorA tattha u sAvayA, sarIrovahimAIA NAvateNaM va katthai tti / / TIkArya : ahIM eTale nadIuttaraNamAM pratyapAyo A pramANe - Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa20 pratimAzataka | zlokaH 37 ..... ~ 7i || moTA magarAdi ane hiMsaka vyApada temAM hoya ane zarIra upadhi AdinA nAvastuna=cora kyAMka hoya. (AnAthI AtmaupaghAta thavAno saMbhava hovAthI AtmaupaghAta dekhADyo che.) hAramAraphathI ahIM "morAra' zabda che, te dezya che ane te jalacara jaMtuvizeSamAM vaparAya che. TIkA : apavAdamAha-paMcetyAdi bhaye-rAjapratyanIkAdeH sakAzAt upadhyAdyapahAraviSaye sati 1 durbhikSe vAbhikSAbhAve sati 2 'pavvAhejja tti' pravyathate=bAdhate, antarbhUtakAritArthatvAdvA pravAhayet kvacit pratyanIka: tatraiva gaGgAdau prakSipedityarthaH 3 'udaoghaMsi tti' udakaughaM vA gaGgAdInAmunmArgagAmitvenAgacchati sati tena plAvyamAnAnAmityarthaH / mahatA vATopeneti zeSaH 4 'aNAyariesu' tti vibhaktivyatyAt anAryaH=mlecchAdibhiH, jIvitacAritrApahAribhirabhibhUtAnAmiti zeSaH mleccheSu vAgacchatsu iti zeSaH / / 5 / / TIkArya : apavAvamAda - ..... ti zeSa: II II (utsarga-apavAda sUtra saMbaMdhI) apavAda kahe che - pAMca ItyAdi apavAda che. (1) bhaya hote chate nadI UtaravAnI AjJA che. te bhaya zuM te kahe che - rAjA pratyenIka hoya ane AdithI maMtrI Adi pratyenIka hoya, tenAthI upadhi AdinA apahArano viSaya hote chate (nadI UtaravI kahyuM che.) (2) dubhikSa arthAt bhikSAno abhAva hote chate (nadI UtaravAnI AjJA che.) (3) pavvAdendra tti pravyathate arthAta pote bAdhA pAmato hoya (rogAdithI ke upasarga AdithI te kSetramAM pote bAdhA pAmato hoya) athavA vyakti' aMtabhUta kAritArthapaNuM hovAthI pravAha' e pramANe bIjo artha kare che. * 7 prathama 'pavAdenga' zabdathI pravyathate artha karyo, te prerakarUpa nathI ane prAkRtamAM vAdenga' zabdanA aMtarbhata ja preraka artha paNa rahela che, te arthane sAme rAkhIne 'pravAhaye" artha karela che. ane tenuM tAtparya e che ke, kvacit pratyenIka tyAM ja gaMgAdimAM pheMke, e prakArano artha 'pavAdenga' zabdano che. (4) '3o iri 36o ino artha mULasUtramAM 'TMmAli' zabda che, tene sAthe grahaNa karIne karavAno che. ane tethI e prApta thAya ke, udakano samUha Ave chate. ane te ja arthane spaSTa karatAM batAve che ke gaMgAnA unmArgIpaNA vaDe karIne udakano samudAya Ave chate, tenA vaDe arthAt udakanA samudAya vaDe DUbatA evA sAdhuone, athavA moTA ATopathI udakano ogha Ave chate DUbatA evA sAdhuone nadI UtaravAnI AjJA che. 0 ahIM sUtramAM "HdatA' pachI 'ATopena e adhyAhAra che. (5) sAyaranuM tti - vibhaktino vyatyaya hovAthI ripatu prAkRtamAM saptamI vibhakti che. teno tRtIyAmAM vyatyaya hovAthI artha karatAM kahe che ke, jIvita ane cAritranA apahArI evA svecchAdi vaDe abhibhUta thayelA sAdhuone nadI UtaravAnI anujJA che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 pratimAzataka | zloka 37 ahIM mULasUtramAM kAriyu pachI pUtAnA e adhyAhAra che. have vibhaktino vyatyaya karyA vagara saptamI vibhakti grahaNa karIne bIjo artha kare che - athavA svecchAdi Ave chate (sAdhuone nadI UtaravAnI anujJA che). A bIjA artha pramANe mULasUtramAM mAchallu' adhyAhAra che. ane enAthI e prApta thayuM ke, mlecchAdithI abhibhUta thayelA hoya tyAre athavA to sAdhuo je gAmamAM UtaryA hoya tyAM svecchAdi AvyA hoya tyAre sAdhuone nadI UtaravAnI anujJA che. TIkAH etAni tu puSTAlambanAnItyuttaraNe'pi na doSa iti kalpyatvavyapadezaH / / TIkArya : tina .... vetvivyapaE IT vaLI A puSTa AlaMbano che, ethI karIne (nadI) uttaraNamAM paNa doSa nathI, ethI karIne nadIuttaraNakriyAmAM) kaththatvano vyapadeza che. TIkA - akAraNe'pi yatanApadena punarevaM sa kalpe vyavasthitaH - 'No kappai NiggaMthANaM vA NiggaMthINaM vA imAo uddiTThAo paMca mahANNavAo mahANaIo gaNiyAo vaMjiyAo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA pharittA vA saMtaritta vA (8) IT (2) gaDA (3) sara (4) kasiyA (5) marI, mada puna parva jANijjA-erAvatI kuNAlAe jattha cakkiyA egaM pAyaM jale kiccA egaM pAyaM thale kiccA, evaM NaM kappai aMtomAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA' (bRhatkalpe u0 4 sU0 32) / TIkArya : sAro vi .... vyavasthitaH - akAraNamAM paNa yatanApadathI punaH A pramANe te=vidhi, bRhatkalpabhASyamAM vyavasthita che. 03chAroDani ahIM ji" thI e samuccaya karavAno che ke, kAraNamAM to vidhi batAvI, paNa akAraNamAM paNa nadI UtaravAnI vidhi batAve che. jo kaM .. madI, nigraMtha athavA nigraMthIone A udiSTa pAMca mahArNava mahAnadIo, gaNita, vyaMjita mAsanI aMdara be vAra ke traNa vAra UtaravI ke taravI kahyuM nahi. (te A pramANe). (1) gaMgA, (2) yamunA, (3) sarayu, (4) kozI ane (5) mahI uda puLa ... saMtarittA vA have vaLI A pramANe jANavuM. kuNAlanagarImAM erAvatI jyAM eka paga jalamAM karIne ane bIjo paga sthalamAM karIne (nadI UtaravI) zakya che, e pramANe eka mahinAnI aMdara be vAra ke traNa vAra UtaravI ke taravI kalpa. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 37 7'viyA' zabda tyAM 'a uttara N' adhyAhAra che. vaM uttaranuM yiA A pramANe anvaya jANavo. vivA=zavanuyAt=samartha thAya e artha che. 522 vizeSArtha - pUrvamAM pAMca kAraNone AzrayIne nadIuttaraNamAM doSa nathI, e siddha karyuM, te pAMca kAraNo ratnatrayInA rakSaNamAM puSTAlaMbanarUpa che. have te pAMcamAMthI koIpaNa kAraNa na hoya to paNa yatanApUrvaka nadI UtaravAnI bRhatkalpamAM vidhi batAvI. tethI e prApta thayuM ke, puSTAlaMbanathI nadIutta2Na e saMyamanI vRddhinuM kAraNa che, jyAre rAgaprApta nadIuttaraNa e saMyamanI vRddhinuM kAraNa nathI, chatAM yatanApUrvaka upara kahelI vidhi mujaba Utare to cAritramAM zabalatAnuM=malinatAnuM, kAraNa na bane. TIkA H atra hi saGkhyAniyamopovalanasya yatanayA kalpyatA zabalatA'prayojakatvamiti yAvat / paratastvAjJAbhaGgAnavasthAbhyAM yatanayA'pi na tathAtvaMm iti bodhyam / tadevaM puSTAlambanena apavAde'pi na trAsaucityamiti sthitam / / 37 / / TIkArya H satra.... .. rUti yAvat / ahIMyAM=bRhatkalpanA sUtramAM, saMkhyAniyamanA upolanathI=saMkhyAniyamanI maryAdAthI, yatanA vaDe karIne kalpyapaNuM che; arthAt zabalatAnuM aprayojakapaNuM che. vizeSArtha H ahIM upodghalanano artha e che ke, saMkhyAniyamananI aMdara maryAdAmAM rahIne ka2vuM, ane te paNa je prakAranI zAstramAM nadI UtaravAnI vidhinI yatanA che, te pramANe yatanAthI nadI Uta2vI to te kalpya bane; arthAt A kampyatA saMyamavRddhinuM kAraNa nathI; paraMtu cAritranI zabalatAnA aprayoja kapaNArUpa che. kahevAno bhAva e che ke, akAraNamAM paNa bRhatkalpamAM kahela vidhi pramANe saMkhyAniyamanI maryAdAmAM rahIne yatanApUrvaka nadI Utare to cAritra zabala na bane. TIkAryaH parata: ..... * kRti vodhyam / akAraNamAM je nadIuttaraNaviSayaka saMkhyAniyama che, tenAthI vadhu vAra yatanA vaDe paNa nadIuttaraNa kare to AjJAbhaMga ane anavasthAne kAraNe tathAtva nathI=zabalatAnuM aprayojakapaNuM nathI; e pramANe jANavuM. vizeSArtha : -- bhagavAnanI AjJA eka mahinAmAM eka vakhata ja nadI UtaravAnI che. tenAthI vadhu vakhata niSkAraNa Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para3 pratimAzataka | zlokaH 37-38 yatanApUrvaka Utare to paNa AjJAbhaMgano doSa lAge che. ane te nadI UtaranAra sAdhunuM avalaMbana laIne anya paNa sAdhuo eka mahinAmAM ekathI adhika vakhata akAraNe nadI Utare tevI saMbhAvanA rahe che. tethI te pApanI anavasthA paNa prApta thAya. tethI tyAM kayyatA nathI, e pramANe jANavuM. ahIM vizeSa e che ke rAgAdinA kAraNe bhagavAnanI AjJA ghaNA jalavALI moTI nadI eka mahinAmAM be ke traNa vAra UtaravAno niSedha che. eTale eka mahinAmAM moTI nadI UtaravI paDe to eka vAra UtaravAnI chUTa che, ane akAraNamAM paNa jyAM kuNAlanagarImAM eravatI nadI ke jemAM eka paga pANImAM ane bIjo paga addhara karI zakAya evA sthAne, eka mahinAmAM be ke traNa vAra nadI UtaravI kahyuM, ane puSTAlaMbane to jJAnAddhinI vRddhi arthe moTI athavA nAnI nadI game teTalI vAra UtaravI kalpa. prastuta kathananA nigamanane batAvatAM kahe che - TIkArya : tahevuM.... sthitam II te kAraNathI pUrvamAM kahyuM ke, pAMca kAraNothI sAdhune nadI UtaravI kahyuM te kAraNathI, puNAlaMbana vaDe apavAdapadamAM paNa trAsa ucita nathI=nadI to sAdhune apavAdathI UtaravAnI che. mATe nadInA daSTAMtathI pUjA kartavyapaNArUpe siddha nathI e prakAre mAnavuM ucita nathI, e pramANe sthita che. li37nA vizeSArtha : nadI UtaravAnAM pAMca kAraNo puSTAlaMbanarUpa che, tethI sAdhu puSTAlaMbanathI nadI Utare che, te apavAdarUpa che. Ama chatAM, apavAdapadamAM nadI UtaravAmAM saMyamanI vRddhi ja thAya che, paraMtu hiMsAdinuM pApa lAgatuM nathI. tethI apavAdapadamAM paNa trAsa ucita nathI; arthAt utsargapadamAM to trAsa ucita nathI, paraMtu apavAdapadamAM paNa nadIuttaraNathI hiMsA thAya che ema mAnIne trAsa ucita nathI; kema ke apavAdathI paNa nadI UtaravAmAM hiMsAkRta pApa nathI, paraMtu saMyamanI vRddhi ja che. ane e ja rIte jinapUjAmAM je hiMsA thAya che, tyAM paNa hiMsAkRta pApa nathI, paraMtu arihaMtanA vinayakRta zubhabhAva usthita thAya che. mATe nadInuM dRSTAMta pUjAmAM saMgata ja che. ll3nA avataraNikA: dRSTAntAntareNa samarthanamAha - avataraNitArtha - dravyastavanI aduSTatAnuM bIjA dAMtathI samarthana kare che - Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 zloka H pratimAzataka | zloka : 38 gartAdaGgavigharSaNairapi sutaM mAturyathAhermukhAt, karSantyA nahi dUSaNaM nanu tathA duHkhAnalArcirbhRtAt / saMsArAdapi karSato bahujanAn dravyastavodyoginastIrthasphAtikRto na kiJcana mataM hiMsAMzato dUSaNam / / 38 / / zlokArtha je rIte gartAthI=khADAthI, aMganA vigharSaNa vaDe ghasaDAvAthI paNa sApanA mukhathI putrane kheMcatI mAtAne dUSaNa nathI, te rIte duHkharUpI agnijvAlAthI pUrita evA saMsArathI paNa ghaNA manuSyone kheMcanAra ane tIrthanI sphAti=unnati, karanAra evA dravyastavamAM udhamInI hiMsAnA aMzane kAraNe nakkI koI dUSaNa manAyeluM nathI. II38 / / TIkA H 'gartAd' iti : - yathA- gartAd-vivarAdatitvarayA'Ggasya vigharSaNairapi kRtvA'hermukhAt = sarpasya vavanAt, sutaM varSanyA mAtu: na di=beva, phUlam / nanu-nizcaye, tathA duHhAnatAdhimRtAt asukhAgnijvAlApUritAt, saMsArAdapi bahujanAn bIjAdhAnadvAreNa karSato dravyastave udyoginaH = udyamavataH, tIrthasphAtikRtaH = jinazAsanonnatikAriNaH, hiMsAMzataH = hiMsAMzena, na dUSaNaM matam, svarUpahiMsAyAM doSasyAbalavattvAd, uddezyaphalasAdhanatayA'nubandhato'doSatvAdvA / / 38 / / TIkArtha - yathA ..... JayoSAdA / / je rIte khADAmAMthI atitvarAthI aMganA vigharSaNa vaDe paNa putranuM sApathI rakSaNa karavA arthe kheMcatI mAtAne dUSaNa nathI, te rIte duHkharUpI agnijvAlAthI bharelA evA saMsAramAMthI ghaNA lokone bIjAdhAna dvArA kheMcanArA evA dravyastavamAM udyamavALAone jinazAsananI unnati karanArAone hiMsAnA aMzane kAraNe nakkI dUSaNa nathI; kema ke svarUpahiMsAmAM doSanuM abalavAnapaNuM athavA to uddezyane anurUpa phaLanuM sAdhanapaNuM hovAne kAraNe anubaMdhathI= phLathI, adoSapaNuM che. / / 38 / vizeSArtha : (1) svarUpahiMsAmAM doSanuM abalavAnapaNuM che, teno bhAva e che ke, jinapUjAmAM phakta svarUpathI hiMsA che, tethI jinapUjAthI thatA lAbhonI apekSAe puSpAdinA jIvone pIDArUpa je doSa che, tenuM abalavAnapaNuM che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 38-39. para5 (2) uddezya e aMtima lakSya che, phaLa e anaMtara sAdhya che ane tenuM sAdhana dravyastava che, tethI phaLathI temAM aduSTapaNuM che; kema ke dravyastavanA phaLarUpe vItarAgabhAvane abhimukha citta pragaTe che, mATe phaLathI te doSarUpa nathI, paraMtu adoSarUpa cheeguNarUpa che. te A rIte - uddezyane anurUpa phaLanuM sAdhanapaNuM hovAne kAraNe anubaMdhathI.adoSapaNuM che. teno bhAva e che ke, je jIva saMsArathI bhaya pAmelo che, tene mATe saMsArathI atIta avasthA ja uddezya che. ane te uddezyane anurUpa phaLa e che ke, bhagavAnanI pUjAthI niSpAdya evuM uttama cittaratna ke je bhagavAnanI pUjAnuM phaLa che, te ja uttarottara vRddhimatuM thaIne uddezyabhAvamAM vizrAMta pAme che. athavA uddezya e paripUrNa ahiMsakabhAva che, ane te vItarAgatAsvarUpa che, ane tene anurUpa evuM citta jinapUjuthI thAya che, je bhagavAna pratye uttarottara vRddhimatu thaIne paripUrNa ahiMsakabhAvamAM vizrAMta pAme che. ane te phaLanuM sAdhana prastuta dravyastava che, tethI uddezyane anurUpa phaLanuM sAdhanapaNuM prastuta dravyastavamAM che. ahIM vizeSa e che ke, prathama hetuthI e batAvyuM ke, svarUpahiMsAmAM doSanuM abalavAnapaNuM che. tethI e prApta thAya ke bhagavAnanI pUjAthI je guNanI prApti thAya che, tenI apekSAe alpa doSanI prApti che. tyAra pachI bIjA hetuthI e batAvavuM che ke, vAstavika rIte dravyastava e guNanI prAptinuM ja kAraNa che, tethI phaLanI apekSAe vicArIe to doSarUpa nathI, paraMtu guNarUpa ja che. Il38 avataraNikA: etatsamarthitadRSTAntaranyAyaM prakRte yojayitumAha - avataraNikArya : AnAthI zloka-38mAM kahevAyelA sarpanA mukhamAMthI putrane bacAvavA gartAmAMthI AkarSaNanuM je daSTAMta enAthI, samarthita evuM je anya dAMta=bhagavAnanuM rAjayapradAnAdi evuM je avya dAMta, tenA vyAya=nirdezane, prakRtimAM dravyastavamAM, yojavA mATe kahe che - vizeSArtha: paMcAzakagraMthamAM gartAkarSaNanA dRSTAMtathI bhagavAnanA zilpAdinuM samarthana karAyuM che, tethI gartAkarSaNathI samarthita evuM bhagavAna dvArA zilpAdinuM vidhAna dravyastavamAM daSTAMtAntararUpa anya dRSTAMtarUpa che, ane teno nirdeza paMcAzakagraMthamAM jinabhavana karAvavA mATe karela che, te nirdezane prakRtimAM yojavA mATe kahe che - bloka : etenaiva samarthitA jinapateH zrInAbhibhUpAnvayavyomendoH sutanIvRtAM vibhajanA zilpAdizikSApi ca / aMzo'syAM bahudoSavAraNamatizreSTho hi neSTo'paro, nyAyo'sAvapi durmatadrumavanaproddAmadAvAnalaH / / 39 / / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAzata | zloDa: 36 paka zlokArtha : AnAthI ja=zloka-38mAM kahevAyela sutakarSaNadRSTAMtathI ja, zrI nAbhirAjAnA vaMzarUpa AkAzamAM caMdra samAna evA jinapatinI sutone=putrone, dezanI vibhajanA ane (prajAne) zilpAdinI zikSA paNa samarthita thAya che. AmAM=putrone dezanI vibhajanAmAM=dezano vibhAga karavAmAM ane (prajAne) zilpAdinI zikSAmAM, nakkI bahu doSanuM vAraNa ati zreSTha che, ane apara aMza=AnuSaMgika hiMsArUpa apara aMza, ISTa nathI. A paNa nyAya=nirdeza, durmatarUpa drubhavanamAM = vRkSanA vanamAM, prajalatara hAvAgni che. // 3 // yeDA : 'etenaiva' iti :- etenopadarzitena sutakarSaNadRSTAntenaiva zrInAbhibhUpasya yo'nvayaH = vaMzaH, tadeva vyoma ativizAlatvAd tatrenduH paramasaumyalezyatvAd jagannetrAsecanakatvAcca, tasya vizeSaNenaiva jhaTityupasthitervizeSyAnupAdAnAnna nyUnatvam, jinapateH = tIrthakarasya zrIRSabhadevasyetyarthaH / sutanIvRttAM= sutadezAnAM, vibhajanA = vibhajyadAnam, zilpAdInAM zikSApi ca prajAnAmiti zeSaH / samarthitA - nirdoSatayopadarzitA / nIvRdanvitasya sutapadasya zikSAyAM pRthaganvaye sutebhya ityadhyAhArAvazyakatve, anyathA vidheyAvimarzadoSAnuddhAre suSThu - zobhanA, tA = lakSmIryatreti nIvRt iti samAnAdhikaraNavizeSaNameva vyAkhyeyam / asyAM=sutanIvRdvibhajanAyAM zilpAdizikSAyAM ca bahudoSasyetarathA mAtsyanyAyenAnyAyapravRttilakSaNasya vAraNamatizreSTho adhikAriNA bhagavatA'tyantamabhipretaH, hi= nizcitam, aparaH = anya: aMzo anuSaGgahiMsArUpoM neSTaH upekSitaH iti yAvat, tasya svApekSayA balavaddoSatvAbhAvena pravRttyavyAghAtakatvAt asAvapi nyAyo 'tideza (nirdeza) lakSaNa: durmate dravyastavAnabhyupagamarUpe drumavane = vRkSasamUhe, proddAmaH = prabalataro, dAvAnalaH - dAvAgniH, etantryAyopasthitau pracitasyApi durmatasya tvaritameva bhasmIbhAvAt / dravyastave'pyadhikAriNo gRhiNo bhaktyudrekeNa bodhilAbhahetutvasyaivAMzasyeSTatvAditarasyopekSaNIyatvAditi bhAvaH / / TIDArtha : ***** etena . upadarzitA / khAnAthI 4 = upaharzita sevA sutarSaeAnA dRSTAMtathI 4, nAbhirAmanA vaMzarUpI AkAzamAM caMdrarUpa jinapatinuM=tIrthaMkara zrIRSabhadevanuM, putrone dezonI vibhajanA ane prajAne zilpAdinI zikSA paNa samarthita karAI che arthAt nirdoSapaNAthI dekhADAyelI che. ahIM nAbhirAjAno vaMza ativizALa hovAthI tene AkAzanI upamA ApI che, ane RSabhadeva prabhune caMdranI upamA ApI che; kema ke RSabhadeva prabhu parama saumya lezmAvALA che ane jagatanA netrone Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa27 pratimAzataka / zlokaH 39 AhalAda ApanArA che. jema caMdra zItaLa ane jagatanAM netrone AnaMda ApanAra che, tema bhagavAna RSabhadeva paNa tevA che. utthAna : ahIM nAbhikulavaMzarUpa AkAzamAM caMdra samAna bhagavAna RSabhadeva evA jinapati ema na kahetAM nAbhikulavaMzarUpa AkAzamAM caMdra jevA jinapati che ema kahyuM, tethI vizeSya evA RSabhadeva bhagavAnanuM anupAdAna che arthAt vizeSya grahaNa karela nathI. tethI kAvyamAM kevala vizeSaNanuM grahaNa karela hoya ane vizeSyanuM anupAdAna hoya=grahaNa karela na hoya, to jinapati koNa? ema AkAMkSA rahe che. ethI nyUnatva nAmano doSa Ave che. tethI kahe che - TIkArya : tasya cUnama, tenI=vizeSatI, vizeSaNa vaDe jazIdhra upasthiti thatI hoya to vizeSatA anupAdAnathI cUtapaNAno doSa nathI. vizeSArtha : nAbhirAjAnA vaMzarUpI AkAzamAM caMdra jevA jinapati kahevAthI RSabhadeva bhagavAnanI upasthiti zIdhra thAya che, tethI mULa zlokamAM "RSabhadeva" zabda mUkela nathI. paraMtu tenA sthAne koI anya vizeSaNa hoya to vizeSya evA RSabhadevanuM upAdAna Avazyaka bane. jema RSabhadeva bhagavAnano saMyamano chaghakALa 1 hajAra varSano che, tene sAme rAkhIne kahevAmAM Ave ke 1 hajAra varSanA saMyamaparyAyavALA jinapati, to tyAM 1 hajAra varSanA saMyamaparyAyathI RSabhadevanI upasthiti hovA chatAM sAmAnya rIte badhAne kayA jinapatie 1 hajAra varSa sudhI chadmastha saMyamaparyAya pasAra karyo che, tenuM jJAna na hovAne kAraNe vizeSya evA RSabhadevanI zIghra upasthiti thAya nahi. tethI tenA sthAnamAM RSabhadevarUpa vizeSyanuM grahaNa karavAmAM na Ave to nyUnatva doSanI prApti thAya. paraMtu nAbhirAjAnA putrarUpe RSabhadeva ati prasiddha che, tethI vizeSyanA anupAdAnamAM nyUnatva doSa nathI. TIkArya : sutanIvRttai ... zeSa: putrone dezonI vibhajanA=vibhayadAna ane prajAne zilpAdinI zikSA paNa ApI. " nAnAM' e pada zlokamAM adhyAhAra che. nIvRnvitI ..... sAtheyam ! nIvRta avita=deza sahita, evA sutapadano zikSAmAM pRtha> atyaya karavAmAM 'kumyA' e pramANe adhyAhAranuM AvazyakapaNuM hote chate, samAnAdhikaraNa vizeSaNa ja vyAkhyuM che ema avaya che. anyathA-nIvRtta anvita evA sutano pRtha avaya karavAmAM "suremya'ne Avazyaka na mAnavAmAM Ave to, vidheyanA avimarza doSano anuddhAra thAya. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 pratimAzataka zloka : 39 tethI vizeSaNanA avimarza doSatA uddhAra mATe sunIvRttAM zabdano bIjI rIte samAsa kholatAM batAve che - sujhuzobhana, tA=lakSmI jemAM che te sutA, ane nIvRt e pramANe be zabdo grahaNa karIne samAnAdhikaraNa vizeSaNa ja vyAkhyaya vyAkhyAna karavA yogya che. vizeSArtha: mULa zlokamAM 'sunIvRtta' pada che. tethI putrane dezonI vibhAjanA e pramANe anvaya karavAmAM Avyo, ane zilpAdinI zikSA paNa ApI, e pramANenA kathanamAM te zikSA kone ApI ? e prakAranA praznamAM pragAnAm e pada adhyAhAra batAvyuM. paraMtu sunIvRttAM' mAM samAsarUpe rahela 'sura' zabdano dezanI vibhajanAmAM ane zilpAdinI zikSAmAM anvaya thaI zake nahi. tethI zilpAdi ane sutano anvaya karavo hoya to e pada adhyAhAra mAnavuM Avazyaka rahe che. ane tema na mAno to zilpAdimAM vidheya evA "sutapadano avimarza thayo, te doSano uddhAra thAya nahi. ane 'kumyA jyAre adhyAhAra rAkhavAmAM Ave tyAre, dezonI vibharanA ane zilpAdinI zikSA baMne putrone ja apAI, evo artha adhyAhAra evA "sutezya:' padathI ja grahaNa thaI jAya che. tethI "sutanIvRttAM' no artha bIjI rIte karavo Avazyaka rahe che. kema ke adhyAhAra evA "sute' padathI baMnemAM anvaye prApta thato hoya tyAre, dezanI sAthe saMbaMdhavALA sutapadano artha putra karavo ucita nA gaNAya. tethI vizeSaNanA avimarza doSanA uddhAra mATe bIjI rIte samAsa kholatAM batAve che - gujju zobhana, tA=lakSmI, eTale zobhana lakSmI jemAM che te kutA, ane nIvRta e pramANe be zabdo grahaNa karIne samAnAdhikaraNa vizeSaNa ja vyAkhyAna karavA yogya che. arthAt sutA vAlI nIvRta ra rUti sutanIvRta e pramANe samAsa karavo. tenAthI e artha prApta thAya ke bhagavAne suMdara lakSmIvALA evA dezonuM ane zilpAdi zikSAnuM putrone pradAna karyuM. .. anyathA=nivRt anvita evA "suta' padano pRthagu anvaya karavAmAM na Ave to, vidheyanA avimarza doSano anuddhAra thAya. kahevAno bhAva e che ke zikSA kone ApavI che ? e jAtanI AkAMkSAmAM jene zikSA ApavAnI che, te vidheya bane che. ane vidheyano adhyAhArathI parAmarza na karavAmAM Ave to, kAvyano artha karanArane sute je adhyAhAra che, teno avimarza karyo e doSa prApta thAya. ane te doSano uddhAra 'sute' adhyAhAra tarIke svIkAravAmAM Ave to ja thAya. tethI 'sulemsa' e pada adhyAhAra tarIke Avazyaka che. ahIM vizeSa e che ke, "anyathA vidheyanA avimarza doSano anuddhAra thAya" e pramANenA kathanamAM sati saptamIno prayoga che, te hetu arthaka che. tethI A pramANe artha thAya che - anyathA vidheyanA avimarza doSano anuddhAra hovAne kAraNe "sutezya e adhyAhAra Avazyaka che, ane te Avazyaka hote chate nivathI anvita evA sutapadano samAsa bIjI rIte karavo ucita che. (je upara batAvela che) ema vyAkhyAna karavuM joIe. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 39 pa29 sutapadano zikSAmAM anvaya karavAnuM kathana karyuM ane pUrvamAM pragAnA' e pada adhyAhAra rAkhyuM, tethI ahIM prazna thAya ke, bhagavAne zilpAdinI zikSA prajAne ApI ke putrone ApI ? teno uttara e che ke, bhagavAne putrone rAjyonI vibhajanA karI, tema bharatAdine ke brAhmI-suMdarIne kaLAo paNa zIkhavADI che, ane keTalIka kaLAo prajAne paNa zIkhavADI che. tethI sarvakaLAono saMgraha karavo hoya to prajJAnAn' e pada adhyAhAra rAkhavuM, ane putrAdine je kaLAo ApI che, tenI vivakSA karavAmAM Ave to 'supya:' e pada adhyAhArathI grahaNa karavuM. TIkArya : cAM ..... vyAdhAtA , sutone rAjyanuM pradAna ane zilpAdi kaLAnI zikSA bhagavAne na karI hota to, mAsya nyAyathI anyAyapravRtilakSaNa bahudoSanI prApti thAta. tethI sutone rAjyapradAna ane zilpAdi kaLAnI zikSAmAM nizcita bahudoSanuM vAraNa ati zreSTha che arthAt adhikArI evA bhagavAna vaDe atyaMta abhipreta che. ane anya aMza AnuSaMgika hiMsArU5 aMza, bhagavAna vaDe ISTa nathI=bhagavAna vaDe upekSita che, e bhAva che. kema ke tenuM=AnuSaMgika hiMsArUpa aMzanuM, svatI apekSAe=bahudoSanivAraNarUpa bhagavAnane abhimata aMzarUpa svanI apekSAe, balavAna doSano abhAva hovAne kAraNe, bhagavAnanI pravRttinuM avyAghAtakapaNuM che. 0 di' zabda nizcita arthamAM che, teno anvaya A pramANe che - nizcita bahudoSanuM vAraNa bhagavAnane abhipreta che, ane AnuSaMgika hiMsArUpa aMza upekSita che. ahIM 'bhagavAna vaDe atyaMta abhipreta che' ema na kahetAM "adhikArI evA bhagavAna vaDe atyaMta abhipreta che" ema kahyuM, tenuM kAraNa e che ke bhagavAna gRhastha avasthAmAM bahudoSa vAraNanA adhikArI hatA. AthI ja saMyama grahaNa karyA pachI te prakAranA anarthanA vAraNa mATe zilpAdi ke sutone dezanI vibhajanA bhagavAna karatA nathI. vizeSArtha: AnuSaMgika hiMsArUpa aMza rAjyadAnAdi pravRttino vyAghAtaka banato nathI; kema ke bhagavAnane bahudoSa nivAraNarUpa je abhimata aMza che, te rUpa svanI apekSAe, balavAna doSa AnuSaMgika hiMsArUpa aMzamAM nathI, paraMtu je aMza potAne ISTa hoya tenI apekSAe balavAna doSa jo apara aMzamAM hoya to pravRttino vyAghAta thAya. mATe AnuSaMgika hiMsArUpa aMzanI upekSA karIne bhagavAnanI rAjyadAnAdikamAM pravRtti thaI. TIkArca - ..... mammImAvAn ! A paNa nirdezalakSaNacAya durmatarUpa dravyastavatanA abhyapagamarUpa, dramavanamAM=vRkSanA samUhamAM, prabalatara dAvAgni che; kema ke A cAyanI upasthiti thaye chate pracita paNa durmatato tarata ja bhasmIbhAva thAya che. 'cAyogatizatakSA' pATha che tyAM pratyaMtaramAM 'cAyo nirdezanala' pATha che, te mujaba artha ame karela che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 pratimAzataka | zlokaH 39 vizeSArtha: putrane khADAmAMthI kheMcavAnA dRSTAMtathI samarthita evA bhagavAnanA rAjyAdidAnano nirdeza paMcAzaka7/35 mAM jinabhavana karAvavAnA viSayamAM karela che. jema bhagavAne rAjyAdinuM dAna ApyuM, tema jinabhavana karAvavuM ucita che, e jAtano je nirdeza karela che, te nirdeza, jeo dravyastavane mAnatA nathI, te durmatarUpa mAnyatAnA vRkSanA samUha mATe dAvAgni jevo che=jeo taTastha buddhithI vicAraka hoya, Ama chatAM potAnA matanuM mamatva hovAne kAraNe dravyastava anupAdeya lAgato hoya, te jIvone, A nirdeza upasthita thavAthI tvarita ja dravyastavano anabhupagama bhasmIbhAva thaI jAya che, kema ke teo taTastha hoya to vicArI zake che ke, rAjyAdipradAnamAM hiMsA hovA chatAM adhikArI evA bhagavAna vaDe adhika lAbha hovAthI rAjyAdinuM pradAna karavuM ucita che, te ja rIte adhikArI evA gRhastha vaDe dravyastava karavo ucita che, ema svIkAravuM joIe. utthAna : ahIM prazna thAya ke bhagavAne je rAjyAdinuM pradAna karyuM tyAM anyAyanI pravRttinuM vAraNa ISTa hatuM, tethI AnuSaMgika hiMsAnI upekSA karI, paraMtu dravyastavamAM evo kayo aMza che ke, je adhika doSanuM vAraNa kare che? tethI kahe che - TIkArya : vyastavegapi ... bhAva: I dravyastavamAM paNa adhikArI evA gRhasthane bhaktinA ukathI bodhilAbhanA hetupaNArUpa ja aMzanuM ISTapaNuM che ane Itara aMzanuM upekSaNIyapaNuM che, e prakArano bhAva che= tAtparya che. vizeSArtha: adhikArI evA gRhasthane dravyastavamAM bhaktino udraka thAya che arthAt tenA haiyAmAM bhagavAna pratye je bhakti che, te dravyastavakALamAM atizayavALI thAya che. tethI janmAMtaramAM jinadharmanI prAptirUpa bodhilAbhano hetu dravyastava bane che, ane A ja aMza ISTa che. anya aMza bhaktikALamAM je puSpAdinI hiMsA thAya che, te AnuSaMgika hovAthI upekSaNIya che. ahIM vizeSa e che ke, dravyastava karavAthI jIvane janmAMtaramAM bodhilAbha thAya che ane A janmamAM bodhilAbha thayelo hoya to te sthira thAya che, tethI te jIva SakAyanA pAlananA abhimukha pariNAmavALo bane che. mATe pUjAkALamAM je jIvonI hiMsA thAya che, tenA karatAM ghaNA jIvonI ahiMsAnuM kAraNa te bodhilAbha thavAno che; ane te bodhilAbha jyAre sAdhanA dvArA jIvane mokSamAM pahoMcADe che, tyAre cauda rAjalokamAM tenA taraphathI koI jIvanI hiMsA thavAnI nathI, tethI amAripaTaTha vAge che. te sarva lAbhanuM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 531 pratimAzataka | zloka : 39 kAraNa te dravyastava che, tethI dravyastavamAM thatI hiMsA karatAM kaIka guNI adhika ahiMsAnI prApti che. tethI ja alpa hiMsAnI upekSA karIne adhika lAbhAMzane sAme rAkhIne gRhasthanI dravyastavamAM pravRtti che. TIkA - atrASTakam - 'anyastvAhAsya rAjyAdipradAne doSa eva nu / mahAdhikaraNatvena tattvamArge'vicakSaNaH / / 1 / / ' anyastu tattvamArge vastuni paricchettavye'vicakSaNaH = apaNDitaH, Aha - 'vicakSaNa' iti vakSyamANaparyAlocanayopahAsavacanam / asya jagadguroH doSa eva azubhakarmArjanameva, mahAdhikaraNatvenamahArambhaparigrahapaJcendriyavadhAdinimittatvena agnizastrAdidAnavaditi dRSTAnto'bhyUhaH / TIkArya : - 'tra' A viSayamAM rAjyAdidAnadUSaNanivAraNa haribhadra aSTaka A pramANe che zlokArtha H vipakSaLa: ||9|| anya=tattvamArgamAM avicakSaNa evo anya, kahe che mahAadhikaraNapaNuM hovAthI AnA=jagadgurunA, rAjyAdipradAnamAM doSa ja=azubha karma upArjana anyastvAha ja, che. IIII TIkArya : ahIM zlokamAM 'vidyakSa' zabda che, tyAM saMdhinA niyama mujaba 'jJa' no lopa thayo che, tethI avivakSaH zabda che. tethI e artha thAya ke pariottavya=bodha karavA yogya, tattvamArgarUpa vastumAM avicakSaNa evo anya kahe che. ane 'vicakSaNa' e pramANe grahaNa karIe, to je artha thAya che te kahe che - vicakSaNa e vakSyamANa paryAlocana vaDe upahAsavacana che. vizeSArtha H kahevAno bhAva e che ke zlokamAM pUrvapakSInuM je kathana che, tenuM paryAlocana karavAthI e nakkI thAya che ke, temanuM vacana saMgata nathI. Ama chatAM, vicakSaNa evo anya koI kahe che, ema je kahyuM te upahAsavacana che, arthAt kaTAkSamAM 'vicakSaNa' kahela che. 0 aSTaka mULa zloka-1 nA keTalAka zabdonA artha TIkAmAM batAve che 'sabhya' AnA=jagadgurunA, Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 'doSa eva ' = azubha bha upArthana 4, 'mahAdhikaraNatvena'=bhAraMbha, mahAparigraha, paMthendriya kavanA vadhAhinuM nimittayazuM hovAthI, agni, zastrAdinA dAnanI jema rAjyAdinuM pradAna doSa ja che, e pramANe artha samajavo. vizeSArtha : pUrvapakSIne e kahevuM che ke, rAjya ApavuM e moTuM adhikaraNa che; kema ke jemane rAjya ApyuM che te loko rAjyanA AraMbha-samAraMbhanA kAraNe rAjya pratye mUrchA dhAraNa karaze ane paMcendriyAdi jIvono vadha ka2ze. A badhAnuM nimitta kAraNa rAjya ApavAnI kriyA che. jema koIne agni ke zastrAdinuM dAna ka2vAmAM Ave to te mahAadhikaraNarUpa bane che, tema bhagavAne je rAjyAdinuM dAna ApyuM te doSarUpa che, e prakAre tattvamArgane jANavAmAM avicakSaNa evo puruSa kahe che. TIDA : uttaramAha 'apradAne hi rAjyasya nAyakAbhAvato janAH / mitho vai kAladoSeNa maryAdAbhedakAriNaH / / 2 / / vinazyantyadhikaM yasmAdihaloke paratra ca / zaktI satyAmupekSA ca, yujyate na mahAtmanaH / / 3 // - tasmAttaMdupakArAya, tatpradAnaM guNAvaham / parArthaM dIkSitasyAsya, vizeSeNa jagadguroH // 4 // pratibhAzata / zloDa: 36 kAladoSeNAvasarpiNyA hInahInatarAdisvabhAvena maryAdAbhedaH = svaparadhanAdi-vyavasthAlopaH, nAyakasad. bhAve'pi kecidvinazyanto dRzyante, ata Aha- adhikam = atyartham, ihaloke = manuSyajanmani, prANAdikSayAt, paratra=paraloke, hiMsAdyudrekAt zaktau satyAM = svakRtisAdhyatvajJAne upakAraH = anarthatrANaM, tatpradAnaM=rAjyapradAnaM parArthaM=paropakArAya, dIkSitasya = kRtanizcayasya vizeSeNa = sutarAM sAmAnyarAjyadAyakApekSayA, jagadguro:= bhuvanabhartuH, tathA ca mahAdhikaraNatvahetura-siddhaH, adhyavasAyApekSatvAdadhikaraNasyeti bhAvaH / tato rAjyAdidAne doSa evetyapahastitam / 'uttaramAha' - pUrvelA pUrvapakSInA athanamAM uttara jAye che - zlokArtha : apradAne jagadguro: / / 2-3-4 / / rAbhyanA apradhAnabhAM nAyaDano abhAva hovAthI alaghoSane jharo paraspara maryAdAbheda karanArA loko, je kAraNathI AlokamAM ane paralokamAM adhika vinAzane pAmaze, ane ..... Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 39 pa33 zakti hote chate mahAtmAne upekSA yogya nathI, te kAraNathI temanA upakAra mATe=putronA upakAra mATe, parArthane mATe dIkSita evA AmanuM jagadgurunuM, tAdAna =rAjyanuM pradAna, guNAvaha che. -3-4 zloka-2, 3, 4nA keTalAka zabdono artha TIkAmAM batAve che - "vAho'=avasarpiNIkALanA hIna hInatarAdi svabhAvathI arthAt avasarpiNIkALamAM dareka vastu hIna-hInatara thatI jAya che. nAme sva-para dhanAdinI vyavasthAno lopa. nAyakanI hAjarImAM paNa keTalAka loko maryAdAno lopa karIne vinAza pAmatA dekhAya che. AthI karIne kahe che - nAyakanA abhAvamAM adhika vinAza pAme te dekhADavA zlokamAM 'vi' zabda "ati' arthamAM vaparAyelache. dano'=prANAdino kSaya thavAne kAraNe manuSyajanmamAM adhika vinAzane pAmaze. 'ratra'=hiMsAdinI atizayatAthI paralokamAM adhika vinAzane pAmaze. 'zo tyAM'svakRtithI sAdhyapaNAnuM jJAna hovA chatAM, pachAra:'=anarthathI rakSaNa, "tatvavAna =rAjyAdinuM dAna, 'pUrAI=paropakAra mATe rIkSita'=kRtanizcayavALA bhagavAnanuM, 'vizena'=sAmAnya rAjyadAyakanI apekSAe vizeSathI nAro =bhuvananA svAmInuM, TIkArca - tathA gha ..... sapadastitam ! ane te pramANe=zloka naM. 2/3/4 mAM je uttara Apyo te pramANe, zloka-1 mAM pUrvapakSIe rAjyadAnane je mahAadhikaraNarUpe sthApana karela che, te mahAadhikaraNatvarUpa hetu asiddha che. kema ke adhikaraNanuM adhyavasAyaapekSapaNuM che, e pramANe tAtparya che. tethI rAjyAdinA dAnamAM doSa ja che, e kathana dUra thayuM. vizeSArtha: bhagavAne putrone je rAjya ApyuM temAM adhika doSanA nivAraNarUpa adhyavasAya hovAne kAraNe te adhikaraNarUpa banatuM nathI, paraMtu putrAdinA mamatvane kAraNe jo rAjya pradAna karyuM hota to te adhikaraNarUpa banata, e prakArano bhAva che. tethI rAjyAdinA dAnamAM doSa che, e pramANe pUrvapakSIe je kahyuM te kathana dUra thayuM. ahIM vizeSa e che ke, putrAdi rAjyane prApta karIne sukhano anubhava kare e prakAranA adhyavasAyathI jagadguru putrAdine rAjya Ape, to te apAyeluM rAjya adhikaraNa rUpa bane. paraMtu rAjya ApavA chatAM lokomAM je hiMsAdi anucita pravRttio pravarte che, tenAthI adhika na pravarte evA AzayathI bhagavAne putrone rAjyAdinuM dAna karela che, tethI te anya jIvonA upakAra arthe che, tethI adhikaraNarUpa nathI. AnAthI e phalita thAya che ke, eka ja kriyA zubhAzubha adhyavasAya anusAra adhikaraNarUpa na bane athavA adhikaraNarUpa paNa bane. -14 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa34 pratimAzataka/ bloka : 39 TIkA : athAdipadagrAhyavivAhAdivyavahAradarzane prasaJjitadoSasya parihArAtidezamAha - 'rva vivAhatho tathA zinjanirUpa che na doSo hyuttamaM puNyamitthameva vipacyate' / / 5 // vivAhadharma:=pariNayanAcAraH, AdinA rAjakulagrAmadharmAdiparigrahaH / zilpanirUpaNe ghaTalohacitravastranApitavyavahAropadeze, na doSo bhagavataH, yasmAduttamaM karma tIrthakaranAmakarma, itthameva vivAhazilpAdinirUpaNaprakAreNaiva vipacyate svaphalaM dadAti / vipAkaprApte'pyazaktatvAdanucitapravRttyabhAvAnna bandha iti nAtiprasaGgaH / utthAna : zloka naM. 1 mAM rAjyAdinA pradAnamAM doSa che ema kahyuM, tyAM, 'gari padathI grAhya evA vivAha Adi vyavahAranA darzanamAM prAsaMjita doSanA parihAra mATe atidezane kahe che - zlokArca - parva ..... viSa dhA e pramANekapUrva zlokomAM kahyuM ke, rAjyAdinA dAnamAM mahAadhikaraNapaNAno abhAva che ane gaNAvaha che ethI karIne rAjyAdinuM pradAna doSarUpa nathI, e pramANe, vivAhadharmAdimAM ane zilpanirUpaNamAM doSa nathI, je kAraNathI utama puNya A prakAre ja=vivAha-zilpAdi nirUpaNarUpe ja, vipAka pAme che, arthAt svaphaLane Ape che. ApaI 7 zloka-panA keTalAka zabdono artha TIkAmAM batAve che - 'vivAda:'=paraNavAno AcAra, vivAdadharmAtrI ahIM 'ri' padathI rAjya, kuLa, grAmadharma vagere levA. 'zinjanirUpa ghaTa, loha, citra, vastra, nApita=hajAma, A pAMca zilpanA vyavahAranA upadezamAM bhagavAnane doSa nathI; je kAraNathI uttama va=tIrthakara nAmakarma 'meva'=A prakAre ja=vivAha-zilpAdinA nirUpaNanA prakArathI ja, vipAkane pAme che= svaphaLane Ape che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, karmanA phaLane AdhIna thaIne jo bhagavAna vivAhadharmAdi ane zilpanirUpaNa karatA hoya, to saMsArI jIvo paNa karmanA vipAkane paravaza thaIne saMsAranI pravRtti kare che, tema bhagavAna paNa karmanA vipAkane paravaza thaIne rAjyapradAnAdi kare che, tema mAnavAno atiprasaMga Avaze. tethI kahe che - Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 39 parUpa TIkArya : vipAvaprApta ..... nAtiprasAda vipAkaprAptamAM paNa azaktapaNuM hovAthI (saMsArI jIvonI jema bhagavAnanI rAjyapradAnAdi pravRtti che ema na kahevuM) kema ke anucita pravRttino abhAva hovAthI baMdha nathI, ethI karIne atiprasaMga nathI. . vizeSArtha - vipAkaprAptamAM paNa azaktapaNuM hovAthI, e kathana pachI, saMsArI jIvonA jevI bhagavAnanI pravRtti svIkAravAno atiprasaMga Avaze, e prakArano bhAva adhyAhAra che ema bhAse che. ane tenAthI e prApta thAya ke, tIrthaMkara nAmakarmano vipAka prApta thavAne kAraNe bhagavAna te karmano pratikAra karavA mATe asamartha hovAthI te karmane paravaza thaIne rAjya pradAna ke zilpAdi kaLA lokone Ape che, tema mAnavAmAM Ave to, saMsArI jIvo paNa karmane paravaza thaIne bhogAdi kriyAo kare che, tenI jema bhagavAnane paNa karmane paravaza mAnavAno atiprasaMga Ave. ane tema mAnavAthI te karmane paravaza pravRttithI karmabaMdha svIkAravAnI Apatti Ave. tethI kahe che ke, anucita pravRttino abhAva hovAthI karmabaMdha nathI, ethI karIne atiprasaMga nathI. saMsArI jIvonI bhogAdinI pravRtti anucita pravRtti che, tethI tyAM karmabaMdha che. paraMtu bhagavAne putrone rAjyAdinuM pradAna karyuM te pravRtti anucita pravRtti nathI, tethI tyAM karmabaMdha nathI. tethI saMsArI jIvonA jevI bhagavAnanI pravRtti mAnavAno atiprasaMga nathI. yadyapi gRhasthAvasthAmAM bhagavAna aviratinA udayavALA che ane tIrthaMkaranAmakarma paNa pradezodayarUpe che, to paNa pradezodayarUpa te tIrthaMkaranAmakarma bhagavAnane ucita pravRtti karAvanAra che, tethI ja te pravRttikRta karmabaMdha bhagavAnane thato nathI. ahIM vizeSa e che ke, je karma mohanA uddabhavane karIne pravRtti karAve, te karmane paravaza thaIne karAtI pravRttimAM karmabaMdha thAya che; paraMtu jemano moha atyaMta svavaza che, tevA tIrthakara bhagavaMto mohanIya karmane vaza thaIne koI pravRtti karatA nathI, paraMtu jagatanA hitane karanAra evA tIrthaMkara nAmakarmanA vipAkane anurUpa pravRtti kare che, tethI te vakhate teone mohano saMsparza te pravRttithI thato nathI. AthI ja tyAM meM putrAdine rAjya pradAnAdi karyuM, e prakAranuM kartutvanuM abhimAna teone thatuM nathI, paraMtu sarvatra ucita pravRtti karavAnI teonI prakRti ja te pravRtti karAve che, tethI te pravRtti saMbaMdhI koI mohano saMzleSa bhagavAnane thato nathI. AthI ja aviratiguNasthAnakamAM vartatA hovAthI aviratikRta karmabaMdha bhagavAnane hovA chatAM rAjyapradAnAdikRta mohano saMzleSa nahi hovAthI leza paNa karmabaMdha thato nathI, kevaLa udayaprApta te karmanuM nirjaraNa thAya che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 TIkAH abhyuccayamAha 'kiJcehAdhikadoSebhyaH sattvAnAM rakSaNaM tu yat / upakArastadevaiSAM pravRttyaGgaM tathA'sya ca' / / 6 / / 35Aro-hitaraLam, plAM=sattvAnAM, pravRtto gAm=AraLam, astha=nALuro: / Aha ca 'eto cciya NiddoSaM sippAivihANamo jiNiMdassa / leseNa sadosaMpi hu bahudosanivAraNatteNaM' tti / / (paJcA0 7/35) utthAna : pUrvapakSIe rAjyAdipradAnamAM doSa batAvyo, tenuM pU. haribhadrasUri mahArAje yuktithI nirAkaraNa karyuM. te kathanane ja puSTa karavA arthe amyuccayaneiMsamuccayane, kahe che - TIkArya pratimAzataka | zloka : 39 zlokArtha : kiJca ..... lakSya haiM / / 6 / / vaLI ahIM=rAjyadAna, vivAhadharma ane zilpAdi nirUpaNamAM, adhika doSothI je vaLI jIvonuM rakSaNa che, te ja jIvono upakAra che tathA emanI=jagadgurunI, pravRttinuM aMga che. II6aa 7 zloka naM. 6nA keTalAka zabdono artha TIkAmAM batAve che - 'rUpAraH'=hitakaraNa, 'vi'=prANIono, 'pravRtto gam' pravRttimAM kAraNa, 'JaT'=AnI=jagadgurunI, -- bAda 7 - paMcAzakanI sAkSI ApatAM kahe che. putto vyiya .... nivAratenaM || AthI karIne ja=je kAraNathI alpabahutva-vizeSabhAva vaDe akuzalanI nivRttirUpa jitAyatananI thatanA thAya che, AthI karIne ja, jinezvaranuM zilpAdividhAna kiMcit sadoSa paNa bahudoSanA nivAraNanuM kAraNa hovAne kAraNe nirdoSa che. 0 ahIM 'hto dviva' no anvaya paMcAzakanA pUrvazloka=7/34 sAthe che. te zlokamAM alpabahutvanI vicAraNAmAM jinabhavananI yatanA akuzalanI nivRttirUpa che. A ja kAraNathI bhagavAnanuM zilpAdividhAna niravagha che, ema kahIne jinabhavananI nirdoSatAne sthApana karavA mATe bhagavAnanI zilpAdividhAnanI kriyAno nirdeza karyo che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa37 pratimAzataka | zlokaH 39 vizeSArtha : paMcAzakanI sAkSImAM kahyuM ke, bhagavAne karela zilpAdinuM vidhAna nirdoSa che, te kathana, svapariNAmane AzrayIne vicArIe to ucita pravRttirUpa hovAthI karmabaMdhanuM kAraNa nathI; e apekSAe sarvathA nirdoSa hovA chatAM, lezathI sadoSa svIkArIne paNa bahudoSanA nivAraNapaNA vaDe karIne nirdoSa che, e kathana vyavahAranayathI bAhya pariNAmane AzrayIne kaMIka sadoSatA svIkArIne karela che. te A rIte - bhagavAnanI rAjyapradAnAdi kriyAthI rAjya grahaNa karanArane je parigrahAdinI prApti thAya che, tenAthI teone je karmabaMdha thAya che, te rUpa doSa hovA chatAM, saMsAramAM arAjakatAnA kAraNe je adhika doSo thavAnI saMbhAvanA hatI, te aTake che. tethI lezathI sadoSa ane ghaNA doSonuM nivAraNa e bAhya padArthane AzrayIne kathana che. TIkA : uktamarthaM dRSTAntena samarthayannAha - 'nAgAde rakSaNaM yadvadgartAdhAkarSaNena tu / kurvatra doSavAMstadvadanyathA'saMbhavAdayam / / 7 / / ' tadvad-rAjyAdi, yattu ayaM jagadguruH sarvathA doSAbhAvena kimiti na rakSaNaM karotItyatrAhaanyathAalpasyApyanarthasyAnAzrayaNalakSaNaprakAreNAsaMbhavAd rakSaNasyeti zeSaH / uktaM ca 'tattha pahANo aMso bahudosanivAraNAu-jagaguruNo / nAgAirakkhaNe jaha kaDDhaNadosevi suhajogo / / 1 / / khaDDAtaDaMsi visame iTThasuyaM(saM)pecchiUNa kIlaMtaM / tappaccavAyabhIA tadANaNaTThA gayA jaNaNI // 2 // diTTho atIe NAgo taM par3a eMto duto akhaDDAe / to 4io to tai pIDA sukAvA tti pArA (gyA. 7/28, 36, 40) utthAna : paMcAzakanA zloka-7/35mAM je kahyuM, te arthane dRSTAMta dvArA samarthana karatAM kahe che - zlokArtha+TIkArya : nA ..... kam gatadithI kheMcI kADhIne nAgAdithI rakSaNa karanAra jema doSavALo nathI, tenI jema rAjyAdine ApatA A jagara, doSavALA nathI. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pa38 pratimAzataka | zloka: 39 je vaLI kahe che ke, A jagara sarvathA doSanA abhAvapUrvaka kema rakSaNa karatA nathI ? ethI kahe che - anyathA anya prakAre, alpa paNa anarthano Azraya karyA vagara rakSaNano asaMbhava che. kA. - ane kahyuM che - tatva .... suhanono T9 ' jema nAgAdithI rakSaNa karavAmAM karSaNa doSa hovA chatAM paNa mAtAne zubhayoga= zubha vyApAra che, tema tyAM zilpAditA vidhAnamAM, bahudoSanuM nivAraNa hovAne kAraNe jagadaguruno pradhAna aMza zubhayoga che. te dAMta dvArA batAvatAM kahe che - "Bta kuMli ..... naLI rA' viSama evA khADAtaTamAM ISTa putrane krIDA karato joIne tenA apAyathI bhaya pAmelI mAtA tene= putrane, lAvavA mATe gaI, 'hi ....... zuddhamAvANa tti ' ane putra pratye jaladI AvatA evA sApane teNe joyo. tethI nAgadarzana pachI te pramANe pIDAtA saMbhavamAM paNa zuddhabhAvathI=upakArakaraNanA adhyavasAyathI, sahita evI teNI vaDeHmAtA vaDe, taka= patra, kheMcAyo. TIkA : uktAnabhyupagame bAdhAmAha - 'itthaM caitadihaiSTavyamanyathA dezanApyalam / kudharmAdinimittatvAd doSAyaiva prasajyate / / 8 / / ' kudharmAH zAkyAdikupravacanAni Adiu~SAM=zrutacAritrapratyanIkatvAdibhAvAnAM teSAM nimittatvAt= hetutvAt, jinadezanApi hi nayazatasamAkulA nayAzca kupravacanAlaMbanabhUtA doSAyaiva / / 39 / / utthAna : ukta anabhupagamamAM=adhika doSa nivAraNArthe kiMcit doSavALI paNa pravRtti duSTa nathI, e pakSanA anabyupagamamAM=asvIkAramAM, bAdhA kahe che - zlokArtha: ghaM .... prakhyatve sAdA A prakAre anaMtarokta prakAre gurutara artha nivArakatva prakAre, A= rAjyaudAnAdika, ahIM svIkAravAM joIe. anyathA kudharmAdinuM nimitapaNuM hovAthI dezanA paNa doSane mATe ja prApta thAya che. 8II Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 39 vizeSArtha = bhagavAne rAjya pradAna karyuM tenAthI adhika doSa nivAraNa hovA chatAM, rAjya grahaNa karanArAo AraMbha-samAraMbha karaze te rUpa doSa hovAthI, bhagavAne putrAdine rAjya ApyuM te ucita nathI tema mAnavAmAM Ave to, bhagavAna kevalajJAna pachI je dezanA Ape che tenAthI ja zAkyAdi kupravacano utpanna thAya che, ane svadarzanamAM jamAli Adi jevA zrutapratyanIko thAya che, ane zithila AcAravALA cAritra pratyanIko thAya che, tethI bhagavAnanI dezanA nimittabhAvarUpe kudharmAdinuM kAraNa che. tethI bhagavAne jema rAjya ApyuM te ucita nathI, tema mAno to, e rIte bhagavAne dezanA ApI te paNa ucita nathI, tema mAnavAno prasaMga Avaze. kudharmAdinimittatvano samAsa A pramANe che TIkArtha : kudharmAH hetutvAt, kudharmo=zAkyAdi kupravacano, AdimAM che jeone, zrutacAritrapratyanIkatvAdi bhAvone, teonuM nimittapaNuM che. Ch3G ..... (c) ahIM 'yeSAM' zabdathI zrutanA ane cAritranA pratyenIkatvAdi bhAvo grahaNa karyA che, ane teno ja 'teSAM' thI parAmarza karyo che. 7 'zrutavAritrapratyanItvAtimAvAnAM' ahIM'vi' padathI darzanapratyenIkanuM grahaNa karavuM. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, jinadezanA kudharmanuM nimitta che, tethI have te dezanA kaI rIte kudharmanuM nimitta che, te batAve che - TIkArya : -- jinadezanApi ToSAyaiva / / je kAraNathI bhagavAnanI dezanA paNa ghaNA nayothI yukta che, ane kupravacananA AlaMbanabhUta nayo doSane mATe ja thAya che. vizeSArtha: ..... bhagavAnanI dezanA ghaNA nayothI yukta che, ane nayo kupravacananI niSpattinuM kAraNa che, tethI jinadezanA ayogya jIvonA anartha mATe che, paNa guNa mATe nathI. ane bhagavAnanI dezanAne anarthanuM kAraNa svIkArela nathI; kema ke ayogya jIvone bhagavAnanI dezanAthI je doSa thAya che, tene AzrayIne bhagavAnanI dezanA anarthanuM kAraNa kahevAmAM Ave to, bhagavAne dezanAmAM pravRtti karavI ucita gaNAya nahi. ane bhagavAna dezanAmAM pravRtti kare nahi to jagatanA jIvonA upakArarUpa arthanI prAptinA abhAvano prasaMga prApta thAya. tethI bhagavAnanI dezanA anarthanuM kAraNa nathI. II3II Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 avatarazi: mahAnizIthAkSarANi tatprAmANyajJApanapUrvaM darzayati avataraziddhArtha : tenA=mahAnizIthasUtranA, prAmANyanA jJApanapUrvaka, mahAnizIthanA akSaro dekhADe che lorDa : pratibhAzata | zloDa : 40 zlokArtha : kiM yogyatvamakRtsnasaMyamavatAM pUjAsu pUjyA jaguH, zrAddhAnAM na mahAnizIthasamaye bhaktyA trilokIguro: / nandIdarzitasUtravRndaviditaprAmANyamudrAbhRto, nindrANeSu patanti DiNDimaDamatkArA ivaitA giraH / / 40 / / -- akRtsnasaMyamavALA zrAvakone=dezavirata zrAvakone, bhaktithI traNa lokanA gurunI pUjAmAM pUjyoe mahAnizIthariAddhAMtamAM yogyapaNuM zuM nathI kahyuM ? arthAt kahyuM ja che. naMdIsUtramAM darzita evA sUtravRMdamAM jaNAvAyelI prAmANyamudrAne dhAraNa karatI A vANI, nidrAvALA upara paTahanA SmAranI prema=paDaghamanI prema, paDe che. // 40 // TIDA : 'kiM yogyatvam' iti : - kim akRtsnasaMyamavatAM - dezaviratAnAM zrAddhAnAM bhaktyA atizayitarAgeNa, trilokIguro:- tribhuvanadharmAcAryasya pUjAsu = puSpAdinA'rcaneSu, pUjyA :- gaNadharAH, mahAnizIthasamaye = mahAnizIthasiddhAnte, yogyatvaM na jaguH ? api tu jagureva / 'akasiNapavvattagANaM, virayAvirayANa esa khalu jutto / je kasiNa saMjamaviU pupphAiyaM na kappai / (3 a0 gA0 38) tao bujjha goyamA NIsaMsayaM desavirayANaM tu viNiogaM (ubhayathavi) / (gA0 44) ubhayatra = dravyastave bhavastave cetyarthaH / nandyAM = nandIsUtre, darzitaM yatsUtravRndam, tanmadhye viditA = prasiddhA, yA prAmANyamudrA= mahAnizIthaprAmANyadAryam, tad bibhrati yAstAdRzyaH etAH sampradAyasArvabhaumAnAM giraH nidrANeSu = suptapramatteSu, DiNDimasya = paTahasya, DamatkArA iva patanti / yathA gADhasuptA: parimoSiNaH AkasmikabhayaGkarabherIbhAGkArazabdazravaNena sarvasvanAzopasthityA kAndizIkA bhavanti, tathokta mahAnizIthazabdazravaNena lumpakA apIti bhAvaH / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paYA pratimAzataka | zloka : 40 TIkArca - vim ..... nAva . akasmasaMyamavALA zrAvakone dezavirata zrAvakone, bhaktithI=atizaya rAgathI, trilokIgurunI=tribhuvanadharmAcAryanI, pUjAmAMpuSpAdi vaDe arcanamAM, pUjyoe=gaNadharoe, mahAnizIthasiddhAMtamAM yogyapaNuM zuM nathI kahyuM? paraMtu kazuM ja che. temAM sAkSI ApatAM kahe che - navasA (mAtthavi) | akasmapravartaka evA viratAviratone A dravyastava, kharekhara yukta che, ane je kumnasUrNa, saMyama anubhavanArA che. teone puSpAdi kalpatAM nathI. te kAraNathI he gautama ! dezaviratone ubhayatra=dravyastava ane bhAvastava ubhayamAM, viniyoga che, e pramANe tuM niHsaMzaya jANa. TIkArya : nanyAM ..... mAvA naMdImAM naMdIsUtramAM, dazita je sUvaMda, tenI madhyamAM vidita=prasiddha, je prAmANyamudrA mahAnizIthanA prAmANyanI daDhatA, tene dhAraNa karanAra, je tevA prakAranI saMpradAyavRddhonI A vANI, te nidrANone viSe= sUtelA pramatone viSe, DiMDimanA=paTanA, DamatkAranI jema paDe che. jema gADha sUtelA coro Akasmika bherI-bhAMkAranA zabdazravaNa vaDe sarvasva nAzanI upasthitithI kAMdizIkA=vihvaLa thAya che, te pramANe ukta mahAnizIthanA zabdazravaNathI luMpAko paNa vihvaLa thAya che, e pramANe bhAva che. TIkA : na ca vAGmAtreNa mahAnizIthamapramANamityapi tairvaktuM zakyam, yatra sUtre AcArAdIni pramANatayA darzitAni tatraiva mahAnizIthasyApi darzanAt, ApAtavirodhasya ca bahuSu sthAneSu darzanAd, vivekinaH samAdhisaukaryasya ca sarvatra tulyatvAditi / / 40 / / TIkArca - = = ...... sarjanAt, ane vANImAtrathI mahAnizIthasUtra apramANa che, e pramANe paNa teonA vaDe=luMpAko vaDe, kahevuM zakya nathI, kema ke je sUtramAM AcArAdi aMgone pramANapaNA vaDe batAvyAM che, te ja sUtramAM mahAnizIthanA prAmANyanuM darzana che. (tethI AcArAdi sUtronuM pramANa mAnanArA laMpAka vaDe mahAnizIthane paNa pramANa mAnavuM joIe.). utthAna : ahIM koI kahe ke mahAnizIthasUtramAM paNa ghaNAM sthAnomAM paraspara virodha dekhAya che, tethI mahAnizIthasUtra pramANabhUta nathI. tenA nirAkaraNa mATe bIjo hetu kahe che - Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 40-41 ApAtavirodhasya . darzanAr, ApAtathI virodhanuM bahu sthAnomAM darzana che arthAt AcArAMgAdi ghaNA sthAnomAM virodhanuM darzana che. (tethI jo mahAnizIthane apramANabhUta kahezo to AcArAMgAdine paNa apramANa mAnavAM joIe.) 542 TIkArtha: utthAna -- ahIM pUrvapakSI kahe ke, vivekIne AcArAMgAdi graMthomAM samAdhi sukara che arthAt AcArAMgAdi graMthomAM je paraspara virodha che, tenuM sApekSa rIte samAdhAna vivekI karI zake che. tethI bIjo hetu kahe che - TIkArya : vivekinaH tutyAdviti / / ane vivekIne samAdhinI sukaratAnuM sarvatra tulyapaNuM che arthAt vivekI jema AcArAdinA virodhanuM samAdhAna karI zake che, tema mahAnizIthanA virodhanuM paNa samAdhAna karI zake che. 'kRti' zabda kathananI samAptisUcaka che. II40nA avataraNikA : ..... abhyuccayamAha . avataraNikArya : abhyuccayane kahe che arthAt zloka-40mAM mahAnizIthanA akSarothI dravyastavanuM prAmANya batAvyuM, have zAstranA bIjA kathanothI dravyastavanuM prAmANya batAvatAM amyuccayane=samuccayane, kahe che - vizeSArtha : bhagavAnanI pratimA pUjanIya che, te batAvavA mATe mahAnizIthasUtranA prAmANyane batAvavApUrvaka mahAnizIthasUtranA akSaro batAve che - zloka H yad dAnAdicatuSkatulyaphalatAsaGkIrtanaM yA punazrAddhasya paro muneH stava iti vyaktA vibhAgaprathA / yacca svarNajinaukasaH samadhiko proktau tapaHsaMyamau, tatsarvaM pratimArcanasya kimu na prAgdharmatAkhyApakam / / 41 / / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 pratibhAzatas/cos:41 lokArtha: je dAnAdicatuSkanI tucaLatAnuM saMkIrtana, je vaLI zrAddhane be dravyastava ane bhAvasava, ane munine para bhAvasava, e pramANe vyakta vibhAgaprathA vibhAganI paddhati, ane je sonAnA derAsara karatAM paNa tapa-saMyamane adhika kahyAM, te sarva pratimAnA arcananI prAdhdhamatAnAM vyApaka nathI | ? paraMtu NyAus 1 cha. ||41|| TIs: yad' iti-yat dAnAdicatuSkasya-dAnAdicatuSTayasya, tulyaphalatAyAH saGkIrtanam / yA punaH dvau dravyastavabhAvastavau zrAddhasyocitoM, para:=bhAvastava, eka eva muneH sAdhoriti vyaktA vibhAgasya prathA vistAraH / yacca svarNajinaukasaH-suvarNajinabhavanakAraNotkRSTadravyastavAdapi tapasaMyamau samadhiko prokto, tatsarvaM pratimArcanasya kimu prAgdharmatAyA: bhAvastavenAnvAcIyamAnadharmatAyA, khyApakaM= sUcakaM, na ? api tu khyApakameva, utkRSTatamAvadherutkRSTatarasyaiva yuktatvAt, hInAvadhikotkarSokterastutitvAt / na hi sAmAnyajanAdAdhikyavarNanaM cakravartinaH stutiH api tu mahAnarapateriti / akSarANi ca - 'bhAvaccaNamuggavihArayA ya davvaccaNaM tu jiNapUA / paDhamA jaINa duNNi vi gihINa paDhamacciya pasatthA / / kaMcaNamaNisovANe thaMbhasahassUsie suvannatale / jo kAravejja jiNahare, taovi tavasaMjamo ahio (aNaMtaguNo) / / tavasaMjameNa bahubhavasamajjiaM pAvakammamalapavahaM / niTThaviuNaM airA sAsayasukkhaM vae mukkhaM / / kAuMpi jiNAyaNehiM maMDiaM sayalameiNIvaTai / dANAicaukkeNavi suThu vi gacchijja accuayaM Na parao tti / / ToDArtha : yat ..... mahAnarapateriti / he na yatuSTayanI=Etault yArI, tulyatA saMtana cha arthAt dravyastavanI sAthe dAnAdi catuSTayanI tulyatAnuM je saMkIrtana che, vaLI je dravyastava ane bhAvastava zrAddhane ucita che ane bhAvastava eka ja munine ucita che, e pramANe vyaktavibhAganI prathA=vistAra che, ane je suvarNabhavananA kAraNarUpa utkRSTa dravyastavathI paNa tapa-saMyama adhika kahevAyAM che, te sarva, pratimA arcananI prAdhdhamatAnuM vyApaka-sUcaka, nathI zuM? arthAt bhAvastavanI sAthe avAcIyamAna=bhAvastavanA pUrva svarUpane anusaranAra, dharmanuM vyApaka nathI zuM ? arthAt Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 pratimAzataka | zloka : 41 khyApaka ja che; kema ke utkRSTatama avadhirUpa utkRSTataranuM ja yuktapaNuM che arthAt utkRSTatama padArthanA avadhirUpa utkRSTatara padArtha jabanI zake; kema ke hIna avadhika utkarSanI uktinuM astutipaNuM che; je kAraNathI sAmAnyajanathI adhikatAnuM varNana e cakravartInI stuti nathI, paraMtu mahAnarapatithI=moTA rAjAthI, adhikatAnuM varNana e cakravartInI stuti che. vizeSArtha : mahAnizIthamAM kahyuM che te pramANe, AkhI pRthvI suvarNanA jinamaMdirathI maMDita karI de ke dAnAdi cAranuM sevana kare, tevo paNa zrAvaka bAramA acyuta devalokathI AgaLa jato nathI, e kathanathI dravyastava ane dAnAdi cA2 acyuta sudhI laI javA samartha che, e rUpa tulya phaLa che. tethI dAnAdi cAranuM dravyastavanI sAthe tulyaphaLatAnuM saMkIrtana karyuM, te sarva dravyastavane bhAvastavanI sAthe pUrvadharmatAnuM sUcana kare che; kema ke utkRSTatamanI avadhi utkRSTatara banI zake, ane bhAvastava e utkRSTatama che ane tenI avadhi utkRSTatara evuM dravyastava banI zake. ahIM pUrvapakSI kahe ke, dravyastava e sAvagharUpa hovAthI pAparUpa che, tenA karatAM bhAvastava zreSTha che, te batAvavA arthe mahAnizItha sUtramAM kahela che ke, dravyastava karIne zrAvaka acyutathI AgaLa jaI zakato nathI. tethI kahe che ke, hIna avadhika utkarSanI uktinuM astutipaNuM che arthAt pAparUpa dravyastava avadhika tapasaMyama utkarSavALA che, evuM kahevuM te tapa-saMyamanI stuti nathI, paraMtu astutirUpa che; je rIte sAmAnyajanathI cakravartInI adhikatAnuM varNana karavuM e cakravartInI stuti nathI, paraMtu moTA rAjAthI cakravartI adhika che, ema kahevuM te cakravartInI stuti che. tethI dravyastava karatAM tapa-saMyama adhika kahyA, enAthI e ja prApta thAya che ke, suvarNathI jinabhavana karAvavA rUpa utkRSTatara dravyastavathI utkRSTatama tapa-saMyama che, tethI bhAvastavane anusaranArI dharmatA dravyastavamAM che. ahIM vizeSa e che ke sAmAnya rIte karAtuM dravyastava e utkRSTa che, jyAre AkhI pRthvIne suvarNanA jinabhavanathI alaMkRta karI devI te utkRSTatara dravyastava che, ane tenA karatA adhika tapa-saMyama che, tethI te utkRSTatama che, e batAvavA arthe bhAvastavane utkRSTatama tarIke grahaNa karela che. utthAna : tapa-saMyamanI pUrvadharmatArUpe dravyastavane batAvavA mATe traNa hetuo batAvyA, temAM sAkSI batAvatAM kahe che - TIkArya : - 'akSaraLi va' ane A pramANe akSaro che bhAvaccaNam ......vasatthA / / bhAvArcana e ugravihAratA che, vaLI dravyArcana jinapUjA che. prathama=bhAvAryA, yatine che ane baMne paNa=bhAvArcA ane dravyArcA baMne paNa, gRhasthane che. prathama ja prazasta che arthAt bhAvAryA ane Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 41 pa4pa dravyarcAmAM bhAvArthI ja zreSTha che. vA ..... digo (baMtA) | kaMcanamaNinAM pagathiyAMvALAM tathA hajAro staMbhavALAM, UMcAM, suvarNanAM taLiyAMvALAM jinabhavanone je karAve, tenAthI paNa tapa-saMyama adhika che. (pAThAMtare-anaMtaguNa che.) tavalaMnamekha ..... muvavuM || tapa-saMyama dvArA ghaNA bhavothI ekaThA karelA pApakarmamaLanA pravAhane aTakAvIne zIdhra zAzvata sukharUpa mokSane pAme che. vA i..... parano tti | jinAyatano vaDe sakala pRthvIpaTane maMDita=suzobhita karIne paNa ane sArA prakAranA dAnAdi cArathI paNa (gRhastha) ayyata=12mA devaloka sudhI jaI zake che, AgaLa nahi. tti' zabda mahAnizIthanA pAThanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : bhAvapUjA e ugravihAratArUpa che ane te yatine ja saMbhave. gRhasthane bhAvapUjA ane dravyapUjA baMne kahI, tyAM ugravihAratArUpa bhAvapUjA saMbhave nahi, paraMtu dravyarcA sAthe anuviddha evI bhAvapUjA gRhasthane saMbhave. ahIM ugravihAratAthI e kahevuM che ke, muni tapa-saMyamamAM sudaDha yatna karavA arthe navakalpI vihAra kare che, ane jeo svAdhyAyAdino bhaMga na thAya e rIte mAsakalpAdi vihAra karatA hoya ane vihAramAM paNa saMyamanA pariNAmarUpa guptivALA hoya ke jethI karmabaMdhanuM Agamana aTake ane svAdhyAyAdi ke bAhyatapa dvArA pUrvasaMcita karmanI nirjarA karatA hoya e rUpa tapamAM jeo yatna karatA hoya, te sAdhu ugra vihArI che arthAt mokSane anukULa evA bhAvamAM apramattabhAvathI vitaraNa karI rahyA che. TIkA : na ca prathamAyA eva prazastatvAbhidhAne'nAdyAyA aprazastatvAdanAdaraNIyatvam, evaM sati "sAro caraNassa nivvANaM" (vi0 A0 bhA0 1126) ityabhidhAnAnmokSasyaiva sAratvAbhidhAnAccAritrasyApi anAdaraNIyatApatteH, sAropAyatvena sAratvaM tatrAviruddhamiti cet ? prazastabhAvArthopAyatvena dravyArcAyA api prAzastyAdAdaraNIyatvAkSateH / / 41 / / TIkArya : ..... harIyatvAkSaH mahAnizIthanA pAThamAM prathamanA ja=bhAvArthAnA ja, prazastapaNAnuM abhidhAna hote chate, anAvAnuM bIjAnuM dravyAcatuM, aprazastapaNuM hovAthI anAdaraNIyapaNuM che, ema na kahevuM; kema ke e pramANe hote chate mahAnizIthamAM bhAvAcanuM prazastapaNuM kahyuM eTale dravyAcatuM anAdaraNIyapaNuM che ema hote chate, caraNano sAra nirvANa che, e prakAranA abhidhAnathI mokSanA ja sArapaNAnuM abhidhAna hovAthI, cAritratA paNa anAdaraNIyapaNAnI Apatti Avaze. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa46 pratimAzataka | zlokaH 41-42 tenA samAdhAnarUpe pUrvapakSI A pramANe kahe ke, sAranA upAyapaNA vaDe karIne sArapaNuM tyAM cAritramAM, aviruddha che. to teno uttara ApatA graMthakAra kahe che ke, prazasta bhAvArthAnA upAya vaDe karIne dravyAcaMnuM paNa prazastapaNuM hovAthI AdaraNIyapaNAnI akSati che. 41 vizeSArtha : mahAnizIthasUtranA pAThanA AdhAre pUrvapakSI kahe che ke, prathama=bhAvapUjA, ja prazasta che, tethI dvitIya=dravyapUjA, aprazasta hovAthI AdaraNIya nathI. tenA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che ke, mahAnizIthano pATha bhAvastavane prazasta batAve che tethI dravyarcA anAdaraNIya siddha thatI nathI. anyathA cAritrano sAra nirvANa che, e vacanathI nirvANa=mokSa ja, sArabhUta hovAthI cAritra paNa anAdaraNIya banI jaze. ahIM pUrvapakSI kahe ke, mokSano upAya cAritra che, tethI sAranA upAyabhUta cAritrane paNa sAra kahI zakAya, to graMthakAra kahe che ke, prazasta bhAvArthAnA upAyabhUta dravyarcA hovAthI dravyarcA paNa prazasta che, tethI dravyarcA paNa AdaraNIya che. AnAthI e phalita thAya che ke, pUrvapakSIne mahAnizIthanA pAThathI dravyarcA aprazastarUpe abhimata che, paraMtu mahAnizIthanA pAThamAM bhAvArcane prazasta kahI tenAthI tenA upAyarUpe dravyarcA paNa prazasta che. mahAnizIthanI gAthAmAM kahyuM ke prathama ja=bhAvAryA ja, prazasta che, tenAthI e jaNAya che ke, bIjI=dravyarcA, prazasta nathI, e kathana bhAvAryA ane dravyarcAnI tulanAnI apekSAe che. tethI e prApta thAya ke dravyarcA ane bhAvAryAnI tulanA karIe to e bemAM bhAvAryA ja zreSTha che, dravyarcA nahi. Ama chatAM bhAvArthAnA upAyarUpe dravyarcA paNa prazasta svIkAravAmAM koI kSati nathI. II4nA avataraNikA : mahAnizIthe'smaduktyA'prAmANyAbhyupagamaM kumatino dUSayannAha - avataraNikAW : amArI uktithI amArA keTalAka AcAryonA kathanathI, mahAnizIthamAM kumatinA=luMpAkatA, aprAmANyanA abhyapagamane svIkArane, dUSaNa karatAM kahe che - zloka : prAmANyaM na mahAnizIthasamaye prAcAmapItyapriyam, yatturyAdhyayane na tatparimitaiH keSAJcidAlApakaiH / vRddhAstvAhuridaM na sAtizayamityAzaGkanIyaM kvacit, tatkiM pApa! tavApadaH paragirAM prAmANyato noditAH / / 42 / / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa47 pratimAzataka / bloka : 2 zlokArdha : - mahAnizItha siddhAMtamAM prAcIna evA tamArA sAMpradAyikone paNa prAmANya nathI, e (vacana) apriya che. je kAraNathI (mahAnizIthanA) cothA adhyayanamAM parimita AlApako vaDe keTalAkane te (prAmANya) nathI. vaLI vRddho kahe che - A=mahAnizItha, atizayavALuM che, jethI karIne koIpaNa sthaLe zaMkA na karavI, te kAraNathI he pApI ! paravANInA prAmANyanA svIkArathI tane zuM Apatti nathI AvatI? arthAt Ave che. II4rA TIkA . 'prAmANyam' iti :- mahAnizIthasamaye prAcAmapi prAcInayuSmatsAmpradAyikAnAmapi, prAmANyaM na iti vco'priym-armnniiym| yad-yasmAt turyAdhyayane-caturthAdhyayane, keSAJcidAryANAM parimitaitraiirAlApakaistatprAmANyaM nAsti |vRddhaastvaahuH-idN mahAnizIthaM sAtizayaM samahatprabhAvamatigambhIrArthaM ceti kvacidapi sthale nAzaGkanIyam / tat tasmAt kAraNAt, he pApe ! paragirAm= utkRSTavAcAm, asmatsampradAyazuddhAnAM prAmANyata:-prAmANyAbhyupagamena, tavApado noditA: ? api tUditA eva, abhyupagamasiddhAntasvIkAre svatantrasiddhAntabhaGgaprasaGgAt, ajAM niSkAzayataH kramelakAgamanyAyApAtAt / TIkArya : madanizItha ... nAstA mahAnizIthasiddhAMtamAM, prAcIna evA tamArA sAMpradAyikone paNa prAmANya nathI, e vacana apriya aramaNIya che; je kAraNathI cothA adhyayanamAM parimita evA betraNa AlApako vaDe keTalAka AcAryone te=mahAnizItha prAmAya nathI. ahIM saMpUrNa mahAnizItha prAmANya nathI evuM nathI, paraMtu be-traNa AlApako vaDe mahAnizItha prAmANya nathI. tethI pUrvapakSIe kahyuM ke, prAcIna tamArA sAMpradAyikone paNa mahAnizItha siddhAMtamAM prAmANya nathI, e vacana aramaNIya che. TIkArya : vRddhAsvAdu? .. kApatAt vaLI vRddho kahe che ke, A mahAnizIthasUtra sAtizaya ane mahAna prabhAvathI sahita ane ati gaMbhIra arthavALuM che, jethI karIne koIpaNa sthaLamAM zaMkA na karavI. ta'=te kAraNathI=amArA prAcIna AcAryo mahAnizIthasUtranA be-traNa AlApakone choDIne mahAnizIthane pramANabhUta mAne che, ane vRddho saMpUrNa mahAnizIthane pramANabhUta mAne che te kAraNathI, Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 pratimAzataka | zloka : 42 che pApI ! amArA saMpradAyazuddhonI zreSTha vANIneautkRSTa vANIne, pramANa svIkAratAM tane zuM Apatti nathI AvatI ? arthAt Ave ja che; kema ke abhyapagama siddhAMtanA svIkAramAM=ApaNA AcAryo vaDe je abhyapagama che te siddhAMtanA svIkAmAM, svataMtratA=luMpAkanA, siddhAMtanA bhaMgano prasaMga che; kema ke bakarAne kADhatAM UMTa pesI gayuM, e nyAyanI prApti che. vizeSArtha: pUrvapakSIe mahAnizIthane apramANabhUta kahevA mATe ApaNA zvetAMbara saMpradAyanAM keTalAMka vacanone sAme rAkhIne udbhAvana karyuM. paraMtu ApaNA saMpradAyanA keTalAka AcAryonAM te maMtavyo saMpUrNa mahAnizIthane apramANa mAnatAM nathI, paraMtu mahAnizIthanA be-traNa AlApakone ja pramANa mAnatA nathI. tethI graMthakAra kahe che ke, amArA saMpradAyazuddhonI vANIne lupAka pramANarUpe svIkArato hoya, to te be-traNa AlApakone choDIne mahAnizIthasUtranuM prAmANya teNe svIkAravuM joIe, ane vRddhonA kathana pramANe lupAka svIkArato hoya to saMpUrNa mahAnizIthane pramANabhUta svIkAravuM joIe. ane ApaNA saMpradAya mujaba mahAnizIthane apramANabhUta svIkAravAmAM pUrvapakSI vaDe potAne ja Apatti AvI; kema ke ApaNA siddhAMta pramANe mahAnizIthane apramANa kahevA jatAM be-traNa AlApako choDIne anya aMza teNe pramANarUpe mAnavo paDe, ane temAM dravyastavanuM varNana che, tene pramANarUpe mAnavAnI Apatti pUrvapakSIne prApta thAya. ane tene ja batAvatAM kahe che ke, ApaNA AcAryo vaDe je abhyapagama=svIkAreluM che, te siddhAMtanA svIkAramAM pUrvapakSIne je dravyastavano anabhupagama che, te rUpa potAnA siddhAMtanA bhaMgano prasaMga Avaze; ane bakarAne kADhatAM UMTa pesI gayuM e nyAya prApta thaze. arthAt mahAnizIthasUtrane ApaNA AcAryanA svIkArathI apramANa kahevA jatAM zeSa mahAnizIthasUtra pramANarUpe svIkRta thavAne kAraNe dravyastava akartavya che, ema sthApana karavAne badale dravyastava kartavya che, e svIkAravA rUpa UMTanA pravezanI prApti thaI. TIkA : tathoktaM caturthAdhyayane prAnte - 'atra caturthAdhyayane bahavaH saiddhAntikAH kecidAlApakAna samyak zraddhatyeva tairazraddhAnairasmAkamapi na samyak zraddhAnaM ityAha haribhadrasUriH, na punaH sarvamevedaM caturthAdhyayanam, anyAni vA adhyayanAni, asyaiva katipayaiH parimitairAlApakairazraddhAnamityarthaH yataH sthAnasamavAyajIvAbhigamaprajJApanadiSu na kiJcidevamAkhyAtam, yathA pratisantApakasthAnamasti tadguhAvAsinazca manujAH tatra ca paramAdhArmikANAnAM punaH punaH saptASTavArAn yAvadupapAtaH, teSAM ca tairdAruNairvajrazilAgharaTTasampuTagatagolikAnAM (sampuTaigilitAnAM) paripIDyamAnAnAmapi saMvatsaraM yAvat prANavyApattirna bhavati iti / vRddhavAdastu punaryathA tAvadidamArSaM sUtraM (vikRti) vivRttirna tAvadatra praviSTA, prabhUtAzcAtra zrutaskandhe'rthAH suSThvatizayena sAtizayAni gaNadharoktAni ceha vacanAni tadevaM sthiterna kiJcidAzaGkanIyam / / 11 / / iti' Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 pratimAzataka | zloka : 42 TIkArya :* tathA vaturvAdhyayane prAnta - te pramANe cothA adhyayananA cheDe kahevAyeluM che - satra ... mAdhyAtim, ahIMyAM mahAnizIthanA cothA adhyayanamAM, ghaNA saiddhAMtiko keTalAka AlApakonI samyapha zraddhA karatA nathI ja, teo vaDe azraddhAna hovAthI amane paNa samyapha zraddhA nathI, e pramANe pUjya haribhadrasUri mahArAja kahe che. vaLI sarva ja A cothuM adhyayana azraddheya nathI ane mahAnizIthavA anya adhyayano paNa azraddheya nathI, paraMtu AnA ja=cothA adhyayananA ja, keTalAka parimita AlApako para azraddhAna che, e pramANe tAtparya che. je kAraNathI sthAnAMga, samavAyAMga, jIvAbhigama ane prajJApanAdimAM A pramANe kAMI kaheluM nathI arthAt mahAnizIthamAM kaheluM che e pramANe kaheluM nathI, arthAt mahAnizIthamAM kaheluM che tenAthI anya kaheluM che. vizeSArtha : pUjya haribhadrasUri mahArAja kahe che ke, caturtha adhyayananA keTalAka AlApako ghaNA siddhAMtakAro zraddhAna karatA nathI, tethI ame paNa zraddhAna karatA nathI; paraMtu saMpUrNa caturtha adhyayananI zraddhA karatA nathI evuM nathI, paraMtu caturtha adhyayananA keTalAka AlApakonI azraddhA karIe chIe. be-traNa AlApakone choDIne caturtha adhyayananA bIjA AlApako ane anya adhyayano mahAnizIthanA pramANarUpe ja badhA siddhAMtakArone mAnya che, ane pUjya haribhadrasUri mahArAjane paNa mAnya che. parimita AlApakonA azraddhAnanuM kAraNa batAvatAM kahe che sthAnAMga, samavAyAMga, jIvAbhigama ane prajJApanAdimAM A pramANe kAMI kahevAyuM nathI arthAtu caturtha adhyayananA keTalAka AlApakomAM je kahevAyuM che, e pramANe kahevAyuM nathI. mATe sthAnAMga-samavAyAMga AdinA te kathana sAthe caturtha adhyayananA te AlApakono virodha che, tethI ame zraddhA karatA nathI, ema kahevAnuM tAtparya che. utthAna : sthAnAMga Adi sAthe virodhavALA mahAnizIthanA adhyayanane batAvavA arthe 'yathA' thI kahe che - TIkArya : yathA ..... mavati ti jema pratisaMtApaka sthAna che ane te guphAmAM vasanArA manuSyo che, ane tyAM te sthAnamAM, pharI pharI paramadhAmikono sAtathI ATha vAra sudhI upapAta thAya che, ane vajazIlAgharaTTa saMpuTagata golika evA=aMDagolika evA, ane te dAruNo vaDe pIDA karAtA evA paNa teono paramAdhArmika jIvono, eka varSa sudhI prANano vinAza thato nathI. ti' zabda caturtha adhyayananA azraddheya AlApakano samApti arthaka che. 2-15 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko pratimAzataka | zloka : 42 vizeSArtha : pratisaMtApaka nAmanuM sthAna che tyAM guphAvAsI manuSyo che, ane tyAM paramadhArmika devo matsyarUpe sAta ATha vAra utpanna thAya che, ane dAruNa evA te guphAvAsI manuSyo temane pIDIne ratna meLave che. temane paDavA mATe vajazIlAnI ghaMTInA saMpuTamAM te matsyagolakane=aMDagolakane, sthApana kare che ane pachI temane pIle che. bAra mahinA pachI teono prANanAza thatAM temAMthI ratnanI prApti thAya che. TIkArca - vRddhavAvatuM ...... mArAMvanIyam II ahIM vRddhavAda A pramANe che - 'pathA' kAraNathI A ArthasUtra che, ane ahIM vivRtti praviSTa nathI arthAt A sUtra upara TIkAo nathI, ane A zrutaskaMdhamAM ghaNA artho che, ane sAro atizaya hovAthI atizayathI sahita evA gaNadharo vaDe kahelAM vacano AmAM che te kAraNathI, A pramANe hote chate kAMIpaNa zaMkA na karavI joIe. 'tti' zabda mahAnizIthanA pAThanI samAptisUcaka che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke vRddhavAda pramANe mahAnizIthanA AlApakamAM koI zaMkAnIya nathI. tenI puSTi karatAM graMthakArazrI kahe che - TIkA - virodhabhAnaM ca vedanIyasya jaghanyA sthitirantarmuhUrtamuttarAdhyayaneSUktA, prajJAphnAyAM tu dvAdazamuhUrtA ityAdau saMbhavatyeva / hetUdAharaNAsaMbhavetyAdinA prAmANyAbhyupagamo'pyubhayatra tulya iti dig / / 42 / / TIkArya : virodhamAnaM ... saMbhavatyeva ane uttarAdhyayanamAM darzAvedanIyanI jaghanya sthiti ajahUrta kahelI che, ane prajJApanAmAM bAra muhUrta kahela che ItyAdi kathanamAM, arthAt uttarAdhyayanamAM ane prajJApanAmAM vedanIyanI jaghanya sthitinA kathanamAM virodhanuM bhAna saMbhave ja che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, "dehUlAdaraVIkaMmata' ItyAdi dhyAnazatakanI gAthA vaDe ApAtathI virodha hovA chatAM ame tene pramANarUpe svIkArIe chIe. tethI graMthakArazrI kahe che - TIkArya : setUhadira ..... viju 'dehUlAdaragAsaMmata ItyAdi dhyAnazatakanI gAthA vaDe prAmANyano abhyapagama= Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa1 pratimAzataka | zloka : 42-43 svIkAra, ubhayatra=uttarAdhyayana ane prajJApanAmAM, tulya che, arthAt uttarAdhyayana ane prajJApatAnA kathanano virodha hovA chatAM prAmANyano abhyapagama tyAM karo cho, e rIte sthAnAMga, samavAyAMga Adi ane mahAnizIthanA kathanano virodha che, tyAM paNa prAmAyano svIkAra thaI zake che, e pramANe dizAsUcana che. 4rA vizeSArtha : dhyAnazataka gAthA-48nuM tAtparya e che ke, zAstromAM koI koI sthAnomAM ApAtathI paraspara virodha dekhAya, paraMtu te be kathanonA bheda pAchaLa hetu zuM che ? udAharaNa zuM che ? e prApta thatAM na hoya ane tethI teno sArI rIte nirNaya karI na zakAya evA sthAnomAM, buddhizALI puruSo sarvajJono mata avitatha che, e pramANe ciMtavana kare. II4zA. avataraNikA : mahAnizItha evAnyathAvacanamAzaGkate - avataraNikArya : mahAnizIthamAM ja anyathAvacananI dravyastavanA asvIkArarUpa avyathAvacananI, AzaMkA kare che - vizeSArtha : mahAnizItha sUtranA kuvalayAcAryanA prasaMgamAM je dravyastavanA viSayamAM 'ghare ... tamaH' e rUpa je kuvalayAcAryanuM anyathA vacana che=dravyastavanA asvIkAranuM vacana che, te zuM dravyastavano niSedha nathI karatuM? e prakAranI pUrvapakSI AzaMkA kare che - zloka : bhraSTaizcaityakRte'thitaH kuvalayAcAryo jinendrAlaye, yadyapyasti tathApyadaH satama ityuktvA bhavaM tIrNavAn / etatkiM navanItasAravacanaM no mAnamAyuSmatAm, yatkurvanti mahAnizIthabalato dravyastavasthApanam / / 43 / / zlokArdha : bhraSTo vaDe caitya mATe arthita evA kuvalayAcArya "joke jinAlayanA viSayamAM che, to paNa A sapApa che', e pramANe kahIne bhavane taryA, A navanItasAra vacana AyuSyamAna evA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara pratimAzataka | zlokaH 43 Apane zuM pramANa nathI? ke je kAraNathI mahAnizIthanA baLathI dravyastavanI sthApanA karo cho? A pramANe pUrvapakSI kahe che. II43ll TIkA : bhraSTaiH iti :- bhraSTaiH liGgamAtropajIvibhiH, caityakRte svAbhimatacaityAlayasampAdanAya, arthita:= prArthitaH, kuvalayAcArya:-padaikadeze padasamudAyopacArAt kuvalayaprabhAcAryaH, 'yadyapi etaccaityAlaye vaktavyamasti tathApi satamaH sapApam', ityuktvA bhavaM saMsArArNavaM, tIrNavAn / etat kim navanItasArAdhyayanavacanam AyuSmatAM prazastAyuSAM, bhavatAM no mAnaM=na pramANam ? yanmahAnizIthabalata:= mahAnizIthabalamavaSTabhya, dravyastavasthApanaM kurvantyAyuSmantaH / yatra hi vAGmAtreNApi dravyastavaprazaMsanaM niSiddham, tatra kathaM tatkaraNakAraNAdivihitaM bhaviSyatIti ? // 43 / / TIkArya : bhraSTa: ..... vayaprabhAvArtha, bhraSTo vaDe liMgamAtra upajIvIo vaDe, caitya mATe=svAbhimata cetyAlayanA saMpAdana mATe, kuvalayAcArya-kuvalayaprabhAcArya prArthita karAyA. ahIM padanA eka dezamAM padanA samudAyano upacAra karela hovAthI kuvalayAcAryano artha kuvalayaprabhAcArya grahaNa karavAno che. yadyapi ....tIvAnuM jo ke jinAlayamAM=jinAlaya saMbaMdhI A, vaktavya che to paNa satama= sapApa che, e pramANe kahIne (kuvalayaprabhAcArya) saMsAra samudrane taryA. patrei ...... sApukha7: I zuM A navanItasAra adhyayananuM vacana, AyuSyamAna prazasta AyuSyavALA Apane arthAt dravyastavanI sthApanA karanArA mUrtipUjakone zuM pramANa nathI? je kAraNathI mahAnizIthanA baLathI=mahAnizIthasUtranA baLanuM avalaMbana laIne, AyuSyamAna Apa dravyastavanuM sthApana karo cho? vatra di.... bhaviSyatIti? . je kAraNathI jyAM mahAnizIthamAM, vacanamAtrathI paNa drazAstavatI prazaMsA niSiddha che, tyAM kevI rIte tenuM dravyastavanuM, karaNa-karAvaNAdi vihita saMbhave? 0 di' zabda yasmAdarthaka che. paviSyatIti' ahIM 'ti' zabda che te kathananI samAptisUcaka che. karAcAravivihetuM ahIM zakti mAM Adi zabdathI anumodananuM grahaNa karavuM. l43 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 44 avataraNikA : uttarayati - avataraNikArya : zloka-43mAM luMpAke je zaMkA karI, teno uttara Ape che zloka H bhrAnta ! prAntadhiyA kimetaduditaM pUrvAparAnizcayAt, yena svazramaklRptacaityamamatAmUDhAtmanAM liGginAm / unmArgasthiratA nyaSedhi na punazcaityasthitiH sUriNA, vAgbhaGgI kimu yadyapIti na mukhaM vakraM vidhatte tava / / 44 / / 553 zlokArtha - he bhrAMta ! pUrvApara anizcayathI hIna buddhivALA evA tArA vaDe A zuM kahevAyuM ? jenA vaDe=ukta vacana vaDe=zloka-43mAM kahela 'yapi ..... satama:' e vacana vaDe, sUri dvArA svazramathI tRpta evA caityonA viSayamAM mamatAthI mUDhAtmA evA liMgIonI unmArgasthiratA niSedha karAI, paraMtu caityasthiti nahi. 'yadhapi' e prakAre vacanabhaMgI arthAt kuvalayAcAryanA pUrvokta vacanamAM vi e prakAre vacanabhaMgI che, te zuM tArA mukhane vakra nathI karatI ? / / 44 / / TIkA : 'bhrAnta' iti :- he bhrAnta ! viparyayAbhibhUta ! pUrvAparagranthatAtparyAnizcayAt prAntadhiyA= hInabuddhinA, tvayaitatkimuditaM = kutsitamuktam, yenoktavacanena svazramaklRptAni yAni caityAni teSu yA mamatA tayA mUDha AtmA yeSAM te tathA, tAdRzAM liGginAM sUriNA=kuvalayAcAryeNa, maThamizritacaityakarttavyatAgocaratatpratijJAM galahastayatA unmArgasthiratA = anAyatanapravRttidArddhaM, nyaSedhi na punazcaityasthitiH =samyagbhAvitacaityapravRttivyavasthA / TIkArya : Dhe prAnta ! vyavasthA | he bhrAMta !=he viparyayathI abhibhUta ! pUrvApara graMthanA tAtparyatA anizcayathI prAMta buddhivALA=hIta buddhivALA, evA tArA vaDe A zuM kahevAyuM ? arthAt kutsita kahevAyuM che; kema ke jenA vaDe=ukta vacana vaDe="pi ninAnaye tApi bavaH sattamaH" e prakAranA kuvalayAcAryanA ukta vacana vaDe, svazramathI klupta=batAvelAM, evAM je caityo, teone viSe je Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa4 pratimAzataka | zloka : 44 mamatA, te mamatAthI mUDha che AtmA jeono, tevA liMgIonI maThamizrita cetyakartavyatAnI gocara=viSayavALI, te pratijJAne liMgajIvIonI cayanimaNanI pratijJAne, dUra pheMkatA evA sUri vaDe kuvalayAcArya vaDe, unmArgasthiratA=anAyatana pravRttinI daDhatA, niSedha karAI; paraMtu caityasthiti=samyaglAvita caityapravRttinI vyavasthA, niSedha karAI nathI. vizeSArtha : mahAnizIthasUtramAM kuvalayAcAryanA prasaMgamAM kahela vacana dvArA kuvalayAcArye liMgadhArInI unmAsthiratAno niSedha karela che. te liMgIo potAnA zramathI banAvelAM caityone viSe mamatAvALA che, arthAt pote yatna karIne gRhastho pAsethI dhanAdi meLavIne caityonuM nirmANa karyuM che, tethI te caityomAM teo mamatA dharAve che ke ame A caityonuM nirmANa karyuM che, mATe caityonI mamatAthI teo mUDha thayelA che=potAnA saMyamajIvanane bhUlIne vezamAtramAM rahevA chatAM saMyamanI ucita pravRtti karavAmAM mUDha thayelA che, tevA prakAranA liMgIonI maThamizrita caityakartavyatA viSayaka te pratijJAne liMgIonI caityanirmANanI pratijJAne, A sapAya che e vacana vaDe gaLethI pakaDIne dUra pheMkatA evA kuvalayAcArye unmArgasthiratAno ja=nahi sevavA yogya pravRttinI daDhatAno ja, niSedha karyo che; paraMtu samyagu bhAvita caityapravRttinI vyavasthAno niSedha karyo nathI. je zAstrokta vidhi pramANe hoya te samyagu kahevAya, ane zAstrokta vidhithI bhAvita evI caityapravRtti jyAre gRhastho karatA hoya tyAre tevI pravRttino upadezako niSedha karatA nathI. yadyapi kvacit koI zrAvaka alpabodha ke alpasattvAdine kAraNe vidhimAM truTi rAkhatA hoya to tene suvihito e truTinA nivAraNa arthe upadeza Ape che, paraMtu gRhasthanI caityapravRttino niSedha karatA nathI. paraMtu sAdhuvezadhArI jyAre maThamizrita caityanirmANanI pravRtti karatA hoya tyAre te anAyatana pravRttirUpa che, ane tevI anAyatana pravRttino ja niSedha potAnI zakti hoya to upadezaka kare che. utthAna : pUrvamAM kuvalayAcAryanA vacananuM tAtparya zuM che te batAvyuM, tyAM pUrvapakSI kahe che ke pUrvamAM graMthakAre kuvalayAcAryanA vacananuM tAtparya kholyuM e ja tAtparya che, paraMtu caityapravRttinA niSedhanuM tAtparya nathI,ema kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che - TIkA: ihArthe yadyapIti vAgbhaGgI-vacanaracanA, kimu tava mukhaM vakraM na vidhatte ? api tu vidhatta iva Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 44 TIkArtha H kan hArthe vaiM / jinAlayane kahenArA mahAnizIthanA vacanamAM kuvalayAcAryanA kathanano pUrvapakSI je artha kare che ke, "jinAlaya sapApa che" e arthamAM 'ghapi'='joke' e pramANenI vacanaracanA zuM tArA mukhane vakra karatI nathI? paraMtu kare ja che. vizeSArtha : - pUrvapakSI vicA2ka hoya to tene lAge ke, jinAlayanuM vaktavya pAparUpa hota to mahAnizIthamAM 'yavi'e prakAre prayoga ka2vAne badale ema ja kahyuM hota ke "caityAlaya sapApa che." paraMtu mahAnizIthasUtramAM tema na kahetAM ema kahyuM ke, "joke A caityAlayanA viSayamAM vaktavya che, to paNa sapApa che" - ema kahIne kuvalayAcArya saMsArasamudrane taryA. e pramANe 'yapi' thI kahyuM, te tArA mukhane vakra kare chete vacana racanA tArA arthane puSTa kare tevI jaNAvavA chatAM kAMIka vAMkI lAge che, te ja batAve che ke, mahAnizIthamAM jinAlayanuM vaktavya che, te pAparUpa nathI, paraMtu e liMgajIvIonI asamyag AcaraNArUpa hovAthI pAparUpa che. TIkA H aprAkaraNikasya sambodhya mukhavakrIkaraNasya kAryasyAbhidhAnena prakRtavakroktyabhidhAnAdaprastutaprazaMsAlaGkAraH / 'aprastutaprazaMsA yA sA saiva prastutAzrayA' iti lakSaNam / (kA0 pra0 da0 u0 sU0 151) TIkArtha H ---- aprAkaraNikasya * anAraH aprAkaraNikane saMbodhana karIne mukhavakrIkaraNarUpa kAryanA abhidhAna vaDe prakRta vakroktinuM abhidhAna hovAthI aprastutaprazaMsA alaMkAra che arthAt pUrvapakSInA kathananA javAbarUpe graMthakAre kahyuM che. 'yadyapi' e vacanaracanA zuM tAruM mukha vakra karatI nathI ? e aprastutaprazaMsA alaMkAra che. vizeSArtha : je vastunI vAta cAlatI hoya tenA saMbaMdhI je kathana hoya te prAkaraNika kahevAya, ane tenI sAthe saMbaMdha vagaranuM koI kathana hoya tene aprAkaraNika kahevAya. prastutamAM mahAnizIthasUtramAM kuvalayAcAryanA vacanano artha luMpAke caityAlayane sAvadyarUpe sthApana karavAmAM karyo, tethI caityAlayane sAvadyarUpe sthApana ka2vAmAM 'nar vi niAnaye ..... e vacana aprAkaraNika bane che; kema ke jinAlayane sAvagharUpe sthApana ka2vAmAM 'sAvamiI' eTaluM ja vacana upayogI che. paraMtu eTaluM ja vacana na kahetAM 'napha vi niAnaye taha vi sAvamAM' e prakA2nA kuvalayAcAryanA vacanamAM 'napha vi niALaye' e vacana jinAlayane sAvadya sthApana Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa6 pratimAzataka | zloka : 44 karavAmAM aprAkaraNika bane che; kema ke te vacana jinAlayane sAvadya sthApavAmAM upayogI banatuM nathI. tethI graMthakAre te aprAkaraNikane saMbodhana karIne mukhavakIkaraNarUpa kAryanuM abhidhAna prastuta zloka-43nA caramapAdamAM batAvyuM che. te A pramANe - "pa nipaIna' e vacana tArA mukhanA vakIkaraNarUpa kArya kare che, ane tenA dvArA prakRtinuM vakroktithI abhidhAna che arthAt kuvalayAcAryanA kathanathI prakRta e che ke unmArganI sthiratAno niSedha karavo, te prakRtinuM vakrokti dvArA graMthakAre abhidhAna karela che. te A rIte - "gha' e prakAranuM vacana tAruM mukha vakra kare che, e prakAranI vakroktithI prakRtinuM jinAlayaviSayaka vartatA unmArganA niSedhanuM abhidhAna graMthakAre karela che, tethI zlokanA caramapAdanuM kathana aprastutaprazaMsA alaMkAra che. utthAna : aprastutaprazaMsA alaMkAranuM lakSaNa batAvatAM kahe che - TIkArca - aprastuta ..... nakSaVI| | aprastutaprazaMsA=aprastuta kathana je che te aprastutaprazaMsA alaMkAra che. te aprastutaprazaMsA ja, prastuta AzrayavALI che. e prakAranuM aprastutaprazaMsA alaMkAranuM lakSaNa che. * vizeSArtha : aprastutaprazaMsA alaMkAranuM yojana prastuta zlokamAM A rIte che - laMpAkane kuvalayAcAryanA vacanathI jinAlayane sAvadyarUpe sthApana karavuM che. te sAvadyarUpe sthApana kuMpAkane prastuta che ane unmArganI sthiratAno niSedha aprastuta che. ane "yadyapi" e vacanaracanA tAruM mukha vakra kare che, tenAthI te aprastutanuM kathana thAya che, ane tethI te aprastutakathana e aprastutaprazaMsA alaMkAra che. ane te aprastutaprazaMsA prastuta AzrayavALI che arthAt graMthakArane A kathana dvArA prastuta e che ke kuvalayAcAryanuM vacana unmArganI sthiratAno niSedha kare che, paraMtu caityasthitino nahi; ane graMthakArane A je prastuta che, tenA AzrayavALI A aprastutaprazaMsA che. utthAna : A rIte mULa zlokamAM kayo alaMkAra che, te batAvyuM. have sAvaghAcAryanA kathanamAM 'na vi. nijAti' ... e prakAranuM je vacana che, tenuM kharuM tAtparya zuM che, te batAvavA arthe kahe che -- TIkA : __ "jai vi jiNAlaye taha vi sAvajjamiNaM" na svabhAvatazcaityasthiterduSTatvamAha, kiMtumaThapravRttyupAdhinetyevaM zraddheyam / na hi 'yadyapi pAyasaM tathApi na bhakSya miti vacanaM viSamizritAdhupAdhisamAvezaM vinopapadyate iti bhAvanIyaM sUribhiH (sudhibhiH) / / 44 / / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 44 TIkArtha - "napha vi * zraddheya" / / "joke jinAlayaviSayamAM (A kathana) che to paNa A sAvadya che." A kathana svabhAvathI caityasthitinuM duSTapaNuM kahetuM nathI, paraMtu maThapravRttinI upAdhi vaDe caityasthitinuM duSTapaNuM kahe che, e pramANe zraddhA karavI joIe arthAt kuvalayAcaryanA vacanathI unmArganI sthiratAno niSedha thAya che, paraMtu caityasthitino niSedha thato nathI, e pramANe zraddhA karavI joIe. vizeSArtha : ma koI jIva ema kahe ke, bhogAdinI kriyA sAvagha che, to te kriyA svarUpathI sAvadya che ema siddha thAya. jyAre koI jIva sAmAyikanI kriyA karato hoya tyAre te sAmAyikamAM anucita pravRtti karato hoya tyAre jo ema kahevAmAM Ave ke, "A sAmAyikanI kriyA che to paNa sAvadya che," tyAre koIka evI anucita pravRttine kAraNe te sAmAyikanI kriyAne sAvadya kahevAmAM Ave che; paraMtu te sAmAyikanI kriyAne svarUpathI sAvadya kahevA mATe Avo prayoga thato nathI; te sAmAyikamAM koI anucita pravRtti che te upAdhi che, te upAdhinA kAraNe te sAmAyika sAvadya siddha thAya che. tema prastutamAM kuvalayAcArye "joke A jinAlayanA viSayamAM pravRtti che, to paNa sAvadya che" ema kahyuM, tethI nakkI thAya che ke, maThapravRttirUpa upAdhine kA2Ne A jinAlayanI pravRtti sAvadya bane che, paraMtu svabhAvathI sAvadya nathI. utthAna : 557 A kathanamAM dRSTAMta dvArA samarthana karatAM hetu Ape che -- TIkArya : na hi ......surimiH (sudhima:) je kAraNathI "joke khIra che to paNa bhakSya nathI," e pramANenuM vacana viSamizritAdi upAdhinA samAveza vagara ghaTI zakatuM nathI, e pramANe buddhizALI vaDe bhAvana karavuM. 544 // (c) '7 di' ahIM 'di' zabda yasmAdarthaka che, tenuM joDANa pUrvanA kathana sAthe che. Q 'bhAvanIya sUrimiH' pATha che tyAM 'mAvanIyaM sudhimaH' e pAThanI saMbhAvanA che ane e mujaba TIkArtha karela che. tattva bahuzruta jANe. vizeSArtha : jema khIra bhakSya che, to paNa jyAre koI ema kahe ke, "joke pAyasa che to paNa bhakSya nathI," tyAre te vacana viSamizritAdi pAyasane AzrayIne ja ghaTe. e rIte prastutamAM "joke jinAlayanA viSayamAM A vaktavya che, to paNa A sAvadya che" e vacana, maThapravRttivALA jinAlayane AzrayIne ja thaI zake, e pramANe vicArakoe bhAvana karavuM. II44 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 45 papa8 avataraNikA : evaM vyAkhyAnena evAnyatrApi sUtrasya niHzaGkitatvakaraNena prvrjyaasaarthktoppttiritynuzAti - avataraNikArya : A rIte vyAkhyAna vaDe ja=pUrvamAM kuvalayAcAryanuM je jinamaMdira viSayaka sAvadhanuM kathana hatuM, tenuM sApekSa rIte je vyAkhyAna karyuM, e rIte vyAkhyAna vaDe ja, anyatra paNa sUtranuM niHzaMkitapaNuM karavA dvArA pravrajayAnA sArthakapaNAnI upapatti thAya che arthAt pravajayA sArthaka thAya che, evuM anuzAsana graMthakAra kare che - vizeSArtha : mahAnizIthanA kathanamAM jema eka ThekANe dravyastavanuM vidhAna karyuM ane anya ThekANe sAvadyAcAryanA kathanamAM tene sAvadya kahyuM, tenI samyagu samAlocanA karIne te kaI apekSAe che tenuM vyAkhyAna karyuM, e rIte anyatra paNa sUtramAM ApAtathI paraspara virodha dekhAya tenuM samAdhAna karIne niHzakitapaNuM karavAthI pravajyA sArthaka thAya che; kema ke sUtramAM niHzaMkitapaNuM na hoya to bhagavAnanA vacanamAM daDha zraddhA rahe nahi, ane bhagavAnanA vacanamAM daDha zraddhA na hoya to pravRttinI daDhatA rahe nahi, ane adRDha pravRttivALI pravrajyA samyagu phaLa Ape nahi. tethI samyagu phaLanA arthIe daDha pravRtti karavI Avazyaka che, ane daDha pravRtti karavA mATe sUtramAM niHzaMkitapaNuM karavuM joIe. tethI je rIte mahAnizIthanA kathanamAM niHzaMkitatA karI che, te rIte virodhano parihAra karIne sarvatra sUtramAM niHzaMkitatA karavI joIe. kvacit koI sthAnamAM buddhinI alpatAne kAraNe paraspara virodhano parivAra na thAya, to paNa A sarvajJakathita sUtra leza paNa anyathA nathI, tevI buddhine gItArtho sthira kare che, jethI daDha pravRtti dvArA pravrajyAnA phaLanI prApti thAya. e prakAre zlokamAM graMthakArazrI kahe che - prastuta gAthAnI avataraNikAnA kathana sAthe zlokanI saMgati A rIte che - prastuta zloka-45nI avataraNikAmAM kahyuM ke, jema zloka-44mAM vyAkhyAna karyuM, e rIte vyAkhyAna dvArA bIje ThekANe paNa sUtranuM niH zakitapaNuM karavAthI pravrajyAnI sArthakatAnI upapatti che, ane tevo bhAva zloka-45nI TIkAmAM sthUlathI dekhAto nathI. paraMtu zloka-4panA uttarArdhamAM kahyuM ke, madhyastha gItArtho sthAne sthAne zAstranA padArthone paraspara avirodhI rIte joDavA mATe saMmukha karAyelA vimarzavALA sarva graMthane, dhIre dhIre zrotAne temanI prajJAne anusAre yathArtha nirNaya karAvIne svasiddhAMtamAM zalyarahita banAve che, tenAthI ja teonI pravajyAnI sArthakatA che. e prakAre avataraNikAnA kathana sAthe zlokanA kathanano saMbaMdha che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 45 zloka H yatkarmAparadoSamizritatayA zAstre vigItaM bhavet, -svAbhISTArthalavena zuddhamapi tallumpanti duSTAzayAH / madhyasthAstu pade pade dhRtadhiyaH saMbandhya sarvaM budhAH, zuddhAzuddhavivekataH svasamayaM niHzalyamAtanvate / / 45 / / zlokAryu : aparadoSathI mizritapaNA vaDe je karma (kriyA) zAstramAM niSiddha hoya, (chatAM) zuddha paNa te karmane sva abhISTa=svaISTa, artha lava vaDe duSTa AzayavALA (luMpAko) lope che. vaLI zAstranA dareka padomAM dhRta buddhivALA=saMmukha vimarzavALA, madhyastha evA budha puruSo sarvane=sarva graMthane, saMbaMdha karIne zuddha-azuddhanA vivekathI svasamayane=svasiddhAMtane, niHzalya-zalyarahita, vistAre che. II45]aa TIkA H TIkArya H 559 'yatkarma' iti :- yatkarma svarUpataH zuddhamapi aparadoSeNa mizritatayA zAstre vigItaM = niSiddhaM, bhavet, tat svAbhISTArthalavena = svAbhimatArthalezaprAptyA, zuddhamapi duSTAzayA lumpanti chidrAnveSiNAmIdRzacchalasya sulabhatvAt, yatkarma sutamatvAt, 'yatkarma' je karma svarUpathI zuddha paNa apara doSa vaDe mizritapaNAthI zAstramAM vigIta=niSiddha, hoya te zuddha paNa karma svaabhISTa arthalavathI=svaabhimata arthanA lezanI prAptithI, duSTa AzayavALA evA luMpAko lope che; kema ke chidrAdveSIone AvA prakAranA chalanuM sulabhapaNuM che. vizeSArtha H zAstranI vidhi pramANe karAyeluM dravyastava AtmAnA kalyANanuM kAraNa hovAthI svarUpathI zuddha che, to paNa maThapravRttirUpa doSathI mizrita hovAne kA2Ne zAstramAM niSiddha che. tethI tenuM AlaMbana laIne zuddha paNa te dravyastavane duSTa AzayavALA luMpAko lope che; kema ke luMpAkane abhimata e che ke, dravyastavane pAparUpe sthApana karavuM. e rUpa potAnA abhimata arthanA lezanI prApti teone apara doSathI mizrita evA dravyastavanA niSedhanA vacanathI thAya che, ane tethI tenA dvArA zuddha evA dravyastavane paNa teo te zAstravacano dvArA lope che, ane temAM hetu tarIke "chidrAvaipiLAmIvRzaastasya suktamatvAt' kahela che. teno bhAva Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 pratimAzataka | zloka : 45 e che ke, je jIva syAdvAdane svIkArato hoya chatAM arthathI ekAMtavAdano Azraya karato hoya, tyAre svapakSane puSTa ka2vA mATe ja e zAstravacanone joDavA mATe te yatna karato hoya che. prastutamAM luMpAka syAdvAdane mAne che, to paNa te jinapratimAne sAvagha kahIne sthApanA nikSepAno ekAMte apalApa kare che, tethI te apekSAe te ekAMtavAdI che. tethI zAstranAM vacanone potAnI puSTi karavA arthe ja te joDavA yatna karato hoya che, tethI te chidrAnveSI che. ane tevA jIvane mizritadoSane AzrayIne dravyastavanI niMdAnAM vacanone grahaNa karIne saMpUrNa dravyastavanA niSedhane karavArUpa chalanI prApti sulabha bane che. zAstravacano je arthane batAve che, te arthane grahaNa karavAne badale potAnI mati pramANe arthanuM grahaNa karavuM te chala che, ane tevuM chala chidrAnveSI jIvone sulabha hoya che. dravyastava yadyapi svarUpathI sAvadya che, paraMtu anubaMdhathI niravagha che; to paNa prastutamAM dravyastavane svarUpathI zuddha kahyuM, tenuM tAtparya e che ke, je vastu AtmakalyANanuM kAraNa hoya te svarUpathI zuddha che, paraMtu anya upAdhine kAraNe sadoSa che; arthAt maThAdhIzanI pravRttine kAraNe dravyastava sadoSa che, te batAvavA arthe dravyastavane svarUpathI zuddha kahela che. zAstramAM anyatra dravyastavane svarUpathI sAvagha kahyuM, tyAM dravyastavanI kriyA pRthvIkAyAdinA upamardhanarUpa hovAthI svarUpathI sAvadyarUpa kahela che, ane te kriyA dvArA AtmAnA guNono vikAsa thAya che, te apekSAe anubaMdhathI niravagha kahela che. utthAna : zlokanA pUrvArdhanuM kathana TIkAmAM kahyuM, te ja vAtane dRSTAMta dvArA spaSTa karatAM 'yathA' thI kahe che - TIkAH yathA khedodvegAdidoSamizritamAvazyakAdi niSiddhamiti duSpAlyatvAdAvazyakamevaidaMyugInAnAmakarttavyamityAdhyAtmikAdayo vadanti - vidhibhaktivikalo dravyastavo niSphalaH syAt / tadAha 'jaM puNa eyaviyuttaM egaMteNeva bhAvasunnaM ti / taMvisamma viNatao bhAvatthayAheuo NeyaM' (paJcAM0 6 gA0 9) - yavanuSThAnam ta=vityam, mAvo=vahumAnam, viSayepi-vItaropi vidhIyamAnam, ta:=dravyastavaH / tathA prakRte'pi maThamizritadevakulAdikaM nAcAryeNAnumatamityAdikaM puraskRtya dravyastava eva na kArya iti lumpakA vadanti / TIkArya - yathA . svAt / je pramANe kheda-udvegAdi doSathI mizrita AvazyakAdi niSiddha che, ethI karIne duHkhethI pAlana thaI zake tema hovAthI A yugavALAne Avazyaka jaakartavya che, e prakAre jema Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 45 51 AdhyAtmiko Adi kahe che; te prakAre vidhibhaktivikala dravyastava niSphaLa che, ane tenI puSTi karavA mATe 'tavAda' thI paMcAzakanI sAkSI ApI te prakAre, prastutamAM paNa=dravyastavanA viSayamAM paNa, maThamizrita devakulAdika AcArya vaDe=kuvalayAcArya vaDe, anumata nathI, ItyAdikane AgaLa karIne dravyastava ja karavuM joIe nahi, e pramANe luMpAko kahe che. (e prakAre anvaya che.) AdhyAtmiko vartamAnamAM AvazyakAdi akartavya che, tenI puSTi karavA mATe vidhibhaktivikala dravyastava niSphaLa thAya, ema kahe che; ane temAM tavAda - thI paMcAzakanI sAkSI Ape che. teno artha A pramANe che - reMja puNa . dravyastavaH / je anuSThAna vaLI AnAthI=aucityathI, viyukta che tathA ekAMte bhAvazUnya=bahumAnazUnya che, te anuSThAnanA viSayamAM paNa=vItarAganA viSayamAM paNa, karAtuM taka=te= dravyastava, nathI; kema ke bhAvastavanuM kAraNa nathI, e pramANe jANavuM. 0 paMcAzakanI sAkSImAM mAvasunna pachI ti=skRti' che, te jevaM nI pUrvamAM grahaNa karavAno che. 'kRti jJeyaM' A pramANe anvaya che. cha ghevoaAviyonizritamAvazyati - kheda, udvegAdi doSathI mizrita 'AvazyakAdi' kahyAM, ahIM 'savi' padathI dravyastava grahaNa karavAnuM che. khedAdi AThe doSo jema AvazyakamAM parihAra karavAnA che, tema dravyastavAdi anya kriyAomAM paNa parihAra karavAnA che. 0 TIkAmAM 'niSiddhamiti kuSmAnvatvAt'niSiddha che, ethI karIne duHkhethI pALI zakAya tevuM che, ema sIdho artha vicArIe to saMgata na lAge, paraMtu teno bhAva A pramANe che - khedAdi doSavALuM niSiddha che, ethI karIne doSarahita karavuM duSpAlya che, ethI karIne vartamAnamAM akartavya che, ema artha karIe to koI asaMgati nathI. (c) 'AdhyAtmiAvavo vanti' ahIM'vi' padathI nizcayane pradhAna karanArA ane vyavahArane gauNa karanArAonuM grahaNa karela che. (c) nAcAryeLAnumatamityAvika - 'tyAvida' ahIM 'vi'padathI e kahevuM che ke, kuvalayAcAryanA dravyastavane sAvagha kahenArAM vacanone jema luMpAka AgaLa kare che, tema doSothI duSTa evA dravyastavanI niMdAne kahenArAM anya paNa zAstravacanone AgaLa karIne luMpAka dravyastavane akartavyarUpe sthApana kare che. vizeSArtha : zAstramAM kheda-udvegAdi ATha doSo kriyAmAM kahyA che, te doSothI mizrita AvazyakAdi kriyA karavAno niSedha karyo che. paraMtu sarva doSothI rahita kriyA A kALamAM duSmAlya che, tethI A kALanA jIvone Avazyaka akartavya che, e prakAre AdhyAtmiko kahe che. te prakAre luMpAko paNa maThamizrita devakulAdika kuvalayAcArya dvArA kartavyarUpe saMmata nathI, tene AgaLa karIne dravyastava kartavya nathI, tema kahe che; arthAt jema AdhyAtmiko khedAdi doSamizrita AvazyakanA niSedhane AgaLa karIne Avazyakane akartavya kahe che, tema luMpAka maThamizrita devakulAdinA niSedhane AgaLa karIne dravyastavane akartavya kahe che. * Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 45 AnAthI e kahevuM che ke, jema AdhyAtmiko Avazyakane akartavya kahe che te anucita che, tema luMpAka dravyastavane akartavya kahe che te tenA jevuM anucita che. ane potAnI vAtanI puSTi karavA mATe AdhyAtmiko kahe che ke, vidhibhaktivikala dravyastava niSphaLa che, tethI te karavuM joIe nahi; ane je khedAdi doSavALuM hoya te vidhibhakti zUnya hoya che, tethI A kALamAM Avazyaka ane 'Adi' padathI dravyastava ka2vuM joIe nahi, ane tenI puSTi paMcAzakanA baLathI kare che. 562 paMcAzakamAM dravyastavane AzrayIne kathana che, tenI sAkSI lIdhI che, ane te sAkSIthI AdhyAtmiko vidhibhaktirahita dravyastava niSphaLa thaze, tema batAve che. tenAthI e phalita thAya che ke paMcAzakanA baLathI vidhibhaktivikala dravyastava jema niSphaLa che, tema vidhibhakti vagaranI AvazyakAdi anya kriyA paNa niSphaLa che, e prakAre AdhyAtmiko kahe che, te teonuM anucita kathana che. paMcAzakamAM je kahyuM tyAM ekAMta bhAvazUnya anuSThAnane akartavya kahela che, ane ekAMta bhAvazUnya anuSThAna temanuM che ke, jeo vidhibhaktipUrvaka karavAnI vRtti dharAvatA nathI. tethI jeo vidhibhaktipUrvaka ka2vAnI vRttivALA che, chatAM pramAdane kAraNe kAMIka vidhimAM truTio rahe che tenA parihAranI IcchAvALA che, ane parihAra mATe yatna kare che, teonuM anuSThAna ekAMte bhAvazUnya nathI. tethI paMcAzakanA kathanano viparIta artha joDI AdhyAtmiko vidhibhaktinI khAmIvALA dravyastavamAtrane niSphaLa kahe che, te teonuM viparIta yojana che. ane te prakAre luMpAko kuvalayAcAryanA maThamizrita devakulAdinA vacanane grahaNa karIne dravyastavane akartavya kahe che, te temanuM viparIta yojana che; kema ke kuvalayAcArye maThamizrita devakulAdino niSedha karyo che, paraMtu devakulAdinA nirmANamAtrano niSedha karyo nathI. tethI devakulAdi nirmANa karavAM te maThamizrita na hoya to akartavya che, ema kahI zakAze nahi. jyAre luMpAka dravyastavano niSedha karIne devakulAdika kartavya nathI, tema sthApana kare che, te tenuM viparIta yojana che. ahIM vizeSa e che ke, dRSTAMtamAM 'yathA' thI je kahyuM ke kheda-udvega Adi doSamizrita AvazyakAdi niSiddha che, tethI e prazna thAya ke, A kALamAM khedAdi doSarahita Avazyaka prAyaH azakya che, tethI viSamizrita annanI jema te niSiddha hoya to doSathI rahita zuddha karavuM saMmata hovA chatAM tevuM azakya hoya tyAre doSathI duSTa karavuM kaI rIte ucita gaNAya ? jema zuddha pAyasa aprApya hoya to viSamizrita grahaNa karavAnuM koI vidhAna karatuM nathI. tenuM tAtparya e che ke, yadyapi khedAdi doSathI rahita ja Avazyaka kartAya che, tathApi abhyAsadazAmAM khedAdi doSono parihAra sarvathA azakya hovA chatAM doSanA parihAra mATe jai yatna karato hoya, tenA kheda-udvegAdi doSo niranubaMdha hoya che. tethI uttarottara samyag yatnane kAraNe hIna-hInatara thAya che, ane te ja rIte abhyAsanA atizayathI zuddha AvazyakanI prApti thAya che. tethI sAnubaMdha doSavALA Avazyaka niSiddha che ane te viSamizrita pAyasa jevA che, tethI te akartavya che, to paNa niranubaMdha doSavALA Avazyaka zuddha AvazyakAdinA kAraNarUpe hovAthI abhyAsadazAmAM kartavya che, ane te viSamizrita pAyasa jevA nathI, tethI te akartavya nathI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 45 563 zAstramAM kheda-udvegAdi doSothI mizrita kriyAno niSedha karIne tenA parihAra mATenA yatnapUrvaka Avazyaka karavAnuM vidhAna karela che. tethI koI jIva kheda Adi doSonA parihAra mATe yatna karato hoya, Ama chatAM abhyAsadazAmAM sarvathA teno parihAra na thato hoya, paraMtu kramasara doSa alpa-alpatara thatA hoya to tevA Avazyakano niSedha karela nathI. paraMtu potAnI ruci pramANe artha karavAnI vRttivALA AdhyAtmiko te zAstravacanone grahaNa karIne kahe che ke, khedAdi doSothI rahita AvazyakAdi A kALamAM karavAM zakya nathI, tethI vartamAnamAM AvazyakAdi karavA karatAM AdhyAtmika padArthonuM ciMtana karavuM e ja hitAvaha che, ema kahIne sarvathA AvazyakAdino apalApa kare che. TIkA - : madhyasthAstu=gItArthAH, pade pade = sthAne sthAne, dhRtadhiyaH = sammukhIkRtavimarzAH, sarvaM granthaM zanaiH zanaiH mandaM mandaM zrotRprajJAnusAreNa saMbandhya zuddhAzuddhayorvivekaH - vinizcayaH tataH, svasamayamsvasiddhAntaM, niHzalyaM, zalyarahitamAtanvate - tAtparyavivecanena sUtraM pramANayanti na tu zaGkodbhAvanena mithyAtvaM varddhayantIti bhAvaH / / 45 / / TIkAryaH madhyasthAstu bhAvaH ||49 || vaLI madhyastho=gItArtho, sthAne sthAne zAstranA dareka padomAM, dhRtabuddhivALA=sanmukhIkRta vimarzavALA=ApAtathI paraspara viruddha jaNAtA kathanonA yathArtha tAtparyane joDavAmAM saMmukha karyo che vimarza jeNe evA, sarva graMthane dhIre dhIre zrotAnI prajJAne anusAre saMbaMdha karIne zuddhAzuddhano viveka=vinizcaya, tenAthI-zuddhAzuddhanA vivekanA nizcayathI, svasamayane=svasiddhAMtane, niHzalya=zalyarahita, vistAre che-tAtparyanA vivecanathI sUtrane pramANita kare che, paraMtu zaMkAnA udbhAvana vaDe mithyAtvanuM vardhana karatA nathI, e pramANe bhAva=tAtparya, che. I45 ***** vizeSArtha : duSTa AzayavALA jIvo zuddha evA paNa kathanane lope che, jyAre madhyastha gItArtho zAstranA dareka sthAnomAM yathArtha nirNaya karavA mATe saMmukha vimarzavALA thAya che, ane saMpUrNa graMthane dhIre dhIre zrotAnI prajJAne anusAre saMbaMdhita kare che. eka sAthe ApAtathI virodha batAvIne zrotAne vyAmoha karatA nathI, paraMtu jema jema zrotAnI prajJA khIle che, tema tema temanI prajJAne anusAre paraspara virodhI kathanono saMbaMdha joDe che. ane A rIte zuddha-azuddhanA vivekathI=AvuM dravyastava zuddha che mATe zAstra saMmata che, ane AvuM dravyastava azuddha che mATe zAstra saMmata nathI, e prakAranA zuddha-azuddhanA nizcayathI, teo svasiddhAMtane zalyarahita vistAre che, paraMtu zrotAne ApAtathI dekhAtA virodhonuM uddbhAvana ka2Ine zAstranA viSayamAM zaMkAvALA karatA nathI, ke jethI mithyAtvanI vRddhi thAya. II4pA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 pa64 avataraNikA: etena pradezAntaravirodho'pi parihata ityAha - avataraNikArya : AnA dvArA zloka-44 mAM kahyuM ke, mahAnizIthamAM kuvalayAcAryanA prasaMgamAM "pi' e vacananI racanA tArA mukhane vakra karatI nathI ? e kathana dvArA, pradezAMtarano virodha paNa parihAra karAyo, e prakAre kahe che - vizeSArtha : zloka-44mAM kahyuM ke, mahAnizIthamAM kuvalayAcAryanA prasaMgamAM 'vi' e vacanaracanA tArA mukhane vakra karatI nathI ? e kathana dvArA mahAnizIthamAM dravyastavano virodha hato teno parihAra thayo arthAt eka sthaLe dravyastavanuM kartavyatArUpe varNana ane anya sthaLe dravyastava pAparUpa che ema kahyuM, te virodhano parihAra karyo. ane enA dvArA pradezAMtarano virodha paNa parihAra karAyo=mahAnizIthamAM anya sthAnamAM zrI vajasUrie je caMdraprabhaprabhunI yAtrAno niSedha karyo, te rUpa pradezAMtarano virodha paNa parihAra karAyo, e prakAre kahe che - zloka : tenAkovidakalpitazcaraNabhRdyAtrAniSedhodyatazrIvajrAryanidarzanena sumuneryAtrAniSedho hataH / svAcchandyena nivAritA khalu yatazcandraprabhasyAnatiH, pratyajJAyi mahottaraM punariyaM sA taiH svaziSyaiH saha / / 46 / / zlokArca - tethI=pUrvokta hetuthI, cAritradhArIonI yAtrAnA niSedhamAM udhata evA zrI vajAcAryanA dRSTAMtathI atAtparyajJa vaDe tAtparyane nahi jANanArA vaDe, kalpita, sumuninI yAtrAno niSedha nirAkRta karAyo; je kAraNathI svAskaMdhathI svataMtrapaNAthI, (guru vaDe) caMdraprabhasvAmInI Anati vaMdanA, nivArAI che. vaLI A caMdraprabhasvAmInI yAtrA karavAnI mahotsava pachI teo vaDe zrI vajAcArya vaDe, svaziSyo sAthe pratijJA karAI che. ll46ll TIkA : ____tena' iti :- tenoktahetunA akovidena atAtparyajJena, kalpitazcaraNabhRtAM yAtrAniSedhe udyatA ye zrIvajrAryA: zrIvajrasUrayaH, teSAM nidarzanena dRSTAntena, sumuneH susAdho:, yAtrAniSedho hata:= Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 nirAkRtaH, yatastatra granthe svAcchandyena = AjJArahitatayA, gurubhiH candraprabhasya = candraprabhasvAminaH, AnatiH niSiddhA, mahottaraM saGghayAtrotsavanivRttyanantaraM punariyaM candraprabhayAtrA tairAcAryaiH svaziSyaiH saha pratyajJAyi=kartavyeti pratijJAviSayIkRtA / atrApyavidhiyAtrAniSedhamevopazrutya yAtrAmAtraM mUDhairniSiddham, tadrUSitaM tAtparyajJairiti bodhyam / / TIkArya : teno hetunA ..... vodhyam ||tethI=ukta hetuthI, sAdhuonI yAtrAniSedhamAM udyata je zrIvajArya=zrI vajrasUri temanA dRSTAMtathI, atAtparyajJa vaDe kalpita sumuninI=susAdhunI, yAtrAno niSedha nirAkRta karAyo. je kAraNathI te graMthamAM guru vaDe svAmbaMdhathI=AjJArahitapaNAthI, karAtI zrI caMdraprabhanI=zrI caMdraprabhasvAmInI, Anati=vaMdanA, niSedha karAI, (ane) mahottara=saMghayAtrAnA utsavanI nivRtti pachI, vaLI A caMdraprabhasvAmInI yAtrA teo vaDe=AcArya vaDe, svaziSyonI sAthe karavI, e pramANe pratijJA viSaya karAI. ahIM paNa avidhiyAtrAniSedha svIkArIne=zAstramAM avidhiyAtrAniSedhanAM kahenArAM vacanone svIkArIne, mUDho vaDe yAtrAmAtra niSiddha karAI, te tAtparyajJo vaDe dUSita karAyuM, e pramANe jANavuM. 0 tenoohetunA - te ukta hetu vaDe karIne=zrloka-44mAM kahyuM ke yadyapi e vacanaracanA tArA mukhane vakra kare che, ema kahIne dravyastavanA viSayamAM mahAnizIthasUtramAM eka sthAne dravyastavane sAvagha kahyuM ane anya sthAne dravyastavanuM vidhAna karyuM, te virodhano parihAra karyo, te rUpa ukta hetu vaDe karIne, tAtparyane nahi jANanAra vaDe zrI vajrasUrinA dRSTAMta dvArA susAdhunI yAtrAno niSedha karAya che, te pradezAMtarano virodha parihAra karAyo. 55 7-16 sAvadhAcArya daSTAMta TIkA H atra sAvadyAcAryavajrAcAryasaMbandhau zrotRRNAmupakArAya mahAnizIthagatau abhidhIyate / tathAhi - TIkArya H atra tAdi ahIMyAM=dravyastavanA viSayamAM mahAnizIthamAM kahela sAvaghAcArya ane vajrAcAryanA saMbaMdho= dRSTAMto, zrotAnA upakAra mATe kahevAya che. te A pramANe - TIkA H 'se bhayavaM ! kayare NaM se sAvajjAyarie ? kiM vA teNaM pAviyaM ? go0 ! NaM io ya usabhAdititthakaracauvIsigAe aNaMteNaM kAleNaM jA atItA annA cauvIsigA, tIe jAriso ahayaM tAriso ..... Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 pratibhAzatas|Acts:41 ceva sattarayaNIpamANeNaM jagaccherayabhUo deviMdaviMdavaMdio pavaravaradhammasirinAmaM caramadhammatitthaMkaro ahesi / tassa ya titthe satta accherage bhUe / aha'nnayA parinivvuDassa NaM titthaMkarassa kAlakkameNaM asaMjayANaM sakkArakAravaNe NAma'ccherage vahiumAraddhe / 'tattha NaM logANuvattIe micchattovahayaM asaMjayapUyANurayaM bahujanasamUhati viyANiUNa teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM amuNiyasamayasabbhAvehiM tigAravamairAmohiehiM NAmamettaAyariyamahattarehi saDhDhAiNaM sayAsAo daviNajAyaM paDiggahie 2 thaMbhasahassUsie sakasake mamattie ceiyAlage kArAviUNaM te ceva duraMtapaMtalakkhaNAhamAhamehiM AsAie te ceva ceiyAlage nIsIya goviUNaM ca balavIriyapurisakAraparakkame, saMte bale, saMte vIrie, saMte purisakAraparakkame, caiuNa uggAbhiggahe aNiyayavihAraM NIyAvAsamAsaittANaM siDhilIhoUNaM saMjamAisu TThie pacchA pariciccA NaM ihalogaparalogAvAyaM aMgIkAUNa ya sudIhaM saMsAraM tesuM ceva maDhadevaulesuM accatthaM gaMthire mucchire mamIkArahaMkArehiM NaM abhibhUe sayameva vicittamalladAmAIhiM NaM devaccaNaM kAumabbhujjae / jaM puNa samayasAraM paraM imaM savvannuvayaNaM taM dUrasudUrayareNaM ujjhiyaMti, taMjahA - 'savve jIvA savve pANA savve bhUA savve sattA Na haMtavvA, Na ajjAveyavvA, Na pariyAveyavvA, Na parighetavvA, Na virAheyavvA, Na kilAmeyavvA, Na uvaddaveyavvA, je keI suhumA je keI bAyarA, je keI tasA je keI thAvarA, je keI pajjattA je keI apajjattA, je keI egidiyA, je keI beiMdiyA, je keI teiMdiyA, je keI cauriMdiyA, je keI paMciMdiyA, tivihaM tiviheNaM maNeNaM, vAyAe, kAraNaM / jaM puNa go0 ! "mehuNaM taM egaMteNaM 3 Nicchayao 3 bADhaM 3 tahA Auteu samAraMbhaM ca savvahA savvapayArehi sayaM vivajjejjA muNI tti esa dhamme dhuve, sAsae, Niie, samicca logaM kheyannehiM paveie tti / / 26 / / ToDArtha : se bhayavaM .... paveie tti / / he bhagata ! sApadhAyArtha oe| batA ? athavA tamo zuM prApta thu ? : gautama ! A RSabhAdi tIrthaMkaranI covIsIthI anaMtakALa vaDe jyAM anya covIsIo atIta thaI te covIsImAM jevo huM tevA ja sAta hAthanA pramANavALA, jagatane AzcaryabhUta, deveMdravaMdathI vaMdAyelA, zreSThadharmazrI nAmanA zreSTha caramatIrthakara thayA hatA ane temanA tIrthamAM sAta Azcaryo thayAM. have anyadA te tIrthakara nirvANa pAmyA pachI kALakramathI asaMtonuM satkArakAravaNa nAmanuM Azcarya vahana thavA lAgyuM. tyAM lokAtuvRttithI mithyAtvathI haNAyelo, asaMyatanI pUjAmAM anurakta bahujana samUha jANIne, te kALe ane te samaye nathI jANyo zAstrano sava jeNe evA traNa gAravarUpa madirAthI mohita thayelA, nAmamAtrathI AcArya mahattaroe zrAvakanI pAsethI dhananA samUhane grahaNa karyo, ane grahaNa karIne hajAro thAMbhalA vaDe unnata potapotAnA mamatva vaDe cetyAlayo karAvIne, te ja (caMtyAlayo ja) duSTa aMtaprAMtavALA adhamAdhamo vaDe prApta karAyAM, te ja vaiyAlayamAM rahIne ane bala, vIrya, puraskAra noMdha:- sAvaghAcAryanA A dRSTAMtamAM TIkAryamAM 1-2 ItyAdi naMbaro Apela che, te aMgenuM lakhANa te te sUtrano TIkArtha thayA pachI vizeSArtha che, temAM 1-2 ItyAdi naMbara ApIne lakhela che, tethI tyAM vizeSArthamAM jovuM. 1-2 no vizeSArtha, juo peja naM. 597 3-4-5 no vizeSArtha, mo 4 naM. 578 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 567 ane parAkramane gopavIne, vidyamAna bala, vidyamAna vIrya, vidyamAna puraskAra ane parAkrama hovA chatAM ugra abhigraha ane aniyata vihArano tyAga karIne, nityavAsane svIkArIne, saMyamAdimAM zithila thaIne rahelA, pAchaLathI Ihaloka ane paralokanA apAyano tyAga karIne ane sudIrgha saMsArane aMgIkAra karIne, te ja maTha devakulamAM atyaMta graMthivALA, mUrchAvALA, mamakAra ane ahaMkArathI abhibhUta thayelA, svayaM ja vividha prakAranI mAlA ane puSpothI devArcanane karavA mATe ughata thayA. vaLI teo je zAstranAM sArabhUta, zreSTha A sarvajJa vacana, tene dUrasudUrapaNA vaDe karIne arthAt atyaMta tyAga kare che. zithilAcArIoe je zAstranuM vacana atyaMta choDI dIdhuM che, te zAstranuM vacanataM nA thI batAve che - je kAMI sUkSma ke je kAMI bAdara, je koI trasa ke je koI sthAvara, je koI paryAptA ke je koI aparyAptA, je koI ekeMdriya, je koI beIMdriya, je koI teIMdriya, je koI cariMdriya, je koI paMceMdriya, trividha trividhathI mana, vacana, kAyAthI sarve jIvo, sarve prANo, sarve bhUto, sarve sattvo haNavA na joIe, AjJA na karavI joIe, paritApa na karavo joIe, pakaDavA na joIe, virAdhavA na joIe, kilAmaNA na karavI joIe, upadrava na karavo joIe. he gautama ! vaLI je maithuna te ekAMtathI3 nizrcayathI3 atyaMta3 (ahIM traNa vAra atyaMta bhAra ApavA kahyuM che) tathA akAya, teukAyano samAraMbha sarvathA sarva prakAre svayaM munie tyAga karavo joIe. e prakAre A dharma lokane jANIne arthAt lokanI vyavasthAne jANIne, dhruva zAzvata ane nitya sarvajJo vaDe pravedita karAyo che. II sU. 26 // (c) mu. pu. mAM 'savayaM' che tyAM mahAnizIthamAM 'yaM' che. tethI mULamAM te pATha ApI te mujaba svayaM artha karyo che. 0 muni tti ahIM rUti zabda che te taM nA thI je varNana karyuM tyArathI mAMDIne muLi sudhInA kathanano parAmarzaka che. 7 'heyatra' - zabdano artha khedajJa arthAt khedamaya saMsArane jANanArA=sarvajJa, karela che. (c) 'mittva' no artha jANIne - prApta karIne e pramANe jANavo. vizeSArtha : (1) "asaMjayANaM sakkArakAravaNe NAma 'ccherage vahiumAraddhe / " asaMyatonA satkA2kA2vaNa nAmanuM Azcarya vahana thavA lAgyuM. ahIM asaMyatonuM satkA2kA2vaNa kema kahyuM ? tenuM tAtparya e che ke, asaMyatono satkA2 te vakhate loko karatA hatA, tethI te vakhate loko pAsethI asaMyatono satkAra karAvavArUpa accheruM thayuM, te batAvavA arthe sAraravaLa zabdano prayoga che. (2) " tattha NaM logANuvatIe ahIM 'togANuvattIr' no anvaya 'viyALi N' sAthe che, ane tenuM tAtparya e che ke, tyAre mithyAtvathI upahata ane asaMyatanI pUjAmAM anurakta evo bahujana samUha che, e prakAre lokanI anuvRttithI jANIne te saMyamIo zithila pravRttimAM pravRtta thayA. tyAM 'lokaanuvRtti'thI kahyuM, enuM tAtparya e che ke, loko asaMyatanI pUjA karatA hatA, ,te joIne potAne paNa pUjAvAnI AzaMsA thavAne kA2Ne lokasaMjJAne anusarIne " Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa68 pratimAzataka | zloka : 46 teoe zithilAcArano svIkAra karyo, paraMtu Agama anuvRttithI saMyamamAM udyata rahyA nahi. (3) "cchA paridhdhiA nuM rUdano parano vAuM..." Aloka ane paralokanA apAyano tyAga karIne ema kahyuM, tyAM Alokano apAya A pramANe che -joke te zithilAcArIo te vakhate lokothI pUjAtA hatA to paNa A lokamAM sArA sAdhuo ke zAstrAnusArI pravRtti karanArA zrAvako teone asaMyamI tarIke mAne che, te zithilAcArI mATeno Alokano apAya che. ane paralokano apAya e che ke, paralokamAM potAne anucita pravRttiothI durgatinI prApti thavAnI che, tenI ciMtA teoe choDI daIne sudIrgha saMsArano svIkAra karIne te pravRttiono svIkAra karela che, te paralokano apAya che. (4) "tenu veva maive uttenuM ..." ahIM vizeSa e che ke, maTha-devakulomAM atyaMta graMthivALA thayelA, mUrchAvALA thayelA ane ahaMkAramamakArathI abhibhUta thayelA svayaM ja puSponI mALAo vaDe devaarcanA karavA abhyasthita thayA. A kathanathI e prApta thAya che ke, teo sAdhunA veSamAM zithila thayelA bhagavAnanI aMgaracanAnA Azrayane laIne potAnA upabhoga arthe dhanano saMcaya kare che tevo artha prApta thatI nathI, paraMtu dharmabuddhithI ja teo jinamaMdirAdi nirmANa karatA hatA, paraMtu temAM mUrchAdi karatA hatA ane svayaM ja vicitra puSpamALAo dvArA devArzana karIne pote dharma kare che, evI miththAbuddhine vahana kare che, Avo artha AgaLanA kathanathI spaSTa thAya che; kAraNa ke zAstranA viSayamAM teomAM mokSanuM kAraNa zuM ? tenA viSayamAM judA judA pAThone AzrayIne vikhavAda thAya che tyAre, madhyastha tarIke ane zAstranA jANa tarIke sAvaghAcAryane ja svIkAravA teo taiyAra thayA. paraMtu jo teo AlokanA ja sukha arthe dhanasaMcayamAM yatna karatA hota ane tenA upAyarUpe ja jinamaMdirono upayoga karatA hota, to zAstrane sAMbhaLavAnI jijJAsA paNa teone thaI zake nahi. ane AthI ja sAvadyAcArya pAse vAcanA cAle che tyAre, bhagavAne kahelA artho gurunA upadezAnusAre sAvadyAcArya teone samajAve che, ane teo paNa tene te ja prakAre zraddhA kare che, e pramANe AgaLa kahela che. jo teo kevala AlokanA ja rasika hota to bhagavAnanAM vacanonI te prakAre zraddhA teone thAta nahi. tethI te zithilAcArIo dharmabuddhithI ja sAdhue pUjA vagere karavI joIe ane A cetyAlayo sAdhune kartavya che tema mAne che, ane te ja te maThavAsIono bhrama che. (5) "mehULa te temAM ." ahIM amukAya, teukAya ane maithunanA varjananuM ekAMtathI niSedhanuM vacana che. tenuM tAtparya e joke sAdhu paNa nadI Utare che tyAre apukAyano saMsarga thAya che, ane koI sAdhvI nadImAM paDI gaI hoya to tene kADhavA mATe anya koI vidyamAna na hoya, ane sAdhu tarIne kADhavA mATe samartha hoya, tyAre Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 46 pa69 strIno-sAdhvIjIno sparza sAdhune thAya che, tethI ekAMtano artha evo na karI zakAya ke, apUkAyano sparza ke agnikAyano sparza ke strIno sparza game te saMyogamAM sAdhu karI ja na zake. tethI A traNemAM paNa utsarga apavAda che ja, to paNa tyAM ekAMta kahevAnuM tAtparya A traNa atyaMta parihArya che te batAvavA mATe che; kema ke A traNathI ja gRhastha jIvana cAle che ane sAdhue A traNano atyaMta tyAga karela hovAthI gRhastha karatAM judo paDe che. ane AthI ja abhayakumAre jyAre kaThiyArA munine oLakhAvavA mATe A traNano jeNe tyAga karyo hoya tene traNa ratnanA DhagalA ApavAnuM jAhera karyuM, tyAre koI vyakti te grahaNa karavA mATe taiyAra thaI nahi; kema ke gRhastha jIvana A traNathI ja cAle che, ane tenI sAdhune atyaMta varjanIyatA batAvavAmAM ja prastuta sUtranuM tAtparya che. (AnuM vizeSa tAtparya prathama ullAsa gurutattva vinizcaya gAthA-130 mAM jovuM.) TIkA - . se bhayavaM je NaM kei sAhU vA sAhUNI vA niggaMthe, aNagAre, davvathayaM kujjA, se NaM kimAlavejjA ? go! je NaM keI sAhU vA sAhUNI vA NiggaMthe aNagAre davvatthayaM kujjA se NaM ajayai vA, asaMjaei vA, devabhoie vA, devaccagei vA, jAva NaM ummaggapaiTThiei vA, durujjhiyasIlei vA, kusIlei vA, sacchaMdayAriei vA AlavejjA / / sUi ra7T. TIkArya : te mathavuM ..... mAnavennA | he bhagavaMta ! je koI nigraMtha aNagAra sAdhu ke sAdhvI dravyastava kare tene zuM AlApa karavo arthAt kayA zabdothI bolAvavo ? he gautama ! je koI nigraMtha aNagAra sAdhu ke sAdhvI dravyastava kare tene ayati athavA asaMyata athavA devabhogI athavA devAcaka-devano pUjArI, yAvat unmArganI pratiSThA karanAra, choDI dIdhuM che zIla jeNe evA=zIlarahita, athavA kuzIla athavA svacchaMdAcArI kahIne bolAvavA. rA TIkA : ___ evaM go0 ! tesiM aNAyArapavittANaM bahuNaM AyariyamahattarAINaM ege bharagayacchavI kuvalayapahAbhihANe NAma aNagAre mahAtavassI ahesI / tassa NaM mahAmahaMte jIvAipayatthe sutattaparitrANe sumahaMtaM ca saMsArasAgare tAsuM tAsuM joNIsuM saMsaraNabhayaM, savvahA savvapayArehiM NaM accaMtaM AsAyaNAbhIruataNaM, takkAlaM tArise'vi asamaMjase aNAyAre bahusAhammiyapavattie tahAvi so titthayarANamANaM NAikkamei / TIkArya : parva .... phivara ! e pramANe che gautama ! anAcAramAM pravRtta thayelA te ghaNA AcArya mahattaromAM eka marakata ratna samAna kAMtivALA kuvalayaprabha nAmanA aNagAra mahAtapasvI hatA. temanuM jIvAdi padAthoMmAM mahAmahaMta tatvanuM parijJAna hovAne kAraNe saMsArasAgaramAM te te yonimAM sumahaMta evo saMsaraNano bhaya (a) sarvathA, sarva Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 pratibhAzatas/cos:45 prakAre atyaMta AzAtanA bhIrupaNuM hatuM. te kALe tevA prakAranA paNa asamaMjasa anAcAramAM bahu sAdharmika pravRtta hovA chatAM paNa teo tIrthakaranI AjJAne oLaMgatA nathI. TIs: aha'nayA so aNigUhiyabalavIriyapurisakkAraparakkame susIsagaNapariyario savvannupaNIyAgamasuttatthobhayANusAreNaM vavagayarAgadosamohamicchattamamakArAhaMkAro savvattha apaDibaddho / kiM bahunA ? savvaguNagaNAhiTThiya sarIro aNegagAmAgaranagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhAisannivesavisesesu aNegesu bhavvasattANaM saMsAracAragavimokkhaNiM saddhammakahaM parikaheMto vihariMsu / evaM ca vaccaMtti diyahA / aNNayA NaM so mahANubhAgo viharamANo Agao go0 ! tesiM NIavihArINamAvAsage, tehiM ca mahAtavassItti kAUNa sammANio kiikammAsaNapadANAINA suviNaeNaM, evaM ca suhanisanno ciTThittA NaM dhammakahAiNA viNoeNaM puNo gaMtuM payatto / tAhe bhaNio so mahANubhAgo go0 ! tehiM duraMtapaMtalakkhaNehiM liMgovajIvIhiM bhaTThAyArumaggapavattagAbhiggahiyamicchAdiTThIhiM, jahA NaM bhayavaM ! jai tumamihaI ekaM vAsArattaM cAummAsiyaM pauMjiyaM to Namettha ettige ceiyAlage bhavaMti NUNaM tujjhANattIe / tA kIrau aNuggahatthamamhANaM iheva cAummAsiyaM / tAhe bhaNiyaM teNa mahANubhAgeNaM go0 ! jahA 'bho bho piyaMvae ! jaivi jiNAlae tahavi sAvajjamiNaM NAhaM vAyAmitteNavi eyaM AyarijjA !' evaM ca samayasAraM paraM tattaM jahaTThiyaM avivarIyaM, NIsaMkaM bhaNamANeNaM tesiM micchAdiTThIliMgINaM sAhuvesadhArINaM majjhe go0 ! AsakaliyaM tityayaraNAmakammagoyaM teNaM kuvalayappabheNaM egabhavAvasesIkao bhvoyhii| tattha ya diTTho aNullavijjamANaM saMghamelAvago ahesi / tesiM ca bahUhiM pAvamaIhiM liMgiliMgiNiyAhiM paropparamegamayaM kAuNaM go0 ! tAlaM dAuNaM vippaloiyaM ceva taM tassa mahANubhAgassa mahAtavassiNo kuvalayapahAbhihANaM, kayaM ca se sAvajjAyariyAbhihANaM saddakaraNaM, gayaM ca pasiddhie / evaM saddijjamANo'vi so teNApasatthasaddakaraNeNaM tahAvi go0 ! Isipi Na kuppo / / 28 / / TImArtha : aha'nnayA ..... Na kuppo / / 28 / / ve anya tadupalayAyArtha, anilIta pala, pArtha, purAra ane parAkramavALA, suziSyagaNathI parivarelA, sarvajJapraNIta AgamanA sUtra ane artha ubhayane anusaranArA hovAthI, rAga, dveSa, moha, mithyAtva, mamatvabhAva, ahaMkArarahita sarvatra apratibaddha hatA. ghaNuM kahevA vaDe zuM? sarvaguNasamudayathI adhiSThita zarIravALA aneka gAma, Akara, nagara, kheDa, kabaDa, maMDapa, droNamukha Adi sanniveza vizeSamAM aneka madhyapAne saMsA235I 46mAnAmAMthI chopinAra mevI sarasthAne AtA viyaratAta. (aNegesu bhavvasattANaM sahI saptamI vibhakti che te SaSThI arthaka che) e pramANe divaso pasAra thAya che. tyAM anyadA te mahAnubhAga vicaratA, he gautama ! te nityavihArInA AvAsamAM AvyA. (nityavihArIno artha nityAvAsa levo.) ane mahAtapasvI che, e pramANe kahIne teo vaDe arthAt caityavAsI vaDe kRtikarma, AsanapradAnAdika savinaya vaDe (2) 6 no vizeSArtha, juo peja naM. 571. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 pa71 sanmAnita karAyA. ane e pramANe sukhapUrvaka beThelA dharmakathAdinA vinoda vaDe karIne pharI javA mATe=vihAra karavA mATe pravRtta thayA. tyAre te gautama ! duSTa aMtaprAMta lakSaNavALA, liMgopajIvI bhraSTa AcAravALA, unmArgamAM pravartaka, ' abhigrahika mithyAdaSTi evA teo vaDe te mahAnubhAga kahevAyA, je A pramANe - he bhagavaMta! jo Apa ahIM eka varSAkALa cAturmAsa karo to ApanI AjJaptithI arthAt ApanA upadezathI ahIMyAM ATalAM caityAlayo nakkI thAya. (jJAti-jAti-AjJAthI e pramANe artha jANavo.) tethI amArA anugraha mATe ahIMyAM ja cAturmAsa karo. he gautama ! tyAre te mahAnubhAga vaDe kahevAyuM, je A pramANe - ubho ! bho ! priyavAdI ! joke jinAlayanA viSayamAM (A vaktavya) che to paNa A sAvadha che, tethI vacanamAtrathI paNa huM A AcarIza nahi. ane te mithyAdRSTi ligI sAdhuveSadhArI maLe che gautama ! A pramANe arthAta navi niVII. A pramANe paramatattvarUpa yathAsthita, aviparIta, niHzaMka siddhAMtanA sArane kahetA evA te kuvalayaprabha vaDe tIrthaMkara nAmakarma gotra upArjana karAyuM, (a) bhavodadhi eka bhava bAkI rahe teTalo karAyo. ane tyAM jemanuM nAma na laI zakAya tevo saMghamelApaka jovAyo hato, ane te bahu pApamativALA sAdhu-sAdhvIo vaDe paraspara ekamata karIne he gautama ! tALI ApIne te mahAnubhAga mahAtapasvInA te kuvalayaprabha nAmane viparIta joDyuM, ane sAvaghAcArya nAma zabdakaraNa karyuM ane te prasiddhi pAmyuM. te aprazasta zabdakaraNa vaDe e pramANe arthAt sAvaghAcArya e pramANe bolAvAtAM paNa teo he gautama ! jarA paNa kopa na pAmyA. 28II vizeSArtha : (6) "nA mo mo viyaMva -" ahIM jyAre zithilAcArIoe sAvadyAcAryane jinAlayanA upadeza mATe vinaMtI karI, tyAre sAvadyAcArye kahyuM ke, joke jinAlayanA viSayamAM (A vaktavyo che, to paNa A sAvadya che, huM vacanamAtrathI paNa A pramANe AcarIza nahi. A pramANenA siddhAMtanA sArane ane paramatattvane yathAsthita, avikRta ane niHzaMka kahetA evA sAvadyAcArya vaDe saMsAra parimita karAyo ane tIrthakara nAmakarma baMdhAyuM. AnuM kAraNa e ke pUrvamAM ja teo mahAtapasvI hatA, bhagavAnanA vacana pratye atyaMta zraddhAvALA hatA ane tethI ja atyaMta pratanu kaSAyavALA hatA, ane tethI ja bhagavAnanA vacanane anusAre ja pote saMyamamAM udyamavALA hatA. A sarvane kAraNe temano aMtaraMga kASAyika pariNAma kSINakSINaprAyaH hato. ane tethI jyAre zithilAcArIonI vacce A prarUpaNA karavAmAM temane ghaNuM sahana karavuM paDe tevA viSama saMyogonI saMbhAvanA hovA chatAM tenI asara na jhIlI, ane bhagavAnanA vacanane ja samyagu sthApana karavAno pariNAma tyAre temane ullasita thAya che, ane te kaSAyanI atyaMta alpatAthI ja saMbhave che. ane AthI ja pUrvamAM kaSAyonI je alpatA hatI, te paNa sanmArganI samyagU prarUpaNAnA kALamAM je vizuddha upayoga vartato hato tenAthI ati vizuddha bane che, ane tethI ja saMsAra parimita bane che. ane jagatanA jIvone atyaMta upakArI evuM bhagavAnanuM vacana che evI buddhithI, jagatanA jIvonuM kalyANa karavAno Azaya ati puSTa thAya te rIte sanmArganI prarUpaNA karelI hovAthI, te prazasta adhyavasAya tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhanuM kAraNa bane che. kevala te adhyavasAya tevo utkaTa na hato ke jethI tIrthaMkara nAmakarma nikAcita thAya, ane AthI ja pAchaLathI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa72 pratibhAzatas/cts:45 usUtraprarUpaNAnA kALamAM tenuM vilInIkaraNa paNa thAya che. jo tIrthaMkara nAmakarmanA baMdhane anukULa utkaTa adhyavasAya hoya to te nikAcita bane, ane tyAra pachI pAta thaI zake tevA koI saMskAro ke karmo paNa sattAmAM rahI zakatAM nathI, jyAre anikAcita hovAne kAraNe sattAmAM raheluM te karma nimittane pAmIne pAtanuM kAraNa banI zake tevuM hoya che, ane tenAthI sAvaghAcAryano pAta thayo ane tethI pharI saMsAranI vRddhi thaI. TI : "aha'nayA tesiM durAyArANaM saddhammaparammuhANaM agAradhammANagAradhammobhayabhaTThANaM liMgamettanAmapavvaiyANaM kAlakkameNa saMjAo paropparaM AgamaviyAro-jahA NaM saDDhagANamasaI saMjayA ceva maDhadeule paDijAgareMti, khaMDapaDie ya samarAvayaMti annaM ca jAvakaraNijjaM taM pai samAraMbhe kajjamANe jaissa vi NaM Natthi dosasaMbhavaM evaM ca keI bhaNaMti-saMjamaM mokkhaneyAraM / anne bhaNaMti-jahA NaM pAsAyavaDiMsae pUyAsakkArabalivihANAisu NaM titthucchappaNA ceva mokkhagamaNaM / evaM tesimaviiyaparamatthANaM pAvakammANaM jaM jeNa siTuM so taM cevuddAmussiMkhaleNaM (taM vaccaM uddAmussiMkhaleNa) muheNa palavati / tAhe samuTThiyaM vAdasaMghaTTa / Natthi ya koi tattha Agamakusalo-tesiM majjhe jo tattha juttAjuttaM viyArei, jo ya pamANapuvvamuvaisai / tahA ege bhaNaMti jahA amugo, amugagacchaM ciTThe / anne bhaNaMtiamugo / anne bhaNaMtikimittha bahuNA palavieNaM ? savvesimamhANaM sAvajjAyario ittha pamANaM ti| tehiM bhaNiyaM jahA 'evaM hou' tti 'hakkArAveha lhuN'| "tao hakkArAvio go0 ! so tehiM sAvajjAyario / 'Agao dUradesAo appaDibaddhattAe viharamANo sattahiM mAsehiM / jAva NaM diTTho egAe ajjAe / sA ya taM kaThuggatavacaraNasosiyasarIraM cammaTThisesataNuM accaMtaM tavasirIe atIvadiptaM sAvajjAyariyaM pecchiya suvimhiyaMtakaraNA (takkhaNA) viyakkiuM payattA-aho ! "kiM esa mahANubhAge NaM so arahA kiM vA NaM dhammo ceva muttimaMto? kiM bahuNA ? tiyasiMdavaMdANaMpi vaMdaNijjapAyajuo esa tti ciMtiUNaM bhattibharanibbharA AyAhiNapayAhiNaM kAUNaM uttimaMgeNaM saMghaTTamANI jhaTiti NivaDiyA calaNesu, go0 ! tassa NaM sAvajjAyariyassa / diTTho ca so tehiM durAyarehiM paNamijjamANo / annayA NaM so tesiM tattha jahA jagaguruhiM uvailai tahA ceva gurUvaesANusAreNaM ANupuvIe jahaTThiyaM suttatthaM vAgarei tevi tahA ceva saddahati / annayA tAva vAgariyaM go0 ! jAva NaM ekkArassaNhamaMgANaM coddasaNDaM puvvANaM duvAlasaMgassa NaM suyanANassa NavaNIyasArabhUyaM sayalapAvaparihAraTThakammanimmahaNaM AgayuM iNameva gacchamerApannavaNaM mahAnisIthasuakhaMdhassa paMcamaM ajjhayaNaM / ettheva go0 ! tAva NaM vakkhANiyaM jAva NaM AgayA "imA gAhA "jatthitthIkarapharisaM aMtariyaM kAraNevi uppanne / arahA'vi karejja sayaM taM gacchaM mUlaguNamukkaM" / / 127 / / ma mudrita pustama taM cevuddAmussiMkhaleNaM 5cha, tyai stalimita pratimA taM vaccaM uddAmussiMkhaleNaM pATha che te mujaba artha karela che. 7-8 no vizeSArtha, juo peja naM. 574 9 no vizeSArtha, juo peja naM. 575 10-11 no vizeSArtha juo peja naM. 576 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacha3 pratimAzataka / bloka : 46 TIkArya : daDavA ... mUtANamuva II have koIka samaye durAcArI, sArA dharmathI parAkSukha thayelA, sAdhudharma ane zrAvakadharma ubhayathI bhraSTa thayelA, liMgamAtra hovAne kAraNe nAmathI pravrajita evA teone kALakramathI=keTaloka kALa gayA pachI, paraspara AgamavicAra thayo, je A pramANe - zrAvakonI gerahAjarImAM saMyato ja maTha-devakulane sAcave che. eka khaMDa (bhAga) paDI gayelAne samArAve che ane anya paNa yAvat karavA yogya tenA pratye samAraMbha karatAM yatine paNa doSa saMbhava nathI, ane A prakAranuM saMyama mokSamAM laI janAra keTalAka kahe che. bIjA kahe che - prAsAdAvartAsakamAM pUjA, satkAra, balividhAnAdimAM tIrthanI unnati ja mokSagamana che. A pramANe nathI jANyo paramArtha jemaNe, evA pApakarmI teomAM je jene ThIka lAge te pramANenAM vacana uddhata, uzruMkhala mukha vaDe pralApa kare che. tyAre vAdasaMghaTTa thayo. ane tyAM koI Agamakuzala nathI ke je teonI madhyamAM tyAM yuktAyuktane vicAre, ane je pramANapUrvaka upadeza Ape. tathA eka kahe che - amuka gacchamAM amuka rahelA che. temane tatvanA nirNaya mATe bolAvIe) bIjA kahe che - amuka che. temane bolAvIe) anya kahe che - ahIM ghaNuM kahevAthI zuM ? ApaNane sarvene ahIM sAvaghAcArya pramANarUpa che. teo vaDe kahevAyuM - jo ema che (to) jaladI bolAvo. he gautama ! tethI te sAvaghAcArya teo vaDe bolAvAyA. "dUra dezathI apratibaddhapaNAthI vihAra karatAM sAta mAsa vaDe teo AvyA, yAvat eka AryA vaDe jovAyA. AryA, kaSTapUrvaka ugra tapa ane cAritrathI zoSita zarIravALA, cAmaDAM-hADakAMzeSa zarIravALA, tapalakSmIthI atyaMta dIpatA te sAvaghAcAryane joIne atyaMta vismita aMtaHkaraNavALI vitarka karavA mATe pravRtta thaI. 10"aho zuM A mahAnubhAga te arihaMta che athavA zuM sAkSAt mUtimAna dharma che ! vadhAre kahevAthI zuM? devendranA vaMdane paNa vaMdanIya pAdayugalavALA A che. e pramANe citavIne, bhaktibhara nirbhara pradakSiNA karIne, uttamAMga vaDe sparza karatI jaladIthI, he gautama ! te sAvaghAcAryanA caraNomAM paDI. te durAcArIo vaDe praNAma karAtA teo sAvaghAcArya, jovAyA. anyadA te sAvaghAcArya teone tyAM, je pramANe jagadgara vaDe upadiSTa che. te pramANe ja guraupadezanA anusAre AnupUva vaDe yathAsthita sUtra ane arthane kahe che. ane teo paNa te pramANe zraddhA kare che. anyadA tyAM sudhI kahyuM, he gautama ! jyAM sudhI dvAdazAMgIrUpa zrutajJAnanAM agiyAra aMgo ane cauda pUrvanA navanIta sArabhUta, sakala pApano parihAra karanAra, aSTakarmane nirmarthana karanAra mahAnizItha zrutaskaMdhanuM A ja gacchamaryAdA prajJApanA nAmanuM pAMcamuM adhyayana AvyuM. ahIM ja he gautama ! tyAM sudhI kahyuM, yAvat A arthAt vakSyamANa gAthA AvI. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 11phanA IIST - mahAnizItha zrutaskaMdhanA pAMcamA adhyayananI 127mI gAthAno anvaya A pramANe che, kAraNa paNa utpanna thaye chate jyAM yogya paNa vyakti koI vastuthI aMtarita evA strInA karane svayaM sparza kare, te gaccha mUlaguNathI mukta jANavo. / / 127 / / 574 0 koIka vastuthI aMtarita evA strInA karane svayaM sparza kare=jema koI pustakAdi padArtha strI koI sAdhunA hAthamAM Ape tyAre te pustakathI aMtarita evA strInA karano sparza kare, ema samajavuM. 3 ahIM gacchathI gacchanA nAyaka levA. vizeSArtha : (7) "annayA tesiM pUrAyArALa... saMkhAo varovvara bALamaviyAro -" ahI te lokone dUrAcArI, saddharmaparAbhukha Adi vizeSaNo ApIne pachI kahyuM ke, kALakramathI teone paraspara Agamano vicAra zarU thayo. tenAthI e phalita thAya che ke, te maThAdhIzo AcaraNAthI dUrAcArI hatA ane saddharmane jANavA mATe parAmukha hatA, to paNa jIvanI aMdaramAM jema ayogyatA hoya che, tema kvacit koIka yogyatA paNa hoI zake che. teone AgamavicAra prApta thayo te aMza teonI kAMIka yogyatAne batAve che. ane AthI ja jyAre teo paraspara nirNaya na karI zakyA tyAre AgamanA jANakArane bolAvavA mATe teomAM vicAraNA thavA mAMDI, ane te nirNayArthe ja sAvaghAcAryane pramANarUpe svIkAravA paNa teo je taiyAra thayA, te ja batAve che ke, kAMIka hitane abhimukha sAro pariNAma teomAM pragaTa thayo. Ama chatAM, bhavitavyatA sArI nahi hovAne kAraNe sAvaghAcArya pAse AgamanI zraddhA karIne sanmArga tarapha vaLatA evA teone, mahAnizIthanA vacanane pAmIne sAvaghAcAryane mULaguNarahita sthApana karI zake tevo prasaMga prApta thavAthI teo mArga upara vizeSarUpe AgaLa AvI zakyA nahi, ane pharI teonI ayogyatA ja khIlavA mAMDI. ja ahIMyAM teone kALakramathI je Agama vicAra thayo che, teno bhAva e che ke koI eka vyakti kahe che ke - zrAvako na hoya tyAre sAdhuo jinAlayanI sArasaMbhALa kare te ucita che, paraMtu jyAre zrAvako koI te kArya karatA hoya tyAre sAdhuoe te ka2vuM joIe nahi, paraMtu saMyamanuM pAlana ja teoe ka2vuM joIe, jethI mokSanI prApti thAya. A koI eka vyaktinuM kathana zAstrasaMmata che, to paNa te vastu satya che kehi, te nirNaya teo zAstravacanathI karI zakatA na hatA. ane AthI ja anya jyAre kahe che ke, jinamaMdiranI pUjA-satkAra AdithI tIrthaprabhAvanA thAya che, ane tenAthI mokSagamana thAya che, tyAre zAstravacananA baLathI banne kathanomAMthI koI nirNaya teo karI zakyA nahi, ane AthI ja Agamakuzala pAsethI te jANavA mATeno vicAra teone pravarto. (8) "to davArAviyo..." ahIM jyAre zithilAcArIone mokSamAM laI janAra kayo dharma che e viSayamAM vikhavAda thayo tyAre Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 55 teo sAvaghAcAryane bolAve che, ane sAvaghAcArya paNa apratibaddha vihAra vaDe vicaratA sAta mAsanA vihArathI tyAM Ave che, e kathana uparathI spaSTa thAya che ke, sAvaghAcArya zAstranI maryAdA pramANe ja AvavA taiyAra thAya che, ane te zithilAcArIo paNa zAstra sAMbhaLavA mATe yogya hatA; kema ke ayogyane vyAkhyAna ApavAmAM anaMta saMsAra thAya che, te vAta sAvaghAcArye svayaM AgaLamAM vicArela che. tethI e phalita thAya che ke, zithilAcArIo paNa mokSanA upAyanA viSayamAM vicAratA thayA che te ja temanI yogyatA che, ane sAvaghAcArya paNa yogya jIvone upakAra thAya tyAM avazya javuM ja joIe, e prakAranI bhagavAnanI AjJAthI ja javA tatpara thayA che, paraMtu mAna meLavavAnI AzaMsAthI nahi. ane A rIte apratibaddha vihAra karatAM dUra dezathI sAta mAsano vihAra karIne AvyA, yAvat eka AryA vaDe jovAyA, ane te AryA, kaSTa vaDe ugra tapa ane cAritrathI zoSita za2I2vALA te sAvaghAcAryane joIne, suvismita aMtaHkaraNa vaDe (tatkSaNa) vicAraNA mATe pravRtta thaI. zuM A mahAnubhAga che ? zuM arihaMta che ? ke mUrtimaMta dharma che ? ItyAdi vicArIne bhaktibhara nirbhara aMtaHkaraNavALI traNa pradakSiNA karIne potAnA mastaka vaDe saMghaTTana ka2tI zIghra te sAvaghAcAryanA caraNamAM paDI, ane te durAcAravALA zithilo vaDe praNAma karatI jovAI. ahIM vizeSa e che ke, sAmAnya rIte sAdhvIjI sAdhune dUrathI vaMdana kare, paraMtu A AryA bhaktithI temanAM caraNomAM paDe che, temAM tenI mugdhatA ja kAraNa hoI zake; athavA to badhA zithilAcA2vALA sAdhuo che, tethI sAdhvI sAdhune sparza na karI zake, evA bodhano abhAva hoI zake, ane tethI temano tapa joIne atizaya bhakti thavAthI temanA caraNano sparza thAya te rIte vaMdana kare che. te vakhate sAvaghAcArye teno niSedha ka2vo joIe ane aMganuM saMkocana karIne dUra khasavA yatna karavo joIe, te na karyuM hovAthI tyAM ja temanI bhUla thAya che. paraMtu te pUrvamAM teo atyaMta ArAdhaka bhAvathI bhagavAnanI AjJA pramANe ja saMyama pALe che, ane A bhUla temanA jIvanamAM mULaguNanA aticArarUpa che, paraMtu dIrgha saMsAranA arjunarUpa nathI. ane zithilAcA2Io paNa temanI pAse utsUtrabhASaNa pUrve zAstro bhaNe che, ane te sAvaghAcArya paNa je pramANe bhagavAne kahela che, te pramANe guru upadezanA anusAre utsUtrabhASaNano prasaMga pAchaLathI prApta thayo. tenI pUrve yathAsthita sUtrArtha kahe che ane teo paNa te pramANe zraddhA kare che. tethI e prApta thAya che ke, teo zithilAcArI hovA chatAM tattvano nirNaya ka2vAnI mativALA thaIne temanI pAse sUtrArtha grahaNa kare che, ane sAvaghAcArya paNa yogyane zrutapradAna karIne bhagavAnanI AjJAnuM ja pAlana karI rahyA che; paraMtu jyAre mahAnizIthanA sUtranA vyAkhyAnano prasaMga prApta thayo tyAre pUrve thayelI bhUlanA nimittane pAmIne bhUla thaI tyAre sAdhvIjInA sparzanA nimittanepAmIne je za2I2 saMkocano yatna na karyo, te rUpa pUrve thayelI bhUlanA nimittane pAmIne jyAre maThAdhIzoe traNamAM ekAMtane kahenArA zAstravacanano ucita khulAso mAgyo. (8) "Agao dUradesAo appaDibaddhatAe viharamANo" jyAre zithilAcA2Io AgamanA nirNaya arthe sAvaghAcAryane bolAve che, tyAre sAvaghAcArya apratibaddhapaNAthI viharatA sAta mAse AvyA, ema kahyuM enAthI e prApta thAya che ke, sAvaghAcArya koI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa76. pratimAzataka | zloka : 46 dravya, kSetra, kALa ke bhAvamAM pratibaddhatAvALA na hatA. ane te rIte ja saMyamamAM udyata vihAra karatAM sAta mahine tyAM AvyA, tethI e phalita thAya che ke, mAna-sanmAnarUpa bhAvamAM paNa temane pratibaMdha na hato, paraMtu eka saMyamamAtramAM ja temane pratibaMdha hato. ane jyAre koIne Agama pramANe pravRtti karavAno vicAra UThe ane tenA mATe temane bolAvavAmAM Ave, ane pote ucita artha teone samajAvI zake tema hoya, to sanmArganI vRddhi arthe teoe tyAM AvavuM ja joIe, ane te ja saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane che, ane tenAthI ja saMyama pratyeno temano pratibaMdha TakI rahe che. ane jo te na Ave to apratibaddhapaNA vaDe karIne vihAra karatA AvyA, tema kahI zakAya nahi. tethI sAvaghAcAryanuM teonI vAcanA mATe AvavuM e saMyamanI ucita pravRttirUpa ja che, ane enAthI paNa e phalita thAya che ke, vAcanA lenArA zithilAcArI hovA chatAM paNa vAcanA mATe yogya hatA. (10) "jiM paNa mahAgumAne " ahIM sAvaghAcAryane jyAre sAdhvIjI pagamAM paDIne vaMdana kare che, tyAre sAvadyAcArya paga Adino saMkoca Adi karatA nathI, ane te sAdhvIne te pramANe vaMdana karavAno niSedha paNa karyo hoya tevo viveka dAkhavatA nathI. tenAthI e padArtha bhAse che ke, sAvaghAcAryane te prakArano Adara-satkAra gamyo hovo joIe, ane tethI ja te pravRttinA viSayamAM mauna dhAraNa kare che, ane tethI tyAre temanA saMyamamAM mAnAdikRta kAMIka malinatA tyAMthI zarU thayelI hoya tevuM bhAse che. tattva bahuzruta jANe. (11) "phamAM pada -" jyAre mahAnizIthanI gAthA AvI tyAre sAvadyAcAryane te gAthAne gopavavAno ke anyathA prarUpaNA karavAno je vicAra Avyo te paNa batAve che ke, teone atyAre AlokanA apayazano bhaya varte che, ane tethI bhagavAnanA vacanathI anyathA prarUpaNA karavAno pariNAma ke te prakAre gAthAne gopavavAno vicAra Avyo, ane bhagavAnanA vacananA smaraNathI te pravRtti na thaI, tethI te vakhatanI paNa temanI saMyamanI bhUmikA mAnAdi kaSAyathI kAMIka malina bhAvavALI varte che. TIkA : stao go0 ! appasaMkieNaM ceva ciMtiyaM teNaM sAvajjAyarieNaM 'jai iha eyaM jahaTThiyaM ce0 phainavemi, tao jaM mama vaMdaNagaM dAumANIe tIe ajjAe uttamaMgeNaM calaNe puDhe taM savvehipi diTThameehitti / tA jahA mama sAvajjAyariyAbhihANaM kayaM tahA annamavi kiMci ettha muTeMkaM kAhiMti jeNa tu savvaloe apujjo bhavissaM / tA ahamanahA suttatthaM panavemi ? tA NaM mahatI AsAyaNA / to kiM kariyavvametthaMti ? kiM eyaM gAhaM paovayAmi ? kiM vA NaM aNNahA vA panavemi ? ahavA hA hA ! Na juttamiNaM ubhayahAvi accaMtagarahiyaM AyahiyaTThINameyaM / "jao esa suAbhippAo-jahA NaM 'je bhikkhu duvAlasaMgassa NaM suyanANassa asaIcukkakhaliyapamAyAsaMkAdIsabhayatteNaM 12-13 no vizeSArtha, juo peja naM. 577 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa77 pratimAzataka | zloka : 46 payakkharamattAbiMdumavi ekkaM pauvijjA, annahA vA panavejjA, saMdiddhaM vA suttatthaM vakkhANejjA, avihIe ajoggassa vA vakkhANijjA se bhikkhU aNaMtasaMsArI bhavejjA / TIkArya : to . !..... mavebsA I tyAra pachI te gautama ! potAne viSe zaMkAvALA ja te sAvaghAcArya vaDe A pramANe vicArAyuM - jo ahIM A yathAsthita ja kahuM to tyAre mane vaMdana karatI te AryA vaDe uttamAMgathI je be caraNasparza karAyA, te sarve paNa A badhA vaDe jovAyuM che. tethI jema mAruM sAvaghAcArya nAma karyuM, tema anya paNa kAMI ahIM mahorachApa (nAma) karaze, jethI vaLI sarvalokamAM apUjya thaIza. tethI huM anyathA sUtrArthane prarUpuM to tethI to moTI AzAtanA thAya. to ahIM zuM karavA yogya che ? zuM A gAthA gopavuM ke anyathA prarUpaNA karuM ? athavA hA ! hA ! ubhaya prakAre paNa A yukta nathI. AtmahitArthIne A arthAt A banne prakAranuM kathana, atyaMta gahita che. je kAraNathI A sUtrano abhiprAya che, je A pramANe - je bhikSu, dvAdazAMgIrUpa zrutajJAnane asmRtine kAraNe cUkI jAya ke alita thAya ane prasAdanA kAraNe huM apUjya thaIza e prakAranI AzaMkA Adi rUpa sabhayapaNA vaDe karIne eka pada, eka akSara, eka mAtrA, eka biMdu paNa gopave athavA anyathA prarUpaNA kare, sUtrArthane saMdigdha vyAkhyAna kare=sAmI vyaktine saMzaya thAya tevuM vyAkhyAna kare, avidhithI athavA ayogyane vyAkhyAna kare te bhikSu anaMta saMsArI thAya. vizeSArtha : (12) "to jo. pUgi " - tyArapachI sAvaghAcArye te sUtranA viSayamAM je vicAra karyo te sarva spaSTa che. tyAM vizeSa e che ke, temaNe je vicAra karyo ke, jo huM yathArtha kahIza to je pramANe mAruM sAvadyAcArya nAma pADyuM, te pramANe bIjuM paNa kAMIka nAma Apaze, jethI karIne sarvalokamAM huM apUjya thaIza. e vicAraNAkALamAM mAnakaSAyanI asara pAtane abhimukha temane thaI che, te batAve che. yadyapi sUtraviruddha prarUpaNA nahi karavAnA AzayavALA teo che, to paNa potAnuM anya nAma paDavAnA bhayathI yathArtha prarUpaNA karatAM skUlanA pAmI jAya che. ahIM sAvaghAcAryanA vizeSaNa rUpe apUpivi =potAnA viSe zaMkAvALA, kahyuM tenuM tAtparya e che ke, mahAnizIthanI pUrvokta gAthAnuM vyAkhyAna karavAno jyAre prasaMga thayo, tyAre temane A gAthA potAne ja lAgu paDaze ane tethI A loko mAruM bIjuM nAma pADaze, e prakAranI potAnA viSayamAM sAvadyAcAryane zaMkA thaI che, te batAvavA arthe "appasaMkivi" kahela che. (13) no sukhappAno asmRtine kAraNe koI jIva sUtrano eka pada, akSara, mAtrA, biMdu vagerene cUkI jAya eTalA mAtrathI saMsAranI vRddhi thatI nathI, paraMtu amRtine kAraNe cUkyA pachI tene sudhArIne sAcuM sthApana karavA mATe mAna-kaSAyane kAraNe skUlanA pAmato hoya, ane tethI pUrvamAM prarUpaNA karAyelAne sthira karavA mATe Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa78 pratimAzataka | zlokaH 46 yatna karato hoya, athavA to pUrvanI karAyelI prarUpaNAne sudhAravA mATe koI yatna na karato hoya, te jIvane anaMta saMsAranI prApti thaI zake. ane amRtine kAraNe skUlanA thayA pachI kadAca tevuM koI nimitta na maLe, to te vAta sthira karavA mATeno prayatna na paNa hoya, paraMtu tenI sAmagrI maLe ke jethI pote bhUla karI che tema samajAya, to paNa potAnI bhUlane sudhAravAnI manovRtti na hoya, tevI dRDha viparIta prakRti hoya to anaMta saMsAra paNa thaI zake. AthI ja anAbhogathI paNa utsutraprarUpaNA karanArane utkaTathI anaMta saMsAra thAya tema kahela che. ane pramAdane kAraNe AzaMkA thAya to paNa, sUtranA pada, akSara Adino apalApa kare to paNa, anaMta saMsAra prApta thAya, tenuM tAtparya e che ke, pote saMyamAdimAM pramAda karato hoya, ane zAstra AdinA te vacanonI prarUpaNA karatI vakhate tene AzaMkA thAya ke, huM A prastuta zAstravacana yathArtha kahevA jAuM to mAro pramAda pragaTa thavAne kAraNe huM apUjya thaIza, tethI sabhayapaNAne kAraNe e akSara gopave to anaMta saMsAra thaI zake. ane AzaMkAdimAM Adi padathI pramAdane kAraNe potAnI AcaraNAthI viruddha kahenArAM sUtronI samyagu prarUpaNAthI potAnI mAnahAnino nirNaya grahaNa karavAno che. A sUtrathI e prApta thAya ke, bhagavAnanA zAstranA vacanaviruddha koI paNa prarUpaNA karavAmAM Ave tyAre bhagavAna pratyeno anAdarabhAva varte che. yadyapi te vakhate bhagavAnanAM darzana karavAM, caityavaMdana karavuM ke bhagavAnanA guNonuM kIrtana karavuM, te sarva pravRttirUpe hovA chatAM, potAnA mAnakaSAyane AdhIna thaIne bhagavAnanA vacana pratyenI upekSA jeTalA aMze tIvra thAya, teTalA aMze saMsAranI vRddhi thAya, ane te utkaTathI anaMta saMsAra sudhI thaI zake che. ane vaLI te rIte avidhithI sUtrArthanuM vyAkhyAna karato hoya ke ayogyane sUtrArthanuM vyAkhyAna karato hoya tyAre paNa bhagavAnanA vacanano anAdara ja che, ane AthI ja anaMta saMsAranI prApti thaI zake che. paraMtu avidhinA parihAra mATe yatna karato hoya, Ama chatAM sUtranA vyAkhyAnakALamAM anAbhoga, sahasAtkArathI koI avidhi doSa thaI jAya, eTalA mAtrathI anaMta saMsAranI vRddhi thatI nathI, paraMtu avidhine dUra karavA mATe je niHzUka hoya che, tene saMsAranI vRddhi thAya che. TIkA - ____ "tA kiM etthaM jaM hohI taM bhavau, jahaTThiyaM ceva guruvaesANusAreNaM suttatthaM pavakkhAmitti ciMtiUNaM go0 ! pavakkhAyA NikhilAvayavavisuddhA sA teNa gAhA / eyAvasaraMmicoiyo go0 ! sA tehiM duraMtapaMtaladekhaNehiM jahA-'jai evaM, tA tumaMpi tAva mUlaguNahINo, jAva NaM saMbharasu taM jaM taddivasaM tIe ajjAe tujhaM vaMdaNagaM dAukAmAe pAe uttamaMgeNaM puDheM / "tAhe ihaloiyAyasabhIrU kharamaccharIhuo, go0 ! so sAvajjAyariyo viciMtio, jahA jaM mama sAvajjAyariyAbhihANaM kayaM imehi, tahA taM kiMpi saMpayaM kAhiMti, jeNaM tu savvaloe apujjo bhavissaM / tA kimetthaM parihAragaM dAhAmitti ciMtamANeNaM saMbhariyaM titthayaravayaNaM / jahA - 'NaM je kei Ayarie 14-15 no vizeSArtha, juo peja naM. 580 16 no vizeSArtha, juo peja naM. 581 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa79 pratimAzataka | zloka : 46. vA mayaharae vA gacchAhivaI suyahare bhavejjA, se NaM jaM kiMci savvatrUNaMtanANihiM pAvaTThANaM paDisehiyaM, taM savvaM suyANusAreNaM vinAya savvahA savvapayArehiM NaM No samAyarejjA no NaM samAyarAvijjA, samAyaraMtaM vA na samaNujjANijjA, se koheNa vA mANeNa vA mAyAe vA lobheNa vA bhaeNa vA hAseNa vA gAraveNa vA dappeNa vA pamAeNa vA, asaIcukkakhalieNa vA, diyA vA, rAo vA, egao vA, parisAgao vA, sutte vA, jAgaramANe vA, tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM, etesimeva payANaM je keI virAhage bhavejjA se NaM bhikkhU bhujjo 2 niMdaNijje garahaNijje khisaNijje duguMchaNijje, savvalogaparibhUe bahuvAhiveyaNAparigayasarIre ukkosaThiIe aNaMtasaMsArasAgaraM paribhamejjA, tattha NaM paribhamamANe khaNamekkaMpi na kahiMci kadAi nivvuI saMpAvejjA / / ' TIkAtha tA vi ..... pannA | "tethI ahIM zuM ? je thavAnuM hoya te thAo, guraupadezanA anusAra yathAsthita sUtrArthane kahuM. e pramANe ciMtavIne temanA vaDe he gautama ! samagra avayavathI vizuddha te gAthA kahevAI. A avasare he gautama ! duSTa aMta-prAMtalakSaNavALA evA teo vaDe te=sAvaghAcArya kahevAyA. te A pramANe - jo A pramANe che, to tame paNa mUlaguNarahita cho. tame te divasa saMbhAro ke je divase te AryA vaDe tamane vaMdana ApavAnI IcchAthI uttamAMga vaDe paga sparzAyA. atyAre AlokanA apayazathI bhIru, khara ati maccharavALA thayelA, he gautama ! te sAvavAcArya vicAravA lAgyA, je A pramANe - je mAruM AmanA vaDe sAvaghAcArya abhidhAna=nAma, karAyuM tema tevuM kAMIka paNa saMprati karAze, jethI vaLI sarvalokamAM apUjya thaIza. tethI zuM ? ahIM samAdhAna ApuM. e pramANe citavanA karatA teo vaDe tIrthaMkaranuM vacana yAda AvyuM." je A pramANe - "je koI AcArya, mahattara, gacchAdhipati, zratadhara thAya temaNe, krodhathI ke mAnathI ke mAyAthI ke lobhathI ke bhayathI ke hAsyathI ke gAravathI ke darpathI ke pramAdathI ke asmRtinA kAraNe cUka thavAne kAraNe skUlanAthI, divase ke rAtre, ekalo ke parSadAmAM hoya, sUtelo ke jAgato hoya, trividha trividhathI mana-vacana-kAyAthI, je kAMI sarvajJa, anaMta jJAnIo vaDe pApasthAna pratiSadhita hoya, te sarva zrutAnusAra jANIne sarva prakAre AcaravAM nahi, AcarAvavAM nahi ane AcaratAnI anumodanA na karavI. ATalAM ja padono=je pApasthAna pratiSadhita che, te AcaravAM nahi,. AcarAvavAM nahi ane AcaratAnI anumodanA na karavI. ATalAM ja padono, je virAdhaka thAya che, te bhilu vAraMvAra niMdanIya, gahaNIya, khIMsanIya, duguMchanIya, sarva lokathI parAbhava pAmelo, bahu vyAdhi-vedanAthI vyApta zarIravALo, utkRSTa sthiti vaDe anaMta saMsArasAgaramAM paribhramaNa kare che, tyAM paribhramaNa karatAM eka kSaNa paNa kyAMya kadAcit paNa zAMti pAmato nathI." Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa80 pratimAzataka | zloka : 46 vizeSArtha : (14) "tA vuiM atyaM gaM TodI teM mavaDa" jyAre bhagavAnanuM vacana smaraNa thavAne kAraNe sAvadyAcArye te gAthA gopavI nahi, ane anyathA prarUpaNA karI nahi, tyAre temanAmAM vartato mAnakaSAya pravRtti na karAvI zakyo, paraMtu bhagavAnanuM vacana ja te gAthAne samyaguM prarUpaNA karavAmAM pravartAvI zakyuM. te vakhate mAna-kaSAya chatAM paNa bhagavAnanA vacanano pakSapAta adhika hovAthI mArgAnusArI pravRtti teo karI zakyA ane te vakhate saMyamanI pariNati kAMIka nirmaLa thAya che. - Ama chatAM, jyAre te gAthAnI prarUpaNA karI ane zithilAcArIoe temane mULaguNarahita sthApana karyA tyAre pharI AlokanA apayazanA bhIru ane khamatsaravALA teo thayA, tyAre pharI saMyamanI malinatA thavA mAMDI. Ama chatAM, pharI tIrthaMkaranuM vacana smaraNa karIne teo te gAthAno viparIta artha karavA taiyAra thayA nahi, tyAre kAMIka saMyamanI vizuddhi paNa temanI jaLavAya che. ane AthI ja potAnA pramAdanuM temane smaraNa thavAthI te vicAre che ke, pramAdane vaza thayelo huM pApI, adhamAdhama, hinasattvavALo, kAyara puruSa chuM, ane ahIM pote sAdhvIjIne vaMdana vakhate je pramAda karelo te pramAdanuM smaraNa karIne pote pramAdagocara che, te prakArano temaNe vicAra karelo hovo joIe. ane tethI e prApta thAya ke, te vakhate teo pramAdagocara hatA, pApI hatA, adhamAdhama hatA, hInasattvavALA hatA, kAyara puruSa hatA. ane tethI ja sAdhvIjIne te kRtyathI nivAraNa karavA mATe ke potAnA aMgane saMkocavA mATe koI prayatna karyo nahi, ane tethI ja A moTI Apatti AvIne UbhI thaI. ahIM vizeSa e che ke, sAvadyAcAryane sAdhvIjInA sparza vakhatano prasAda yAda AvavAthI te potAne pApI, adhamAdhama, hIna, kAyara Adi zabdothI kahe che, eno artha e nathI ke, tyAre teo sarvathA saMyamarahita hatA. paraMtu tyAre pote saMyamamAM pramAdI thayA, enA smaraNathI potAnA AtmAnI niMdA karavA arthe te te zabdo dvArA potAnI hInatAne yAda karIne vartamAnamAM thayelI ApattinA kAraNarUpa te potAnI hinatA ja che, te pramANe teo vicAre che. (15) "tAre rUdanophayAyamI" tyAre AlokanA apayazabhIru evA khamatsaravALA te sAvaghAcArya thayA, e kathanathI eprApta thAya che ke, yadyapi zuddha prarUpaNAnA pariNAmavALA hovA chatAM AlokanA apayazanA bhIru thavAthI temanA vacanamAM asahiSNutA Ave che, jyAre pUrvamAM caityane sAvadya kahyuM, tyAre te zithilAcArIoe temanuM sAvaghAcArya nAma pADyuM to paNa leza paNa dveSa thayo nahi. tethI te kALamAM atyaMta jinamatathI bhAvita mAnasa hovAne kAraNe mAna ke dveSa-kaSAya upazAMta thayela, jyAre atyAre zuddha prarUpaNAnoM pakSapAta hovA chatAM mAnakaSAya ane teo pratye mAtsaryabhAva usthita thayo, ane tethI ja vAraMvAra jinavacanathI anyathA kahevAnA vikalpo paNa usthita thavA lAgyA. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46. pa81 (13) mariya tirthIyarathavi" pUrvamAM jyAre mahAnizIthanI gAthA AvI, tyAre gAthAnI prarUpaNA karatAM pahelAM sAvadyAcAryane AlokanA apayazanA bhayathI gAthAne gopavavAno ke anyathA kahevAno pariNAma thayo, tyAre tenI viruddha bhagavAnanA vacananuM smaraNa thayuM, ane tethI anaMta saMsAranA bhayathI te gAthA gopavyA vagara samyagu prarUpaNA karI; ane tethI jyAre te zrotA dvArA temane mULaguNarahita sthApana karyA, tyAre AlokanA apayazathI bhIru ane kharamatsaravALA evA sAvadyAcArya te gAthAno potAne bAdha na Ave te rIte artha karavAno vicAra kare che, te vakhate je tIrthakaravacananuM smaraNa thAya che, te batAve che ke haju paNa teone mAna-kaya hovA chatAM bhagavAnanA vacanano pakSapAta jIve che, tethI ja sUtrano viruddha artha karavA mATe teo taiyAra thatA nathI, paraMtu manamAM ja zuM uttara Apavo tenI muMjhavaNa utpanna thAya che. tethI ja potAne sAdhvIjIe vaMdana karyuM tyAre pote je pramAda karyo tenuM smaraNa thAya che, ane potAnI hinasattvatA Adi doSonI niMdA kare che, ane vicAra kare che ke, te vakhatanA pramAdanA kAraNe ja huM ApattimAM Avyo chuM. ahIM Apattino ucita ukela zodhavA yatna karatA nathI, tenuM kAraNa tyAM temane mAnakaSAya naDe che, Ama chatAM bhagavAnanA vacanano pakSapAta paNa haju jIvaMta che, tethI ja utsutra paNa kahetA nathI ane te durAcArIonA vacanathI matsaravALA paNa thAya che. pharI te durAcArIo teone te sUtranuM sAdhvIjInA sparzanI vAta sAthe saMgata thAya tevuM samAdhAna karavA mATe kahe che, tyAre sAvadyAcArya vicAre che ke, AthI karIne bhagavAne ayogyane sUtradAnano niSedha karyo che, te vicAraNA vAstavika che. Ama chatAM te durAcArIo prathama jyAre vAcanA mATe bolAve che, tyAre sarvathA ayogya na hatA, AthI ja teone vAcanA ApavAnuM sAvadyAcArye zarU karyuM. teo paNa sAvaghAcAryanA vacana pramANe sUtrArthane atyAra sudhI zraddhA karatA hatA, te temanI yogyatA hatI, to paNa jyAre A sUtra sAvadyAcArye kahyuM tyAre pharI teone pUrve thayela sAdhvIjInA sparzanuM smaraNa thavAthI vakra prakRti jAgRta thaI, tethI ja ucita rIte vinayapUrvaka tenuM samAdhAna karavAne badale sAvaghAcAryane maryAdA vagara tenA samAdhAna mATeno Agraha kare che, A ja temanI ayogyatA che. AvI ayogyatA jaNAyA pachI bhAvino vizeSa lAbha na dekhAya to AgaLanI vAcanA ApavAno niSedha paNa sAvaghAcArya karI zake. paraMtu sAvadyAcArya ATalo vicAra karIne paNa jyAre teono ucita khulAsA mATeno Agraha thAya che, tyAre mAnakaSAyane vaza thaIne viparIta khulAso na karata to A prasaMgamAM mAnakaSAyane kAraNe vacamAM je nabaLA vicAro AvyA, tenAthI cAritramAM kAMIka malinatA thAta, paraMtu anaMtasaMsAranI vRddhi thAta nahi. TIkA : "to pamAyagoyaragayassa NaM me pAvAhamAhamahINasattakAurisassa ihaI ceva samuTThiyA mahaMtI AvaI, jeNa Na sakko ahamettha juttikhamaM kiMci paDiuttaraM payAuM, je tahA paraloge ya aNaMtabhavaparaMparaM bhamamANo ghoradAruNANaMtaso 17 no vizeSArtha, juo peja naM. 583 2-17 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa80 pratimAzataka | zloka : 46 ya dukkhassa bhAgI bhavissAmihaM maMdabhAgo tti ciMtayaMto vilakkhio so sAvajjAyario go0 ! tehiM durAyArapAvakammaduTThasoyArehiM jahA NaM aliyakharamaccharIbhUo esa / tao saMkhuddhamaNaM kharamaccharIbhUyaM kaliuNaM ca bhaNiyaM tehiM duTThasoyArehiM jahA-'jAva NaM no chinnamiNamo saMsayaM, tAva Na uDDhavakkhANaM atthi / tA ettha taM parihAragaM vitarijjA jaM poDhajuttikhamaM kuggahaNimmahaNaM paccalaMti / tao teNa ciMtiyaM jahA NAhaM adineNa parihArageNaM cakkimo esiM / tA kimittha parihAragaM dAhAmi tti ciMtayaMto puNovi go0 ! bhaNio so tehiM durAyarehiM jahA-kimaLaM ciMtAsAgare nimajjiUNa Thio ? sigghameva kiMci parihAragaM vayAhiNavaraM taM parihAragaM bhaNijjA jaM jahuttakiriyAe avvabhicArI / tAhe suiraM paritappiUNa hiyaeNaM bhaNiyaM sAvajjAyarieNaM jahA "eeNa attheNaM jagagurUhiM vAgariyaM jaM aoggassa suttatthaM na dAyavvaM, jao Ame ghaDe nihattaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM appAhAraM viNAsei' / / 128 / / TIkArya : to pamAya ..... viMADu // tethI pramAdane vaza thayelA, pApI, adhamAdhama, hIna sattvavALA, kAyara puruSa evA mane ahIM ja moTI Apatti AvI, jethI huM ahIM yuktikSama koI pratyuttara ApavA samartha thaI zakato nathI. je kAraNathI te pramANe paralokamAM anaMta bhavaparaMparAmAM bhramaNA karato maMdabhAgyavALo evo huM ghora, dAruNa evA anaMtIvAra du:khano bhAgI thaIza. A pramANe vicAra karatA te sAvaghAcArya, he gautama ! te durAcArI, pApakarmI, duSTa zrotAo vaDe jovAyA, je pramANe - A (sAvavAcArya) alika=jUThA, khara=atyaMta maccharavALA che. tyAra pachI saMkSubdha matavALA, khamatsarIbhUta jANIne te duSTa zrotAo vaDe kahevAyuM, je A pramANe - jyAM sudhI A saMzaya chedo nahi tyAM sudhI Agala vyAkhyAna nahi thAya. tethI ahIM teno parihAra Apo, je prauDha, yuktisamartha ane kugrahane nirmathana karavA samartha hoya. tyAra pachI temanA vaDe vicArAyuM, je A pramANe - Ano uttara nahi ApavA vaDe huM chUTI zakIza nahi. tethI ahIM zuM uttara ApuM e pramANe citavana karatAM pharI paNa he gautama ! te durAcArI vaDe kahevAyA, je A pramANe zA mATe citAsAgaramAM DUbIne rahelA cho ? jaladIthI ja kAMI paNa uttara Apo. phakta te parihAra kaho ke, je yathokta kriyA vaDe=pUrvamAM je sAdhvIjIe pagamAM sparza karIne je vaMdana karela, e rUpa kriyA vaDe, avyabhicArI thAya, e rIte A sUtrano artha samajAvo. tyAre lAMbo kALa hadaya vaDe saMtApa pAmIne sAvaghAcArya vaDe kahevAyuM, je A pramANe - "A prayojanathI jagadguru vaDe kahevAyuM che; je kAraNathI ayogyane sUtrArtha na ApavuM. je kAraNathI kAcA ghaDAmAM naMkhAyeluM jaLa je pramANe jaLano ane te ghaTano vinAza kare che, tema ahIM ayogya AtmAne sUtrArthanuM dAna siddhAMtanA rahasyano ane te ayogya AtmArUpa AdhArano vinAza kare che. 128 18 no vizeSArtha, juo peja naM. 583 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa83 pratimAzataka | zloka : 46 vizeSArtha : (17) to mAyAvarIyasa .... vijJAna maMdramA tti A pramANe sAvadyAcAryuM je ciMtavana karyuM, te temanI saMyamanI malinatAne dUra karavA mATe kAMIka zuddhine sanmukha prayatnarUpa hovAthI sAvaghAcAryanI zuddha pariNAmanI bhUmikA che. paraMtu A pramANe ciMtavanakALamAM paNa durAcArI pApakarmI zrotAoe khoTA kharamatsaravALA sAvaghAcAryane joyA, te sAvadyAcAryanI malina pariNati paNa che, te A rIte - te vakhate maThAdhIzoe sAvaghAcAryane je duSTa aMtamAMtalakSaNavALA kahyA ke tame mULaguNarahita cho, te zabdo pratye khoTA matsaravALA hatA, ane tethI ja AlokanA apayazanA bhayathI teo vyAkuLa hatA, te teonI malina bhUmikA paNa che. kevala be paraspara virodhI vicAra eka sAthe saMbhavI zake nahi, tethI potAnA pramAda Adino vicAra kare che te vakhate kAMIka zubha adhyavasAya varte che, ane jyAre AlokanA apayazanA bhayamAM upayukta hoya che tyAre malina adhyavasAyavALA teo bane che. A rIte malina ane zubha adhyavasAyanA vamaLamAM teo atyAre aTavAyA che. (18) "TUM satyevi " ahIM sAvadyAcArye zrotAone kahyuM ke, A ja prayojanathI jaganUrue ayogyane sUtrArthadAnano niSedha karyo che. tenAthI vicAratAM prathama dRSTie ema lAge che, to pachI svayaM sAvaghAcArya ja teone vAcanA ApavA mATe kema AvyA ? ane pUrvamAM kahela ke, ayogyane vyAkhyAna kare to kahenArane anaMta saMsAranI prApti thAya, ane Ama chatAM svayaM jyAre teone vAcanA ApavA mATe AvyA, tyAre ayogyane vAcanA ApavAthI anaMta saMsAranI prApti thAya che, e prakAranA vacananuM smaraNa paNa kema na karyuM ? kema ke jyAre mahAnizIthanI gAthA kahevAno prasaMga Avyo, tyAre jo te gAthA na kahevAmAM Ave ke anyathA kahevAmAM Ave to anaMta saMsAranA kahenArA bhagavAnanA vacananuM smaraNa temane thayuM, tema jyAre temane vAcanA arthe saMghe bolAvyA tyAre teo jANatA hatA ke te maThAdhIzo che ane zithila AcAravALA che, to te vakhate anaMta saMsAranI prAptinA bhagavAnanA vacananuM smaraNa thavuM joItuM hatuM. paraMtu zAstramAM tevA prakAranI koI ja noMdha lIdhI nathI. tenAthI e phalita thAya che ke, tyAre maThAdhIzo zithilAcArI hovA chatAM temane paraspara Agamano vicAra thayela hovAne kAraNe vAcanA mATe teo ayogya nathI, paraMtu zAstranI vAcanAne grahaNa karIne ja sAcI pravRtti teothI thavAnI saMbhAvanA tyAM rahe che. paraMtu jyAre prastuta mahAnizIthanI gAthAthI sAvaghAcArya mULaguNarahita siddha thAya che, tyAre te zithilAcArIomAM rahelI yogyatA avyApAravALI thAya che ane ayogyatA pragaTa thAya che, ane tethI ja jyAre sAvadyAcArya te gAthAno artha karatAM muMjhAya che, te vakhate sAvaghAcArya sanmukha atyaMta dabANapUrvaka artha karavA mATe je rIte Agraha kare che, tenAthI ja teo duSTa zrotA tarIke siddha thAya che, ane tethI ja tyAre teo vAcanA ApavA mATe ayogya siddha thAya che. ane tene sAme rAkhIne sAvadyAcArye te gAthAnuM potAne bAdha na Ave te rIte Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 pratimAzataka | zloka : 46 samAdhAna na karatAM, ayogyane vAcanA nahi ApavAnuM bhagavAne kahela che, tema kahIne teone vAstavika vastunuM dhyAna kheMcavA prayatna kare che. paraMtu Ama chatAM maThAdhIzo potAnI ucita pravRtti tarapha na jatAM te mahAnizIthanA vacanane sAvaghAcAryane bAdha na Ave te rIte artha karavA mATe ja Agraha kare che, tethI maThAdhIzonI ayogyatA ja tyAra pachI pravarte che. ahIM vizeSa e che ke, sAvaghAcArya jyAre kahe che ke, A arthathI ja bhagavAne ayogyane vAcanAno niSedha karyo che, tyAre te zrotAone A rIte prazna karavo ayogya che tema batAvavA mATe je A kahyuM, tyAre sAdhvIjInA sparza vakhate pagano saMkoca karavAmAM pote je pramAda karela, tene gopavavA mATeno tyAM yatna che, te doSarUpa che; to paNa bhagavAnanA vacana viruddha te sUtrano artha na karatAM ayogyane vAcanA ApavAno niSedha che, tema kahe che, te hajI temano kaMIka zubhabhAva che. ane tethI ja te vacana dvArA anaMta saMsAranI vRddhi thatI nathI; paraMtu jyAre mahAnizIthano viparIta artha kare che, tyAre anaMta saMsAranI vRddhi thAya che. TIkA - ____ tAhe puNovi tehiM bhaNiyaM, jahA-kimeyAiM aruDabaraDAi asaMbaddhAI dubbhAsiyAiM palavasi ? jai parihAragaM Na dAuM sakke tA uppaDasu AsaNAo / osara sigdhaM imAo ThANAo / kiM devassa rUsejjA, jattha tumaMpi pamANIkAUNaM savvasaMgheNaM samayasabbhAvaM vAyariuM je samAiTTho ? tao puNovi suiraM paritappiUNaM go0 ! "annaM parihAragamalabhamANeNaM aMgIkAUNaM dIhasaMsAraM bhaNiyaM ca sAvajjAyarieNaM jahA 'NaM ussaggAvavAyehiM Agamo Thio / tubbhe Na yANaha, egaMto micchattaM, jiNANamANAmaNegaMtA / ' eyaM ca vayaNaM go0 gimhAyavasaMtAviehiM sihiulehiM va ahiNavapAusasajalaghaNo va sabahumANaM samAicchiyaM tehiM duTThasoyArehiM / tao egavayaNadoseNaM go0 ! nibaMdhiUNAMNaMtasaMsAriyattaNaM apaDikkamiUNaM ca tassa pAvasamudAyamahAkhaMdhamelAvagassa, mariUNa uvavanno vANamaMtaresu so sAvajjAyario / / TIkArca - tAde ......... sAvaMArako tyAre pharI paNa teo vaDe kahevAyuM, je A pramANe - AvAM ADAMavaLAM saMbaMdha vagaranAM durbhASita vacanono zuM pralApa karo cho? jo samAdhAna ApavA zaktimAna na ho to Asana uparathI UbhA thaI jAo ane jaladI A sthAnathI nIkaLI jAo. saMghanuM zuM deva ruvuM che?=zuM bhAgya kayuM che? ke jyAM sarva saMgha vaDe zAstrano sadbhAva kahevA mATe je tame AdiSTa karAyA? tyAra pachI pharI paNa lAMbA kALa sudhI saMtApa karIne, he gautama ! "anya samAdhAna nahi meLavatA evA sAvaghAcArya vaDe dIrgha saMsAra aMgIkAra karIne kahevAyuM, je A pramANe - Agama utsarga ane apavAda vaDe yukta hoya che, te tame jANatA nathI. ekAMta mithyAtva che, jinezvaronI AjJA anekAMtavALI hoya che. 19 no vizeSArtha, juo peja naM. 585 20 no vizeSArtha, juo peja naM. 585 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 pa85 A vacana, he gautama ! grISmanA tApathI saMtApa pAmelAM moranAM kuLone navIna varSARtunA jaLathI ghana evAM vAdaLonI jema te duSTa zrotAo vaDe bahumAna sahita svIkArAyuM. tyAra pachI te gautama ! eka vacananA doSathI anaMta saMsArapaNuM bAMdhIne ane pApasamudAyanA mahAtkaMdhane ekaThA karAvanAra te vacanonuM pratikramaNa karyA vagara marIne te sAvadhAcArya vANavyaMtaramAM utpanna thayA. vizeSArtha : (19) "radAramAmAnevi... anya koI parihAra nahi maLavAthI, sAvaghAcArya joke pote jANatA hatA ke mahAnizIthasUtrano anyathA artha karIza to dIrgha saMsAranI prApti thaze, to paNa mAnakaSAyane paravaza thaIne te sUtrano anyathA artha karavA taiyAra thayA, te ja temanA dIrgha saMsArano aMgIkAra che. ane A prasaMge teoe jo kaSAyane bAjumAM rAkhyo hota to kahI zakata ke sAdhvIjIe jyAre temanA caraNano sparza karyo, tyAre bhagavAnanA vacana pramANe mAre paganA saMkoca mATeno yatna karavo joIe, ane sAdhvIjIne sparza mATeno niSedha karavo joIe; paraMtu pramAdathI jyAre mArAthI te karAyuM nathI, tyAre mAre tenI zuddhi mATeno ja prayatna karavo joIe. ane tyAM sudhI A loko tene mULaguNa rahita sthApIne anya koIpaNa nAma Ape to paNa dhairyapUrvaka jo sahana karyuM hota to ghaNA karmanI nirjarAne pAmata, ane te svIkArathI zAsananI koI plAni thavAnI saMbhAvanA rahetI nathI, kevaLa sAvadyAcArya apUjya siddha thAya che. jyAre prastuta sUtrano anyathA artha karyo tyAre bhagavAnanA vacana pratyeno je atyaMta pakSapAta hato, tenA karatAM paNa svamAnanA rakSaNa mATeno prayatna vadhAre baLavAna hato, ane tethI ja anaMta saMsAranI vRddhi thaI. (20) "phasAvavArdi mo . nimAbAmAkAMtA " ahIM sAvaghAcAryanA viparIta vacanane kAraNe zithilAcArIne manasvI rIte anekAMtane grahaNa karavAnI dizA prApta thaI, ane te jANavA chatAM temaNe A vacana kahyuM, tethI ja sAvaghAcAryane anaMta saMsAra thayo che. paraMtu temanA te vacanathI zithilAcArIne koI potAnI zithila pravRttimAM sahAyaka thAya tevuM vacana na hota, ane bhagavAnanA vacanathI viparIta vacana hoya, to anaMtasaMsAra na thAya evo koIkane bhrama thaI zake. paraMtu vastutaH zithilAcArIne potAnI zithilatAmAM sahAyaka na hoya tevuM paNa koIka vacana, bhagavAnanA vacanathI viruddha kaSAyane vaza bolavAmAM Ave to anaMtasaMsAra thaI zake che. ane AthI ja mahAnizIthanI te gAthA jo sAvadyAcArye prarUpaNA karI na hota, to zithilAcArIone potAnI zithilatA dRDha karavAmAM sahAyaka koI vacana na maLata, to paNa tema karavAmAM anaMtasaMsAra prApta thAya, e prakAranA bhagavAnanA vacanane sAvaghAcArya utsutrabhASaNa karyuM, tenA pUrvamAM smaraNa kare che. ane AthI ja te gAthA gopavatA nathI ane utsutrabhASaNa karyuM enA pUrvamAM anyathA prarUpaNA karatA nathI. tethI e phalita thAya che ke, temanA vacanathI lokamAM viparIta phaLa thAya ke na paNa thAya; paraMtu potAnA haiyAmAM bhagavAnanA vacanane potAnA kaSAyane vaza thaIne anyathA kahevAno adhyavasAya Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 585 pratimAzataka | zloka : 46 ja dIrgha saMsAranuM kAraNa bane che, ane te jeTalo dRDha hoya te pramANe anivartanIya dIrgha saMsAranI prApti thAya. ane strInA sparzanA atyaMta parihAra arthe mahAnizIthamAM traNa sthAno pANI, agni ane maithunane atyaMta parihArya kahyAM che. paraMtu sAvaghAcArye jyAre temAM anekAMta sthApana karyuM, tyAre tenI atyaMta parihAryatAno apalApa thayo te ja utsUtrabhASaNarUpa che. ane jyAre jIva bhagavAnanA vacananI viruddha utsUtrabhASaNa Adi kare che, tyAre sanmArgamAM mUDhatA ApAdaka mithyAtvamohanIya dRDha bAMdhe che, ane jenI anubaMdhazaktithI anaMta saMsAranI prApti thAya che. vastutaH mithyAtvamohanIya paNa utkRSTa 70 koTAkoTi sAgaropama ja bAMdhI zakAya che, ane te paNa dravyazrutadhArIne aMtaHkoTAkoTithI vadhAre prAyaH saMbhavI zake nahi, ane apunarbaMdhaka thayelo hoya tene paNa aMtaHkoTAkoTithI vadhAre saMbhavI zakatI nathI. tethI sAvadyAcAryane aMtaHkoTAkoTithI vadhAre sthiti baMdhAya nahi, to paNa te vakhate kaSAyamAM atyaMta mUDhatAne kAraNe ja je utsUtrabhASaNa karAyuM, tethI atyaMta mUDhatA ApAdaka evuM mithyAtva te vakhate baMdhAyuM, jenAthI janmAMtaramAM sanmArgathI atyaMta vimukha bhAvo ja sAvaghAcAryanA jIvane prApta thayA che, ane tethI ja pAchaLanA bhavomAM hiMsAdi krUra karmo karIne nakAdi bhavonI prApti thAya che. TIkA : tao cuo samANo uvavanno pavasiyabhattArAe paDivAsudevapurohiyadhUyAe kucchiMsi / aha'nnayA viyANi tIe jaNaNIe purohiabhajjAe jahA NaM 'hA ! hA ! dinnaM masikuccayaM savvaniyakulassa imIe durAyArAe majjha dhUyAe' sAhiyaM ca purohiyassa / tao saMtappiUNa suiraM bahuM ca hiyaeNa sAhAriDaM NivvisayA kayA sA teNaM purohieNaM mahaMtA'sajjhadunnivArAyasabhIrUNA / aha'nnayA thevakAlaMtareNaM kahiMvi ThANamalabhamANI sIuNhavAyavijjhaDiyA sujutkSAmakaMThA (khuracchAmakaMThA) dukkhasaMtattA dubbhikkhadoseNaM paviTThA dAsattAe rasavANiyagassa gehe / tattha ya bahuNaM majjapANagANaM saMciyaM sAharei, aNusamayamucciTThayaMti / annayA aNudiNaM sAharamANIe tamucciTThagaM daTThUNaM ca bahumajjapANage majjamApiyamANe poggalaM ca samuddisaMte, tAhe va tIe majjamaMsassovariM dohalagaM samuppannaM jAva NaM taM bahumajjapANagaM naDanaTTacAraNabhaDoDDaceDatakkarAsArisa- jAtIyasamujjhiyakhurasIsapucchakannaTThiyagayaM ucciTThaM ca vilUrakhaMDaM taM samuddisiuM samAraddhA / tAhe tesu ceva ucciTThakoDiyagesu jaM kiMci NAhara majjhaM vivakkaM tamevAsAiumAraddhA / evaM ca kaivayadiNAikkameNaM majjamaMsassovariM daDhaM gehI saMjAyA / tAhe tasseva rasavANiragassa gehAo parimusiUNa kiMci kaMsadUsadaviNajAyaM, annattha vikkiNiUNaM majjamaMsaM paribhuMjai / tAva NaM vinnAyaM teNa rasavANijjageNa / sAhiyaM ca naravaiNo / teNAvi vajjhA samAiTThA / tattha ya rAule eso go0 ! kuladhammo jahA NaM jA kAi AvannasattA nArI avarAhadoseNaM sA jAva NaM no paMsUyA tAva NaM no vAvAyavvA, tehiM viNiuttagaNibhiMtagehiM sagehe neUNa pasUisamayaM jAva NiyaMtiyA rakkheyavvA / aha'nnayA NIyA tehiM hariesajAihiMsagehiM / kAlakameNa pasUyA ya dAragaM taM sAvajjAyariyajIvaM / tao pasUyAmettA ceva taM bAlakaM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa87 pratibhAzatas/cos:45 ujjhiUNa paNaTThA maraNabhayAhitthA sA go0 ! disamekkaM gaMtUNaM / viyANiyaM ca tehiM pAvehiM jahA paNaTThA sA pAvakammA / sAhiyaM ca naravaiNo sUNAhivaiNA jahA NaM deva ! paNaTThA sA durAyArA kayalIgabbhovamaM dAragaM ujjhiUNaM / ratnAvi paDibhaNiyaM-jai NAma sA gayA tA gacchau / taM bAlagaM paDivAlejjAsu savvahA tahA kAyavvaM jahA taM bAlagaM NaM vAvajje / giNhesu ime paMca sahassA daviNajAyassa / tao naravaiNo saMdeseNa suyamiva parivAlio so paMsulItaNao / annayA kAlakkameNa mao so pAvakammo sUNAhivaI / tao rannA samaNujANio tasseva bAlagassa gharasAraM kao paMcaNhaM sayANaM ahivaI / tattha ya sUNAhivaipae Thio samANo tAI tArisAiM akaraNijjAI samaNuThittANaM gao so go0 ! sattamAe puDhavIe apaiTThANaNAme nirayAvAse sAvajjAyariyajIvo / evaM taM tattha tArisaM ghorapacaMDarudaM sudAruNaM dukkhaM tettIsaM sAgarovamaM jAva kahakahavi kileseNaM samaNubhaviUNaM ihAgao samANo uvavanno aMtaradIve egoruajAI / tao vi mariUNaM uvavano tiriyajoNIe mahisattAe / tattha vi jAiM kAI vi NAragadukkhAI tesiM Nu sarisaNAmAiM aNubhaviUNaM chavvIsasaMvaccharANi tao go0 ! mao samANo uvavanno maNuesuM tao gao vAsudevattAe so sAvajjAyariyajIvo / tatthavi ahAUyaM paripAliUNaM aNegasaMgAmAraMbhapariggahadoseNa mariUNa gao sattamAe / tao vi uvvaTTiUNa suirakAlAo vavanno gayakanno nAma maNuajAI / tao vi kuNimAhAradoseNaM kurajjhavasAyamaI gao mariUNaM puNovi sattamAe tahiM ceva apaiTThANe NirayAvAse / tao uvvaTTiUNaM puNovi uvavanno tiriesu mahisattAe / tatthavi NaM naragovamaM dukkhamaNubhavittA NaM mao samANo uvavanno bAlavidhavAe paMsulIe mAhaNadhUAe kucchisi / aha'nnayA niuttapacchannagabbhasADaNapADaNe khAracuNNajogadoseNa aNegavAhiveyaNAparigayasarIro halahalaMtakuTThavAhIe parigalamANo salasalaMtakimijAleNa khajjaMto nIhario niraovamaghora-dukkhanivAsAo gabbhavAsAo go0 ! so saavjjaayriyjiivo| tao savvalogehiM niMdijjamANo garahiNajjamANo duguMchijjamANo khisijjamANo savvalogaparibhUo, pANaravANabhogovabhogaparivajjio gabbhavAsapabhittIe ceva vicittasArIramANasigaghoradukkhasaMtatto sattasaMvaccharasayAI do mAse ca cauro diNe ya jAva jIviUNaM mao samANo uvavanno vANamitaresuM / tao cuo uvavanno maNuesuM puNovi sUNAhivaittAe / taovi takkammadoseNaM sattamAe / taovi uvvaTTiUNaM uvavanno tiriesuM cakkiyagharaMsi goNattAe / tattha ya cakkasagaDalaMgalAyaTTaNeNaM ahannisaM jugArovaNeNaM pacciUNa kuhiyauvviyaM khaMdhaM saMmucchie ya kimI tAhe akkhamIhUyaM khaMdhaM jUyadharaNassa viNNAya paTThIe vAhiUmAruddho teNaM cakkieNaM / aha'nayA kAlakkameNaM jahA khadhaM tahA pacciUNa kuhiyA paTThI / tattha vi saMmucchie kimI / saDiUNa vigayaM ca paTThicammaM / tA akiMciyaraM nippaoyaNaMti NAUNa mokkalio go0 ! teNaM cakkieNaM taM salasalaMtakimijAlehiM NaM khajjamANaM baillaM sAvajjAyariyajIva / tao mokkalio samANo parisaDiyapaTThicammo bahuvAyasANakimikulehiM sabajjhabbhaMtare viluppamANo ekUNatIsaM saMvaccharAiM jAva AuyaM pari-vAleUNaM mao samANo uvavaNNo aNegavAhiveyaNAparigayasarIro maNuesuM mahAdhaNNassa NaM ibbhassa gehe / tattha ya vamaNavireyaNakhArakaDutittakasAyatilahalAguggalakADhagehiM osahehiM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa88 pratibhAzads / scils : 45 pIDiyassa sirAvehAihiM NiccaM pattavasaNassa NiccavisosaNAhiM ca asajjhANuvasammaghoradAruNadukkhehiM pajjAliassa go0 ! gao niSphalo tassa maNuyajammo / evaM ca go0 ! sAvajjAyariyajIvo coddasarajjuyalogaM jammamaraNehiM NaM niraMtaraM paDiyariUNaM sudIhANaMtakAlAo samuppanno maNuyattAe avaravidehe / tattha ya bhAgavaseNaM logANuvattIe gao titthayarassa vaMdaNavattiyAe / paDibuddho ya pavvaio / siddho a iha tevIsamatitthayarapAsaNAmassa kAle / eyaM taM go0 ! sAvajjAyarieNaM pAviyaM / / se bhayavaM ! kiM paccaiyaM teNAnubhUyaM erisaM dUsahaM ghoradArUNaM mahAdukkhasaMnivAyasaMghaTTamittiyakAlaMti ? go0 ! jaM bhaNiyaM takkAlasamaye jahA NaM 'ussaggAvavAehiM Agamo Thio, egaMto micchattaM, jiNANamANA aNegaMto'tti eyavayaNapaccaiyaM / so bhayavaM ! kiM ussaggAvavAehiM NaM no ThiyaM AgamaM ? egaMtaM ca panavijjai ? go0 ! ussaggAvavAehiM ceva pavayaNaM ThiyaM, aNegaMtaM ca pannavijjai, No NaM egaMtaM / NavaraM AukkAyaparibhogaM teukAyasamAraMbhaM mehuNAsevaNaM ca ete tao ThANaMtare egaMteNaM 3 Nicchayao bADhaM 3 savvahA savvapayArehiM NaM AyahiyaTThINaM nisiddhati / etyaM ca suttAikkame NaM sammaggavippaNAsaNaM ummaggapayarisaNaM / tao ya ANAbhaMgaM / ANAbhaMgAo aNaMta-saMsArI / se bhayavaM ! kiM teNa sAvajjAyarieNaM mehuNaM paDiseviyaM ? udAhu apaDiseviyaM ? go0 / No paDiseviyaM No apaDiseviyaM / paDiseviyApaDiseviyaM / se bhayavaM ! keNaM adreNaM evaM vuccai ? go0 ? jaM tIe ajjAe takkAlaM uttimaMgeNaM pAe pharisie / pharisijjamANe ya No teNa AuMTiya saMvarie / eeNaM aTTeNaM evaM go0 ! vuccai / se bhayavaM !"e|hmettssvi NaM erise ghoraduvimokkhe baddhapuTThanikAie kammabaMdhe ? go0 ! evameyaM Na annaha tti / se bhayavaM ! teNa titthayaraNAmakammagoyaM AsakaliyaM, egabhavAvasesIkao AsI bhavoyahi, tA kimeyamaNaMtasaMsArAhiMDayaMti ? go0 ! niyayapamAyadoseNaM / tamhA eyaM viyANittA bhavavirahamicchamANeNaM go0 ! sudiTThasamayasAreNaM gacchAhivaiNA savvahA savvapayArehiM NaM savvatthAmesu accaMta appamatteNaM bhaviyavvaM ttibemi / / 29 / / TIkArtha : tao ..... pAviyaM / tyAMthI te 526za gayetA pativANI prativAsudevanA purohitanI putrInI ikSimA utpanna thayo, have anyadA tenI arthAt te dikarInI mAtA purohitanI patnI vaDe jANIne, hA ! hA ! A durAcArI mArI putrIe sarva nijakuLane mazIno kUcaDo apAyo arthAt kuLane kalaMka lagADyuM, ane purohitane kahyuM. tethI lAMbokALa saMtApa pAmIne hadayathI nirdhAra karIne mahAna asAdhya dunivAra apayazanA bhayavALA te purohita vaDe te putrI dezamAMthI kADhI mukAI. have anyadA thoDA kALa pachI kyAMya paNa sthAnane na pAmatI, ThaMDI-garamI ane vAyarAthI vyApta, sudhAthI durbaLa kaMThavALI, duHkhathI saMtapta, dubhikSanA kAraNe=bhikSA na maLavAne kAraNe, rasavANijyanA gharamAM dAsapaNAthI praveza pAmI. 21, 22, 23 no vizeSArtha, humo pe04 naM. 582 24 no vizeSArtha, juo peja naM. 593 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka, zloka : 46 pa89 0 sujhulAvaMDA mudrita pustakamAM pATha che, tyAM pratyaMtaramAM urachAmavaMDA pATha che, ane pura zabda sudhA arthamAM vaparAyelo che. ane tyAM ghaNA madyapAnakone madhanA pyAlAone ekaThA kare che ane Akho divasa te madyapAnakone sApha kare che. anyadA te ucchiSTane sApha karatI teNIe madhane pItA lokone ane pudgalane=mAMsane khAtA lokone joIne tyAre teNIne madha-mAMsa upara dohalo utpanna thayo. yAvat te bahu madyapAnakone tathA naDa, naTTa, cAraNa, bhATa, uDu, ceTa, taskara A badhA rUpa asadaza jAtithI tyAga karAyela khura, zIrSa, pUMcha, kAna ane asthigata ucchiSTa te vilUrakhaMDane arthAt te mAMsanA khaMDane khAvA mATe pravRtta thaI. tyAre te ja ucchiSTa koDiyAmAM rahelA je kAMI nAbhinA madhyamAM vipakva mAMsa tene ja AsvAdana karavA mATe pravRtta thaI. tyAre je ucchiSTa koDiyAmAM rahelA je kAMI nAbhinA madhyamAM vipakva mAMsa tene ja AsvAdana karavA mATe pravRtta thaI. 0 naDa, naTTa alaga alaga naTa jAtivizeSa che. vitUraphaMDa no mAMsanA TukaDA artha bhAse che. che dI mAM no artha nAbhinA madhyamAM arthAt ucchiSTa koDiyAnA madhyabhAgamAM rahela evo artha bhAse che. ane A pramANe keTalAka divaso atikrama thavAthI magha-mAMsanA upara teNIne daDha gRddhi utpanna thaI, tyAre te ja rasavaNikanA gharathI kAMI paNa kAMsAnA pAtra, dUSya (vastra), dhananA samUhane corIne anyatra vecIne madha-mAMsane khAya che, te pramANe te rasavaNike jANyuM ane rAjAne kahyuM. rAjAe paNa vadhyA tarIke (vadha mATe) AdiSTa karI ane te rAjakuLamAM he gautama ! A kuLadharma che, je A pramANe - je koI garbhavatI nArI aparAdhadoSathI te yAvat prasUti na pAme tyAM sudhI vyApAdana karAvI na joIe, ane te viniyukta gaNi mAtaMgo vaDe potAnA gharamAM laI jaIne yAvat prasUti samaya sudhI niyaMtrita rakSaNa karAvI joIe. have anyadA te harikeza jAtivALA hisaka vaDe laI javAI. ane kALakramathI te sAvadyAcAryanA jIvane teNIe putrarUpe janma Apyo. tyAra pachI prasUtimAtrathI ja maraNabhayathI AkuLa evI te, he gautama ! te bALakane choDIne eka dizAmAM jaIne bhAgI gaI ane te pApIo vaDe jaNAyuM ke te pApiNI nAsI gaI che, ane cAMDAlAdhipatie rAjAne kahyuM, je A pramANe - he deva ! kadalIgarbhanI upamAvALA bALakane choDIne te durAcAriNI bhAgI gaI che. rAjAe pratyuttara Apyo, bhale te gaI to javA do, te bALakanI sArasaMbhALa karajo. sarvathA te pramANe karavuM jema te bALaka mRtyu na pAme, ane A pAMca hajAra dravyanA samUhane grahaNa karo. tyAra pachI rAjAnA hukamathI putranI jema te kulaTAno putra pAlana karAyo. anyadA kALakrama vaDe te pApakarmI cAMDAlAdhipati mRtyu pAmyo tyAre rAjAe te bALakane vArasadAra banAvyo, (varasAra no artha gharano vArasadAra samajavo.) ane pAMcaso cAMDAlano adhipati banAvyo. tyAM cAMDAlonA adhipatipade rahelo chato te tevA prakAranAM na karavA yogya kAryo karIne, he gautama ! te sAvadhAcAryano jIva sAtamI nArakamAM apratiSThAna nAmanA narakAvAsamAM gayo. A pramANe te sAvadhAcAryano jIva tyAM arthAt sAtamI narakamAM ghora, pracaMDa, rudra, sudAruNa duHkhane tetrIsa sAgaropama sudhI mahAkleza vaDe anubhavIne ahIM Avelo chato Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa90 pratimAzataka | zloka : 46 aMtaradvIpamAM eka uragajAti tarIke utpanna thayo. (vaDhavi vinesef no artha mahAddeza vaDe evo bhAva che.) tyAMthI mRtyu pAmIne tiryaMcayonimAM pADArUpe utpanna thayo. tyAM paNa narakanAM duHkha hoya tenA sarakhAM nAmavALAM duHkhone chavIsa varSa sudhI anubhavIne, tyAra pachI te gautama ! mRtyu pAmIne te manuSyamAM utpanna thayo. tyAra pachI te sAvaghAcAryano jIva vAsudevapaNAmAM gayo. tyAM paNa yathAAyuSya paripAlana karIne aneka saMgrAma, AraMbha ane parigrahanA doSathI marIne sAtamI narakamAM gayo. tyAMthI paNa nIkaLIne ghaNA lAMbA kALe gajakarNa nAme manuSyajAtivALo thayo. tyAM paNa mAMsAhAranA doSathI krUra adhyavasAya-mativALo marIne pharI paNa sAtamI narakamAM te ja apratiSThAna narakAvAsamAM gayo. tyAMthI nIkaLIne pharI paNa tiryaMcamAM mahiSapaNAthI utpanna thayo. tyAM paNa narakanI upamAvALAM duHkhone anubhavIne mRtyu pAmyo chato bAlavidhavA, kulaTA brAhmaNanI putrInI kukSimAM utpanna thayo. have anyadA niSpanna arthAt taiyAra thayelA gupta garbhane nAza karavA ane pADI nAMkhavA mATe kSAra cUrNa prayoganA yoganA doSane kAraNe thayela aneka vyAdhi-vedanAthI vyApta zarIravALo, halasvalaMta (duSTa) kuSTa vyAdhithI nItarato (parU jharato), salasala karatA kRminA samUhathI khavAto, narakanI upamAvALA ghora duHkhanA nivAsarUpa garbhAvAsathI, he gautama ! te sAvaghAcAryano jIva nIkaLyo. tyAra pachI sarva loko vaDe nidAto, gaha karAto, durgachA karAto, khisA karAto, sarvalokathI parAbhava pAmelo, pAna-bAna-bhogopabhogathI rahita, garbhAvAsathI mAMDIne ja vicitra zArIrika, mAnasika ghora duHkhathI saMtapta, sAtaso varSa, be mahinA, cAra divasa sudhI yAvat jIvIne mRtyu pAmelo chato vANavyaMtaramAM utpanna thayo. tyAMthI cyavIne manuSyamAM pharI paNa cAMDAlAdhipatipaNA vaDe utpanna thayo. tyAMthI paNa te karmanA doSathI sAtamI narakamAM gayo. tyAMthI paNa nIkaLIne tiryaMcamAM kuMbhAranA gharamAM baLadapaNAmAM utpanna thayo. tyAM paNa cakra, gADAM, haLamAM Avartana vaDe rAtadivasa dhoMsarInA dhAraNa vaDe pAkI javAne kAraNe khAMdha kohavAI gaI, ane temAM kRmi utpanna thayA. dhoMsarI dhAraNa karavA mATe asamartha khAMdha jANIne te kuMbhAra vaDe pIThathI bhAra vahana karAvavA mATe AraMbha karAyo. have anyadA kALakramathI jema khAMdha tema pITha paNa pAkI javAthI kohavAI gaI. temAM paNa kRmi utpanna thayA ane pIThanuM cAmaDuM saDIne nIkaLI gayuM. tethI akiMcikara niprayojana che, e pramANe jANIne, he gautama ! te kuMbhAra vaDe, salasalatA kIDAothI khavAto baLadarUpI sAvaghAcAryano jIva, chUTo mUkI devAyo. tyAra pachI chUTo mukAyelo chato parizaTita pRSThacarmavALo ghaNA kAgaDA, kUtarA ane kRmionA samudAyathI bahArathI ane aMdarathI vinAza karAto (bahArathI kAgaDAkUtarAM kocI rahyAM che, aMdarathI kRmio khAya che) ogaNatrIsa varasa sudhI AyuSya pAlana karIne marela cho aneka vyAdhi-vedanAthI vyApta zarIravALo, manuSyamAM mahAdhana zreSThinA gharamAM utpanna thayo, ane tyAM paNa vamana, virecana, khArAM, kaDavAM, tIkhAM, kaSAyelAM, triphalA, guggalanA kADhArUpa auSadhathI pIDA pAmato evo, sirAvedhAdithI prApta karela nitya kaSTavALo, nitya vizoSaNArUpa asAdhya ane anupazama evA ghora dAruNa duHkho vaDe baLAto evo teno manuSyajanma niSphaLa gayo. 0 LivyavisarTi - asAdhya ane anupazama evA vyAdhinAM ghora, dAruNa duHkho che, ane te zarIrane zoSanArAM che arthAt zarIrane dhIre dhIre kSINa karanArAM che. e pramANe che gautama ! te sAvaghAcAryano jIva cauda rAjalokamAM janma-maraNa vaDe niraMtara sudIrgha Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa91 pratimAzataka | zloka: 46 anaMtakALathI bhramaNa karIne apara videhamAM manuSyapaNAmAM utpanna thayo. 0 phuTIdAgaMtavAnAgo anaMtakALa paribhramaNano nAno-moTo hoya che. ahIM sudIrgha eTale moTo anaMtakALa paribhramaNano levAno che. ane tyAM bhAgyanA vazathI lokanI anuvRttithI tIrthakara bhagavaMtane vaMdana karavA mATe gayo, ane pratibodha pAmI pravrajita thayo, ane ahIM pArzva nAmanA tevIsamAM tIrthaMkaranA kALamAM siddha thayo. A pramANe che gautama ! sAvaghAcAryanA jIve te prApta karyuM arthAt pUrvamAM varNana karAyuM, e pramANe, te sAvaghAcAryanA jIva vaDe te arthAt duHkha prApta karAyuM. he bhagavaMta ! kayA nimittaka te sAvaghAcArya vaDe AvA prakAranA duHsaha, ghora, dAruNa, mahAduHkhanA saMnipAtanA saMghaTTane ATalA kALa sudhI anubhavAyo ? arthAt duHkhanA AvI paDavArUpa saMghaTTa ATalA kALa sudhI anubhavAyo ? tti praznanA kathananI samAptisUcaka che. he gautama ! te kALasamaye je kahevAyuM, je A pramANe - utsarga ane apavAda vaDe Agama sthita che, ekAMta mithyAtva che, jinezvaranI AjJA anekAMtamaya che. e pramANe A vacananimittaka duHkha anubhavAyuM. he bhagavaMta ! zuM utsarga ane apavAda vaDe Agama sthita nathI ? ane ekAMta prajJApanIya che ? he gautama ! utsarga ane apavAda vaDe ja pravacana sthita che, ane anekAMta prajJApanIya che, ekAMta nahi. paraMtu amukAyano paribhoga, teukAyano samAraMbha ane maithunanuM Asevana - A traNe sthAnAMtaramAM ekAMte ekAMte ekAMte, nizcayathI nizcayathI nizcayathI, atyaMta, atyaMta, atyaMta sarvathA sarva prakAre AtmahitArthIne niSiddha che. ahIM sUtranuM ullaMghana karavAmAM sanmArgano vinAza, unmArgano prakarSa ane tenAthI AjJAbhaMga ane AjJAbhaMgathI anaMta saMsArI thAya che. he bhagavaMta! zuM te sAvaghAcArye maithuna sevyuM hatuM ke na sevyuM hatuM ? he gautama ! pratisevita nathI ane apratisevita nathI, paraMtu pratisevita-apratisevita hatuM. he bhagavaMta ! kayA arthathI A pramANe kaho cho ? he gautama ! je te AryA vaDe te kALe uttamAMga vaDe pAda sparza karAyA ane sparza karAtA pago saMkocAyA nahi, e arthathI maithuna pratisevita- apratisevita che, e pramANe kahevAyuM che. he bhagavaMta ! ATalAmAtrathI paNa=ATalA usUtramAtrathI paNa. AvA ghora duHkhe karIne mukta karI zakAya tevA baddha spaSTa nikAcita karmabaMdha thayA ? he gautama ! e pramANe ja A che. anyathA nathI. 'tti' zabda uttaranA kathananI samAptiarthaka che. he bhagavaMta ! te sAvaghAcArya vaDe tIrthaMkara nAmakarmagotra ekaThuM kareluM, eka bhava avazeSIkRta=bAkI rahela, bhavodadhi hato, chatAM kema anaMta saMsAra bhramaNa karavuM paDyuM ? he gautama ! potAnA pramAdanA doSathI. tethI A Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 pratimAzataka | zloka : 46 jANIne bhavavirahane IcchanAra, he gautama ! sArI rIte jANyo che. zAstrano sAra jeNe evA, gacchAdhipati vaDe sarvathA sarva prakAre sarva parAkramamAM atyaMta apramattapaNAthI rahevuM joIe, A pramANe huM kahuM chuM. A pramANe uparokta kathana bhagavAna gautamasvAmIne kahe che ke huM kahuM chuM. /ralI vizeSArtha : (21) "navale noTINuvattI" - ahIM bhAgyanA vazathI ane lokanI anuvRttithI tIrthakaranI vaMdanA nimitte gayo ema kahyuM, teno bhAva e che ke, atyAra sudhI usUtranA bhASaNathI je enuM pApakarma vidyamAna hatuM, te pUruM thavAthI have tenuM sAruM bhAgya pragaTa thayuM che, ane tenA kAraNe ja jema bIjA loko bhagavAnane vaMdana karavA jatA hatA, e pramANe teone joIne teonI anuvRttithI e paNa vaMdana karavA mATe gayo. jyAre koIka jIvanuM durbhAgya vartatuM hoya ane loka anuvRttithI jyAre tIrthaMkara pAse jAya tyAre tIrthakaranA vacanonuM zravaNa karIne paNa temanA pratye praSi ke anAdarAdi bhAva ja tene thAya che. paraMtu sAvaghAcAryane te durbhAgya karma pUruM thayeluM hovAne kAraNe tIrthaMkaranAM vacano tene pariNAma pAme che. (22) "saTIvavA veva ..... risiddhati " ahIM vizeSa e che ke, jinazAsana sarvatra anekAMta kahe che, ane te rIte apakAya-teukAya ane maithuna e traNamAM paNa koI sthAnavizeSane AzrayIne anekAMta paNa che. jema nadImAMthI sAdhu Utare che tyAre apakAyanI virAdhanA thAya che, vaLI apavAdika AdhAkarmAdi gocarI grahaNa kare che tyAre teukAyanI virAdhanA thAya che, ane koI sAdhvIjI nadI UtaratAM hoya ane te vakhate acAnaka pANImAM paDI javAthI pUra Ave to taNAI javAnI sthiti pedA thAya te vakhate, te sAdhvIjIne nadImAMthI bahAra kADhI zake tevo anya koI upAya vidyamAna na hoya, ane sAdhu tyAM hoya ane te sAdhvIjIne bacAvI zake tema hoya, to nadImAM paDIne sAdhvIjIne sparza karIne paNa bahAra kADhe. AvA sthAnavizeSamAM A traNamAM apavAda che, to paNa pANI, agni ane strIno saMga gRhasthajIvananAM A traNa aMgo che, ane tethI gRhasthabhAvanA atyaMta parihAra mATe sAdhue A traNano atyaMta parihAra karavo joIe, e batAvavA mATe A traNane ekAMta varjanIya batAvela che. ane je sthAnamAM anekAMta prApta nathI tevA sthAnamAM, potAnI mAnahAninA rakSaNa mATe sAvadyAcArye jinazAsana anekAMtamaya che ema kahIne, te sAdhvIjIe temane vaMdana karatI vakhate karelA sparzane nirdoSa sthApana karavA yatna karyo, tethI temanuM te vacana usUtrarUpa banyuM. (23) atyaM 2 kuttAphane .. gAmano mavitasaMsArI | AnAthI e phalita thAya che ke, bhagavAnanA vacanathI viparIta prarUpaNA karavAthI ke bhagavAnanI AjJAthI viparIta niHzUkatAthI pravRtti karavAthI paNa saMklezanI taratamatAthI yAvatuM anaMta saMsAranI vRddhi thaI zake che; ane te vakhate bhagavAnanA vacana pratyenI je upekSA varte che, tenA kAraNe tattvanA viSayamAM mUDhatA pedA thAya tevA prakAranuM daDha darzanamohanIyakarma baMdhAya che, je anubaMdha zaktithI yAvatu anaMta saMsAra jIvane paribhramaNa karAve che. joke darzanamohanIyakarma utkRSTa 70 koDA koDI sAgaropamathI adhika baMdhAtuM nathI, Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka / zloka : 46 53 paraMtu te vakhate baMdhAyeluM darzanamohanIyakarma jIvamAM mUDhatAnA pravAha dvArA yAvat anaMta saMsAra sudhI mUDhatA pedA karyA kare tevI zaktivALuM baMdhAya che. ane tenA udayakALamAM tattvaviSayaka mUDhatAne kAraNe dareka bhavamAM hiMsAdi pApakarmonA kliSTa adhyavasAyo vAraMvAra utpanna thavAne kAraNe jIvane kharAba bhavonI prApti thAya che. joke te kharAba bhavo te te hiMsAdinA adhyavasAyathI pedA thAya che, to paNa te hiMsAdinA adhyavasAyo te mUDhatAne kAraNe thayela che, ane te mUDhatA utsUtrabhASaNa AdithI thayela che. tethI ja sAvaghAcAryane narakAdi bhavonI prApti utsUtrabhASaNathI thayela che, tema kahevAya che. (24) 64mettavi . janmavaMdhe ATalAmAtrathI e prakArano zabda sAdhvIjInA sparzano parAmarzaka nathI, paraMtu pUrvamAM sAvaghAcArye je kahyuM ke, ekAMta mithyAtva che, Agama anekAMtarUpe che te vacanano parAmarzaka che. ane tenAthI e prApta thAya ke, ATalA vacanamAtrathI sAvadhAcArye ghora ane duHkhe ka2Ine mukta karI zakAya evAM baddha sRSTa ane nikAcita karmo bAMdhyAM, e prakAre anvaya che. vajAcArya dRSTAMta asi : bhavaM ! iNaM gaNiNo vi accatavisuddhapariNAmassavi kei dussIle sacchaMdattAei vA gAravattAei vA jAyAimayattAei vA ANaM aikkamejjA se NaM kimArAhage bhavejjA ! go0 ! jeNaM gurU samasattumittapakkho guruguNesuM TThie sayayaM suttANusAreNaM ceva visuddhAsae viharejjA, tassANamaikkaMtehiM NavaNauehiM cauhiM sahiM sAhUNaM jahA virAhiyaM tahA ceva aNArAhage havijjA / TIkArya : se mavavuM ! ..... vikhkhA | he bhagavaMta ! atyaMta vizuddha pariNAmavALA paNa gaNanAyakanI paNa, koI duHzIla ziSya svacchaMdatAthI ke gAravapaNAthI ke jAti Adi madapaNAthI AzA ullaMghe te zuM ArAdhaka thAya ? he gautama ! je kAraNathI sama zatru-mitravALA, guruguNamAM sthita, vizuddha AzayavALA evA guru satata sUtrAnusAre vicaratA hoya, tenI AjJAne ullaMghana karavAthI cAraso navANuM sAdhuo je pramANe virAdhita thayA, te pramANe ja anArAdhaka thAya. 0 ahIM prastuta dRSTAMtamAM svacchaMdapaNAthI 499 ziSyoe AjJAnuM ullaMghana karela che. TIkAH se bhayavaM ! kayare NaM te paMcasae ekkavivajjie sAhUNaM jehiM ca NaM 'tArisaguNovaveyassa mahANubhAgassa guruNo ANaM aikkamiuM NArAhiyaM ? go0 ! NaM imAe ceva usabhAicauvIsigAe atItAe tevIsamAe cauvIsigAe 1 no vizeSArtha, juo peja naM. 594 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa94 pratimAzataka | zloka : 46 jAva NaM pariNivvuDe cauvIsaime arahA tAva NaM aikkaMteNaM kevaieNaM kAleNaM guNanipphanne kammaselamusumUraNe mahAyase mahAsatte mahANubhAge sugahiyanAmadhejje vaire NAma gacchAhivaIbhUe / tassa NaM paMcasayaM gacchaM niggaMthIhiM viNA, niggaMthIhiM samaM do sahasse ya ahesi / go0 ! tAo niggaMthIo accaMtaparalogabhIruyAu, suvisuddhanimmalaMtakaraNAo, khaMtAo daMtAo muttAo jiIndio, accanamabhaNirIo niyasarIrassa viya niravekkhAo chakkAyavacchalAo, jahovaiTThaaccaMtaghoravIratavacaraNasosiyasarIrAo jahA NaM titthayareNa panaviyaM taha ceva adINamANasAo mAyAmayahaMkAramamakAraratihAsakheDDAkaMdappaNAhiyavAyavippamukkAo tassAyariyassa sagAse sAmannamaNucaraMti / te a sAhuNo savvevi go0 ! na tArisaguNA / TIkArya : je mayavaM .....tArisa, he bhagavaMta ! kayA te eka rahita evA pAMcaso sAdhuo cAraso navANuM sAdhuo. jeo vaDe tevA prakAranA guNathI upeta mahAnubhAga evA gurunI AjJAnuM ullaMghana karIne anArAdhaka thavAyuM ? he gautama ! A ja RSabhAdi covIsIthI pUrve thayela trevIsamI covIsInA yAvat covIsamA tIrthaMkara nirvANa pAmyA tyAre, keTaloka kALa atikrAMta thavAthI guNaniSpanna, karmarUpI parvatano cUro karanArA, mahAyazavALA, mahAsattvavALA, mahAnubhAga, sugRhIta nAmavALA vaja nAme gacchAdhipati thayA. temane sAdhvI vagara pAMcaso ziSyonA parivAravALo gaccha hato, ane sAdhvI sAthe be hajAronI saMkhyA hatI. he gautama ! te sAdhvIjIo atyaMta paralokabhIru, suvizuddha nirmaLa aMta:karaNavALI, khAMta, dAMta, mukta= nirlobhI, jiteMdriya, atyaMta namra bolanArI, potAnA zarIramAM paNa nirapekSatraspRhA vagaranI, chakAya jIvomAM vatsalatAvALI, yathopadiSTa zAstramAM kahela, ghora, vIra tapa-cAritra vaDe sukAyelA zarIravALI, je pramANe tIrthaMkara bhagavAne prarUpela che te pramANe ja adIna manavALI, mAyA, mada, ahaMkAra, mamakAra, rati, hAsya, krIDA, kaMdarpa, adhikavAdaadhika bolavAthI rahita, rahita evI teo AcAryazrInI pAse zramaNapaNAnuM anupAlana kare che. kahe gautama ! te sAdhuo sarve paNa tevA guNavALA na hatA. vizeSArtha : (1) 'tarisaTovaveya' - prastutamAM kahelA guNavALA guru na hoya, ane tenA kAraNe vivekasaMpanna evI temanI AjJA na hoya tyAre, yogya ziSya vinayapUrvaka vaDIla tarIkenI maryAdAno bhaMga na thAya te rIte ucita pravRtti kare. Ama chatAM, bhagavAnanI AjJAne anurUpa temanI AjJA nahi hovAthI gurunI AjJAno atikrama kare to paNa ziSya anArAdhaka thato nathI. (2) te ma sahune sarve vi . !ra tarisa'IT' - te sAdhuo sarve paNa tevA guNavALA nathI, ema je kahyuM tethI e prApta thAya che ke, je prakAre sAdhvIo atyaMta zAMta-dAMta Adi pariNAmavALI hatI, tevA pariNAmavALA te sAdhuo na hatA, chatAM gurunizrAmAM rahIne sanmArganI ArAdhanA kare tevA hatA, ullaMTha 2 no vizeSArtha, juo peja naM. 594 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 palpa Adi doSavALA na hatA. AthI ja gItArtha evA te AcArye dIkSA ApIne teono tyAga nathI karyo, paraMtu sanmArgamAM pravartAvavA mATe yatna karyo che. je sarvathA ayogya hoya temane dIkSA na ApavI joIe ane kvacit anAbhogathI ApI dIdhI hoya, to paNa temane sAcavavA yatna na karatAM veza utArI levo joIe; jema te cAraso navANuM ziSyo jyAre gurune choDIne javA taiyAra thayA, tyAre AcAryo veza utAravA mATe yatna karyo che. tethI e prApta thAya che ke, ziSyomAM yogyatA hovA chatAM koIka nimittane pAmIne kaMIka ayogyatA hoya te jyAre pragaTa thAya che, tyAre guNasaMpanna gurune choDIne paNa teo svacchaMda rIte tIrthayAtrA karavA tatpara thayA che, ane tethI ja saMsAramAM vinAzane pAmyA, ane eka ziSyano veza utArelo te guru sAthe rahIne aMte vezane pharI prApta karIne kevalajJAnane pAme che. TIkA : aha'nayA goyamA ! te sAhuNo taM AyariyaM bhaNaMti jahA NaM jai bhayavaM ! tuma ANavehi to NaM amhe titthayarajattaM kariya caMdappahasAmiyaM vaMdiya dhammacakkaM gaMtUNamAgacchAmo / tAhe go0 ! adINamaNasA aNuttAlagaMbhIramaharAe bhAratIe bhaNiyaM teNAyariyeNaM jahA icchAyAreNa na kappai titthayattaM gaMtuM suvihiyANaM, to jAva NaM volei jattaM tAva NaM ahaM tumhaM caMdappahaM vaMdAvehAmi / annaM ca jattAe gaehiM asaMjame paDijjai / eeNaM kAraNeNaM titthayattA paDisehijjai / tao tehiM bhaNiyaM, jahA bhayavaM ! keriso uNa titthayattAe gacchamANANaM asaMjamo bhavai ? 'so puNo icchAyAreNaM, biijjavAraM erisaM ullAvejjA bahujaNeNaM vAulaggo bhannihisi tAhe go0 ! ciMtiyaM teNaM AyariyeNaM jahA-NaM mama vaikkamiya nicchayao ee gacchihiMti, teNaM tu mae samaM caDuttarehiM vayaMti / aha anayA subahuM maNasA saMdhAreUNaM ceva bhaNiyaM teNa AyariyeNaM jahA- NaM tubbhe kiMcivi suttatthaM viyANaha cciya to jArisaM titthajattAe gacchamANANaM asaMjamaM bhavai tArisaM sayameva viyANeha, kiM ettha bahupalavieNa ? annaM ca vidiya tumhehiM pi saMsArasahAvaM jIvAipayatthaM tattaM ca / TIkArya : sada trayA .... tattara I have anyadA he gautama ! te sAdhuo te AcAryane kahe che te A pramANe - he bhagavaMta! jo ApanI AjJA hoya to ame tIrthaMkaranI yAtrA karIne caMdraprabhasvAmIne vaMdana karIne dharmacakra jaIne AvIe. tyAre he gautama ! adIna mana vaDe, maMda ane gaMbhIra madhura evI vANIthI te AcArya vaDe kahevAyuM, je A pramANe - IcchAkArathI suvihitone tIrthayAtrA javA mATe kalpatuM nathI, tethI jyAre yAtrA=mahAsaMghayAtrA utsava pUro thaze tyAre huM tamane caMdraprabhasvAmIne vaMdAvIza. ane aca=bIjo doSa e che ke, yAtrAe javA vaDe tamArAthI asaMyamamAM paDAya che (paDAze). A kAraNathI tIrthayAtrAno niSedha karAya che. tyAre teo vaDe kahevAyuM, je A pramANe - he bhagavaMta ! kevA prakArano vaLI tIrthayAtrAmAM jatA evA amArA 3,4 no vizeSArtha, juo peja naM. 599 5 no vizeSArtha, juo peja naM. 597 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pala pratimAzatakabloka : 46 vaDe asaMyama thAya ? avaLI te IcchAkAra vaDe ame jaIe chIe tethI tIrthayAtrAmAM zuM asaMyama thAya? bIjI vAra A prakAre bolazo to Apa bahujana vaDe vAtulamAM agresara=vAyaDA, kahevAzo. tyAre he gautama ! te AcArya vaDe vicArAyuM, je A pramANe - mArA vacanane ullaMghIne nakkI A loko jaze. tethI mArI sAthe uddhata vacana vaDe bole che. have avadA subahumana vaDe saMdhAraNa karIne ja te AcArya vaDe kahevAyuM, je A pramANe - tame kAMI paNa sUtrArtha jANo sUtrArthanuM jJAna meLavo, to ja tIrthayAtrAmAM jatA evA tamane jevA prakAranuM asaMyama thAya, tevA prakAranuM tame svayaM ja jANI zakazo. ahIM bahu kahevA vaDe zuM ? ane bIjuM tamArA vaDe saMsArano svabhAva, jIvAdi padArtha ane tattva jaNAyeluM che. che ahIM 'ti~tharanaa riya, caMdrapadamayaM vaMdriya imarja kaMtu mAchImo' kahyuM tyAM, A traNe eka ja sthAna che. dharmacakra nAmanuM sthAna che, tyAM caMdraprabha nAmanA tIrthaMkaranI pratimA che ane te tIrthasthAna che. tethI tIrthayAtrA karIne AvIe, tema kahela che. mahAsaM yAtriotsava tirumeta nivarnaMtati pratAntare TImbanavam ! ahIM TippaNImAM lakhyuM che ke, mahAsaMghayAtrAno utsava pUro thaze pachI huM tamane caMdraprabhasvAmIne vaMdAvIza, ema je AcAryae kahyuM tethI e prApta thAya che ke, te vakhate koIka zAsanaprabhAvanAno utsava cAlato hovo joIe, je pUro thayA pachI ziSyone caMdraprabhasvAmIne vaMdAvavAnuM guru kahe che. kanna va nattA ahiM saMnane paDenga | pATha che tyAM nanamandriyasaMkaTTArisaMvAiita tava TipUnam yAtrAmAM janano saMmarda saMghaTTo, ekendriyAdino saMghaTTo Adino saMbhava che, e pramANe TippaNI che, teno artha yAtrAmAM tevo asaMyama prApta thaze ema samajavuM. vizeSArtha - (3) sanna ra... rileTinga | ane anya doSa kahe che - yAtrAmAM gayelA evA tamArA vaDe asaMyamamAM paDAze e kAraNathI tIrthayAtrAno niSedha karAya che, ema je AcArya bhagavaMte kahyuM enAthI e artha bhAse che ke, gItArtha evA AcAryanI nizrAmAM rahIne ziSyo saMyamamAM vartI zake tevA che, ane tethI AcAryane choDIne svayaM tIrthayAtrA karavA jAya to gItArthanI anizrAne kAraNe asaMyamanI prApti thAya, te kAraNathI AcArye tIrthayAtrAno niSedha karyo. vaLI pUrvamAM kahyuM ke, IcchAkAra vaDe suvihitone tIrthayAtrAe javuM kalpatuM nathI, tyAM paNa e ja artha jaNAya che ke, jyAre ziSyoe IcchApUrvaka javAnI anujJA mAMgI tyAre, gItArtha hoya temaNe svataMtra kyAMya javAnI IcchA guru pAse vyakta karI zakAya, paraMtu agItArthane to guru kahe tema ja karavAnuM che. tethI teoe Apa IcchApUrvaka anumati Apo to tIrthayAtrAe jaIe, e prakAranI anujJA agItArthanI bhUmikAmAM mAMgavI ucita na gaNAya ema bhAse che. tethI AcAryae svataMtrapaNe temane tIrthayAtrA javA mATeno niSedha karyo che. (4) jo pukha rUchAvare' vaLI te IcchAkAra vaDe, ema je ziSyoe kahyuM teno bhAva e che ke, ziSyo Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 4 pa97, tIrthayAtrA mATe jAya che, paraMtu koI anya asaMyamanI pravRtti karavA mATe jatA nathI, ane te paNa gurunI anujJA mAMgavArUpa IcchAkAra sAmAcArInI AcaraNApUrvaka jAya che. jyAre IcchAkAra sAmAcArInI AcaraNApUrvaka jatA hoya, ane te paNa tIrthayAtrA mATe, tyAre asaMyamanI pravRtti saMbhave nahi, e prakAranA AzayathI ziSyo. gurune IcchAkAra vaDe kahe che. (5) sada satrathI ....... tatta va have anyadA subahumana vaDe vicAraNA karIne te AcArya vaDe kahevAyuM - tame kAMI paNa sUtrArtha jANo to ja jevA prakAranuM tIrthayAtrAmAM janArAone asaMyama thAya che, tevA prakAranuM svayaM ja jANazo. ahIM bahu vicAraNAthI zuM? AnAthI paNa e ziSyo agItArtha hatA e ghotita thAya che tethI ja gItArthanI nizrA vagara vecchAthI tIrthayAtrAe javuM temanA mATe ucita na hatuM. vaLI tyAra pachI AcArye kahyuM ke, vaLI tamArA vaDe bIjuM, saMsArano svabhAva, jIvAdi padArtha ane tattva jaNAyeluM che. AnAthI e prApta thAya che ke, saMsAra nirguNa che te jANIne ja teoe saMyama grahaNa karyuM che, tethI saMsAranA svabhAvane teo jANanArA che. tema jIva-ajavAdi padArthone paNa jANanArA che ane ratnatrayIrUpa tattvane paNa teo jANanArA che. tethI ja atyAra sudhI saMyamamAM pravartI rahyA che, kevala gItArtha nahi hovAthI tIrthayAtrAmAM gItArtha vagara javAmAM kevA prakAranuM asaMyama thaze te teo jANatA nathI. TIkA : __ aha'nayA bahuuvAehiM NaM viNivAraMtassavi tassAyariyassa gae ceva te sAhuNo kuddheNaM kayaMteNa perie titthayattAe / tesiM ca gacchamANANaM katthai aNesaNaM katthai hariyakAyasaMghaTTaNaM katthai bIyakkamaNaM katthai pivIliyAdINaM tasANaM saMghaTTaNaparitAvaNovaddavaNAi saMbhavaM, katthai baiThThapaDikkamaNaM, katthai Na kIrai ceva cAukkAliyaM sajjhAyaM, katthai Na saMpaDilehijjA mattabhaMDovagaraNassa vihIe ubhayakAlaM pehapamajjaNapaDilehaNapakkhoDaNaM kiM bahuNA ? go0 ! kittiyaM bhanihii ? aTThArasaNhaM sIlaMgasahassANaM sattarasavihassa NaM saMjamassa duvAlasavihassa NaM sabbhaMtarabAhirassa tavassa jAva NaM khaMtAiahiMsAlakkhaNasseva ya dasavihassa aNagAradhammassa jatthekkekkapayaM ceva subahueNaMpi kAleNaM thiraparicieNa duvAlasaMgamahAsuyakkhaMdhassa bahubhaMgasayasaMghaTTaNAe dukkhaniraiyAraM paripAliUNaM je eyaM ca savvaM jahAbhaNiyaM niraiyAramaNuTThiyavvaM ti evaM saMsariuNa ciMtiyaM teNa gacchAhivaiNA-jahA NaM vippamukke te duTThasIse majjha aNAbhogapaccaeNaM subahuM asaMjamaM kAhiMti, taM ca savvaM mama saMttiyaM hohI / jao NaM ahaM tesiM gurU / "tAhaM tesiM piTThIe gaMtUNaM paDijAgarAmi, jeNAhamittha pae pAyacchitteNaM No saMbajjhejjeti viyappiUNaM gao so Ayario tesiM piTThIe, jAva NaM diDhe teNaM asaMjameNaM gacchamANe / / TIkArya : 3da DajhayA vadhuDavArdi... || have anyadA ghaNA upAyo vaDe te AcArye rokavA chatAM paNa te sAdhuo krodhita thayelA evA kRtAMta vaDe prerAyelA tIrthayAtrAe gayA ja, ane jatA evA teo koI ThekANe 6, 7 no vizeSArtha, juo peja naM. 598 0-18 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa98 pratimAzataka | zlokaH 46 aneSaNAtradoSita gocarI, kare che, koI ThekANe lIlI vanaspatino saMghaTTa kare che, koI ThekANe bIjane cAMpe che, koI ThekANe kIDI Adi trasa jIvonA saMghaTTana, paritApana, upamaInAdino saMbhava che, koI vAra beThA pratikramaNa kare che, koI vAra cAra kALano svAdhyAya karatA nathI ja. koI vAra mAtraka, pAtra, upakaraNanuM vidhi vaDe ubhayakALa prakSaNa, pramArjana, paDilehaNa, prasphoTana samyapha karatA nathI. ghaNuM kahevAthI zuM ? he gautama ! keTaluM kahevuM ? dvAdazAMgI mahAzrutaskaMdhanA bahu seMkaDo bhaMganA saMghaTTanathI jyAM=je saMyamamAM, aDhAra hajAra zIlAMgonuM, sattara prakAranA saMyamonuM, bAra prakAranA bAhya ane atyaMtara tapanuM, yAvat samAdi-ahiMsAdi lakSaNa evA dazavidha aNagAradharmanuM eka eka pada ja subahu paNa kALa vaDe sthira paricita karavA dvArA, duHkhe karIne niraticAra paripAlana karIne, je A sarva yathAbhaNita che te niraticAra anuSThAna karavuM joIe. e prakAre saMsmaraNa karIne te gacchAdhipati vaDe vicArAyuM, je A pramANe - vipramukta=chUTA mukAyelA, te duSTa ziSyo mArA anAbhoganimittaka subahu asaMyamane karaze, ane te sarvatra asaMyama mArA saMbaMdhI thaze, je kAraNathI huM temano guru chuM. tethI huM teonI pAchaLa jaIne pratijAgaraNa karuM, jethI huM A sthAnamAM=potAnA ziSyo asaMyamathI tIrthayAtrAmAM jAya che e sthAnamAM, prAyazcitta vaDe saMbaMdha na pAmuM. A pramANe vikalpa karIne te AcArya teonI pAchaLa gayA, yAvatuM temanA vaDe AcArya vaDe, asaMyamathI jatA ziSyo jovAyA. 0 yuddhamAM yaMga ri - krodhita thayelA kRtAMtathI prerAyelA ema kahevAthI e prApta thAya che ke, te ziSyo upara kRtAMta krodhita thayela che, tethI ja tenAthI prerAIne vinAzanA kAraNabhUta tIrthayAtrAe teo gayA. vizeSArtha : (9) viM vahuOTI? jo ! vittiyaM madiH ?' A je doSo batAvyA te badhI uttara guNonI virAdhanA che, to paNa guNiyala gurunI upekSA karIne tIrthayAtrAnA AzayathI uttara guNonI virAdhanA karavI te teonI pravRtti ajJAnamUlaka ane avicArakamUlaka hovAne kAraNe mithyAtvanuM paNa kAraNa bane che, ane tethI ja dIrgha saMsAranuM te kAraNa bane che. jyAre saMvijJapAkSika uttara guNanI virAdhanA kare che, tyAre paNa te virAdhanAne virAdhanArUpe jANe che, ane potAnI te pramAdakRta pravRttine ucita pravRttirUpe jANato nathI, ane AthI ja bIjAone te pravRttinuM bhrama na thAya te rIte teo prarUpaNA paNa samyagu kare che. jyAre A ziSyone te asaMyamanI pravRttinuM ajJAna hovAne kAraNe, pote tIrthayAtrA mATe jAya che ane te ucita pravRtti che tevo bhrama varte che, tethI mithyAtvapoSaka ja te pariNAma che. (7) 'tAhaM tesiM piTThIe gaMtUNaM paDijAgarAmi' pUrvamAM jyAre ziSyoe tIrthayAtrAe javA mATe anujJA mAMgI tyAre gurue kahyuM ke, mahAsaMghayAtrAno utsava pUro thaze pachI huM tamane tIrthayAtrA karAvIza. have jyAre ziSyo AjJAnirapekSa tIrthayAtrA mATe javA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa99 pratimAzataka | zloka : 46 lAgyA, tyAre te utsavane mUkIne guru svayaM temanI pAchaLa jaIne pratijAgaraNa karavA taiyAra thayA. AnuM tAtparya e che ke pUrvamAM ziSyoe jyAre tIrthayAtrA mATe javAnI anujJA mAMgI, tyAre tIrthayAtrA mATe utsava mUkIne javuM gurune ucita na lAgyuM, tethI kahyuM ke A utsava pUro thaze pachI huM tamane yAtrA karAvIza. paraMtu ziSyone zIdhra tIrthayAtrA javAno tIvra pariNAma hovAne kAraNe AjJAnirapekSapaNe jyAre teo gayA, tyAre, ziSyone asaMyamamAMthI bacAvavA te prastuta utsava prasaMga karatAM adhika mahattvanuM AcAryane lAgavAthI, te ziSyonI pAchaLa sAraNA-vAraNAdi rUpe pratijAgaraNa karavA arthe teo jAya che. ahIM vizeSa e che ke, jyAM sudhI ziSya gItArtha na thAya tyAM sudhI, gItArthanI AjJApAlanamAtranI IcchA agItArthane hoI zake, te sivAya temane koI anya IcchA hoya nahi. Ama chatAM, A ziSyoe IcchAkArathI jyAre potAnI tIrthayAtrA mATe javAnI IcchA abhivyakta karI, te temanI kSati che. AthI ja guNiyala evI te sAdhvIoe koI IcchA abhivyakta karI nathI. TIkA - tAhe go0 ! sumahuramaMjulAlAveNaM bhaNiya teNaM gacchAhivaiNA jahA - 'bho bho ! uttamakulanimmalavaMsavibhUsaNA ! amugaamugAimahAsattA ! sAhupahapaDivannANaM paMcamahavvayAhiTThiyataNUNaM mahAbhAgANaM sAhusAhuNINaM cauvIsaM sahassAI thaMDilANaM savvadaMsIhiM pannattAiM / te ya suuvauttehiM visohijjati Na uNaM annovauttehiM / tA kimeyaM sunnAsunnIe aNuvauttehiM gammai icchAyArehiM NaM uvaogaM deha annaM ca iNamo-suttatthaM kiM tumhANaM visumariyaM jaM sAraM savvaparamatattANaMjahA -'egidibeiMdie pANI egaM sayameva hattheNa pAeNa vA anayareNa vA salAgAiahigaraNabhUovagaraNajAeNaM je NaM kei saMghaTTejjA vA saMghaTTAvejjA vA evaM saMghaTTiyaM vA parehiM samaNujANejjA se NaM taM kammaM jayA udinnaM bhavejjA tayA jahA ucchukhaMDAiM jaMte tahA nippIlijjamANA chammAseNaM khavejjA / evaM gADhe duvAlasehiM saMvaccharehi taM kammaM vedejjA / evaM agADhapariyAvaNe vAsasahassaM gADhapariyAvaNe dasavAsasahasse / evaM agADhakilAmaNe vAsalakkhaM / gADha kilAmaNe dasavAsalakkhAiM / uddavaNe vAsakoDI, evaM teiMdiyAisupi NeyaM / tA evaM ca viyANamANA mA tumhe mujjhahatti / ' evaM ca go0 ! suttANusAreNaM sArayaMtassavi tassAyariyassa te mahApAvakamme gamagamahallaphaleNaM hallohallIbhUeNaM taM AyariyANaM vayaNaM asesapAvakammaTThadukkhavimoyagaM No bahuM mannaMtti / / TIkArya : tAde jo !.... manna ti | tyAre te gautama ! sumadhura maMjula AlApathI te gacchAdhipati vaDe kahevAyuM, je A pramANe - bho ! bho ! uttama kuLa ane nirmaLa vaMzanA vibhUSaNa, amuka amuka nAmathI mahAsattvavALA, sAdhupaMtha svIkAra karanArA, pAMca mahAvratathI adhiSThita zarIravALA, mahAbhAga evA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone thaMDilanA 1024 sthAno sarvadarzI vaDe kahevAyAM che, ane te zratamAM upayukta vaDe vizuddha karAya che, paraMtu anyamAM upayukta vaDe nahi. te kAraNathI zUnya-azUnyapaNAthI anupayukta evA tamArA vaDe IcchAcArathI kema Ama javAya che ? tame upayoga Apo. ane bIjuM A pramANe - je sarva paramatatvanA sArarUpa che, te sUtrArtha zuM tamArA vaDe vismaraNa thayo? je A pramANe - Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Goo pratimAzataka, zloka : 46 potAnA ja hAtha-paga ke anyatara evA zalAkAdi adhikaraNabhUta upakaraNanA samudAyathI ekeMdriyabeIdriyamAMthI eka prANIne svayaM ja je koI saMgha kare, saMghaTTa karAve ke saMghaTTa karatAnI anumodanA kare, te karma jyAre udayamAM Ave che tyAre, je prakAre zeraDInA khaMDo yaMtramAM pilAya te prakAre pilAtAM cha mahinA vaDe khapAve che. e prakAre gADha saMghaTTa kare, karAve ke anumode to bAra varSe te karma vedAya che. e prakAre agADha paritApanAmAM eka hajAra varSe. gADha paritApanAmAM dasa hajAra varSe, e prakAre agADha kilAmaNAmAM lAkha varSe, gADha kilAmaNAmAM dasa lAkha varSe ane uddavaNA-upadrava= mRtyune choDIne badhA prakAranuM duHkha ApavAmAM, kroDa varSe karma vedAya che. e pramANe te IdriyAdimAM paNa jANavuM. tethI A pramANe jANatAM tame moha pAmo nahi. e pramANe he gautama ! sUtrAnusAre te AcArya sAraNA karatA hovA chatAM paNa te mahApApakarmI javAmAM zIdhra ane utAvaLA thayelA te AcAryanA azeSa pApakarmanA phaLarUpa duHkhathI mukAvanAra vacanane bahumAnatA nathI. 0 varavIraM sahassAduM ghaDitALa no artha 1024 spaMDilasthAno che, e pramANe jANavo. sahassAruM bahuvacanano prayoga aMDilone AzrayIne che. paMcavastu, oghaniryukti, pravacanasAroddhAra darekamAM 1024 aMDilasthAno kahyAM che. tethI ravI sadasArUM thI covIsa hajAra aMDilasthAno evo artha na samajavo. hastalikhita pratamAM sattAvIsa sadasADuM caMDitA evo pATha paNa maLe che, te azuddha bhAse che. che ahIM amanaha7wjogaM=javAmAM zIghratAthI-utAvaLathI evo artha samajavo. ha77=zIdhra ane hattvodantI mUi no artha utAvaLA thayelA samajavo. hantohantI svarA, A bane dezya zabdo che. ' sAra saMlthaparamatattA' - je sarva paramatattvanA sArarUpa A sUtra che, ema kahevAthI e prApta thAya che ke - saMyama lIdhA pachI sAdhune mATe saMyamayogamAM apramAda karavo e ja paramatattva che, ane e paramatattvane pragaTa karavA mATe ananya kAraNabhUta evuM A sUtra che. tethI sarva paramatattvanA sArarUpa AgaLa kahevAya che. te divegi ..... mudatta | e pramANenuM sUtra che. nadI - vikig .. mA tu muditti | A mahAnizIthanuM bhayasUtra che, paraMtu te kevala bhaya batAvavA mATe nathI, vAstavika rIte saMyamamAM upekSA karIne pravRtti karanArane te te prakAranI jyAre virAdhanA thAya che, tyAre te te prakAranI azAtA potAne bhavAMtaramAM maLe tevuM azAtAvedanIya karma baMdhAya che, te batAvIne jAgRti karavA mATe preraNA arthe upadeza Ape che. TIkA - tAhe goyamA ! muNiyaM teNAyariyeNa, jahA - nicchayao ummaggapaTThie savvapagArehiM ceva imaiM pAvamaI duTThasIse / tA kimaTThamahamimesi piTThIe lallIvAgaraNaM karemANo'NugacchamANo ya sukkhAe gayajalAe NadIe uvujhaM(ucchujjhaM) / "ee gacchaMtu dasaduvArehiM ahayaM tu tAvAyahiyamevANuciTThAmi / kiM majjhaM parakaeNaM sumahaMteNAvi puNNapabbhAreNaM thevamavi kiMcI parittANaM bhavijjA ? saparakkameNaM ceva me AgamuttatavasaMjamANuTThANeNa bhavoyahI tariavvo / 'esa puNa titthayarAdeso jahA-appahiyaM kAyavvaM jai sakkA parahiyaM'pi karejjA / 8 no vizeSArtha, juo peja naM. 902 9 no vizeSArtha, juo peja naM. 103 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 601 attahiyaparahiyANaM, attahiyaM ceva kAyavvaM / / 122 / / annaM ca jai - ete "tavasaMjamakiriyaM aNupAlihiMti, tao eesiM ceva seyaM hohI jai Na karehiMti tao eesiM ceva diggaigamaNamuttaraM havejjA / NavaraM tahAvi mama gaccho samappio / gacchAhivaI ahayaM bhaNAmi / annaM ca- 'je titthayarehiM bhagavaMtehiM chattIsaAyariyaguNe samAiTThe, tesiM tu ahayaM ekkamaviNAikkamAmi, jaivi pANovaramaM havijjA jaM cAgame ihaparalogaviruddhaM taM NAcarAmiNa kArayAmi, Na kajmANaM samaNujANAmi / "tA erisaguNajuttassavi jai bhaNiyaM na kareMti tA'hamimesiM vesaggahaNaM uddAlemi evaM ca samae pannatItaM jahA- 'je kei sAhu vA sAhuNI vA vAyAmitteNavi asaMjamamaNuciTThejjA, `se NaM sArejjA, vArejjA, coejjA, paDicoejjA / se NaM sArejjaMte vA vArejjaMte vA coejjaMte vA paDicoijjaMte vA, je NaM taM vayaNamavamanniya alasAyamANei vA abhiniviTThei vA Na tahatti paDivajjhai, itthaM pauMjjittANaM tattha No paDikkamejjA se NaM tassa vesaggahaNaM uddAlejjA / ' TIkArya : tAde goyamA ! ..... vAyavyuM tyAre he gautama ! te AcArya vaDe jaNAyuM, je A pramANe - nizcayathI=nakkI, unmArgamAM prasthita=rahelA, sarva prakAre ja A pApamativALA duSTa ziSyo che, tethI zA mATe huM AmanI pAchaLa mIThA vacanane karato ane jato, sUkI jaLa vagaranI nadImAM udyama karuM ? 'A loko daza dizArUpa daza dvAra vaDe jAo, huM to vaLI Atmahitane ja AcarI lauM. zuM mAruM bIjAthI karAyelA sumahaMta=moTA, paNa puNyabhArathI=puNyanA samudAyathI, thoDuM paNa kAMI paritrANa=rakSaNa, thaze ? svaparAkramathI ja AgamamAM kahelA tapa ane saMyamanA anuSThAna vaDe mAre bhavodadhi taravo joIe. vaLI A tIrthaMkarano Adeza che, je A pramANe - Atmahita karavuM, jo zakya hoya to parahita paNa karavuM. Atmahita ane parahitamAM Atmahita ja karavuM. annaM ca jai uddAttemnA | ane bIjuM jo 1degA ziSyo tapa-saMyamakriyAne Acaraze to emanuM ja zreya: thaze, jo nahi Acare to emanuM ja anuttara durgatigamana thaze. paraMtu to paNa mane gaccha samarpita thayelo che, huM gacchAdhipati kahevAuM chuM ane bIjuM je tIrthaMkara bhagavaMta vaDe AcAryanA chatrIza guNo kahevAyA che, joke prANanAza thAya to paNa temAMnA eka paNa guNane huM ullaMghato nathI. ane AgamamAM je Ihaloka-paraloka viruddha che, tene huM Acarato nathI, AcaraNa karAvato nathI ane AcaraNa karatAnI anumodanA paNa karato nathI. tethI AvA prakAranA guNayuktanuM paNa jo bhaNita=kahevAyela, teo karatA nathI, to huM AmanA vezagrahaNane=sAdhuveza svIkAryo che tene, utArI lauM. A pramANe siddhAMtamAM kahevAyela che, je A pramANe - ..... je koI sAdhu athavA sAdhvI vacanamAtrathI paNa asaMyamane Acare tenI sAraNA, vAraNA, coyaNA ane paDicoyaNA karavI joIe. ane te sAraNA, vAraNA, coyaNA ane paDicoyaNA karatAM jeo te vacananI avajJA karIne ALasa karatA ane AgrahI thatA tahattithI svIkAra na kare, ane A prakAre pravRtti karatAM tyAM pratikramaNa=pApanuM prAyazcitta, na kare to tenA grahaNa karelA vezane utArI levo joIe. 10, 11 no vizeSArtha, juo peja naM. 603 12 no vizeSArtha, juo peja naM. 604 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 pratimAzataka | zloka : 46 0 vuiM mana sumahaMtevi puovparamAre' pATha che tyAM hastalikhita pratamAM 'krimindra para tumahaMtenA vi mAre pATha che. e pATha vadhu saMgata lAge che, tethI te mujaba ahIM artha karela che. 'parahive pi rennA' ahIM 'vi' zabdathI e samuccaya thAya che ke, Atmahita karavuM ane zakya hoya to parahita paNa karavuM. tehiM tu kai vi TIfja' ahIM vartamAnakALanA prayogathI vartamAna kSaNa levAnI nathI, paraMtu vartamAna saMyamabhava levAno che. vizeSArtha : (8) U TchaMtu pUrvamAM batAvyuM. e rIte AcArye svaziSyone zAstranA baLathI samajAvavAno prayatna karyo, paraMtu jyAre teo mArga upara na AvyA, tyAre potAne temanA nimitte koI saMkleza na thAya te mATe AcArya bhagavaMta prathama nizcayanayathI vicAraNA kare che ke, A ziSyo daze dizAomAM jAo, huM Atmahitane anusaruM, paraphata=bIjA vaDe karAyela, moTA paNa puNya samudAyathI zuM mAruM thoDuM paNa paritrANa=rakSaNa thaze? atyAra sudhI AcArye ziSyone mArga para lAvavA mATe je kAMI samyagu yatna karyo, tenAthI potAne koI kleza thayela nathI, paraMtu ziSyone sanmArgamAM lAvavAno ja pariNAma che. ane pote atyAra sudhI ziSyone sanmArgamAM lAvavA mATe je kAMI yatna karyo che, te badhuM ucita vyavahArarUpa hovAthI bhagavAnanI AjJArUpa hatuM, paraMtu jyAre sAmenI vyakti potAnA pariNAmane choDe tevuM na hoya, to te nimittane AzrayIne potAne ISatuM paNa veSa na thAya tenA mATe nizcayathI AcAryazrI vicAre che ke, A lokone anuzAsana ApIne jo teo saMyamanI ucita pravRtti karaze, tenAthI je sumahaMta puNya prAbhAra temane thaze, te parakRta sumahaMta puNya samudAyathI zuM mAruM thoDuM paNa saMsArathI paritrANa thaze ? arthAtuM parakRta puNya mAruM rakSaNa karI zakaze nahi, paraMtu svaparAkramathI AgamamAM kahela tapa-saMyama anuSThAna vaDe mAre bhavodadhi taravo joIe. Azaya e che ke AcArya ziSyane anuzAsana ApavA mATe yatna kare che, paraMtu teo avinIta thaIne AcAryanA vacananI upekSA kare che tyAre, AcArya nizcayanayanuM avalaMbana laIne vicAre che ke, huM ziSyo mATe kleza karIne koIka rIte paNa teone sanmArgamAM pravRtta karAvIza, to teo je puNya prApta karaze te parakIya evA ghaNA paNa puNyabhArathI mAruM kAMI rakSaNa thavAnuM nathI, mATe mAre svaparAkramathI ja saMsAra taravo joIe. teo mArA prayatnathI saMyamamAM udyamazIla thAya, tenAthI teone hita thAya, tyAre paNa jo huM kleza karuM to te klezakRta anarthanI prApti mane thAya. mATe jyAre teo sudhare ema nathI tyAre teonI upekSA karIne svaparAkramathI ja mAre saMsArasAgara taravA yatna karavo joIe, ema AcArya vicAre che. A pramANe vicAraNA karavAthI ziSyo mATe karAyelA zramamAM potAne maLela niSphaLatAthI kheda ke dInatA usthita na thAya tevuM vIrya temanAmAM pragaTe che. vaLI vyavahAra saMlagna nizcayathI bhagavAnanI AjJA bIjI rIte vicAre che - Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go3 pratimAzataka | zlokaH 46 (9) paNa pu ..... vAyabbe | A prakAre vaLI tIrthaMkarano Adeza che, te A pramANe - Atmahita karavuM joIe, jo zakya hoya to parahita paNa karavuM joIe, Atmahita ane parahitamAM Atmahita ja karavuM joIe. Azaya e che ke tIrthakarono Adeza Atmahita karavuM joIe e nizcaya-vyavahAra ubhayane saMmata che, ane jo zakya hoya to parahita paNa karavuM joIe, te vyavahApradhAna vacana che. vaLI, Atmahita ane parahita e bemAMthI koI ekanI ja niSpatti thatI hoya to Atmahita ja karavuM joIe ? e vyavahArapradhAna vacana che. e pramANe vicArIne te AcArya ziSyonI upekSA karIne potAnuM aMtaraMga vIrya saMyamamAM usthita thAya tenA mATe bhagavAnanI AjJAnuM samAlocana kare che. tathA ziSyonA viSayamAM potAne maLelI niSphaLatAne kAraNe potAne udvega Adi na thAya, tene ja daDha karavA mATe nizcayathI bIjI vicAraNA kare che, te A pramANe - (10) patte ..... haveggI | A ziSyo tapa-saMyamanI kriyA karaze to emanuM ja zreya thaze, ane jo nahi kare to emanuM ja anuttara durgatigamana thaze. A rIte nizcayanI vicAraNA karyA pachI potAne ucita pravRtti karavAnI bhagavAnanI AjJA che, tethI ucita vyavahArane avalaMbIne vicAre che - varaM ..... mAni ! kevala to paNa mane ga7 soMpavAmAM Avyo che, ane huM gacchAdhipati kahevAuM chuM. A prakAranI vicAraNAthI e phalita thAya che ke, kharekhara jIve potAnA Atmahita mATe ja sudaDha yatna karavo joIe, to paNa potAne jyAre gaccha samarpita karAyo che ane pote gacchAdhipati che, tethI potAnA gacchamAM rahelA ziSyonA hitanI upekSA karavI paNa ucita nathI. Ama chatAM, svapariNAmamAM kleza na thAya tenI atyaMta jAgRtipUrvaka ziSyonA hitamAM prayatna karavo joIe, tenA mATe ja prastuta zAstranuM smaraNa zrI vajAcArya kare che. x 2 - 'ne tiltha reTiM mAvaMtaDhi chattIsa mAriyAne ane bIjI vicAraNA kare che, jemAM pote AcAryanA paripUrNa guNathI yukta che te vicAre che, ane te lokanA pradarzanarUpe nathI, ane paraMtu padArthanA samyaguM samAlocanarUpe kare che. pote pUrNa guNayukta hovA chatAM temanuM kaheluM ziSyo na kare to zuM karavuM joIe, te vicAravA arthe AcArya vicAre che - (11) tA rita ... udAra | te kAraNathI AvA prakAranA guNayuktanuM paNa=pUrvamAM varNana karAyelA evA guNayukta AcAryanuM paNa, kaheluM teo karatA nathI, to huM emane pUrvamAM je veza Apelo che, te pAcho laI lauM. ahIM vizeSa e bhAse che ke, jyAre pAMcaso ziSyamAM eka ziSyano veza gurue grahaNa karyo, tyAre anya ziSyo veza ApavAnI vRttivALA na hatA, tema ja potAnI pravRttine choDavAnI vRttivALA paNa na hatA, te ja temano asaMyamamAM pravartana karavAno pariNAma duraMta saMsAranuM kAraNa banyo. paraMtu te badhAe bhegA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gox pratimAzataka | zlokaH 46 thaIne gurunI sanmukha pratikAra karavA koI yatna karyo nathI, paraMtu potAno veza guru laI leze, e prakAranA bhayathI judI judI dizAomAM bhAgI gayA. tethI atyaMta ayogya na hatA, chatAM vartamAnamAM anivartinIya evo kliSTa adhyavasAya temano hato ke jethI guNavAna evA paNa guru aneka yuktio ane zAstravacanothI mArgamAM lAvavA yatna kare che, to paNa svataMtrapaNe yAtrAgamana choDavA teo taiyAra na hatA. (12) che je sArenI, vArejJA, voLA, vaDavALA !." ahIM sAraNA eTale bhagavAnanA vacananuM smaraNa karAvavuM. vAraNA eTale bhagavAnanA vacananuM smaraNa karAvavA chatAM ziSyo akAryathI na aTake to temane vAravA - tame AvA uttama kuLamAM janmelA cho, saMyama aMgIkAra karela che, tamane AvuM akArya karavuM zobhe? ItyAdi vacano vaDe akAryathI vAravA. athavA anAbhogane kAraNe anucita karatA hoya tene vAravA. coyaNA eTale codanA karavI. saMyamayogamAM je kartavya hoya temAM utsAha pedA karavA mATenI preraNA karavI. praticoyaNA eTale codanA karavA chatAM ziSyone ucita kRtya karavA utsAhita na thAya to vAraMvAra codanA karavI. te i sAreSnate ..... 36ojobbI II sAraNA-vAraNA-coyaNA-paDicoyaNA karavA chatAM te vacanano anAdara karIne ziSyo ALasa kare ke abhiniveza kare, paraMtu guNathI yukta evA gurunuM vacana tahatti kahIne svIkAra na kare, ane A prakAre pravRtti karatAM pratikramaNa na kare to te sAdhu ke sAdhvIne Apelo veza pAcho laI levo joIe, e prakAre Azaya che. TIkA - evaM tu AgamuttaNAeNaM goyamA ! jAva teNAyarieNaM egassa sehassa vesaggahaNaM uddAliyaM tAva NaM avasese disodisaM paNaDhe / tAhe go0 ! so ya Ayariyo saNiyaM tesiM piTThIe jAumAruddho No NaM turiyaM 2 / 'se bhayavaM! kimaLaM turiyaM 2 No payAi ? go0 ! khArAe bhUmIe, je mahuraM saMkamajjA mahurAe khAraM, kiNhAe pIyaM, pIyAo kiNhaM, jalAo thalaM, thalAo jalaM, saMkamajjA, te NaM vihIe pAe pamajjiya 2 saMkameyavvaM, No pamajjejnA tao duvAlasasaMvacchariyaM pacchittaM bhavejjA, eeNadveNa goyamA ! so Ayario Na turiyaM 2 gacche / aha'nayA suyAuttavihIe thaMDilasaMkamaNaM karemANassa NaM go ! tassAyariyassa Agao bahuvAsarakhuhAparigayasarIro viyaDadADhAkarAlakayaMtabhAsuro palayakAlamiva ghoraruvo kesarI / muNiyaM ca teNa mahANubhAgeNaM gacchAhivaiNA jahA-duyaM gacchejjai tA cukkijjai imassa / NavaraM duyaM gacchamANANaM asaMjamaM, tA varaM sarIravoccheyaM Na asaMjamapavattaNaMti ciMtiUNa vihIe uvaTThiyassa sehassa jamuddAliyaM vesaggahaNaM taM dAUNa Thio nippaDikkammapAyavovagamaNANasaNeNaM / so'vi seho taheva / aha'nnayA accaMtavisuddhaMtakaraNe paMcamaMgalapare Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Go4 pratimAzataka | zlokaH 46 suhajhavasAyattAe duNNivi goyamA ! vAvAie teNa sIheNa aMtagaDe kevalI jAe aTThappayAramalakalaMkamukke siddhe ya / te puNa goyamA ! ekUNe paMcasae sAhuNaM takkammadoseNa jaM dukkhamaNubhavamANe ciTThati jaM cANubhUyaM, jaM cANubhavihiMti aNaMtasaMsArasAgaraM paribhamaMte taM ko aNaMteNapi kAleNaM bhaNiuM samatyo ? ee te goyamA ! egUNe paMcasae sAhuNaM jehiM ca NaM tArisaguNovaveyassa NaM mahANubhAgassa guruNo ANaM aikkamiyaM No ArAhiyaM anaMtasaMsArikha nA sArA! TIkArya : vaM tu..... nA A pramANe AgamamAM kahelA vyAyathI-yuktithI, he gautama ! yAvat te AcArya vaDe eka zaikSano (ziSyano) samarpaNa karela veSa utArI lIdho, teTalAmAM bAkI rahelA dareka dizAmAM nAsI gayA tyAre, te gautama! te paNa AcArya dhIrethI temanI pachavADe javA mATe Arabdha thayA, (paraMtu utAvaLA utAvaLA nahi. he bhagavaMta ! zA mATe utAvaLA utAvaLA na gayA ? he gautama ! khArI bhUmithI je madhuramAM saMkrama karavuM paDe, madhura bhUmithI khArImAM saMkramaNa karavuM paDe, kALI bhUmimAMthI pILI bhUmimAM, pILI bhUmimAMthI kALI bhUmimAM, jaLamAMthI sthaLamAM, sthaLamAMthI jaLamAM saMkrama karavuM paDe, tevI vidhithI pagane pramAjI pramArjIne saMkramaNa karavuM paDe, ane pramArja nahi to bAra varSanuM prAyazcita thAya. A arthathI he gautama ! te AcArya utAvaLA utAvaLA na gayA. have anyadA suupayukta vidhithI sthAnanuM saMkramaNa karatA evA, he gautama ! te AcAryanI samIpamAM ghaNA divasathI sudhAthI levAI gayelA zarIravALo, vikaTa (pragaTa) dADhAthI karAla yamarAja jevo, bhayaMkara pralaya kALanI jema ghora rUpavALo kesarI siMha Avyo, ane te mahAnubhAga gacchAdhipatie ciMtavana karyuM, je A pramANe - utAvaLathI cAluM to AnAthI (sihathI) bacI zakuM, paraMtu utAvaLathI jatA evA mane asaMyama thAya. tethI zarIrano uccheda thAya te zreSTha che paNa asaMyamamAM pravRtti karavI zreSTha nathI. e pramANe vicArI vidhi vaDe samIpamAM rahelA zaikSane (ziSyane) je uddAlata (utArI lIdhela) evA veSane ApIne niSpatikarma evA pAdapopagamana anazana vaDe rahyAM. te ziSya paNa te pramANe arthAt pAdapopagamana anazana vaDe rahyA. have anyadA atyaMta zuddha aMta:karaNavALA, paMcamaMgalamAM tatpara, zubha adhyavasAyapaNAthI banne paNa, he gautama ! te siha vaDe mArI naMkhAyA, aMtakRta kevalI thayA ane ATha prakAranA malakalaMkathI mukAyelA siddha thayA. te vaLI he gautama ! eka nyUna pAMcasokacAraso navANuM sAdhuo te karmanA doSathI je prakAranA duHkhano anubhava karatA rahelA che. je anubhavyuM ane je anubhavaze, e pramANe anaMta saMsArasAgara paribhramaNa karatAM tene koNa anaMtakALa vaDe kahevA samartha che? he gautama ! A teo cAraso navANuM sAdhuo, jeo vaDe tevA prakAranA guNathI yukta mahAnubhAga evA gurunI AjJAne atikramaNa karAI, paraMtu AjJAne ArAdhita na karAI ane anaMta saMsArI thayA. I11 TIkA - kuvalayaprabhavajramunIzayozcaritayugmamidaM vinizamya bhoH / kumatibhirjanitaM mativibhramaM tyajata yuktimaduktavibhAvakAH / / 1 / / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOG pratimAzataka | zloka : 46 TIkArca - yuvanaya vimAvavaE Ikuvalayaprabha ane vajamunIzanA A caritrayugmane sAMbhaLIne yuktivALuM evuM amAruM je ukta kathana, tenA vibhAvako evA tame, kumati vaDe janita evA mativibhramane choDo. vizeSArtha : pUrvamAM graMthakAre sAvaghAcAryanA kathanamAM kahyuM ke, "pi ninA7ye tathApi sAvajhmavuiM e prakArano prayoga ja batAve che ke, sarva caitya sAvadya nathI, ane vajAcAryanA dRSTAMtamAM paNa avidhithI tIrthayAtrAno niSedha che, ema pote kahyuM, te sarva kathana yuktivALuM che. tevA yuktivALA ukta=kahevAyelA amArA kathanane vicAranArAo, jeo lupAkanA vacanane sAMbhaLIne dravyastava akaraNIya che, evA mativibhramane dhAraNa kare che, Ama chatAM tattvanI jijJAsAthI sanmukha thayelA che, teone uddezIne graMthakAra kahe che ke, lupAkonI A kumati che, tenAthI ja tamane A vibhrama thayelo che, tethI A mativibhramane tame dUra karo. utthAna : pUrvamAM sAvadyAcArya ane vajAcArya baMne dRSTAMtanuM je tAtparya hatuM tene spaSTa karela che, to paNa prastuta kathanane sAMbhaLIne koIkane jijJAsA thAya ke, baMne dRSTAMtomAM zenA niSedhanuM tAtparya che ? tethI saMkSepathI te batAve che - TIkA :___prathame hyanadhikArikartRkatvaviziSTacaityapravRttyananumodane tAtparyam / dvitIye cAvidhiyAtrAniSedha iti na ca yAtrAyAmevAsaMyamAbhidhAnAt tanmAtraniSedhaH, svasthAnAvadhikatIrthaprAptiphalakavyApArarUpAyAstasyA niSedhe saMyatasArthena taniSedhApattyA asaMyatasArthena taniSedhasya phalitatvAt / TIkArca - prathame .... vithiyAtrA nivedha ti prathamamAM kuvalayaprabhAcAryanA dAMtamAM, anadhikArikakatvathI viziSTa rItyapravRttinA anumodanamAM tAtparya che, ane bIjAmAM vAcAryanA daSTAMtamAM, avidhipAtrAnA niSedhamAM tAtparya che. "ti' zabda kathananI samAptisUcaka che. vizeSArtha: kuvalayaprabhAcArya ane vajAcAryanA daSTAMtanuM tAtparya zuM che, te saMkSepathI kahe che - kuvalayaprabhAcAryanA dRSTAMtamAM caityavAsI anadhikArI karyA che, ane anadhikArI kartA che jene evI anadhikArikartaka caityapravRtti che, ane anadhikArikartutva caityapravRttimAM che. tethI anadhikArikartutvathI viziSTa caityapravRtti thaI, tenA ananumodanamAM=anumodanAnA niSedhamAM, niSedhanuM tAtparya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u07 pratimAzataka | zloka : 46 AnAthI e prApta thAya che ke, caityavAsIo caityadravyano sIdho upabhoga karatA hatA tevuM na hatuM, paraMtu teo sAdhuvezamAM hatA tethI caityapravRtti karavAnA anadhikArI che. teo sAdhuvezamAM hatA tethI ja sAvaghAcArye temane AgamanI vAcanA Apela. tethI teo sAdhunA vezamAM hovAthI caityapravRtti karavAnA adhikArI nathI. tethI anadhikArIkartaka caityapravRttinI anumodanA karavAmAM Ave to te pravRttine protsAhana maLavAthI anucita pravRttinI anumodanAnuM pApa anumodanA karanArane lAge. vaLI bIjA vajAcAryanA daSTAMtamAM tIrthayAtrAno niSedha nathI, paraMtu gItArthanI nizrA vagara cAraso navANuM ziSyo tIrthayAtrA karavA nIkaLyA ane asaMyamamAM paDe che, te avidhiyukta tIrthayAtrAno niSedha che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, bIjA vajAcAryanA dRSTAMtamAM avidhipUrvakanI tIrthayAtrAno niSedha che, tyAM koIne zaMkA thAya ke, vajAcArye to ziSyone kahela ke yAtrAmAM gayelA evA tamArA vaDe asaMyamamAM paDAze. tethI temanA vacanathI to tIrthayAtrA asaMyamarUpa che, mATe pratimAne vaMdana karavuM e pApanuM kAraNa che, evo artha phalita thAya che. tenA nirAkaraNarUpe kahe che - TIkArya : na ga ..... nitAt ! ane yAtrAmAM ja asaMyamanuM abhidhAna hovAthI tamAtrano niSedha yAtrAmAtrano niSedha che, ema na kahevuM. kema ke svasthAnaavadhika tIrthaprAptiphalaka vyApArarUpa tenAra tIrthayAtrAnA, niSedhamAM saMyatanA sArthanI sAthe tenA viSedhanIetIrthayAtrAnA niSedhanI, Apatti AvatI hovAthI, asaMyata sArthanI sAthe tenA viSedhanuM tIrthayAtrAnA niSedhanuM, phalitapaNuM che. vizeSArtha : pUrvamAM vajAcAryanA dRSTAMtathI kahyuM ke, "yAtrAmAM gayelA evA tamArA vaDe asaMyamamAM paDAze' - e kathanathI yAtrAmAM asaMyamanuM abhidhAna che, tethI yAtrAmAtrano niSedha che ema na kahevuM; kema ke tIrthayAtrA e svasthAnathI mAMDIne tIrthaprAptinA phaLanA vyApArarUpa che, ane teno niSedha karAye chate, je saMyamIo saMyamanA pAlanapUrvaka potAnA sthAnathI mAMDIne tIrthanI prApti sudhI jAya che, te tIrthayAtrAnA niSedhanI prApti thAya. paraMtu te ISTa nathI; kema ke saMyamIo saMyamanA pAlanapUrvaka tIrthayAtrAmAM jAya, evuM kathana zAstramAM aneka sthAnomAM upalabdha che. AthI asaMyatanA sArthanI sAthe yAtrAniSedhanuM phalitapaNuM che. vajAcArye ziSyone tIrthayAtrAno niSedha karyo, te teo badhA agItArtha hatA tethI gItArtha gurune choDIne tIrthayAtrAe jAya to asaMyatanA samudAya sAthe te yAtrA thAya, ane teno niSedha ja temane karavo hato, te bhAva phalita thAya che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 TIkA H pratimAzataka | zloka : 46 ata eva sAdhUnAmavadhAvatAM kadAlambanIbhUtaiva caityabhaktizcaityavAsinAmAvazyake'pi niSiddhA - 'nIyAvAsavihAraM ceiyabhattiM ca ajjiyAlAbhaM / vigaIsu a paDibaMdhaM niddosaM coiyAviMti / / ceiyakulagaNasaMghaM annaM vA kiMci kAUnissANaM / ahavAvi ajjavairaM to sevaMtI akaraNijjaM / / ' (Ava0 niryu0 1175 / 1179) ityAdinA / TIkArya : ata eva tyAvinA / AthI karIne ja=vajAcAryanA niSedhanuM asaMyata sArthanI sAthe caityayAtrAnA niSedhamAM paryavasAnapaNuM hovAne kAraNe ja, pAta pAmatA caityavAsI evA sAdhuonI kadAlaMbanIbhUta jaevI caityabhakti AvazyakamAM paNa nIyAvAvihAra..... ane ceDvavuALa..... ItyAdi gAthAnA kathana vaDe niSiddha karAI che. 7 'sAdhUnAmavadhAnatAM' mu. pu. mAM pATha che tyAM kauMsamAM (sAdhunAmavatAM' pATha saMbhavita mUkyo che, paraMtu hastalikhita pratamAM 'sAdhUnAmavadhAvatAM' pATha maLela che, ane te pATha saMgata lAgavAthI te TIkAmAM grahaNa karela che ane e mujaba artha ame karela che. AvazyaoDapi "nIyAvAtuM..... abhinaM / / tyAvinA nividyA / A pramANe (c) ahIMjhata va anvaya karavo. TIkArtha H nIyAvAsavihAraM coDyAvi' ti / / gAthAno artha A pramANe che 'ughatavihArI' dvArA preraNA karAyelA teo-zithilAcArIo nityAvAsarUpa kalpa=AcAra, caityabhakti, sAdhvIothI lAbha ane vigaImAM pratibaMdhane=AsaMgane, nirdoSa kahe che. ..... iyakulagaNa arazipnuM / / gAthAno artha A pramANe che . - ..... caitya, kula, gaNa, saMghanI athavA anya koInI=apuSTa-avyavacchintyAdirUpa anya koInI, nizrA= AlaMbana karIne athavA Arya vajanI nizrA=AlaMbana karIne=Arya vajasvAmInA dRSTAMtanuM anukaraNa karIne, tyAra pachI (maMda dharmavALA nityavAsIo) akRtyane seve che. 0 'to sevaMtI' ahIM to=tataH zabdano prayoga DaM nissAmAM kahyuM tyAM hAuM=ntu saMbaMdhaka bhUtakRdaMta che. tethI pUrvakriyA sApekSa uttarakriyA che. paraMtu ahIM 'tataH' kahyuM, tethI A badhAnI nizrA karIne bolyA pachI thoDo samaya rahIne vilaMbe akRtyane seve che, e batAvavA arthe che. 0 'apuSTaavyavacchintyAdirUpa anya koInI nizrA karIne' ema kahyuM, teno bhAva e che ke, derAsaranI Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 46 GOG sArasaMbhALa karanAra koI nathI, tethI caityano nAza na thAya, AthI amAre asaMyamano svIkAra karavo paDe che, e prakAsnI apuSTa AlaMbanarUpa avyavacchitti che. A rIte apuSTa AlaMbana laIne teo caityabhakti ItyAdi kare che, te akRtyanuM sevana kare che; kema ke sAdhuone puSTAlaMbana vinA dravyastavano niSedha che. vizeSArtha:- * vajAcAryanA dRSTAMtamAM tIrthayAtrAno niSedha karela che ane Avazyaka sUtranI gAthAmAM caityabhaktino niSedha karela che, chatAM e benuM yojana 'satAva" thI karela che. teno bhAva e che ke, vajAcAryanA dRSTAMtamAM ziSyo asaMyamapUrvaka tIrthayAtrA karavA jAya che, e asaMyamarUpa hovAthI niSedha karela che. te ja rIte puSTa AlaMbanane choDIne sAdhune caityabhakti asaMyamarUpa hovAthI AvazyakamAM teno niSedha karela che. tethI jema vajAcAryanA dRSTAMtamAM asaMyamarUpa tIrthayAtrAno niSedha che, e ja kAraNe AvazyakamAM paNa caityavAsIonI asaMyamarUpa caityabhaktino niSedha karela che. TIkA - tasmAdAvazyakamahAnizIthAyekavAkyatayA sAdhuliGgasyaiva caityabhaktirniSiddhA, zrAddhAnAM tu zatazo vihitaiveti zraddheyam / / 46 / / TIkArya : tasmAt ..... zraddheyam 4ddA te kAraNathI=pUrvamAM sthApana karyuM ke, vAcAryanA daSTAMtamAM asaMyamapUrvakanI tIrthayAtrAno niSedha phalita thAya che, ane tenI puSTi mATe mahAnizIthanI sAkSI batAvIne kahyuM ke, caityavAsIonI kadAlaMbaDIbhUta caityabhaktino ja AvazyakamAM niSedha karela che te kAraNathI, Avazyaka ane mahAnizIthAdi zAstronI ekavAkyatA hovAne kAraNe sAdhuliMgavALAnI ja caityabhakti niSiddha che, vaLI zrAvakone seMkaDo vAra (catyabhakti) vihita ja che, e prakAre zraddheya che. I46 vizeSArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, Avazyaka niryuktimAM paNa kadAlaMbanIbhUta caityabhaktino niSedha che, ane vajAcAryanA dRSTAMtamAM paNa asaMyamapUrvakanI tIrthayAtrAno niSedha che, tethI Avazyaka ane mahAnizIthAdi zAstranI ekavAkyatA prApta thAya che. tenAthI e nakkI thAya che ke, sAdhuliMgavALAnI ja caityabhaktino niSedha che, zrAvakone to zAstramAM ghaNe ThekANe caityabhakti karavAnAM vidhAno prApta thAya che. mATe jeo Agamane pramANarUpa mAnatA hoya teone bhagavAnanI bhakti karavI te zrAvakanuM kartavya che, e pramANe zraddhA karavI joIe. IIkA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u10. pratimAzaka zloka : 47 avataraNikA : siMhAvalokitanyAyena bimbanamanAnukUlavyApAre yAtrApadArthabAdhamAzaya pariharati - avataraNikArya : bibaramatane anukULa vyApAramAM yAtrApadArthanA bApanI siMhAvalokita nyAya vaDe AzaMkA karIne parihAra kare che - vizeSArtha : ahIM siMhAvalokita nyAya e che ke, jema siMha guphAmAMthI UThIne jyAre potAnA lakSya arthe bahAra nIkaLe che, tyAre svasthAnathI kAMIka AgaLa gayA pachI pAchaLa jue che, tema prastutamAM graMthakArazrI paNa zlokapamAM cAraNanI yAtrAno prasaM. kahIne AgaLa gayA pachI pharI te padArthane prastuta kare che, ane temAM zaMkAnuM ulkAvana karIne parihAra kare che. pUrvamAM zloka-pamAM cAraNa munionI naMdIzvaranI yAtrAno prasaMga batAvela ke, naMdIzvara dvIpamAM teo vidyAnA baLathI gayA ane tyAM biMbanamana karyuM, te biMbanamanane anukULa je vyApAra=kriyA, te yAtrA padArtha che, ema tyAM ghotita thaI gayela che. paraMtu pUrvapakSI kahe che ke, biMbanamanane anukULa vyApAra e yAtrA padArtha nathI, paraMtu sAdhunI tapa-saMyamAdi yogomAM je yatanA che, tasvarUpa yAtrApadArtha che. kema ke Arya vajAcAryanA dRSTAMtamAM AcArye ziSyone tIrthayAtrAno niSedha karela che; ane Arya vajAcArye ziSyone tIrthayAtrAno niSedha karyo, tethI e prApta thAya che ke, sAdhune tIrthayAtrA karavI ucita nathI; mATe pratimA pUjanIya nathI. jo pratimA pUjanIya hoya to sAdhune tIrthayAtrAno niSedha AcAryo karyo na hota, paraMtu tIrthayAtrAno niSedha AcAryo karyo che, mATe pratimA pUjanIya nathI. A rIte pUrvapakSI biMbanamanane anukULa vyApAramAM yAtrA padArthanA bApane kahIne sAdhune tIrthayAtrA kartavya nathI, tema sthApana kare che, ane graMthakArazrI prastuta zlokamAM pharI parihAra kare che. pUrvamAM zloka-pamAM yAtrApadArtha zuM che te kahyuM tyAM pUrvapakSIe bAdha batAvyo, teno parihAra karI biMbanamanane anukULa vyApAra e yAtrA padArtha che, tema sthApana karyuM. pharI zloka-46mAM kahela vajAcAryanA dRSTAMtathI pUrvapakSI tIrthayAtrAno sAdhune niSedha batAvavA arthe biMbanamanane anukULa vyApAra e yAtrA padArtha nathI, paraMtu tapa saMyamane anukULa vyApAra e yAtrA padArtha che, ema batAve che. teno parihAra karI, biMbanamanane anukULa vyApAra e yAtrApadArtha che tema graMthakArazrI sthApana kare che, te siMhAvalokita nyAya che. te zloka : no yAtrA pratimAnatitabhRtAM sAkSAdanAdezanAt, tatpraznottaravAkya ityapi vaco mohajvarAvezajam / mukhyArthe prathitA yato vyavahatiH zeSAn guNAn lakSayet, sAmagryeNa hi yAvatA'sti yatanA yAtrA smRtA tAvatA / / 47 / / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 47 zlokArtha H 11 tenA praznonA uttaravAkyamAM=zuka-somilAdie karela praznonA uttaravAkyamAM, namaskAranuM sAkSAt kathana nahi hovAthI cAritrIone pratimAnati=pratimAne namaskAra, yAtrA nathI, e paNa vacana moharUpa jvaranA AvezathI janita che; je kAraNathI mukhyArtho vaDe prasiddha zabdaprayogarUpa vyavahAra zeSa guNone jaNAve che, je kAraNathI jeTalI sAmagrInI yatanA che, teTalI yAtrA mRta= kahevAyelI che. [47]] 7 zlokamAM kahela rUpi vo modanvarAvezanam e kathanamAM yataH mulyArthe ..... takSayet hetu che ane 'di yAvatA sAmagrayeNa * yAtrA smRtA / te hetumAM hetu che: TIkAH 'no' kRti :- pratimAnati: yAtrA na mavati, reSAM vratadhRtAM=cAritriLAm, vuta: ? tatpraznottaravAkye=zukasomilAdikRtayAtrApadArthapraznAnAM yAvaccAputrabhagavadAdyuttaravAkye, sAkSAt= kaNThapAThena, anAdezanAd = biMbapraNateranupadezAt, ityapi vacaH kumatInAM moharUpo yo jvarastadAvezaH tatpAravazyapratApa:, takhkhuM tanitam| yataH mukhyArtha: prathitA=prasiddhA, vyavahRtiH zabdaprayogarUpA, zeSAn=sattAvaziSTAn, muLAn nakSavet / di=yata:, yAvatA sAmameLa yAvatyA sAmA, vatanA bhavati, tAvatA yAtrA smRtA / TIkArya H ..... pratimAnatiH. . smRtA / pratimAnati=pratimAne namaskAra, (e) cAritrIonI yAtrA thatI nathI; kema ke tenA praznanA uttaravAkyamAM=zuka-somilAdi kRta yAtrApadArthaviSayaka praznanA thAvaccAputrabhagavAnAdinA uttaravAkyamAM sAkSAt=kaMThathI ane pAThathI, anAdeza=anupadeza che; e paNa vacana kumati evA luMpAkano moharUpa je jvara, teno Aveza=tenA paravazapaNAno je pralApa, tenAthI janita che; je kAraNathI mukhyArtho vaDe prasiddha zabdaprayogarUpa vyavahAra zeSa guNone=kahevAyelAthI bAkI rahelA guNone, jaNAve che; je kAraNathI jeTalI sAmagrInI yatanA thAya che, teTalI yAtrA smRta che. vizeSArtha : zukaparivrAjake thAvaccAputrane ane somile bhagavAnane yAtrAviSayaka prazna pUchyo, teno javAba zAstramAM kahela che, tyAM biMbane namaskAra yAtrApadArtharUpe kahela nathI. tethI biMbanamaskAra e vratadhArIonI yAtrA thaI zake nahi, e prakare pUrvapakSIno Azaya che, te mohajanita che. pUrvapakSIno Azaya mohajanita kema che, te batAvatAM kahe che - je kAraNathI mukhyArtho vaDe prasiddha thayela zabdaprayogarUpa vyavahAra zeSa guNone jaNAve che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u12 pratimAzataka/ blokaH 47 Azaya e che ke, zukaparivrAjakanA praznamAM thAvaccaputra ane somilanA praznamAM bhagavAne je uttara Apyo, te sarva sAdhune mATe mukhyArtharUpa yAtrA padArtha che ane te praznonA uttaramAM thAvaggAputra ane bhagavAne tapa-saMyamarUpa ja yAtrA padArtha kahela che. tethI mukhyArtha vaDe prasiddha evo vyavahAra kahevAyelAthI bAkInA guNone batAve che, te niyama pramANe, sAkSAt zabdothI mukhyArtha rUpe bhagavAne tapa-saMyamarUpa yAtrA padArtha kahela hovA chatAM tapa-saMyamanI vRddhinA kAraNabhUta evA biMbane namaskAra paNa arthathI tyAM prApta thAya che; kema ke, mukhyArtha zabdaprayogathI je kathana karyuM hoya tenAthI ukta avaziSTa guNono paNa=kahevAyelAthI bAkInA guNono paNa, bodha thAya che. mATe tapa-saMyama jema ratnatrayInI vRddhinAM kAraNa che, tema pratimAne namaskAra paNa ratnatrayInI vRddhinuM kAraNa hovAthI arthathI tenuM paNa kathana thaI jAya che. mATe pUrvapakSI kahe che ke, zukaparivrAjakanA praznamAM thAvagsAputre sAkSAt pratimAnati kahela nathI, mATe sAdhu pratimAne namaskAra kare te ucita nathI, te vacana temanA mohano Aveza che; kema ke, jeTalI samagrapaNAthI yatanA thAya teTalA samagrapaNAthI yAtrA padArtha che. Azaya e che ke, saMyamane anukULa evI yAtanA je je pravRttithI thaI zake che, te sarva yAtrA padArtha che. tethI jema tapa-saMyamamAM yatnathI saMyamanI vRddhi thAya che, tema pratimAne namaskAra karavAthI paNa sAdhunA tapasaMyamanI yatanA thAya che. mATe "yAtrA" zabdathI jema tapa-saMyamanuM grahaNa thAya che, tema arthathI saMyamanI vRddhine anukULa evI pratimAnati paNa grahaNa thaI jAya che. ta' dhAtumAMthI yAtrA zabda banela che, sAdhunI jeTalI AcaraNArUpa sAmagrIthI AtmAmAM yatanAno pariNAma pedA thAya che=AtmabhAvanA rakSaNane anukULa yatnarUpa yatanAno pariNAma pedA thAya che, teTalI saMyamIne mATe yAtrA che. tethI saMyamIne je je ucita AcaraNA che, te sarva yAtrApadathI vAcya che. pUrvamAM siddha karela ke, cAraNamunio naMdIzvara Adi dvIpamAM pratimAne namaskAra mATe jAya che ane gautamasvAmI paNa aSTApada upara tIrthanati mATe gayela che, tethI pratimAnati-tIrthanati e sAdhune ucita AcaraNArUpa che, tethI te yAtrApadathI vAcya che. mATe pratimAnati e sAdhune yAtrA nathI, ema kahevuM te mohano pralApa che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, jeTalI sAmagrInI yatanA thAya che teTalI yAtrA mRta che, tene ja daDha karavA mATe somilanA praznanA uttaramAM bhagavAne je javAba Apyo che, temAM yAtrA padArtha kyAM paryavasita thAya che, te batAvatAM kahe che - TIkAH tathA ca - "kiM te bhaMte ! jattA ? somilA ! jaM me tava-Niyama-saMjama-sajjhAya-jjhANAvassayamAIsu joesu jayaNA" (se taM jattA) ityatrAdipadasvarasAt yatyAzramocitayogamAtrayatanAyAM yAtrAphdArthaH paryavasito labhyate, yathA pareSAM 'yajJena' ityAdi sUtraM zatapathavihitakarmavRndopalakSakam / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 613 pratimAzataka | zlokaH 47 TIkArya : * 'tathA ra' ane te pramANe pATha che - he bhagavaMta! tamArI yAtrA zuM che? tenA javAbarUpe bhagavAna kahe che - he somila ! tapa-niyama-saMyama-svAdhyAya-dhyAna-AvazyakAdi yogomAM je mArI yatanA te yAtrA che. e pramANenA kathanamAM Adi' padanA svarasathI thatiAzramane ucita yogamAtranI yatanAmAM yAtrApadArtha paryavasita prApta thAya che. je pramANe parane ' yana' ItyAdi sUtra, zatapathamAM vihita=zatapatha nAmanA graMthamAM vihita, karmavaMdanuM upalakSaka che, tema tapa-saMyamamAM vihita evuM yAtrApada cAritrInA sarvayogamAM je yatanA che, te sarvanuM upalakSaka che. vizeSArtha : somilanA yAtrAviSayaka praznamAM bhagavAne je javAba kahyo, te javAbamAM "AvazyakAdimAM je "Adi' pada che, teno svarasa e che ke, tapa-saMyamanI jema je je yogo cAritranI vRddhi kare te sarva yogone "Adi' padathI grahaNa karavA. tethI yatiAzramane ucita evI yAvatu yogonI yatanAmAM yAtrA padArtha paryavasAna thayelo prApta thAya che. mATe pratimAnati e yatiAzramane ucita kriyA hovAthI tenuM paNa grahaNa "Adi'padathI thaI jAya che. pUrvamAM kahyuM ke, mukhyArtha vaDe prasiddha zabdaprayogarUpa vyavahAra, kahevAyelAthI bAkI rahelA guNone jaNAve che. tene ja daDha karavA mATe dRSTAMtarUpe paranI sAkSI ApatAM "yathA' thI kahe che - je pramANe paranuM=anya darzanavALAnuM, 'yaoNna ItyAdi sUtra, zatapatha nAmanA graMthamAM vihita evA karmavaMdanuM upalakSaka che, tema tapa-saMyamAdimAM vihita evuM yAtrApada, cAritrInA sarva yogomAM je yatanA che, te sarvanuM upalakSaka che. ahIM "yajJa'pada yajJakriyAno vAcaka che, paraMtu yajJapadano vAcaka yajJazabda zatapathamAM vihita badhA karmakAMDano upalakSaka che, eTale yajJa' padathI badhAM karmakAMDane grahaNa karavAnAM che; tema prastutamAM tapa-saMyama padathI sAkSAt tapa-saMyamanuM grahaNa thAya che, ane upalakSaNathI zeSa guNonuM grahaNa thAya che. tethI tapa-saMyama pada yatiAzramane ucita badhA anuSThAnano upalakSaka che. TIkA : ____ ata eva somilapraznottare yathAzrutArthabAdhe phalopalakSakatvaM vyAkhyAtaM tathA ca atra bhagavatIvRttiH"eteSu ca yadyapi bhagavato na kiJcittadAnIM samasti tathApi tatphalasadbhAvAt tadastItyavagantavyamiti / " (mAvatIphUTaza. 183. 20 sU. 647) TIkArya : "gata va ..... mAvatIvRttiH' AthI karIne ja pUrvamAM kahyuM ke mukhyArtho vaDe prasiddha evo -19 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pratimAzataka/ zloka : 47 zabdaprayogarUpa vyavahAra ukta avaziSTa guNone jaNAve che AthI karIne ja, somilanA praznanA uttaramAM yathAzruta arthamAM=je pramANe saMbhaLAya che te pramANenA arthamAM, bAdha hote chate phalopalakSakapaNuM vyAkhyAna karAyuM. ane te pramANe ahIMyAM=somilanA praznanA uttaramAM, bhagavatIvRtti=bhagavatI sUtranI TakA, che. (te A pramANe-) tevu ..... avantivyaniti A badhAmAM tapa-saMyamAdimAM, bhagavAnane tyAre kAMI nathI, to paNa tenA phaLano sadbhAva hovAthI-tapa-saMyamAdinA phaLano sadbhAva hovAthI, te che-tapa-saMyamAdi che, e pramANe jANavuM. vizeSArtha : somile bhagavAnane pUchyuM ke, tamArI yAtrA zuM che? tenA javAbarUpe bhagavAne kahyuM ke, tapa, niyama, saMyama, svAdhyAya, AvazyakAdimAM je yatanA che, te mArI yAtrA che. vastutaH bhagavAna te vakhate vItarAga sarvajJa hovAthI tapa, saMyama, svAdhyAya AdimAM koI prayatna karatA na hatA. tethI bhagavAnanA uttaramAM yathAzruta arthano bAdha thAya che. tethI bhagavatInA TIkAkAre bhagavAnanA te vacanano artha karatAM kahyuM ke, bhagavAnano te uttara phalano upalakSaka cheetapa-saMyamanA phaLane jaNAvanAra che, paraMtu tapa-saMyamanA svarUpane jaNAvanAra nathI. bhagavAnamAM tapa-saMyamanuM phaLa je vItarAgatA-sarvajJatva che, te vidyamAna che, tene ja tapa-saMyamanI yatanA zabdathI jaNAvela che. AnAthI e prApta thAya che ke, bhagavAnanuM vacana phalaupalakSaka che, tema prastutamAM yAtrApada ukta avaziSTa guNonuM upalakSaka chetapa-saMyamathI vAcya tapa-saMyamathI avaziSTa bAkInI saMyamamAM upayogI yAvatu sarvayatanAnuM upalakSaka che. ahIM vizeSa e che ke, mukhyArtho vaDe prasiddha yAtrApadano vyavahAra upalakSaNathI ukta avaziSTa guNone jaNAve che, AthI karIne ja somila praznanA bhagavAnanA uttaramAM tapa-saMyamAdino bAdha bhagavAnamAM dekhAya che, tyAre tenuM phalaupalakSaka paNa vyAkhyAna karela che. TIkA : __ ayaM ca evaMbhUtanayArthaH, prAguktastu zabdasamabhirUDhayoriti vivecakAH / / 47 / / TIkArya : mAM... vivevaE Imane A evaMbhUta tathArtha che, vaLI pUrve kahevAyela zabda ane samabhirUDhano artha che, e pramANe vivecako kahe che. II47thA vizeSArtha: bhagavatI sUtranI vRttimAM=TIkAnA kathanamAM, je kahyuM ke, bhagavAnamAM A badhAmAM tapa-saMyama-svAdhyAyAdimAM, hamaNAM kAMI vidyamAna nathI, to paNa tapa-saMyamAdinA phaLano sadUbhAva hovAthI tapa-saMyamAdi che ema jANavuM, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 47-48 15 e kathana evaMbhUta nayano artha che; kema ke evaMbhUta naya mAne che ke kAryakALamAM kAraNa hoya ja che. tethI bhagavAnamAM tapa-saMyamanuM kArya che, tethI tapa-saMyama che. tapa-saMyamanuM kArya vItarAgatA che ane vItarAgatA bhagavAnamAM che, mATe tapa-saMyama bhagavAnamAM che ja. jyAM kArya nathI tyAM kAraNa paNa nathI ja, pramANe evaMbhUta naya mAne che; kema ke je kA2Na kAryane karatuM na hoya te kA2Na evaMbhUta nayanA mate kAraNa nathI. tethI vItarAga sivAya anyamAM evaMbhUta naya yAtrA mAne nahi. ahIM prazna thAya ke to pachI jeTalI sAmagrIthI yatanA thAya che teTalI yAtrA che, ema kahyuM, tyAM, yatiAzramane ucita sarvayogaviSayaka yatanAmAM yAtrApadano prayoga kema thayo ? tethI kahe che - pahelAM kahevAyela artha, zabda ane samabhirUDha nayane mAnya che; kAraNa ke, zabda ane samabhirUDha naya yAtrAzabdanI vyutpattithI prApta artha jyAM upalabdha thato hoya tyAM yAtrApadano prayoga kare che. tethI sarva saMyama yatanAmAM te yAtrA kahe che, e pramANe vivecako kahe che. ahIM vizeSa e che ke, pUjya upAdhyAyajI yazovijaya mahArAjAe sAmAcArI prakaraNamAM sAmAcArIno artha karatAM kahyuM ke, evaMbhUta naya karmabaMdharUpa sAvaghano jyAM abhAva hoya tyAM sAmAcArI svIkAre che. tethI e prApta thAya che ke, jyAM sAmAcA2InuM kArya hoya tyAM ja te sAmAcArI svIkAre che, ane tenA kAraNa tarIke kurvadpatvane ja te svIkAre che. te rIte prastutamAM tapa-saMyamanuM kArya vItarAgatA Adi che, tethI evaMbhUta naya bhagavAnamAM tapa-saMyamanuM paNa kevalajJAna avasthAmAM kurvapatva svIkAre che. vaLI sAmAcA2I prakaraNamAM samabhirUDha naya apramattamunine sAmAcArI svIkAre che, jyAre zabdanaya pramatta saMyatane paNa sAmAcArI svIkAre che, ema kahela che. tethI e prApta thAya che ke, pramatta saMyata paNa sAmAcArI Acare che. tethI zabdanayanA matamAM pramatta saMyatane sAmAcArI che, jyAre pramatta saMyatamAM pramattatArUpa aticAra hovAne kAraNe samabhirUDha naya sAmAcArI svIkArato nathI, samabhirUDha naya apramatta saMyatanI samyag AcaraNAne sAmAcArI rUpe svIkAre che. Ama, pramatta-apramatta baMnemAM karmanA asaMbaMdhanI prAptirUpa sAmAcArInuM phaLa nathI, chatAM zabda ane samabhirUDha naya sAmAcArI svIkAre che; te rIte prastutamAM zabdanayanA mate pramatta saMyata tapa-saMyamanI je AcaraNAo kare che te yAtrApadArtha che, ane apramattasaMyata tapa-saMyamamAM je yatna kare che te samabhirUDha nayanA mate yAtrApadArtha che. Ama pramatta saMyata ane apramatta saMyatamAM yAtrAnuM kArya je vItarAgatA Adi phaLa che, te nathI, to paNa zabda ane samabhirUDha naya tyAM yAtrA svIkAre che, e prakArano bhAva sAmAcA2I prakaraNanA kathananA baLathI ahIM bhAse che. tattva bahuzruta vicAre. II47nA avataraNikA : sAkSAdAdezagatimapyAha - avataraNikArya : sAkSAt Adezagatine paNa kahe che . Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u16 pratimAzataka | zloka : 48 vizeSArtha: pUrva zloka-46mAM batAvyuM ke, somilanA praznanA uttaramAM bhagavAne je uttara Apyo, temAM 'Adi' padanA svarasathI yatiAzramaucita yogamAtraviSayaka yatanAmAM yAtrA padArtha paryavasAna pAme che, tethI tIrthanamana paNa yatiAzramaucita yogaviSayaka yatnasvarUpa che, mATe tIrthanamananI prApti thaze. paraMtu tyAM sAkSAt pratimAbhaktinI prApti na hatI, paraMtu "Adi' padathI prApti hatI. have sAkSAt AdezathI gatiHprApti, paNa thAya che, te batAvavA mATe kahe che - zloka : vaiyAvRttyatayA tapo bhagavatAM bhaktiH samagrApi vA, vaiyAvRttyamudAhRtaM hi dazame caityArthamaGge sphuTam / naitatsyAdazanAdinaiva bhajanAdvArApi kintvanyathA, savAdestadudIraNe bata kathaM na vyAkulaH syAtparaH / / 48 / / zlokArca - athavA bhagavAnanI samagra paNa bhakti vaiyAvaccapaNAthI tapa che. praznavyAkaraNa nAmanA dazamA aMgamAM cetyArthe vaiyAvacca dikanizcita, spaSTa kahela che. vaiyAvacca azanAdithI ja thAya ema na kahevuM, paraMtu bhajanA=bhakti, dvArA paNa thAya; anyathA saMghAdinI tenA udIraNamAMka vaiyAvaccanA udIraNamAM kathanamAM, pararakumati evo laMpAka, kema vyAkuLa nahi thAya ? arthAt vyAkuLa thaze. ll48II 0 zlokamAM 'va' kAra che, te pUrvazlokanA kathananI sAthe vikalpAMtara batAvavA mATe che. 0 zlokamAM di' zabda nizcita arthamAM che. mULa zlokamAM tat sazanAdinA va cAtuM ra' A pramANe anvaya che, tyAM "ra" nI pUrve 'ti' zabda adhyAhAra samajavo. tethI 'ti na' e pramANe TIkAmAM grahaNa karela che. TIkA - ____ 'vaiyAvRttyatayA' iti, vA=athavA, samagrApi sarvApi, bhagavatAM bhaktiH kRtakAritAnumatirUpA svasvAdhikAraucityena tapa eva / tathA ca tapa:padena yAtrAyAH sAkSAdupadeza eva iti bhAvaH / vaiyAvRttyatvamasyAH kutaH siddhamata Aha-hi-nizcitam, dazame'Gge praznavyAkaraNAkhye, sphuTa-prakaTaM, caityArthaM vaiyAvRttyamudAhRtam / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 pratimAzataka | zloka : 48 TIkArya : vA=athavA Rtti mArA "vA=athavA athavA vaiyAvaccapaNuM hovAne kAraNe sva-sva adhikAranA aucityathI karAyela kRta-kArita-anumatirUpa sarva paNa bhagavAnanI bhakti tapa ja che, ane te rIte=sarva paNa bhagavAnanI bhakti vaiyAvacca hovAne kAraNe tArUpa che te rIte, somila praznanA uttaramAM tapapadathI yAtrAno sAkSAt upadeza ja che, e pramANe bhAva che. (tethI sAdhunI pratimAnati kaparUpa siddha hovAthI somilanA praznanA uttaramAM sAkSAt yAtrApadathI kathanarUpe prApta thAya che.) utthAna vaiyA .. sAda - ahIM prazna thAya ke, AnuM=pratimAnatinuM, vaiyAvaccapaNuM kaI rIte mAnI zakAya ? tethI kahe che - TIkArca - dikanizcitam ... 3 hitam aa praznavyAkaraNa nAmanA dazamA aMgamAM caityArthe vaiyAvacca spaSTa lizcita kahela che. che "vaiyAvRtiyA" tti A pada zlokanA pratikarUpa che. 0 zlokamAM 'va' zabda "athavA arthamAM che, te pUrva zlokanI sAthe vikalpAMtara batAvavA mATe che. pUrvazlokamAM somilanA praznanA uttaramAM pratimAnati upalakSaNathI prApta thAya che, te batAvyuM. have 'athavA' kahIne bIjI rIte sAkSAt AdezathI prApti paNa A zlokamAM kahe che. | 'svAdhikAravityena' pada pachI 'vaiyAvRjyatiyA' e pada hovAnI saMbhAvanA che. vizeSArtha : sAdhu-zrAvakane potapotAnI bhUmikA pramANe te te prakAranI bhagavAnanI bhakti karavAno adhikAra prApta thAya che. jema zrAvakane dravyastavano adhikAra prApta thayo che ane bhagavAnanI caityavaMdanA karavArUpa bhAvastavano paNa adhikAra prApta thayo che, ane te pramANe zrAvaka bhagavAnanI bhakti kare to te taparUpa bane che. ane sAdhuvezane grahaNa karyA pachI sAkSAt dravyastava karavArUpa adhikAra sAdhune prApta thayo nathI, tethI dravyastavano anadhikArI sAdhu bhagavAnanI puSpAdithI bhakti kare, to te dravyastava bhagavAnanI bhaktirUpa bane nahi. paraMtu tevA koI saMyogamAM zAsanaprabhAvanAdino viziSTa lAbha dekhAto hoya to tevI bhakti karavAno adhikAra sAdhune prApta thato hoya, ane te adhikAra pramANe sAdhu dravyastava kare to te taparUpa banI zake. jema vajasvAmIe puSTa AlaMbane puSpothI jinabhakti karIne zAsanaprabhAvanA karela. A rIte potAnA adhikAranA aucityathI karAyela bhagavAnanI bhakti taparUpa che, ane somilanA praznanA uttaramAM bhagavAne tapa-saMyamarUpa yAtrA kahela che, tethI tapapada dvArA bhagavAnanI bhakti paNa Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u18 pratibhAzatas/cos:48 somilanA praznanA uttaramAM grahaNa thAya che. tethI pUrvapakSIe zloka-47mAM kahela ke, yAtrAzabdathI jinabiMbane namaskAra thaI zake nahi paNa tapa-saMyamanI kriyA ja grahaNa thAya, tenuM AthI nirAkaraNa thAya che. TI: tathA ca tatpAThaH - - 'aha kerisae puNa Ai ArAhae vayamiNaM ? je se uvahibhattapANadANasaMgahaNakusale accaMtabAladubbalagilANavuDDakhavage pavattiAyariyauvajjhAe sehe sAhammie tavassIkulagaNasaGghaceiyaDhe ya NijjarI veyAvaccaM aNissiyaM dasavihaM bahuvihaM pakare tti (8 adhya.) aha kerisae tti atha paripraznArthaH / kIdRzaH punaH 'Ai tti' alaGkAre, ArAdhayati vratamidam ! iha prazne uttaramAha - 'je se' ityAdi yo'sAvupadhibhaktapAnAnAM dAnaM ca saGgrahaNaM ca tayoH kuzalaH vidhijJaH yaH sa tathA / tathA bAlazca durbalazcetyAdeH samAhAradvandvaH tato'tyantaM yad bAladurbalaglAnavRddhakSapakaM tattathA, tatra viSaye vaiyAvRttyaM karotIti yogaH / tathA pravRttyAcAryopAdhyAye iha dvandvaikatvAtpravRttyAdiSu / tatra pravRttilakSaNamidaM- 'tavasaMjamajogesu jo jogo tattha taM pavattei / asahuM ca Niyattei gaNatattillo pavittIo / / ' itarau pratItau, tathA 'sehe' zaikSe=abhinavapravrajite, sAdharmike samAnadhArmike, liGgapravacanAbhyAm, tapasvini-caturthabhaktAdikAriNi, tathA kulaM-ekAcAryaparivArarUpaM cAndrAdikam, gaNa: kulasamudAya: kauTikAdikaH, saGghaH-tatsamudAyarUpaH, caityAnijinapratimAH, etAsAM yo'rthaH prayojanaM sa tathA tatra, nirjarArthI karmakSayakAmaH, vaiyAvRttyaM vyApRtakarmarUpamupaSTambhanamityarthaH, anizritaM kI,dinirapekSaM, dazavidhaM dazaprakAram / Aha-'veyAvaccaM vAvaDabhAvo, iha dhammasAhaNaNimittaM / annAiANa vihiNA saMpAyaNamesa bhAvattho / / ' AyariyauvajjhAe theratavassI gilANasehANaM / sAhammiyakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM / / ( ) bahuvidhaM bhaktapAnAdidAnabhedenAnekaprakAraM karotIti vRttiH / / TIvArtha: ane te pramANekacaityArthe vaiyAvRtyane batAvavArUpe prasta vyAkaraNano pATha - kevA prakArano puruSa A vratane adattAdAnaviramaNavrata, ArAdhe che ? je upadhi, bhAta ane pANInA dAnamAM ane saMgrahamAM kuzaLa hoya, atyaMta bAla, durbala, glAna, vRddha ane kSepakamAM, pravartaka, AcArya ane upAdhyAyamAM, zaikSamAM, sAdharmikamAM, tapasvI, kula, gaNa, saMgha ane caityArthamAM nirjarAno arthI dasavidha bahuvidha anizrita vaiyAvaccane kare che, te trIjA vratane ArAdhe che. 0 aha kerisae tti - bhUNa pAThamA 'atha' 206 parizanArtha35 che. 0 kerisae puNa Ai - sahI Ai' za6 2 2mAM . 'je se' no manvaya mA prabhArI ko - je upadhi, bhAta, pANInA dAna ane saMgrahamAM kuzaLa hoya ane bAlAdinA viSayamAM nirjarAno arthI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u19 pratimAzataka | zlokaH 48 hoya te anizrita sividha-bahuvidha vaiyAvaccane kare che, te trIjA vratane ArAdhe che. 7 atyaMtavAnakuvvattAnAvino pravattimAyariyadvajJA| - ahIM vAturvatra Adino samAhAra kaMTha samAsa karela che ane tyAra pachI atyanta nI sAthe vAtari no samAsa karela che arthAt atyaMta bAla, atyaMta durbala, atyaMta glAna, atyaMta vRddha, atyaMta kSapaka e pramANe atyaMta padano dareka bAlAdi pada sAthe karmadhAraya samAsa karela che. tatra ....yA. temanA viSayamAM vaiyAvaccane kare che, ema anvaye jANavo. ahIM saptamI viSayArthaka che.pravRtti, vArtha ane 35dhyAya no kaMTha samAsa karela che. ahIM taMdu samAsa hovAthI ekavacanamAM prayoga che, paNa pravartaka, AcArya ane upAdhyAyanA viSayamAM ema bahuvacanamAM (pravRAhig) artha karavo. tyAM arthAt prazna vyAkaraNanA pAThamAM, pravRttinuM lakSaNa A pramANe - tavananano ...... vittI II tapa-saMyamayogomAM je (jemAM) yogya che tene temAM arthAt te yogamAM pravartAve ane asamartha nivRta kare tathA gaNamAM tatpara hoya) te pravRttika (pravartaka) che. ahIM pravRtti zabdathI pravRtti nathI samajavAnI, paNa pravRttika arthAt pravartaka vyakti samajavAnI che. je pravRtti karAvanAra che tene ahIM pravRtti kahevAya. pravartIti sa pravRttiH | Itara=AcArya ane upAdhyAya pratIta=prasiddha che. tathA zaikSa=abhinava pravrajita, sAdharmika=liMga ane pravacana vaDe samAnadhArmika, tapasvIcaturthabhaktAdi karanAra, tathA kuLa=eka AcAryanA parivArarUpa cAMdrAdi kuLa, kuLanA samudAyarUpa kauTikAdi gaNa, tenA gaNanA, samudAyarUpa saMgha, (A pramANe darekanA artha samajavA.) caitya eTale jinapratimA, eno=tapasvI Adino, je artha=prayojana, te tevA che=dvallI ..... phaTTa che. mULamAM 'talakSI ..... rephaya' zabda che, teno samAsa jaNAve che. tenA viSayamAM arthAt tapasvI, kula, gaNa saMghAdi ane caityanA viSayamAM, vaiyAvacca karIne nirjarAno arthI anizrita dasavidha-bahuvidha vaiyAvaccane kare che. A pramANe avaya che. TIkAkAra vaiyAvRtya zabdano artha jaNAve che - vaiyAvRtya vyAvRta karmarUpa che=upakhaMbhana che. e pramANe artha che. vaiyAvacca zabdanA arthamAM sAkSI ApatAM kahe che - TIkArya : vaiyAvaccuM ... mAvalyo vaiyAvacca eTale vyAkRta bhAva. enuM tAtparya batAvatAM "4' thI kahe che - ahIM dharmasAdhanAmAM nimittarUpa avAdinuM vidhi vaDe saMpAdana (karavuM), A vaiyAvacca zabdano bhAvArtha che. dazavidha vaiyAvacca kare che, ema kahyuM te dasa prakAra batAve che - TIkArya : prAthariyalajjA ... zAyartha aa (1) AcArya (2) upAdhyAya (3) sthavira (4) tapasvI (5) glAna (6) Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. pratimAzataka | zloka : 48 zaikSa abhinava dIkSita (7) sAdharmika (8) kula (9) gaNa (10) saMghanuM je saMgata hoya te ahIM karavA yogya che. (ahIM dasanA viSayamAM bhakti karavAnI che. te dasa viSayone AzrayIne dasa prakAra kahela che.) mULa pAThamAM vidaM vahuvihaM pare tti kahyuM, temAM bahuvidhano artha kare che - bhaktAnAdinA dAnanA bhedathI aneka prakAranI (vaiyAvacca) kare che. A pramANe vRtti che. dasanA viSayamAM bhinna kRtyane AzrayIne bahu prakAre vaiyAvacca kahela che. vizeSArtha: 'vaiyAvahva' vaiyAvaccano artha karatAM kahe che ke, vyAputakarmarUpa vaiyAvacca che; ane tenuM tAtparya jaNAvatAM TIkAkAra kahe che ke, upakhaMbhana e prakArano artha che arthAt upakhaMbhana kriyA e prakArano artha che, ane ahIMyAM bAlAdi sarvaviSayaka vyApRtakarmarUpa vaiyAvacca kahela che. tethI e prApta thAya che, te atyaMta bAlAdi je saMyamayogamAM pravRtti karI rahyA che, teone saMyamamAM upakhaMbhana kare tevI je kriyA, te vaiyAvacca padArtha che. paraMtu potAnA saMyamajIvanane upakhaMbhana kare tevuM AcaraNamAtra vaiyAvacca nathI, paraMtu potAnAthI anya evA atyaMta bAlAdi viSayaka upakhaMbhananI kriyA che, te vaiyAvacca padArtha che. * atyaMta bAlAdinI vaiyAvacca karavAthI trIjA vratanI ArAdhanA thAya che, tema kahyuM tyAM vaiyAvaccane trIjA vrata sAthe zuM saMbaMdha che, tenuM tAtparya e che ke, je vyakti upAdhi AdinA viSayamAM vidhine jANanArI hoya te vyakti potAnA saMyamamAM upakhaMbhana thAya teTalI ja upadhi Adi lAvIne svayaM ja upabhoga kare, paraMtu atyaMta bAlAdinI vaiyAvacca na kare to tIrthakaraadattanI prApti thAya; ane vaiyAvacca kare paraMtu anizrita na kare, paraMtu nizrA-upazrAthI kare, to paNa tIrthakara adattanI prApti thAya. te A rIte - tIrthakaranI AjJA che ke, atyaMta nirdoSa upadhi AdinuM grahaNa karavuM. te te prakAranA saMyogamAM nirdoSanI prApti na thAya to je prakArano apavAda tyAM ucita hoya te prakAre apavAdathI doSita paNa grahaNa kare, ane jo te AjJA pramANe na kare to tIrthakaraadattanI prApti thAya. ane te rIte nirdoSa lAvyA pachI paNa bhagavAnanI AjJA che ke, zaktisaMpanna vyaktie atyaMta bAlAdinI vaiyAvacca karIne pachI potAnA mATe teno upayoga karavo joIe. paraMtu te na kare to nirdoSa paNa upadhi AdinA upabhogamAM tIrthaMkaranI AjJAnuM atikrama hovAthI tIrthakaraadattanI prApti thAya. 0 praznavyAkaraNanA sUtramAM dasavidha vaiyAvacca kahI te AcAryAdinA dasa bhedathI grahaNa karavAnI che, ane atyaMta bAlAdithI mAMDIne cetyArtha sudhI grahaNa karIe to dasathI adhika saMkhyAnI prApti thAya che. tethI upadeza rahasyanI gAthA-34 mAM jaNAvyA mujaba e artha prApta thAya che ke, atyaMta bAlAdithI mAMDIne caityane choDIne bAkI badhAno AcAryAdi dasavilamAM ja aMtarbhAva thAya che ane tene AzrayIne ja praznavyAkaraNamAM dazavidha vaiyAvacca kahela che, ane adhika bheda praznavyAkaraNamAM bAlAdi zabdathI batAvela che tene AzrayIne bahuvidha vaiyAvacca kahela che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 621 pratimAzataka zloka : 48 . ane ahIM atyaMta bAlAdinA yogavibhAgane batAvavA arthe judo samAsa karIne batAvela che. tethI e prApta thAya ke, atyaMta bAlAdithI mAMDIne upAdhyAya sudhI sarvamAM annapAnAdithI vaiyAvacca karavAnI che, ane tapasvI AdinI bhakti Adi ucita pravRtti dvArA vaiyAvacca karavAnI che. ane upadeza rahasya gAthA-34 mAM jaNAvyA pramANe cetyanI vaiyAvacca dravyastavarUpa hovAthI utsargathI sAdhu kare nahi, paraMtu anumodanA kare che te ja tenuM saMpAdana che; ane tethI sAdhune caityabhakti karanAranI anumodanA karIne caityanI vaiyAvacca karavAno adhikAra che, ane te prakAranI ucita pravRtti karavAnA AzayavALo sAdhu ja anizcitapaNe AcAryAdi dasavidhanI vaiyAvacca karI zake, e prakArano bhAva ahIM bhAse che. vizeSa artha bahuzruta jANe. TIkAH nanu caityAni-jinapratimA ityatra vRttikRtoktam, paraM vicAryamANaM na yuktam, azanAdisampAdanasyaiva vaiyAvRttyasyoktatvena pratimAsu tadarthasyAyogyatvAt, ata Aha-etad-vaiyAvRttyaM, azanAdinaiva=azanAdisampAdanenaiva, syAditi na, kintu bhajanAdvArApi=bhaktidvAreNApi, pratyanIkanivAraNarUpe bhaktivyApAre'pi "jakkhA hu veyAvaDiyaM kareMti, tamhA u ee nihayA kumArA" (uttarA. a. 12 zlo. 32) ityAdau vaiyAvRttyazabdaprayogasya sUtre darzanAt, na ca AdipadagrAhyaM pAnAdikameva kintu bhaktyAdikamapi, ata eva tapasvyAdInAM tapoyogaprabhRtikAle'zanAdisampAdanasyAyogAt bhaktyAdhucitanityavyApArasampAdanasambhavAbhiprAyeNa yogavibhAgAtsamAsaH / bAlAdInAM zaikSasAdharmikayozca kathaJcittulyatayeti bhAvanIyam / etadevAha-anyathoktavaiparItye sadyAdestadudIraNe-vaiyAvRttyoccAre, para:=kumatiH, kathaM na vyAkulo vyagraH, syAt / kulagaNasaGghAnAM sarveNa sarvadA sAmagryeNAzanAdisampAdanasya kartumazakyatvAt, yAvadbAdhaM prAmANyaM tUbhayatra vaktuM zakyamiti dik / / 48 / / TIkArya : nanu vaicAni ...... ayodhatvatti, pUrvapakSInI zaMkArUpe zlokanA uttarArdhanuM "nanuM thI utthAna kare che - vRttikAra vaDe AmAM praznavyAkaraNanA pAThamAM, caityo-jinapratimA, e pramANe kahyuM, paraMtu te rIte vicArAtuM te yukta nathI; kema ke, azanAdisaMpAdanarUpa vaiyAvaccanuM uktapaNuM hovAthI pratimAmAM tadarthanuM azanAdisaMpAdanarUpa arthatuM, ayogyapaNuM che=aghaTanAnapaNuM che. ata Hda - AthI karIne praznavyAkaraNanA pAThamAM vRttikAre caityo=jinapratimA, artha karyo. paraMtu te rIte vicArAtuM te yukta nathI. AthI karIne, zlokanA uttarArdhamAM kahe che - tat .... mAireche, A=vaiyAvacca, azatAdinA saMpAdanathI thAya che, ema nathI; paraMtu bhajanA dvArA paNa bhakti dvArA paNa thAya che. temAM heta kahe che - Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 pratimAzataka | zlokaH 48 pratyenI ... phanA, yakSo vaiyAvacca kare che, tethI A kumAro atyaMta tADana karAyA. ItyAdimAM pratyenIkanA zatrunA, nivAraNarUpa bhaktivyApAramAM paNa vaiyAvacca zabdaprayoganuM sUtramAM darzana che. 0 mULa zlokamAM naitanyAzanArniva mananA kAraNe vitu A pramANe kahela che. temAM cAtu pachI 'ti' adhyAhAra che, tethI TIkAmAM 'zAMti' e pramANe kahela che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, vaiyAvacca azanAdithI ja thAya che ema nathI, paraMtu bhakti dvArA paNa thAya che, ane tenI puSTi uttarAdhyayananA pAThathI karatAM batAvyuM ke, pratyanIkanA nivAraNarUpa bhaktivyApAramAM paNa vaiyAvacca zabdano prayoga dekhAya che. tyAM prazna thAya ke, azanAdi saMpAdananuM ja vaiyAvaccapaNuM zAstramAM kahyuM che, tyAM azanAdimAM "Adi' padathI pAnakAdinI prApti thaI zake, paNa bhakti AdinI thaI na zake; kema ke "Adi' pada tatsadazanuM ja grahaNa karI zake. tenA nivAraNa arthe kahe che - TIkArya : 12 ..... vimAnsibAsA azanAdimAM 'Adi' padathI grAhya pAnakAdi ja che, evuM nathI, paraMtu bhakti Adi paNa che. AthI karIne jatapasvIonA tapoyoga Adi kALamAM azanAdi saMpAdanano ayoga hovAne kAraNe bhakti Adine ucita vityavyApArasaMpAdananI saMbhAvanAnA abhiprAyathI yogavibhAgathI samAsa che. vizeSArtha: praznavyAkaraNa nAmanA dazamA aMgamAM kevo puruSa trIjA vratane ArAdhe che, e prakAranA pAThamAM yogavibhAgathI samAsa karela che. Azaya e che ke, pUrvamAM atyaMta bAla-durbala Adino eka samAsa karyo, tyAM AhArAdithI vaiyAvacce karavAnI che. tyArapachI tapasvI-kula-gaNa-saMgha ane caityano alaga samAsa karyo. tenuM kAraNa e che ke tapasvI AdinA jyAre tapoyoga Adi cAlatA hoya tyAre azanAdithI temanI vaiyAvacca thaI na zake; paraMtu tapasvIonI bhakti Adine ucita nityavyApAranA saMpAdanathI temanI paDilehaNAdi, sevA-suzruSA-vizrAmaNA AdithI, vaiyAvaccano saMbhava che. te abhiprAyathI tavassI Adino judo samAsa karela che. utthAna : ahIM prazna thAya che, to pachI zaikSa ane sAdharmikano atyaMta bAlAdi ke tapasvI Adi e baMne prakAranA vibhAgamAMthI koI ekamAM samAveza na karatAM, svataMtra vibhAga kema karyo ? jo yogavibhAgathI samAsa karela hoya to jyAM AhArAdithI vaiyAvacca thAya che teno eka samAsa karyo, ane jyAM anya yogasaMpAdana dvArA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzaka/ zloka : 48 23 vaiyAvacca thAya che teno alaga samAsa karyo, to te bemAMthI koImAM sAdharmika-zaikSano samAveza na karatAM svataMtra vibhAga kema karyo ? tethI kahe che - TIkArya : vArAhInAM .... ti bAvanIyaM bAlAdInuM ane zaikSa-sAdharmika kathaMcita tulyapaNuM hovAne kAraNe pRtha vibhAga karela che. e prakAre bhAvana karavuM. vizeSArtha: bAlAdi sAthe zaikSa ane sAdhamikanuM sarvathA tulyapaNuM hota to zaktisaMpanne zaikSa ane sAdharmikanuM vaiyAvacca paNa avazya karavuM joIe, ema nirdeza karavo Avazyaka bane; kema ke zaktisaMpanna atyaMta bAlavRddhAdinI ke AcAryaupAdhyAyanI vaiyAvacca karavI ati Avazyaka che tema zaikSa-sAdharmikanI paNa Avazyaka che, ane tema hota to bAlAdi ane zaikSa-sAdharmikano eka samAsa karata. paraMtu zaikSa-sAdharmikano alaga vibhAga karela che. tethI e sUcave che ke, zaikSa ane sAdharmikanI bAlAdinI jema vaiyAvacca karavI Avazyaka hovA chatAM anya koI balavAna kAraNa vidyamAna hoya to bAlAdi karatAM tenuM vilakSaNapaNuM che, tethI tyAM vaiyAvacca na kare to paNa cAle. A rIte zaikSa ane sAdharmikanuM bAlAdinI sAthe kathaMcit tulyapaNuM che, sarvathA tulyapaNuM nathI, tethI teno alaga vibhAga karela che. TIkArya : vevAI .... sAvacatrAt, A ja kahe che pUrvamAM kahyuM ke, azanAdimAM 'Adi' padathI grAhya pAnakAdi ja che ema nathI, paraMtu bhakti Adi paNa che, A ja kahe che, anyathA ukta viparItapaNAmAM=Adi' padathI bhakti Adi grahaNa na karIe, paraMtu pAnakAdi ja grahaNa karIe to, saMvAdiviSayaka tenA udIraNamAM= saMghAdiviSayaka vaiyAvaccanA kathanamAM, para kumati evo laMpAka, kevI rIte vyAkuLa nahi thAya ? arthAt thaze; kema ke kula, gaNa ane saMghanuM sarva vaDe sarvadA sAmarthyathI=samagrapaNAthI, azatAdinA saMpAdananuM karavuM azakyapaNuM che. vizeSArtha: "azanAdimAM Adi' padathI pAnakAdinuM grahaNa karavAmAM Ave ane bhakti AdinuM grahaNa karavAmAM na Ave to, e prApta thAya ke vaiyAvacca azanAdinA saMpAdanathI ja thaI zake che, paraMtu bhakti AdithI thaI zakatI nathI, ane te rIte saMghAdinuM vaiyAvacca asaMbhavita thaI jAya; kema ke saMghanuM vaiyAvacca azanAdi dvArA badhA vaDe haMmezAM sarva sAmagrIthI saMpAdana karI zakAya nahi, paraMtu bhakti AdithI karIe to saMbhave. Azaya e che ke, "sarva' zabdano artha e rIte thAya che. prathama artha sarva vaDe karavuM azakya che. tema kahevAthI koIka vaDe karavuM zakya che, e artha prApta thAya che. ane bIjo artha sarva vaDe karavuM zakya nathI. tethI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaccha pratimAzataka | zloka : 48-49 koInA paNa vaDe karavuM zakya nathI, e artha prApta thAya che. ahIM prastutamAM bIjo artha grahaNa ka2vAno che. te rIte 'sarvadA' zabdanA paNa be artha thAya che. prathama artha, sarvadA karavuM azakya che, paraMtu kyAreka ka2vuM zakya che. ane bIjo artha, sarvadA karavuM azakya che, eTale ke kyAre paNa karavuM zakya nathI. ahIM bIjo artha grahaNa ka2vAno che. tethI e prApta thAya ke, kula, gaNa ane saMghanuM sarva vaDe, sarvadA, sAmagmathI=paripUrNa rIte, azanAdi saMpAdana karavuM azakya che; kema ke kula, gaNa ane saMghamAM aneka vyakti Ave che. jema kuLamAM cAMdrakuLa Adi samasta kuLa gRhIta thAya che, gaNathI aneka kuLanA samudAyarUpa koTikAdi gaNanuM grahaNa thAya che ane saMghathI caturvidha saMghanuM grahaNa thAya che. ane te sarvanI AhArAdinA saMpAdana dvArA paripUrNa rIte koIpaNa vyakti kyAre paNa vaiyAvacca karI zake nahi. tethI kula, gaNa, saMghamAM pratyenIkanA nivAraNa rUpe ke anya bhakti Adi rUpe teomAM pravRtti karavI zakya che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, kula, gaNa ane saMghAdimAM azanAdinA saMpAdana dvArA vaiyAvaccano bAdha Avato hovAthI pratyanIka AdinA nivAraNathI vaiyAvacca thAya che ema svIkArI zakAya, paraMtu anya sthAnomAM ema svIkArI zakAya nahi. tene graMthakAra kahe che - TIkArtha H yAvadbAdhaM. * kRti vi / / vaLI thAvandvAdhane pramANabhUta mAnazo to ubhayatra kahevuM zakya che. e pramANe dizAsUcana che. / / 48 / / vizeSArtha : jema kula-gaNa-saMghAdimAM AhArAdi dvArA vaiyAvaccano bAdha AvavAne kAraNe kula-gaNa-saMghAdino upaSTabhaka evo anya vyApAra vaiyAvacca tarIke grahaNa ka2vAmAM prAmANya che, tenI jema jinapratimAmAM paNa AhArAdi dvArA vaiyAvaccano bAdha Avato hovAthI pratyenIkanA nivAraNa dvArA pratimAnuM rakSaNa karavA rUpe jinapratimAnA vaiyAvaccane grahaNa karavAmAM paNa prAmANya che. tethI kula, gaNa, saMghAdinI jema jinapratimAmAM paNa AhArAdithI anya rIte vaiyAvaccanA prAmANyane svIkAravuM ucita che. II48 // avataraNikA : arthAntaravAdamadhikRtyAha - avataraNikArya : arthAtaravAdane AzrayIne kahe che=caitya zabdano pUrvapakSI je arthAMtara kare che te kathanane AzrayIne graMthakAra kahe che -- Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5 pratimAzataka | zlokaH 49 vizeSArtha: - pUrve zloka-48mAM praznavyAkaraNano sAkSIpATha Apyo, tyAM caitya' zabdano artha TIkAkAre jinapratimA karyo, jyAre te sthAnamAM pUrvapakSI "caitya' zabdano artha jJAna kare che, te rUpa arthAtarane AzrayIne graMthakAra kahe che - zloka - jJAnaM caityapadArthamatra vadataH pratyakSabAdhaikato dharmidvAratA munAvadhikRte tvAdhikyadhIranyato / doSAyeti paraH paraH zataguNapracchAdanAtpAtakI, dagdhAM gacchatu pRSThatazca purataH kAM kAndizIko dizam / / 49 / / zlokArca - ahIMyAM=praznavyAkaraNanA pratIkamAM praznavyAkaraNanA pAThanA aMzamAM, caityapadArthane jJAna kahetA lupAkane eka bAju=eka pakSamAM, pratyakSa bAdha che. vaLI bIjI bAju=bIjA pakSamAM, dharmitArapaNAthI adhikAranA vazathI muni grahaNa karAye chate AdhikyanI buddhi doSa mATe che. A rIte seMkaDothI adhika guNonuM pracchAdana karanAra hovAthI pAtakI (ane kAMdipIka-bhayabhIta evo, para=jpAka, pAchaLathI ane AgaLathI dagdha thayelI=saLagelI, kaI dizAmAM jAya? I49l TIkAH 'jJAnam' iti :- atra praznavyAkaraNapratIke caityapadArthaM jJAnaM vadato lampakasyaikata: ekasmina pakSe, pratyakSabAdhA pratyakSapramANabAdhaH, paridRSTaH vizrAmaNAdivaiyAvRttyasya jJAne'nupapatteH / dharmidvAratayA dharmiNi dharmopacArAbhiprAyeNa munau sAdhau, adhikRte=adhikAravazAd, gRhIte tu anyata: pakSAntare, AdhikyadhI: doSAya=muneH bAlAdipadairgRhItatvAccaityapadasya paunaruktyamityarthaH / TIkArya : satra .... anupattiH | ahIMyAM=praznavyAkaraNanA pratIkamAM, caityapadanA arthane jJAna kahetA laMpAkane eka bAju=eka pakSamAM, pratyakSabAdhA pratyakSapramANathI bAdha, jovAyelo che; kema ke jJAnamAM vizrAmaNA Adi vaiyAvaccanI anupapatti che. vizeSArtha: laMpAkanI mAnyatA pramANe caityapadano artha jJAna karIe to, praznavyAkaraNa nAmanA dazamA aMgamAM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 pratimAzataka | zlokaH 49 kayo puruSa trIjA vratane ArAdhe che ? e kathanamAM caityanI vaiyAvacca karavAnuM kahela che, te vizrAmaNArUpa vaiyAvaccanI jJAnamAM anupapatti thaze. jyAre jinapratimAnI zrAvako je pUjA kare che, te vizrAmaNArUpa vaiyAvacca ja che, tethI caityano artha jinapratimA karIe to vaiyAvaccano bAdha Ave nahi. tethI eka pakSamAM praznavyAkaraNa graMthamAM caityanI vaiyAvacca karavArUpa eka pakSamAM=eka sthAnamAM, pratyakSa pramANano bAdha thaze. A rIte pratyakSa pramANathI caityanI vaiyAvaccanI ekaTamAnatA thaze. . utthAna : pUrvamAM caitya' padano artha 'jJAna' karavAthI tyAM vaiyAvaccanI asaMgati thAya che, tema batAvyuM. tenI saMgati karavA mATe lupAka kahe che ke, jJAnanuM adhikaraNa muni che. tethI "caitya'padathI munine grahaNa karIne tyAM vaiyAvaccanI saMgati karI zakAze. tenA nirAkaraNarUpe graMthakAra kahe che - TIkArya : gharmikAratayA .. vanamicarthaka dhartidvArapaNAthI dharmImAM dharmanA upacAranA abhiprAyathI, muni=sAdhu, adhikRta thaye chatai=adhikAranA vazathI grahaNa karAve chate, vaLI anyathI pakSAMtaramAM, AdhikyanI buddhi doSa mATe che-bAlAdi pada vaDe muninuM gRhItapaNuM hovAne kAraNe caityapadanuM punaruktapaNuM che, e pramANe artha jANavo. vizeSArtha - jJAne e munimAM rahenAra dharma che, tethI dharmImAM dharmano upacAra karIne "caitya'padathI munine grahaNa karavAmAM Ave to temAM vaiyAvacca saMgata thaI zake, e prakAranuM samAdhAna ahIM laMpAka Ape che. tene graMthakAra kahe che ke, A rIte munine "caitya padathI grahaNa karIne vaiyAvaccanI saMgati karavAmAM Ave to AdhikyanI buddhinI prAptirUpa doSanI prApti che; kema ke praznavyAkaraNamAM bAlAdi' pada vaDe muninuM grahaNa thayeluM che, tethI pharI vaiyAvaccanA adhikaraNarUpe caityapadathI muninuM grahaNa prApta thAya. tethI vicArakane svAbhAvika lAge ke, praznavyAkaraNamAM "caitya'pada nirarthaka mukAyeluM che. utthAna : ahIM pUrvapakSI caityapadano jJAna artha saMgata thAya te mATe munimAM teno upacAra karIne tyAM vaiyAvaccanI saMgati karavAthI je punarukti doSa Ave che, tenA nivAraNarUpe yukti batAve che - caityapadenoktAtiriktamunigrahAnAnupapattiriti cet ? na, caityapadasya jJAnArthatAyA aprasiddhatvenopacArasyApyayogAt, evaM sati caityArthapadasya caityaprayojanamunAvarthAntarasaGkramitavAcyatAyA eva yuktatvAt Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 49 ceiyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNasue a / savvesu vi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNaM / / (A. ni. 1901) ityAdinA tapaHsaMyamayoH caityaprayojanaprayojakatvasya siddhAntasiddhatvAt, bAlAdipadaikavAkyatayA caityapadasyaikakAryatvasaGgatyaiva grahaNaucityAt / TIkArca - caityapana ..... mAt, caityapada vaDe ukta atirikta muninuM grahaNa hovAthI=praznavyAkaraNamAM prathama kahevAyela je bAlAdi muni tenAthI atirikta muninuM caityapada vaDe grahaNa hovAthI, anupapatti tathI, e pramANe pUrvapakSI kahe to graMthakAra kahe che ke ema na kahevuM, kema ke caityapadanI zAnArthatAnuM aprasiddhapaNuM hovAne kAraNe upacArano paNa ayoga che. "caityanotiri#munidradAtrInupariti ve? na" A kathanamAM caityavI ..... pradawvatyA sudhI eka hetu che, paraMtu aneka hetuo nathI. pahelAM caityapana ..... nAnupattiH e prakAranA pUrvapakSInA kathanamAM caityapada jJAnArtha aprasiddha che, mATe munimAM upacAra ghaTe nahi, eTalo ja hetu kahyo. paraMtu graMthakAranI buddhimAM zAbdabodhanI maryAdA upasthita thavAthI yAda AvyuM ke arthAtarasaMkramita karIne caitya padathI munine grahaNa karI zakAya. paraMtu te paNa yukta nathI, te spaSTa karavA mATe pahelAM batAvyuM ke, jo tamAre munine grahaNa karavA hoya to arthAtarasaMkramita karIne grahaNa thaI zake, paraMtu e rIte arthAtarasaMkramita karIne caitya padathI munine grahaNa karavAmAM Ave to bAlAdi padanI sAthe caityapadanI ekavAtA thavAne kAraNe praznavyAkaraNamAM caityapadano bAlAdi sAthe samAsa hovo joIe. paraMtu praznavyAkaraNamAM te prakAre samAsa karela nathI. tethI praznavyAkaraNamAMthI tevo artha nIkaLI zake nahi. tethI caityapadathI jinapratimAne grahaNa karavI ucita che, paNa muninuM grahaNa thAya nahi. vizeSArtha: pUrvapakSIne e kahevuM che ke, bAla, glAna, vRddha Adi munione te te zabdathI grahaNa karyA, ane te sivAyanA je munio che, tene caitya zabdathI grahaNa karela che. joke badhA munio jJAnanA Azraya che; kema ke jJAnanuM phaLa virati che, tethI jyAM virati hoya tyAM tenuM kAraNa jJAna avazya hoya, to paNa bAlAdine grahaNa karyA pachI je munio te te zabdathI grahaNa na thayA hoya tevA avaziSTa munione caitya zabdathI grahaNa karavA che. ane te pramANe grahaNa karIne vaiyAvaccanI saMgati karIe to caityapadano jJAna artha karIne paNa vaiyAvaccanI saMgati thaI zake che, A prakAranuM pUrvapakSIe samAdhAna karyuM. tenA nirAkaraNa rUpe graMthakAra kahe che ke, caityapada jJAna arthamAM prasiddha nathI. tethI jJAnanA adhikaraNa evA munimAM jJAnarUpa dharmano upacAra karIne caityapadathI munine grahaNa karI zakAya nahi, paraMtu caitya zabda je arthamAM prasiddha hoya te artha grahaNa karavo ucita che. utthAna :- . pUrvamAM kahyuM ke, caityapadano jJAna artha prasiddha nathI, tethI caityapadathI upacAra dvArA paNa muninuM grahaNa Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 pratimAzataka | zloka : 49 thaI zake nahi. tethI jo have praznavyAkaraNa graMthanA sthAnamAM bAla-vRddhAdi muni grahaNa karyA, tenAthI atirikta muninuM pUrvapakSIne caityapadathI vaiyAvaccanI saMgati mATe grahaNa karavuM hoya, to kaI rIte grahaNa thaI zake ? te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - TIkArya : pUrva sati ... yukvA A pramANe hote chate-caityapadanI jJAnArthatAnI aprasiddhi hovAthI upacArano paNa ayoga che A pramANe hote chate, caityArtha padanuM, caitya che prayojana jene evA munimAM arthAtarasaMkramita vAcyapaNAnuM ja yuktapaNuM che. temAM hetu kahe che - vaidyakRttAsaMghe .... siddhAntasityAn, caitya, kula, gaNa, saMgha, AcArya, pravacana ane zrata A sarvemAM paNa teNe prayatna karyo che. je tapa-saMyamamAM ughamavALo che. ItyAdi Avazyaka niryukti gAthA-1101nA kathanathI tapa-saMyamanuM caityaprayojananA prayojakapaNAnuM siddhAMta siddhapaNuM che. vizeSArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, caityapada jJAnArtha prasiddha nathI, tethI caityapadathI bAlAdithI atirikta munine grahaNa karavA hoya to caityaprayojanavALA munimAM caityArtha zabdane arthAtara saMkramita karIne kathana karavuM yukta che. tema svIkArIe to caityanI=jinapratimAnI, bhaktinA prayojanavALA muni che tema prApta thAya. tethI e prApta thAya che ke, caitya zabdano artha to jinapratimA svIkAravo paDe. ane jinapratimAnI vaiyAvaccanA prayojanavALA muni che, tethI tevA munimAM caityArtha padano artha saMkramita karIne tevA munine caityapadathI grahaNa karavAmAM Ave to, laMpAkane vizrAmaNAdirUpa vaiyAvaccanI saMgati karavI che, te munimAM thaI zake. paraMtu tema karavAthI caityapadathI to jinapratimA vATyarUpe siddha thAya, ane muni jinapratimAnI vaiyAvaccanA prayojanavALA che, evo artha sthApana thAya. tethI praznavyAkaraNanA sthAnamAM caityapadathI prasiddha evI jinapratimAno lopa laMpAka karavA Icche che, te thaI zake nahi. caityArtha padanuM caityaprayojanavALA munimAM arthAtara saMkramita thaIne kathana yukta kema che? temAM graMthakAra yukti Ape che ke, Avazyaka niryukti Adi graMthamAM kahyuM che ke, jeNe tapa-saMyamamAM udyama karyo che teNe caitya, kula, gaNa, saMgha Adi sarvanAM kRtyo karyA che. tethI e prApta thAya che ke, caityanA kRtyamAM sAkSAt udyama nahi karanAra hovA chatAM tapa-saMyamanA udyama dvArA caityanA kRtyamAM paNa muni udyamavALA che. AnAthI e phalita thAya che ke, caityanA prayojananuM prayojaka tapa-saMyama che; kema ke tapa-saMyamamAM udyama karyo to caityanuM kRtya paNa thaI gayuM. tethI AvazyakaniyuktinA kathanathI e siddha thayuM ke, tapa-saMyamamAM udyama karanArA muni caityanA prayojanavALA che. mATe caityapadanA prayojanavALA munimAM caityArtha zabdano artha saMkramita karIne caityapadathI muninuM grahaNa thaI zake, paraMtu caityapada jJAna arthamAM prasiddha nahi hovAthI jJAnanA AdhAra evA muninuM caityapadathI grahaNa thaI zake nahi, e prakArano graMthakArano Azaya che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzatakazlokaH 49 ula caityarUpa arthane kahenAra cityArtha pada che, tene anya arthamAM saMkramita karIne munine grahaNa karavA che. te rIte - caityanI bhaktinA prayojanavALA muni che. tethI caityapadathI muni vAcya bane che, paNa caityArtha padathI nahi. utthAna : uparamAM kahyuM e rIte graMthakAre sthApana karyuM ke, caityapadathI bAlAdithI atirikta munine grahaNa karavA hoya to caityaprayojanavALA munimAM caityArtha padane arthAtarasaMkramita karIne kathana karavuM joIe. paraMtu e rIte karavAthI lupAkanI vAta siddha thatI nathI, kema ke laMpAka tema svIkAre to caityapadano artha jinapratimA teNe mAnavo paDe. Ama chatAM caitya prayojanavALA munine caityapadathI grahaNa karavAno praznavyAkaraNa graMthano Azaya nathI, te batAvavA mATe graMthakAra kahe che - TIkArya : vAnAvinA ... praNothityAt caityapadano artha arthAtarasaMkramita karIne caityaprayojanavALA munimAM grahaNa karavAmAM Ave to bAlAdi padanI sAthe caityapadanuM ekavAkyapaNuM hovAne kAraNe caityapadanuM eka kAryatvasaMgatirUpe ja praznavyAkaraNa sUtramAM grahaNa karavuM ucita che. vizeSArtha : pUrvamAM graMthakAre lupAkane kahyuM ke, "caitya padathI bAlAdithI atirikta munine grahaNa karavA hoya to caityaprayojanavALA munimAM caityArtha padane arthAtarasaMkramita karIne grahaNa karavuM ucita thAya. paraMtu tema grahaNa karavuM praznavyAkaraNa sUtramAM saMgata nathI; kema ke jo tema grahaNa karavAnA prayojanathI praznavyAkaraNa sUtra racAyuM hoya to je rIte bAlAdino ane tapasvI-kula-gaNAdino samAsavibhAga tyAM batAvela che, te rIte samAsavibhAga thaI zake nahi. te batAvatAM kahe che ke, jo caityapadano artha caityaprayojanavALA munimAM arthAtarasaMkramita karIne grahaNa karIe to bAlAdi padanI sAthe caityapadanI ekavAkyatA prApta thAya; kema ke bAla-vRddhAdinI jema ja caityaprayojanavALA muninI vaiyAvacca karavAnI che. ane te rIte artha karIe to bAlAdinI sAthe caityapadanuM ekakAryatvasaMgatithI ja praznavyAkaraNamAM grahaNa karavuM ucita thAta. ane praznavyAkaraNamAM caityapadanuM eka kAryatvasaMgatithI grahaNa karavuM hota to tyAM atyaMta bAla-vRddhAdino je samAsa karela che, tenI sAthe ja caitya zabdano paNa samAsa karavo joIe. paraMtu caityapadano samAsa bAlAdi sAthe na karatAM tapasvI, kula, gaNa, saMghanI sAthe karela che, te ja batAve che ke caityaprayojanavALA munimAM arthAtarasaMkramita karIne caitya zabdano artha muni grahaNa karavo nathI, paraMtu caityapadathI jinapratimA grahaNa karavI che ane tenI vaiyAvacca praznavyAkaraNa sUtramAM batAvela che, tethI praznavyAkaraNa sUtrathI paNa jinapratimA pUjya che tema siddha thAya che. 2-20 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 49 upasaMharati-iti=evaM, paraH - kumati:, paraH zatAnAM guNAnAM caityazabdanirdezaprayuktAnAM pracchAdanAd nihnavAt pAtakI= duritavAn, kAndizIko = bhayadrutaH san pRSThataH puratazca dagdhAM kAM kAM dizaM gacchatu ? mithyAbhizaGkI na kutrApi gantuM samartha iti bhAvaH / TIkArya : 930 TIkA '3pasaMdarati' upasaMhAra kare che=zloka-8mAM caityapadano artha pUrvapakSI jJAna kare che, tenuM nirAkaraNa karyuM. tyAra pachI aneka zAstronI yuktiothI pratimA zAstrasaMmata che tenuM sthApana karyuM, ane tenA samarthanamAM zloka-48mAM prazvavyAkaraNano pATha Apyo. tenI potAnI mAnyatAne anukULa evI saMgati karavA mATe caitya zabdano jJAna artha karIne pUrvapakSIe yatna karyo, tenuM nirAkaraNa graMthakArazrIe karyuM. have te sarva kathanano upasaMhAra kare che = kRti=i .... bhAvaH / A rIte caitya zabdanA nirdezathI prayukta seMkaDothI paNa adhika guNonuM pracchAdana karanAra hovAthI pAtakI=duritavALo, kAMdizIka=bhayathI druta=vihvaLa, thayo chato, para= kumati=luMpAka, AgaLathI=zloka-8thI kahela kathanathI ane pAchaLathI zloka-48-49mAM kahela kathanathI dagdha thayelI evI kaI dizAmAM jAya ? mithyA abhizaMkAvALo evo te kyAMya javA mATe samartha nathI, e pramANe bhAva che. mULa zlokamAM 'kRti' zabda che, te 'E' arthaka che. tethI TIkAmAM kRti=chyuM, A rIte levuM. 'vaM'no anvaya 'pAtaLI' ane 'hrAMtizI' sAthe che. arthAt A rIte luMpAka pAtakI ane bhayabhIta thayelo kaI kaI dizAmAM jAya ? ema artha che. vizeSArtha : caityazabdanA nirdezathI yukta seMkaDothI paNa adhika guNonuM pracchAdana karanAra hovAthI luMpAka duritavALo che, ane u52mAM kahyuM e rIte graMthakAre tenuM nirAkaraNa karyuM tethI bhayabhIta thayelA tene purataH=pahelAM zloka8mAM graMthakAre pUrvapakSInA caitya zabdanA jJAna arthanuM nirAkaraNa karyuM e rUpa dizA, ane pRSThatA=pAchaLathI navI yuktione sthApana ka2vAnI zloka-49mAM kahelI dizA, e baMne dizAo baLelI prApta thAya che, tethI kaI dizAmAM jAya ? =mithyA abhizaMkAvALo evo luMpAka kyAMya javA samartha banato nathI. zAstramAM jo tene mithyA abhizaMkA na hota, paraMtu satya jANavAnI IcchA tene hota to ATalA kathanathI te avazya caitya zabdathI jinapratimAne svIkArI leta, paraMtu tene mithyA zaMkA hovAne kAraNecaitya zabdathI jinapratimAne grahaNa karIe to jinapratimAnI pUjAmAM je AraMbha-samAraMbha AdinI kriyAo karAya che te dharmarUpa mAnI zakAya nahi, AvI khoTI zaMkA hovAne kAraNe, te kyAMya javA mATe samartha banato nathI=pUrvamAM batAvela saghaLI yuktione svIkAravAmAM ane nirAka2Na ka2vAmAM samartha banI zakato nathI, ane koI navI yuktio dvArA jinapratimA vaMdanIya nathI te sthApana karavAmAM paNa samartha banI zakato nathI, e prakArano bhAva che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka 49, u31 ahIM vizeSa e che ke, pUrvamAM caitya-zabda-nirdeza-prayukta seMkaDothI adhika guNonuM pracchAdana karanAra hovAthI lupAkane pAtakI kahyo, teno bhAva e che ke zAstramAM caitya zabdanA nirdezathI prayukta evA aneka guNo batAvavAmAM AvyA che. caityanI pUjA karIne draupadI Adi aneka jIvoe potAnA AtmaguNone khIlavyA, evA aneka prakAranAM zAstravacano maLe che, te caityazabdanirdezaprayukta guNo che; ane te sarva guNono lepAka apalApa kare che, ane kahe che ke, pratimAne namaskAra karavAthI to jaMghAcAraNa Adine aticAranI prApti thaI, ane te pramANe kahIne pratimAnI pUjA-bhakti AdithI thatA sarva guNonuM te pracchAdana kare che. tethI zAstronA tAtparyane chupAvanAra hovAthI te pAtakI che. TIkA : ____ atra dagdhadiktvena pUrvottarapakSadvayAdhyavasAnAdatizayoktiH / / 49 / / TIkArca - satra .. matizayokti ahIM dagdadikSapaNAthI pUrvapakSa zloka-8thI varNana karyuM che, ane uttarapakSa-zloka-48-49mAM varNana karyuM te, baMnenuM adhyavasAna hovAthI atizayokti che. 49 vizeSArtha: prastuta zlokamAM pUrvapakSa ane uttarapakSa baMnenuM baLelI dizArUpe adhyavasAna=kathana, karela che, tethI atizayokti alaMkAra che; kema ke ahIM dravyathI AgaLa ke pAchaLa koI dizA baLelI nathI. paraMtu pUrvapakSI laMpAka te baMne dizAomAM vicAra karavA asamartha che, tethI atizayokti karIne graMthakAra kahe che ke, laMpAkane baMne dizAo baLelI hovAthI kaI dizAmAM javuM e pramANe te vihvaLa thayelo che. kalA : zloka-4tno saMkSepa sAra : prathama lupAke caityapadano jJAna artha karyo, paraMtu tema svIkAravAmAM praznavyAkaraNa sUtramAM pratyakSathI te ghaTatuM nathI, tema batAvIne pratyakSa bAdha batAvyo. pachI lupAke bIjI rIte artha karyo ane kahyuM ke, jJAnanA adhikArI muni che, tethI caityapadano jJAna artha karIne munimAM upacAra karIne caityapadathI munine grahaNa karIzuM, tethI vizrAmaNAdi vaiyAvaccanI saMgati thaze. tenuM graMthakAre punarukti doSa batAvIne nirAkaraNa karyuM. te punaruktinA nivAraNarUpe pUrvapakSI kahe che ke, caityapadathI ame bAlAdithI atirikta munine grahaNa karIzuM, tethI punarukti nahi Ave. tenA javAbarUpe graMthakAra kahe che ke, caityapada jJAnArtha prasiddha nathI, tethI upacAra karIne caityapada dvArA munine grahaNa karI zakAya nahi. Ama chatAM caityapada dvArA munine grahaNa karavA hoya to arthAtarasaMkramita vAcyapaNAthI munine grahaNa karI zakAya, paraMtu jJAna arthamAM caityapadane grahaNa karIne upacArathI munine grahaNa karI zakAya nahi. paraMtu graMthakArane te paNa mAnya nathI, tethI kahe che ke, arthAtarasaMkramita karIne caityArtha padathI munine grahaNa karIe to paNa praznavyAkaraNanA te vacanonI saMgati barAbara thAya nahi. tethI praznavyAkaraNanA kathanane saMgata karavA mATe caityapadathI jinapratimAne grahaNa karavI ucita che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara pratimAzataka | zloka 49-50 cetyArtha padane arthAtarasaMkramita karIne muninA vAgyarUpe grahaNa A rIte prApta thAya-caityanA prayojanane munio tapa-saMyama dvArA prApta kare che. tethI muni, caityapadathI vAcya bane che ane te svIkAravAthI caityanI pUjyatAnI siddhi thAya che, kema ke caitya=jinapratimA, tenI bhaktinuM prayojana muni tapa-saMyama dvArA kare che. tethI caitya zabdathI jinapratimA pUjya che, te siddha thAya che, ane praznavyAkaraNamAM arthAtarasaMkramita karIne caityArtha padathI munine grahaNa karI zakAya, paraMtu tema svIkAravAthI paNa lupAkanA prayojananI siddhi thAya nahi. avataraNikA: nizcitArthe'nupapattimAzaGkya nirAkaroti - avataraNitArtha - . nizcita arthamAM anupapatinI AzaMkA karIne nirAkaraNa kare che - vizeSArtha: zloka-48mAM sthApana karyuM ke, badhI paNa bhagavAnanI bhakti vaiyAvaccarUpa hovAne kAraNe tapa che, e rUpa nizcita arthamAM anupapattinI AzaMkA karIne graMthakArazrI ahIM tenuM nirAkaraNa kare che. ahIM anupapatti e che ke, samyagdaSTine bhagavadbhakti avazya hoya che, ane temane aviratino udaya hovAthI viratirUpa tapa hoto nathI. tethI avirata samyagdaSTinI bhagavAnanI bhaktimAM vaiyAvaccarUpa tapanI anupapattinI AzaMkA karIne tenuM nirAkaraNa kare che - zloka : vaiyAvRttyamathaivamApatati vasturye guNasthAnake, yasmAdbhaktirabhaGgurA bhagavatAM tatrApi pUjAvidhau / satyaM darzanalakSaNe'tra vidite'nantAnubandhivyayAn, no hAni tvayi nirmalAM dhiyamiva prekSAmahe kAmapi / / 50 / / zlokArya : A rIte zloka-48mAM kahyuM e rIte, tamane zvetAMbarane, cothA guNasthAnakamAM vaiyAvaccano prasaMga Avaze; je kAraNathI tyAM paNa cothA guNasthAnakamAM paNa, bhagavAnanI pUjAvidhimAM abhaMgura=abhaMga, bhakti varte che. graMthakAra teno uttara Ape che - tArI vAta sAcI che. anaMtAnubaMdhInA vyayathI= kSayopazamathI, ahIM cothA guNasthAnakamAM, darzananA lakSaNabhUta (vaiyAvacca) vidita prasiddha, hote chate, tArAmAM nirmaLa buddhinI (hAninI) jema amane koIpaNa hAni dekhAtI nathI. pa0 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 pratibhAzads | Rels:50 Ocshi 'atha' za06 cha, te pUrvapakSanA prAraMbha marthe . TA : 'vaiyAvRttya 'miti :- athaivaM caityabhaktervayAvRttyatve vA-yuSmAkam, turye-caturthe, guNasthAnake vaiyAvRttyamApatati-prasajyate, yasmAt tatra bhagavatAm-arhatAM, pUjAvidhauvihitArcane, abhaGgurAabhaGgavyApyA, bhaktivartate / 'satyam' ityardhAGgIkAre / atra-caturthaguNasthAnake, darzanalakSaNe= samyaktvalakSaNIbhUte, vaiyAvRttye vidite 'sussUsadhammarAo gurudevANaM jahA samAhIe / veyAvacce Niyamo vayapaDivatti a bhayaNAo / (paJcA. gA. 4) ityAdinA prasiddhe'nantAnubandhinAM vyayAt-kSayopazamAt, na kAmapi hAni prekSAmahe / kutra kAmiva ? tvayi nirmalA=niHzaGkitA, dhiyamiva / yathA tvayi nirmalAM dhiyaM na prekSAmahe tathA'smaduktArthe na hAni prekSAmahe ityupamA, cAritramohanIyabhedAnantAnubandhivyaye jAyamAnasyavaiyAvRtyaguNasyAviratasamyagdRzAmapi sambhave bAdhakAbhAvAdityarthaH / / 50 / / sArtha : arthavaM ..... ardhAGgIkAre / 'atha' thI pUrvapakSI anupaultan list 2 cha - ___ 'evaM'=I NEARTs-48vi dhuM meM zata, yetyati yAyacyA hota 7 tamana zvetAMbara saMpradAyavALAne, cothA guNasthAnakamAM vaiyAvaccanI Apatti Avaze; je kAraNathI tyAM-cothA guNasthAnakamAM, bhagavAnanI=ahatnI, pUjAvidhimAM=vihita arcanamAM, abhaMgura abhaMga vyApya, bhakti varte che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, tArI vAta sAcI che. mA 'satyam' za06 a iolt2mA cha. atra ..... dhiyamiva / mI yoyA gurAsthAnamAM, sussUsa Suilt dvArA prasiddha me darzananA lakSaNabhUta=samyaktanA lakSaNabhUta vaiyAvacca vidita hote chate, anaMtAnubaMdhInA vyayathI= layopazamathI, tArAmAM nirmaLa niHzaMkita, buddhinI jema kAMIpaNa hAni ame jotA nathI. yathA ..... upamA, hema tArAmA na disa netA nathI, tama amArelA arthamana jotA nathI, e pramANe upamA che. temAM hetu kahe che - cAritra .... ityarthaH / / sapirata sabhyaSTimAne , RamonIya 35 matAdhAnA vyayamAM=kSayopazamamAM, jAyamAta-utpanna thatA evA, vaiyAvacca guNanA saMbhavamAM bAdhakano abhAva che, se pramAe ma ngino. .. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S4 pratimAzataka/bloka: 10-11 "sulUsa... mathaTIko' || paMcAzaka-1/4nI sAkSI ApI, teno artha A pramANe che - zuzraSA, dharmarAga ane gurudevanI yathAsamAdhi vaDe vaiyAvaccamAM niyama che, ane vratanA svIkAramAM bhajanA che=samyakta hote chate vrato kyAreka hoya ane kyAreka na paNa hoya, paraMtu zuzraSA, dharmarAga ane guru-devanI yathAsamAdhi vaDe vaiyAvacca nakkI hoya. 'zAma dAniM prekSAmade' | ema kahyuM, teno bhAva e che ke, pUrvapakSIe zvetAMbara saMpradAyane je Apatti ApI temAM kAMIpaNa hAni ame jotA nathI arthAt ISTApatti che ema graMthakAra kahe che. vizeSArtha: glaeNka-48mAM sthApana karyuM e rIte avirata samyagdaSTine vaiyAvacca svIkAravAnI Apatti Avaze, e prakArano doSa pUrvapakSI zlokanA pUrvArdhamAM Ape che, ane temAM mukti Ape che ke, avirata samyagdaSTi jIvone bhagavAna pratye abhaMga bhakti hoya che, teone avirati hovAthI vaiyAvacca saMbhave nahi; Ama chatAM zvetAMbara mata pramANe avirata samyagdaSTine vaiyAvacca svIkAravAnI Apatti Avaze. tenA uttararUpe graMthakAra kahe che ke tArI vAta sAcI che=avirata samyagdaSTine vaiyAvacca svIkAravAnI je tuM Apatti Ape che, te tArI vAta sAcI che, paraMtu anaMtAnubaMdhInA kSayopazamathI avirata samyagdaSTimAM vaiyAvaccarUpa tapa svIkAravAmAM amane koI bAdha dekhAto nathI; kema ke "susUsa ...' ItyAdi paMcAzaka-1 4nI gAthA mujaba avirata samyagdaSTine potAnI samAdhi pramANe vaiyAvacca svIkArelI che. Ama kahIne graMthakAra pUrvapakSI-lupAka pratye kaTAkSa karatAM kahe che ke, amane tArAmAM nirmaLa buddhi dekhAtI nathI, tema avirata samyagdaSTine vaiyAvacca svIkAravAmAM hAni dekhAtI nathI. AnAthI e prApta thAya che ke, lupAkamAM zAstrIya padArthane jovA mATenI nirmaLa buddhi dekhAtI nathI, tethI zAstravacanone te yathAsthAne joDato nathI. te A rIte - zAstramAM anaMtAnubaMdhIne cAritramohanIyanI prakRti kahI che, ane samyagdaSTine vaiyAvacca guNa paNa kahyo che. tethI jo pUrvapakSInI nirmaLa buddhi hoya to zAstravacanone yathAsthAne joDavA prayatna kare. paraMtu nirmaLabuddhi nahi hovAne kAraNe ja potAnA pakSa pratye pakSapAtathI jue che, tethI ja bhagavAnanI pUjAmAM tene AraMbha-samAraMbha mAtra dekhAya che, paraMtu bhagavAnanI pUjAthI thatA lAbhane joto nathI ane zAstravacanone paNa samya jovA prayatna karato nathI. paNa avataraNikA: 'tathA sati teSAM cAritralezasambhave'viratatvAnupapattireva bAdhikA' ityatrAha - avataraNiyArtha: tema hote chate pUrvazloka-50mAM pUrvapakSIe kahyuM ke bhagavAnanI bhakti vaiyAvacca hovAthI tapa mAnazo to cothA guNasthAnake vaiyAvacca mAnavAno prasaMga Avaze. tenA samAdhAnarUpe siddhAMtakAre kahyuM Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : pa1 ke, tema svIkAravAmAM amane koI hAni nathI. tenI sAme pUrvapakSI kahe ke, tema hote chate, teone=avirata samyagdaSTione, cAritralezanA saMbhavamAM aviratapaNAnI aviratinI, anupapatti ja bAdhaka che e kathanamAM graMthakArazrI kahe che - zloka : zrAddhAnAM tapasaH paraM guNatayA samyaktvamukhyatvataH, samyaktvAGgamiyaM tapasvini munau prAdhAnyameSA'znute / dhIrlIlAGgatayopasarjanavidhAM dhatte yathA zaizave, tAruNye vyavasAyasambhRtatayA sA mukhyatAmaJcati / / 51 / / zlokArtha: zrAvakone darzanazrAvakone, kevala samyaktanuM mukhyapaNuM hovAne kAraNe tapanuM gauNapaNuM che, tethI zrAvakanI taparUpa Aebhakti, samyattvanuM aMga che, tapasvI evA munimAM A=bhakti, pradhAnapaNAne pAme che. jema bAlyakALamAM buddhi lIlAnA aMgapaNA vaDe karIne gauNabhAvane dhAraNa kare che ane yauvanamAM te buddhi vyavasAya saMbhUtapaNAthI mukhyapaNAne pAme che. paIL. TIkA : _ 'zrAddhAnAmi' ti :- zrAddhAnAM-darzanazrAvakAnAM, paraM-kevalam, tapaso guNatayA amukhyatayA, iyaM bhaktiH, samyaktvAga-samyaktvasya pradhAnasyAgIbhUtA, samyaktvaphalenaiva phalavatItyarthaH / 'phalavat satridhAvaphalaM tadaGgam' iti nyAyAt, tathA ca tAvatA nAviratatvahAniH / 'na hi kArSApaNamAtradhanena dhanavAn, ekagomAtreNa gomAn' iti paJcAzakavRttAvabhayadevasUrayaH / TIkArca - zraddhAnAM ...ti cayAt zrAvakone=darzanazrAvakone, samyaktanuM mukhyapaNuM hovAthI tapanuM gauNapaNuM hovAne kAraNe A=bhakti, sattvanuM aMga che= pradhAna evA sattvanA aMgIbhUta che= sakhyattvanA phaLa vaDe ja phaLavAna che, e pramANe bhAva che. kema ke phaLavAtanI saMnidhimAM tenuM aMga aphaLa che, e prakArano thAya che. vizeSArtha: darzanazrAvaka e samyagdaSTi che, tethI temano mukhya guNa samyakta che; kema ke samyaktane ja kAraNe teo darzanazrAvaka kahevAya che. samyaktanA astitvane kAraNe teomAM bhagavAnanI bhaktirUpa tapaguNa pragaTe Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u39 pratimAzataka | zloka pa1 che. tethI avirata samyagdaSTimAM tapa guNa gauNapaNAthI che, mATe gauNapaNArUpa tapasvarUpa A bhakti samyattvanuM aMga bane che; kema ke samyakta hote chate tattvano tIvra pakSapAta thAya che, tethI ja guNasaMpanna evA bhagavAna ane guru pratye bhakti ullasita thAya che. tethI te bhakti samyaktanA aMga svarUpa che, ane samyakta e padArthanA yathArtha bodhasvarUpa che, ane samyaktanuM je aMga hoya te samyaktanA phaLa vaDe karIne ja phaLavAna bane che. jema samyaktanuM phaLa suralokanI prApti che, tattvanI tIvra rucirUpa prazasta pariNAmarUpa samyaktanA adhyavasAyathI dharmasAmagrIsaMpanna evo devabhava prApta thAya che, ane devone dharmasAmagrIsaMpanna sumanuSyatvanI prApti thAya che, tema ahIM samyaktanA aMgabhUta evI bhagavAnanI bhakti paNa samyaktanA phaLa vaDe karIne phaLavAna bane che, paraMtu aviratinA nAzarUpa phaLa vaDe karIne phaLavAna banatI nathI. vastutaH tapa aviratinA nAzarUpa phaLa vaDe karIne phaLavAna tyAM ja bane ke jyAM te mukhyarUpe hoya che. AthI ja cAritrIne vaiyAvacca nAmano tapa vizeSa prakAranA cAritramohanIyanA nAza vaDe karIne ja phaLavAna bane che, jyAre samyagdaSTine bhagavAnanI bhaktirUpa vaiyAvacca samyaktanA phaLa vaDe karIne ja phaLavAna thAya che, paraMtu potAnuM svataMtra phaLa ApavA samartha banatI nathI; kema ke phaLavAnanI saMnidhimAM tenuM aMga aphaLa che, e nyAya che. kahevAno Azaya e che ke, je mukhya hoya te phaLavAna bane che. darzanazrAvakamAM mukhyarUpe samyakta guNa che ane te phaLavAna che, tethI tenI saMnidhimAM gauNarUpa evo vaiyAvaccarUpatapa aviratino nAza karavA mATe aphaLa che. ahIM vizeSa e che ke, samyagdaSTinI pUjAthI cAritramohanIya zithila thAya che, to paNa munine vaiyAvacca rUpa tapa guNathI je prakArano cAritramohanIyano kSayopazama vizeSa vizeSatara pragaTa thAya che, tevo cAritramohanIyano kSayopazama samyagdaSTinI pUjAthI prAyaH pragaTa thato nathI. tethI kahyuM ke, samyagdaSTinI pUjA samyaktanA phaLathI ja phaLavAna che, jyAre viratirUpa vaiyAvaccano guNa viratinA vizeSa phaLathI phaLavAna che. TIkArya : tathA 2 ..... samayasUra ! ane te rIte phaLavAnanI saMnidhimAM tenuM aMga aphaLa che, e vyAyathI phaLavAna evA sakhyatvanI saMnidhimAM tenA aMgabhUta evI bhaktirUpa vaiyAvacca viratirUpa kArya karavA pratye aphaLa che te rIte, teTalAthI=samyagdaSTinI bhaktirUpa vaiyAvaccasvarUpa tapaguNathI, aviratapaNAnI aviratinI, hAni nathI; je kAraNathI kArdApaNamAtra dhana vaDe koI dhanavAna kahevAto nathI ke eka gAyamAtrathI gomAta=gAyavALo kahevAto nathI, e pramANe paMcAzakavRttimAM abhayadevasUri kahe che. vizeSArtha: kArdApaNamAtrathI koI dhanavALo kahevAto nathI, tevI rIte samyattvanA aMgabhUta evI bhaktirUpa vaiyAvaccathI je viratinI prApti thAya che, te atyaMta alpa hovAne kAraNe teTalI mAtra viratithI viratidhara kahevAto nathI. mATe avirata samyagdaSTimAM kArdApaNa tulya virati hovA chatAM aviratinI hAni nathI. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 51 utthAna : 939 pUrvamAM kahyuM ke, vaiyAvaccarUpa tapa hovAne kAraNe darzanazrAvakamAM yadyapi aMzarUpa virati che, to paNa aviratinI hAni nathI, to prazna thAya ke, aviratinI hAnimAM prayojaka koNa che ? tethI kahe che - TIkA kaSAyavizeSavyaya eva aviratatvahAniprayojako na tu prathamAnudayamAtraM tenApekSikopazamAdInAM samyaktvaguNAnAmeva janakatvAditi niSkarSaH / Aha 'paDhamANudayAbhAvo eassa jao bhave kasAyANaM / tA kahaM eso evaM bhannai tavvisayavekkhAe' tti (viMzikApraka. 6 / 16) pradhAnIbhUtAstUpazamAdayo'pi cAritriNa eva ghaTante, tadAha 'NicchayasammattaM vAhikicca suttabhaNiyaniuNaruvaM tu / evaMviho Niogo hoI imo haMta vatthu tti' ( vaccu tti) / / (6/17) tti viMzikAyAm / etadevAbhipretyAha- tapasvini = pradhAnatapoyukte, munau = cAritriNi, eSA bhaktiH prAdhAnyamaznute= pradhAnabhAvaM prApnoti / TIkArya - kaSAyavizeSa nirNaH / kaSAyavizeSano vyaya ja aviratapaNAnI=aviratinI, hAtino prayojaka che, paraMtu prathama kaSAyano anudayamAtra (prayojaka) nathI; kema ke tenA vaDe=prathama kaSAyanA anudaya vaDe, ApekSika upazamAdirUpa samyaktvaguNonuM ja janakapaNuM che, e prakArano niSkarSa che. 0 'ApekSijopazamAvInAM' ahIM 'upazamavi' mAM 'Avi' padathI saMvega-nirveda AdinuM grahaNa karavuM. vizeSArthaH- apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnIya kaSAyano vyaya ja aviratinI hAnino prayojaka che, jyAre cAritramohanIyarUpa anaMtAnubaMdhIno anudayamAtra aviratinI hAnino prayojaka nathI; kema ke anaMtAnubaMdhInA anudaya vaDe prazama-saMvegAdi guNo pedA thAya che, je ApekSika upazamAdi pariNAmarUpa che, sarvathA kaSAyanA upazamathI vartatI jevI muni Adine upazAMta cittavRtti hoya che, tevI cittavRtti avirata samyagdaSTine nathI, paraMtu tattvanA avalokanamAM pratibaMdhaka evA ApekSika kaSAyanA upazamAdi pariNAmasvarUpa che. utthAna : darzanazrAvakone samyaktva mukhya hoya che ane tapa gauNa che. tethI gauNapaNArUpa tapasvarUpa A bhakti Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzatakahoka: 51 u38 samyattvanuM aMga bane che, temAM mada gha thI viMzikAnI sAkSI Ape che - TIkArtha: 'kAda - ane kahyuM che - paDhamA ... tadvivevaravAI' ri je kAraNathI Ane =samyagdaSTine, prathama kaSAyanA udayano abhAva hoya che, te kAraNathI A samyagdaSTi, kevI rIte Avo upazamAdi liMgavALo che ? A pramANe pUrvapakSInI zaMkAnA samAdhAnarUpe vizikAnI gAthAmAM "maTu' thI javAba Ape che - tenA viSayanI apekSAe=prathama kaSAyanA udayanA abhAvarUpa viSayanI apekSAe (samyagdaSTi prazamAdi liMgavALo che.) vizeSArtha - viMzikA-/17mAM pUrvapakSIe prazna karyo ke, samyagdaSTine anaMtAnubaMdhI kaSAyarUpa prathama kaSAyano anudaya che, tethI prazama-saMvegAdi sabhyattvanAM liMgo teone kaI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahi. tenA javAbarUpe viMzikA-9/16mAM ja kahyuM ke, samyagdaSTine anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayano abhAva che, tenI apekSAe prazamAdi liMgo che, paraMtu cAritramohanIyanA kSayopazamathI thayelA prazamAdi liMgo temane nathI. utthAna : mULa zlokamAM je kahyuM ke, darzanazrAvakone samyakta mukhya hovAthI tapa gauNarUpe hoya che, tyAM sudhInA bhAganuM varNana thayuM. have munione bhagavAnanI bhakti pradhAna hoya che, ema je temAM kahela che te bhAganuM varNana karatAM tenA utthAnarUpe kahe che - TIkArya : prathAnImUta ....... dine, vaLI pradhAnIbhUta upazamAdi paNa cAritrImAM ja ghaTe che. 'tavAda' - thI vizikA-6/17nI sAkSI ApatAM kahe che - tene kahe che =pradhAnIbhUta upazamAdi cAritrImAM ja ghaTe che tene kahe che - cchiye ..... vanyu 'i athavA sUtramAM kahevAyela nipuNa AcaraNA karavA rUpa ja nizcaya samyaktane AzrayIne A AvA prakArano niyoga =nirdeza, vAcya thAya che. e prakAre viMzikAmAM kahyuM che. 0 pradhAnamUtAtUrImadiroDapi ahIM vi' thI e kahevuM che ke, gINIbhUta evA ApekSika upazamAdi to avirata samyagdaSTimAM ghaTe che, paraMtu pradhAnIbhUta evA upazamAdi to cAritrImAM ja ghaTe che. laviMzikA gAthA-9/17 mAM vahu tti pATha che, tyAM vizikAnI ha. pratimAM vaghu tti pATha paNa maLe che. tethI ahIM vaghu tti pATha pramANe artha karela che. vizeSArtha - vizikA-6/17 sAkSIno bhAva A pramANe che - Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : pa1 u39 zAstramAM kahevAyela nipuNa AcaraNA te ja muni karI zake je saheja paNa pramAda vagara apramAdabhAvathI sarva kriyA karato hoya, ane te ja nizcaya samyatva che. ane te nizcaya samyakta apramatta munine hoya che, ane teone AzrayIne samyaktanAM prazamAdi pAMca liMgono niyoga vAcya che. tenAthI e prApta thAya che, nizcayanayane saMmata evuM samyakta je munimAM che, te munimAM ja prazamAdi pAMce liMgo che, anyamAM nahi, ane te ja pradhAnabhUta upazama Adi che. tethI apramatta cAritrImAM ja pradhAnabhUta upazama Adi guNo hoya che. TIkArya : patar .....prAnoti | Ane ja abhipretya karIne kahe che-pUrvamAM kahyuM ke pradhAnabhUta upazama Adi cAritrIne ja ghaTe che ene ja abhiprAyarUpe karIne mULa zlokamAM kahe che - tapasvI=pradhAna tapoyukta, munimAM=cAritrImAM, A bhakti prAdhAnya=pradhAna bhAvane, pAme che. vizeSArtha : samyagdaSTine anaMtAnubaMdhInA kSayopazamAdinI apekSAe prazamAdi pAMce ligo hoya che tethI te ApekSika prazamAdi liMgo che, jyAre munine to cAritramohanIyanA kSayopazamathI pedA thayelA prazamAdi pAMce liMgo che. tethI prazamAdi liMgonAM je lakSaNo kahyAM, tevA lakSaNavALA prazamAdi bhAvo apramatta munine hoya che. tethI tapasvI munine pradhAnabhUta upazamAdi guNo hoya che. zraddhAnAM ..... pradhAnamAvaM prAnoti sudhInA kathanano saMkSipta sAra prastuta zlokanA pUrvArdhamAM prathama kahyuM ke, darzanazrAvakone samyakta mukhya hoya che, bhagavAnanI bhakti gauNa hoya che ane bhakti te taparUpa che. temAM sAkSIrUpe vizikAnI gAthA-9/10 Apela che. tyAra pachI mULa zlokamAM kahyuM ke, tapasvI evA munine A bhagavAnanI bhakti pradhAna hoya che, temAM sAkSIrUpe vizikAnI gAthA-9/17 Apela che. ahIM prathama samyagdaSTinI bhagavAnanI bhakti samyattvanuM aMga kaI rIte che, te batAvIne pachI temAM sAkSIrUpe viMzikA-9/17 gAthA ApI ane munine pradhAna upazamAdi hoya che, temAM sAkSI rUpe viMzikA-7/17 gAthA ApI ane te ja abhiprAyane sAme rAkhIne mULa zlokamAM tapasvI evA munine A bhakti pradhAna hoya che, tema sthApana karyuM. A sarva kathanathI e phalita thAya che ke, samyagdaSTi bhagavAnanI bhakti kare che tyAre puSpAdi sarva kriyAkalApa bAhya upacArAtmaka bhakti che, ane bhagavAnanI bhaktithI samyagdaSTimAM vartatA prazamAdi bhAvo dhIre dhIre kSayopazamabhAvanI vRddhine pAme che, te aMtaraMga pariNAmarUpa bhakti che. samyagdaSTi jema jema bhagavAnanI bhakti kare che, tema tema bhagavAnanA guNo pratyenuM AkarSaNa vadhe che ane tattva pratyeno pakSapAta daDha ane sthira thato jAya che. tethI samyagdaSTinA prazamAdi guNo samyatvanA aMgarUpa che ane ene sAme rAkhIne viMzikA-9/16mAM kahela che ke, samyagdaSTine anaMtAnubaMdhInA anudayanI=NayopazamanI, apekSAe prazamAdi guNo che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u40 pratimAzataka | zloka : pava tyAra pachI muninI bhagavAnanI bhakti pradhAna kaI rIte che, te batAvyuM. teno Azaya e che ke, muni bhagavAnanA vacanAnusAra kriyAmAM apramAdabhAvavALA hoya che, tyAre temanAmAM nizcaya samyakta vartatuM hoya che. AvA apramatta munine vizeSa koTinA prazamAdi bhAvo hoya che, te ja bhagavAnanI bhakti che. AthI ja apramatta muni jyAre bhagavAnanA vacanAnusAra AjJAnuM pAlana kare che, te sarva bhagavAnanI bhaktirUpa che, ane tenAthI temanAmAM vartato saMjvalana kaSAyano udaya vizeSa-vizeSatara upazamabhAvane pAme che, ane te ja pramAdi bhAvonI abhivyaktirUpa bhagavAnanI bhakti, tapasvI evA munimAM pradhAnabhAve hoya che; ane samyagdaSTimAM bhagavAnanI bhakti samyaktanA aMgarUpa hoya che. A prakArano graMthakArano Azaya che. TIkA : atra dRSTAntamAha-yathA zaizave bAlye, dhI:-buddhiH, lIlAyA pradhAnIbhUtAyAH krIDAyAH, aGgatayA upasarjanavidhAM gauNabhAvaM, dhatte / tAruNye ca-yauvanakAle ca, sA=buddhiH, vyavasAyasaMbhRtatayA balaparAkramasathrIcInatayA, mukhyatA=mukhyabhAvam, aJcati prApnoti / / 51 / / TIkArya : satra.... manoti pAchA ahIMyAM pUrvamAM kahyuM ke, samyagdaSTine bhakti gauNapaNA vaDe che ane cAritrIne A bhakti pradhAnabhAvarUpe che e kathanamAM, daSTAMta kahe che - je pramANe zaizavamAM bAlyakALamAM, dhI=buddhi, lIlAnA=pradhAnabhUta evI krIDAtA, aMgapaNA vaDe gauNabhAvane dhAraNa kare che, ane yauvanakALamAM te=buddhi vyavasAyanA saMbhUtapaNA vaDe=bala-parAkrama sahitapaNA vaDe, mukhyatA mukhya bhAvane, prApta kare che. palA vizeSArtha: bAlyakALamAM krIDAnA aMgarUpe buddhi gauNa hoya che, tema samyagdaSTinI bhagavAnanI bhakti samyaktanA aMgarUpa hovAthI gauNarUpe che. AnAthI e kahevuM che ke, bAlya avasthAmAM buddhino upayoga mAtra krIDAmAM vartato hoya che, paraMtu arthopArjanAdi vyavasAyamAM buddhino upayoga thato nathI; tema samyagdaSTinI bhagavAnanI bhakti paNa guNono pakSapAta karavAmAM ja caritArtha thatI hoya che, paraMtu cAritramohanIyano vizeSa kSaya karavAmAM pravartatI nathI. yauvanakALamAM te ja buddhi arthopArjanAdimAM potAnuM baLa ane parAkrama phoravavAmAM pravarte che, tethI buddhinuM kArya potAnA bhAvinA hitanI vicAraNA karavA rUpa tyAM dekhAya che. tema apramatta muninI bhagavAnanI bhakti potAnA kSamAdi guNone vikasAvavAmAM ja mukhyarUpe pravarte che, tethI potAnI aMtaraMga guNasaMpattine pradhAna rUpe te vikasAve che.pipA. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pratimAzataka zloka : para avataraNikA: atra sUtranItyA hiMsAmAzaGkyodvegamabhinayati paraH - avataraNikArca - ahIMyAM dravyastavamAM sUtranItithI=praznavyAkaraNarUpa sUtranI nItithI, hiMsAnI AzaMkA karIne para luMpAka, udveganuM abhinayata kare che=dravyastavamAM hiMsA hovA chatAM dravyastavane dharma zabdathI kahevAmAM potAne je udvega thAya che, tene batAve che - zloka : arthaM kAmamapekSya dharmamathavA nighnanti ye prANinaH, praznavyAkaraNe hi mandamatayaste darzitAstatkatham / puSpAmbhodahanAdijIvavadhato niSpAdyamAnAM janaiH, pUjAM dharmatayA prasahya vadatAM jihvA na naH kampatAm / / 52 / / zlokArca - artha, kAma ane dharmanI apekSA rAkhIne jeo prANIone haNe che, teo prajJavyAkaraNamAM nizcita maMdamativALA kahevAyelA che. tethI karIne puSpa, pANI ane agni Adi jIvonA vadhathI jana vaDe niSpApamAna karAtI, evI pUjAne haThathI gharmapaNA vaDe kahetAM amArI jIbha kema na kaMpe ? pizA zlokamAM 'athavA' zabda 'ra' kAra arthamAM che ane di' zabda nizcita arthamAM che. TIkA - ___ arthamiti :- artha kAmamathavA dharmamapekSya ye prANino nanti te praznavyAkaraNe hi= nizcitam, mandamatayo darzitAH / tat-tasmAt, puSpAmbhodahanAdijIvAnAM yo vadhastato janai: lokaiH, atattvajJairityarthaH niSpAdyamAnAM-kAryamANAM, pUjAM prasahya haThAda, dharmatvena vadatAM nA= asmAkaM jihvA kathaM na kampatAm ? api tu kampatAm, dharmiNAM jihvaiva mRSA bhASituM kampata ityuktiH / / 52 / / TIkArya - martha rU- i artha, kAma ane dharmanI apekSA rAkhIne jeo prANIone haNe che, teo praznavyAkaraNamAM nizcita nakkI, maMdagativALA kahevAyelA che. te kAraNathI puSpa, pANI ane agni Adi jIvono je vadha che, tenAthI loka vaDe atatvo vaDe, nipAdhamAna=karAtI, evI pUjA, haThathI Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 pratimAzataka/ zlokaH para-pa3 dharmapaNA vaDe bolatAM amArI jIbha kema na kaMpe ? paraMtu kaMpe ja; kema ke mRSA bolavA mATe dharmIonI jIllA ja kaMpe che, e prakAre ukti-vacana che. pirA avataraNikA : atrottaradAtuH svasya vaidyatA'bhinayAbhivyaktaye bheSajamupadarzayati, . avataraNikArya - ahIMyAM=pUrvazloka-para mAM pUrvapakSIe kahyuM ke, loka vaDe karAtI evI pUjAmAM haThathI dharmane bolatAM amArI jIbha kaMpe che e kathanamAM, uttara ApanAra evA graMthakArazrI potAnI vaidyapaNAnI abhinayanI abhivyakti mATe auSadha batAve che - bloka : bhoH pApA ! bhavatAM bhaviSyati jagadvaidyoktizaGkAbhRtAm, kiM mithyAtvamarutprakopavazataH sarvAGgakampo'pi na / yo dharmAGgatayA vadhaH kusamaye dRSTo'tra dharmArthikA, sA hiMsA na tu sakriyAsthitiriti zraddhaiva sadbheSajam / / 53 / / zlokArca - he pApIo ! jagadhanA vacanamAM zaMkAne dhAraNa karanArA tamane mithyAtvarUpa vAyunA prakopanA vazathI savAMga kaMpa paNa zuM nahi thAya ? prastuta zlokanA pUrvArdhamAM pUrvapakSI upara graMthakAre kaTAkSa karyo ke, "pUjAmAM haThathI dharmane bolatAM amArI jIbha kaMpe che," ema tame je kaho cho to tamArA jevA zaMkAdhArIne to AkhA aMgamAM kaMpa prApta thAya to paNa kAMI Azcarya nathI. have pUrvapakSInA kaMpanA nivAraNanuM auSadha zlokanA uttarArdhathI batAve che - kuzAstramAM dharmAgapaNA vaDe je vadha dekhADAyo che, te ahIMUparIkSakalokamAM, dharmArthe hiMsA che, paraMtu sakriyAsthiti nathI, A prakAranI zraddhA ja sat auSadha che. paII. vizeSArtha: ahIM "pApIo' kahyuM, enAthI pApa karanAra nathI levo, paraMtu pApanuM anveSaNa karanAra evo kumati levo che=hiMsAdi pApa karanArane grahaNa karavo nathI, paraMtu bhagavAnanA vacanamAM zaMkArUpa pApanuM anveSaNa karanAra=chidrane jonAra, kumati ahIM grahaNa karavAno che. ane AvA pApIne saMbodhIne graMthakAra kahe che ke, bhagavAna jagatanA vaidya che ane temanAM vacana zAstro che, temAM tuM zaMkAne dhAraNa kare che. tethI tArA zarIramAM mithyAtvarUpI vAyunA prakopanA vazathI savage kaMpa zuM nahi thAya ? Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimA zataka | zloka : pa3. u43 bhagavAnanA vacanamAM zaMkAne kAraNe je mithyAtva vartI rahyuM che, tenA prakopanA vazathI tattvamArgamAM cAlato AtmA tattvamArgamAM prakaMpane pAme che. je jIvane tattvamArganA ajJAnane kAraNe mithyAtvano udaya varte che, tenI zaMkAne bhagavAnanA vacanano bodha karAvavAthI dUra karI zakAya che, paraMtu je jIvane bhagavAnanA vacanamAM ja zaMkA vartatI hoya, tenuM mithyAtva ame kaI rIte dUra karI zakIe ? ema graMthakAra kahe che. jema vaidyanA vacanamAM zaMkAvALA rogIne brahmA paNa rogamukta karI zake nahi, tema bhagavAnanA vacanamAM je zaMkA rAkhe che, teno ame kaI rIte pratikAra karI zakIe ? Ama kahIne graMthakArane e kahevuM che ke, laMpAka zAstranA vacanamAM zaMkita che, tethI pUjAmAM dharmane kahevA mATe tenI jIbha kaMpe che; kema ke bhagavAnanI pUjAne dharma kahevo te mRSArUpa che, tema te mAne che. A rIte zlokanA pUrvArdhanA kathanathI e phalita thAya che ke, jo pUrvapakSIne bhagavAnanA vacanamAM zaMkA hoya to tenI jIbhakaMpananA nivAraNano koI upAya nathI; paraMtu jo tene bhagavAnanA vacanamAM zaMkA na hoya, paraMtu pUjAmAM hiMsA dekhAvAnA kAraNe pUjAne dharma kahevo tene mRSA bhAsatuM hoya, to tenA nivAraNa mATe zlokanA uttarArdhamAM auSadhane batAvatAM kahe che - kuzAstramAM dharmanA kAraNapaNA vaDe je prANIvadha jovAyo che, te parIkSakalokamAM dharmArthe hiMsA che, paraMtu sayiAsthiti nathI=salkiyAnI maryAdA nathI, e prakAre zraddhA ja satu auSadha che. TIkA :___'bho: pApAH' iti :- bhoH pApA: ! = pApAnveSiNaH kumatayaH ! bhavatAM jagadvaidyasya bhagavataH uktau zaGkAbhRtAM mithyAtvarUpo yo maru vAyuH, tasya prakopavazataH kiM sarvAGgakampo'pi na bhaviSyati ? tatra vayaM ke pratikartAraH, vaidyavacanavicikitsakasya rogiNo brahmaNApi pratikartamazakyatvAt / na suvaidyoktivicikitsAvanto bhaviSyAmaH, uktarogauSadhamupadizyatAmiti vivakSAyAmAhayo vadhaH kusamaye-kuzAstre, dharmAGgatayA-dharmakAraNatayA, dRSTaH, atra-parIkSakaloke, sA dharmArthikA hiMsA, na tu satkriyAsthiti: apramattayogena hiMsAyA anabhyupagamAd itIyaM zraddhaiva sat samIcInaM, bheSajam, anyathA sadbhUtabhAvAbhigamanAyaikonapaJcAzatA dinaiH parikhodakaM parizodhyodakaratnaM kRtavAMstathA rAjJA kAritazca subuddhiH mahAhiMsako mandabuddhizca syAt / / TIkAryaH mo: THE .... kazacatvAn ! he pApIo pApanuM anveSaNa karanAra he kumatio ! jagadvaidya evA bhagavAnanA vacanamAM zaMkAne dhAraNa karanAra evA tamane mithyAtvarUpI je vAyu tenA prakopanA vazathI zuM savaMga kaMpa nahi thAya ? tyAM ame koNa pratikAra karanArA thaIe ? kema ke vaidhavacanamAM zaMkAvALA rogInuM brahmA vaDe paNa pratikAra karavA mATe azakyapaNuM che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 pratimAzaka zloka : para vizeSArtha : laMpAkanA matane mAnanArA paNa keTalAka svamatamAM baddhAgrahavALA hoya che. teone jinapUjA AdimAM hiMsAno AraMbha dekhAya che, tethI dravyastavane kahenArAM zAstravacano temane samyagurucatAM nathI, tethI te vacanone potAnI mAnyatAmAM virodha na Ave te rIte joDavA teo prayatna kare che. tevA jIvo dravyastavane kahenArAM bhagavAnanAM vacanomAM zaMkAzIla hoya che ane te zaMkAne kAraNe temanAmAM mithyAtvarUpI vAyuno prakopa vartato hoya che, mATe sAcA tattvane teo kyAreya pAmI zakatA nathI. jema koIne vaidyanA vacanamAM zaMkA hoya to tenA rogane brahmA paNa maTADI zake nahi, paraMtu jo teo vaidyanA vacanane svIkAre to ja temano roga maTI zake tema jagatanA vaidya evA bhagavAnanA vacanamAM jo lupAkane saMdeha na hoya to zAstravacano dvArA je temane prazna thAya che ke, hiMsAtmaka pUjAne dharma kema kahevAya ? te zaMkAnuM nivAraNa thaI zake. Ama kahIne graMthakArane e kahevuM che ke, je jIvane bhagavAnanA vacanamAM zaMkA hoya temano roga koI maTADI zake nahi. jo pUrvapakSIne bhagavAnanA vacanamAM zaMkA na hoya to je zAstrone te mAne che, te zAstromAM ghaNe ThekANe gRhasthane dravyastava karavAnAM vidhAno jovA maLe ja che. Ama chatAM te vidhAnone te zaMkAthI jue che ke dharma mATe hiMsA karI zakAya nahi. mATe A vidhAno kharekhara sAcAM che ke nahi athavA to Ano artha kaI rIte karIe ke jethI dharma mATe hiMsA svIkAravAno prasaMga prApta thAya nahi ? e prakAranuM svamatabaddha tenuM mAnasa hovAthI teno roga maTADavo azakya che. ahIM vizeSa e che ke, prastutamAM pUrvapakSI lupAka AgamamAM zraddhA karanAra che, AthI ja AgamanA baLathI bhagavAnanI pUjAmAM hiMsA sthApavA mATe te prayatna kare che. tethI sAmAnyathI jotAM bhagavAnanA vacanamAM tene zaMkA che tema bhAse nahi, paraMtu bhagavAnanuM vacana tene ajJAnane kAraNe viparItarUpe bhAse che tema lAge. tethI bhagavAnanA vacanamAM zaMkAvALA temane kahyA che teno bhAva e che ke, vastutaH te bhagavAnanA vacanane mAne che, Ama chatAM AgamamAM draupadI AdinAM pUjAnAM je vidhAno che, tenA je vAstavika artho che, temAM temane zaMkA che. ane zAstramAM kahelAM e vAkyo bhagavAna pUjanIya che evo bhAva dekhADe che, paraMtu pUjAmAM to hiMsA dekhAya che, tethI A vacano sAcAM che ke nahi ? evI temane zaMkA che. tethI te vacanothI pUjA siddha na thAya te rIte joDavA teo prayatna kare che. temanI AvI zaMkAnuM kAraNa temane potAne janmathI maLela evA saMskAro che ke bhagavAnanI pUjAmAM hiMsA che. ane AthI ja tenI puSTi karavA mATe praznavyAkaraNa Adi AgamonA pATha laIne teo yatna kare che, paraMtu A zaMkA bhagavAnanA vacanamAM hovAthI nivartana thaI zake nahi. chatAM paNa koI laMpAka, svamatanI vAsanAthI vAsita hovAne kAraNe jinapUjAmAM hiMsA che te prakAranI mAnyatA hovA chatAM, zAstravacanone taTastha rIte jANavAnA yatnavALo hoya to, draupadI AdinA pUjAnA kathanane samyagurIte jANavA prayatna kare to, tevA bhAvarogIne sad upadezakarUpa vaidyathI cikitsA thaI zake. paraMtu je lupAka potAnI mAnyatAmAM baddhAgrahavALA hoya to bhagavAnanI pUjAne kahenArAM vacanonA sAcA arthamAM temanI zaMkA anivartanIya hoya che, ane tethI te bhagavAnamAM ja zaMkAvALA hovAthI acikitsya che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u45 pratimAzataka | zloka : 53 utthAna : - prathama jeo svamatamAM baddhAgrahavALA che temane sAme rAkhIne kathana karyuM ke, teono roga koI maTADI zake nahi. tema have jemane bhagavAnanA vacanamAM zaMkA nathI, paraMtu praznavyAkaraNanA baLathI teone dharmArthe hiMsA pAparUpa dekhAya che, tethI ja dravyastavane dharmarUpe svIkAratA nathI, teone sAme rAkhIne kahe che - TIkArya : suvaidya ..... vivalAyAnAda - survadhanA vacanamAM vicikitsAvALA=zaMkAvALA, ame nathI. ukta roganuM=pUjAmAM haThathI dharmane kahetAM amArI jIbha kaMpe che, e rUpa ukta roganuM, auSadha kaho, e prakAranI vivakSAmAM zlokanA uttarArdhathI kahe che - tho vadhaH ..... menana, kuzAstramAM dhamAMgapaNA vaDe dharmanA kAraNapaNA vaDe, je vadha jovAyo che, te ahIMyAM=parIkSakalokamAM, dhamarthe hiMsA che, paraMtu sakriyAsthiti nathI; kema ke apramattayoga vaDe hiMsAno abhyapagama-asvIkAra che, e prakAranI A zraddhA ja samIcIta=sat, auSadha che. vizeSArtha : kuzAstromAM dharmanA kAraNarUpe je yajJAdimAM hiMsA jovAya che, te dharmArthe hiMsA che, ane tene ja AzrayIne praznavyAkaraNamAM kahyuM che ke, dharmanI apekSA rAkhIne je prANIonI hiMsA kare che, teo maMdabuddhivALA che. guNasaMpanna evA bhagavAnanI bhakti mATe pUjArUpa sankriyAne dharmArtha hiMsA kahela nathI; kema ke guNavAna evA bhagavAnanA guNone avalaMbIne temanA pratye thayelo je pUjyabhAva, tenI vRddhi mATe apramattayogathI karAtI je bhagavAnanI pUjA, temAM hiMsAno asvIkAra che. guNavRddhi mATeno je apramattabhAva che, tene puSTa karavA mATe puSpAdi kriyA AlaMbanarUpa che, tethI tyAM hiMsAno svIkAra nathI; jema saMyamavRddhi mATenA apramattabhAvamAM upakAraka evI nadI UtaravAnI kriyAmAM munine hiMsAno asvIkAra che. A prakAranI jo samyagu zraddhA hoya to bhagavAnanI puSpapUjAmAM laMpAkane dharma dekhAze, ane tethI bhagavAnanI pUjAne dharmarUpe kahetAM temanI jIbha kaMpana pAmaze nahi. tethI jIbhakaMpananA nivAraNano upAya A samyagu zraddhA ja che. utthAna : uparamAM kahyuM , yajJAdimAM dharmArthaka hiMsA che paraMtu sakriyAsthiti nathI, A prakAranI A zraddhA ja sat auSadha che, tene puSTa karatAM kahe che - TIkArca - kanyathA ..... cAt avyathA=apramattayogathI hiMsAno asvIkAra hovAne kAraNe sakriyAnI sthiti dhamarthaka hiMsA nathI, ema na mAno to, sadabhUta bhAvanA abhigamane mATe 49 divaso vaDe Q-21 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 pratibhAzatas/cos:43 parikhAnA=bAInA udakanuM=jaLanuM, parizodhana karIne udakarata karyuM tathA rAjA vaDe karAvAyuM, evo subuddhi maMtrI mahAhiMsaka ane maMdabuddhi thAya. vizeSArtha : rAjAne bhagavAnanA vacananA anusAra sadbhata bhAvano bodha karAvavA mATe, parikhAnA=bAInA, gaMdA pANInI vizodhanakriyA subuddhi maMtrIe karI, temAM ghaNI hiMsA thaI, ane rAjAne vizvAsa pedA karAvavA mATe rAjA dvArA pharI te prakriyA karAvI tyAre pharIthI hiMsA thaI; chatAM subuddhi maMtrIe dharma pamADavA mATe yatna karela hovAthI tyAM hiMsAno asvIkAra hovAthI khAInA pANInI zodhanakriyA sankriyA hatI, mATe tyAM dharmArthaka hiMsA nathI. paraMtu jo bhagavAnanI pUjAmAM hiMsA mAnavAmAM Ave to subuddhi maMtrIne paNa mahAhiMsaka kahevA paDe. ane praznavyAkaraNanA kathana pramANe jo pUjAmAM dharmArthaka hiMsA grahaNa karavAmAM Ave ane pUjA karanArane maMda buddhivALA kahevAmAM Ave to subuddhi maMtrIne paNa maMdabuddhivALA kahevA paDe. TIkA:. tathA ca sUtram - tae NaM subuddhissa imeyArUve ajjhathie jAva maNosaMkappe samuppajjitthA-aho NaM jitasattu saMte, tacce, tahie,avitahe, sabbhUte jiNapaNNate bhAve No uvalabhati, taM seyaM khalu mama jitasattussa raNNo saMtANaM taccANaM, tahiyANaM avitahANaM, sabbhUtANaM jiNapaNNattANaM bhAvANaM abhigamaNaTThayAe eyamaTheM uvAiNAvettae / evaM saMpeheti 2 paccaiehi purusehiM saddhiM aMtarAvaNAo navae ghaDae paDae ya pageNhati 2 saMjhAkAlasamayaMsi paviralamaNussaMsi NisaMtapaDinisaMtaMsi jeNeva pharihodae teNeva uvAgacchai 2 taM pharihodagaM geNhAveti 2 Navaesu ghaDaesu gAlAveti 2 Navaesu ghaDaesu pakkhivAveti 2 laMchiyamudditte karAvetira sattarattaM parivasAveti 2 doccaMpi navaesu ghaDaesu gAlAveti 2 navaesu ghaDaesu pakkhivAveti 2, sajjakkhAraM pakkhivAvei, laMchiya muddite kAraveti 2 sattarattaM parivasAveti 2, taccaMpi Navaesu ghaDaesu jAva saMvasAveti / evaM khalu eeNaM uvAeNaM aMtarA galAvemANe aMtarA pakkhivAvemANe aMtarA ya viparivasAvemANe 2 satta 2 rAtiMdiyA viparivasAveti / tate NaM se pharihodae sattama sattayaMsi pariNamamANaMsi udagarayaNe jAe yAvi hotthA / / 'abhigamaNaTThayAe'tti avagamalakSaNArthAyetyarthaH / 'eyamalaiMti evaM pudgalAnAmaparAparapariNAmalakSaNamarthaM / 'uvAyaNAvittae'tti upAdApayituM, grAhayitumityarthaH / 'aMtarAvaNAo'tti parikhodakamArgAntarAlavartino haTTAt kumbhakArasambandhina ityarthaH / 'sajjakhAra tti sadyo bhasma / (jJAtAdharmakathA a. 12 sU. 92). TImArtha : tathA ca sUtram - sane ta zata sUtra cha - tae NaM ..... hotthA / / tyAra pachI arthAt hitazatru rAnI sAthe pAtAlA5 thayA pachI suddhi nAmanA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 53 147 maMtrIne AvA rUpe arthAt vakSyamANarUpe, A adhyavasAya yAvat manogata saMkalpa utpanna thayo. aho ! jitazatru rAjA sat=vidyamAna, tattva=vAstavika, tathya=satya, avitatha=amithyA ane sadbhUta=vidyamAna svarUpavALA jinaprajJapta bhAvone jANI zakatA nathI. te kAraNathI jitazatru rAjAne satrUpa, tattvarUpa, tathyarUpa, avitatharUpa ane sadbhUta evA jinaprajJapta bhAvonA abhigama=bodha mATe, A arthane arthAt pudgalonA apara apara pariNamanarUpa A arthane, grahaNa karAvavA mATe=aMgIkAra karAvavA mATe mAre zreyakArI che. A pramANe (te subuddhi maMtrI) vicAre che, ane vicArIne vizvAsu puruSanI sAthe khAInA mArganI vacamAM rahelI kuMbhAranI dukAnathI navA ghaDA ane vastra maMgAve che, ane ghaDA laIne jyAM koI virala manuSyanI avarajavara hoya ane jyAre loko potapotAnA gharamAM vizrAma levA gayA hoya evA saMdhyAkALanA samaye, jyAM khAInuM pANI che tyAM samIpamAM jAya che, ane samIpamAM jaIne te khAInA pANIne grahaNa karAve che, ane grahaNa karAvIne navA ghaDAmAM gaLAve che. gaLAvIne navA ghaDAmAM prakSepa karAve che, ane prakSepa karAvIne lAMchita-mudrita karAve che; arthAt ghaDAnuM mukha bAMdhIne tenA upara nizAna lagAvIne mahora lagAve che, ane lAMchita-mudrita karAvIne sAta divasa-rAta sudhI sthApana karAve che. ane sthApana karAvIne trIjI vAra paNa nUtana ghaDAmAM yAvat sthApana karAve che. (tyAM sudhI dareka kArya kare che.) A pramANe A upAyathI arthAt A kramathI ja vacce vacce gaLAvIne, vacce vacce prakSepa karAvIne, vacce vacce sthApana karAvI karAvIne sAta-sAta rAtri-divasa sudhI rakhAve che. tyAra pachI te khAInuM pANI sAtamI vAranA sAtamA divase (sAta saptAhamAM=49 divase) pariNAma pAme chate udakaratna (uttama jaLarUpe) thayuM. vizeSArtha : tyAre subuddhi maMtrIne AvA prakArano adhyavasAya thayo ke, aho !jitazatru rAjA sat, tattva, tathya, avitatha ane sadbhUta evA jinaprajJapta bhAvone jANatA nathI. te A rIte - (1) sattne teo jANatA nathI. teno bhAva e che ke - sat=vidyamAna, jinaprajJapta bhAvo je rIte vidyamAna che, te rIte teo jANatA nathI. potAnI Indriyone je svarUpe khAInuM pANI dekhAya che, te svarUpe jue che, paraMtu zruta je svarUpe pudgalanA vidyamAna pariNAmane kahe che, te rUpa teo jANatA nathI. jitazatru je rAjA ghANendriyathI gaMdhAtuM ane cakSurindriyathI atyaMta kAdavavALuM te aramya jaLa jue che, paraMtu te ja jaLa suMdararUpe paNa pariNAma pAmavAnI zaktivALuM che, te rUpa vidyamAna bhAvane teo jANatA nathI. (2) jinaprajJapta bhAvonA tattvane teo jANatA nathI, ema kahyuM teno bhAva e che ke, jIvane mATe suMdara ke asuMdara baMne pariNAma samAna che; kema ke jJAnanA viSayabhUta bhAvo suMdara hoya ke asuMdara hoya, tenAthI jIvane kAMI prApta thatuM nathI. paraMtu suMdara ke asuMdara bhAvathI nirapekSa evo je jIvano jJAna pariNAma che, te ja jIvane mATe tattvarUpa che, tene jitazatru rAjA jANatA nathI. (3) jinaprajJapta bhAvonA tathyane teo jANatA nathI, ema kahyuM teno bhAva e che ke, nizcaya ane vyavahAra ubhaya dRSTithI padArthane jovo te tathya che. tene teo jANatA nathI, te A rIte - Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u48 pratimAzataka | zloka: 53 prastutamAM khAInuM pANI azuddha che, tema vyavahAranaya mAne che, ane te Indriyone upaghAtaka che. paraMtu upaghAtaka dravya pratye dveSAdi bhAvo karavAmAM Ave to AtmAnuM ahita kare che, tethI azubha pariNAmavALA pudgalane AzrayIne azubha bhAvo na karavA te vyavahArano upadeza che. jyAre nizcayano upadeza e che ke, azubha pariNAmavALA pudgalomAM vartato azubhabhAva che, tenI sAthe Indriyano saMnikarSamAtra thavAthI te azubha bhAva AtmAne prApta thatI nathI, paraMtu AtmA mithyAbhimAna kare che ke, te pudgalo mane prApta thayA, tethI tenA pratye dveSa kare che. vastutaH pudgalono bhAva pudgalomAM varte che ane AtmAno pariNAme AtmAmAM varte che, tethI te pudgalonA pariNAma sAthe potAne koI saMbaMdha nathI, phakta jJAtRbhAvarUpe vartato AtmA ya pariNAmarUpe pudgalonA bhAvonuM paricchedana mAtra kare che. A rIte ubhayanaya dRSTithI vartatA tathabhAvone bhagavAne kahela che te rIte jitazatru rAjA jANatA nathI. (4) avitatha evA jinaprajJapta bhAvone teo jANatA nathI, ema kahyuM teno bhAva e che ke, vyavahAranayarthI ke nizcayanayathI paraspara sApekSa rIte padArthane bhagavAna te ja rIte batAve che ke, baMne nayone svasthAne yojIne baMne nayothI jIva potAnuM hita karI zake, A avitatha jinaprajJapta bhAva che. paraMtu te baMne nayonI dRSTine asthAne yojana kare to hitano vyAghAta thAya che. jema parapadArthane parapadArtha sAthe koI saMbaMdha nathI, tema nizcayanayanI dRSTine sAme rAkhIne guNasaMpanna evA guru AdithI paNa potAne koI upakAra nathI, ema mAnIne, guru AdinA vinayAdi na kare to potAnuM ja ahita thAya. tethI te sthAne vyavahAranayanuM avalaMbana laIne guru AdinA vinayAdi karavA te ja ucita bane che. IndriyonA viSayabhUta bhAvono jyAre Indriya sAthe sahaja saMparka thAya, tyAre nizcayanayanuM avalaMbana laIne te bhAvarUpe pariNamana pAmatA AtmAne aTakAvavAno yatna karavo, te nizcayanuM sthAna che; ane Indriyone potAne anukULa viSayothI dUra rAkhavAno yatna karavo, te vyavahAranayano viSaya che. A rIte ubhayanayone yoje te avitatha jinaprajJapta bhAva che, ane A avitatha jinaprajJapta bhAvane jitazatru rAjA jANatA nathI. (5) sabhUta evA jinaprajJapta bhAvone jitazatru rAjA jANatA nathI, ema kahyuM teno bhAva e che ke, - dareka padArthano je mULa svabhAva che, te sadbhata bhAvone batAvanAra che. jema ke, cetanadravyano jJAnapariNAma, pudgaladravyano pUraNa-galana svabhAva, dharmAstikAyano gatisahAyakavabhAva, adharmAstikAyano sthitisahAyakavabhAva ItyAdi svabhAvanI yathArthatA jANato hoya to, prastuta khAIvartI jala pudgalasvarUpa che, temAM pUraNa-galana svabhAva che; jyAre mAro svabhAva caitanyasvarUpa che, tethI anya padArthanA svabhAvanI sAthe mane koI nisbata nathI, paraMtu trikALavartI caitanya eka svabhAvavALo huM chuM, ane te ja mArA mATe paramArtha rUpa che. A paramArthane je jANe che te sadbhUta jinaprajJapta bhAvane jue che - jANe che. jyAre jitazatru rAjA A rIte sadbhuta jinaprajJapta bhAvone jANatA nathI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 649 pratimAzataka | zlokaH pa3 ne A rIte jitazatru rAjA satu, tattva, tathya, avitatha ane sadbhUta evA jinaprajJapta bhAvone jANatA nathI. A pramANe subuddhi maMtrIne adhyavasAya thayo. TIkAH atra hi jitazatrozcetasi tattvajJAnapariNamanAya iyAnArambhaH subuddhinA kRtaH sa cAdhyavasAyAnurodhAdeva cena hiMsA? prakRte'pi kimaparAddham ? hiMsA cet? abhigamasya dharmatvAd dharmArthA eva sA''yAtA iti kastvadanya evaM vaktuM pragalbhate? kiM bahunA? evaM hi tava dharmopadezAya pustakapatrAdi vAcayato dharmArthA hiMsaiva prasajyate veSadhAriNa:, tadA vAyukAyAdivirAdhanAyA avarjanIyatvAdakaraNaparihArasya ca tvaduktarItyaiva sambhavAt / TIkArya : satra..... parama jitazatru rAjAnA cittamAM tatvajJAnanA pariNamana mATe, ahIMyAM parikhAnAkhAInA udaka viSayamAM, ATalo AraMbha subuddhi maMtrI vaDe karAyo, ane te AraMbha, adhyavasAyanA anurodhathI ja jo hiMsA nathI ema tuM kahe che to prakRtimAM paNa zuM aparAdha che? dravyastavamAM paNa zuM aparAdha che ? ke jethI bhagavAnanI bhaktino adhyavasAya hovAne kAraNe hiMsA nathI, ema tuM svIkArato nathI. hiMsA " tenA javAbarUpe pUrvapakSI kahe ke, hiMsA che, tethI ja huM dravyastavane dharmarUpe mAnato nathI dravyastavamAM puSpAdi jIvanI virAdhanA che te rU5 aparAdha che tethI dravyastavane huM dharmarUpe mAnato nathI. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - 'mAmaca....pranmite?" abhigamanuM dharmapaNuM hovAthI dharmArtha ja te=hiMsA, prApta thaI, ethI karIne tArAthI anya koNa A pramANe kahevA mATe samartha thAya ? vizeSArtha : jitazatru rAjAne tattvajJAnanA pariNamana mATe subuddhi maMtrIe je abhigama karyo, temAM je ATalo AraMbha karyo tyAM abhigamanuM dharmapaNuM hovAthI AraMbharUpa sarva hiMsA dharmArtha ja prApta thaI. ethI karIne pUrvapakSI luMpAkathI anya koNa A pramANe kahevA mATe prayatna kare ? arthAt luMpAka ja A rIte kahI zake ke subuddhi maMtrIe dharmArtha hiMsA karI hovA chatAM te maMdabuddhi nathI, ane bhagavAnanI pUjA mATe jeo puSpAdino AraMbha kare che, te maMdabuddhi che. Ama kahIne graMthakArane e kahevuM che ke, tArA jevo avicAraka ja AvuM asaMbaddha kahI zake. vicArakane to subuddhinuM kRtya zubha adhyavasAyanI puSTine anukULa evI AcaraNArUpa hovAthI dharmarUpa ja bhAse che, tema dravyastava paNa bhagavAna pratyenA bahumAnanI vRddhine anukULa evI Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa0 pratimAzataka | zloka : para AcaraNArUpa hovAthI dharmarUpa ja bhAse che. ethI jo pUrvapakSI, subuddhi maMtrInA sArA adhyavasAyane kAraNe teNe karelA AraMbhamAM hiMsA nathI tema kaheto hoya, to bhagavAnanI pUjAmAM thatA AraMbhamAM paNa zubha adhyavasAya che, tethI hiMsA nathI, ema mAnavuM joIe. pUrvapakSInuM kahevuM e che ke, subuddhi maMtrIe jitazatru rAjAne tattvanA parijJAna mATe je ATalo AraMbha karyo, tyAM rAjAne tattvajJAna pamADavAno Azaya hovAthI tyAM hiMsA nathI. jyAre dravyastavamAM koI anya jIvone tattvajJAna pamADavA rUpa Azaya nathI, paraMtu dharmabuddhithI ja tyAM hiMsA karAya che, tethI te dharmArtha hiMsA che, mATe te karanArA maMda buddhivALA che; kema ke zAstramAM dharmArtha hiMsAno niSedha che. tenA javAba rUpe graMthakAra kahe che ke, subuddhi maMtrIne rAjAne tattvajJAna karAvavuM e dharmarUpa che. tethI subuddhi maMtrIe karelo AraMbha paNa dharmArtha hiMsArUpa che, mATe te bemAM koI bheda nathI. Ama chatAM jinapUjA mATe dveSI evo mAtra te ja subuddhi maMtrInA AraMbhane dharmarUpe ane jinapUjAnA AraMbhane hiMsArUpe kahI zake, anya nahi. vastutaH subuddhi maMtrInA AraMbhamAM jema rAjAne tattvajJAna karAvavAno adhyavasAya che, tema jinapUjAmAM bhagavAnanI bhakti karIne vItarAga bhAvathI cittane uparaMjita karavAno adhyavasAya che. tethI baMne sthAnamAM zubha adhyavasAya ja che. tethI ja te hiMsA AnuSaMgika che, mukhya to te dharmarUpa pravRtti ja che. TIkArca - hiM vahunA .. 3 varnanIyatvA, vadhAre zuM kahevuM? A pramANe tane dhamapadeza mATe pustaka-patrAdi vAMcatA evA sAdhuvezane dhAraNa karanArane dhamartha hiMsA ja prApta thaze, kema ke tyAre vAyukAyAdinI virAdhanAnuM avajInIyapaNuM che. vizeSArtha: sAdhuo dharmopadeza mATe pustaka-patrAdi vAMce che, tyAre vAyukAyanI virAdhanA avarjanIya che, tethI te dharmArtha hiMsA che. tethI te hiMsA karanArane maMdabuddhivALA kahevAnI Apatti tane prApta thaze. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, pustaka-patrAdi vAMcanamAM virAdhanAno parihAra karavo azakya che, jyAre jinapUjA na karIe to hiMsAno parihAra zakya che. tethI pustaka-patrAdi vAMcanamAM hiMsA hovA chatAM azakya parihAra hovAthI dharmArtha hiMsA nathI, ane pUjAmAM parihAra zakya hovA chatAM hiMsA karavAmAM Ave che, tethI pUjA dharmArtha hiMsA che. mATe bIjo hetu kahe che - TIkArya : savarapuridAraca... sanmavAn akaraNa dvArA parihArano tArI, kahevAyelI rItithI ja saMbhava che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAzads | Des:43 51 vizeSArtha : pUrvapakSI kahe che ke, pustaka-patrAdi vAMcatAM jema hiMsAno parihAra azakya che, jyAre dravyastavamAM puSpAdithI pUjA na karo to hiMsAno parihAra zakya che, e prakAranI pUrvapakSInI kahevAyelI rItithI ja pustakapatrAdinA vAcanamAM akaraNa dvArA hiMsAnA parivArano saMbhava che=dharmopadeza mATe pustakapatrAdinA vAMcanamAM akaraNa dvArA hiMsAnA parihArano saMbhava che arthAt hiMsA thAya che mATe pustakapatrAdinuM vAMcana na karavAmAM Ave to hiMsAno parihAra thaI zake. TIkA: __ etena evamAdi - 'satte sattaparivajjiyA uvahaNaMti, daDhamUDhadAruNamaI kohamANamAyAlobhahassaratIsoyavedatthajIyadhammatthakAmaheuM savasA, avasA, aTThA, aNaTThA ya tasapANe thAvare ya hiMsaMti / maMdabuddhI savasA haNaMti, avasA haNaMti, savasA avasA duhao haNaMti, aTThA haNaMti, aNaTThA haNaMti, aTThA aNaTThA duhao haNaMti, hassA haNaMti, verA haNaMti, ratie haNaMti, hassA verA ratie haNaMti / kuddhA haNaMti, muddhA haNaMti, luddhA haNaMti, kuddhA muddhA luddhA haNaMti / atthA haNaMti, dhammA haNaMti, kAmA haNaMti, atthA dhammA kAmA haNaMti' iti praznasUtramapi vyAkhyAtam, krodhAdikAraNairhantRRNAM svavazAdyarthaH prapaJcitAnAM mandabuddhitayoktatve'pi svAmyadhikAre - 'kayare te je soyaariA macchabaMdhA, sAuNiyA, vAhA, kurakammA' ityAdhupakramya 'saNNI ya asaNNiNo pajjatte apajjatte ya asubhalessApariNAmA ete anne ya evamAdI kareti pANAivAyakaraNaM' (prazna vyA. a. 1 sU. 3) ityatidezAbhidhAnenAzubhalezyAnAmeva prANAtipAtakartRtvopadezAd bhaktirAgopabRMhitasamyagdarzanollAsena prazastalezyAkAnAM devapUjAkartRNAM hiMsAlezasyApyanupadezAt / kathaM ca zRGgagrAhikayA'tidezena caiteSAM hiMsakatvAnuktAvapi tathApralApakAriNAM nAnantasaMsAritvam ? zAsanocchedakAriNImanantAnubandhinImAyAM vinedRzapralApasyAsaMbhavAt / taduktam - "jai vi ya NigiNe" (sUtrakR. a. 2 u. 1 gA.9) / ityAdi / TImArtha : AnAthI arthAt pUrvamAM kahyuM ke, apramattayogathI hiMsAno abhyapagama hovAne kAraNe sakriyAnI sthiti dhamarthikA hiMsA nathI, ane tenI ja puSTi subuddhi maMtrInA dAMtathI karI, AnAthI vimati praznasUtra paNa vyAkhyAna karAyuM. 0 etena evamAdi satte sattaparivajjiyA ..... haNaMti iti praznasUtramapi vyAkhyAtam / me prabhArI manvaya cha bhane tamA 'krodhAdikAraNairhantRRNAM ..... hiMsAlezasyApyanupadezAt sudhArnu ithana hetu tarI che. 0 evamAdi' mA evam mApA 52nu vakSyamA cha mAhima lene meM praznasUtra bhane ta evam thI pyamAna me praznasUtra batAve che. 'evamAdi' mAM 'Adi' 54thI tatsadRza anya 59 / sUtro 4912i. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 53 0 'praznasUtramapi vyAvyAtan' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke zloka-52 mAM pUrvapakSIe kahela ke praznavyAkaraNanA kathana pramANe dharma mATe je hiMsA kare che, te maMdamativALA che, te kAraNathI dravyastavamAM dharma kahevAmAM amArI jIbha kaMpe che. e kathanamAM dravyastava dharmarUpa che, te vacana tene mRSArUpe bhAse che, tenuM samAdhAna karAyuM; paraMtu praznasUtranuM paNa vyAkhyAna karAyuM. te sUtrano artha A pramANe upara TIkAryaH ..... satte sattaparivajjiyA . pALavAyAM sattvathI parivarjita jIvo sattvane haNe che, te kevA che ? te batAve che - daiDhamUDha=atizaya vivekathI rahita ane dAruNamati=krUra AzayavALA, evA jIvo krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI, hAsyathI, ratithI, zokathI, vedArtha (vedamAM kahelA artha mATe arthAt vedokta dharmakriyA mATe) jIvanane mATe, kulajAtyAdilakSaNa dharmane mATe, artha=dhanane mATe, kAma=zabdAdi pAMce IMdriyonA viSayane mATe, svavaza thayA chatA ke parAdhIna thayA chatA arthane mATe, anarthane mATe trasa prANone arthAt beIndriyAdi jIvone ane sthAvarone arthAt pRthvIkAyAdine haNe che. maMdabuddhivALA arthAt mithyAtvanA udayathI tattvAtattvamAM vivekathI rahita mativALA, svavaza haNe che, parAdhInapaNe haNe che, ke svavaza, avaza ubhayathI haNe che. artha mATe haNe che, anartha mATe haNe che, ke artha, anartha mATe ubhayathI haNe che. hAsyathI haNe che, vairathI haNe che, ratithI haNe che, hAsya, vaira ane ratithI haNe che. kruddha arthAt krodhayukta haNe che, mugdha arthAt mohavaza haNe che, lubdha arthAt viSayagRddhapaNAthI haNe che, kuddha, mugdha, lubdha arthAt krodha, lobha, mohavALA haNe che. artha mATe (dhanArthIo) haNe che, dharma mATe (dharmArthIo) haNe che, kAma mATe (kAmArthIo) haNe che, artha mATe, dharma mATe, kAma mATe haNe che. A pramANe praznasUtra paNa vyAkhyAta che. temAM hetu kahe che - svavaza Adi arthothI prapaMcita evA krodhAdi kAraNo vaDe haNanArAone maMdabuddhipaNAthI uktapaNuM hovA chatAM paNa, svAmi adhikAramAM 'vare' ItyAdi praznavyAkaraNa sUtramAM kahyuM, e prakAre atidezanuM abhidhAna hovAne kAraNe, azubha lezmAvALAone ja prANAtipAtakartRtvano upadeza hovAthI, bhaktirAgathI upabRhita samyagdarzananA ullAsathI prazasta lezyAvALA evA devapUjA karanArAone hiMsAlezano paNa anupadeza che. vare te - te sUtrano artha A pramANe che -- 'vare te' - koNa te prANivadhanA karanArA che ? je saukarika=(sUkaraghAtaka) macchabaMdhA=(matsyaghAtaka) zAkunika=(pakSIvadhathI upajIvIo) vyAdha=mRgaghAtaka ane krUrakarma karanArA ItyAdithI AraMbhIne saMzI, asaMzI, paryAptA, aparyAptA, azubha lezyAnA pariNAmavALA A ane bIjA AvA prakAranA prANIo prANAtipAtakaraNa (anuSThAnane) kare che. vizeSArtha: 'satte sattarivapniyA' - je jIvone sanmArgano tAttvika bodha nathI, tevA jIvo karmane paravaza hoya che Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zloka : pa3 upara ane te sarva sattvathI parivarjita hoya che, ane evA jIvo ja sattvane=prANIone, haNe che, e prakArano artha bhAse che. ane te kevA che te batAvavA mATe kahe che - daDhamUDha ane dAruNa mativALA evA teo krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, zoka, vedamAM kahela dharmakriyA, jIvana, artha ane kAma mATe svavaza ke avaza=paravaza, artha mATe ke anartha mATe trasajIvonI ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che. teo kevA che? zuM kare che? to kahe che - maMda buddhivALA evA teo svavaza haNe che, avaza hare che ke svavaza, avaza ubhayathI haNe che; artha mATe haNe che, anartha mATe haNe che ke artha, anartha ubhaya mATe haNe che; hAsyathI haNe che, verathI haNe che, ratithI haNe che ke hAsya, vera ane ratithI haNe che; krodhathI haNe che, mohathI haNe che, lobhathI haNe che ke krodha, moha ane lobhathI haNe che; artha mATe haNe che, dharma mATe haNe che, kAma mATe haNe che ke artha, dharma ane kAma mATe haNe che. A darekanI sAthe maMdabuddhivALAne kartA tarIke levAno che. 'tena ....kannasUtramAM vyAdhyAtim eno bhAva e che ke sarjiyAsthiti e dharmArtha hiMsA nathI; tethI prasUtramAM kahela dharmArtha hiMsAthI kuzAstramAM svargAdi arthe karAtI hiMsAnuM grahaNa thAya che, paraMtu dravyastavanuM grahaNa thatuM nathI. ane tene ja spaSTa karavA mATe dhati ..... hiMsAttezacANanuparezAt heta kahyo. tenuM tAtparya e che ke, prasUtranA pAThamAM svavazathI haNe che, paravazathI haNe che, artha mATe haNe che, anartha mATe haNe che ItyAdi kathana karela che, ane te sarva krodhAdi kAraNothI haNe che tema kahela che, ane teone maMdabuddhivALA praznasUtramAM batAvela che; paraMtu svAmIadhikAramAM maMdabuddhivALA koNa che? e prakAre prazna karIne mAchImAra Adino sAkSAt ullekha karyo, ane pachI atideza karyo ke, saMjJI-asaMjJI, paryAptA-aparyAptA je koI azubha lezyAvALA che, teo A prakArano prANAtipAta kare che. AnAthI e prApta thAya che ke, ekendriyAdi asaMjJI jIvo sAkSAt hiMsA na karatA hoya to paNa, teo azubha lezyAvALA hoya che tethI teo prANAtipAta kare che, ane A prakAranA atidezanA abhidhAnathI azubha lezyAvALAone ja prANAtipAtakartutvano upadeza prApta thAya che. tethI bhagavAna pratyenI bhaktinA rAgathI upaeNhita samyagdarzananA ullAsa vaDe jeo devapUjA kare che, te badhA prazasta vezyAvALA che ane teone hiMsAlezano paNa anupadeza che. tethI praznasUtranA kathanane AzrayIne dravyastavamAM dharmArtha hiMsA che, ema kahI zakAya nahi. ahIM bhaktirAgathI upaeNhita samyagdarzanano ullAsa kahyo, teno bhAva e che ke, samyagdaSTi ke samyagdarzananI abhimukha jIvo jyAre bhagavAnanI bhakti kare che, tyAre, pUjAnI kriyAmAM teo datta mAnasavALA hovAne kAraNe te vakhate temane vyaktarUpe (1) bhagavAnanI bhaktino rAga phuraNa thato hoya che, tethI samyagdarzanano pariNAma upabaeNhita bane che. arthAt bhakti pUrve, "bhagavAnanA vacana pramANe cAlavAthI mAruM ekAMte hita thAya che evI tIvra buddhi hoya che. te buddhi rUpa tattvarucisvarUpa samyagdarzanano pariNAma Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara pratimAzataka | zloka : pa3 bhagavAnanI bhaktinA kALamAM atizaya-atizayatara thato jAya che, ane te vakhate (2) "bhagavAnanuM vacana mAre samyagu jANIne te ja prakAre sevavuM joIe ke jethI mAruM hita thAya," evA prakArano Azaya pUjAkALamAM vicArarUpe nahi hovA chatAM puSTa-puSTatara thato jAya che. AthI ja bhagavAnanI pUjAthI nirmaLa thayela samyagdarzananA kAraNe, saMsAra pUrvamAM je tuccharUpe bhAsato hato te have atizaya tucchatara-tucchatamarUpe bhAse che. tethI ja te saMyamane abhimukha-pariNAmavALo bhagavad bhaktithI thAya che. AthI ja te vakhate tyAM prazasta lezyA varte che. TIkArca - yaMtra saMmavAnuM zRMgagrAhika uktithI ane atidezathI A jIvone dravyastava karanArAone, hiMsakapaNAnI anukti hovA chatAM paNa te prakArano pralApa karanArAone anaMtasaMsArIpaNuM kema nahi thAya? arthAt thaze; kema ke zAsananA ucchedane karanArI anaMtAnubaMdhI mAyA vagara AvA prakAranA pralApato asaMbhava che. vizeSArtha : praznasUtranA svAmIadhikAramAM mAchImAra Adi jIvone hiMsA karanAranA svAmI tarIke batAvyA, te zRMgagrAhikathI batAvyA che=aMgulinirdezathI batAvyA che, ane saMjJI-asaMjJI je koI azubha lezyAvALA che, teone atidezathI batAvyA che. 0 atideza=jeno nirdeza karyo na hoya paNa tenA dvArA jenuM grahaNa karavAnuM kathana karyuM hoya te atideza kahevAya che. zaMgagrAhikathI ane atidezathI A baMne kathanathI praznavyAkaraNamAM bhagavAnanI pUjA karanArane hiMsakarUpe kahyA nathI. Ama chatAM te praznasUtranA pAThane laIne jeo kahe che ke bhagavAnanI pUjA karanArA praznasUtranA kathana pramANe hiMsaka che, te pramANe pralApa karanArAonuM anaMtasaMsArIpaNuM kema na thAya ? arthAt thAya ja, ema graMthakAra kahe che. kema ke teo jo praznavyAkaraNane samyagU rIte jue to svAmIadhikAranA vaktavyathI teo jANI zake ke, dravyastava karanArane tyAM hiMsaka tarIke lIdhA nathI. Ama chatAM zAsananA ucchedana karanArI evI viziSTa anaMtAnubaMdhInI mAyA vasara AvA prakArano pralApa lupAka karI zake nahi. Azaya e che ke jo lupAkane potAnI mAnyatAno daDha abhiniveza na hoya to sAcA tattvane jANavAnI jijJAsAthI tene vicAra Ave ke, svAmIadhikAramAM jema mAchImAra AdinuM grahaNa karela che, tema jinapUjA karanAranuM grahaNa kema karela nathI? vaLI atidezathI paNa saMjJI-asaMjJI, paryAptA-aparyAptA Adi azubha lezyAvALA kahela che, paraMtu jinapUjA karanArA kema na kahyA? Avo vicAra Ave. paraMtu tema vicAra karyA vagara potAnI mAnyatA pratye baddhAgraha hovAne kAraNe zAstrIya padArthone potAnI mAnyatA pramANe joDe che, te zAsananA ucchedana karanArI evI anaMtAnubaMdhI mAyA che. tethI AvI mAyA anaMta saMsAranuM kAraNa bane che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa pratimAzataka | zlokaH pa3 uthAna : AvI mAyA anaMta saMsAranuM kAraNa che, te vAta sUtrakRtAMganA vacanathI batAve che - TIkArya :- . taku - te kahevAyeluM che - "na vira biji ...- yadyapi nagna ane kRzacara hoya, yadyapi mAsanA aMte bhojana karato hoya ane jo mAyAmAM raMgAyelo hoya to anaMta garbhathI AvanAro thazeanaMtavAra saMsAramAM janma pAmaze, ItyAdi sUtra sAkSI tarIke kaheluM che. vizeSArtha: ahIM nagnathI jIrNa-zIrNa vastravALo levAno che, ane suMdara AhArAdino tyAga karIne zarIrane jeNe kRza karI nAMkhyuM che, te kRzacara kahevAya; ane mAsakSamaNanA pAraNe mAsakSamaNa karato hoya chatAM jo zAsananA ucchedana karanArI mAyAmAM raMgAyelo hoya, arthAtu potAnI mAnyatA pramANe zAstronA artha karIne zAstranA tAtparyane vinAza karanArI anaMtAnubaMdhI mAyA hoya, to anaMtA janmonI prApti karaze; tethI te anaMta saMsArI che. utthAna : hiMsAne grahaNa karIne pUrvamAM kahyuM ke, praznavyAkaraNanA kathananuM tAtparya anya darzanavALAnI avivekavALI, dharmabuddhithI karAtI hiMsAmAM, hiMsA karanArane hiMsaka ane maMdabuddhivALA kahevAmAM AvyA che, bhagavad pUjA karanArane nahi. mATe pUjAmAM hiMsA nathI, vaLI pUjAmAM hiMsA sthApana karavA mATe e praznavyAkaraNanA viSayamAM pUrvapakSI je artha karavA mAMge che, te pramANe artha karavAthI je doSa Ave che, te batAvavA mATe ziSya thI kahe che - TIkA - kiJca "ye'rthAya, kAmAya, dharmAya nanti te mandabuddhaya" iti parAbhimata uddezyavidheyabhAvo'pyayuktaH, arthAya ghnatAmAnandAdInAmapi mandabuddhitvaprasaGgAt / kintu ye mandabuddhaya uktakAraNairjanti te prANAtipAtaphalaM durantaM prApnuvantIti mandabuddhitvamuddizyatAvacchedakakoTau pravizyaiva prayogo yukta iti viveke na cAzaGkA nacottaramiti zraddheyam / / 53 / / TIkArca - viSya ... zraddheya" | je jIvo artha mATe, kAma mATe ke dharma mATe jIvone haNe che, te maMdabuddhivALA che, e prakAre para=luMpAkane abhimata uddezya-vidheyabhAva paNa ayukta che; kema ke artha mATe hiMsA karatA AnaMdAdine paNa maMdabuddhipaNAno prasaMga prApta thAya. paraMtu je maMdabuddhivALA ukta kAraNo vaDe krodhAdi kAraNo vaDe, (jIvone) haNe che, teo duraMta evA prANAtipAtanA phaLane pAme che, Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakA pratimAzataka/ zloka 53-54 e prakAre maMdabuddhipaNAne uddezyatAvacchedaka koTimAM praveza karAvIne ja teno prayoga yukta che. A prakArano viveka karAye chate AzaMkA nathI ane uttara nathI, e prakAre zraddhA karavA yogya che. pA. vizeSArtha: praznavyAkaraNasUtranA kathanane pUrvapakSI evo artha kare che ke, je jIvo artha-kAma-dharma mATe hiMsA kare che, te maMdabuddhivALA che, tethI dharmane mATe hiMsA karanAra evA bhagavAnanI pUjA karanArAo maMdabuddhivALA che. ane te kathanamAM aryAdine mATe haNanArane uddezIne maMdabuddhipaNAnuM vidhAna karela che, ema pUrvapakSInuM kahevAnuM tAtparya che. paraMtu te prakArano uddezya-vidheyabhAva paNa ayukta che, ema graMthakAra kahe che. kema ke tema mAnavAthI, dhana mATe AraMbhanI pravRtti karanArA evA AnaMdAdi zrAvako paNa maMdabuddhivALA=mithyAtvI che, ema mAnavAno prasaMga Avaze. tethI praznasUtranA kathanano uddezya-vidheyabhAva kaI rIte karavo te batAve che - je maMdabuddhivALA arthAdi kAraNo vaDe haNe che, teo duraMta evA prANAtipAtanA phaLane pAme che e prakAre maMdabuddhitvano uddezyatAvacchedaka koTimAM praveza karAvIne ja prayoga yukta che. Azaya e che ke, je maMdabuddhivALA ukta kAraNothI haNe che ema kahyuM, enAthI maMdabuddhitvaviziSTa hoya ane ukta kAraNothI haNanAra hoya tene uddezIne duraMta prANAtipAta phaLane te prApta kare che, tenuM vidhAna thayuM. tethI maMdabuddhitvaviziSTa arthAdi kAraNo vaDe haNanAra vyakti uddezya banI. tethI te vyaktimAM uddezyatA prApta thAya, ane te vyaktimAM maMdabuddhitvarUpa je vizeSaNa che, te uddezyatAvacchedakarUpa che. tethI uddezyatAvacchedaka koTimAM maMdabuddhitvano praveza thayo. AnAthI e phalita thayuM ke, maMdabuddhi jeomAM nathI=6Dha mithyAtvanA udayavALA jeo nathI, teo ukta kAraNothI hiMsA karatA hoya to paNa duraMta prANAtipAtanA phaLane pAmatA nathI, paraMtu daDha mithyAtvanA udayavALA jIvo jyAre kAmAdi arthe hiMsA kare che, tyAre daDha mithyAtvanA udayane kAraNe teo duraMta evA prANAtipAtanA phaLane pAme che. A prakArano viveka hote chate bhagavAnanI pUjAmAM hiMsAnI AzaMkAno=prANAtipAtanA phaLano, avakAza nathI. ane bhagavAnanI pUjAmAM svarUpathI hiMsA hovA chatAM praznavyAkaraNasUtramAM kahela hiMsAnI AzaMkAno avakAza na hoya to tenA samAdhAnanI AvazyakatA nathI, e pramANe zraddhA karavA yogya che. tenA samAdhAnarUpa AnaMdAdika zrAvakonA dRSTAMte uttaranI AvazyakatA nathI, e pramANe zraddhA karavA yogya che.paNa avataraNikA : 'yo dharmAGgatayetyAdhuktamevopapAdayati - avataraNikArca - yo dharmAtiyA ItyAdi zloka-pa3mAM kahelA kathananuM ja upapAdana kare che=zloka-pa3mAM kahela ke je kuzAstramAM dhamAMgapaNA vaDe vadhu jovAyo che, te dharmAdhikA hiMsA che, ItyAdi kathanane ja upapAdana kare che - Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 54 zloka : yAgayo vadha eva dharmajanakaH proktaH paraiH svAgame, .nAsminnaughaniSedhadarzitaphalaM kAryAntarArthAzrite / dAhe kvApi yathA suvaidyaka budhairutsargato vArite, dharmatvena dhRto'pyadharmaphalako dharmArthako'yaM vadhaH / / 54 / / zlokArtha : para vaDe svaAgamamAM yAgasthalIya vadha ja dharmajanaka kahevAyo che. kAryAntararUpa arthane Azrita evA AmAM=yAgasthalIya vadhamAM, ogha niSedha vaDe darzita phaLa nathI ema nahi arthAt che. jema suvaidha evA budha vaDe utsargathI vArita evA dAhamAM kyAMya paNa duHkharUpa phaLa nathI ema nahi. A dharmArthaka vadha dharmapaNAthI dhAraNa karAyelo paNa adharma phaLavALo che. [54] 0 asmin oghaniSedhadarzitaphalaM na iti na khebha anvaya samavo ane 'iti' adhyAhAra3ye samaj. TIkA : TIkArya 'yAgIya' iti : - yAgIya: yAgasthalIyo, vadha eva hi paraiH = vaidikaiH, svAgame dharmajanakaH proktaH, 'bhUtikAmaH pazumAlabheta' ityAdivacanAt / asmin oghaniSedhena = sAmAnyaniSedhena, darzitaphalaM niSedhyaprayojanaM durgatigamanalakSaNaM neti na / kIdRze'smin ? kAryAntaramoghaniSedhanirvAhyamuktirUpaphalabhinnaM kAryaM bhUtiprAptilakSaNam, tadarthamAzrite / dRSTAntamAha-yathA suvaidyaka budhaiH = sadvaidyapaNDitaiH, duHkhahetutvAddAho na kArya iti utsargato vArite kAryAntarArthaM bhramAdi (gaNDAdi ? ) - rogocchedArthamAzrite dAhe utsarganiSedhAnuguNaM duHkharUpaM phalaM na bhavatIti na / ayaM dharmArthako va dharmatvena dhRto'pi = bhrAntiviSayIkRto'pi, adharmaphalaka :- adharmahetuH / Aha ca 947 'mithyAdRSTibhirAmnAto hiMsAdyaiH kaluSIkRtaH / . sa dharma iti vitto'pi bhavabhramaNakAraNam / / ' (yogazAstre dvi.pra. zlo. 13) tasmAd dharmArthA hiMsA yAgAdAveva na tu jinapUjAyAmiti zraddheyam / / 54 // : yAgIya: . tadarthamAzrite / yAgIya = yAgasthalIya vadha 4jarejara para paDe = vaihiDI vaDe svakhAgamamAM dharmajanaka kahevAyelo che. kema ke bhUtinI=bhautika AbAdInI, IcchAvALAe pazuno yajJa karavo joIe ItyAdi vayana che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 pratimAzataka | zlokaH 54 oghaniSedhathI nirvAha viSAda, muktirUpa phaLathI bhinna kArya bhUtiprAptilakSaNarUpa kAyAMtara tadda arthane Azrita kAtarane Azrita evA AmAM-yAgasthalIyavadhamAM, oghaniSedhathI=sAmAnya niSedhathI, darzitaphaLa=niSedhya prayojana phaLa, durgatigamata lakSaNa nathI, ema nahi. temAM dagaMta kahe che - "yathA .... ti ra ' jema sudharUpa budha vaDe=paMDita vaDe, duHkhano hetu hovAthI dAha na karavo joIe, e pramANe utsargathI vArita evA (dAhamAM) kAryAntara artha bhramAdirogaucchedanA mATe Azrita evA dAhamAM utsargathI niSedhane anuguNa anukULa, duHkharUpa phaLa nathI, ema nahi. 'gaye ...... sadharmadetu: ' A dhamarthaka vadha dharmapaNArUpe dhAraNa karAyela paNa=bhrAMtino viSaya karAyela paNa, adharmaphaLavALo che. bAda 2temAM sAkSI Ape che - mithyASTimiH .... mavapramaLavAram II mithyASTio dvArA svIkArAyelo, hiMsAdithI kaluSa karAyelo, dharma e pramANe jaNAyelo paNa teyAgAdi vadha, bhavabhramaNanuM kAraNa che. taman .... zraddhA te kAraNathI=pUrvamAM dAhanA dAMtathI batAvyuM ke, kAryAtarAzrita evA bhUtikAmavA mATe karAyelA yajJamAM oghaniSedhathI=sAmAnya niSedhathI, dazita evuM durgatigamatalakSaNa phaLa nathI, ema nahi te kAraNathI, dharmArtha hiMsA yAgAdimAM ja che, jinapUjAmAM nathI, e pramANe zraddhA karavI. pijhA (c) ahIM sonivedhena ....tutirAmananakSai .......hyuM teno bhAva e che ke, oghaniSedhathI je niSedhya che, tenuM phaLa grahaNa karavAnuM che - " hiMsthAt sarvabhUtAni' e oghaniSedha vacana che sAmAnya niSedha vacana che, ane te sAmAnya niSedhathI niSedhya evI je hiMsA che, te hiMsAnuM phaLa oghaniSedhathI darzita phaLa che, ane te ghaniSedhathI darzita phaLa durgatigamana svarUpa che. tethI e prApta thAya ke koIpaNa jIvanI hiMsA karavAthI durgatinI prApti thAya che. 'Antara' kAryAtara kahevAthI koIkanI apekSAe te kAryAta che. te spaSTa karatAM kahe che - oghaniSedhathI nirvAhya evuM muktirUpa phaLa=muktirUpa kArya, tenAthI bhinna evuM je kArya te kAryAtara che, ane te bhUtiprAptisvarUpa che. "hiMca sarvabhUtAni e oghaniSedha vacana che. tenAthI nirvAhya=niSpAdya evuM muktirUpa phaLa che, ane yajJathI nirvAhya evuM bhUtiprAptirUpa phaLa che. tethI mokSarUpa phaLa karatAM bhUtiprAptirUpa phaLa te kAryAtara che. vizeSArtha : sArA vaidyo zarIrane DAma Apavo joIe nahi, tema utsargathI kahe che; kema ke zarIrane DAma ApavAthI duHkha utpanna thAya che. Ama chatAM koIne mAnasika bhramAdi rogo pragaTyA hoya tyAre zarIrane DAma ApavAthI te rogo maTe che, to paNa zarIrane DAma ApavAthI dAhata pIDA to thAya che. tethI jema bhinna kAryane AzrayIne dAhanI vidhi che, te ja rIte vedazAstramAM mokSarUpa kAryanA arthe hiMsAno niSedha che, tethI sAdhaka AtmA hiMsAnuM varjana karIne yama-niyamAdinI AcaraNA vedikazAstra pramANe kare che. paraMtu mokSathI bhinna evI Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzaka zlokaH 54 upa9 bhautika kAmanAthI yajJa karavAnuM kathana paNa vedikazAstramAM prApta thAya che. tethI bhautika kAmanAthI yajJa karavAmAM Ave to, temAM thatI hiMsAthI tenA phaLarUpa karmabaMdha ane durgatinI prApti paNa thAya ja. kema ke karmabaMdha ane durgatinA phaLanA nivAraNa mATe mokSArthI jIvone AzrayIne hiMsAno niSedha karAyo, ane te ja hiMsAnuM sevana bhUtikAmanA mATe jyAre thatuM hoya tyAre te hiMsAthI kadAca vaibhava prApti thatI hoya to paNa durgatinI prApti paNa thAya. jema vaidyanA daSTAMtamAM batAvela ke bhramAdi roga uccheda karavA mATe dAhano prayoga karavAmAM Ave to bhramAdi rogano uccheda thAya to paNa dAhathI duHkharUpa phaLa to prApta thAya ja che. te A rIte - vedamAM mokSarUpa kArya mATe hiMsAno niSedha karyo che ane pazune homavAnI kriyA e mokSarUpa arthane sAdhanArI nathI, ema vedanA vAkyathI ja nakkI thAya che; kema ke bhUtinI=bhautika AbAdinI, kAmanAvALAe pazuno yajJa karavo joIe, evuM vedamAM kahela che. tethI e prApta thAya ke, yajJanI vidhi bhinnArthaka che ane temAM hiMsAnI prApti thAya che, ane hiMsAno niSedha bhinnArthaka che=muktiarthaka che. tethI muktiarthaka jeno niSedha karavAmAM Avelo hoya tenuM sevana muktithI bhinna kArya sAdhavA mATe karavAmAM Ave to paNa, muktiarthaka jeno niSedha che, tenA sevanathI je durgatigamananI prApti thatI hoya te thAya ja che. jyAre jinapUjAmAM tevuM nathI, kema ke hiMsAno niSedha mokSArthaka che ane pUjAnuM vidhAna paNa mokSArthaka che. tethI eka uddezathI ja hiMsAno niSedha ane hiMsAne anukULa evI vidhinI prApti che. ane te paNa phakta zabdarUpe kathanamAtra nathI, paraMtu jema hiMsAnA tyAgathI zubha adhyavasAya pragaTe che ane tenAthI ja mokSanI prApti thAya che, tema adhikArI vizeSane svarUpahiMsAvALI evI pUjAthI ja mokSane anukULa zubha adhyavasAya pragaTI zake che, tethI te hiMsA durgatigamanalakSaNa phaLane prApta karAvanAra nathI. jyAre yAgIya hiMsAmAM mokSAnukULa adhyavasAya pragaTatA nathI. tethI ja mokSanA arthIne durgatinA kAraNabhUta evI hiMsAno je niSedha karAyo te hiMsA saMsAranA vaibhava arthe sevavAmAM Ave to vaibhava maLe to paNa durgatigamanaprAptirU5 phaLa paNa prApta thAya. 'ka' A dharmArthaka vadha dharmapaNA vaDe dhAraNa karAyelo paNa=bhrAMtino viSaya karAyelo paNa, adharmarUpI phaLavALo che, ema kahyuM teno bhAva e che ke, bhUtinI kAmanAthI karAyelo pazuno yajJa puNyarUpa dharmano janaka che, tethI A bhavamAM ke parabhavamAM bhUtinI=AbAdInI prApti thaze, evo koIne bhrama thaI jAya to paNa, potAnA vaibhavane mATe pazunI hiMsA karavAno pariNAma tyAM hovAthI te adharmano hetu bane che. yadyapi vedavacana pratye zraddhAvAna koI jIva "veda Ama kahe che, mATe mAre Ama karavuM joIe." tevI buddhivALo hoya, ane temAM "pote dharma kare che," evo adhyavasAya tyAM vartato hoya, to te adhyavasAya yatkiMcit dharmabuddhirUpa zubha hovA chatAM, potAnA tuccha vaibhava arthe bIjA jIvonA prANa levAno pariNAma te vedanA vacanathI thayelo hovAne kAraNe, te vedanA vacanone vicAra karyA vagara dharmarUpe grahaNa karato hoya to, te sarva azubha adhyavasAya sahavartI hovAthI te zubha adhyavasAyata je tuccha puNya baMdhAya, tenA karatAM paNa mithyAtvano adhyavasAya, ane potAnA tuccha vaibhava arthaka bIjAne pIDA karavAno adhyavasAya atikliSTa hovAthI, tAtkAlika kadAca te zubha adhyavasAyathI vibhUti maLI jAya to paNa, durgatigamanalakSaNarUpa Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 pratimAzataka | zloka : 54-55 phaLanI paraMparA prApta karAvanAra te hiMsA bane che. te kAraNathI kAryAMtaraAzrita bhUtikAmanA mATe karAyelA yajJamAM oghaniSedhathI darzita evuM durgatigamana phaLa che. mATe dharmArtha hiMsA yAgAdimAM che, jinapUjAmAM nathI, e prakAre zraddhA karavI; kema ke mokSarUpa je kArya mATe hiMsAno niSedha karyo che, te ja kArya mATe jinapUjAnuM vidhAna che. I54 avataraNikA : nanu bhavatAmapi sAmAnyato niSiddhAyA hiMsAyAH phalaM kathaM na pUjAsthalIyahiMsAyAm ? ata sAda - avataraNikArya - pUrvamAM kahyuM ke, yAgIya hiMsAmAM dharmArtha hiMsA che tethI tyAM durgatigamatalakSaNa phaLa che. tenI sAme pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che - tamane paNa sAmAnyathI niSiddha evI hiMsAnuM phaLa pUjAsthalIya hiMsAmAM kevI rIte nahi thAya ? AthI karIne kahe che - vizeSArtha : pUrvapakSIno kahevAno Azaya e che ke, amane jema oghathI niSiddha evI hiMsAnuM phaLa bhUtikAma mATe karAtA pazunA yajJamAM prApta thAya che, tema tame paNa mokSArthIe utsargathI hiMsA na ka2vI joIe, tema mAno cho, tethI e hiMsAnuM durgatigamana lakSaNa phaLa pUjAsthalIya hiMsAmAM kema nahi thAya ? ubhayatra samAnatA hovAne kA2Ne e phaLa thavuM ja joIe. AthI karIne graMthakAra zlokamAM kahe che - zloka H zlokArtha : - asmAkaM tvapavAdamAkalayatAM doSo'pi doSAntaro cchedI tucchaphalecchayA virahitazcotsargarakSAkRte / yAgAdAvapi sattvazuddhiphalato neyaM sthitirduSTataH, zyenAderiva sattvazuddhyanudayAttatsambhavAdanyataH / / 55 / / - apavAdane jANatA evA amane doSAntaranA ucchedane karanAro ane tuccha phaLanI IcchAthI virahita evo doSa paNa utsarganI rakSA mATe (pravarte) che. yAgAdimAM paNa sattvazuddhinA phaLane AzrayIne A sthiti nathI=amArI pUjAmAM kahevAyela jAtivALI maryAdA nathI. kema ke, zyanAdinI jema sattvazuddhinA anudayathI, anyathI teno=sattvazuddhino, saMbhava che. II55 / / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zlokaH papa (c) ahIM 'rUve sthitiH' mAM sarvazudhdhanuyA' ane 'bacataH tat saMmavAn A be hetu che. A kathAvivari ahIM gaja thI e kahevuM che ke, pUjAmAM je maryAdA che, te maryAdA yAgAdimAM paNa nathI. TIkA - , ___ asmAkamiti :- asmAkaM tvapavAdamAkalayatAm utsargakAdhikArikamapavAdaM nimnonnatanyAyena tulyasaGkhyAkamabhyupagacchatAmityarthaH / doSo'pi dravyastave'dhikArivizeSaNIbhUto malinArambhastatkAlInaH sadArambho vA doSAntarasyAnubandhahiMsArUpasyocchedI tucchaphalasya bhUtyAdilakSaNasyecchayA virahitazcotsargarakSAkRta eva-utsargarakSArthameva, pravarttata ityavirodhaH / TIkArca - lakSmI ..... virodha: I apavAdane jANatA evA amane=utsarganI sAthe eka adhikArika ane lipta-unnata vyAyathI tulya saMkhyAka apavAdane svIkAratA evA amane, anubaMdhahiMsArUpa doSAMtaranA ucchedane karanAro ane bhUtyAdi lakSaNarUpa tuccha phaLanI IcchAthI virahita evo, dravyastavamAM adhikArInA vizeSaNabhUta malinAraMbharUpa doSa athavA to tatkAlIna pUjAkAlIna, sadAraMbha rUpa doSa, paNa utsarganI rakSA mATe ja pravarte che. ethI karIne avirodha che= utsargathI niSiddha evI hiMsAnA asevananA phaLarUpa je mokSa, tenI sAthe pUjAsthalIya hiMsAno avirodha che. 0 roSoDapi ... roSAntaracAnuvanyariMtApozkelI, ahIM '' thI e kahevuM che ke, jeo utsargane AzrayIne nirAraMbha jIvana jIve che, temano guNa to anubaMdhahiMsAno uccheda karanAra che, paraMtu malinAraMbharUpa ke sadAraMbharUpa doSa paNa anubaMdha hiMsAno uccheda karanAra che. vizeSArtha: ahIM apavAdanA be vizeSaNa kahela che. (1) utsarga eka adhikArika apavAda mokSano arthI utsargano adhikArI che, tema mokSano arthI ja apavAdano adhikArI che. (2) nimna-unnata nyAyathI tulya saMkhyAka apavAda eTale utsarga-apavAda tulya saMkhyAmAM che. (1) Azaya e che ke, je utsargano adhikArI che, te apavAdano paNa adhikArI che. prastutamAM utsargano adhikArI mokSano arthI jIva che, to apavAdano adhikArI paNa mokSano arthI jIva levAno che. tethI utsarga ane apavAda baMnenA mokSarUpa ekalavALA adhikArI levAnA che, paraMtu eka vyaktirUpa adhikArI levAnA nathI. prastutamAM utsarga ane apavAda baMnenA jo eka vyaktirUpa adhikArI laIe to utsargathI niSiddha 9-22 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 55 662 evI hiMsAnuM asevana muni kare che, tethI utsarganA adhikArI muni che, te ja apavAdathI pUjAnA adhikArI bane. jyAre muni dravyastavanA adhikArI nathI, paraMtu malinAraMbhI gRhastha dravyastavanA adhikArI che, tethI utsarga-apavAda baMnenA eka vyaktirUpa adhikArI nathI. ane A rIte utsarga ane apavAdanA adhikArI bhinna vyakti hovA chatAM baMnenuM lakSya eka mokSa che, te lakSyanI apekSAe eka adhikArI grahaNa karavAnA che jyAre yAgIya hiMsAmAM mokSarUpa phaLanI apekSAe eka lakSyavALA adhikArI nathI, paraMtu bhinna lakSmavALA adhikArI che; kema ke sAmAnyathI niSiddha evI hiMsAnA asevananA adhikA2I muni mokSalakSavALA che ane yAgIya hiMsAnA adhikA2I bhUtinI kAmanAvALA che, tethI bhinna lakSyavALA che. tethI lakSyanI apekSAe bhinna adhikArI hovAthI utsarganI 2kSA karanAra evA apavAdarUpa yAgIya hiMsA nathI. jyAre pUjAsthalIya apavAda, utsarga eka adhikArika apavAda hovAthI utsarganI=mokSalakSanI rakSA karanAro apavAda che. ahIM prazna thAya ke, utsarga ane apavAdanuM mokSarUpa eka lakSya hovAmAtrathI te apavAda, utsarganI 2kSA ka2nA2o kaI rIte bane ? teno uttara Ape che - mokSa sarvathA ahiMsaka bhAvarUpa che ane hiMsA e teno virodhI bhAva che, tethI mokSanA arthIe sarvathA hiMsA na karavI joIe, evuM utsargathI vidhAna che. Ama chatAM, koI jIva mokSano artha che ane sarvathA hiMsAnA tyAgano tene pariNAma paNa che, paraMtu sarvathA hiMsAno tyAga ka2vA te asamartha che; evA mokSArthI malinAraMbhI gRhasthane, potAnI te bhUmikAmAM mokSamArgane batAvanAra ane mokSane pAmelA bhagavAna pratye bahumAnabhAva thAya che, ane te bhAvanI vRddhi thavAthI mokSamArga tarapha te prasarpaNa karI zake che, tene te bhAvanI vRddhinuM kA2Na apavAdarUpa dravyastava te jIva mATe bane che. ane te dravyastavanA sevanathI tene bhagavAnanA mArga pratyenI ruci vRddhimat thAya che, ane sarvathA ahiMsakabhAvarUpa saMyama pratye tenA cittanuM prasarpaNa thAya che, tethI AvA jIve sevela dravyastavarUpa apavAda, utsarganI rakSA karanAra bane che; jyAre yAgasthalIya apavAda bhinna lakSya hovAthI utsarganI rakSA karanAra banato nathI, tethI te apavAdarUpa paNa nathI. (2) vaLI, apavAdanuM bIjuM vizeSaNa nimna-unnata nyAyathI utsarganI tulya saMkhyAka kahyuM. teno bhAva e che ke, jema unnatanI apekSAe nimnanI prasiddhi che, tema nimnanI apekSAe unnatanI prasiddhi che. tethI nimna-unnata paraspara sApekSa che, mATe te baMnenI samAna saMkhyA prApta thAya. e ja nyAyathI utsarganI apekSAe apavAda nakkI thAya che ane apavAdanI apekSAe utsarga che. tethI jeTalA utsargamArga che, teTalA apavAdamArga che; ane jeTalA apavAdamArga che, teTalA utsargamArga che. A rIte utsarga ane apavAda tulya saMkhyAvALA che. jema mokSArthI jIva jo samartha hoya to, mokSanA upAyabhUta sarvathA ahiMsApAlanamAM yatna kare te utsargamArga che, paraMtu koI mokSArthI jIva sarvathA ahiMsApAlana mATe samartha na hoya to mokSanA upAyarUpe dravyastavamAM pravarte. ane sarvathA ahiMsApAlanarUpa utsargamArganI apekSAe dravyastava te apavAdamArga che; kema ke dravyastava karanAra jIva ema ja vicAre che ke, mAre mokSamAM javuM che, tethI sarvathA niravadyabhAva karavA yogya che; paNa sarvathA niravaghabhAva huM karI zakato nathI, to bhagavAnanI pUjA Adi karI evo Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : papa 63 bhAva pedA karuM ke je sarvathA niravadyabhAvamAM vizrAMta thAya. Ama, utsarga-apavAda baMnemAM lakSya eka che ane baMnenI saMkhyA paNa samAna ja che. jema muni mATe sarvathA nirdoSa bhikSA lAvavI te utsarga che, Ama chatAM tathAvidha saMyogamAM saMyamanuM saMstaraNa na thaI zake tevuM hoya to, zakya eTalA doSonA parihArapUrvaka ane yatanApUrvaka doSita bhikSA lAve te paNa saMyamanuM kAraNa bane che, tethI te utsarga anurodhI apavAda che; kema ke, utsarga-apavAda baMnemAM muninuM sAdhya eka nirlepa citta che. have jyAre nirdoSa bhikSA lAvI zuddha cittathI munine dharmadhyAna karavuM che, te karI zake tema nathI, tyAre apavAdathI doSita bhikSA lAvIne paNa dharmadhyAna kare, to te doSita bhikSArUpa apavAdanuM sevana paNa saMyamanI vRddhino upAya che. Ama, baMnemAM lakSya eka che. te ja rIte gRhastha mATe nirAraMbha jIvana jIvavuM, e utsargamArga che. paraMtu sarvathA nirAraMbha jIvana jIvI zake tevuM sAmarthya haju tenAmAM pragaTyuM nathI, tyAre te gRhastha dravyastava rUpa apavAdamArganuM sevana kare ane e ja bhAva bhAve ke pUjAnA A sadAraMbha dvArA kyAre huM malina AraMbha dUra karI, nirAraMbhI banuM ? A rIte sarvathA niSiddha hiMsArUpa utsargano A dravyastavarUpa apavAda thayo. e rIte jeTalA utsargamArga che te darekanA apavAdo che ane dareka apavAda che te koIka utsarganI apekSAe che. tethI nimna-unnata nyAyathI utsarganI tulya saMkhyAka apavAda che. AnAthI e phalita thayuM ke, utsarga apavAda sAthe saMlagna che, tethI tulya-saMkhyAka prApta thAya che, ane je apavAda, utsarga sAthe saMlagna hoya te apavAda ja utsarganI rakSA karanAro bane che. AthI ja bhinnArthaka apavAda hoya te utsarganI sAthe saMlagna nathI, tethI utsarganI rakSA karanAro thato nathI; jema bhUtikAmanA mATe karAtI yAgIya hiMsA mokSathI bhinnArthaka hovAne kAraNe utsarganI sAthe saMlagna nathI, tethI utsarganI rakSA karanAra thatI nathI. vaLI dravyastavamAM adhikArInA vizeSaNabhUta malina AraMbharUpa je doSa che, te paNa anubaMdhahiMsArUpa doSAMtarano uccheda karanAra che, ema kahyuM, tyAM prazna thAya ke, malina AraMbha to jIvamAM rahe che, paraMtu dravyastavamAM malina AraMbha raheto nathI. tethI prastutamAM dravyastavamAM rahela malina AraMbharUpa doSa anubaMdhahiMsAno uccheda karanAra che, tema kema kahyuM ? tenuM samAdhAna e che ke, malina AraMbharUpa doSa dravyastavanA adhikArI evA zrAvakamAM che, ane te doSa zrAvaka saMsAramAM malina AraMbha kare che tyAre, upayogarUpe tenAmAM vartato hoya che; ane jyAre bhagavAnanI pUjA kare che tyAre, upayogarUpe malina AraMbha vartato nahi hovA chatAM, saMyamI jevuM nirAraMbhI mAnasa pragaTa nahi thayuM hovAthI malina AraMbha kare tevI cittavRtti haju tenI vidyamAna che, tevo zrAvaka pUjAno adhikArI che. tethI adhikArInA vizeSaNabhUta evo malina AraMbha je jIvamAM che, te jIva dravyastavano adhikArI che. tethI dravyastava ane malina AraMbha eka zrAvakarUpa adhikaraNamAM rahelA hovAthI ekAdhikaraNa saMbaMdhathI dravyastavamAM malina AraMbha che, tema svIkAravAmAM Ave che. ane jIvamAM rahelo malina AraMbha jyAre dravyastavanI pravRtti karAve che, tyAre te malina AraMbha dravyastavanI pravRtti dvArA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 pratimAzataka, zloka : papa anubaMdhahiMsAno uccheda kare che, ane jyAre A ja malina AraMbharUpa pariNAma saMsAranI pravRtti karAve che, tyAre karmabaMdhanuM kAraNa bane che.. yadyapi dravyastavano adhikArI evo gRhastha jinapUjAkALamAM te malina AraMbha karato nathI, paraMtu pUrva-uttarakALamAM je saMsAranA AraMbhanI kriyA kare che, te malina AraMbha pUjAkALamAM vAsanArUpe sthAyI che, te pUjAmAM pravartaka bane che. tethI te malina AraMbharUpa doSa dravyastavanI pravRttinuM kAraNa hovAthI te doSa dravyastavamAM kahela che, ane te malina AraMbharUpa doSa dravyastavamAM pravRtti karAvIne anubaMdhahiMsArUpa doSano uccheda kare che; kema ke malina AraMbhane kAraNe ja dravyastavamAM pravRtti thaI. tethI malinAraMbhI evo gRhastha bhagavAnanI bhaktinA kAraNe viratinA pariNAma tarapha prasarpaNane pAme che, tethI malinAraMbhane anubaMdhahiMsArUpa doSAMtarano uccheda karanAra kahela che. pUrvamAM sthApana karyuM ke, malina AraMbharUpa doSa dravyastava dvArA anubaMdhahiMsArUpa doSAMtarano uccheda kare che. have nayAMtaranI dRSTithI te doSane anubaMdhahiMsAnA ucchedarUpe na svIkAratAM pUjAkAlIna sadAraMbha ja anubaMdhahiMsArUpa doSAMtarano ucchedI che, te batAvatAM kahe che - athavA pUjAkAlIna je sadAraMbharUpa doSa che, te anubaMdhahiMsArUpa doSAMtarano uccheda karanAra che. ahIM prazna thAya ke, sadAraMbhane doSa kema kahevAya? teno uttara e che ke, AtmAno bhAva nirAraMbha che. tethI sadAraMbha paNa AtmAno bhAva nathI, tethI te doSarUpa che. Ama chatAM sadAraMbharUpa doSa anubaMdhahiMsArUpa doSAMtarano uccheda karanAra che. vaLI, te doSa bhUtyAdilakSaNarUpa tuccha phaLanI IcchAthI virahita che, tethI te utsarganI rakSA karanAro bane che. yadyapi je doSa, doSAMtarano ucchedI hoya ane utsarganI rakSA karanAro hoya, te tuccha phaLanI IcchAthI rahita hoya ja, to paNa prastutamAM svarUpa upasaMjaka vizeSaNa che=mULa zlokamAM doSa doSAMtarano ucchedI nathI ema kahyuM tenuM vizeSaNa ApyuM ke, "tucchaphaLanI IcchAthI virahita che e svarUpa uparaMjaka vizeSaNa che. tenuM prayojana e che ke, anya darzanavALAnI yAgAdi kriyAmAM hiMsA che, ane tucchaphaLanI IcchAthI sahita che, tenA karatAM dravyastavamAM vartato hiMsAno doSa tucchaphaLanI IcchAthI virahita che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, amAre dravyastavamAM vartato doSa utsarganI rakSA karavA mATe pravarte che; kema ke pUjAnI kriyA apavAdarUpa kriyA che. tyAM prazna thAya ke, e rIte parane paNa yajJArtha hiMsA karanArane paNa, utsargaapavAdanI prApti thaI zake che. tenA nirAkaraNa mATe kahe che - TIkA : ' pareSAM tu sAmAnyaniSedha utsargo mumukSoH, apavAdazca yAgIyahiMsAvidhilakSaNo bhUtikAmasyeti bhinnaviSayatvAdutsargApavAdabhAvAnupapattireva / taduktaM hemasUribhiH 'notsRSTamanyArthamapodyate ceti / (kacayo vyavachevAvya-22) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : papa 665 TIkArca - pareSai ..... anupattivA parane vaLI, sAmAnya niSedharUpa utsarga mumukSane che ane tyAgIya hiMsAvidhilakSaNarUpa apavAda bhUtikAmavALAne che, ethI karIne bhinna viSayapaNuM hovAthI utsargaapavAdabhAvanI anupAti ja che. vizeSArtha : ahIM prathama ema kahyuM ke, parane vaLI, sAmAnya niSedharUpa utsarga mumukSune che ane tyAgIyahiMsAvidhilakSaNarUpa apavAda bhUtikAmanAvALAne che. e rIte utsarga-apavAda baMnenA bhinna adhikArI batAvyA, ane pachI kahyuM ke, ethI karIne utsarga-apavAdanuM bhinnaviSayapaNuM hovAthI utsarga-apavAdabhAvanI anupapatti che. Ama, A baMne paraspara virodhI bhAse che; kema ke jo utsarga-apavAdabhAvanI anupapatti hoya to sAmAnya niSedharUpa utsarga ane yAgIya hiMsAvidhi lakSaNarUpa apavAda e zabdathI vAcya kema karyA? teno uttara e che ke, sAmAnya niSedhavacana utsarga che; jema ke, mumukSue hiMsA na karavI joIe. tenuM apavadana karIne=nirAkaraNa karIne, je hiMsAne kahenAruM kathana hoya te apavAda kahevAya. te rIte yAgAdi hiMsA apavAda kahI zakAya. paraMtu AmAM utsarga-apavAdanuM lakSaNa ghaTatuM nathI; kema ke hiMsAnA niSedharUpa utsarga mumukSune AzrayIne che, jyAre yAgIya hiMsArUpa apavAda mumukSune AzrayIne nathI, paraMtu bhUtikAmanAvALAne AzrayIne che. tethI jema svasiddhAMta pramANe utsarga-apavAda eka lakSya sAthe saMlagna hoya che, tevA utsargaapavAdanI anya matamAM anupapatti che, kema ke lakSya juduM juduM che. je utsarga ane apavAda eka lakSyathI paraspara saMlagna hoya che, te ja apavAdamAM rahela doSa, doSAMtarano uccheda karI utsarganI rakSA mATe pravarte che. jyAre muktinI kAmanAthI hiMsAnA niSedharUpa utsarga sAthe asaMlagna evo bhautika kAmanAyukta hiMsAlakSaNa apavAda yAgAdi che, tethI temAM rahela hiMsArUpa je doSa che te narakagamanAdirUpa phaLane Ape che, paraMtu doSAMtarano uccheda karI utsarganI rakSA karanAro banato nathI, kema ke baMnenuM lakSya eka na hovAthI baMne asaMlagna che. jema - sAdhunI apavAdathI doSita bhikSAnuM grahaNa bhikSAnA doSa karatA ArtadhyAnarUpa doSAMtarano uccheda karIne dharmadhyAnanI pravRttirUpa utsarganI rakSA kare che. kema ke nirdoSa bhikSA ane doSita bhikSA baMnenuM eka lakSa hovAthI baMne saMlagna che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, utsarga-apavAdabhAvanI anupatti che, temAM sAkSI ApatAM kahe che - TIkArya : ta - te hemasUrI vaDe kahevAyeluM che -'notkRSTa .... poghate ' ti atyArtha utkRSTa=utsargano viSaya, atyArtha apavAdano viSaya thaI zakato nathI. e niyama pramANe yAgIya hiMsA apavAda thaI zake nahi. te A rIte - Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulakA pratimAzataka | zlokaH papa yAga mATe karAtI hiMsAno artha bhautika kAmanA che ane tenAthI anya evA mokSarUpa artha mATe utsargathI hiMsAno niSedha karyo che. tethI lakSa juduM hovAthI te yAgIya hiMsA mokSanA utsargano apavAda thaI zake nahi. 'kapaghate ja ahIMva' kAra che, te anyayogavyavacchedikA graMthanA zloka-11nA pUrvakathana sAthe samuccayArthaka che. '' ti ahIM ti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. TIkA - nanu yAgAdau pratipadoktaphalakAmanayA mAbhUdevamutsargApavAdabhAva:, 'tametaM vedAnuvacanena brAhmaNA vividiSanti yajJene tyAdi zruteH, pratipadoktaphalatyAgena zatapathavihitakarmavRndasya vividiSAyAM sattvazuddhidvArA sambhavisamuccayenopayogo bhaviSyatItyata Aha - TIkArya : nanuM ..." "nanuM' thI zlokanA uttarArdhanuM utthAna kare che - vAvo - yAgAdimAM pratipada ukta phaLanI kAmanA hovAne kAraNe A rIte pUrvamAM tame kahyuM e rIte, utsarga-apavAdabhAva bhale na thAo, paraMtu tamed .." ItyAdi RtithI pratipada ukta phaLano tyAga thavAnA kAraNe, zatapadamAM vihita evA karmavaMdano vividiSAmAM sattvazuddhi dvArA saMbhavi samuccayarUpe upayoga thaze. ethI karIne kahe che - ahIM tamed ..... zrutino artha A pramANe che - te Ane=brahma svarUpane, vedanA anuvacanathI brAhmaNo yajJa dvArA vividiSA kare che. che 'zata vihitavarmavRndra' no anvaya "upAyo viSyati' nI sAthe che. 'saMmavilamuLa ' ahIM svarUpaarthaka tRtIyA che. saMbhavi samuccayaprAptinuM kAraNa vividiSAthI thatI sattazuddhi che. vizeSArtha : yAgAdine kahenArA dareka padamAM 'bhUtikAmanAvALo yajJa kare ItyAdi kathano hovAnA kAraNe bhautika phaLanI kAmanA dekhAya che, je mokSanI virodhI che. tethI mokSArthe je hiMsA sAmAnyano niSedha che, te utsarga che, te utsargano apavAda yAgIya hiMsA banI zake nahi. tethI tame kaho cho e rIte utsarga-apavAdabhAva na thAo, e pramANe pUrvapakSI svIkAre che, ane kahe che ke, te Ane=brahma svarUpane, vedanA anuvacanathI brAhmaNo yajJa dvArA vividiSA kare che-vizeSa vizeSa jANavA mATe yatna kare che, e pramANe zruti hovAthI pratipada ukta phaLano tyAga thAya che=yAgAdinA pratyeka padomAM kahela che ke, "bhUtikAmanAvALo pazuno yajJa kare" ItyAdi rUpa ukta phaLano tyAga thAya che, yajJa karIne jyAre brAhmaNo zuddha brahmane jANavA yatna kare che tyAre ja saMbhave ke jyAre bhUtikAmanA cAlI jAya. tethI vividiSA pragaTe che=zuddhabrahmane jANavA mATenA yatnasvarUpa vividizA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzatakazloka : papa 67 pragaTe che. tyAre bhUtikAmanA cAlI jAya che. tenAthI sattazuddhi thAya che, ane tenA dvArA saMbhavi samuccaya thAya che=utsargathI je hiMsAno niSedha karAyo te niSedhanA pAlanathI saMbhavi evA je bhAvo ke je mokSane anukULa che, teno samuccaya thAya che. tethI zatapadamAM vihita karmavRMdano saMbhavi samuccaya karavArUpe upayoga thaze. tethI yAgIya hiMsA mokSane anukULa thaI jaze. kema ke zatapadamAM vihita karmavRMda te yAgIya hiMsAdi svarUpa che ane te sattvazuddhi dvArA mokSanuM kAraNa bane che. ahIM sattvazuddhino artha e che ke, brAhmaNo jyAre yajJa kare che, tyAre bhUtikAmanArUpa phaLano tyAga karIne vividiSAmAM pravRtti kare che=brahmane vizeSa jANavA mATe yatna kare che, ane te vakhate je sattvanI zuddhi thAya che=jIvanI zuddhi thAya che=brahmanA svarUpathI citta uparaMjita thAya che, te ja sattvanI zuddhi che. ane A sattvazuddhithI ja ahiMsAthI saMbhavi evA mokSane anukULa bhAvono samuccaya thAya che=mokSane anukULa evA bhAvo pragaTa thAya che, ane te rUpe ja zatapadavihita karmavRMdano upayoga thaze yajJarU5 anuSThAnano upayoga thaze, tethI te yajJa paNa mokSanuM kAraNa banaze. A prakAre pUrvapakSI kahe che, tene graMthakAra zlokanA uttarArdhathI kahe che - TIkA - __yAgAdAvapIti :- yAgAdAvapi sattvazuddhiphalamAzritya neyamasmaduktajAtIyA sthiti:-maryAdA, kutA? duSTata:-svarUpato duSTAt, zyenAderiva-zyenayAgAderiva, sattvazuddhyanudayAt=manaHzuddhaH krtumshkytvaat| ye hi pratipadoktaphalatyAgena vedoktamitikRtvA jyotiSTomAdi sattvazuddhyarthamAdriyante, taiH zyenayAgo'pyabhicAraphalatyAgena sattvazuddhyarthamAdaraNIya iti bhAvaH / avadAma ca jJAnasAraprakaraNe 'vedoktatvAnmanaHzuddhyA, karmayajJo'pi yoginaH / brahmayajJa itIcchantaH zyenayAgaM tyajanti kim / / ' (niyAgASTake zloka 3) iti / TIkArya : yAdI .... zavatvAn aa yAgAdimAM paNa satvazuddhirUpa phaLane AzrayIne A sthiti=amArA vaDe kahevAyelI jAtIya maryAdA, nathI, kema ke svarUpathI duSTa hovAthI yenayAgAdinI jema sattvazuddhino anudaya che=manazuddhi karavI azakya che. 0 'pato duSTa e zyanayAgAdinuM vizeSaNa che ane navI riva' no anvaya sattvazadhyanuddA sAthe che. tethI e phalita thAya che ke, duSTa evA zyanayAgAdithI jema sattvazuddhino anudaya che, e rIte yAgAdimAM sattvazuddhino anudaya che. ethI karIne amArI kahevAyelI jAtIya maryAdA yAgAdimAM nathI. vizeSArtha : pUrvapakSIe kahyuM e rIte yAgAdimAM sattvazuddhirUpa phaLane AzrayIne teo yAgIya hiMsAne apavAdika Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99C pratimAzataka/ zloka: papa hiMsA kahevA mAMgatA hoya, to graMthakAra kahe che ke, ame dravyastavamAM kahela je apavAdika hiMsA che, tajjAtIya=tatsadaza, maryAdA tamArA yAgAdimAM nathI; kema ke jema tame svarUpathI duSTa evA zyanayAgAdithI manaHzuddhi thaI zakatI nathI tema mAno cho, te ja rIte svarUpathI duSTa evA yAgAdithI manaHzuddhi thaI zakatI nathI; kema ke jema zyanayAgamAM zatrune ribAvIne mAravAmAM Ave che, e rUpa kArya vedamAM kahela che, tethI te zyanayAga svarUpathI duSTa mAnavAmAM Avela che; tema lAgIya hiMsAmAM bhUtinI kAmanA mATe pazunI hiMsA karavArUpa pravRtti hovAthI te svarUpathI duSTa che=bhUtinI kAmanA che ane pazunI karAtI hiMsAmAM AtmazuddhinuM koI aMga nahi hovAthI phakta krUratArUpa duSTabhAva che. tethI svarUpathI duSTa che; tethI tenAthI manaHzuddhi thaI zake nahi. tene ja spaSTa karatAM 've di' thI kahe che - TIkArya : "di' jeo pratipada ukta phaLanA tyAga dvArA vedokta che, ethI karIne jyotiSThomAdi yajJone satvazuddhi mATe Adare che, teo vaDe yenayAga paNa abhicAra phaLanA tyAga vaDe satvazuddhi mATe Adaravo joIe. vizeSArtha : - pUrvapakSI kahe che ke, bhUtikAmanAthI yajJa karAya che tyAre, te yajJa mokSArtha pravRtta nahi hovA chatAM, jyAre yajJa karatAM karatAM vividiSA pragaTe che tyAre bhUtikAmanAno tyAga thaI jAya che, tethI te yajJanI kriyA mokSanuM kAraNa bane che. mATe yAgIya hiMsA paNa mokSArthaka thavAne kAraNe apavAdika banaze. tethI graMthakAra kahe che ke, jo tema svIkArIe to zyanayAga paNa prathama abhicAra phaLa mATe karavAmAM Ave che, ane yajJa karatAM karatAM vividiSA pragaTe to tyAM abhicAra phaLano tyAga thaI zake; tethI zyanayAga paNa mokSanuM kAraNa banI zake, ane tema svIkArIe to zyanayAgane duSTa kahI zakAya nahi. ahIM pUrvapakSI kahe ke, zyanayAga svarUpathI duSTa che, mATe sattvazuddhinuM kAraNa banato nathI. to graMthakAra kahe che ke, jyotiSTomAdi yajJa paNa sattvazuddhinuM kAraNa nathI tema mAnavuM joIe; kema ke zyanayAgamAM abhicAra phaLanI AkAMkSA che, tethI te svarUpathI duSTa che, mATe sattvazuddhinuM kAraNa banato nathI; tema jyotiSTomAdi yajJo bhUtikAmanA mATe karAya che, tethI sattazuddhinuM kAraNa banI zake nahi. ahIM jyotiSThomAdi yajJamAM pazunI hiMsA thAya che, e apekSAe svarUpathI duSTa nathI. jo e apekSAe svarUpathI duSTa kahIe to bhagavAnanI pUjAmAM paNa svarUpathI hiMsA thAya che, tethI bhagavAnanI pUjA paNa svarUpathI duSTa siddha thAya. paraMtu zyanayAgamAM zatrune ribAvI ribAvIne mAravAno Azaya che, e svarUpe zyanayAga duSTa che, tema jyotiSTomAdimAM bhUtinI kAmanA che, e svarUpe te duSTa che, kema ke potAnA bhUtinI kAmanA mATe bIjA jIvono nAza karavAno adhyavasAya che. jyAre bhagavAnanI pUjAmAM to vItarAgabhAva pratyeno pUjyabhAva che ane te pUjyabhAvanI vRddhi arthe tenA upAyabhUta pUjAmAM pravRtti che. tethI bhagavAnanI Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 55 SHE bhaktimAM je hiMsA thAya che, te svarUpathI hiMsA che ane anubaMdhathI ahiMsAnuM kAraNa che; kema ke bhagavAnanI pUjAthI guNanI vRddhi thAya che, je ahiMsAnuM kAraNa bane che. 7 ahIM abhicArano artha e che ke, 'mivaraLa amivAraH' prastutamAM spenayAgamAM kAgaDAne je rIte ribAvIne yajJamAM nAza karavAmAM Ave che, tenuM abhicaraNa=anusaraNa, zatru upara thAya chete rIte ribAvIne zatruno nAza karavAmAM Ave che, e rUpa abhicAra phaLa ahIM grahaNa karavAnuM che. utthAna : 'ye ddi thI kRti bhAvaH" sudhInA kathanane kahenAra graMthakAra potAnuM anya vacana kahe che - TIkArcaH 'jhavavAma =' - ane jJAnasAra prakaraNamAM ame kahyuM che - vedokta vim / / vedoktapaNuM hovAthI manaHzuddhi dvArA yogIono karmayajJa paNa brahmayajJa che, e pramANe IcchatA evA tame zvetayAgane kema tyajo cho ? 'rUti' zabda jJAnasAranI sAkSInI samAptisUcaka che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, yAgAdimAM paNa, sattvazuddhirUpa phaLane AzrayIne amane pUjAmAM jevI apavAdautsarganI maryAdA che, tevI maryAdA nathI. e ja vAtane puSTa ka2vA anya yukti Ape che - TIkA : tathAnyato gAyatrI japAdestatsambhavAt sattvazuddhisambhavAnneyaM sthitirityapi bodhyam / asmAkaM tvananyagatyA AyavyayatulanayA'pavAdAzrayaNe sattvazuddhernAsambhavaH / / 55 / / TIkArya : .... tathAnyato * vodhyam / ane anyathI=gAyatrIjapAdithI, teno saMbhava hovAthI=sattvazuddhino saMbhava hovAthI, A sthiti nathI=amArA vyastavamAM utsarga-apavAdanI jevI maryAdA che, tevI maryAdA yAgIya hiMsAvidhimAM nathI, e pramANe paNa jANavuM. 0 'nevaM sthitiri~pi vodhyum' ahIM 'pi' thI e kahevuM che ke, pUrvamAM kahyuM ke, jema spenayAgathI manaHzuddhi thaI zakatI nathI, tema jyotiSTomAdi yajJathI manaHzuddhi karavI azakya che, tethI amArI kahelI jAtIya maryAdA nathI, te to jANavuM, paraMtu ahiMsaka evA gAyatrIjapAdithI sattvazuddhino saMbhava hovAthI hiMsaka evI yAgIya hiMsAthI sattvazuddhi karavI anucita che. ethI karIne A sthitimaryAdA nathI, ema paNa jANavuM. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u70 pratimAzataka/ bloka : papa utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, yAgIya hiMsAmAM amArA dravyastavanI sadaza maryAdA nathI; ane temAM heta Apyo ke, ahiMsaka evA gAyatrIjapAdithI manaHzuddhi thaI zake che, tethI hiMsaka evA yAgAdithI manaHzuddhi karavI ucita nathI. tyAM pUrvapakSI kahe ke, tame paNa sAmAyikAdi dvArA sattvazuddhi karI zako cho, to pachI hiMsaka evA dravyastavathI sattvazuddhi kaI rIte thaI zake ? tethI kahe che - TIkArtha: garbhavaM ....... sammA ! amane vaLI ananyagati hovAne kAraNe Aya-vyayanI tulanAthI apavAdanA AzrayaNamAM sattvazuddhino asaMbhava nathI. papA. vizeSArtha: graMthakAra kahe che ke, amArA mata pramANe malinAraMbhI dravyastavano adhikArI che. temanA mATe sattvazuddhino bIjo koI upAya nathI, tethI ananyagati hovAne kAraNe dravyastavamAM thatI hiMsA ane dravyastavamAM thatA lAbhonI tulanA karavAmAM Ave che=dravyastavamAM thatA lAbha rUpa Aya ane dravyastavamAM thatI hiMsArUpa vyayanI tulanA karavAmAM Ave che, ane jyAre vyaya karatAM AyanI adhika prApti thatI hoya ane vagara vyaye Ayano asaMbhava hoya tyAre apavAdanuM AzrayaNa karavAmAM Ave che, ane te AzrayaNamAM sattvazuddhino asaMbhava nathI=sattvazuddhi thAya che. zrAvaka saMsAramAM je malina AraMbha kare che, te jANe che ke AraMbha karavAnI pariNati haju mArI ucchinna thaI nathI. Ama chatAM, nirAraMbhI evA munio pratye ane nirAraMbhI jIvana jIvavAno upadeza ApanAra evA bhagavAna pratye jene atyaMta pUjyabuddhi che, tevo te zrAvaka, temanA pratyenI bhakti karIne nirAraMbhI jIvana jIvavAnuM sattva keLavato hoya che. tethI bhaktikALamAM je puSpAdinA avalaMbanathI ja bhagavAna pratye bhaktibhAva keLavIne nirAraMbharUpa temanA mArga pratye prasarpaNanA pariNAmavALo te bane che, te vakhate thatA te puSpAdinA AraMbharUpa vyaya karatAM sattvazuddhinA adhika lAbharUpa Aya prApta thavAnA kAraNe, tyAM manaHzuddhi pragaTe cheHnirAraMbha jIvana pratyenI abhimukha buddhirUpa manaHzuddhi tyAM pragaTe che, mATe amane koI doSa nathI. dravyastava vagara mAtra sAmAyikathI zuddhi te ja karI zake ke je atyaMta saMkSepapUrvaka niravadya jIvana jIvato hoya, ane tevo zrAvaka pUjAno adhikArI nathI paNa anya zrAvaka mAtra sAmAyikathI zuddhi karI zake nahi, paraMtu ucita kALe dravyastavathI ja zuddhi karI zake che, tethI "ananya gati hovAne kAraNe' ema kahela che. ApapA. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u71 pratimAzataka | zlokaH 56. avataraNikA: ananyagatikatve pUjAdAvanyathAsiddhiM zaGkate - avataraNikArca - pUjAdimAM ananyagatipaNuM pUrvamAM batAvyuM, taviSayaka anyathAsiddhinI zaMkA kare che - vizeSArtha : pUjA ke tevI bIjI AraMbha-samAraMbhavALI bhaktinI kriyAmAM malinAraMbhIne ananyagatipaNuM che, ema pUrvamAM kahyuM, tyAM pUrvapakSI pUjAdimAM ananyagatipaNuM anyathAsiddha che=ananyagatipaNuM nathI, te zaMkA kare che. zloka : nanvevaM kimu pUjayApi bhavatAM siddhyatyavadyojjhitAd, bhAvApadvinivAraNocitaguNaH sAmAyikAderapi / satyaM yo'dhikaroti darzanaguNollAsAya vittavyaye, tasyeyaM mahate guNAya viphalo heturna hetvantarAt / / 56 / / zlokArca - nanuM' thI zaMkA karatAM pUrvapakSI kahe che ke, A rIte=pUrve zloka-pa5 mAM kahyuM ke, hiMsaka evA yAgAdi karatAM gAyatrIjapAdithI sattvazuddhino saMbhava che e rIte, puSpAdinI hiMsArUpa pUjAthI anya sAmAyikAdithI satvazuddhino saMbhava hote chate, tamane pUjA vaDe zuM? bhAvaApattinuM nivAraNa karAye chate ucita guNa avadharahita evA sAmAyikAdithI paNa siddha thAya che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - tArI vAta sAcI che, paraMtu darzanaguNanA ullAsa mATe je vitavyayamAM adhikArI thAya che, temane A pUjA, mahAna guNa mATe thAya che, (tulya phaLamAM paNa kahe che -) ane hevaMtarathI hetu viphaLa nathI. IIpakA TIkA: nanvevamiti :- nanvevaM sattvazuddheranyataH saMbhave bhavatAM svarUpataH sAvadyayA pUjayApi kim ? jinavirahaprayuktabhAvApadvinivAraNe ucitoguNo'vadyojjhitAt=pAparahitAt, sAmAyikAderapi siddhyati, tasya pAramArthikavinayarUpatvAt / Aha ca 'puSpAmiSastutipratipattInAM yathottaraM prAmANyamiti / TIkArya : nanvayaM .... vim ?" "nana thI pUrvapakSI zaMkA karatAM kahe che ke, A rIte pUrve zloka-pa5 mAM kahyuM Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u72 pratimAzataka | zlokaH pa6 ke, hiMsaka evA yAgAdi karatAM gAyatrIjapAdithI satvazuddhino saMbhava che e rIte, puSpAdinI hiMsArUpa pUjAthI anya sAmAyikAdithI satvazuddhino saMbhava hote chate tamane svarUpathI sAvadha evI pUjA vaDe paNa zuM? utthAna : pUrvapakSI pUjA sivAya anyathI sattvazuddhino saMbhava kaI rIte thAya che, te batAvatAM kahe che - TIkArca - nivara.vinayapatviA jinavirahaprayukta bhAvaApattinuM vinivAraNa karAye chate ucita guNa avadharahita=pAparahita, evA sAmAyikAdithI siddha thAya che, kema ke tenuM =sAmAyikanuM, pAramArthika vinayarUpapaNuM che. vizeSArtha : pUrvapakSIno kahevAno Azaya e che ke, parane jema gAyatrInA japAdithI sattvazuddhino saMbhava hote chate yAgAdi hiMsA apavAdarUpa banatI nathI tema tame kahyuM, e rIte tamane anyathI sattvazuddhino saMbhava hovAthI svarUpathI sAvadya evI pUjAnI pravRtti apavAdarUpa svIkArI zakAya nahi. anyathI sattvazuddhino saMbhava kaI rIte che, te batAvatAM pUrvapakSIe kahyuM ke, jinavirahaprayukta bhAvaApattinuM vinAvaraNa karAye chate ucita guNa pAparahita evA sAmAyikAdithI paNa siddha thAya che; kema ke sAmAyika pAramArthika vinayarUpa che. teno Azaya e che ke vartamAnamAM sAkSAt bhAvajinano viraha che, tethI jIvane jinaviraha prayukta bhAvaApatti prApta thAya che. uttama bhAva karavA mATenI sAmagrIno abhAva te bhAvaApatti che; kema ke jo sAkSAt bhagavAna hoya to temane vaMdana-namana-pUjanAdi karIne je pariNAmo karI zakAya che, te temanA virahamAM karavAM duSkara che. mATe sAkSAtu bhagavAnanA virahane kAraNe bhAva Apatti prApta thaI. tenuM nivAraNa karavA mATe yatna karavo hoya to tene anurUpa ucita vinaya keLavavo joIe. tethI zrAvako bhAvajinanA virahamAM jinamUrtinI pUjA karIne ucita guNa keLave che. tenAthI bhAvaApattinuM nivAraNa thAya che. paraMtu pUrvapakSI kahe che ke, pAparahita evA sAmAyikAdithI paNa ucita guNa thaI zake che. jema sAvadya evI pUjAthI tame ucita guNanI siddhi mAno cho, tema pAparahita evA sAmAyikAdithI paNa te guNanI siddhi thaI zake che; kema ke sAmAyikAdi kriyA te bhagavAnanA vacanAnusAra sevavA yogya niravadya anuSThAnarUpa che. tethI jeo bhagavAnanA vacananA smaraNapUrvaka sAmAyikAdi anuSThAna kare che, te bhagavAnano ja vinaya kare che ane te pAramArthika vinaya che. vinaya eka prakAranI mAnasika kriyA che ane bhagavAnanA vacananA smaraNapUrvaka sAmAyikAdi anuSThAnanuM sevana karavuM, te bhagavAnano pAramArthika vinaya che; kema ke, pUjAdi upacAra vinayarUpa che, jyAre vacananA smaraNapUrvaka ratnatrayInuM pAlana karavuM, e pAramArthika vinayarUpa che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ bloka 56 u73 bhagavAnanA vacanAnusAra karAtuM ratnatrayInuM sevana e AtmAmAM rahelAM karmonuM vinayana karI zake che. AthI ja jJAna, darzana ane cAritrane vinayarUpa kahela che. A rIte sAmAyikAdithI ucita guNanI siddhi thaI zake che, tethI pUrvapakSI kahe che ke, svarUpathI sAvadya pUjA karatAM anya evA sAmAyikAdithI cittanI zuddhino saMbhava hovAthI svarUpathI sAvadya pUjA karavI ucita nathI. utthAna : pUrvapakSIe kahyuM ke, sAmAyikanuM pAramArthika vinayarUpapaNuM che. tene ja batAvavA arthe zAstrapATha Ape che - TIkArya - bAda gha - puSyAmiSa ...... prAmAti puSpa, AmiSa, stuti ane pratipattinuM yathottara prAmANya che. 0 prAmAbhiti ahIM 'ti' zabda sAkSIpAThanI samAptisUcaka che. vizeSArtha: yadyapi cAreya prakAranI pUjA zAstrane saMmata che, te rUpe pramANa che, paraMtu uttarottara adhika adhika bhagavad bhaktisvarUpa hovAthI adhika adhika pramANarUpa cheHsvakArya evI nirjarAne adhika adhika karanAra che, ane sAmAyika e pratipattirUpa hovAthI puSpAdi pUjA karatAM adhika nirjarAnuM kAraNa che, ane cAreyamAM pratipatti pUjA sarvazreSTha che, tethI sAmAyaka pratipattirUpa hovAthI pAramArthika vinaya svarUpa che. bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvane kAraNe uttama dravyonI pUjAno pariNAma thAya che, tethI zrAvaka puSpacaMdanAdi uttama dravyothI bhagavAnanI bhakti kare che, ane te nirjarAnuM kAraNa che, tethI puSpAdi pUjA pramANarUpa che. puSpAdi pUjA karyA pachI bhagavAna jevA thavAnI abhilASAvALo zrAvaka, uttama sAmagrIkaAmiSa, bhagavAna samakSa mUkIne A bhogasAmagrI pratye nispRha citta karavAnI abhilASAvALo hoya che, tethI prathama puSpAdi pUjA karatAM AmiSa pUjA adhika nirjarAnuM kAraNa bane che, mATe adhika pramANarUpa che. tyAra pachI bhagavAnanA guNothI AtmAne raMjita karavA mATe bhagavAnanA guNonI stutirUpa caityavaMdananI kriyA kare che, je puSpa ane AmiSa pUjA karatAM adhika nirjarAnuM kAraNa che; kema ke bhagavAnanA guNothI uparaMjita thaIne vizeSa prakAranA nirlepabhAva tarapha javA mATeno upayoga stutikALamAM hoya che. tethI puSpa ane AmiSa pUjA karatAM stotrapUjA adhika nirjarAnuM kAraNa che, mATe adhika pramANarUpa che. ane cothI pratipatti pUjA e bhagavAnanI AjJAnA pAlanarUpa che. pUjAdi kriyArUpa AjJAnuM pAlana pratipatti pUjArUpa nathI, paraMtu sarvatra nispRha thaIne niravadya jIvana jIvavAnA svarUpa AjJAnuM pAlana pratipatti pUjArUpa che, ane te pratipatti pUjArUpa sAmAyika anuSThAna che; kema ke sarva sAvadyano tyAga karIne niravadya bhAvo tarapha javAnA yatnarUpa sAmAyikanI kriyA che. ane te paripUrNa munine hoya che, ane zrAvakane dvividha-trividha hovAthI muninI kAMIka najIka javA svarUpa che. tethI prathama traNa pUjA karatAM pratipatti pUjA adhika nirjarAnuM kAraNa che, mATe sarvathI adhika pramANarUpa che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u74 pratimAzataka | zloka : 5 utthAna : avataraNikAmAM graMthakAre ananyagatipaNAmAM anyathAsiddhinI zaMkAnuM je ghotana karyuM, te zaMkA ATalA kathanathI zlokamAM vyakta thAya che. have zlokanA uttarArdhathI te zaMkAnuM nivAraNa kare che - TIkA :___uttaramAha-'satyamiti-satyamitya gIkAre, yo darzanaguNollAsAya samyaktvaguNavRddhyarthaM, vittavyaye kSetre dhanavApAyAdhikaroti adhikArabhAgbhavati, tasyeyaM pUjA, mahate guNAya bhavati, adhikArivizeSeNa kAraNavizeSAtphalavizeSasya nyAyyatvAd, bhUmnA tatpravRttezcAta eva dravyastavaH zrAddhAnAM hastizarIratulyo, bhAvastavazca teSAM kiJcitkAlInasAmAyikAdirUpastadakSitulya iti tatra tatra sthitam / TIkArya : 3ttaramAda - pUrvapakSIe pUrvamAM kahyuM ke, je rIte tame gAyatrIjapAdithI satvazuddhino saMbhava hovAne kAraNe yAgIya hiMsAne apavAdarUpa svIkAratA nathI, e ja rIte sAmAyikAdithI satvazuddhino saMbhava hovAne kAraNe svarUpathI sAvadha pUjA paNa hitakArI nathI. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - "satyam' e ardha aMgIkAramAM che. tArI=pUrvapakSInI, vAta sAcI che; kema ke, sAmAyikAdithI zuddhi thatI hoya to svarUpathI sAvadha evI pUjA ISTa na gaNAya, paraMtu koIka apekSAe sAmAyikAdithI zuddhi na thatI hoya tevA jIvone AzrayIne pUjAthI zuddhi thAya che, e apekSAe potAne pUrvapakSInI vAta ISTa nathI. te batAvatAM kahe che - "o nA ..... cAdhyatva,' je darzataguNanA ullAsa mATe samyakta guNanI vRddhi mATe, vitavyayakSetramAM dhanavapana mATe adhikArabhAgI thAya che, tenI A pUjA, mahAna guNa mATe thAya che, kema ke adhikArI vizeSa vaDe kAraNavizeSathI phalavizeSatuM tyAdhyapaNuM che. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke, pUjA karanAra jIva paNa sAmAyikano adhikArI che. tethI zrAvaka sAmAyika paNa kare che, ane sAmAyikathI jo tenI zuddhi thatI hoya to sAvadya pravRttirUpa pUjAmAM kema prayatna kare ? tethI kahe TIkArya : mUnA ..... tim 'atizayathI adhikapaNAthI, temAM dravyastavamAM, pravRtti che, AthI karIne ja zrAvakone dravyastava hAthInA zarIra tulya che, ane kiMcitkAlIna sAmAyikAdirUpa bhAvastava Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 56 teone=zrAvakone, tenI=hAthInI, akSi tulya che, e pramANe tyAM tyAM=jyAM jyAM dravyastava-bhAvastavanI vicAraNA zAstramAM karI che tyAM tyAM, sthita che. vizeSArtha : 675 jIvane bhagavAnanA guNothI raMjita thaIne bhagavAna pratye bahumAnabhAva pragaTyo che, Ama chatAM saMsAranI sAvadya pravRttithI tenuM citta hajI nivRtta thayuM nathI ane tethI mamalanAraMbharUpa saMsAranI arthopArjanAdirUpa kriyAo kare che, tevA jIvane potAnA darzanaguNane atizayita karavA mATe bhagavAnanI bhaktimAM dhanavyaya karavAno adhikAra prApta thAya che. tevo jIva bhagavAnanI pUjAthI je prakAranA guNo pragaTAvI zake che, tevA vizeSa guNo sAmAyikAdinI kriyAthI te pragaTAvI zakato nathI; kema ke haju paNa nirAraMbha jIvana jIvavA mATe tenuM mAnasa ullasita thayuM nathI, paraMtu nirAraMbhI evA sAdhuo ane nirAraMbha jIvanane batAvanAra evA bhagavAnanAM vacano pratye tene atyaMta Adara che, tevo jIva uttama dravyothI bhagavAnanI pUjA karIne vizeSa prakAranA bhAvollAsa karI zake che. jyAre sAmAyikanI pravRtti phakta kriyAtmaka karavAnI nathI, paraMtu nirAraMbhI mAnasa pedA karavA mATe karavAnI che, ane nirAraMbhabhAvamAM yatna karI zake tevuM vizeSa mAnasa malinAraMbhI zrAvakanuM nathI. tethI pUjAnI kriyA mATe tevo zrAvaka adhikA2IvizeSa che, ane tevA zrAvakanI pUjAnI kriyA te nirjarA pratye kA2NavizeSa che. tethI jyAre tevo malinAraMbhI zrAvaka pUjA karIne je nirjarArUpa phaLavizeSane prApta kare che ke darzanazuddhine prApta kare che, tevuM phaLavizeSa sAmAyikathI prApta karI zakato nathI. tethI tevA jIvone pUjAmAM vizeSa yatna ka2vo te nyAyya=yukta che. AthI ja tevo vivekasaMpanna zrAvaka sAmAyikAdi kriyA karatAM bhagavadbhaktinA anuSThAnamAM adhika pravRtti kare che. AthI karIne zAstramAM kahyuM che - zrAvakane dravyastava hAthInA zarIra jeTalo vizALa che ane sAmAyikAdirUpa bhAvastava hAthInI AMkha jeTalo alpamAtrAmAM hoya che; kema ke te jANe che ke mArI bhUmikA pramANe dravyastavathI je lAbha mane thAya che, tevo lAbha sAmAyikathI mane thaI zake tema nathI. Ama chatAM tevo zrAvaka sarvathA niravadyabhAvano arthI che, tethI jyAre jyAre vIryano prakarSa thAya tyAre tyAre koIka kALe sAmAyikAdimAM yatna karIne paNa potAnuM vizeSa citta nirmANa karavA prayatna kare che, to paNa teno vizeSa prayatna dravyastavamAM che. joke vivekasaMpanna zrAvaka kyAreka sAmAyika kare tyAre bhAvastavanI prApti thAya to, avazya dravyastava karatAM adhika nirjarAne sAmAyika dvArA prApta kare che, to paNa tenuM nirAraMbhI citta nahi hovAne kAraNe dIrghakALa sudhI sAmAyika dvArA tevo bhAva te karI zakato nathI, jyAre pUjA dvArA dIrghakALa sudhI uttama bhAvo karI zake che. AthI ja adhika nirjarAnuM kAraNa sAmAyika hovA chatAM tevo zrAvaka hAthInA zarIra jeTalI dravyastavanI pravRtti kare che ane hAthInI AMkha jeTalI alpamAtrAmAM sAmAyikanI kriyA kare che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 utthAna : pUrvamAM sthApana karyuM ke, dhana vAparavAnA kSetramAM ja dhanavapana mATe je adhikArI che, te vyaktine bhagavAnanI pUjAthI vizeSa guNa thAya che. tethI ja sAmAyikAdi karatAM dravyastavamAM tevA zrAvakanI vizeSa pravRtti hoya che. tevA jIvone AzrayIne to sAmAyika karatAM pUjAmAM yatna karavo vizeSa ucita che. paraMtu bhinna prakAranA jIvone AzrayIne vicArIe to, keTalAkane dravyastavathI jema manazuddhi thaI zake che, tema sAmAyikathI paNa manazuddhi thaI zakatI hoya, to sAmAyika ane dravyastava tulyaphaLavALuM tevA jIvone AzrayIne hoI zake. ane te sthAnamAM pUrvapakSI kahe ke, jema gAyatrIjapAdithI mananI zuddhi thavAthI yAgAdi ka2vA ucita nathI, tema sAmAyikathI manazuddhi thavAne kAraNe AraMbharUpa pUjAnI kriyA karavI ucita na gaNAya. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkA H tulyaphalatve'pyAha-" hetvantarAt heturviphalo na" tathA ca dAnAdInAM sAmAyikAdInAM devapUjAyAzca zrAddhocitaphale tRNAraNimaNinyAyena kAraNatvAnna doSo'ta eva zramaNamadhikRtyApyuktam'saMvaranirjarArUpo bahuprakArastapovidhiH sUtre / rogacikitsAvidhiriva kasyApi kathaJcidupakArI' / / iti / / 56 / / TIkArtha pratimAzataka | zloka : 56 : tulya tatvaDayAda - tulyaLamAM paNa kahe che - henvantarAt ..... vito na / 'henvaMtarathI hetu viLa nathI'=manaHzuddhinA kAraNIbhUta sAmAyikAdirUpa henvaMtarathI dravyastavarUpa manaHzuddhino hetu viphaLa nathI. e ja vAtane yuktithI spaSTa karatAM kahe che tathA vai ..... um ane te rIte=henvaMtarathI hetu viphaLa nathI te rIte, dAnAdinuM, sAmAyikAdinuM ane devapUjAnuM zrAddhane ucita phaLamAM tRNa-araNi-maNinA nyAyathI kAraNapaNuM hovAthI doSa nathI. AthI karIne ja zramaNane AzrayIne paNa kahevAyeluM che - - saMvara * 3vArI / / ti|| sUtramAM saMvara, nirjarArUpa aneka prakAre tapovidhi roganI cikitsAvidhinI jema koIne paNa koI rIte upakArI che. 'kRti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. pa6|| vizeSArtha : pUrvamAM sthApana karyuM ke, zrAvakone hAthInA zarIra jeTalo dravyastava che ane hAthInI AMkha jeTalo kiMcitkAlIna sAmAyikAdirUpa bhAvastava che. tenuM kAraNa e che ke zrAvaka dravyastavathI jevA viziSTa bhAvo pedA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : pa. u7 karI zake che, tevA viziSTa bhAvo sAmAyikAdithI karI zakato nathI; tethI phaLano artha evo zrAvaka vizeSarUpe dravyastavamAM yatna kare che. have koI zrAvaka dravyastavanI jema sAmAyikathI paNa samAna phaLa meLavI zake che, to tene AzrayIne zuM? te vAta mULa zlokamAM batAvatAM kahe che - hevaMtarathI hetu viphaLa nathI. Azaya e che ke, mokSanA kAraNarUpa dravyastava karatAM hevaMtararUpa sAmAyikathI hetu viphaLa nathI=mokSanA kAraNarUpa dravyastavarUpa hetu viphaLa nathI. mATe jema zrAvakane sAmAyika kartavya che tema ucita kAryarUpa dravyastava paNa kartavya che e siddha thAya che. ane te ja padArthane spaSTa karavA mATe tathA ra thI kahe che - ane te rIte=hevaMtarathI hetu viphaLa nathI te rIte, zrAvakane dAnAdi, sAmAyikAdi ane devapUjAnA zrAvakane ucita phaLamAM tRNa, araNi, maNi nyAyathI kAraNapaNuM hovAne kAraNe doSa nathI. Azaya e che ke, jema tRNathI agni pedA thaI zake che, araNinA kASThathI agni pedA thaI zake che ane maNithI agni pedA thaI zake che, tethI agnino arthI je vakhate je upalabdha hoya tenAthI agni mATe yatna kare che; tema zrAvaka paNa zrAvakAcAranA ucita phaLanI prApti dAnAdi, sAmAyikAdi ane devapUjAthI karI zake che. tethI ucita kALe te dAnAdimAM prayatna kare, tema ucita kALe sAmAyikamAM paNa yatna kare ane ucita kALe devapUjAmAM paNa yatna kare. paraMtu ema na vicAre ke, sAmAyikathI mane phaLanI prApti thAya che, to devapUjA karavAnI jarUra nathI; kema ke, jema nirjarAnuM kAraNa zrAvaka mATe sAmAyika che, tema devapUjA paNa che. mATe zrAvakane sAmAyikathI nirjarArUpa phaLanI prApti hovA chatAM devapUjAmAM yatna kare tema svIkAravAmAM doSa nathI. hevaMtarathI hetu viphaLa nathI, e ja vAtane AgamavacanathI spaSTa karavA mATe kahe che ke, AthI karIne ja sAdhune AzrayIne kahevAyeluM che - jene jevA prakArano roga hoya tene tevA prakAre judI judI cikitsA hoya che. te rIte sAdhune saMvara-nirjarAnA kAraNarUpa evo tapa paNa, koIka jIvane AzrayIne koIka tapa upakAraka thAya, ane anya jIvane AzrayIne anya tapa upakAraka thAya. jema koI jIva svAdhyAyAdithI vizeSa saMvega pedA karI zakato hoya to svAdhyAyAdithI tene upakAra thAya, ane koI jIva vizeSa prakAranA upavAsAdi tapathI vizeSa saMvega pedA karI zakato hoya to tevA jIvone AzrayIne upavAsAdi tapa upakAraka thAya. paraMtu eTalA mAtrathI svAdhyAyAdine AzrayIne upavAsAdine saMvaranA akAraNa tarIke svIkArI zakAya nahi. tethI jema je sAdhune je tapathI nirjarAnI siddhi thaI hoya te sAdhu temAM ja yatna kare to paNa, anya tapa kartavya nathI tema kahI zakAya nahi; te ja rIte je zrAvaka sAmAyikathI mokSane anukULa bhAvo karI zake che, te zrAvaka sAmAyikamAM yatna kare to paNa, je zrAvakane bhagavAnanI pUjAthI paNa vizeSa pariNAma thato hoya teNe paNa sAmAyikathI ja Atmahita sAdhavuM ane devapUjA kartavya nathI, tema svIkArI zake nahi. paraMtu potAnI bhUmikA pramANe jyAre sAmAyikathI lAbha thato hoya tyAre sAmAyikamAM yatna kare, ane jyAre sAmAyikathI tevo bhAva karI zake tema na hoya tyAre dravyastavamAM yatna kare, ke jethI vizeSa prakArano bhAva dravyastavathI ullasita thAya. Q-23 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GOC pratimAzatakazloka : papha-pa7 Azaya e che ke, zrAvaka saMsAranA AraMbhavALo hoya che, tethI taddana nirAraMbha pariNAma tarapha javAnA yatnarUpa sAmAyikamAM prAyaH yatna karI zake nahi; ane kvacit sAmAyikamAM yatna karI zake to paNa alpakALa pUrato karI zake tema hoya che. tethI tevo zrAvaka zeSakALamAM dravyastavamAM yatna kare to bhagavAnanA guNothI potAnA cittane raMjita karI zake, paraMtu tene choDIne phakta sAmAyikamAM yatna kare to potAnI tevI cittanI bhUmikA nahi hovAthI sAmAyikanI kriyAmAM mAtra yatna thaI zake, paraMtu mAtra sAmAyikanI kriyA karavAthI nirAraMbha mAnasa karI zake nahi. tethI tevA kALe bhagavAnanI bhaktithI ja tenuM hita prApta thAya che. ApaNA avataraNikA : ArambhazaGkAyAmatra doSAnAha - avataraNiyArtha: ahIMyAM=jinAcaviSayaka AraMbhanI zaMkAmAM, doSone kahe che - vizeSArtha : zloka-55mAM kahela ke, gAyatrIjapAdithI mana zuddhi thatI hoya to svarUpathI duSTa evA jyotiSThomAdi yajJothI mana:zuddhi mATe yatna karavo ucita na gaNAya. tenuM samAdhAna e karyuM ke, pUjAmAM ananyagati che, tethI apavAdika pUjAmAM sattvazuddhino saMbhava che; jyAre jyotiSThomAdimAM ananyagati nathI. pUjAmAM ananyagati kaI rIte che, te vAta zloka-paDa mAM spaSTa karI. tyAM pUrvapakSI zaMkA kare ke, pUjAmAM paNa AraMbhanA doSo che. tethI jema svarUpathI duSTa evA jyotiSTomAdithI sattvazuddhi karavI ucita nathI, tema AraMbhanI pravRttivALI evI bhagavAnanI pUjAnI kriyAthI sattvazuddhi karavI ucita nathI, paraMtu sAmAyikAdithI manaHzuddhi karavI ucita che, e prakAranI zaMkAmAM doSo kahe che - bloka: anyArambhavato jinArcanavidhAvAraMbhazaGkAbhRto, mohaH zAsananindanaM ca vilayo bodhezca doSAH smRtAH / saGkAzAdivadiSyate guNanidhirdharmArthamRddhyarjanam, zuddhAlambanapakSapAtanirataH kurvannupetyApi hi / / 57 / / zlokArdha - anya AraMbhavALAo evA jinArcanavidhimAM AraMbhanI zaMkA dhAraNa karanArAone moha, zAsananiMdana ane bodhino vilaya doSo kahevAyelA che. saMkAzAdinI jema dharmane mATe Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GIG pratimAzataka | zlokaH pa7 RddhinuM sarjana aMgIkAra karIne paNa vinopArjana karato, zuddha AlaMbananA pakSapAtamAM nirata evo zrAvaka nizcita guNanidhi tarIke abhimata che. pachI TIkA : 'anyArambhavata' iti :- anyArambha:-jinagRhAtiriktArambhaH, tadvato, jinArcanavidhau-vihitajinapUjAyAmArambhazaGkAM bibhartItyArambhazaGkAbhRt tasya, mohA anAbhogaH, sveSTArthabhraMzAt / zAsananindanaM ca kIdRza eteSAM zAsane dharmo ye sveSTadaivatamapi zaGkitakaluSitA nArAdhayantIti, tato bodhevilayazca, anucitapravRttyA zAsanamAlinyApAdanasya tatphalatvAt / Aha ca 'ya: zAsanasya mAlinye'nAbhogenApi varttate / banAti sa tu mithyAtvaM mahAnarthanibandhanam' iti / (dvAtriMzikA 6/30) ete doSAH smRtAH / TIkArca - kanyArabada .... mRtaka / anya AraMbha=jinagRhathI atirikta AraMbha, te AraMbhavALAo ane jinArcanavidhimAM=vihita jinapUjAmAM, AraMbhanI zaMkA dhAraNa karanArAone A doSo rahelA che- (1) moha-anAbhoga (ajJAna). che, svaISTanA arthatA bhraMzathI; ane (2) zAsanakiMdana che, ke AmanA zAsanamAM kevA prakArano dharma che ke zaMkAthI kaluSita thayelA teo svaISTadevatAne paNa ArAdhatA nathI ? ane tenAthI=zAsanalidAnA nimittathI (3) bodhino vilaya thAya che, kema ke anucita pravRttithI zAsanamAlityatA ApAdananuM tatkalapaNuM=bodhivilayarUpa phalapaNuM, che. temAM sAkSI ApatAM kahe che - 'sAda gha' - ane kahyuM che - ... vizvana, je zAsananA mAlicamAM anAbhogathI paNa varte che. te vaLI mahAanarthanA kAraNabhUta mithyAtvane bAMdhe che. 0 'ti' zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. "naradhAntIti' mAM ti zabda hetu arthaka che. vizeSArtha: je jIva saMsAramAM AraMbha karI rahyo che ane jinapUjAmAM AraMbhanI zaMkAne dhAraNa karI rahyo che ane te zaMkAne kAraNe pUjAnI pravRttithI dUra rahe che, to malinAraMbhIne pUjA dvArA je ISTa artharUpa cittanI nirmaLatA thAya che, te tene thatI nathI; ane temAM kAraNa teno mohaajJAnarUpa doSa che te jANato nathI ke malinAraMbhIne cittanI zuddhino upAya e bhagavAnanI pUjA che, ane AvA ajJAnane kAraNe ja cittazuddhirUpa potAnA ISTa arthathI te bhraSTa thAya che=vaMcita rahe che. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u80 pratimAzataka | zloka : pa7 vaLI je jinapUjAmAM AraMbhanI zaMkA kare che, te bIjA dvArA zAsananI niMdA karAve che, ane te niMdAnuM svarUpa batAvatAM kahe che - A lokonA zAsanamAM kevA prakArano dharma che ke svaISTadevatAne paNa zaMkAthI kaluSita thayelA evA teo ArAdhatA nathI!taTastha vicAraka hoya tene thAya ke dharma haMmezAM ISTadevatAnI ArAdhanA karavAnuM kahe che, paraMtu A lokonA zAsanamAM je dharma che, te viveka vagarano che. AthI ja potAnA ISTadevatAnI pUjAmAM AraMbhanI zaMkAthI kaluSita thaIne teo potAnA ISTadevatAnI paNa ArAdhanA karatA nathI. A prakAranI zAsananI niMdA vicArakane temanI anucita pravRttithI thAya. tethI pUjAmAM AraMbhanI zaMkA karanArAo bIjA jIvone zAsanathI vimukha rAkhavAnuM kRtya kare che, tethI bodhidurlabha bane che; kema ke, bhagavAnanI pUjAmAM AraMbhanI zaMkAthI teo pUjA karatA nathI te anucita pravRtti che, ane tenA kAraNe teo zAsananuM mAlinya ApAdana kare che, ane tenuM phaLa bodhino vilaya=nAza che. ane temAM anyanI sAkSI ApI ke, zAsananA mAlinyamAM jeo anAbhogathI varte che, teo mahAanarthanA kAraNabhUta mithyAtvane bAMdhe che. ahIM vizeSa e che ke, je jIvone koI darzana pratye pakSapAta na hoya ane tattvane jANavAmAM abhimukha thayelA hoya evA jIvone, prathama dRSTie te te dharmanI ucita pravRttine joIne te te dharma pratye AkarSaNa thAya che. tevA jIvo jyAre jue ke, jaino AraMbhanI zaMkAthI ISTadevatAnI pUjA karatA nathI, tyAre teone jainadharma viveka vagarano che, tema lAge; tethI te darzanane jANavAnI jijJAsA teone thAya nahi. teonI buddhimAM jainadarzananI hInatAnuM je sthApana thayuM, tenuM kAraNa je loko bhagavAnanI pUjAmAM AraMbhanI zaMkA karIne bhagavAnanI pUjA karatA nathI, te bane che. tethI teonI te pravRtti zAsananI niMdAnuM kAraNa kahela che. TIkAH nanu evamanyArambhapravRttaH pUjArthamArambhe pravartatAmityAgatam / tathA ca'dharmArthaM yasya vittehA tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya dUrAdasparzanaM varam / / (agnikArikASTaka zlo. 6) ityanena virodha iti cet ? na, sarvaviratApekSayAsya zlokasyAdhItatvenAvirodhAt / gRhasthApekSayA tu sAvadhapravRttivizeSasya kUpadRSTAntenAnujJAtatvAnna kevalaM tasya pUjAgIbhUtapuSpAvacayApyArambhe pravRttiriSTA api tu vANijyAdisAvadhapravRttirapi kAcit kasyacit, viSayavizeSapakSapAtarUpatvena pApakSayaguNabIjalAbhahetutvAt / tadidamAha - saGkAzAdivat saGkAzazrAvakAdiriva, dharmArthamRddhyarjanaM= vittopArjanamupetyApi aGgIkRtyApi, hi=nizcitam, kurvan zuddhAlambane yA pakSapAtastatra nirata iti hetorguNanidhi: guNanidhAnamiSyate / / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH pa7. 681 TIkArtha: nana .... ti ghe? "nanuM' thI pUrvapakSI kahe ke, A pramANe anya AraMbhamAM pravRtta thayelA pUjAone mATe. AraMbhamAM pravartA, e pramANe prApta thayuM. ane te pramANe pUjA mATe AraMbhamAM pravRttino svIkAra karavo paDe te pramANe, thaI ... vara // A sAkSIpATha sAthe virodha che. "thaI ... vara" | sAkSIpATha kaho, teno artha A pramANe - dharmanA mATe jene dhananI IcchA che, tene anIhAanicchA, zreSTha che. kAdavanA prakSAlanathI kharekhara dUrathI asparzana zreSTha che=kAdavathI kharaDAIne prakSAlana karavA karatAM kAdavathI dUra rahevuM zreSTha che. ra' teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM. sarvavirata ...... virothAt, sarvaviratanI apekSAe A zlokanuM adhItapaNuM hovAthI kahevAyeluM hovAthI, avirodha che. JdasthApekSA ..... detutvAn ! vaLI gRhasthanI apekSAe phUpadaSTAMtathI sAvaghapravRttivizeSanuM anujJAtapaNuM hovAne kAraNe, teneegRhasthane, pUjAnA aMgabhUta puSpanA avacayavALI paNa AraMbhamAM pravRtti kevala ISTa che ema nahi, paraMtu koIka vANijyAdi sAvadha pravRtti paNa koIkane ISTa che; kema ke viSayavizeSatA pakSapAtarUpa hovAne kAraNe pApakSaya dvArA guNabIjanA lAbhanuM kAraNa che. vizeSArtha: nana thI pUrvapakSI kahe che ke, tame pUrvamAM sthApana karyuM ke, anya AraMbhavALI vyakti jinapUjAmAM AraMbhanI zaMkA kare che, tene mohAdi doSonI prApti che. te rIte e prApta thayuM ke, saMsAranA AraMbhamAM pravRtta vyaktie pUjA mATe AraMbhamAM pravRtti karavI joIe; ane tema svIkArIe to 'dharmArtha .. e zlokanI sAthe virodha prApta thAya che. kema ke e zlokamAM spaSTa kahyuM che ke, dharma mATe jene dhananI IcchA che, tenA karatAM dhananI anicchA zreSTha che. ane te rIte vicArIe to dharma mATe AraMbhanI pravRtti karavA karatAM AraMbhanI pravRtti na karavI te zreSTha thAya. tethI sAkSIpAThane kahenArA zAstravacana sAthe virodha hovAne kAraNe pUjA mATe AraMbhanI pravRtti malinAraMbhIe karavI joIe tema kahevuM ucita nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke, tArI vAta barAbara nathI. 'ghartha .....' e zloka sarvaviratinI apekSAe kahevAmAM Ave che. Azaya e che ke koI jIva sarvaviratinA pariNAmane pAmelo hoya ke sarvaviratinA pariNAma tarapha jato hoya tevA jIvane AzrayIne kahyuM che ke, dharmanAM kAryo karavA mATe tuM vittanI IcchA rAkhe che, tenA karatAM tuM anicchAmAM yatna karIza=nispRha cittamAM yatna karIza, te zreSTha che. paraMtu je loko malinAraMbhavALA che teo anicchAmAM yatna karI zake tema nathI, AthI ja saMsAranA bhogo mATe AraMbha-samAraMbhanI pravRtti kare che. tevA jIvone AzrayIne to dharmArthe vittanI IcchA paNa doSarUpa nathI, ane e ja vAta AgaLa yuktithI batAve che - Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 57 vaLI gRhasthanI apekSAe sAvaghapravRttivizeSanuM phUpadaSTAMta vaDe anujJAtapaNuM hovAthI gRhasthane pUjAnA aMgabhUta puSpone bhegAM karavArUpa AraMbhamAM pravRtti kevala ISTa che ema nahi, paraMtu koIka vANijyAdi sAvadya pravRtti paNa koIkane ISTa che; kema ke viSayavizeSanA pakSapAtarUpa hovAne kAraNe=lokottara puruSa evA bhagavAnarUpa viSayavizeSa pratye pakSapAta hovAne kAraNe, te bhagavAnanI bhakti mATe karAtI sAvagha pravRtti paNa pApakSa dvArA guNabIjanA lAbhano hetu che=vItarAgatA pratyenA rAgarUpa guNabIjanuM kAraNa che. ahIM sAvaghapravRttivizeSa kahyuM, teno bhAva e che ke malinAraMbhI gRhastha saMsAramAM je sAvagha pravRtti kare che, te bhagavadbhakti-arthaka nathI, tethI te pravRtti kUpadaSTAMtathI anujJAta nathI. paraMtu bhagavadbhaktiarthaka karAtI je sAvadya pravRtti che, te tenA karatAM vilakSaNa che ane vizeSarUpa che, tethI kUpadaSTAMtathI te anujJAta che. ane te sAvadha pravRttinI vilakSaNatA e che ke anya sAvadya pravRtti cittane malina karanAra che, jyAre bhagavadbhakti-arthaka karAtI sAvadha pravRtti cittanI zodhaka che; e rU5 vizeSatA hovAne kAraNe kUpadaSTAMtathI anujJAta che. ane kUpadaSTAMtathI te anujJAta hovAne kAraNe AraMbhamAM phakta pUjAnAM aMgabhUta puSpone ekaThAM karavAnI pravRtti ISTa che ema nahi, paraMtu koIka prakAranI vANijyAdi sAvadya pravRtti paNa koIkane ISTa che. Azaya e che ke, karmAdAnarUpa sAvadya pravRtti ISTa che ema kahevuM nathI, paraMtu zrAvakane ucita evI vANijyAdi pravRtti ISTa che. ane koIkane ISTa che, paraMtu badhAne ISTa nathI, ema kahyuM teno bhAva e che ke saMkAza zrAvaka jevA jIvo ke jemaNe pUrvabhavamAM devadravyanuM bhakSaNa karyuM che, ane te RNamukti arthe vANijyAdi pravRtti kare che, teone ISTa che. ane "saMkAzAdinI jema, e pramANe AgaLamAM kahevAze te rIte anya paNa koIka jIvo, sAmAyika-pauSadhAdi niravadya pravRtti karIne dharmamAM udyama karavAnI IcchAvALA hovA chatAM te rIte karavA samartha banatA nathI, paraMtu bhagavad pUjAthI ja cittavizuddhi karI zake evI bhUmikAvALA che, ane potAnI pAse sArI rIte bhagavadbhakti karI zake evA prakArano dhanasaMcaya nathI, tevA jIvo vANijyAdi sAvadya pravRtti karIne paNa bhagavadbhakti ke tevA prakAranAM zAsanaprabhAvanAdi kAryo kare, tevA jIvone paNa 'vit' thI grahaNa karavAnA che; ane durgatA nArI jevA avyutpannane paNa 'vavi ' thI grahaNa karavAnA che, enuM spaSTIkaraNa A ja zlokamAM graMthakAra svayaM AgaLa karavAnA che. ahIM viSayavizeSano pakSapAta hovAne kAraNe ema kahyuM, teno bhAva e che ke, bhagavadbhakti arthe jyAre sAvadha pravRtti saMkAza sadaza ke anya koI bIjo paNa kare, tyAre te sAvadya pravRtti bhagavad pUjA arthe hovAne kAraNe te sAvadha pravRttino viSaya dhanasaMcaya dvArA bhagavadbhakti che, paraMtu bhogAdi nathI; tethI bhagavadbhaktirUpa viSayavizeSano te sAvadya pravRtti karavAmAM pakSapAta che, ane te pakSapAtane kAraNe te sAvadya pravRtti dvArA pApakSaya thAya che, jyAre saMsAranI bhAgalAlasAthI sAvadha pravRtti thAya che tyAre pApabaMdha thAya che. tethI bhagavadbhakti arthe karAtI vANijyAdi sAvadya pravRttithI pApakSa dvArA guNabIjano lAbha thAya cheete sAvadya pravRttikALamAM bhagavAna pratye vadhato jato bahumAnabhAva pApalaya dvArA guNaprAptinA bIjanuM sAdhana bane che, tethI tevI sAvadya pravRtti ISTa che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 pratimAzataka, zloka: pa7 TIkArca - tamiAda' - te A pUrvamAM kahyuM ke, koIkane koIka vANijayAdi sAvadha pravRtti ISTa che, te A, mULa zlokamAM kahe che - sAvi puSyatve IT saMkAzAdinI jema dharma mATe RddhinuM arjana vittanuM arjata dhana upArjana, aMgIkAra karIne paNa zuddha AlaMbanamAM je pakSapAta che, temAM nirata che, e hetuthI nizcita guNanidhiguNanuM nidhAna, IcchAya che. 0 ahIM mULa zlokamAM zuddha AlaMbananA pakSapAtamAM nirata evo jIva guNanuM nidhAna IcchAya che, ema anvaya che, paraMtu te vizeSaNa-hetu-arthaka che. tethI e prApta thAya ke zuddha AlaMbanamAM je pakSapAta che, temAM nirata che, ethI karIne guNanuM nidhAna che. saMkAzazrAvakanuM daSTAMta TIkA - saGkAzazrAvako hi pramAdAd bhakSitacaityadravyo nibaddhalAbhAntarAyAdikliSTakarmA, ciraM paryaTitadurantasaMsArakAntAro'nantakAlAllabdhamanuSyabhavo durgatanaraziraHzekhararUpa: pAragatasamIpopalabdhasvakIyapUrvabhavavRttAnta:, pAragatopadezato durgatatvAdinibandhanakarmakSapaNAya 'yadahamupArjayiSyAmi dravyaM tad grAsAcchAdanavarja sarvaM jinAyatanAdiSu niyokSye' ityabhigrahavAn tathA pravarttate sma kAlena ca nirvANamavAptavAniti / TIkArya : sazastrAvo. sAtavAniti pramAdathI bhakSita-caitya-dravyavALo, bAMdhyuM che lAbhAMtarAyAdi karma jeNe evo, lAMbA kALa sudhI paryaTana karyuM che duraMta saMsAra-kAMtAramAM jeNe evo, anaMtakALe prApta karela che manuSyabhava jeNe evo, durgata manuSyamAM ziromaNi rUpa, pAragatanI=sarvajJanI, samIpamAM jAgyo che svakIya pUrvabhavano vRtAMta jeNe evo saMkAza zrAvaka, pAragatanA sarvajJatA, upadezathI durgatapaNAdinA kAraNarUpa karmanA kSaya mATe "je huM dhana upArjana karIza te grAsa-AcchAdana varjIne sarva jinAyatanAdimAM niyojana karIza" e pramANe abhigrahavALo te pramANe pravartato hato, ane kALe karIne nirvANa pAmyo. tti' zabda saMkAzanA dAMtanI samAptisUcaka che. TIkA : atha etaditthaM saGkAzasyaiva yuktam, tathaiva tatkarmakSayopapatterna punaranyasyetyAdigrahaNamaphalamanyathA 'zuddhAgamairyathAlAbha' mityAdyabhidhAnAnupapatteriti cet ? na, vyutpannAvyutpannAzayavizeSabhede Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 pratimAzataka | zlokaH 57 nAnyasyApyAdinA grahaNaucityAt, anyathA 'suvvai duggainArI' ityAdivacanavyAghAtApatteH, na hi tayA yathAlAbhaM nyAyopAttavittena vA tAni gRhItAni / tathA caityasambandhitayA graamaadiprtipaadnaanupattei TIkArya : atha ... ti ? 1, "matha' thI pUrvapakSI A pramANe kahe ke, A=dharma mATe saMkAze je pittopArjananI kriyArUpa sAvadha pravRtti karI A, A prakAre=je prakAre saMkAze sAvadha pravRtti karIne devadravyanuM RNa cUkavyuM ane tenAthI guNanI prApti thaI e prakAre, saMkAzane jayukta che; kema ke te prakAre ja tenA karmakSayanI upapatti che, vaLI anyanI nahi. ethI karIne saMkAzAdimAM AdinuM grahaNa aphaLa che, anyathA=AdinuM grahaNa aphaLa na mAno to, zuddha Agama vaDe yathAlAbha ItyAdi zAstramAM abhidhAnanI anupapatti che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM. vyutpanna .. pRhItanA kema ke vyutpanna-avyutpaSanA AzayavizeSanA bhedarUpe avyanuM paNa "Adi'thI grahaNa karavuM ucita che, anyathA "suvraphalurU nArI" ItyAdi vacanavyAghAtanI Apatti che. je kAraNathI teNI vaDe=durgatA tArI vaDe, yathAlAbha ane nyAya upAvitathI te=puSpo, grahaNa karAyAM nathI. 0 'cAyopAvajona vA tane dItAni ahIM rA'kAra che, te '' kAra arthaka che. vizeSArtha: 'matha' thI pUrvapakSInuM kahevuM e che ke, dharma mATe saMkAze vANijyAdi sAvadya pravRtti karI ane je prakAre saMkAze sAvadya pravRtti karIne devadravyanuM RNa cUkavyuM, ane tenAthI tene guNanI prApti thaI, e prakAre saMkAzane ja yukta che; kema ke dhanArjana karIne devadravyane cUkave te rIte ja tenA karmano kSaya thAya tema che. paraMtu jeoe devadravyanuM bhakSaNa karyuM nathI, tevA jIvone dharma mATe vANijyAdi sAvadya pravRtti karavI ucita nathI. ethI karIne saMkAzAdimAM "Adi padanuM grahaNa aphala che= sAvi' ema na kahevuM joIe. paraMtu sAva ema kahevuM joIe. ane saMkAzanI jema bhagavadbhakti arthe vANijyAdi sAvadya pravRtti ISTa che, ema mAno to zuddhImeryathAnAma ItyAdi zAstranA abhiyAnanI anupapatti thaze.' Azaya e che ke zuddha prApti dvArA je prakAre lAbha thAya, te prakAre puSpAdine grahaNa karIne bhagavAnanI bhakti karavAnuM vidhAna aSTaka prakaraNamAM sUripuraMdara pUjya haribhadrasUri mahArAje kaheluM che. ane tenAthI pUrvapakSIne e kahevuM che ke, pUjA mATe puSpa toDavAno niSedha che, kema ke je rIte zuddha prApta thAya te rIte grahaNa karavAnuM kahyuM che. tethI puSpa toDavAmAM puSyanA jIvonI kilAmaNA thAya che. AnAthI e prApta thAya che ke, pUjAmAM puSpatroTana dvArA hiMsAno niSedha hoya tyAre pUjA arthe vANijyAdi sAvadya vyApAra to sutarAM ISTa na ja hoya. tethI saMkAzane devadravyanA bhakSaNathI thayelA karmanA kSaya Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 685 pratimAzataka | zloka : 57 mATe vANijyAdi sAvadya vyApAra bhale ISTa hoya, to paNa anyane bhagavadbhakti arthe paNa sAvadya pravRtti ISTa nathI. tethI saMkAzAdimAM "AdinuM grahaNa aphala che. tenA javAbarUpe graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM; kema ke vyutpanna-avyutpannanA AzayavizeSanA bhedarUpe anyanuM paNa "Adi'thI grahaNa karavuM ucita che. anyathA=anyanuM "Adi' padathI grahaNa karavuM ucita na mAno to suvar ...." ItyAdi vacananA vyAghAtanI Apatti Avaze. je kAraNathI teNI vaDe=durgatA nArI vaDe, yathAlAbha ane nyAya-upAtta-vitta vaDe te=puSpo, grahaNa karAyAM nathI. Azaya e che ke, vyutpanna-avyutpannanA AzayavizeSanA bhedarUpa anyanuM paNa saMkAza sadazathI anyanuM paNa, Adi dvArA grahaNa karavuM ucita che. jeo zAstramAM vyutpannaHnipuNa mativALA hoya te zAstravidhi pramANe kare, ane jeo zAstramAM avyutpanna anipuNa mativALA hoya, teo durgatA nArInI jema "zuddhAthAnA' e maryAdAne jANatA nahi hovAne kAraNe bhaktinA atizayathI je rIte kare, te rIte paNa teone bhagavadbhaktino Azaya hoya che. tethI vyutpanna ane avyutpannano bhagavAnanI bhaktinA AzayavizeSarUpa bheda saMkAza karatAM anya jIvomAM paNa prApta thAya che= saMkAzamAM potAnA pUrvabhavamAM karAyelA devadravyanA bhakSaNanA nivAraNano Azaya hoya che, jyAre vyutpanna-avyutpannane bhagavAnanI bhakti karavAno AzayavizeSa hoya che. tethI saMkAza karatAM anya evA vyutpanna-avyutpannano je AzayavizeSa che, te judA prakArano che, ane te prakAranA AzayavizeSanA bhedathI saMkAza karatAM anyane paNa "Adi' thI grahaNa karavA ucita che. ahIM vyutpannanI pravRtti A prakAranI che - je jIva zAstro sAMbhaLIne hitAhitanI pravRttinA viSayamAM vyutpannaHnipuNa che, te jANe che ke, sarvathA nispRha citta karavuM te ja ucita che, ane tenA mATe saMyamamAM pravRtti karavI te ja uttama che. Ama chatAM tene lAge ke haju potAnuM citta saMpUrNa niravadya jIvana jIvI zake tevuM saMpanna nathI, tethI niravadyabhAvano upadeza ApanAra bhagavAna ke niravadya bhAvomAM yatna karanAra evA munionI bhakti karIne ja huM mArA AtmAnuM hita sAdhI zakuM tema chuM, tevo vyutpanna zrAvaka, dharmanA arthe vivekapUrvaka dhana upArjana kare, ane tenA dvArA bhagavAnanI bhakti Adi karIne AtmAnA uttama bhAvo kare te ucita che. ane tevo vyutpanna zrAvaka bhagavAnanI bhakti arthe pUjAdi kare tyAre zakya eTalI yatanA avazya kare, ane AthI ja je puSpo toDyA vagara sahaja prApta thaI zake tevAM hoya tene zuddha vastra upara grahaNa karIne prApta kare, jethI puSpannoTanakRta kilAmaNA puSpone na thAya. ane je puSpo te rIte prApta thAya tema na hoya tene bhakti arthe toDIne paNa grahaNa kare, ane nyAya-upAra-vitta vaDe karIne mALI pAsethI zuddha prApta thatAM hoya to te rIte grahaNa kare, ane te zakya na dekhAya to puSpAdi arthe bagIcA AdinI vyavasthA paNa kare. avyutpannanI bhakti A prakAre che - Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u86 pratimAzataka | zlokaH 57 durgatA nArI e avyutpanna anipuNa hatI. teNe vIra paramAtmAnI bhakti arthe je puSpo grahaNa karela, te potAnI mAlikInAM na hatAM ke pote nyAyathI dhana kamAIne kharIdelAM na hatAM, tethI nyAya-upAra-vittathI te prApta thayAM nathI. vaLI te puSpo yathAlAbha pramANe paNa grahaNa karelAM nathI, paraMtu pUjA karavI che ane puSpo joIe che, tethI te puSyone toDyAM che, paraMtu svayaM paDe tevAM hoya tene vastramAM dhAraNa karIne puSpone kilAmaNA. na thAya te rIte grahaNa karyA nathI. Ama chatAM bhagavAnanI bhaktinA AzayapUrvaka te jaI rahI che, tethI te pUjAnA praNidhAnathI mRtyu pAmIne deva bane che. te rIte anya avyutpanna paNa pUjAnA praNidhAnathI vANijyAdi sAvadya pravRtti karatA hoya te vakhate nirjarArUpa lAbhane prApta kare che. utthAna : pUrvamAM atha' thI pUrvapakSIe kahyuM ke, saMkAzane mATe vANijyAdi vyApAra yukta che, anyane mATe nahi. tenuM nirAkaraNa karatAM batAvyuM ke, vyutpanna-avyutpannanA AzayavizeSanA bhedarUpe, "Adi' padathI anyanuM grahaNa karavuM ucita che. tyAM prazna thAya ke, "zuddhArthathAnAma e abhidhAnanI anupapatti che. tenuM zuM? tethI bIjo hetu kahe che - TIkArya : tathA .. anuSapaDyuM te pramANe zuddhArthadhAma' ItyAdino pUrvapakSIe je artha karyo te pramANe, caitya saMbaMdhipaNAthI grAmAdi pratipAdananI anupapatti che. vizeSArtha: pUrvapakSIe 'zuddhArthathAnamam' thI kahela ke, puSpone toDyA vagara nyAyapiAtta dhanathI grahaNa karavAM joIe. tethI e prApta thayuM ke, svayaM bagIcA karIne pUjA arthe puSpo grahaNa karavAM ucita nathI, paraMtu nyAyathI prApta thayelA dhana dvArA mALI pAsethI te rIte kharIdavAM joIe ke jethI puSpa toDavAno AraMbha na karavo paDe. paraMtu te rIte caitya saMbaMdhI grAmAdi pratipAdananI anupapatti thaze; kema ke caitya saMbaMdhI jema bagIcA Adi na karI zakAya, tema AraMbha-samAraMbharUpa hovAne kAraNe grAmAdi paNa rAkhI zakAya nahi, ane prAmAdinuM pratipAdana kalpabhASyAdimAM dekhAya che. tethI "zuddhArthathAnA mam' no artha pUrvapakSI jevo kare che, tevo nathI, paraMtu anya rIte che. TIkA:dRshyte ca tatpratipAdanaM kalpabhASyAdau - 'coei ceiyANaM rUppasuvaNNAi gAmagAvAiM / laggaMtassa hu muNiNo tigaraNasuddhi kahaM Nu bhave / / 1 / / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka/ zloka pa7 687 bhaNNai ettha vibhAsA, jo eyAiM sayaM vimaggijjA / na hu tassa hujja suddhI, aha koi harejja eyAI / / 2 / / . savvatthAme tahiM saMyeLa hodda vince tuM sacarittacarittINaM eyaM savvesiM kajjaM tu / / 3 / / zuddhAgamairyathAlAbhamityAdi tu na svayaM puSpatroTananiSedhaparaM kintu pUjAkAlopasthite mAlike darzanaprabhAvanAhetorvaNikkalA, na prayoktavyetyasyArthasya khyApanaparamityadoSa iti / / 57 // TIkArtha: dRzya 2 - ane tenuM pratipAdana=grAmAdinuM pratipAdana, kalpabhALyAdimAM dekhAya che, te A pramANe - voDu .... ave | 'pUrvapakSI prazna kare che - caitya arthe rUpya-suvarNAdi, grAma-gAvAdi aMge lAgelA munine trikaraNazuddhi kaI rIte thAya ? maM6 ..... thAvuM || teno uttara Ape che - ahIM vibhASA=vikalpa, che. je sAdhu svayaM Ane= rUpyasuvarNAdine, mAMge che, tene zuddhi thatI nathI. have koI (jinamaMdira saMbaMdhI) A=rUthya-suvarNAdi haraNa kare. saMdhyasthAna ... nne tu tyAM tenI zodhamAM, sarva yatnathI saMgha vaDe lAgavuM joIe. sacAritrI ane acAritrI sarvanuM A=devadravyanuM rakSaNa karavuM e, kArya che. utthAna : pUrvamAM batAvyuM ke, caityAdi saMbaMdhI prAmAdi pratipAdananI anupapatti hovAthI zuddhArthidhAnAma' no artha pUrvapakSI kare che, tema thaI zake nahi. tyAM prazna thAya che, to pachI zuddhI marthathAnA mam' no artha kharekhara zuM che ke, jethI saMkAza sivAya anyane paNa 'gari padathI grahaNa karIe to vAMdho na Ave ? tethI kahe che - TIkArya : zuddhAH ... loka ri "zuddhAramairyavAnA ItyAdi abhidhAna svayaM puSpannoTananA niSedhapara nathI, paraMtu pUjAkALamAM upasthita evA mALInA viSayamAM darzanaprabhAvanAnA hetuthI vaNiphakalA ta karavI joIe, e arthanA vyApana para che, jethI karIne adoSa che. ti' zabda kathananI samAptisUcaka che. pachA vizeSArtha : pUrvamAM kahela kalpabhASyanA kathanathI caitya saMbaMdhI grAmAdinuM pratipAdana che, tethI 'zuddhArmarthathAnAma ItyAdi abhidhAna svayaM puSpa toDavAnA niSedhapara nathI, paraMtu pUjAkALamAM upasthita evA mALInA viSayamAM Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka H 57-58 darzana-prabhAvanAnA hetuthI vaNik kaLA na karavI joIe, e arthanuM khyApana kare che. tethI pUrvapakSIe kahela ke, 'Avi' padathI saMkAza sivAya anyane grahaNa karazo to 'zuddhAmairyathAnAmam' ItyAdi abhidhAnanI anupapatti thaze, e doSa hato te have prApta thaze nahi. kema ke'zuSkALabhairyathAnAmam' no artha e karavAno che ke, nyAyaupAtta dhana dvArA mALI pAsethI udAratApUrvaka puSpAdi grahaNa ka2vAM ke jethI mALIne paNa te pravRtti samyagdarzananI prAptinuM kAraNa bane. paraMtu teTalA kathanamAtrathI caityadravya mATe grAmAdino niSedha prApta thato nathI, ane te ja rIte anyane paNa bhagavadbhakti arthe dhana upArjanano niSedha prApta thato nathI. 68. 'zuddhAmairyathAnAmam' no pUrvapakSI evo artha kare che ke, puSpone kilAmaNA na thAya e rIte je prakAre puSpo prApta thAya te prakAre puSpo grahaNa ka2vAnAM che. ane teno artha te e kare che ke, bhagavAnanI pUjAmAM AraMbhanA varjanano uddeza che, tethI bhagavAnanI pUjA arthe jo puSpatroTanano niSedha thato hoya to te rIte bhagavAnanI pUjA mATe dhana upArjanano paNa niSedha prApta thAya. mATe saMkAzane choDIne anya koIne dharma mATe dhana kamAvuM ucita nathI, paraMtu saMkAza jevA je jIvoe devadravyanuM bhakSaNa karyuM hoya, temaNe ja devadravyanuM RNa cUkavavA mATe dhana kamAvuM ucita che. A prakArano pUrvapakSIno Azaya che. ahIM graMthakAra kahe che ke, 'zuddhAmairyathAnAmam' no artha pUrvapakSI kare che, tevo nathI, paraMtu haribhadra aSTaka mujaba A pramANe che - zuddha prAptino upAya eTale tenA vaDe je rIte lAbha thAya tema puSpo grahaNa ka2vAnAM che, ane zuddha prAptino upAya e che ke, nyAyapUrvaka kamAyelA dhanathI ke acauryathI puSpo kharIdavAnAM che, ane te paNa je prakAre mALI Adine paNa lAbha thAya, te rIte grahaNa ka2vAnAM che. AthI ja graMthakArazrI kahe che ke, pUjAkALamAM upasthita mALInA viSayamAM darzana-prabhAvanAnA hetuthI viNakalA na karavI joIe. tethI mALIne paNa ke anya koI bhagavAnanI pUjA jonArane paNa bhagavAnanA zAsana pratye sadbhAva thAya te rIte udAratApUrvaka puSpo kharIdavAM joIe, evo artha 'zuddhAmairyathAnAmam' thI ghotita thAya che. I57nA avataraNikA : nanvevaM malinArambho nAdhikArivizeSaNaM kintu sadArambhecchaiveti yaterapyadhikAra syAdata aahavataraNikArya : 'nanu' thI zaMkA karatAM kahe che ke, A rIte=zloka-57mAM batAvyuM ke, saMkAzAdie bhagavAnanI pUjA arthe vANijyAdi sAvagha pravRtti karI ane durgatA nArIe bhagavAnanI pUjA arthe puSpatroTanarUpa sadAraMbha karyo te lAbhaprada che e rIte, malinAraMbha adhikArInuM vizeSaNa nathI, paraMtu sadAraMbhanI IcchA ja(pUjAnA adhikArInuM vizeSaNa) che. ethI karIne to yatine paNa dravyastavano adhikAra prApta thAya. ethI karIne kahe che - Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 58 vizeSArtha : 689 zaMkAkArano Azaya e che ke, malinAraMbha pUjAnA adhikArInuM vizeSaNa nathI, paraMtu sadAraMbhanI IcchA ja adhikArInuM vizeSaNa che; kema ke saMkAza zrAvake sadAraMbhanI icchAthI ja bhagavad bhakti arthe vANijyAdi sAvagha pravRttimAM prayatna karyo, ane e rIte yati paNa pUjAno adhikArI thaze; kema ke sadAraMbhanI IcchA yatine paNa hoI zake che. A rItanI zaMkAno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - zloka H yaH zrAddho'pi yatikriyAratamatiH sAvadyasaMkSepakRt, bhIruH sthAvaramardanAcca yatanAyuktaH prakRtyaiva ca / tasyAtrAnadhikAritAM vayamapi brUmo varaM dUrataH, paGkAsparzanameva tatkRtamalaprakSAlanApekSayA / / 58 / / zlokArtha H je zrAddha paNa yatikriyAmAM rata mativALo, sAvadhano saMkSepa karanAra ane sthAvaranA mardanathI bhIru ane prakRtithI ja yatanAyukta=yatanAvALo che, tenI=tevA zrAvakanI, ame paNa ahIM=pUjAmAM, anadhikAritA kahIe chIe. // 5 // temAM hetu kahe che - tatkRta=paMkanA sparzakRta, je maLa, tenA prakSAlananI apekSAe dUrathI paMkanuM asparzana zreSTha che. II58 // TIkA H 'ya: zrAddho'pi' ityAdi : - yaH zrAddho'pi yatikriyAyAM ratA=karttavyatvenotsukA matiryasya sa tathA, sAvadyasaMkSepakRt sarvasAvadyavarjanArthaM, sthAvarANAM pRthivyAdinAM, mardanAd bhIruH / prakRtyaiva= svabhAvenaiva, ca yatanAyuktaH, tasyAtra = pUjAyAmanadhikAritAM vayamapi brUmaH, malinArambhasya nAzanIyasya bhAvAdanArambhaphalasya ca cAritrecchAyogata evopapatte: / tatkRtaH = paGkasparzakRto, yo malastasya prakSAlanApekSayA hi dUrataH paGkAsparzanameva varam / TIkArya : yaH zrAddho'pi varam / je zrAvaka paNa yatikriyAmAM rata=kartavyapaNAthI utsuka mativALo, sarvasAvaghanA varjana mATe sAvaghano saMkSepa karanAro, sthAvaronA=pRthivyAdinA, mardanathI bhIru ane prakRtithI svabhAvathI ja, yatanAyukta che, tenI ahIM=pUjAmAM, anadhikAritAne ame paNa kahIe chIe. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 58 temAM hetu kahe che - nAzanIya evA malinAraMbhano abhAva che ane cAritratA IcchAyogathI ja anAraMbhaLanI upapatti che. je kAraNathI tatkRta=paMkanA sparzakRta, je mala, tenA prakSAlananI apekSAe dUrathI paMkanuM asparzana zreSTha che. (te kAraNathI cAritranA IcchAyogathI jaanAraMbhaLanI upapatti che, e prakAre yojana che.) 0 mULa zlokamAM 'sAvaghasaMkSepaRtu' che, temAM sarvasAvadhavarnanArtha TIkAmAM pUraka che. mULa zlokamAM saMkSeparuci zrAvakane ame anadhikArI kahIe chIe, ema batAvIne temAM sIdho hetu 'vara .' kahela che. paraMtu tenI vacamAM hetu adhyAhAra che, je TIkAmAM 'mahinAramasya . vopapatteH' sudhI kahela che. dUrataH GCO 7 prakSAnanApekSavA phri ahIM 'phri' che, te mULamAM nathI, paNa TIkAmAM che, te 'yasmArtha' che; ane tenAthI e kahevuM che ke, malinAraMbha rahita saMkSeparuci zrAvakane anAraMbhaphaLanI prApti pUjAthI karavA karatAM, cAritrarUpa IcchAyogathI ja karavI vadhAre ucita che ane te batAvavA mATe kahe che ke, kAdavamAM hAtha nAMkhIne dhovA karatAM kAdavano sparza na karavo te ja tenA mATe ucita che. vizeSArtha - je zrAvaka paNa yatikriyAmAM rata che, sarva sAvaghanA varjana mATe sAvaghano saMkSepa karanAro che ane pRthvI Adi sthAvara jIvonA mardanathI bhIru che, ane svabhAvathI yatanAparAyaNa che=jema muni IryAsamitipUrvaka gamana ceSTA kare che, tema gamanAdi ceSTA ke koI vastu grahaNa karavAnI kriyA ke mUkavAnI kriyA, pUrI yatanApUrvaka kare che ke jethI koI jIvanI virAdhanA na thAya, tevA zrAvakane pUjAmAM anadhikAritA ame kahIe chIe; kema ke pUjA dvArA adhikArInA vizeSaNabhUta je malinAraMbha che te nAzanIya che, ane teno abhAva AvA zrAvakamAM che, tethI te pUjAmAM anadhikArI che. saMsA2vartI guNasaMpanna evo zrAvaka paNa IMdriyonI utsukatAne kAraNe saMyama levA mATe prayatna karI zakato nathI, tethI tenAmAM malinAraMbha varte che. tevA malinAraMbhI zrAvakane pUjAmAM prayatna karavAthI tenI IMdriyonI utsukatA pravartatI hatI, teno nAza thAya che. tevo nAzanIya evo malinAraMbha tene vartato hovAne kA2Ne te pUjAno adhikArI che, jyAre atyaMta sAvaghasaMkSeparuci zrAvaka tevI sarva utsukatA vagarano hovAthI malinAraMbhavALo nathI, mATe pUjAno adhikArI te nathI. ahIM sthUla vyavahA2thI saMsAranA AraMbhanI pravRtti ka2nA2ne malinAraMbhIthI grahaNa karAya che, ane sUkSma dRSTithI saMsAranA AraMbhanA kAraNIbhUta evI utsukatA jenAmAM vartatI hoya tene malinAraMbhI kahevAya che. ahIM prazna thAya ke, pUjA dvArA jema malinAraMbha nAzanIya che, tema anAraMbhaphaLa paNa prApta karavAnuM che. tethI u52mAM kahyuM tevA zrAvakamAM nAzanIya malinAraMbha nahi hovA chatAM anAraMbhaphaLa mATe te pUjAmAM pravarte tema mAnavuM ucita thaze; kema ke sarvathA anAraMbharUpa sarvaviratirUpa phaLa meLavavAnI IcchA tevA zrAvakane paNa che. tethI bIjo hetu kahe che - Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka H 58 anAraMbhaphaLanI cAritrarUpa IcchAyogathI ja u5patti che. Azaya e che ke pUjAthI prAptavya anAraMbharUpa phaLa che, ane te phaLanI sAvaghasaMkSepaci evA zrAvakane cAritraviSayaka je IcchAyoga vartI rahyo che tenAthI upapatti=prApti, thaI jAya che; kema ke cAritraviSayaka tIvra IcchA hovAne kAraNe te yatikriyAmAM rata mativALo che, tethI sAvadhano saMkSepane ka2nA2o che, tethI ja svabhAvathI yatanAparAyaNa che ane tenAthI ja anAraMbhaphaLanI prApti tene thaze. mATe anAraMbhaphaLa mATe svarUpathI sAvagha pravRttirUpa pUjAnI tevA zrAvakane AvazyakatA rahetI nathI. tethI ja evA zrAvakane paMkanA sparzakRta je maLa che, tenA prakSAlananI apekSAe dUrathI paMkanuM asparzana zreSTha che. tethI kUpanA dRSTAMtathI saMkSeparucivALA AvA zrAvakane pUjA anumata nathI, paraMtu malinAraMbhI zrAvakane ja kUpanA dRSTAMtathI pUjA anumata che. atyaMta sAvaghanA saMkSeparuci evA zrAvakane to paMkano asparza ka2vAnA nyAyathI pUjA niSiddha che. ahIM zrAvaka yatikriyAmAM rata mativALo che ema kahyuM, tenAthI e nathI kahevuM ke, te sAdhunI kriyA kare che, paraMtu saMyama grahaNa ka2vA mATe atyaMta utsuka mativALo che; Ama chatAM koIka evA prakAranA saMyogane kA2Ne saMyama grahaNa karI zake tevo nathI, tethI sarva sAvaghanA varjanapUrvaka saMyamanI prApti mATe potAnA saMyogo pramANe sAvagha pravRttino atyaMta saMkSepa kare che. tethI potAnI prAthamika jarUrIyAta pUratI ja sAvagha pravRtti te kare che, ane pRthivyAdi koI jIvanuM upamardana na thAya te rIte zakti ane saMyoga pramANe jIvarakSA mATe yatna kare che. enA kAraNe ja sAdhunI jema svabhAvathI sarva kriyAomAM jIvarakSAne anukULa ucita pramArjanAdi svarUpa yatanA kare che. tethI Avo zrAvaka pUjAmAM adhikArI nathI; kema ke bhogano ja pariNAma tene nathI. ulla vaLI AvA zrAvakane cAritranI IcchAno yoga che tema kahyuM, tenAthI bhAvathI cAritrI che tema kahevuM nathI; paraMtu cAritranI atyaMta abhimukha IcchA che, ane tenA kAraNe ja cAritrane anukULa zaktinA prakarSathI niravaghabhAvamAM te yatna kare che. AnAthI tene anAraMbha evA saMyamaphaLanI prApti thavAnI che, tethI anAraMbharUpa saMyamaphaLa mATe pUjA karavAnI AvazyakatA tene rahetI nathI. jema maLamAM hAtha nAMkhIne pachI tene dhovA, tenA karatAM maLamAM hAtha na nAMkhavA te ucita che, tema AvA jIvo nirAraMbhanI atyaMta abhimukha che, tevA jIvone bhagavAnanI bhakti arthe paNa snAnAdirUpa AraMbha karIne nirAraMbha tarapha javAno yatna karavo, tenA karatAM saMyamane atyaMta abhimukha mAnasanI puSTi thAya, tevI ni2vagha kriyAthI saMyamane abhimukha javuM ucita che. utthAna : saMpUrNa zloka-58 no TIkAmAM artha karyA pachI nigamana rUpe 'tasmAt' thI kahe che - tasmAtsadArambhecchA, malinArambhazcetyubhayamevAdhikArivizeSaNaM zraddheyamityarthaH / TIkAH Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : pa8 TIkArya : taH ..... tyartha te kAraNathI=pUrvamAM kahyuM ke, je zrAvaka sAvadhano saMkSepa karanAro che, tevo zrAvaka paNa pUjAmAM adhikArI nathI ema ame kahIe chIe te kAraNathI, sadAraMbhanI IcchA ane malinAraMbha e prakAre adhikAranAM ubhaya ja vizeSaNa zraddheya che, e pramANe artha che vizeSArtha: Azaya e che ke, jo sadAraMbhanI IcchAvALo ja pUjAno adhikArI hota to sAvadya saMkSeparuci zrAvaka paNa pUjAno adhikArI thAta, ane phakta malinAraMbhavALAne ja pUjAno adhikArI kahIe to jemane AtmakalyANa arthe sadAraMbha karavAnI IcchA nathI, tevA atyaMta hiMsaka Adi jIvo paNa pUjAnA adhikArI prApta thAya. tethI ubhaya vizeSaNa ja saMgata che. AnAthI e phalita thayuM ke, avataraNikAmAM je kahyuM ke, sadAraMbhanI IcchA ja adhikArInuM vizeSaNa che, tethI yati paNa adhikArI thaze, tenuM nirAkaraNa thaI gayuM; kema ke yatimAM adhikArInAM be vizeSaNomAMthI sadAraMbhanI IcchArUpa vizeSaNa hovA chatAM malinAraMbharUpa vizeSaNa nathI. ahIM sadAraMbhathI anAraMbhaphaLanI prApti thAya evo sadAraMbha grahaNa karavo che. tethI sAvaghasaMkSeparuci zrAvaka paNa anAraMbharUpa phaLa prApta thAya tevA cAritranI IcchAne anukULa evI yatanA kare che, te sadAraMbha che; ane muni paNa saMyamajIvananI je yAtanAo kare che, te anAraMbhaphaLane anukULa evo sadAraMbha che, ane bhagavAnanI bhakti karanAra zrAvaka je pUjA kare che, te paNa anAraMbharUpa saMyamasvarUpa phaLanI prApti karAve tevo sadAraMbha che. AnAthI e phalita thAya ke, saMkSeparuci zrAvakane ane munine sadAraMbhanI IcchA hovA chatAM malinAraMbha nathI, mATe teo pUjA karatA nathI, paraMtu niravadya evI sAmAyikAdinI kriyA kare che; ane sadAraMbhanI IcchAvALo evo malinAraMbhI gRhastha anAraMbhanA phaLa arthe bhagavAnanI pUjA kare che, kema ke bhUmikAnA bhedathI upAyano bheda che. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, saMkSeparuci zrAvaka pUjAno anadhikArI che, ema ame kahIe chIe, temAM sAkSI Ape che - TIkAH uktaM ca dvitIyASTakavRttau-gRhiNo'pi prakRtyA pRthivyAdhupamardanabhIroryatanAvataH, sAvadyasaMkSeparuceryatikriyAnurAgiNo na dharmArthaM sAvadyArambhapravRttiryukteti / hantaivaM yatikriyAbhyAsena zramaNopAsakatvamidAnIntanAnAM kumatInAmanumataM syAt, na syAt, tasya svamativikalpitatvenAbahumatatvAt, Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka H 58 63 nirapekSasya saMyatasyaiva bhavitumucitatvAt / tadAha - 'Niravikkhassa u jutto saMpunno saMjamo ceva tti / ' dravyastavabhAvastavobhayabhraSTasya ca durlabhabodhitvAt; taduktaM dharmadAsagaNikSamAzramaNaiH TIkArya : 'jo puNa NiraccaNo ccia sarIrasuhakajjamittatalliccha / tassa na bohilAbho na suggaI neya paralogo / / (upadezamAlA = 493) tti / 'un ca dvitIyASTravRtto' - ane dvitIya aSTakavRttimAM kaheluM che - vRdvino'pi ..... yuiti / prakRtithI pRthivyAdinA upamardanathI bhIru, yatanAvALA, sAvaghasaMkSeparuci, yatikriyAnA anurAgI evA gRhasthane paNa dharmanA mATe sAvaghAraMbhanI pravRtti yukta nathI. 'kRti' zabda aSTakavRttinI sAkSInI samAptisUcaka che. - utthAna : mULa zlokanA kathananI samApti pachI tenA viSayamAM zaMkA udbhAvana karI tenuM samAdhAna Ape che - TIkAryaH hantaivaM anumataM svAt, kharekhara A rIte=pUrvamAM kahyuM ke, sAvaghatA saMkSepane karanAra evA zrAvakane pUjAmAM anadhikAritA ame paNa kahIe chIe e rIte, yatikriyAnA abhyAsa vaDe hamaNAMnA kumationuM zramaNopAsakapaNuM anumata thAya, e pramANe pUrvapakSI kahe che. tenA javAba rUpe graMthakAra kahe che - ..... vizeSArtha: '7 svAt' nahi thAya=hamaNAMnA kumationuM svIkArAyeluM zramaNopAsakatva anumata nahi thAya. temAM hetu kahe che - tasya JavaDumatatvAt, kema ke tenuM svamativikalpitapaNuM hovAne kAraNe abahumatapaNuM che. hamaNAMnA kumatio je yatikriyAnA abhyAsa mATe zrAvakone sAdhunI jema kiMcit kAla mATe sAdhukriyA karAvIne sAdhunI jema bhikSA Adi pravRtti karavAnuM kahe che, ane te ja zramaNopAsakatva che ema kahe che, te bhagavAnanI AjJAne anurUpa nathI, paraMtu svamativikalpita hovAthI abahumata che. tethI temano mata amane abhimata nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke, A rIte thoDo kALa sAdhvAcArane pALe tenAthI kAMIka saMyamanI kriyAono teone abhyAsa thAya che, tethI temanuM citta sAdhunI jema nirapekSa pariNAmavALuM bane che. tethI bIjo hetu kahe che - 2-24 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 pratimAzataka/ blokaHpa8 TIkArya : nirapekSI .... vitatvari - nirapekSane saMyata ja thavuM ucita che. tavAda thI temAM sAkSI ApatAM kahe che - Livisa.... cetti / nirapekSane vaLI saMpUrNa saMyama ja yukta che. tti' zabda sAkSIpAThanI samAptisUcaka che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, A rIte yatikriyAno abhyAsa je karatA hoya, ane nirapekSa pariNAma na hoya to paNa je yatikriyA kare che, tene anurUpa koIka zubha bhAvo to thAya che, tethI tene svIkAravAmAM zuM vAMdho che ? tethI kahe che - TIkArya : vyastava .. turtamodhitvAna, dravyastava ane bhAvastava ubhayathI bhraSTa, durlabhabodhipaNuM che. vizeSArtha : te zramaNopAsaka gRhastha zrAvaka jyAre yatikriyAno abhyAsa kare che tyAre dravyastava sevatA nathI, ane citta nirapekSa pariNAmavALuM nahi thavAnA kAraNe sAmAyikAdi bhAvovALuM na thavAthI bhAvastava paNa tyAM nathI. A rIte yatikriyAnA abhyAsa dvArA te loko ubhaya bhraSTa bane che ane tethI teo durlabhabodhipaNAne pAme che. utthAna : dravyastava ane bhAvastava ubhayabhraSTanuM durlabhabodhipaNuM che, temAM sAkSI Ape che. TIkArya : taduC/ dharmavALamAzramI:' - dharmadAsagaNi kSamAzramaNa vaDe te kahevAyeluM che - no pu ..... parato jo' | tti | 'je vaLI nirarcana ja che ane zarIrasukhakAryamAtramAM taslipsAvALo= tatpara che, tene bodhilAbha nathI, sumati= mokSa, nathI, ane paraloka sudevapaNuM, nathI. 0 tti zabda upadezamAlAnI sAkSInI samAptisUcaka che. vizeSArtha : je nirarcana=bhAvaarcanathI rahita che= tivezane dhAraNa karela hovAthI dravyAcana karato nathI ane bhAvaarcana paNa karato nathI, ane nirapekSa pariNAmavALo nahi hovAne kAraNe zarIrasukhakAryamAtramAM tatpara che=sAdhuvezamAM rahIne zarIrane saMbhALavuM ane e rIte AhArAdinI pravRtti karato hoya ane sukhanA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulpa pratimAzataka | zloka : pa8 kAryamAtramAM tatpara raheto hoya, te jIvane bodhilAbha nathI=janmAMtaramAM jainadharmanI prApti nathI, sugati nathI=mokSanI prApti nathI, ane paraloka nathI=sudevatvanI prApti nathI. A kathanathI e phalita thayuM ke, je nirapekSa pariNAmavALA nathI, tethI saMyama grahaNa karatA nathI ane yatikriyAnA abhyAsa arthe pravRtti kare che tyAre dravyastava karatA nathI, teone durlabhabodhinI prApti che. tethI kumatone abhimata evuM zramaNopAsakatva yukta nathI. TIkA : kastarhi sAvadyasaMkSepAcchrAddhaH prAcInairatrAnadhikAryuktaH ? iti cet ? sacittArambhAdivarjanapara uparitanapratimApratipattyanantaraM yAvajjIvaM tathAbhigrahaparaH / evaM ciya jaM citto sAvagadhammo bahuppagAro' ityAdivacanAt, ityeva hi icchayA tu dharmasaMkare kriyamANe na kiJcitphalamityuktameva / / 58 / / TIkArca - vArtArdi - ahIM prazna thAya ke, je yatikriyAnA abhyAsathI pravartatA hoya tene tame saMkSeparuci zrAvaka tarIke svIkAratA nathI, to sAvaghanA saMkSepathI kayo zrAddha=zrAvaka, prAcIno vaDe ahIM= dravyastavamAM, adhikArI kahevAyo? e pramANe pUrvapakSI kahe to teno uttara graMthakAra Ape che - sattaram..... tathamipraparA sacitaAraMbhAdinA varjanamAM tatpara=sAtamI pratimAthI mAMDIne uparanI pratimAmAM tatpara, evI uparita pratimAono svIkAra karyA pachI thAvajIva tevA abhigrahamAM tatpara (evo) zrAvaka pUjA mATe adhikArI kahevAyelo che. temAM hetu kahe che - parvavidaM ... vanati, je kAraNathI AvA prakArano ja citra zrAvakadharma bahu prakAravALo che. ItyAdi vizikA-10/13nuM vacana che. vizeSArtha : zrAvaka bAreya vratonuM samyagu pAlana karyA pachI, sacitta AraMbhAdi varjanapara sAtathI mAMDIne uparitana pratimAone svIkAryA pachI mAvajIvana tevA abhigrahamAM tatpara hoya=sacittaAraMbhAdi varjanapara-te sarva pratimAone vahana karyA pachI zaktino prakarSa thavAthI mAvajIvana sudhI A rIte nirAraMbha ja jIvIza, tevA prakAranA abhigrahamAM tatpara, evo zrAvaka pUjAmAM anadhikArI che. ahIM vizeSa e che ke, pratimAone vahana karyA pachI koIkane sattvano prakarSa thAya to saMyama grahaNa kare, koIkane sattvano prakarSa na thAya to pharI sattvanA prakarSa mATe pratimAone vahana kare, ane koIkane pharI pratimA vahananI vRtti na rahe to vratadhArI zrAvaka tarIke paNa rahe. keTalAka jIvo pratimA vahana karyA pachI saMyamanA arthI thayA hoya, to paNa tevA prakAranA zArIrika ke anya saMyogAdine kAraNe saMyama grahaNa karI zake tema na hoya, to yAvajIvana mAre gRhasthavezamAM ja sAvadyano ati saMkSepa karIne jIvavuM che, evA pariNAmavALA thayA hoya tevA zrAvako pUjAmAM anadhikArI che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GES pratimAzataka/ zlokaH 58-59 uparamAM kahyuM tevA sAvadyasaMkSeparuci zrAvaka pUjAmAM anadhikArI che, temAM sAkSIpATharUpe heta kahyo ke, je kAraNathI AvA prakArano ja citra zrAvakadharma bahu prakAravALo che, evuM viMzikA-10/13 nuM vacana che. vizikA-10/13 nI 'vaM viSa thI vahuHIRonI je sAkSI ApI, teno Azaya e che ke, A rIte ja zrAvakadharma ghaNA prakAravALo che. AnAthI e kahevuM che ke, koIka zrAvaka sacitta AraMbhAdino tyAga. karIne pratimAkALa sudhI te vratonuM vahana kare che, to koIka yAvajIvana paNa te vratonuM vahana kare che. A prakAranA zrAvakadharmanA bheda che, tethI je jIvo yAvajIvana sacitta AraMbhAdinA tyAganA abhigrahamAM tatpara che, teone pUjAno niSedha che, anyane nahi. TIkArya : pharceva di.... hameva ethI karIne ja=pratimA svIkAryA pachI thAvajIvana tevA prakAranA abhigrahamAM tatpara evo zrAvaka pUjAmAM adhikArI che, ethI karIne ja, IcchA vaDe vaLI dharma saMkara karAye chate kAMI phaLa nathI, e prakAre ukta ja che=pUrvamAM je kahyuM ke, kumationuM zramaNopAsakatva anumata nahi thAya; kema ke tenuM svamativikalpitapaNuM hovAthI abahumata che, e kathana dvArA ukta ja che. vizeSArtha: pratimA svIkAryA pachI mAvajIvana tevA prakAranA abhigrahamAM tatpara zrAvaka pUjAmAM anadhikArI che, ethI karIne ja svecchAthI zramaNopAsakatva ane yatidharmano saMkara karAye chate kAMI phaLa nathI, ema kahyuM, teno Azaya e che ke, jeo nirapekSa pariNAmavALA che ane yatinI kriyA kare che, temane zramaNa kahevA; ane jeo tevA nirapekSa pariNAmavALA nathI, Ama chatAM sAdhunI kriyA abhyAsarUpe kare che, temane zramaNopAsaka kahevA; e prakAre eka ja sAdhvAcAranI kriyAmAM zramaNatva ane zramaNopAsatvarUpa dharmano saMkara karIne, jeo nirapekSa pariNAmavALA nathI teo zramaNopAsakatvanA nAme yatikriyA kare che, tenAthI kAMI phaLa maLatuM nathI; kema ke bhagavAnanA vacanAnusAra potAnI bhUmikA pramANe ucita kriyA karavAthI ja ucita phaLa maLe che. bhagavAna nirapekSa munine yatikriyA karavAnuM kahe che, ane yatikriyAne ati Asanna evA saMkSeparuci zrAvakane e prakAranI zrAvakAcAranI kriyAo karavAnuM kahe che, ane jeo sAvadyanA saMkSepanA pariNAmavALA nathI, tevA malinAraMbhI zrAvakone dravyastavamAM pradhAnarUpe yatna karavAnuM kahe che, te rIte svabhUmikAnusAra karavAthI ja tenuM phaLa prApta thAya. paraMtu svamatikalpanA karIne yatikriyAnA abhyAsa arthe kiMcit kALa sAdhupaNuM svIkArIne prayatna karavo, te AjJAviruddha che, mATe tenAthI kAMI phaLa maLatuM nathI. pahelA avataraNikA - siMhAvalokitena hiMsAMzamatimeva dravyastave nirasyati - Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 59 GGI avataraNikAW: siMhAvalokita vyAyathI dravyastavamAM hiMsAnA aMzanI matinuM nirAkaraNa kare che - vizeSArtha :- . zloka-pa3 mAM kahela ke, dharmArthikA hiMsA kusamayamAM jovAyelI che, paraMtu pUjAmAM nahIM, te rIte pUjAmAM hiMsAMza nathI, e sthApana karela. tyAra pachI AgaLa jaIne pharI te ja vAtanuM samarthana karavArUpa siMhAvalokita nyAya vaDe, dravyastavamAM hiMsAno aMza nathI te batAvavA arthe dravyastavamAM hiMsAMzanI matinuM ja nirAkaraNa kare che - zloka : dharmArthaM sRjatAM kriyAM bahuvidhAM hiMsA na dharmArthikA, hiMsAMze na yataH sadAzayabhRtAM vAJchA kriyAMze param / na dravyAzravatazca bAdhanamapi svAdhyAtmabhAvonnate rArambhAdikamiSyate hi samaye yogasthitivyApakam / / 59 / / zlokArca - dharmanA mATe bahuprakAravALI kriyA karatAM dharmArthikA hiMsA nathI; je kAraNathI zubhabhAvavALAne hiMsA aMzamAM vAMchA nathI, paraMtu kriyA aMzamAM vAMchA che, ane dravyAzravathI svaadhyAtmabhAvanI unnatinuM bAdhana paNa nathI; je kAraNathI siddhAMtamAM yogasthitivyApaka AraMbhAdika IcchAya che. ll19II. 0 zlokamAM 'di' zabda che, te "yamArtha che. TIkA - dharmArthamiti :- dharmArthaM bahuvidhAM=bahuprakArAM, kriyAM pUjAdirUpAM sRjatAM dharmArthikA dharmArthA, hiMsA na, yataH sadAzayabhRtAM zubhabhAvavatAM, hiMsAMze vAJchA na, paraM-kevalaM, kriyAMze vAJchA, tathA cAnubandhahiMsAnirAsa: sadAzayazca yatanopabRMhito grAhyaH, iti hetuhiMsApi nirastaiva tathA ca, svarUpahisaivAsti / tatrAha-dravyAzravatazca svasya yo'dhyAtmabhAvastadunaterbAdhanamapi na ajjhatthe ceva bandhappamokkhe' ityAcAravacanAt / TIkArya : gharmArtha .... anuvanyasTiMsanarAlA dharma mATe bahuvidha bahu prakAravALI, pUjAdhirUpa kriyA karanArane Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u8. pratimAzataka | zlokaH 59 dharmAdhikAkadhamartha, hiMsA nathI; je kAraNathI zubhabhAvavALAne hiMsA aMzamAM vAMchA nathI, kevala kriyA aMzamAM vAMchA che, ane te pramANe, anubaMdhahiMsAno nirAsa che. sArAgna .vAti ane yatanAthI upabrahita evo sadAzaya grahaNa karavo, ethI karIne (pUjAmAM) hetuhiMsA paNa nirasta ja che, ane te pramANe svarUpahiMsA ja che. vizeSArtha - dharma mATe pUjA karanAra gRhastha jyAre pUjAmAM yatna kare che tyAre puSpAdinI kilAmaNA yadyapi thAya che, to paNa te bhagavAnanA guNonA bahumAnarUpa sadAzayavALo hovAthI puSpone pIDA karavAno pariNAma tene nathI, phakta bhagavAnanA guNonA bahumAnane kAraNe bahumAnanI vRddhine anukULa evI kriyAmAM vAMchA che, tethI tyAM anubaMdhahiMsAno nirAsa che. yadyapi koI gRhastha saMsAramAM dhanAdi arthe AraMbha karato hoya tyAM paNa kadAca hiMsAmAM vAMchA na rAkhato hoya, ane dhanaprAptine anukULa evI kriyAnI vAMchA rAkhato hoya, to paNa tyAM potAnA dhananA mamatvarUpa azubhabhAva hovAne kAraNe anubaMdhahiMsAno nirAsa nathI; paraMtu prastutamAM bhagavAnanI bhakti karIne saMyamanA pariNAmanI niSpattinI IcchArUpa zubha Azaya che, te saMyama pratye kAraNarUpa hovAthI tyAM anubaMdhahiMsAno nirAsa che. ane je sadAzaya che, te yatanAthI upabhraMhita evo sadAzaya grahaNa karavAno che, ethI karIne pUjAmAM hatuhiMsA paNa nirasta ja che, ane te rIte pUjAmAM svarUpahiMsA ja che. Azaya e che ke, bhagavAnanI pUjA karanArane "A bhagavAnanI pUjAthI mane saMyamano pariNAma niSpanna thAo" evo abhilASa jema hoya che, tema vivekI gRhasthane bhagavAnanI pUjAmAM bhagavAnanI bhaktinI vRddhi mATe upayogI hiMsA karatAM, prayojana vagaranI hiMsA leza paNa na thAya, tevI yatanA paNa hoya che. jema vivekI gRhastha pUjA mATe snAna kare tyAre malazuddhi mATe Avazyaka evA parimita jalathI snAna kare che, ane te vakhate zarIramAM azuddhi na rahevI joIe te rIte jema yatanA Avazyaka che, tema zuddhinA upayogamAM upayogI na thAya te rIte jalano vyaya paNa na thavo joIe tevI yatanA paNa te kare che. tethI yatanAkALamAM zakya eTalo vadhumAM vadhu jIvarakSAno pariNAma varte che. e rIte puSpAdimAM paNa puSpAdi jIvone kilAmaNA na thAya e rIte yatnapUrvaka grahaNAdi kare che, ane bhaktinA atizaya arthe adhika paNa phUla te rIte ja yoje che ke jethI aMgaracanAnI vRddhinuM te kAraNa bane, ane suMdara aMgaracanA dvArA bhAvavRddhinuM te kAraNa bane. paraMtu prayojanarahita jema tema puSpono vyaya thAya, te rIte te yatna karato nathI. A sarva prakAranI samyagu yatanA jIvarakSAnA pariNAmanI vRddhi kare che, ane uttama dravyathI karAyelI pUjA uttama puruSanA pratye bahumAnabhAva pedA kare che, ane te uttama bhAva saMyama pratye prasarpaNavALo bane che, tethI tyAM anubaMdhahiMsA ane hetuhiMsA nathI. paraMtu jeo bhagavAna pratye bahumAnapUrvaka sArAmAM sArI bhagavAnanI bhakti kare che, Ama chatAM samyagubodhanA abhAvanA kAraNe yathArtha yatanA na karatA hoya, teone Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 pratimAzataka | zloka pala hetuhiMsAno nirAsa nathI, Ama chatAM teo prajJApanIya hoya to hetuhiMsA niranubaMdha bane che. A rIte samyaka karAyelI pUjAmAM kevala svarUpahiMsA ja che, je phakta dravyAzravarUpa che. jema saMyamI muni saMyamanI vRddhi mATe yatanApUrvaka vihAra karatA hoya tyAre vAukAyanI virAdhanArUpa svarUpahiMsA che, tenI jema A rIte karAyelI pUjAmAM phakta svarUpahiMsA che, te dravyAzravarUpa che. TIkArca - tannAda' - tyAM pUrvamAM siddha karyuM ke, dravyastavamAM phakta svarUpahiMsA che tyAM, mULazlokamAM kahe che - drAvatazya .. vAravacana | ane dravyAzravathI svano je adhyAtmabhAva tenI unnatinuM bAdhA paNa nathI; kema ke "adhyavasAyathI ja baMdha ane mokSa che," e prakAranuM AcAranuM AcArAMga sUtranuM, vacana che. vizeSArtha : jyAM anubaMdhahiMsA ane hetuhiMsA nathI, tyAM hiMsAne anukULa koI pariNati nathI, paraMtu mokSane anukULa pariNAma che, tyAM je kAMI svarUpahiMsA thAya, te yoganA pravartanarUpa che, je dravyAzrava svarUpa che. tethI jinArcAmAM je vidhipUrvaka yatna kare che, tyAM phakta svarUpahiMsA hoya che, tethI tyAM dravyAzrava hoya che ane tenAthI potAnA adhyAtmabhAvanI unnatino bAdha thato nathI. pUjAkALamAM bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvane kAraNe bahumAnanI vRddhi arthaka kriyA aMzamAM je vAMchA che, tenA kAraNe bahumAnane anukULa evI puSpAdithI pUjA thAya che, temAM hiMsAnA pariNAmathI asaMvalita evo je yoga varte che, tenAthI thatI je dravyahiMsA che, te dravyAzravarUpa che. tenAthI bhagavAnanI pUjAne kAraNe vadhato jato je adhyAtmabhAva che teno bAdha thato nathI; kema ke AcArAMga sUtranuM vacana che ke, adhyavasAya ja baMdha ane mokSa svarUpa che. tethI prastutamAM je adhyavasAya che, te bhagavAna pratyenA bahumAnabhAvanI vRddhine anukULa che, ane dravyAzravarUpa je yoga=vyApAra che, temAM svarUpahiMsA che, te baMdhanuM kAraNa banatI nathI; kema ke baMdhane anukULa adhyavasAya nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke, pUjAmAM yatanApUrvakano sadAzaya hovA chatAM pUjAnI kriyAthI puSpAdi jIvone kilAmaNAdi thAya che, tethI bhagavAnanI bhaktikALamAM je adhyAtmabhAvanI vRddhi thAya che, teno bAdha thaze; jyAre sAmAyikAdi karavAmAM Ave to adhyAtmabhAvanI vRddhino bAdha nahi thAya. tethI pUjA karatAM sAmAyikamAM yatna karavo e ja vadhAre ucita che. evI zaMkAne sAme rAkhIne kahe che - TIkA - idameva katham ? atrAha-hi-yata:, samaye-siddhAnte, yogasthitivyApakaM yAvadyogAstiSThanti Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 59 tAvadityarthaH, iSyate=manyate, 'jAvaM ca NaM esa jIve eyai veyai tAvaM ca NaM AraMbhai sAraMbhai samAraMbhai' ityAdivacanAdArambhAdyanyataratvena yogavyApakatAlAbhAt / 800 TIkArtha: - 'rUvameva cam' ? A jakevI rIte che ?=pUjAmAM svarUpahiMsArUpa dravyAzrava che, A jakevI rIte che ? atrAha nAmAt / e prakAranA zaMkAkAranA AzayamAM kahe che je kAraNathI siddhAMtamAM yogasthitivyApaka arthAt jyAM sudhI yogo rahe che tyAM sudhI AraMbhAdika che, e rUpa yogasthitivyApaka, AraMbhAdika IcchAya che, kema ke 'jJAvaM 6 ...thI.. samArama ' ItyAdi vacana vaDe AraMbhAdi atyaMtarapaNA vaDe yogavyApakano lAbha che. ..... 'khAvuM = thI samAramar'' pAThano artha A pramANe che - A jIva jAya che, kaMpana kare che tyAM sudhI AraMbha, sAraMbha=saMraMbha ane samAraMbha che, e prakAranuM vacana che. (tethI yoganI sAthe AraMbhAdi atyaMtaranuM vyApakapaNuM che.) vizeSArtha: 'rUvameva tham' thI prazna karanArano Azaya e che ke, tame kaho cho e rIte pUjAmAM yatanAthI upabRhita bhagavAnanA guNono bahumAnabhAva hovAne kA2Ne bhale koI jIvanI hiMsAno pariNAma na hoya, Ama chatAM pUjA karanAra jANe che ke, mArA bhAvanI vRddhi arthe huM pUjAmAM yatna karuM chuM, to paNa mArI te kriyA dvArA puSpAdi jIvonI virAdhanA avazya thAya che. chatAM te hiMsA adhyAtmabhAvanI unnatino bAdha kema na kare ? A prakAranA zaMkAkAranA AzayamAM 'JatrA' - thI je kahyuM, teno Azaya e che ke, siddhAMtamAM jyAM sudhI yoga che tyAM sudhI AraMbhAdi che, e prakAranI vyApti che. tethI teramA guNasthAnaka sudhI yogo hovAne kAraNe AraMbhAdinI prApti che. tethI tyAM sudhI avazya svarUpahiMsA hoya che. jo svarUpahiMsArUpa dravyAzrava adhyAtmano bAdhaka banato hoya to yAvatu yogakALa sudhI adhyAtmanI prApti koIne saMbhavI zake nahi. tethI kevaLa yogarUpa dravyAzravathI adhyAtmano bAdha nathI tema mAnavuM ja yukta che, ane to ja sarva yogakALamAM mokSane anukULa adhyAtma che, teno svIkAra thaI zake. yogasthitivyApaka AraMbhAdi IcchAya che, temAM hetu kahyo ke,navaM haiM ..thI... samAraMbha' teno bhAva e che ke, jyAM sudhI A jIva jAya che, kaMpana kare che, tyAM sudhI AraMbha, saMraMbha ane samAraMbha che, e prakAranuM zAstravacana che. tethI yoganI sAthe AraMbhAdi anyata2nuM vyApakapaNuM che. utthAna H pUrvamAM siddha karyuM ke, yoganI sAthe AraMbhAdi vyApaka hovAne kAraNe yogathI thatA dravyAzravathI adhyAtmanI unnatino bAdha thato nathI, tenI ja puSTi karavA arthe tarka kare che - Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : pa9 701 TIkA : yadi ca dravyAzravamAtrAd bandhaH syAttadA trayodazaguNasthAne'pi syAt, na caivamasti, samitaguptasya dravyAzravasattve'pi upAdAnakAraNAnusAritayaiva bandhavaicitryasyAcAravRtticUAdI vyavasthitatvAt / TIkArca - iva. vyavasthitatvAn ! jo dravyAzravamAtrathI baMdha thAya to teramA guNasthAnake paNa baMdha thavo joIe, ane e pramANe nathI teramA guNasthAnake dravyAzravamAtrathI karmabaMdha nathI; kema ke samita ane gupta evA munine dravyAzrava hovA chatAM paNa upAdAnakAraNanA anusArIpaNA vaDe karIne ja baMdhavaicitranuM AcArAMganI vRtti ane cUNi AdimAM vyavasthitapaNuM che. vizeSArtha: taka haMmezAM viparyayamAM paryavasAna pAme che. tethI prastuta tarkathI e prApta thAya ke teramA guNasthAnakamAM karmabaMdha nathI, Ama chatAM svarUpahiMsArUpa dravyAzrava che. te ja rIte bhagavAnanI pUjAmAM paNa svarUpahiMsArUpa dravyAzrava che, chatAM karmabaMdha thAya nahi, jema teramA guNasthAnakamAM svarUpahiMsA hovA chatAM karmabaMdha thato nathI. ahIM prazna thAya ke, teramA guNasthAnake dravyAzrava hovA chatAM karmabaMdha kema thato nathI ? tethI zAstropajIvI yukti batAvela che. teno bhAva A pramANe che - samiti ane guptivALA munithI jIvonI koI hiMsA thAya, tyAre dravyAzrava hovA chatAM paNa karmabaMdhanA kAraNabhUta evA upAdAnakAraNane anusArI ja baMdhavaicitryanuM AcArAMganI vRtti ane zUrNi AdimAM vyavasthitapaNuM che. Azaya e che ke, karmabaMdhanuM kAraNa jIvano adhyavasAya che. jyAre muni samiti ane guptimAM apramAdavALo hoya, tyAre samyagu yatanA hovA chatAM koI jIvanI hiMsA thAya to paNa hiMsAne anukULa evo adhyavasAya tyAM nathI, paraMtu ahiMsAne anukULa adhyavasAya che. have karmabaMdhanuM upAdAnakAraNa hiMsAne anukULa adhyavasAya che, ane karmanA abaMdhane anukULa ahiMsAno adhyavasAya che, ane te adhyavasAyane anurUpa ja karmano baMdha ke karmano abaMdha thAya che, ema AcArAMganI vRtti ane cUrNimAM kahela che. ane 13mA guNasthAnake karmabaMdhane anukULa evo hiMsAno adhyavasAya nathI, mATe yogane kAraNe koI jIvanI hiMsA thAya to paNa 13mA guNasthAnake karmabaMdha nathI. te ja rIte bhagavAnanI pUjAkALamAM samyagu yatanAmAM tatpara evA zrAvakane hiMsAne anukULa evo koI adhyavasAya nathI, tethI tevA zrAvakane pUjAmAM thatI hiMsAmAM te hiMsAkRta leza paNa karmabaMdha thato nathI. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 pratimAzataka | zloka pala utthAna : ahIM dharmasAgarajI upAdhyAyano mata e che ke, pUjAmAM bhagavAnanI bhaktirUpa ane samyagu yatanArUpa zubhabhAva che, te nirjarAnuM kAraNa hovA chatAM dravyahiMsAno aMza che, tethI tenAthI karmabaMdha paNa thAya che. te dharmasAgarajInA matanuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkA : na ca dravyatayA pariNatirapi sUkSmaikendriyAderiva sUkSmabandhajananItidharmArNavamatamapi yuktam, ekendriyAdInAmapi sUkSmabandhasyopAdAnasUkSmatApekSitvAt, apramattasAdhovyAzravasampattau tanimittasya paramANumAtrasyApi bandhasya niSedhAt; 'Nahu tassa taNNimittA baMdho suhumovi desio samae' ityAgamAt / prapaJcitaM cedaM dharmaparIkSAyAM mahatA granthena / / 59 / / TIkArya - .... triAna, ane dravyapaNArUpe pariNati paNa sUkSma ekendriyAdinI jema sUkSmabaMdhajananI=sUkSmabaMdhane pedA karanArI, che, e pramANe dharmasAgarano mata paNa yukta nathI; kema ke ekendriyAdine paNa sUkSmabaMdhanA upAdAnanI sUkSmatAnuM apekSitapaNuM che. 0 'tathA pariti' ahIM pi' thI e kahevuM che ke, bhAvarUpe hiMsAnI pariNati to karmabaMdhujananI che, paraMtu dravyarUpe hiMsAnI pariNati paNa sUkSmabaMdhujananI che. chaghavatamapi gujaM' ahIM 'ri' thI e kahevuM che ke, lupAka mAne che ke, jinapUjAmAM svarUpahiMsA che, e rUpa dravyAzrava adhyAtmano bAdhaka che, te to yukta nathI, paraMtu dharmasAgarano mata paNa yukta nathI. 0' phUdrivAriva' ahIM 'sA'i padathI bAdara ekendriyanuM grahaNa karavuM. 'kriyAkinAre ahIM mAri padathI beIdriyAdinuM grahaNa karavuM. vizeSArtha : jinapUjAmAM bhAvahiMsA nahi hovA chatAM dravyarUpe je hiMsA che, te dravyapaNArUpe hiMsAnI pariNati paNa sUkSma ekendriyAdinI jema sUkSmabaMdhajananI che, e dharmasAgarajIno je mata che. teno bhAva e che ke, adhyavasAya pramANe karmabaMdha thAya che, to paNa bhagavAnanI pUjAmAM hiMsAno adhyavasAya nahi hovA chatAM je dravyarUpe hiMsAnI pariNati che, tenAthI alpa karmabaMdha thAya che; jema sUkSma ekendriyAdine vyaktarUpe bhogAdino koI adhyavasAya nahi hovA chatAM aviratine kAraNe temane sUkSma karmabaMdha thAya che; paraMtu te dharmasAgarajIno mata yukta nathI; kema ke ekendriyAdine paNa sUkSmabaMdhanA upAdAnanI sUkSmatAnuM apekSitapaNuM che. Azaya e che ke, ekendriyAdine je sUkSma karmabaMdha zAstra mAne che, te dravya pariNatine AzrayIne nahi, paraMtu karmabaMdhanA upAdAna kAraNabhUta evo je bhAva=adhyavasAya, che, te ekendriyAdine sUkSma che, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 703 pratimAzataka | zloka pala tenI apekSAe ekendriyAdine zAstramAM sUkSmabaMdha mAnyo che. tethI sUkSma ekendriyAdinI jema e pramANe dRSTAMta kahyuM, te asaMgata che. utthAna :- . ahIM prazna thAya ke, A rIte dRSTAMtanI saMgati na thAya to paNa dravya pariNatithI sUkSma baMdha thAya che, tema mAnavAmAM zuM vAMdho che? tethI bIjo hetu kahe che - TIkArya : pramatta ..... *mAn ! apramatta sAdhune dravyAzravanI saMpatti thaye chate tadvimitta dravyAzravanI saMpatti nimita, paramANumAtranA paNa baMdhano niSedha che; kema ke teneapramatta sAdhune, zAstramAM sUkSma paNa takrimita baMdha dravyAzravanI saMpatti nimitta baMdha, kaho nathI, e pramANe Agama che. praSyitaM ..... pratyena ! ane A dharmaparIkSAmAM moTA vistAra vaDe prapaMcita che. 59 vizeSArtha: samiti ane guptivALo muni jyAre apramatta bhAvamAM varte che tyAre bhagavAnanA vacananuM smaraNa karI, tenuM daDha avalaMbana laIne te pramANe satata adhyavasAya karato hoya che, ane te adhyavasAyane upaSTabhaka evA mana, vacana ane kAyAnA yogone te pravartAve che. te vakhate tenA yogathI jo koI jIvanI hiMsA thAya to te hiMsArUpa je dravyAzrava che, tanimitte teone leza paNa karmabaMdha thato nathI. ahIM prazna thAya ke, apramatta munine paNa dasamA guNasthAnaka sudhI karmabaMdha che, to ahIM dravyAzravanI prAptimAM leza paNa karmabaMdha nathI, tema kema kahyuM? teno Azaya e che ke, apramatta muni jyAre bhagavAnanA vacanAnusAra kriyAomAM yatna kare che, te vakhate temanI kriyAthI koI jIvanI hiMsA thAya to te hiMsAkRta leza paNa karmabaMdha thato nathI. Ama chatAM, saMpUrNa mohanIyakarmano uccheda teoe karyo nathI, tethI teomAM vartatA mohanIyakarmanA udayathI teone karmabaMdha thAya che. paraMtu prastuta kriyA mohanA ucchedamAM pravarte che, tethI te kriyAthI nirjarAnI prApti thAya che, ane te kriyAkALamAM je hiMsA thAya che te yogathI thAya che. AthI ja apramatta muninA te upayogathI jeTalA aMzamAM mohano avarodha thAya che, teTalA aMzamAM karmabaMdha aTake che ane pUrvabaddha karmanI nirjarA thAya che. ane te upayogathI avarodha pAmavA chatAM je kaSAyo haju ucchinna thayA nathI, te kaSAyakRta karmabaMdha thAya che, ane te guNasthAnakakRta karmabaMdha che. ane Avo apramatta muni paNa jyAre koIka nimittane pAmIne pramAdAdimAM varte to dravyahiMsA na thAya to paNa te pramAdarUpa bhAvahiMsAne kAraNe guNasthAnakakRta karmabaMdha karatAM vizeSa karmabaMdha thAya che. palA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 pratibhAzatas/cos:50 mavataraBiI: evaM vyavasthite kUpanidarzanacintyatAmAvirbhAvayati - avataraNikArya : e rIte vyavasthita hote chate pUjAmAM leza paNa karmabaMdha nathI e prakAre zloka-59mAM siddha karyuM e rIte vyavasthita hote chate, zloka-57mAM kahela kUpadaSTAMtathI gRhasthanI bhagavAnanI pUjA anujJAta che, e kathanamAM phUpatidarzananI kUpadaSTAMtanI ciMtyatAne A kUpadaSTAMta pUjAmAM kevI rIte gha20 ? me 35 vityatAne, mAvimA cha - Tos: pUjAyAM khalu bhAvakAraNatayA hiMsA na bandhAvahA gauNItthaM vyavahArapaddhatiriyaM hiMsA vRthA nizcaye / bhAvaH kevalameka eva phalado bandho'viratyaMzaja stvanya: kUpanidarzanaM tata ihAzaGkApadaM kasyacit / / 60 / / Alsirtha : pUjAmAM bhAvanuM kAraNapaNuM hovAne kAraNe hiMsA nakkI baMdhAvatA nathI. A prakAre A vyavahAra paddhati gauNI che-pUjAmAM prazasta hiMsAthI puNya baMdhAya che, A prakAre A vyavahAra paddhati upacArathI che. nizcayanayathI vicAra karAye chate hiMsA vRthA phogaTa che. kevaLa eka ja bhAva phaLane ApanAro che. avirati aMzathI utpanna thayela baMdha anya cheHpUjAmAM thanArA bhAvathI manya cha, d strelthI mahIyAMpUmi, uSTaid sonI mAzAnuM sthAna cha. II50 TIkA: ___pUjAyAmiti :- pUjAyAM 'khalu' iti nizcaye bhAvasya dravyastavakaraNAdhyavasAyarUpasya kAraNatayA hiMsA banthAvahA na bhavati, eSA jJApayati hi snAnAdisAmagrI dravyastave'dhikAriNaM, na ca sa hiMsAkarmaNA badhyate, durgatanAryA devalokagamanAnupapatteH, bandhAvahA cet ? puNyabandhAvahaiva, uktabhAvena prazastIkaraNAt prazastarAgavat / puSpAdisaGghaTTanAdirUpo'saMyamastatra heturukta iti cet ? so'pi paryudAsena saMyamayogaviruddhayogarUpa eva syAt, tasyApi ca bhAvena prazastIkaraNe kiM hIyate ? uttarakAlika eva bhAvo'prazastaM prazastIkartuM samartho na paurvakAlika iti cet ? na durgatanArIdRSTAntena vihitottaratvAt, kazcAyaM mantro yaH pUrvAparabhAvena nyUnAdhikabhAvaM niymytiiti| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 705 pratimAzataka | zlokaH 60 TIkArya : pUnAthAM.....ramati, pUjAmAM dravyastavakaraNaadhyavasAyarUpahuM dravyastava karuM, e adhyavasAyarUpa, bhAvanuM kAraNa paNuM hovAne kAraNe (pUjAnI kriyAmAM) vartatI hiMsA baMdhAvA thatI nathI. utthAna : pUjAmAM zubhabhAva hovAne kAraNe pUjAnI kriyAmAM vartatI hiMsA baMdhAvatA thatI nathI, tenI ja puSTi karatAM kahe che - TIkArya : aSA ..... dhavAra, je kAraNathI A snAnAdi sAmagrI dravyastavamAM adhikArIne jJApana kare che. vizeSArtha dravyastava karavAnA adhyavasAyapUrvaka jIva jyAre pUjAmAM tatpara thAya che, tyAre snAnAdinI kriyAthI teno prAraMbha thAya che. te snAnAdi kriyAmAM yadyapi hiMsA thAya che, to paNa bhagavAnanI pUjAnA adhyavasAyapUrvaka temAM pravRtti hovAthI A pUjAviSayaka snAnAdinI sAmagrI dravyastavaviSayaka adhikArIne jaNAve che=A prakAre snAnAdi karanAra jIva kharekhara dravyastavano adhikArI che, tema jaNAve che, ane zAstrathI je adhikArIrUpe jJAta hoya te potAnA adhikArane ucita kriyA kare to te kriyAthI karmabaMdha thato nathI. tethI prastutamAM pUjAmAM thatI hiMsAthI karmabaMdha thato nathI. vastutaH malinAraMbhI jIva pUjAno adhikArI che. tethI je zrAvakamAM malinAraMbha che, te pUjAnI adhikAritAne batAve che, to paNa adhikArI jIva jyAre potAnA adhikAra pramANe pravRtti karato hoya tyAre tenI pUjA arthe snAnAdinI pravRtti batAve che ke, A adhikArI jIvanI potAnA adhikAra pramANenI pravRtti che, ane adhikArI jIva potAnA adhikAra pramANe ucita pravRtti karato hoya, tenAthI karmabaMdha thato nathI. kema ke zAstro ucita pravRttine yoga kahe che ane yoga e mokSanuM kAraNa che. tethI ucita pravRttirUpa yoga mokSane anukULa evI nirjarAnuM kAraNa bane che. utthAna : ahIM pUrvapakSI kahe ke, pUjAnI kriyA bhaktirUpa hovAthI baMdhAvaha na kaho, to paNa temAM thatA hiMsAkarmathI=hiMsAnI kriyAthI, jIva baMdhAya to kharo ne ? tethI kahe che - TIkArya : na gha ...... anurUpaH, ane te=pUjA karanAra jIva hiMsAkarmathI=hiMsAnI kriyAthI, baMdhAto nathI; kema ke tema mAno to durgatA tArInA devalokagamananI anupapatti che. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 pratimAzataka | zloka : 60 vizeSArtha : pUjA karanAra jIva hiMsAkarmathI baMdhAto nathI; kema ke pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAthI pUjA karanAra baMdhAya to durgatinI prApti thAya. paraMtu durgatA nArIe bhagavAnanI pUjA arthe puSya toDI hiMsA karela hovA chatAM te devalokamAM gayela che. tethI pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAthI jo pUjA karanAra vyaktine karmabaMdha thAya to durgatA nArInA devalokagamananI saMgati thaI zake nahi. TIkArca - vanyAvidA ..... prazastarIvat ! ane jo hiMsAkarma=hiMsAnI kriyAne, baMdhAvahA mAno to puthabaMdhAvA ja svIkAravI joIe; kema ke, ukta bhAva vaDe dravyastava karavAnA adhyavasAyarUpa ukta bhAvavaDe, prazasta rAganI jema (hiMsAnuM) prazastIkaraNa thAya che. vizeSArtha: pUrve kahyuM ke, dravyastava karavAnA adhyavasAyarUpa bhAvanuM kAraNa paNuM hovAnA kAraNe pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAthI karmabaMdha thato nathI, ane e ja vAtane yukti dvArA puSTa karI ke, jo pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAthI pUjA karanAra vyaktine karmabaMdha thAya to durgAnArIe puSpo toDI hiMsA karI, tethI tenA devaloka gamananI saMgati thAya nahi. have kahe che ke, pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAthI karmabaMdha thAya che, ema mAno to, puNyakarmano baMdha thAya che, tema ja mAnavuM joIe; kema ke, dravyastava karavAnA pariNAmarUpa ukta bhAvavaDe pUjA arthaka karAtA snAnAdimAM thatI hiMsA prazasta bane che. tethI prazasta rAganI jema prazasta hiMsA puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. pUjAmAM puSpAdinI je hiMsA thAya che tene nizcayanayanI dRSTie karmabaMdhanuM kAraNa svIkAravAmAM AvatuM nathI, ane vyavahAranayanI dRSTie pUjAmAM thatI hiMsAthI puNyakarmano baMdha thAya che tema svIkAravAmAM Ave che. ahIM prathama nizcayanayanI dRSTine sAme rAkhIne kathana karyuM ke pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAthI karmabaMdha thato nathI, ane pachI kahyuM ke, pUjAmAM thatI hiMsAnI kriyAne baMdhanuM kAraNa mAno to puNyabaMdhanuM kAraNa svIkAravuM paDe. AnAthI e prApta thAya che ke, karmabaMdha bAhya hiMsAthI thato nathI, ane jIvano aMtaraMga pariNAma bhagavadbhaktine anukULa hovAthI bAhya AcaraNArUpa hiMsA karmabaMdha pratye akiMcitthara che te nizcayanayanI dRSTie che, ane bAhya kriyAne paNa baMdhanA kAraNarUpe svIkAranAra vyavahAranayanI dRSTine sAme rAkhIne kahyuM ke, bhagavadbhaktinA bhAvathI hiMsAnI kriyAnuM prazastIkaraNa thayela hovAthI te hiMsAnI kriyA puNyabaMdhanuM kAraNa che. TIkArya : puSkavi .. rUtti ghe? ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, puSpAdinA saMghaTTanAdirUpa asaMyama tyAM hiMsAthI thatA karmabaMdhamAM, hetu kahevAyela che. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che - Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 10 707 so Dara.... vi dIya? te paNa=asaMyama paNa, pathudAsathI pathudAsa nathI saMyamayogathI viruddha yogarUpa ja thaze, ane tenuM paNa=saMyamayogathI viruddha yogarUpa asaMyamanuM paNa, bhAva vaDe karIne prazastIkaraNamAM zuM hAni thAya ? vizeSArtha : pUrvapakSIne kahevAno Azaya e che ke, pUjAmAM puSpAdinA saMghaTTanAdirU5 asaMyama karmabaMdhanA hetu tarIke kahevAyela che. tethI je karmabaMdhamAM asaMyama hetu hoya te puNyabaMdha rU5 na hoI zake. teno uttara ApatAM graMthakAre kahyuM ke, te asaMyama paNa paryadAsa naguthI saMyamayogathI viruddha yogarUpa ja thaze, ane saMyama yogathI viruddha yogarUpa asaMyama paNa zubha bhAva vaDe prazasta thAya, temAM zuM hAni che ? Azaya e che ke dravyastavamAM je asaMyamane kAraNe karmabaMdha kahela che, te asaMyamamAM je "" kAra che, te niSedhArthaka che, ane te niSedha prasajya ane paryudAsanA bhedathI be prakArano che. prasajyaniSedha e che ke, vastuno atyaMta abhAva. jema saMyamano abhAva e saMyamathI viruddha kliArUpa na svIkAratAM saMyama nAmanA padArthanA astitvano abhAva svIkAravAmAM Ave, tyAre prasajyaniSedha thAya che. paryadAsaniSedha e che ke, vastunA astitvano abhAva nathI, paraMtu viparItarUpe astitva che. jema ajIva kahIe, tyAM jIvaniSTha cetanA jemAM nathI, evI vastu ajIva tarIke grahaNa thAya che. te rIte prastutamAM paryadAsaniSedhathI saMyamayoganA viruddha yogarUpa asaMyama prApta thaze. saMyamamAM je yoga varte che, tenAthI viruddha yoga hoya tyAre tyAM saMyamano atyaMta abhAva nathI levAno, paraMtu viparIta rUpe asaMyamanuM astitva grahaNa karavAnuM che, e pathudAsaniSedha che. A rIte paryadAsaniSedhathI asaMyama paNa saMyamayogathI viruddha yogarUpa ja thaze ane dravyastava karavAnA adhyavasAyarUpa bhAva vaDe karIne te asaMyamanuM paNa prazastIkaraNa thAya che. jema hiMsA prazasta thaI zake che, tema asaMyama paNa prazasta thaI zake che. tethI asaMyamane puNya karmabaMdhamAM heta kahevAmAM koI doSa nathI, e pramANe graMthakAra kahe che. TIkArya : uttarAniva niyamathatIti / ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, uttarakAlika ja bhAva . aprazastane prazasta karavA samartha bane, pUrvakAlika (bhAva) nahi. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM. kema ke durgatA nArInA daSTAMtathI vihita uttarapaNuM che, ane A kayo maMtra che ke, je pUrva-aparabhAva vaDe karIne cUna-adhika bhAvanuM niyamana kare che? che 'niyamathatIti' ahIM 'ti" zabda che, te zlokanA prathama pAdanA vaktavyanI samAptisUcaka che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 708 pratimAzataka | zloka : 10 vizeSArtha : pUrvapakSInuM kahevuM e che ke, aprazasta hoya enuM prazastIkaraNa thAya tethI pUrvamAM aprazasta evuM saMyama hoya ane uttarakAlika bhAva pedA thAya to te aprazasta evA saMyamane prazasta karI zake. paraMtu tame to pUrvamAM sthApana karyuM ke, dravyastava karavAnA adhyavasAyarUpa pUrvanA bhAvane kAraNe pUjAmAM thatI hiMsA ke pUjAkALamAM vartato asaMyama prazasta thAya che. vastutaH snAnAdinA pUrvamAM ke puSpa toDavAnI kriyAnI pUrvamAM dravyastava karavAno je zubhabhAva che, tenAthI snAnAdimAM thatI hiMsA ke asaMyama prazasta kaI rIte thaI zake? kema ke hiMsA ke asaMyamanI uttaramAM jo te bhAva hoya to ja hiMsAne ke asaMyamane te zubha bhAva prazasta karI zake che. pUrvapakSInA A kathananA samAdhAnarUpe graMthakAra kahe che ke, durgatA nArInA dRSTAMtathI ja teno uttara prApta thaI jAya che. durgatA nArIne loko dvArA bhagavAnanA AgamananuM zravaNa thavAthI jagadgurunI bhakti karIne huM saMsArasAgarathI pAra pAmuM evo prazastakoTino bhAva thayela, ane te bhAvapUrvaka teNIe puSpone toDela. teTalAmAM tenuM AyuSya samApta thavAthI mRtyu pAmIne te devagati pAmela. tethI pUrvanA zubha bhAvathI tenI puSpatroTanarUpa hiMsAnI kriyA ke asaMyamanI kriyA prazasta banela. potAnA karAyelA te AdhAnathI ja puSTi karatAM graMthakAra kahe che ke, A tane kayo maMtra prApta thayo che ke, je pUrvano bhAva prazastIkaraNa karavA samartha nathI, e rUpa nyUna che ? ane aparano bhAva prazastIkaraNa karavA samartha che tethI te adhika che, evuM niyamana kare che ? A pUrvapakSInI kevala matikalpanA che, vastutaH koI padArtha nathI. ahIM pUrvapakSInuM e kahevuM che ke, puSpAdisaMghaTTanarUpa asaMyama pUrvamAM hoya ane pAchaLathI sAro bhAva thAya to tenAthI aprazasta evA asaMyamane prazasta karI zakAya. paraMtu pUrvamAM thayelo bhAva uttarakALamAM hoto nathI, tethI uttarakALamAM utpanna thanAra asaMyamane te prazasta kevI rIte karI zake ? arthAtu na karI zake. pUrvapakSInA kathananA uttaramAM graMthakAra tene kahe che ke, A tArI matikalpanA che. vastutaH vyavahAranayathI strI Adine jovAnI kriyA aprazastarUpa che, to paNa koI jIva aprazasta evI strIne jovAnI kriyA kare ane tenAthI uttarakALamAM vairAgya utpanna thAya, to te prazastabhAvane kAraNe strIdarzananI kriyA prazasta bane che. tethI jema pUrvanI aprazasta evI strI jovAnI kriyAne uttarano bhAva prazasta karI zake che, tema bhagavAnanI pUjAnA AzayathI karAyela puSpAdisaMghaTTanarUpa kriyA uttaramAM thatI hovA chatAM, pUrvamAM thayela bhagavAnanI bhaktino Azaya puSpAdisaMghaTTanarUpa hiMsAnI kriyAne prazasta kare che. tethI uttarakAlika bhAva ja pUrvakAlika kriyAne prazasta karI zake, paraMtu pUrvakAlika bhAva uttarakAlika kriyAne prazasta na karI zake, tema mAnavuM ayukta che. zlokanA bIjA-trIjA pAdanuM parva" thI utthAna kare che - Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 60 TIkAH evaM sUkSmakSikAyAM prazastahiMsA puNyAvahApi na syAditi cet ? idamitthamevetyAha- itthamiyaM vyavahArapaddhatiH=vyavahAranayasaraNirgauNI prazastahiMsAyAH puNyabandhahetutvasyApi 'ghRtaM dahati' iti nyAyenaiveSTatvAt / nizcaye = nizcayanaye, tu vicAryamANe hiMsAvRthaiva anyatarabandha-syApyahetutvAt, kevalaM eka eva bhAvaH phaladaH prazasto prazasto vA prazastamaprazastaM phalaM janayituM samartha ityarthaH / / TIkArya : 709 evaM kRtyArlR - A rIte sUkSma IkSikAmAM prazasta hiMsA puNyAvahA paNa nahi thAya. A pramANe pUrvapakSI kahe to graMthakAra teno uttara Ape che ke, A Ama ja che, e prakAre (zlokanA bIjA pAdathI) kahe che - itthamiyaM * kRSNatvAt / A prakAranI A vyavahAra paddhati=vyavahAranayanI saraNa, gauNI= upacArathI che; kema ke prazasta hiMsAnA puNyabaMdhanA hetupaNAnuM paNa 'ghI bALe che' - e nyAyathI ja ISTapaNuM che. vizeSArtha : pUrvapakSIno kahevAno bhAva e che ke, jema sthUla dRSTithI jotAM hiMsAthI pApa dekhAya che, Ama chatAM tame sUkSma IkSikA karIne batAvyuM ke, pUrvanA zubhabhAvathI pUjAmAM thatI hiMsA prazasta thaI jAya che, tethI tenAthI puNya baMdhAya che, ema je rIte tame kahyuM e rIte sUkSma IkSikA karavAmAM Ave to, prazasta hiMsA puNyAvahA paNa nahi thAya. Azaya e che ke, jema sthUlathI jovAthI hiMsA pApanuM kA2Na dekhAya che, tene ja sUkSma rIte jovAthI bhagavAnanI pUjAmAM thatI hiMsA prazasta hovAne kA2Ne puNyabaMdhanuM kAraNa dekhAya che; te ja rIte tene vadhu sUkSmathI jovAmAM Ave to bAhya hiMsAdi kRtyathI nahi, paNa jIvanA bhAvathI ja puNya ke pApa baMdhAya che. tethI bAhya kRtyarUpa prazasta hiMsA paNa puNyabaMdhanuM kAraNa thaze nahi. A pramANe pUrvapakSI kahe to graMthakAra, A Ama ja che, e prakAranA tAtparyathI mULa zlokamAM kahe che - A prakAranI A vyavahAranayanI paddhati upacArathI che; kema ke, prazasta hiMsA puNyabaMdhanuM kAraNa che, e paNa ghI baLe che, e nyAyathI ja ISTa che. Azaya e che ke, pUrvapakSIe je zaMkA karI ke, A rIte sUkSma IkSikAmAM=sUkSmathI jovAmAM, prazasta hiMsA puNyabaMdha karAvanAra paNa nahi thAya, teno svIkAra karatA graMthakAra kahe che ke, A, Ama ja che. AthI karIne graMthakAre zlokanA bIjA pAdamAM kahyuM ke, prazasta hiMsA puNyabaMdha karAve che, A prakAranI A vyavahAra paddhati gauNI=aupacArikI che; kema ke ghI bALe che, emAM vastutaH ghI bALatuM nathI, paraMtu ghImAM praviSTa agninA paramANuo hAtha nAMkhanArane bALe che. tema zubhabhAvaviziSTa je hiMsA che, tenAthI 7-25 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710. pratimAzataka | zloka : 10 puNyabaMdha thAya che, tyAM vastutaH hiMsA pote puNyabaMdha karAvatI nathI, paraMtu pUjAmAM vartato je zubhabhAva che, te puNyabaMdha karAve che; to paNa ghI bALe che e nyAyathI vyavahAranayathI hiMsA puNyAvaha che te ISTa che. TIkArca - nizvaye ..... phartha vaLI nizcayanayanI dRSTithI vicAra karAye chate hiMsA vRthA ja che hiMsA karmabaMdhanuM kAraNa nathI; kema ke anyatara baMdhanuM paNa ahetupaNuM che-puNya ke pApa avatara - baMdhanuM paNa hiMsAnuM ahetupaNuM che. kevala eka ja bhAva phaLane ApanAro che, te prazasta athavA aprazasta (bhAva) prazasta-aprazasta phaLane pedA karavA mATe samartha che, e prakAre tAtparya che. vizeSArtha : nizcayanayanI dRSTie vicArIe to hiMsA pApa ke puNya baMnemAMthI eka paNa baMdhano hetu nathI, paraMtu nizcayanayanA mate prazasta bhAva prazasta phaLane Ape che=hiMsAkALamAM prazastabhAva vartato hoya to prazasta phaLa Ape che. jema vivekI zrAvaka pUjA mATe puSpatroTanAdirUpa hiMsAnI kriyA kare che, tyAM prazasta bhAva vartato hovAthI prazasta phaLa maLe che. ane aprazastabhAva aprazasta phaLane Ape che, jema saMsArI jIvo AraMbhasamAraMbha Adi kare che, tyAM aprazasta bhAva vartato hovAthI aprazasta phaLa maLe che. TIkA : ata eva kAmabhogAnAzrityottarAdhyayane'pyuktam__'na kAmabhogA samayaM uveMti, Na yAvi bhogA vigayaM urvati / no takhamone ya parisAde ya, samo no tenuM sa vIDagarA tti ' (Adhya. 32 T. 202) ata eva ca viSayeSvapi sattattvacintayA'bhisamanvAgamanamabandhakAraNamuktamAcAre / TIkArtha: mata vi ..... 37 - AthI karIne ja=nizcayanayanI dRSTie kevala eka ja bhAva phaLane ApanAro che. AthI karIne ja, kAmabhogone AzrayIne uttarAdhyayanamAM paNa kaheluM che - chApo .... vIra tti IT "kAmabhogo samatAne ApatA nathI ane vaLI bhogo vikRtine pedA karatAM nathI, paraMtu je temAM prakhya ane parigraha che, te ja vikRtine kare che, ane je temAM samAna che, te vItarAga che." 0 'tti" zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. vizeSArtha : bAhyahiMsA nizcayanayathI karmabaMdhano hetu nathI, tema bAhya kAmabhogo samatAnuM kAraNa nathI ke vikRtinuM kAraNa nathI; paraMtu jIvano che temAM pradveSa ane parigraha che, te ja vikRti che, ane je temAM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 711 pratimAzataka | zlokaH 60 samAna che te vItarAga che. tethI kAmabhogo karmabaMdha ke karmanA abaMdhanuM kAraNa nathI, paraMtu jIvano che temAM praaSa ane parigraha che, te karmabaMdhanuM kAraNa che, ane vItarAgabhAva che te karmanA abaMdhanuM kAraNa che. ahIM parigrahathI mUccha grahaNa karavAnI che, ane tenAthI e batAvavuM che ke, kAmabhogakALamAM vartato jIvamAM preSano pariNAma ke mUcchano pariNAma karmabaMdha pratye kAraNa che, ane je vItarAga che temane kAmabhogakALamAM koI karmabaMdha thato nathI. TIkArya : sata va ..... savAre . AthI karIne ja=nizcayanayanI dRSTithI kevala eka ja bhAva phaLane ApanAro che, AthI karIne ja, viSayomAM paNa sat tatvaciMtA vaDe karIne je abhisamatvAgamana che, te abaMdhanuM kAraNa AcArAMgamAM kahevAyeluM che. vizeSArtha: koI jIva viSayonuM sevana karato hoya to paNa padArthanuM je vAstavika tattva che tenuM ciMtana kare, ane tenA kAraNe enI Indriyo cAre bAjuthI samyagu rIte pAchI potAnA bhAvomAM=jJAnabhAvamAM, Agamana kare, te abhisamanvAgamana che. Azaya e che ke, iMdriyo viSayomAM rAgAdi bhAvonA asaMsparzavALI bane, to te abhisamanvAgamanane AcArAMga sUtramAM abaMdhanuM kAraNa kahela che. TIkA : evaMvidhaH samAdhiH, pUrvabhUmikAyAM na bhavatyeveti cet ? na, sarvathA'bhAvasya vaktumazakyatvAt / samyagdarzanasiddhiyogakAla eva prazamalakSaNaliGgasiddharanukampAdInAmicchAdyanubhAvatvAt, taduktaM viMzikAyAM 'aNukaMpA Nivveo saMvego taha ya hoi pasamu tti / eesiM aNubhAvA IcchAINaM jahAsaMkhaM' tti / ___ anubhAvA:-kAryANi / icchAdInAm-icchApravRttisthirasiddhiyogAnAm / samAdhijanitazca bhAvo hyutthAnakAle'pi saMskArazeSatayA maitryAdhupabRMhito'nuvartata evAnyathA kriyAsAphalyAsiddheH, 'bhAvo'yamanena vinA ceSTA dravyakriyA tuccheti' vacanAt / TIkArca - vaMvidha ... - ahIM pUrvapakSI A pramANe kahe ke, AvA prakAranI samAdhi pUrvabhUmikAmAM 1. AzayabhedA ete sarve'pi hi tattvato 'vagantavyAH / iti pUrvArddhaH / (SoDazaka-3/12) Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 pratimAzataka | zloka : 10 hotI nathI ja, to teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, e pramANe na kahevuM, kema ke sarvathA abhAvanuM kahevA mATe azakyapaNuM che. kema ke, samyagdarzananA siddhiyogakALamAM ja prazamAdi lakSaNa liMganI siddhi che. temAM hetu kahe che - anukaMpAdinuM IcchAdi anubhAvapaNuM che=anukaMpA Adi IcchAdinA anubhAvonuM kAryo, che. 0 anupAvInAnuM ahIM 'ri' thI nirveda, saMvega tathA prazamanuM grahaNa karavuM. 'cchATi' ahIM 'sAri' thI pravRtti, sthira ane siddhiyoganuM grahaNa karavuM. 'talu vizithI te viMzikAmAM kahevAyeluM che - anupa ..... nahAsaMlaM tti ! A IcchA AdinA yathAsaMkhya anukaMpA, nirveda, saMvega tathA prazama e pramANe anubhAvo=kAryo che. vizeSArtha : 'vaMvidhA' thI je kahyuM, tyAM pUrvapakSIno kahevAno Azaya e che ke, bAhya viSayo leza paNa na sparze tevuM uttama citta apramatta muninuM ja hoI zake che, paraMtu pUjA karanAra to zrAvaka che. tethI apramatta muninA jevI tenI bhUmikA nathI. mATe apramatta muninI apekSAe pUrvabhUmikAmAM rahelA evA zrAvakane AvA prakAranI samAdhi thaI zake nahi. teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, gRhasthane AvA prakAranI samAdhino sarvathA abhAva kahevo azakya che. Azaya e che ke, koI zrAvaka pUjA karatI vakhate snAnAdikRta harSAdi bhAvane pAmato na hoya, paraMtu bhagavAnanI bhakti karavA mATe ja huM A snAnAdi karuM chuM, evI buddhine vahana karato hoya, ane bhagavad bhakti arthe ja kevala A dravyazuddhi Avazyaka che, e AzayathI zuddhimAM yatna karato hoya, ane pUjAkALamAM paNa uttama sAmagrIne joIne IndriyonA viSayothI tenI cittavRtti saMzleSa pAmatI na hoya, paraMtu uttama evA jagadgurunI uttama sAmagrIthI ja bhakti karavI joIe, e prakAranI buddhi vartatI hoya, tethI uttama sAmagrIthI pUjA karatAM bhagavAnanuM bahumAna vRddhimatuM thatuM hoya che. vaLI, potAnI suMdara pUjAne joIne anya jIvo tenI prazaMsA kare tyAre paNa e rItano ja harSa thAya ke, A bhagavAnanI uttama.bhaktine joIne te jIvo bhagavAna pratye bahumAnabhAvavALA thAya, ke jethI janmAMtaramAM emane lokottara dharmanI prApti thAya, paraMtu svAgata prazaMsAdine sAMbhaLIne harSano pariNAma na kare. evA jIvo jyAre bhagavAnanI bhaktimAM anupayogI evA hiMsAnA parivAramAM upayogavALA hoya, tyAre AvA prakAranI samAdhino sarvathA abhAva nathI. tethI ja temanI bhagavadbhakti abaMdhanuM kAraNa bane ke puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. paraMtu jemanI bhagavAnanI pUjAno zubhAzaya yatanAnA pariNAmathI upabhraMhita nathI, tevA jIvone AnuSaMgika je aprazasta bhAvo thAya che, tatuta karmabaMdha thAya che; kema ke tevA jIvo zubhAzayathI pUjA karavA chatAM paNa sabhya yatanAnA abhAvane kAraNe pUjAkALamAM paNa temanI Indriyo Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 713 pratimAzataka | zloka : 10 viSayothI upahata thAya che ke citta paNa mAnAdithI upahata thAya che. tevA jIvone pUrvabhUmikAmAM AvA prakAranI samAdhi nathI, paraMtu pUjAnA adhikArI keTalAka samyagdaSTi jIvo pUrvabhUmikAmAM AvA prakAranI samAdhivALA hoya che. temane aviratino udaya hovA chatAM pUjAkALamAM samyagu yatanAthI upabhraMhita pariNAma hovAne kAraNe temanI IMdriyo viSayomAM vyAkuLa thatI nathI, tethI ja teo akhkhalita rIte bhagavAnanI bhaktimAM yatnavALA banI zake che. tethI pUrvapakSInA kahevA mujaba pUrvabhUmikAmAM AvA prakAranI samAdhinA abhAvanuM kathana yukta nathI. tenI ja puSTi karatAM temAM heta kahe che - samyagdarzananA siddhiyogakALamAM prathama lakSaNa liMganI siddhi che. AnAthI e prApta thAya che ke, avirata samyagdaSTi jIva paNa siddhiyoganI bhUmikAvALo hoya tyAre, tene prazamabhAva vartato hoya che tyAre AvA prakAranI samAdhi hoya che, tethI viSayothI tenuM citta upahata thatuM nathI. Ama chatAM te cAritrI nathI, tethI pUrvabhUmikAmAM che, tyAM AvA prakAranI samAdhi hoya che. samyagudarzananA siddhiyogakALamAM prathama lakSaNa liMganI siddhi kema che ? temAM hetu kahe che - anukaMpAdi IcchAdinA anubhAvo=kAryo, che. IcchAdi kAraNo che ane anukaMpAdi kAryo che, tethI e prApta thAya ke IcchAyoganuM kArya anukaMpA che, pravRttiyoganuM kArya nirveda che, sthirayoganuM kArya saMvega che ane siddhiyoganuM kArya prazama che. tethI siddhiyogakALamAM prathama pariNAma hoya che. mATe je samyagdaSTi jIvone siddhiyoga pragaTyo che, tevo jIva bhagavAnanI pUjAnA kALamAM prazamanA pariNAmavALo hoya che. tenA kAraNe bhagavAnanI pUjAnA AzayathI anya koI Azayane sparzato nathI, ane bhagavAnanI bhaktino Azaya e prazastabhAvasvarUpa che, tethI siddhayogI evA samyagdaSTinI pUjA sarvathA abaMdhanuM kAraNa bane che. A siddhayogIne anaMtAnubaMdhI kaSAyanA ke apratyAkhyAnaya kaSAyanA vizeSa prakAranA upazamane kAraNe, udayamAna=udayamAM pravartI rahelA, pratyAkhyAnIya kaSAyo paNa pUjAkALamAM cittane anyatra laI jatA nathI. tethI temano pUjAno upayoga abaMdhanuM kAraNa che. utthAna : pUrvamAM kahyuM evA prakAranI samAdhivALo bhAva je jIva bhagavAnanI pUjAmAM tanmaya hoya tene ja saMbhavI zake che. jyAre sAmAnya rIte pUjA karanArAone tevA prakAranI samAdhi hotI nathI. tethI pUjAkALamAM anya anya bhAvo paNa sparze che, tethI tyAM karmabaMdha paNa thAya che. mATe tevAonI apekSAe pUjA aphala ke karmabaMdhanuM kAraNa mAnavI paDaze. tethI kahe che - TIkArya : samayananitabdha .... vavanAnuM ane maitrI AdithI upaeNhita samAdhijanita bhAva vyutthAtakALamAM Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 pratimAzataka | zloka : 10 =ekAgratArUpa dhyAna vagaranA kALamAM paNa, saMskArazeSapaNA vaDe anuvarte che. anyathA vyutthAnakALamAM samAdhijanita bhAva jo sarvathA na anuvarte to, kriyAnA sAphalyanI asiddhi che. kema ke A bhAva che, AnA vagara dravyakriyArUpa ceNa tuccha che, e pramANe vacana che. vizeSArtha : je vivekasaMpanna gRhastho bhagavAnanA lokottara svarUpane jANIne temanA pratye bhaktivALA thayA che, temane "lokottama evA bhagavAnanI bhaktithI huM A saMsArasAgarane taruM," AvA prakArano samAdhijanita bhAva bhagavAnanI pUjAkALamAM varte che, ane A samAdhijanita bhAva haMmezAM maityAdibhAvothI upabhraMhita hoya che, ane Avo bhAva jyAre jIva vyutthAnadazAmAM paNa hoya tyAre paNa saMskArazeSarUpe hoya che. A bhAva vyutthAnadazAmAM paNa saMskArazeSarUpe na hoya to bhagavAnanI pUjAnI kriyA saphaLa nathI. temAM yukti batAve che - A bhAva che= "bhagavAnanI pUjAne karIne huM A saMsArasAgarane taruM" A prakArano praNidhAna AzayarUpa bhAva che. A bhAva vagaranI pUjAnI ceSTA tuccha dravyakriyA che, evuM zAstravacana che, tethI jemane vyutthAnakALamAM paNa saMskArazeSarUpe A bhAva nathI, temanI bhagavAnanI pUjAnI kriyA niSphaLa che. AnAthI e phalita thAya che ke, jeo siddhayogI che, teo jyAre bhagavAnanI pUjA kare che tyAre tanmayabhAvathI temane samAdhijanita bhAva varte che, teonI pUjAnI kriyA paripUrNa abaMdhanuM kAraNa che; ane jemane bhagavAnanI pUjAmAM samAdhijanita bhAva hovA chatAM vyutthAnakALamAM paNa saMskArazeSarUpe te bhAva varte che, teonI pUjA paNa saphaLa bane che; paraMtu jemane leza paNa samAdhijanita bhAva nathI, tevA jIvo ekAgratAthI pUjA karatA hoya ke vyutthAnadazAmAM hoya to paNa teonI te pUjAnI kriyA tuccha ane niHsAra che. ahIM "samAdhijanita' bhAva kahyo, tenuM tAtparya e che ke, jemanuM citta bhagavAnanA svarUpanA vicArathI svasthatAne pAmela che, tethI pUjAkALamAM temanI iMdriyo anutsuka che, tethI teo zAstravidhi pramANe alanA vagara samyapha prakAranI pUjAnI vidhimAM prayatna karI zake che. AvA jIvonA pUjAkALamAM iMdriyonA anya vyApAro zAMta thayelA che. AthI ja sAkSAt bhagavAnanI sAthe vArtAlApa karatA hoya tevA prakAranuM uttama mAnasa teone pravarte che, te samAdhijanita bhAva siddhayogIne che. vaLI, te samAdhijanita bhAva haMmezAM maitrAdithI upaeNhita hoya che. tenuM svarUpa e che ke, jyAre jIvane A saMsArasAgaramAM lokottama evA bhagavAna tAranArA che, evo bodha thAya che, tyAre bhagavAna pratye ati bahumAnabhAva thAya che, ane je vivekasaMpanna hoya tene vicAra Ave che ke, "huM e rIte lokottama evA bhagavAnanI bhakti karuM ke jethI jagatanA jIvone paNa bhagavAna pratye bahumAnabhAva pedA thAya." A prakArano bhAva jagatanA jIvonA hitanI ciMtArUpa che, tethI maitrIpariNAmavALo che. vaLI bhagavAnanA Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 715 pratimAzataka | zloka : 10 guNone joIne bhagavAna pratye pakSapAtano pariNAma thayo che, tethI guNapakSapAtarUpa pramodabhAva paNa tyAM varte che, A rIte samAdhijanita bhAva maitrAdithI upabhraMhita hoya che. jo ke A maitrAdi bhAvo bhagavAnanI pUjAmAM tanmaya thayelA jIvane sAkSAt vicAraNArUpe hotA nathI, paraMtu bhagavAnanA guNomAM tanmaya thayelo jIva rAgAdithI para thato jAya che ane jema jema jIva rAgAdithI para thato jAya che, tema tema tenuM citta maitrAdibhAvonA prakarSavALuM bane che. tethI maitrAdithI upaeNhita samAdhijanita bhAva hoya che. vaLI kahyuM ke, vyutthAnakALamAM paNa maitrAdithI upabhraMhita saMskArazeSapaNArUpe samAdhijanita bhAva anuvarte che. tyAM pUjAmAM vyutthAnadazA e che ke, koI jIvane bhagavAnanA guNothI bhagavAna pratye AkarSaNa hovA chatAM te siddhayogI nahi hovAthI, pUjAkALa daramyAna temanI iMdriyo sarvathA utsukatA vagaranI nahi hovAne kAraNe kvacit anya anya viSayane grahaNa kare che. Ama chatAM bhagavAna pratyeno pUjyabhAva varte che, ane bhagavAna saMsArasAgarane tAranArA che mATe temanI pUjAthI huM saMsArasAgarane taruM, e prakArano adhyavasAya saMskArazeSarUpe vyutthAnadazAmAM paNa vartato hoya che. AthI ja bhagavAnanI pUjAkALamAM IdriyonI anya viSayomAM kvacit pravRtti hoya to paNa te saMskArazeSarUpe rahela adhyavasAya vAraMvAra cittane bhagavAnanI bhaktimAM joDavA preraNA Ape che. e ja batAve che ke, vyutthAna dazAmAM paNa samAdhijanita bhAva saMskArazeSarUpe tyAM varte che. tethI AvA jIvonI pUjAnI kriyA saphaLa che. ahIM maitrAdithI upabhraMhita samAdhijanita bhAva vyutthAnadazAmAM paNa saMskArarUpe anuvarte che, ema na kahetA "saMskArazeSapaNArUpe' anuvarte che, tema kahyuM. teno bhAva e che ke, saMsAramAM jema koI khAvA-pIvA AdinI vastu ke anya vastu samApta thaI gaI hoya to paNa tenI zeSa rahetI hoya tyAre kahevAya ke, A vastu zeSarUpe che, te rIte ahIM samAdhijanita bhAva saMskArAtmaka zeSarUpe varte che. tethI vAraMvAra pUjAkALamAM te samAdhijanita bhAva jIvane bhagavAnanA guNomAM joDavA preraNA Ape che, ane saMsAranI anya kriyAmAM te samAdhijanita bhAva saMskArarUpe hovA chatAM saMskArazeSarUpe nathI. AthI ja bhagavAna pratye bahumAnabhAvanA saMskAro AtmAmAM paDelA hovA chatAM vAraMvAra bhagavAnanA guNo sAthe cittane joDavA pUjAkALamAM thatA prayatna jevo prayatna prAyaH anyakALamAM thato nathI. sArAMza e che ke, samyagdaSTi zrAvaka jyAre bhagavAnanI pUjA karavAno prAraMbha kare, tyAre praNidhAna kare che ke "huM A lokottama puruSanI pUjA karIne saMsArasAgarathI taruM;" e praNidhAna avyathAnadazAmAM =dhyAnadazAmAM, hoya tyAre pUjAnI kriyA daramyAna saMskArarUpe varte che ane te saMskAra pUjAnI kriyAmAM sudaDha yatna karAve tevA che; ane jyAre te zrAvaka vyutthAnadazAmAM hoya tyAre te samAdhijanita bhAvanA saMskAro zeSarUpe thoDA, hovAthI kAMIka kAMIka bhagavAnane avalaMbIne uttama bhAvonA pravartaka bane che; ane jyAre te zrAvaka saMsAranI anya kriyA kare che, tyAre te samAdhijanita bhAvo saMskArarUpe hovA chatAM pravartaka banatA nathI. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 pratimAzataka | zloka : 10 TIkA : evaM viviktaviveke'viratasamyagdRSTerapi pUjAyAM na bandho'viratyaMzajastu bandho'nyaH pUjAyogAprayuktaH, anyathA jinavandanAdAvapi tadApattestata iha kUpanidarzanaM kUpajJAtaM, kasyacit yathAzrutajJasyAzaGkApadaM-AzaGkAsthAnam / / TIkArya : vaM viviC/vive..... talApatte , e rIte pUrvamAM sthApana karyuM e rIte samyagdarzananA siddhiyoga kALamAM pUjAthI leza paNa karmabaMdha thato nathI, ane vyathAnadazA hoya tyAre paNa samAdhijanita bhAva saMskArazeSapaNA rUpe hovAne kAraNe tyAM baMdha hovA chatAM kriyAnuM sAphalya che, e rIte, viviktano viveka karAye cha7=pUjAnA adhikArI evA aviratasamyagdaSTimAM dhyAnadazA ane vyutthAnadazArUpa je vivikta evo vibhAga, temAMthI vyutthAnadazAvALAne choDIne avyutthAnadazAvALA aviratasamyagdaSTine grahaNa karavArUpa viveka karAye chate, aviratasamyagdaSTine paNa pUjAmAM baMdha nathI. vaLI, avirati aMzathI janya anya baMdha pUjAyogathI aprayukta che. temAM hetu kahe che - anyathA jisavaMdanAdimAM paNa tenI Apatti che. tata: ..... sAzAsthAnam ! tethI karIne=avirata samyagdaSTine paNa pUjAmAM baMdha nathI tethI karIne, ahIMyAM=pUjAmAM, yathAzrutane jANanArA evA koIkane phUpadagaMta AzaMkAnuM sthAna bane che. che 'viratIre' ahIM 'pa' thI e kahevuM che ke, dezaviratidharane to pUjAmAM baMdha nathI, paNa aviratasamyagdaSTine paNa pUjAmAM baMdha nathI. vizeSArtha : siddhayogI evo aviratasamyagdaSTi jyAre jagadgurunI pUjAmAM tanmayabhAvavALo bane che, tyAre tenI pUjAnI sarva kriyA yatanAthI upaeNhita hoya che. tethI temanI pUjAnI kriyAmAM pUjAgRta leza paNa karmabaMdha thato nathI, paraMtu pUjAkRta nirjarA ke puNyAnubaMdhi puNya ja baMdhAya che; ane pote je avirati guNasthAnake che, tene kAraNe jJAnAvaraNIyAdi pApa prakRtirUpa karma baMdhAya che, te pUjAyogathI aprayukta che. jo AvuM na mAno ane ema mAno ke, avirati aMzathI thanAro baMdha pUjAmAM vartatI puSpAdinA upamadanajanya je avirati che, takRta che, to jinavaMdanAdimAM paNa tenI Apatti Ave; kema ke jinavaMdanakALamAM paNa tyAM yadyapi hiMsA nahi hovA chatAM aviratasamyagdaSTine avirati aMzathI thanAro baMdha hoya che. pUrvamAM kahyuM e rIte siddhayogI evA aviratasamyagdaSTine pUjAmAM karmabaMdha nathI, tethI karIne pUjAmAM yathAzrutane jANanArA evA koIkane kUpadRSTAMta AzaMkAnuM sthAna che. te A pramANe - yathAzruta kUpadaSTAMta jANanAra jIva je pramANe kUpadaSTAMta saMbhaLAya che, te pramANe te jANato Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 717 pratimAzataka | zlokaH 60 hovAthI mAne che ke, kUvo khodatAM jemAM prathama kAdavathI kharaDAvavuM paDe che, paraMtu jalanI prApti thatAM te kAdavane dhoI zakAya che; tema prastutamAM pUjAmAM thatI hiMsAthI karmabaMdha thAya che, tenI zuddhi pUjAmAM thatA zubhabhAvathI thaI jAya che. ahIM kUpadaSTAMta saMgata thAya che, paraMtu ahIM kahevAyuM ke, samAdhijanitabhAvavALo samyagu yatanApUrvaka pUjA kare to tenI pUjAnI kriyAmAM leza paNa karmabaMdha nathI, tethI te kUpadaSTAMta yathAzruta jANanArane AzaMkAnuM sthAna bane che arthAt jo pUjAmAM leza paNa karmabaMdha na hoya to zAstramAM je rIte kUpadaSTAMta batAvela che, te kUpadaSTAMta pUjAmAM kaI rIte saMgata thAya, evI zaMkAnuM sthAna bane che. TIkA : evaM hi tadAvazyake dravyastavIyaprasaGgasamAdhAnasthale vyavasthitam - 'nAmaDhavaNAdavie bhAve a thayassa hoi nikkhevo / davvathavo puSphAI saMtaguNukkitanAbhAve' iti / vyAkhyA-tatra nAmeti nAmastavaH, sthApaneti sthApanAstavaH, dravya iti dravyaviSayo dravyastavaH, bhAveti (bhAve ceti) bhAvaviSayazca bhAvastava ityarthaH / itthaM stavasya bhavati nikSepo-nyAsaH / tatra kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya dravyastavabhAvastavasvarUpamevAha-dravyastavaH puSpAdiriti, AdizabdAdgandhadhUpAdiparigrahaH, kAraNe kAryopacArAccaivamAha, anyathA dravyastavaH puSpAdibhiH samabhyarcanamiti / tathA sadguNotkIrtanA bhAva iti, santazca te guNAzca sadguNAH anenAsadguNotkIrtanAniSedhamAha, karaNe ca mRSAvAda iti, sadguNAnAmutkIrtanA-ut-prAbalyena parayA bhaktyA kIrtanA=saMzabdanA, yathA-'prakAzitaM yathaikena tvayA samyag jagattrayam samagrairapi no nAtha ! prtiirthaadhipaistthaa| vidyotayati vA lokaM yathaiko'pi nizAkaraH / samudgataH samagro'pi kiM tathA tArakagaNaH / / 2 / / ' ityAdilakSaNo, 'bhAva' iti dvAraparAmarzo bhAvastava iti gAthArthaH / / TIkArca - "pUrva di' A rIte have kahevAmAM Avaze e rIte, te kUpadaSNata, AvazyakamAM dravyastavIya prasaMganA samAdhAna sthaLamAM vyavasthita che. vizeSArtha - AvazyakamAM dravyastava saMbaMdhI pUrvapakSI dvArA prasaMga ApavAmAM Ave che ke, bhAvastava karatAM dravyastava zreSTha che; kema ke dravyastavamAM vittano parityAga thAya che, jyAre bhAvastavamAM vittano parityAga nahi thavAne kAraNe bhAvastava karatAM dravyastava zreSTha che. e prakAranA pUrvapakSI dvArA apAyelA prasaMganA samAdhAnarUpe AvazyakamAM kUpadRSTAMta A rIteahave kahevAmAM Avaze e rIte, vyavasthita che. TIkArya : nAma ..... mA' rUtti nAma, sthApanA, dravya ane bhAva - ema stavanA cAra vikSepa thAya che. dravyastava puSpAdirUpa che ane sadgaNa utkIrtanArUpa=vidyamAna guNanI utkIrtanA rU5, bhAva che=bhAvastava che. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 pratimAzataka | zloka : 10 vyAkhyA - tyAM stavanA cAra nikSepA kahyA tyAM, nAma eTale nAmastava, sthApanA eTale sthApanAstava, dravya eTale dravya che viSaya jeno evo dravyastava e stavano viSaya dravya che mATe dravyastava, ane bhAva eTale bhAva che viSaya jeno evo bhAvastava=e stavano viSaya bhAva che, mATe bhAvastava, e pramANe artha jANavo. A pramANe stavanA nikSepa=nyAsa, thAya che. ahIM TIkAmAM pati' pATha che, tyAM A. ni. bhASya gAthA-192nI TIkAmAM bhAve veri' pATha che, te saMgata che. vizeSArtha: stava' zabdathI nAmAdi cAra artho vAcya bane che. tethI "stava' zabda nAmAdi cAra arthomAM sthApana thAya che, te nikSepa padArtha che. TIkArya :vyAkhyA:- tatra svarUpanevAha - tyAM=cAra nikSepamAM, nAma ane sthApanAnuM laNapaNuM hovAthI=bahu carcAI gayela hovAthI, nAma ane sthApanAno anAdara karIne dravyastava ane bhAvAstavanA svarUpane ja kahe che nAmaM vaII havA khAve sa .....rUtyAti Avazyaka niryukti bhASya gAthA-191mAM kahela dravyastava ane bhAvAstavanA svarUpane ja kahe che - dravyastava ... sagarjanakiti dravyastava puSpAdi che. ahIM puSpa"i mAM 'gAri' zabdathI gaMdha-dhUpAdinuM grahaNa karavuM. kAraNamAM kAryanA upacArathI dravyastava puSpAdi che, e pramANe kahela che. anyathA=kAraNamAM kAryano upacAra karavAmAM na Ave to, puSpAdithI arcana e dravyastava e pramANe kahevuM joIe. 0 "puSTi mAM gari' zabdathI dhadhUpati nuM grahaNa karavuM, ema kahyuM che. tyAM gaMdhathI sarva sugaMdhI padArtho levA ane dhUpari' mAM sAhi' zabdathI dIpAdinuM grahaNa karavuM. tathA .... saMzaddhanA saguNa utkIrtanAno bhAva che vidyamAna evA guNo te sadgaNo, AnA dvArA asadguNa utkIrtanAnA niSedhane kahe che. ane karaNamAM asadgaNa utkIrtanAnA karaNamAM=asaNanI utkIrtanA=stavanA, karavAmAM mRSAvAda che. 0 'ti' zabda bhAvastavanA kathananI samAptisUcaka che. pUrvamAM saguNo zuM che te kahyuM. have sadgaNanI utkIrtanA kahe che - sadguNonI utkIrtanA='5' eTale prabaLapaNAthI parama bhakti dvArA kIrtanA saMzabdanA, te saguNa utkIrtanA che. vizeSArtha : parama bhaktithI bhagavAnanA vidyamAna guNonuM kIrtana karavuM, te bhAvastava che. sadgaNonuM utkIrtana e phakta bhagavAnA guNone zabdathI kahevA mAtrarUpe nathI, paraMtu prabaLa vIryazaktithI ane prakRSTa bhaktithI bhagavAnanA guNonuM zabda dvArA uccAraNa karavArUpa che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 719 pratimAzataka | zloka : 10 - saddaguNa utkIrtanA zuM che, te dRSTAMtathI batAve che - TIkArya :vyAkhyA :- athA- .... phatyAti nakSa, - jema he nAtha ! tArA ekalA vaDe je rIte traNa jagatane samyapha prakAzita karAyuM, te pramANe samagra paNa paratIrthAdhipo vaDe prakAzita karAyuM nathI; athavA je pramANe eka paNa caMdra lokane vighotita=prakAzita, kare che te pramANe udaya pAmelo evo samagra paNa tArAgaNa zuM lokane prakAzita kare ? arthAt karato nathI. ItyAdi svarUpavALI sadgaNonI utkIrtanA che. Avazyakaniyukti bhASya-191 gAthAmAM saMta putinA pachI 'mA' zabda che, teno artha batAvatAM kahe che - vyAkhyA :- "mAva' ..... ti pathArtha || e prakArano zabda dvAraparAmarzarUpa che, ane bhAvano artha bhAvastava che. vizeSArtha : stavanA nAmAdi cAra nikSepA kahyA, te cAra dvAra che, ane te cAra vAra dvArA "stava' zabdano vAcyArtha bodha karavAno che. chelluM dvAra bhAva che, teno parAmarzaka "saMtaputinA' pachI rahelo "mAve' zabda che. tethI te "bhAva" zabdano artha bhAvastava che. AnAthI e prApta thayuM ke, sadguNonI utkIrtanA e bhAvastava che. e pramANe Avazyakaniryukti bhASya-191 mULa gAthAmAM kahela "saMta puNuviyatanA mAve" no artha thayo. TIkAH iha cAlitapratiSThApito'rthaH samyagjJAnAyAlamiti cAlanAM ca kadAcidvineyaH karoti, kadAcitsvayameva gururiti, uktaM ca 'katthai pucchai sIso kahiMci'puTThA kaheMti AyariyA' ityAdi (dasa vai. ni. 38) yatazcAtra vittaparityAgAdinA dravyastava eva jyAyAn bhaviSyatItyalpabuddhInAmAzaGkAsambhava ityatastadvyudAsArthaM tadanuvAdapurassaramAha-'davvathao bhAvathao, davvathao bahuguNa tti buddhi siA / aniuNamaivayaNamiNaM chajjIvahiaM jiNA biMti / / vyAkhyA-dravyastavo bhAvastava ityatra dravyastavo bahuguNaH' prabhUtataraguNa iti-evaM buddhiH syAd, evaM cet manyase ityarthaH / tathAhi-kilAsmin kriyamANe vittaparityAgAcchubha evAdhyavasAyastIrthasya connatikaraNaM dRSTvA ca taM kriyamANamanye'pi pratibuddhyanta iti svaparAnugrahaH / sarvamidaM sapratipakSamiti cetasi nidhAya 'dravyastavo bahuguNa' ityarthasyAsAratAM khyApanAyAha - 'aniuNamaivayaNamiti / anipuNamatervacanamanipuNamativacanam, 'ida miti dravyastavo bahuguNa iti / kimityata Aha-'SaDjIvahitaM jinA bruvate' SaNNAM pRthivIkAyAdInAM hitaM jinA:-tIrthakarA, bruvate pradhAnaM mokSasAdhanamiti gamyate / TIkArya : Avazyaka niryukti bhASya gAthA-192nuM utthAna karatAM kahe che - Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70. pratimAzataka | zloka : 10 rUda vAjita ... murati, ahIMyAM dravya ane bhAvadvAra dvArA stavazabdano artha karyo emAM, cAlita ane pratiSThApita artha samyagu jJAna mATe samartha thAya che, ethI karIne, ane cAlanA kyAreka ziSya kare che, kyAreka svayaM ja guru kare che, ethI karIne tenA anuvAdapurassara kahe che, e pramANe avaya che. cAlanA kyAreka ziSya kare che ane kyAreka svayaM ja guru kare che, ema kahyuM. temAM sAkSI Ape che 3 2 - "stha6' ane kahyuM che ke - kyAreka ziSya pUche che, kyAreka nahi puchAyelA AcAryo kahe che ItyAdi sAkSIpATha che. vizeSArtha - cAlita ane pratiSThApita artha samyajJAna mATe thAya che, ema kahyuM, teno Azaya e che ke, zAbdabodhamAM je zabdathI sIdho bodha thAya che, te padArtha bodha che. tyAra pachI vAkyartha bodhamAM cAlanA karAya che=temAM sAmAnyathI dekhAtI zaMkAnuM ubhAvana karAya che, ane cAlanAthI cAlita thayelo artha mahAvAkyArthathI pratiSThApita karAya che=zaMkAnA nirAkaraNapUrvaka te artha samyaka pratiSThApita karAya che, tenAthI samyajJAna thAya che. te cAlanA kyAreka ziSya kare che, paraMtu zrotA tevI paTu buddhivALo na hoya to tene samyagu bodha karAvavA mATe kyAreka svayaM ja guru cAlanA kare che. TIkArca - thatazvAtra ... purakSaranAda - je kAraNathI ahIMyAM dravyastava ane bhAvastava kahyo, tyAM, vittanA parityAgathI dravyastava ja zreSTha thaze, e prakAre alpabuddhivALAone AzaMkAno saMbhava che. ethI karIne tenA vyadAsa mATe alpa buddhivALAne thayelI A AzaMkAnA nirAsa mATe, tenA anuvAda purassara= vittanA parityAgathI dravyastava zreSTha thaze, e rUpa cAlanA-kathana-purassara Avazyakaniyukti bhA. gAthA-19ramAM kahe che - vyathaLo ..... viti dravyastava ane bhAvastava e baMnemAM dravyastava bahuguNavALo che, e prakAre buddhi thAya. A atipuNamativALAnuM vacana che, jinezvaro paDajIvanikAyanuM hita kahe che. 0 Avazyakaniyukti bhASya gAthA-19ranI avataraNikAmAM kahyuM ke, cAlita ane pratiSThApita artha samyaguM jJAna mATe samartha thAya che. tethI tenA anuvAdapUrvaka Avazyakaniyukti bhASya gAthA-192nuM kathana kahe che. tenuM yojana A rIte che - "baeNthayo ..... yuddhi simA ' e kathana cAlanArUpa che ane "niyamarUvayamii ..... viMti' e kathana pratyavasthAnarUpa che. vaLI avataraNikAmAM kahela ke, cAlanA kyAreka ziSya kare che ane kyAreka svayaM ja guru kare che. te ahIMyAM cAlanA gurue karela che. ane trIjuM je kahyuM ke, je kAraNathI ahIMyAM vittanA parityAgathI dravyastava zreSTha che, e prakAranI zaMkA dravyastava bahuguNavALo che, e kathana dvArA UbhI karI, ane teno budAsa chagnIvadi ni viMti e kathanathI karela che. A rIte A traNa bhAvo gAthA-19ramAMthI nIkaLe che. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimA zataka | zloka : 60 721 vyAkhyA :- vyastavo * kRtyarthaH / dravyastava ane bhAvastava e baMnemAM dravyastava bahuguNavALo che, e pramANe buddhi thAya. ahIM prazna thAya ke, bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, e prakAre buddhi kema thAya ? tene spaSTa karatAM kahe che - A prakAre jo tuM mAne che=AgaLamAM je 'tathAdi' thI batAve che, e prakAre jo tuM mAne che, to bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranI buddhi thAya. ema tAtparya samajavo. vizeSArtha : Azaya e che ke, A. ni. bhASya mULa gAthA-192mAM dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranI buddhi thAya, eTaluM ja kahyuM che. paraMtu eno artha e che ke, 'tAnni' thI je AgaLamAM kahevAnuM che, e prakAre jo tuM mAne che, to tane A prakAranI buddhi thaze, ema mULa gAthAno artha che. TIkArtha H vyAkhyA :- tathAdi svaparAnupraznaH, te A pramANe - kharekhara A karAye chatedravyastava karAye chate, vittanA parityAgathI zubha ja adhyavasAya thAya che ane tIrthanuM unnatikaraNa thAya che, ane karAtA evA tene= dravyastavane, joIne anya paNa pratibodha pAme che. ethI karIne sva-parano anugraha che (e prakAre jo tuM mAne che to bhAvastava karatAM dravyastava prabhUtatara guNavALo=bahuguNavALo che, e prakAranI tArI mati thAya, e pramANe anvaya jANavo.) vizeSArtha : ..... bhAvastava karatAM dravyastavane je bahuguNavALo mAne che, temanuM kahevuM e che ke (1) dravyastavamAM vittanA parityAgathI zubha adhyavasAya thAya che. (2) dravyastavane joIne anya dharmAtmAo tenI anumodanA kare che. tenAthI teonA haiyAmAM je dharmabhAvanI vRddhi thAya che, te tIrthanuM unnatikaraNa che; kema ke, dravyastavanI anumodanA karIne teoe bhagavAnanA zAsanane potAnA haiyAmAM unnata karyuM che. (3) dravyastavane joIne bIjA paNa=dharmAtmAo sivAyanA anya paNa, pratibodhane pAme che. ethI karIne dravyastavathI sva-52no anugraha thAya che. Avazyakaniryukti bhASya gAthA-192nA uttarArdhamAM cAlanA karyA pachI pratiSThApita arthanuM utthAna karatAM kahe che - DhIkArya H vyAkhyA :- sarvamiAM gamyate / A sarva sapratipakSa che=pUrvamAM kahyuM ke, dravyastava karAye chate vittanA parityAgathI zubha ja adhyavasAya thAya che, teno pratipakSa dravyastava karAye chate vittanA parityAgathI zubhane badale azubha adhyavasAya paNa thAya che, tema tIrthanI unnatine badale tIrthanI unnati nathI paNa thatI, ane karAtA evA dravyastavane joIne anya ..... Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 pratimAzataka | zloka : 10 pratibodha nathI paNa pAmatA, e rUpa A sarva sapratipakSa che, e pramANe cittamAM sthApana karIne, dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranA arthanI asAratA khyApana karavA mATe Avazyakaniyukti gAthA-192nA uttarArdhamAM kahe che - A dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranuM anipuNamatinuM vacana che. dravyastava bahuguNavALo che, e anipuNamatinuM vacana kema che ? ethI karIne kahe che - cha jIvanA hitane jinezvaro kahe che-pRthvIkAyAdi cha jIvanA hitane tIrthakaro pradhAna mokSanuM sAdhana kahe che. . ahIM pradhAna mokSasAdhanam e pada Avazyakaniryukti bhASya gAthA-19ramAM adhyAhArarUpe che. vizeSArtha : sarvamidaM sapratipakSam' je kahyuM teno Azaya e che ke, "tathAdi thI dravyastavane bahuguNavALo sthApana karavA mATe traNa kAraNo batAvyAM. e traNa kAraNo sapratipakSa che, te A rIte - (1) dravyastavamAM vittanA parityAgathI zubha adhyavasAya thAya che. teno pratipakSa e che ke, dravyastavamAM vittanA parityAgathI azubha paNa adhyavasAya thAya che. (2) dravyastavathI tIrthanuM unnatikaraNa thAya che, teno pratipakSa e che ke, dravyastavamAM zubha adhyavasAyarUpa bhAvastava hoya to ja tIrthanI unnati thAya che, ane zubha adhyavasAyarUpa bhAvastava na hoya to tIrthanI unnati thatI nathI. (3) karAtA evA dravyastavane joIne ziSTa puruSo pratibodha pAme che. teno pratipakSa e che ke, bhAvarahita evA dravyastavane karAto joIne ziSyo pratibodha pAmatA nathI. A sarva sapratipakSa che, e pramANe cittamAM sthApana karIne dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranA kathananI asAratA khyApana karavA mATe kahe che - dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranuM vacana anipuNa mativALAnuM vacana che. Azaya e che ke, dravyastava e puSpAdinA abhyarcanarUpa che ane tenAthI zubha bhAva thAya ke na thAya ItyAdirUpa pratipakSa vidyamAna che, je AvazyakaniyuktinI TIkAmAM AgaLa batAvavAnA che. tethI jo dravyastavathI zubha adhyavasAya na thato hoya to dravyastava asAra che, mATe dravyastava bahuguNavALo che, e anipuNa mativALAnuM vacana che. ane te ja vAtane bhagavAnanA vacanathI daDha karavA mATe kahe che ke, SaDUjIvanuM hita jino kahe che=tIrthakaro SaDUjIvanA hitane mokSanuM pradhAna kAraNa kahe che. tethI e prApta thAya ke, mokSanuM pradhAna kAraNa SaDUjIvanuM hita che, ane te SaDUjIvanA hitane anukULa evo zubha adhyavasAya jo vyastavathI thato hoya to te dravyastava phaLavAna che, anyathA dravyastava vyartha che. ane bhAvastava to SaDUjIvanA hitarUpa che, tethI bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, e asAra vacana che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zlokaH 60 723 Avazyakaniyukti bhASya gAthA-191mAM kahyuM ke, dravyastava puSpAdirUpa che, ane bhAvava vidyamAna guNonI utkIrtanAsvarUpa che. tyArapachI Avazyakaniyukti bhASya gAthA-19ranA pUrvArdhamAM evI zaMkA karI ke, dravyastava bahuguNavALo che evI mati thAya. ane tenuM nirAkaraNa karatAM bhAvastava bahuguNavALo che, e sthApana karavA mATe te ja gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke, A anipuNa mativALAnuM vacana che ane jinezvaro paDUjIva nikAyanA hitane kahe cheHjinezvaro SajIvanikAyanA hitane mokSanuM pradhAna kAraNa kahe che. A baMne kathana sAMbhaLIne prazna thAya ke, bhAvastava jinezvaranA vidyamAna guNonI utkIrtanArUpa che ke SaDUjIvanikAyanA hitarUpa che, ke pachI vidyamAna guNonI utkIrtanA ane SaDUjIvanikAyanuM hita eka ja padArtha che ? AnuM samAdhAna e che ke, bhAvastava to bhagavAnanA vidyamAna guNonI utkIrtanAsvarUpa che, paraMtu bhagavAnanA guNonI utkIrtanA cha jIva nikAyanuM hita karanAra muni vizeSa prakAre karI zake che, tenuM kAraNa e che ke muni bhagavAnanA guNonI ati Asanna rahelA hoya che. bhagavAnanA guNonuM kIrtana eTale bhagavAnanA guNone potAnA AtmAmAM AvirbhAva karavAnI kriyA." bhagavAna vitarAga che, tethI teo nispRhatAnI niSThA sudhI pahoMcelA che. jyAre muni haju vItarAga nathI, paraMtu nispRhI hoya che. AthI ja temane saMsAranA koIpaNa bhautika sukho ke viSayonI spRhA hotI nathI. Ama nispRhI muni bhagavAnanA nispRhatA Adi guNonI kIrtanA karIne potAnA nispRha bhAvane niSThA tarapha laI javA yatna kare che, tethI muninA jIvanamAM bhagavAnanA vidyamAna guNonI kIrtanA mukhyarUpe hoya che. jyAre zrAvaka haju saMpUrNa nispRhI banyo nathI, paraMtu tene nispRhatA sArabhUta lAge che. tethI ja nispRhI evA bhagavAna ke nispRhI evA munio pratye tene bahumAnabhAva che. ane te nispRhatA pratyeno bahumAnabhAva che, te ja teno bhAvastava che. tethI nispRhatAno pariNAma nahi hovA chatAM nispRhatAno bahumAnabhAva zrAvakane hovAthI temane bhAvastava alpa mAtrAmAM che, jyAre munimAM nispRhatAnA pariNAmapUrvaka nispRha ziromaNi evA bhagavAna pratye bahumAna thAya che. tethI bAhya rIte muni ke zrAvakanI bhagavAnanA guNonI utkIrtanA samAna hovA chatAM muni je bhagavAnanA guNonI utkIrtana kare che, te vizeSa prakArano bhAvastava che. munimAM nispRhatA varte che, tethI ja tene jagatanA tamAma padArtho pratye samabhAva hoya che. te ja rIte pajavanikAya pratye paNa samabhAva hoya che. tethI ja muni pajavanikAyanA pAlanamAM yatna kare che, ane A SaDUjIvanikAyanA pAlanamAM karAto yatna bhagavAnanA bahumAnapUrvaka bhagavAnanI AjJAnA pAlanasvarUpa che, tethI AjJApratipattirUpa bhAvastavasvarUpa che. zAstramAM je cAra prakAranI pUjA kahI che, temAM puSpa ane AmiSa pUjA e dravyastavarUpa che, ane te zrAvakone mukhya hoya che. ane stotrapUjA e bhagavAnanA guNanA kIrtanarUpa che, je zrAvakane alpa mAtrAmAM hoya che, ane sAdhune vadhAre hoya Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 pratimAzataka | zloka : 10 che. tenA karatAM paNa zreSTha bhAvastavarUpa pratipatti pUjA che, je sAdhune mukhya hoya che, ane te bhagavAnanA vacanAnusAra jIvanikAyanA pAlana svarUpa che. AthI ja je AvA nispRhI nathI, tevA abhavyo ke durbhavya jIvo SakAyanuM pAlana karIne navamA saiveyakamAM jAya che, teonuM SakAyanuM pAlana bhAvastavarUpa nathI. A sarva kathanathI e nakkI thAya che ke, bhAvastava to vidyamAna guNonI utkIrtanA svarUpa che, paraMtu bhagavAnanA vidyamAna guNonuM utkIrtana cha javanikAyanuM hita karanAra muni vizeSa prakAre karI zake che, ethI Avazyakaniyukti bhASya gAthA-192mAM cha javanikAyanA hitane bhAvastava tarIke kahela che. TIkA : kiJca SaDjIvahitamityata Aha- 'chajjIvakAyasaMjamu davvathae so virujjhaI kasiNo / to kasiNasaMjamaviU, pupphAIaM na icchaMti / / vyAkhyA-'SaDjIvakAyasaMyama' iti SaNNAM jIvanikAyAnAM pRthivyAdilakSaNAnAM saMyama:saGghaTTanAdiparityAgaH SaDjIvakAyasaMyamaH, asau hitam / yadi nAmaivaM tataH kimityata Aha-'dravyastave' puSpAdisamabhyarcanalakSaNe sa SaDjIvanikAyasaMyamaH kiM virudhyate na samyak saMpadyate kRtsnaH saMpUrNa iti, puSpAdisaMluJcanasaGghaTTanAdinA kRtsnasaMyamAnupapatteH, yatazcaivaM tataH-tasmAt, 'kRtsnasaMyamavidvAMsa' iti kRtsnasaMyamapradhAnA vidvAMsastattvataH sAdhava ucyante kRtsnasaMyamagrahaNamakRtsnasaMyamaviduSAM zrAvakANAM vyapohArtham, te kim ? ata Aha-'puSpAdikaM' dravyastavaM 'necchanti' na bahumanyante / TIkArya : iva ...... 8 - ane jIvanuM hita zuM che? ethI karIne kahe che - "jIgnIvayasaMganuM ..... na auti ne chajIva kAyano saMyama hita che. kusta=saMpUrNa evo te=cha AvakAyano saMyama, dravyastavamAM virodhI che, te kAraNathI kusta saMyamane jANanArAo puSpAdine IcchatA nathI. vyAkhyA :- paTvIvAya ... vahuHcatte | SaDajIvanikAyano saMyama=pRthivI Adi cha jIvanikAyano saMyama=saMghaTTanAdi parityAga, te cha javanikAyano saMyama che. A SaDajIvanikAyano saMyama, hita che. jo A pramANe che tethI karIne zuM ? ethI karIne kahe che - dravyastavamAM=puSpAdi samabhyarcana lakSaNa dravyastavamAM, te=jIvanikAyano saMyama, te vaLI zuM? to kahe chevirodhI thAya che=samyam niSpanna thato nathI. ahIM prazna thAya ke, dravyastavamAM SajIvanikAyano saMyama aMzathI paNa samyagu saMpanna thato nathI. to kahe che - dravyastavamAM SajIvanikAyano saMpUrNa saMyama samyam saMpanna thato nathI aMzathI thAya che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 pratimAzataka | zlokaH 60 ahIM prazna thAya ke, dravyastavamAM javanikAyano saMpUrNa saMyama kema thato nathI ? temAM hetu kahe che. puSpAdinA cUMTana ane saMghaTTanAdi vaDe kusna saMyamanI anupapatti che. ane je kAraNathI A pramANe che, te kAraNathI kumnasaMyamapradhAna che jene evA vidvAno puSpAdirUpa dravyastavane IcchatA nathI e pramANe avaya che. kRmnasaMyamapradhAna vidvAno koNa che ? to kahe che - tattvathI sAdhuo kRmnasaMyamapradhAna vidvAno kahevAya che. ahIM kusna saMyamanuM grahaNa, astra saMyama vidvAna evA zrAvakonA vyApoha mATa=vyavaccheda mATe che. teo zuM ? ethI karIne kahe che - sAdhuo puSpAdi dravyastavane IcchatA nathI arthAt bahumAnatA nathI. utthAna : pUrve Avazyaka niryukti bhASya gAthA-192nI vyAkhyAmAM kahyuM ke, dravyastava karAte chate vittanA parityAgathI zubha adhyavasAya thAya che ItyAdi kAraNathI, bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo thAya, e prakAranI cAlanA che. ane pachI pratyavasthAnanuM utthAna karatAM kahyuM ke, A sarva sapratipakSa che. e prakAre cittamAM sthApana karIne Avazyakaniyukti bhASya gAthA-192mAM kahyuM ke, A anipuNamatinuM vacana che. tyAM dravyastavathI thatA zubha adhyavasAya Adi traNane sapratipakSa kahyA. te sapratipakSa Avazyakaniryukti bhASya gAthA-193nI TIkAmAM batAvatAM kahe che - TIkA - - yaccoktam- 'dravyastave kriyamANe vittaparityAgAcchubha evAdhyavasAya' ityAdi, tadapi yatkiJcid, vyabhicArAt, kasyacidalpasattvasyAvivekino vA zubhAdhyavasAyAnupapatteH, dRzyate ca kIrtyAdyarthamapi sattvAnAM dravyastave pravRttiriti, zubhAdhyavasAyabhAve'pi tasyaiva bhAvastavatvAditarasya ca tatkAraNatvenApradhAnatvameva 'phalapradhAnAH sarvArambhA iti' bhAvastava eva ca sati tattvatastIrthasyonnatikaraNam, bhAvastavavata eva tasya samyagamarAdibhirapi pUjyatvAttameva ca dRSTvA kriyamANamanye'pi sutarAM pratibudhyante ziSTA iti svaparAnugraho'pIhaiveti gAthArthaH / / TIkArya : vyAkhyA :- paMDyo..pavAra, dravyastava karAve chate vittanA parityAgathI zubha ja adhyavasAya thAya che ItyAdi je kahevAyuM te paNa yatkiMcit che; kema ke vyabhicAra che, te vyabhicArane batAve che - vat .... anupattei , koIka alpasarvane athavA to avivekIne zubha adhyavasAyanI anupapatti che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 pratimAzataka | zloka : 10 avivekIne zubha adhyavasAyanI anupapatti kema che, te batAvatAM kahe che - te ...... pravRttiriti, ane dekhAya che ke, kIti Adi mATe paNa sattvonI=jIvonI, dravyastavamAM pravRtti che. vizeSArtha : ahIM sudhInuM kathana dravyastavathI zubha adhyavasAya thAya che e prakAranA vacananA nirAkaraNarUpa che. ane teno bhAva e che ke, dravyastavamAM vittanA parityAgathI zubha adhyavasAya thAya evo ekAMta nathI, koIkane zubha adhyavasAya thAya ane koIkane zubha adhyavasAya na paNa thAya, evA anekAMta che. ane te ja batAvatAM kahyuM ke, alpasattvavALA jIvone zubha adhyavasAya thato nathI. alpasattvavALA jIvo dravyastava kare che, paraMtu dravyastava dvArA bhagavAnanA guNonuM smaraNa karIne AtmAnA guNone khIlavavAmAM teono yatna nahi hovAne kAraNe zubha adhyavasAya thato nathI, kevala AcaraNArUpe dravyastava teo kare che. ane avivekI jIvo kIrti Adi mATe paNa dravyastavamAM pravRtti kare che, tethI temane zubha adhyavasAya thato nathI. ahIM vizeSa e bhAse che ke, alpasattvavALA jIvo prAyaH ananuSThAnavALA che, tethI teone zubha adhyavasAya thato nathI. ane avivekI jIvo che, te kIrti Adi mATe dravyastava kare che ane "Adi' padathI paralokanA bhautika sukho mATe kare che, je viSAnuSThAna ane garAnuSThAnamAM jAya che. ane te traNe anuSThAnavALAne dravyastavathI zubha adhyavasAya thato nathI, tethI te dravyastava zubha adhyavasAya pratye vyabhicArI che. utthAna : dravyastavathI zubha adhyavasAya thato nathI, te batAvIne, koIka jIvane zubha adhyavasAya thAya che, ema kahyuM. tene svIkArIne pUrvapakSI kahe ke, bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, ema mAnIe to zuM vAMdho che ? tethI kahe che - TIkArca - vyAkhyA :- zamAdhyavasAyamAve ... saramA ti, zubha adhyavasAya thavA chatAM paNa tenuM ja zubha adhyavasAyanuM ja, bhAvastavapaNuM hovAne kAraNe ane ItaranuM dravyastavanuM tatkAraNapaNuM=zubha adhyavasAyarUpa bhAvastavanuM kAraNapaNuM, hovAne kAraNe, apradhAnapaNuM ja che. temAM hetu kahe che - phaLapradhAna sarva AraMbho che. ahIM pratimAzataka mu. pu. mAM prajJapradhAnAmAmA ti cAt e pATha Avazyakaniyukti bhASya gAthA193nI TIkA mujaba che, ane pratimAzatakanI ha. pratamAM 'chattaprathAnA saraMbha ti' e pramANe pATha che, te baMneno artha eka ja che. ahIM AraMbha ke samAraMbhathI pravRtti levAnI che. vizeSArtha - ahIM ' sama' pachI 'ti' zabda che, te hetuarthaka che. tethI e prApta thayuM ke phaLapradhAna sarva AraMbho=pravRttio, che, ethI karIne dravyastava apradhAna che; kema ke bhAvastava e phaLasthAnIya che ane Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 727 pratimAzataka | zloka : 10 dravyastava e AraMbhasthAnIya che, ane dravyastavano AraMbha bhAvarUvarUpa phaLa mATe karAya che, mATe bhAvastavarUpa phaLa pradhAna che ane tenuM kAraNa dravyastava apradhAna che. Azaya e che ke vittanA parityAgathI koI dravyastava karato hoya ane te dravyastava taddhata anuSThAna ke amRta anuSThAnarUpa hoya to tenAthI zubha adhyavasAya thAya che, paraMtu te zubha adhyavasAya bhAvastavarUpa che. ane dravyastava e bhAvastavanA kAraNabhUta che, tethI dravyastava apradhAna che ane bhAvastava pradhAna che. mATe dravyastavamAM paNa vartatA zubha adhyavasAyarUpa bhAvastavanI ja pradhAnatA che, tethI bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, ema kahI zakAya nahi. utthAna : dravyastavamAM vittanA parityAgathI zubha ja adhyavasAya thAya che, tethI bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, e prakAranI cAlanAmAM karAyelI zaMkAnuM ahIM sudhI nirAkaraNa thayuM. have cAlanAmAM kahela ke, dravyastava karAve chate tIrthanuM unnatikaraNa che, tethI bhAvastava karatAM dravyastava bahuguNavALo che, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - TIkArya :vyAkhyA :- pavitava ..... pUSyatvat, bhAvastava ja hote chate tatvathI tIrthanuM unnatikaraNa che; kema ke bhAvAstavavALA tenuM=muninuM, devo vaDe paNa samyagu pUjyamAnapaNuM che. vizeSArtha : ahIM "bhAvastava' zabdathI dravyastava aMtargata bhAvastava athavA to saMyamapAlanarUpa pradhAna bhAvastava baMnenuM grahaNa karavAnuM che. tethI e prApta thAya ke dravyastavamAM vartato bhAvastava hote chate ja athavA to munimAM saMyamapAlanarUpa bhAvastava hote chate ja paramArthathI tIrthanuM unnatikaraNa che; kema ke bhAvastavavALA tenuM muninuM, devatAo vaDe paNa samyagu pUjyapaNuM che. Azaya e che ke, bhAvastava mukhyarUpe munimAM ja varte che ane dravyastavavALAmAM zubhaadhyavasAyarUpa bhAvastava alpamAtrAmAM che, tethI devatAo paNa bhAvastavavALAnI ja pUjA kare che. ahIM tIrthanuM unnatikaraNa e che ke, bhAvastavavALA munine joIne devatAo temanI bhakti kare che, tethI te devatA AdimAM bhagavAnanuM zAsana pariNAmathI vRddhimatuM thAya che=te ja tIrthanuM unnatikaraNa che teonA haiyAmAM bhagavAnanuM zAsana adhika banyuM, e ja tIrthanI unnati che. 0 amarAdimAM "Adi' padathI dharmI manuSyone grahaNa karavAnA che, teo susAdhuonI bhakti kare che ane cittamAM dharmanI vRddhi kare che, e ja tIrthanuM unnatikaraNa che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 pratimAzataka | zloka : 10 utthAna : pUrvamAM cAlanAmAM kahela ke dravyastavathI tIrthanuM unnatikaraNa che, tenuM nirAkaraNa thayuM. tyArapachI cAlanAmAM kahela ke, karAtA evA dravyastavane joIne anya paNa pratibodha pAme che, tenuM nirAkaraNa karatAM kahe TIkArya :vyAkhyA - tameva ...ti thArtha /- ane karAtA evA tene ja=bhAvastavane ja, joIne anya paNa ziSTa puruSo pratibodhane pAme che. jethI karIne sva-para anugraha paNa ahIMyA=bhAvastavamAM, ja che. e pramANe gAthArtha che. 0 Miaa ti' ahIM "ti' zabda che, te traNe hetuno parAmarzaka che. tethI e prApta thAya ke, bhAvastava karavAthI potAnA AtmA upara anugraha thAya che, te ja rIte tIrthanI unnatikaraNa ane anya jIvone pratibodha dvArA para upara anugraha thAya che. A rIte bhAvastavathI sva-para anugraha thAya che, paraMtu bhAvastava vagaranA kevala dravyastavathI sva-para anugraha thato nathI, ane e batAvavA mATe ' pachI 4 va' zabda mUkyo che. arthAt bhAvastava vagaranA dravyastavathI sva-para anugraha thato nathI, paraMtu bhAvastavathI ja sva-para anugraha thAya che. vizeSArtha - dravyastava aMtargata bhAvastavane joIne athavA saMyamapAlanarUpa bhAvastavane joIne prazaMsA karavA chatAM avicAraka jIvone pratibodhanI prApti thatI nathI, paraMtu ziSTajIvone ja pratibodhanI prApti thAya che. teo bhAvatavathI nirapekSa karAtA evA dravyastavathI pratibodha pAmatA nathI, paraMtu karAtA evA dravyastava aMtargata bhAvastavathI athavA kevala bhAvastavathI pratibodha pAme che; kema ke ziSTa puruSo uttama bhAvane jonArA hoya che. koI jIva vaibhavapUrvaka bhagavAnanI pUjA karato hoya to paNa mAnakhyAti Adi arthe karato hoya to ziSTa puruSo tenI prazaMsA karatA nathI ke prabhAvita thatA nathI, paraMtu teo pUjA karanAra jIvanA haiyAmAM bhagavAnanI bhaktirU5 uttama bhAvo jue che, tyAre temane thAya che ke, A lokono dharma ghaNo suMdara che ke jethI A rIte vivekapUrvaka bhagavAnanI bhakti kare che. ziSTone A prakArano je bhAva thAya che, te ja bhagavAnanA mArgamAM praveza karavArUpa pratibodha che. ahIM tIrthanI unnati dharmajIvonA haiyAmAM vartatA dharmabhAvanI vRddhirUpa che, ane anya jIvone pratibodhanI prApti e bhagavAnanA zAsanamAM navA jIvonA pravezanI prAptirUpa che. utthAna - pUrvamAM kahyuM ke bhAvastavathI ja tIrthanuM unnatikaraNa Adi thAya che. tyAM koI zaMkA kare che - TIkA : Aha-yadyevaM kimayaM dravyastava ekAntata eva heyo varttate ? AhosvidupAdeyo'pi ? ucyate, sAdhUnAM heya Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 10 729 eva, zrAvakANAmupAdeyo'pi, tathA cAha bhASyakAra: 'akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNo davvathae kuvadihrato / / vyAkhyA-akRtsnaM pravartayatIti saMyamamiti sAmarthyAdgamyate akRtsnapravartakAsteSAM, 'viratAviratAnAmi ti zrAvakANA meSa khalu yuktaH' eSaH-dravyastavaH, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt yukta eva, kimbhUto'yamityAha-'saMsArapratanukaraNaH' saMsArakSayakAraka ityarthaH dravyastavaH / AhayA prakRtyaivAsundaraH sa kathaM zrAvakANAmapi yukta ityatra kUpadRSTAnta iti-jahA NavaNayarAisannivese kei pabhUyajalAbhAvao taNhAiparigayA tadapanodArthaM kUpaM khaNaMti, tesiM ca jaivi taNhAdiyA vaDDhaMti maTTikAkaddamAIhi ya maliNijjanti, tahAvi tadubbhaveNa ceva pANieNaM tesiM te taNhAiyA so ya malo puvvao ya phiTTai, sesakAlaM ca te tadaNNe ya logA suhabhAgiNo havaMti / evaM davvathae jaivi asaMjamo tahAvi tao ceva sA pariNAmasuddhI havai jAtaM asaMjamovajjiyaM aNNaM ca NiravasesaM khavei tti / tamhA virayAviraehiM esa davvatthao kAyavvo, subhANubaMdhI pabhUyataraNijjarAphalo yatti kAUNamiti gAthArthaH (Ava. ni. bhA. gA. 191-92-93-94 savRttiH) TIkArya : sAda ...... mAthAra: = bhAvastavathI ja zubha adhyavasAya thAya che. bhAvastava hote chate ja tatvathI tIrthanuM unnatikaraNa che ane karAtA evA bhAva stavane joIne ziSTa puruSo pratibodha pAme che, ethI sva-parano anugraha thAya che e pramANe che. to zuM A dravyastava ekAMtathI ja heya varte che ke upAdeya paNa che? teno uttara ApatAM graMthakAra vaDe kahevAya che - sAdhuone heya ja che, zrAvakone upAdeya paNa che ane te pramANe bhASyakAra kahe che - sana .... hUMto II akasmapravartaka viratAviratane saMsAra pratanukaraNa saMsAra kSayakAraka, A dravyastava, kharekhara yukta che. dravyastavamAM kUpadaSTAMta che. vyAkhyA - naM ..... pAnta ti - asta saMyamane pravartAve te akusta pravartaka che. akRsta pachI saMyama e prakAre sAmarthyathI jaNAya che arthAt saMyama adhyAhAra che. tethI e prApta thAya che, asta saMyamane pravartAve te akasmasaMyamapravartaka che. (anna saMthamaM pravartatIti A karta arthapha vyutpatti che.) akusna saMyamapravartakone= viratAviratone=dezavirata zrAvakone, saMsArapratanukaraNa karanAra= saMsAralayakAraka dravyastava yukta ja che, e pramANe artha jANavo. kahe che - je prakRtithI ja asuMdara hoya te zrAvakone kevI rIte yukta hoya ? ethI karIne ahIM kUpadaSTAMta che. te A pramANe - nahIM ..... haver3a tti jema navA nagara ane saMnivezamAM keTalAka prabhUta jalano abhAva hovAthI tRSNAdithI parigata thayelA evA keTalAka tene-tRSNAne, dUra karavA mATe kUvo khode che, ane temAM joke tRSNAdi vadhe che, ane mATI ane kAdava AdithI malina paNa thavAya che, to paNa tenAthI udbhavela ja jalathI teonA te tRSNAdi ane te mala ane pUrvanA mala dUra thAya che, ane zeSakALe te ane tenAthI anya loko sukhabhAgI thAya che; e pramANe dravyastavamAM joke asaMyama che, to paNa tenAthI ja te pariNAmanI zuddhi thAya che, jenA vaDe asaMyamathI upArjita karma ane anya niravazeSa saMpUrNa, karmakSaya thAya che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 930 pratibhAzatas/cos:50 tamhA ..... gAthArthaH / te rathI (dravyasta4) zubhAnupi sane prabhUtatara- nipANI cha. methI zina viratAvirato vaDe=dezavirato vaDe A dravyastava karavo joIe, e pramANe gAthArtha che. utthAna : pUrvamAM AvazyakaniyuktinA kathanamAM je kUpadaSTAMta batAvyuM, te kUpadaSTAMta zuddha bhAvano viSaya nathI, paraMtu azuddha bhAvanA viSaya cha. tene 4 patA artha atra ..... "zuddhabhAvasya nirviSayaH kUpadRSTAntaH" sudhI kahe che. zuddha bhAvano kUpadaSTAMta nirviSaya che, te sthApana karatAM, pUrve prathama jema Avazyakaniyukti bhASya gAthA-192nI vyAkhyAmAM sthApana karyuM ke, vittanA parityAgathI zubha adhyavasAya Adi thAya tevo ekAMte niyama nathI, paraMtu bhAvastavamAM ja zubha adhyavasAya Adi thAya tevo ekAMte niyama che, tene sAthe rAkhIne, prathama jema dravyastava kIrti Adi arthe thaI zake che, tema cAritranI kriyA paNa kIrti Adi arthe thaI zake che, tema batAvIne dravyastavanI ane cAritranI kriyAnI tulyatA batAve che - Els :___atra kIAdyarthamapi dravyastave pravRttyA zubhAdhyavasAyavyabhicArazcAritrakriyAyAmapi tulyA, zubhAdhyavasAyasyaiva bhAvastavatvAt tatkAraNatvena puSpAdyabhyarcanakriyAyA apradhAnatve ca cAritrabhAvena takriyAyAstathAtvApattiH / bhAvAnaikAntyam nityasmRtyAdinA bhAvanavotpAdApratipAtaguNavRddhyAdikamapi vratagrahaNAdikriyayA tulyam / "esA ThiIo etthaM Na u gahaNAdeva jAyaI NiyamA / gahaNovariMpi jAyai jAovi avei kammudayA / / tamhA Niccasaie" (viMzikA praka. 9/6-8) ityAdi vacanAt, uparitanAnupAdeyatvamapi tathaiva, pramattasthavirakalpikAdikriyAyA apramattajinakalpikAdInAmanupAdeyatvAt, dravyastavajanitapariNAmazuddhyA dravyastavasthalIyAsaMyamopArjitasyAnyasya ca niravazeSasya karmaNaH kSapaNAbhidhAnamapi cAritrakriyAjanitapariNAmazuddhyA tadaticArajanitAnyaniravazeSakarmakSapaNAbhidhAnatulyam, sarvasyA api pravrajyAyA bhavadvayakRtakarmaprAyazcittarUpatAyAstatra tatra vyavasthitatvAt / jinazAsanavihite'nyatrA'pi zubhayoge tadatidezAt 'joge joge jiNasAsaNaMmi dukkhakkhayA paujaMtA / ikkikkaMmi aNaMtA vadaMtA kevalI jAyA / / ' ityoghavacanAt (oghaniyukti gA.2/78) dravyastave kriyamANa eva ca bhAvazuddhyA nAgaketuprabhRtInAM kevalotpAdazravaNAt zubhAnubandhi1. bahumANeNaM ca ahagayaguNami / paDivakkhaduguMchAe pariNaiyAloyaNeNaM / / iti pUrtiH / / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 731 pratimAzataka | zlokaH 60 prabhUtataranirjarAphalatvopadarzanameva dravyastave'lpasyApi pApasya sambhavaM na sahate iti zuddhabhAvasya nirviSaya: kUpadRSTAntaH / TIkArca - - 34tra .... tu, ahIMyAM-pUrvamAM AvazyakatirthaMktimAM phUpadaSTAMta kahyuM te sthAnamAM, dravyastavamAM kIti Adi mATe paNa pravRtti hovAthI zubha adhyavasAyano vyabhicAra kahyo, te cAritranI kriyAmAM paNa tulya che. 0 'satra' no anvaya "zuddhAvastha nirviSayaH paThThA nI sAthe che. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke zubha adhyavasAyanuM ja bhAvastavapaNuM hovAne kAraNe tenA kAraNapaNA vaDe= bhAvastavanA kAraNapaNA vaDe, puSpAdi abhyarcanakriyAnuM apradhAnapaNuM che, tethI dravyastava karatAM bhAvastava ja zreSTha che; kema ke dravyastavamAM je zubhaadhyavasAya che, te bhAvarUvarUpa che, ane tenA kAraNabhUta evI pUjAnI kriyA apradhAnabhUta hovAne kAraNe bhAvastava ja AdaraNIya che e phalita thAya che. tethI bhAvastavanA arthIe cAritramAM ja yatna karavo joIe, paraMtu dravyastavamAM yatna na karavo joIe. tethI kahe che - TIkArya : zumAdhyavasAya .... tathAtvApattiI ane zubhaadhyavasAyanuM ja bhAvastavapaNuM hovAne kAraNe tenA kAraNapaNA vaDe=bhAvastavanA kAraNapaNA vaDe, puSpAdi abhyarcanakriyAnuM apradhAnapaNuM hota chate, cAritranA bhAvathI tenI kriyAnIcAritranI kriyAnI, paNa tathApaNAnI=apradhAnapaNAnI, Apatti che. vizeSArtha : dravyastava puSpAdithI abhyarthanarUpa che ane te apradhAna hovAthI pradhAna evuM bhAvastava ja upAdeya che, ema kahIne pUrvapakSI dravyastava karatAM bhAvastavamAM yatna karavAnuM kaheto hoya, to cAritrano pariNAma bhAvastavarUpa che ane tenI niSpattine anukULa je cAritranI kriyAo che te apradhAna che, tethI cAritranI kriyAmAM paNa yatna na karavo joIe, e prakAranI Apatti Ave. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke dravyastavamAM bhAvanuM anekAMtapaNuM che; kema ke mAnasapraNidhAnapUrvaka dravyastava thAya to bhAva thAya, ane mAnasapraNidhAna na hoya to kevala puSpAdi arcanarUpa dravyakriyA paNa thaI zake. tethI dravyastavamAM bhAvanuM anekAMtapaNuM hovAthI bhAvastavamAM ja yatna karavo joIe. tethI kahe che - Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 TIkArtha H bhAvAnaikAntyaM vavanAt, nityasmRtyAdi dvArA bhAvanavano utpAda=navA navA bhAvono utpAda, ane apratipAta=vidyamAna bhAvono apratipAta, ane guNavRddhi Adi rUpa paNa bhAvatuM anekAMtapaNuM vratagrahaNAdi kriyAnI sAthe tulya che. temAM hetu kahe che - 'sA hio ..... Niccasaie' ItyAdi vacana che= viMzikA-9/6-8 nuM vacana che. vizikAnI gAthAno artha A pramANe che - esA ThiIo zighyakSa ahIM A sthiti che. cAritra grahaNathI ja nakkI bhAva thato nathI, grahaNa pachI paNa thAya che, thayelo paNa karmodayathI cAlyo jAya che, te kAraNathI nityasmRtyAdithI cAritranI kriyAmAM prayatna karavo joIe. ..... pratimAzataka | zloka : 60 ..... vizeSArtha : nityasmRti Adi kare to navA navA bhAvo utpanna thAya ane na kare to na thAya, e prakAranuM bhAvanuM anekAMtapaNuM vratagrahaNAdi kriyAnI sAthe tulya che. tethI jo mAnasaupayoganA abhAvano saMbhava hovAnA kAraNe dravyastavane anupAdeya kahevAmAM Ave, to bhAvastavanA kAraNIbhUta evI vratagrahaNanI kriyAne paNa anupAdeya kahevI paDe, ane nityasmRti AdithI bhAvanuM anekAMtapaNuM che, temAM sAkSI tarIke viMzikAnI gAthA kahela che. utthAna : ahIM zaMkA thAya ke dravyastava saMyamIne anupAdeya che mATe dravyastava karatAM bhAvastava ja zreSTha che. tethI kahe che - TIkArtha H ..... uparitana . anupAveyatvAt, uparamAM anupAdeyapaNuM paNa te ja prakAre che=je prakAre dravyastavamAM che, te ja prakAre cAritranI kriyAmAM paNa che; kema ke pramattasthavirakalpikAdi kriyAnuM apramatta jitakalpikAdione anupAdeyapaNuM che. vizeSArtha: sthavikalpanI kriyA karanArAo kyAreka pramatta guNasthAnakamAM hoya che to kyAreka apramatta guNasthAnakamAM paNa hoya che, paraMtu vizeSa prakAranA apramattabhAvamAM teo yatna karI zakatA nathI. AthI ja teo jyAre sthavirakalpikAdi kriyAo kare che tyAre, prazastarAgamAM vartatA hoya che tyAre, kvacit dhyAnadazAmAM paNa hoya ke kvacit vyutthAnadazAmAM paNa hoya che. jinakalpIo paNa pramatta-apramatta guNasthAnakamAM hoya che, to paNa teo vizeSa apramAdamAM yatnavALA hoya che. AthI ja teonuM atizaya udAsIna citta hoya che ane bahulatAe teo dhyAnadazAmAM Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 733 pratimAzataka | zloka : 10 hoya che. tethI apramatta evA jinakalpikAdione pramatta evA sthavirakalpikAdi kriyAnuM anupAdeyapaNuM che. tethI uparitana bhUmikAvALA evA munione dravyastava anupAdeya che, mATe apradhAna che, ema kahIe to sthavirakalpanI kriyA paNa apradhAna mAnavAno prasaMga Ave. utthAna : pUrvamAM Avazyaka niryuktinA pAThamAM bhASya gAthA-194 nI vyAkhyAnA aMtabhAgamAM vuiM bUtha ....... have tti e kathanathI je kahyuM ke, dravyastavamAM asaMyamakRta karma baMdhAya che, to paNa dravyastavathI janita pariNAmanI zuddhi thavAne kAraNe te asaMyamathI upArjita karma ane anya niravazeSa karmanuM kSapaNa thAya che. tethI ahIM zaMkA thAya ke, dravyastavamAM prathama asaMyamathI karmanuM upArjana karIne pachI tenI ane anya karmothI zuddhi karavI, tenA karatA bhAvastavamAM ja yatna karavo joIe ke, jethI tyAM asaMyamakRta karmabaMdha ja na thAya, mATe cAritranI kriyA upAdeya che, dravyastava upAdeya nathI. tethI kahe che - TIkArya : dravyastava ... vyavasthitatvA, dravyastavajanita pariNAmanI zuddhi dvArA dravyastavasthalIya asaMyamathI upAjita karmanuM ane anya niravazeSa karmanA kSapaNanA abhidhAnanuM paNa, cAritranI kriyAthI janita pariNAmanI zuddhi dvArA, tenA aticArajalita cAritranI kriyAnA aticArajanita, ane anya niravazeSa karmanA kSapaNanA abhidhAna sAthe tulyapaNuM che; kema ke sarva paNa pravrajyAnuM bhavadvayakRta karmanA prAyazcitarUpapaNAnuM tyAM tyAM vyavasthitapaNuM che. vizeSArtha : AvazyakaniyuktimAM kUpadRSTAMtathI je dravyastava karavAnuM vidhAna che, te sthAnamAM jyAre koI dravyastava karato hoya tyAre ayatanAnA pariNAmasvarUpa asaMyamathI je kAMI karma upArjita thAya che tenuM ane anya niravazeSa karmanuM kSapaNa, dravyastavajanita pariNAmanI zuddhithI thAya che. te ja rIte cAritranI kriyAnA sevanakALamAM cAritranI kriyAnA aticArathI janita je karmabaMdha thAya che tenuM, ane anya niravazeSa karmanuM paNa, cAritranI kriyAthI janita zubha pariNAmathI thAya che. tethI jema dravyastavamAM ayatanAnA kAraNe karmathI kharaDAvAno prasaMga che, tema cAritranI kriyAmAM paNa aticArathI janita karmathI kharaDAvAno prasaMga che, ane zuddhi paNa baMnemAM samAna rIte thAya che, mATe dravyastava heya ja che ane bhAvastava upAdeya che, ema kahevuM saMgata nathI; kema ke tema kahIe to dravyastavanI jema ja cAritranI kriyAne paNa heya mAnavI paDe. ane temAM 'sarvasyA ... vyavasthitatvA' heta kahyo teno bhAva e che ke, sarva paNa pravrajyA pUrvabhavanA pApanA prAyazcittarUpa che, ane A bhavamAM paNa saMyama grahaNa karyA pUrve je pApo karyA hoya tenA prAyazcittarUpa che, ane saMyamagrahaNa pachI paNa je aticAro lAgyA hoya, tenA prAyazcittarUpa che; kema ke vizuddha pariNAmathI jyAre pravrajyAmAM pravartatA hoya che, tyAre pravajyAthI viparIta je saMsAranI Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 pratimAzataka | zloka : 10 AcaraNAo ke aticAranuM sevana thAya che, tajjanya sarva karmono nAza thAya che. utthAna : 'matra ..... vyavasthitatvAt 'ATalA kathanathI e sthApana karyuM ke, dravyastavanI kriyA ke cAritrapAlananI kriyA, e baMne zubhaadhyavasAyanuM kAraNa paNa bane che ane zubhaadhyavasAyamAM vyabhicArI paNa bane che; ane cAritranI kriyAthI jema pUrvanA pApano nAza thAya che, tema dravyastavathI paNa pUrvanA pApano nAza thAya che; ane dravyastava karatI vakhate koI yatanAnI khAmI rahe ane tenAthI karma baMdhAya, te paNa dravyastavamAM thatA zubha adhyavasAyathI nAza pAme che, tema cAritrAcAranA pAlanamAM paNa koI aticAra lAge tenAthI karma baMdhAya, te paNa cAritrAcAranA pAlanathI thatA zubhaadhyavasAyathI nAza pAme che. e rIte dravyastavanI kriyA ane cAritrAcAranuM pAlana baMne samAna che. phakta dravyastava sAdhu karatAM nIcalI bhUmikAvALA evA zrAvakane kartavya che, ane cAritrAcAranuM pAlana zrAvaka karatAM uparanI bhUmikAvALA evA munine kartavya che. Ama chatAM jema zrAvaka karatAM uparanI bhUmikAvALA munine dravyastava anupAdeya che, tema cAritrAcAramAM paNa uparanI bhUmikAvALA evA apramatta jinakalpikAdine sthavirakalpAdinI kriyA paNa anupAdeya che. mATe kUpadRSTAMtanuM yojana je rIte dravyastavamAM thatuM hoya te rIte cAritranI kriyAmAM paNa yojana thaI zake che, e artha prApta thAya. ane cAritranI kriyA koI paripUrNa niraticAra pAlana karato hoya to jema kUpadRSTAMtanuM yojanA cAritranI kriyAmAM thatuM nathI, tema dravyastavanI kriyA koI zrAvaka paripUrNa niraticAra pAlana karato hoya to tyAM paNa kUpadaSTAMtanuM yojana thaI zake nahi. A rIte pUrvanA kathanathI dravyastava ane cAritrapAlananI kriyAmAM samAnatA batAvIne have cAritranA pAlananI jema dravyastavathI paNa bhAvanI zuddhithI kevalajJAna thai zake che, te batAvIne dravyastavamAM phUpadaSTAMtanuM yojana kai rIte thai zake nahi, te batAvavA arthe kahe che - TIkArya : jinazAsanavidita .... sUpaDvAnta: || no no ..... nAthA | A prakAranA oghavacanathI oghaniryukti gAthA-278nA vacanathI, jinazAsanavihita anyatra paNa zubhayogamAM teno atideza=sarvakarmakSapaNano atideza, prApta thato hovAthI, ane karAtA evA jadravyastavamAM bhAvazuddhithI nAgaketu vagerene kevalajJAnanA utpAdanuM zravaNa hovAthI, dravyastavamAM zubhAnubaMdhI evI prabhUtatara nirjarAphalatvanuM= ghaNI nirjarAnuM, upadarzana ja alpa paNa pApasaMbhavane sahana karatuM nathI. ethI karIne zuddhabhAvano vidhiSaya kUpadaSTAMta che. none go .... oghaniryukti gAthA-278 no artha A pramANe che - " no no .. nAyI | jinazAsanamAM prayojAyelA dareka yogo duHkhalaya mATe thAya che. ekekamAM ekeka yogamAM, vartatA anaMta kevalI thayA che. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 735 pratimAzataka | zloka : 10 vizeSArtha - pUrvamAM siddha karyuM e rIte dravyastava ane cAritranI kriyA sarva rIte tulya che, ane jinazAsanamAM dareka yogomAM vartatA anaMtA jIvo kevalI thayA, e prakAranA oghaniyukti gAthA-278 nA vacanathI prApta thAya che ke, jinazAsanamAM vihita evI cAritranI kriyAthI anya paNa zubhayogamAM sarvakarmano kSaya thAya che. ane e rIte jinazAsanamAM vihita evA dravyastavamAM paNa jo zubhayoga vartato hoya to sarvakarmano kSaya thaI zake che, ane te ja rIte karAtA evA dravyastavamAM nAgaketu vagerene bhAvazuddhithI kevalajJAnanA utpAdanuM zravaNa che. AnAthI e prApta thAya che ke, jema cAritranI kriyAmAM pUrI thatApUrvaka pravartanArane zubha anubaMdhavALI ghaNI nirjarAno lAbha thAya che, tema je paripUrNa zAstrIya yatanApUrvaka dravyastavamAM pravartato hoya tene zubha anubaMdhavALI evI ghaNI nirjarAno lAbha thAya che. A jAtinA phaLanuM upadarzana e batAve che ke, dravyastavamAM pUrI yatanApUrvaka pravartanArane puSpAdinI hiMsAkRta koI paNa pApano saMbhava nathI, paraMtu pramAdathI pUjAkALamAM je kAMI yatanAmAM alanA thAya che taskRta pApabaMdha thAya che, ane te kUpadRSTAMtathI nAza pAme che. paraMtu pUrNa yatanAparAyaNane pUjAmAM leza paNa pApabaMdha thato nathI, AthI karIne paripUrNa yatanAparAyaNa evA zuddha bhAvavALAne kUpadaSTAMta nirviSaya che. yatra vItyaMgharthanA .zuddhamAvasya nirviSaya: TUMpavRSTAnta: " e kathanano saMkSipta sAra A pramANe - pUrvamAM dravyastava ane bhAvAstavamAM vizeSatA batAvatAM kahyuM ke, dravyastava anekAMtika che, ane vaLI dravyastavathI zubhaadhyavasAya thAya to paNa te zubhaadhyavasAya bhAvastavarUpa hovAthI bhAvastava ja pradhAna che, tethI sAdhune dravyastava anAdaraNIya che, ema Avazyakaniyukti bhASya gAthA-191 thI 194 mAM sthApana karyuM. e vAtane sAme rAkhIne dravyastava ane cAritranI kriyAmAM tulyatA batAvatAM kahe che - dravyastava jema kIrti Adi mATe thAya che, tema cAritranI kriyA paNa kIrti Adi mATe thAya che. ja dravyastava jema apradhAna che ane bhAvastava pradhAna che, tema cAritranI kriyA paNa apradhAna che ane bhAvacAritra pradhAna che. ja dravyastava jema anekAMtika che, tema cAritranI kriyA paNa anekAMtika che. ja dravyastava sAdhune jema anAdaraNIya che, tema jinakalpikAdine sthavirakalpAdinI kriyA anAdaraNIya ja dravyastavasthalIya asaMyamathI upArjita ane anya niravazeSa karmanuM kSapaNa jema dravyastavathI janita pariNAmathI thAya che, tema cAritranI kriyAthI janita pariNAmathI paNa thAya che. A rIte dravyastava ane cAritranI kriyA sarva prakAre tulya che e batAvIne e kahevuM che ke, jema Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 pratimAzataka | zloka : 10 cAritranI kriyAmAM ahiMsAnuM pAlana hovAthI pApabaMdha koI svIkAratuM nathI, paraMtu dravyastavamAM puSpAdinI hiMsA che, tajjanita alpa pApabaMdhano koIkane bhrama che, te dUra karavA mATe ja dravyastava ane cAritranI kriyAnI tulyatA batAvI che. tyAra pachI oghaniryukti gAthA-278 nA vacanathI e batAvavuM che ke, sarva zubhayogavALI kriyAothI jIvo mokSane pAme che, tethI cAritranI jema dravyastavamAM paNa zubhayogathI kevalajJAnanI prApti thaI zake che. nAgaketunA dRSTAMtathI tene daDha karIne e batAvavuM che ke, jema cAritranI kriyAthI zubhAnubaMdhI prabhUtatara nirjarA phaLa maLe che=ghaNI nirjarA thAya che, tema dravyastavathI paNa ghaNI nirjarA thAya che. mATe dravyastavamAM thatI puSpAdinI hiMsAthI alpa paNa pApano saMbhava nathI. AnAthI e siddha thAya che ke, zuddhabhAvavALAne dravyastavano viSaya kUpadaSTAMta nathI, paraMtu zuddhabhAvavALAno dravyastava ane zuddhabhAvavALAnI cAritranI kriyA sarvathA pApanA saMzleSa vagaranI che. phakta bhAvacAritravALI vyakti sarvatra apratibaddha mAnasavALI hoya che, tethI nirAraMbhI hoya che, jyAre dravyastavavALI vyakti malinAraMbhI hoya che, tethI nIcenA guNasthAnakamAM hoya che. paraMtu cAritranI kriyAmAM aticAra AdinI skUlanAthI rahita upayukta muni jema zubhayogamAM varte che, tema dravyastavamAM samyagu yatanAthI sahita upayukta gRhastha paNa zubhayogamAM ja vartato hoya che, tethI te upayogakRta nirjarA phaLa baMnene varte che, paraMtu pApabaMdha baMnene nathI. phakta guNasthAnakakRta nirjarAnI taratamatA baMnemAM che. utthAna : zuddhabhAvano kUpadaSTAMta nirviSaya che, ema kahyuM tyAM zaMkA ubhAvana karIne nirAkaraNa kare che - TIkA : na ca puSpAdyabhyarcanavelAyAM zubhabhAvasambhavena nizcayanayena tasya, vyavahAranayena ca tadanvitatatkriyAyA viziSTaphalahetutve'pi tataH pUrvaM tadviSayasambhava iti vAcyam / prasthakanyAyena pUrvapUrvatarakriyAyAmapi zubhabhAvAnvayatatphalopapatteH, naigamanayAbhiprAyeNa ata eva pUjArthaM snAnAdikriyAyAmapi yatanayAdhikArasaMpattyA zubhabhAvAnvaya upadarzitazcaturthapaJcAzake / TIkArca - = .... taskenopapa, puSpAdi abhyarcanaveLAmAM zubhabhAvano saMbhava hovAne kAraNe nizcayanayathI teno zubhabhAvano, ane vyavahAranayathI taanvita takriyAnuM=zubhabhAvathI anvita sahita, puSpAdi abhyarcata kriyAnuM, viziSTa phaLahetupaNuM hote chate paNa, tenAthI pUrve puSpAdithI abhyarcata pUrve, je snAnAdi karAya che, tyAre tenA viSayano kUparNatanA viSayano, saMbhava che. A pramANe zaMkAkAra zaMkA kare to graMthakAra kahe che ke, ema na kahevuM. kema ke prasthakaLyAyathI=prasthakadAMtathI, Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 10 737 pUrva pUrvatara kriyAmAM paNa zubhabhAvano avaya hovAthI te phaLanI zubhAnubaMdhI prabhUtatara nirjarArUpa pUjA phaLanI, upapatti che. prasthakaLyAyathI zubhabhAvanA anvaye dvArA snAnAdimAM nirjarArUpa phaLanI upapatti batAvI. tene ja puSTa karatAM kahe che - nainana makAna ... turthapakvAza | gamana nA abhiprAyathI AthI ja=snAnAdimAM zubhabhAvanA anvayane kAraNe nirjarA phaLanI upapatti che AthI ja, pUjA mATe snAnAdi kriyAmAM paNa yatanAthI adhikAranI saMpatti hovAne kAraNe caturtha paMcAzakamAM zubhabhAvanA anvaye upadarzita karAyo che-dekhADAyo che. vizeSArtha : pUrvapakSInuM kahevuM ema che ke, pUjAnA prAraMbha pUrve pUjA arthe snAnAdi kriyA karAya che te vakhate je jalAdi jIvonI virAdhanA thAya che, tyAM pApano baMdha thAya che. tyArapachI bhagavAnanI pUjA puSpAdithI karAya che tyAre, zubhabhAva varte che tyAre, nizcayathI zubhabhAvane kAraNe viziSTa phaLa prApta thAya che; ane vyavahAranayathI te zubhabhAvathI anvita puSpAdiarcana kriyAthI viziSTa phaLa prApta thAya che, tethI pUrvamAM snAnAdi vakhate baMdhAyeluM karma ane anya karma nAza pAme che; to paNa snAna pUjAnuM aMga che, tethI pUjA mATe karAtA snAnAdithI baMdhAyelA pApanuM kAraNa bhagavAnanI pUjA che. mATe snAnAdithI je karmabaMdha thAya che te, ane pUrvopArjita anya karma, bhagavAnanI pUjAmAM vartatA zubhabhAvathI nAza pAme che, tethI kUpadaSTAMta tyAM saMgata thaI jaze. teno uttara ApatAM siddhAMtakAra kahe che ke, ema na kahevuM; kema ke, prasthakadaSTAMtathI snAnAdinI kriyAmAM paNa zubhabhAvano anvaya che. jema koI lAkaDuM kApavA jAya che tyAre huM prasthaka banAvuM chuM' - ema kahe che, te rIte snAnAdi karatI vakhate paNa "huM pUjA karuM chuM' - evo adhyavasAya thaI zake che. tethI bhagavAnanI pUjAnA zubhabhAvathI sahita yatanApUrvaka snAnakriyA karanArane te vakhate paNa nirjarArUpa phaLanI prApti thAya che. tethI samyagu yatanAvALAne snAnAdinI kriyAmAM paNa azubha karmabaMdha thato nathI. mATe kUpadaSTAMta zuddhabhAvano nirviSaya che=vidhizuddha karAtI pUjAmAM kUpadaSTAMtanuM yojana nathI; kema ke prasthakaLyAyathI pUjAnI pUrvanI kriyArUpa snAnAdi kriyAmAM zubhabhAvanA anvayane kAraNe nirjarAphaLanI upapatti che. A ja kAraNe naigamanayanA abhiprAyathI pUjA mATe snAnAdi kriyAmAM paNa tenAthI adhikAranI saMpatti hovAne kAraNe caturtha paMcAzakamAM zubhabhAvano anvaya batAvyo che. Azaya e che ke pUjA mATe snAnAdi kriyAmAM paNa yatanApUrvaka adhikAranI prApti thAya che, ane yatanApUrvaka adhikAranI prApti hovAthI te ja rIte koI kare to avazya tyAM bhagavAnanI AjJA hovAthI zubhabhAvanA anvaye prApta thAya. Ama chatAM yatanAthI adhikAranI prApti hovA chatAM kvacit pramAdane kAraNe samyagu yatanA na kare to tyAM karmabadha thAya, paraMtu je rIte adhikAra prApta thato hoya te ja rIte Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 pratibhAzatas |cs:50 tenuM sevana karavAmAM Ave to adhikArIne karmabaMdha sabhave nahi. anyathA bhagavAnanA vacanathI prApta thayelA adhikAra dvArA paNa karmabaMdha thAya che ema mAnavAnI Apatti Ave, ane ema mAnavAthI vitarAganA vacanAnusAra pravRtti karavAthI karmabaMdha thAya che tema mAnavAno prasaMga Ave. mATe yatanApUrvaka adhikArI snAnAdimAM yatna kare to leza paNa karmabaMdha nathI, mATe phUpadRSTAMtanuM yojana vidhizuddha pUjAmAM nathI. paMcAzakanI gAthAno pATha tathAda thI batAve che - TIs: tathAhi 'NhANaivi jayaNAe, AraMbhavao guNAya NiyameNa suhabhAvaheuo khalu viNNeyaM kUvanAeNaM' tti / (paJcA. 4/10) vyAkhyA-snAnAdyapi dehazaucaprabhRtikamapi, AstAM tadvarjanaM pUjA vA, AdizabdAd vilepanAdigrahaH, guNAyeti yoga: / yatanayA rakSituM zakyayA jIvarakSaNarUpayA / 'tatkiM sAdhorapi ?' ityAzaGkyAhaArambhavata: svajanadhanagehAdinimittaM kRSyAdikarmabhiH pRthivyAdijIvopamardayuktasya gRhiNa ityartho, na punaH sAdhoH tasya sarvasAvadyayogaviratatvAd bhAvastavArUDhatvAcca / bhAvastavArUDhasya hi snAnAdipUrvakadravyastavo'nAdeya eva / bhAvastavArthameva tasyAzrayaNIyatvAt, tasya ca svata eva siddhatvAt, imaM cArthaM prakaraNAntare svayameva vakSyatIti / guNAya=puNyabandhalakSaNopakArAya niyamena avazyaMbhAvena / atha kathaM svarUpeNa sadoSamapyArambhiNo guNAya ? ityAha-'suhabhAvaheuo' tti luptabhAvapratyayatvena nirdezasya zubhabhAvahetutvAt=prazastabhAvanibandhanatvAjjinapUjArthasnAnAdeH, anubhavanti ca kecit snAnapUrvakaM jinArcanaM vidadhAnA zubhabhAvamiti / khalurvAkyAlaGkAre vijJeyam jJAtavyam / atha guNakaratvamasya zubhabhAvahetutvAtkathamiva jJeyam ? ityAhakUpajJAtena=avaTodAharaNena, iha caivaM sAdhanaprayoga:-guNakaramadhikAriNaH, kiJcitsadoSamapi snAnAdi, viziSTazubhabhAvahetutvAt, viziSTazubhabhAvahetubhUtaM yattadguNakaraM dRSTam, yathA kUpakhananam viziSTazubhabhAvahetuzca yatanayA snAnAdi, tato gunnkrmiti| kUpakhananapakSe zubhabhAvaH tRSNAdivyudAsenAnandAdyavAptiriti / idamuktaM bhavati- yathA kUpakhananaM zramatRSNAkardamopalepAdidoSaduSTamapi jalotpattAvanantaroktadoSAnapohya svopakArAya paropakArAya ca kila bhavatItyevaM snAnAdikamapyArambhadoSamapohya zubhAdhyavasAyasyotpAdanena viziSTAzubhakarmanirjaraNapuNyabandhakAraNaM bhavatIti / TIkArtha : tathAhi - d mA pramAe - pahANAi vi ..... kUvanAeNaM tti / zumAyatuM stupagj lund strel quzeitthI id yatatApUrva snAna vagere paNa niyamathI=nakkI, guNa mATe jANavuM. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 10 739 vyAkhyA : - "nAnAri' kahyuM, tyAM '' thI e samuccaya karavo che ke, sAdhune snAnAdivarjana ane zrAvakane pUjA to guNakArI thAya che, paNa snAnAdi dehazauca Adi, paNa guNakArI thAya che. nAnAmiAM 'ti zabdathI vilepanAdinuM grahaNa karavuM. arthAt pUjA karanAra potAnA deha upara uttama dravyanuM je vilepana kare che, tenuM grahaNa karavuM. tenAthI snAnAdi guNakArI thAya che ema kahyuM, tyAM yatanA eTale rakSaNa karavA mATe zakya jIvarakSaNarUpa yatanA samajavI. te snAnAdika, zuM sAdhune paNa (guNakArI thAya ?) e pramANe zaMkA karIne kahe che - AraMbhavALAne svajana-ghara Adi nimitte kRSi AdikakhetI Adi, karma vaDe pRthivI Adi jIvanA upamanamAM yukta evA gRhasthane guNakArI thAya, paraMtu sAdhune nahi; kema ke tenuM sAdhunuM, sarva sAvaghayogathI viratapaNuM che. ahIM sarvasAvadyayogathI viratapaNuM kahyuM, tethI sAdhu AraMbha-samAraMbha na kare, paNa saMyamanI rakSA mATe nadI Utare che tenAthI ratnatrayInI vRddhi thAya che, tema bhAvanI vRddhi mATe sAdhue dravyastava karavuM joIe, ane tenA mATe snAnAdi kare to zuM vAMdho che ? tethI kahe che - vistava .... anAra parva ane bhAvAstavamAM ArUDhapaNuM che, je kAraNathI bhAvAstavamAM ArUDhane snAnAdipUrvaka dravyastava anAdeya ja che=bhAvastavamAM ArUDhane dravyastavanI jarUra nathI, ane tenA mATe snAnAdinI paNa jarUra nathI. 0 mavaktavADhasya di' ahIM 'dira che, te "mA" arthaka che. bhAvastavamAM ArUDhane snAnAdipUrvaka dravyastava anAdeya ja kema che ? temAM hetu kahe che - mAvatarArthaneva ..... vaNyatIti bhAvastava mATe ja tenuM dravyastavanuM, AzrayaNIyapaNuM che dravyastava AzrayaNIya che ane (bhAvastava ArUDhane) tenuM=bhAvastavanuM, svataH ja siddhapaNuM che dravyastavanA AlaMbana vagara ja siddhapaNuM che. che 'vasthatIti' ahIM "ti' zabdathI e batAvAya che ke, zrAvakane bhAvastava mATe dravyastavano Azraya karavAno che ane sAdhune dravyastava vagara ja bhAvastava siddha che, ane A artha anya prakaraNamAM graMthakAra svayaM kahevAnA che. jethI karIne bhAvastava ArUDhane snAnAdipUrvaka dravyastava anAdeya che, paraMtu dravyastavamAM hiMsA che mATe sAdhune dravyastava anAdeya che ema nathI. ane A ja arthane pUjya haribhadrasUri mahArAjA paMcAzakagraMthanA anya prakaraNamAM svayaM ja kaheze. guNAya .... avayaMbhAvena | paMcAzaka-4/10 mULagAthAmAM je kahyuM ke, AraMbhavALAne zubhabhAvanA hetuthI snAnAdi paNa nakkI guNa mATe thAya che, tyAM suya guNa mATe=puNyabaMdha lakSaNa upakAra mATe, thAya che, ema samajavuM, ane niyana' no artha avayaMbhAvena nakakI=avazya guNa mATe thAya che, tema karavo. atha ... nAnA, ahIM pUrvapakSI kahe ke, AraMbhIne AraMbhavALAne, svarUpathI ja sadoSa paNa (snAnAdi) kevI rIte guNa mATe thAya ? arthAt na thAya. ethI karIne kahe che - Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 pratimAzataka | zloka : 10 jinapUjA mATe snAnAdinuM zubhabhAvanA hetupaNAthI=prazastabhAvanA kAraNapaNAthI, AraMbhIne guNa mATe thAya che. (ema avaya che.)'sudamAvo "tti zubhabhAvahetuthI kahyuM, tyAM nirdezanuM luptabhAvapratyayapaNuM hovAne kAraNe hetuno artha hetupaNuM karavo. 0mULa paMcAzakanI gAthAmAM 'sukhadeDako e nirdeza vacana che; kema ke snAnAdine uddezIne zubhabhAvano hetu, e pramANe nirdeza karela che, ane te nirdeza vacanamAM bhAvaarthaka "sva" pratyAyano lopa thayelo che. tethI artha karatI vakhate zubhabhAvano hetu hovAthI enA sthAne zubhabhAvanuM hetupaNuM hovAthI ema grahaNa karavuM. snAnAdi zubhabhAvano hetu che, e ja vAtane anubhavathI daDha kare che - anumatti..... zubhAti ane keTalAka snAnapUrvaka jinArcana karatA snAnAdimAM zubhabhAvane anubhave che, ethI karIne snAnAdi zubhabhAvano hetu che. (c) ahIM snAnAdipUrvaka jinArcanamAM zubhabhAvano anubhava kare che, ema kahevuM nathI, paraMtu jinArcA arthaka je snAna kare che, temAM paNa zubhabhAvano anubhava kare che. pUjA karanAra vyakti huM bhagavAnanI pUjA karuM chuM' mATe bhagavAnanI pUjAnA aMgabhUta evA snAnane bhagavAnanI AjJAnusAra karuM, e prakAranA zubhabhAvapUrvaka snAnane kare che, tyAre snAnanI kriyAmAM paNa tene zubhabhAvano anubhava thAya che. vatu .. jJAtivyam 'paMcAzakanI mULa gAthA-4/10mAM 'hatu' zabda che, te vAkyAlaMkAramAM jANavo. atha ... avarovAirana | 'atha' thI prazna kare che ke, zubhabhAvanuM kAraNa paNuM hovAthI AnuM snAnAdinuM, guNakarapaNuM konI jema jANavuM? ethI karIne kahe che - phUpadAMtathI jANavuM. 0 ahIM paMcAzaka mULa gAthA-4/10 no zabdArtha pUro thAya che. 4 ..... gujarAti ! ahIM=paMcAzakanI mULa gAthA-4/10 mAM A prakArano AgaLamAM kahevAno che e prakArano, sAdhanaprayogaanumAnaprayoga, che. te anumAnaprayoga batAve che - kAMIka sadoSa paNa snAnAdi (pakSa). adhikArIne guNakara che (sAdhya), viziSTa zubhabhAvanuM hetupaNuM hovAthI (hetu), je viziSTa zubhabhAvanA hetubhUta che, te guNakara che. (vyApti) jema - kUpakhanana (TarNata) ane yatanAthI snAnAdi viziSTa zubhabhAvano hetu che (upanaya) tethI (snAnAdi) guNakara che. (nigamana) 'rUti' zabda paMcAyavavAkyanI samAptisUcaka che. che A rIte A anumAnaprayogamAM paMcAvayava vAkyano prayoga batAvyo. kUpakhananamAM zubhabhAva zuM che, te batAve che - #Ahanana kSe ... avatarita phUpakhanana pakSamAM zubhabhAva tRSNAdinA=tRSAdinA, sudAsathI AnaMda AdinI prApti che. 06maviirati' ahIM 'ti' zabda kathananI samAptisUcaka che. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratibhAzata | zloDa : 50 - kUpakhananadRSTAMtathI snAnAdine guNakara batAvyuM. AnAthI zuM kahevAyuM, te kahe che ...... idamuktaM bhavati - . bhavatIti / AA hevAyeluM che - rIte yajanana zrama, tRSNA = tRSA, adhvanA upalepAhi doSathI duSTa hovA chatAM paNa, jalanI utpatti thaye chate anaMtarokta doSone dUra karIne svopakAra mATe ane paropakAra mATe kharekhara thAya che, e pramANe snAnAdika paNa AraMbhadoSane dUra karIne zubha adhyavasAyanA utpAdana dvArA viziSTa azubha karmanI nirjarA ane puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. 'bhavatIti' nahIM 'iti' zabda che, te 'idamuktaM bhavati' thI uDevAyalA uthananI samAptisUya che. 741 TIDA : iha kecinmanyante pUjArthaM snAnAdikaraNakAle'pi nirmalajalakalpazubhAdhyavasAyasya vidyamAnatvena kardamalepAdikalpapApAbhAvAdviSamamidamitthamudAharaNam, tatkiledamitthaM yojanIyam - yathA kUpakhananaM svaparopakArAya bhavatyevaM snAnapUjAdikaM karaNAnumodanadvAreNa svaparayoH puNyakAraNaM syAditi / na caitadAgamAnupAti yato dharmArthapravRttAvapyArambhajanitasyAlpasya pApasyeSTatvAt kathamanyathA bhagavatatyAmuktam- tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA paDihayapaccakkhAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNijjaM asaNa 4 paDilAbhemANe bhaMte ! kiM kajjai ? go0 ! appe pAve kamme bahutariyA se NijjarA kajjai' tathA glAnapraticaraNAnantaraM paJcakalyANakaprAyazcittapratipattirapi kathaM syAt ? ityalaM prasaGgeneti gAthArthaH / yatanayA vihitasya snAnAdeH zubhabhAvahetutvaM prAguktam, atha yatanAM snAnagatAM zubhabhAvahetutAM ca yatanAkRtAM snAnasya darzayannAha - bhUmIppehaNajalachANaNAi jayaNA u hoi NhANAo / etto visuddhabhAvo aNuhavasiddho cciya buhANaM / / vyAkhyA- bhUmeH prekSaNaM ca snAnabhuvaH prANirakSArthaM cakSuSA nirIkSaNam, jalachANaNaM ca pUtarakaparihArArthaM nIragAlanam, Adi = pramukhaM yasya vyApAravRndasya tadbhUmiprekSaNajalachANaNAdi / AdizabdAnmakSikArakSaNAdigrahaH / tat kimityAha yatanA=prayatnavizeSaH, tuzabdaH punararthaH tadbhAvanA caivaM-snAnAdi yatanayA guNakaraM bhavati, yatanA punarbhUmiprekSaNajalachANanAdiH bhavati = varttate, kvetyAhasnAnAdAvadhikRte dehazaucavilepanajinArcanaprabhRtIni ca, iha ca prAkRte aukArazruterabhAvAt 'NhANAo' ityevaM paThyata iti / etto tti itaH punaryatanAvihitasnAnAdervizuddhabhAvaH zubhAdhyavasAyo'nubhavaprasiddha eva svasaMvedanapratiSThita eva, budhAnAM = buddhimatAm, anena ca zubhabhAvahetutvAdityasya pUrvoktahetorasiddhatAzaGkA parihRtA / iti gAthArtha: / / TIDArtha : Q-27 iha kecinmanyante ...... 3. . yojanIyam - ahIM=DUpajanana dRSTAMtathI svAnAhine gueAra dhuM temAM DeTalAI bhAne che pUjA mATe snAnAdikaraNakALamAM paNa=snAnAdi karatI vakhate paNa, nirmaLa jaLasamAna zubhaadhyavasAyanuM vidyamAnapaNuM hovAthI kAdavanA lepAdi samAna pApano abhAva hovAthI, A=kUpa?STAMta, A prakAre=je prakAre uparamAM paMcAzakanA 'thanamAM 'dhuM ye prakAre viSama = asaMgata, che. tethI jarejara padRSTAMta yA prakAre have hepAze se prAre, yoj. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 742 pratimAzataka | zloka : 10 yathA #pavananaM ....: sthAiita | jema kupakhanana sva ane paranA upakAranA mATe thAya che, e prakAre snAna ane pUjAdika karaNa ane anumodana dvArA sva-paranA puNyanuM kAraNa thAya che=karaNa dvArA svane upakAraka bane che ane anumodanA dvArA parane puNyanuM kAraNa thAya che. 0 'puSkAnAM ciita' ahIM 'ti' zabda che, te da vinmacatte thI kahela kathananI samAptisUcaka che. uparamAM kecikAre je kathana kahyuM, tenuM paMcAzakanA vRttikAra pUjya abhayadevasUri mahArAja sAheba nirAkaraNa kare che - na caitan.... um - A=keTalAke kahyuM e, AgamAnupAtI=AgamAnusArI, nathI. temAM hetu kahe che - je kAraNathI dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpapApanuM ISTapaNuM che, anyathA dharmArtha pravRttimAM paNa AraMbhajanita alpapApanuM ISTapaNuM na hoya to, bhagavatImAM kevI rIte kahevAyuM che - tahAvuM .... Mpha he bhagavaMta ! pratihata pratyAkhyAna pApakarmavALA tevA prakAranA zramaNa ke brAhmaNane amAsuka, aSaNIya azanAdi vaDe pratilAbha karato zuM kare che ? he gautama ! alpapApakarmano baMdha ane pApakarmanI bahutara=ghaNI nirjarA, kare che. tathA .. thArthaH | te ja pramANe glAnanI praticaraNA=sevA, pachI paMcakalyANaka prAyazcittanI pratipatti paNa=prApti paNa kaI rIte thAya ? ethI karIne prasaMga vaDe saryuM. A pramANe paMcAzaka-4/10 nI gAthAno artha jANavo. 0 paMcAzaka mULa gAthA-4/10 nI TIkA ahIM pUrI thAya che. vizeSArtha : paMcAzaka 4/10 nI TIkAmAM anumAnano prayoga karyo ke, bhagavAnanI pUjAkALamAM karAtA snAnAdi kAMIka sadoSa hovA chatAM paNa adhikArIne guNa karanArA bane che. snAnAdinI kriyA AraMbhasvarUpa che tethI te sadoSa che, chatAM bhagavAnanI bhakti karavAnA viziSTa zubhabhAvano hetu che, mATe guNane karanAra che, ane temAM phUpadRSTAMtanuM yojana karyuM. tenAthI e kahevuM che ke, jema kUpakhanananI kriyAthI zrama-tRSA Adi doSo prApta thAya che, to paNa jaLa pragaTa thayA pachI te doSo dUra thAya che, ane sva-parano upakAra thAya che; te rIte pUjA arthe snAnAdi kriyAmAM paNa hiMsArUpa AraMbha doSa hovA chatAM "huM bhagavAnanI pUjA arthe snAna karuM chuM," e prakArano zubha adhyavasAya thavAne kAraNe viziSTa pApakarmanI nirjarA ane puNyabaMdhanuM kAraNa snAnAdi kriyA thAya che. A rIte dRSTAMtanuM yojana karavAthI e nakkI thAya che ke, pUjA arthe snAnAdi kriyAmAM kAMIka doSa paNa che, Ama chatAM te snAnAdi kriyAthI thatA zubhabhAvathI te doSa dUra thAya che. A kathana keTalAka bIjI rIte kahe che. te A rIte - pUjA arthe snAnAdi karavAnA kALamAM paNa jIvane zubha adhyavasAya ja varte che, tethI leza paNa karmabaMdha thato nathI, mATe phUpadaSTAMtane uparamAM joDyuM tema joDavuM joIe nahi. paraMtu jema kUvo khodyA pachI Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 10 743 jaLanI prApti thavAthI sva-parano upakAra thAya che, te rIte snAna ane bhagavAnanI pUjA karavAmAM Ave tenA dvArA potAne zubha adhyavasAya thAya che, tethI potAne puNyabaMdhanI prApti thAya che, ane parane tenI anumodanAno pariNAma thAya che. te A rIte - pUjA arthe snAna karanArane snAna karavAnA kALamAM huM bhagavAnanI bhakti karuM chuM, mATe bhagavAnanI AjJA pramANe snAna karuM, e prakArano zubhaadhyavasAya thAya che, ane uttama zrAvakanI snAnAdipUrvakanI bhagavAnanI bhaktine joIne anyane paNa thAya che ke, kharekhara Amano janma saphaLa che ke jethI AvA vivekapUrvakanI dharmanI pravRtti kare che. tethI anumodanA dvArA parane upakAra thAya che. A rIte kezikAra kUpadaSTAMtanuM bhojana kare che, te vAta pUjya abhayadevasUri mahArAjane mAnya nathI. tethI teo kahe che ke - A kathana zAstravacanane anusaratuM nathI. temAM teo yukti Ape che ke, dharma mATe pravRtti karavAmAM je hiMsAvALI pravRtti che, tenAthI alpa pApabaMdha to thAya che, mATe kUpadRSTAMta pUrvamAM yojana karyuM, tema ja yojana karavuM joIe. A prakArano pU. abhayadevasUri mahArAja sAhebano abhiprAya che. temAM teo yukti Ape che ke, jo dharmArtha hiMsAvALI pravRttimAM alpapApabaMdha ISTa na hoya to bhagavatIsUtramAM je kahyuM che, te saMgata thAya nahi. bhagavatIsUtramAM je kahyuM che, teno Azaya e che ke, koI vyakti tevA prakAranA uttama sAdhune aprAsuka ane aSaNIya bhikSA Ape tyAre te bhikSA aprAsuka ane aSaNIya hovAthI te dAnakriyAmAM alpa karmabaMdha thAya che, ane tyAM mahAtmAnI bhaktino zubhaadhyavasAya thAya che tethI ghaNI nirjarA thAya che. vaLI, koI vyakti glAnanI sevA kare tyAre game teTalI yatanA rAkhe to paNa glAna vyakti UThavA AdimAM samartha na hovAne kAraNe vaiyAvacca karatI vakhate kAMIka AraMbharUpa doSanI saMbhAvanA rahe che, tene kAraNe zubha adhyavasAyapUrvaka bhakti karanArane paNa te ajayaNAkRta thayelA AraMbhane kAraNe alpa pApa baMdhAya che, ane tenA kAraNe tene paMcakalyANaka prAyazcittanI prApti thAya che. tethI dharmArtha pravRttimAM paNa je hiMsAdi thAya, tenAthI alpa pApabaMdha svIkArIne zubha adhyavasAyathI ghaNI nirjarA thAya tema mAnavuM ucita che. ane tema svIkArIe to kUpadRSTAMtanuM yojana pUrvamAM paMcAzakamAM karyuM, te rIte ja thaI zake; kema ke snAnAdimAM thayelA AraMbhakRta pApano nAza snAnAdikALamAM thatA zubhaadhyavasAyathI thAya che, tema mAnavAthI kUpadRSTAMta saMgata thAya che. utthAna : pUrvamAM yatanA vaDe vihita snAnAdine zubhabhAvanA hetu kahyA, have snAnagata yatanA ane snAnanI yAtanAkRta zubhabhAvanI hetatAne batAvatAM kahe che - TIkArya : munIvena .... vuDA vaLI bhUmiprekSaNa, jaLagALaNa Adi snAnAdimAM yatanA varte che. budhone AnAthI yatanA vihita snAnAdithI, vizuddhabhAva zubhaadhyavasAya, anubhavasiddha ja che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 pratimA zataka | zloka : 10 vyAkhyA : paMcAzaka-4/11 mULagAthAmAM bhUmiprekSaNa ane jaLagALaNa kahyuM, teno artha batAve che - prANInI rakSA mATe cakSu vaDe snAnabhUminuM nirIkSaNa karavuM te bhUmiprekSaNa che, ane porAnA parivAra mATe jaLanuM gALavuM te jaLagALaNa che. 0 'pUrISyadaLanattakALanuM ahIM 'ri' zabdathI mAkhInA rakSaNAdinuM grahaNa karavuM. tamitkAra' - tethI zuM?=bhUmiprakSaNa, jaLagALaNa Adi karavAthI zuM? ethI karIne kahe che - vatanA ... mati, yatanA varte che. yatanA eTale prayatna vizeSa=jIvarakSAne anukULa prayatna vizeSa che. paMcAzaka-4/11 mULagAthAmAM 'tu' zabda che, te punaH' arthamAM che, je paMcAzakanI pUrvanI gAthA sAthe ekavAkyanA joDANa mATe che, ane tenI bhAvanA A pramANe che. snAnAdi yatanA vaDe guNakara thAya che. vaLI yatanA bhUmiprekSaNa, jaLagALaNa Adi che. mati vartata ..... pazcata ti | paMcAzaka 4/11 mULagAthAmAM tu tu zabdanuM joDANa batAvIne have "do; zabdano artha kare che, yatanA thAya che=varte che. te yatanA kyAM varte che, ethI karIne kahe che - adhikRta snAnAdimAM, Ari' zabdathI, svadehanuM vilepana, jinArcana vageremAM yatanA varte che. "da ' ane ahIM=paMcAzaka mULa gAthA-4/11 mAM 'rao' ahIM prAkRtamAM saura zravaNano abhAva hovAthI jAgoe pramANe kahevAya che. saMskRtamAM 'nAnAvo zabda uparathI prAkRtamAM "dALAgo' banyuM che. 0 'ANo phatyevaM sthita ti' ahIM 'ti" zabda che. te pUrIpedA .... paMcAzaka mULa gAthA-4/11 nA pUrvArdhanA kathananI samAptisUcaka che. paMcAzaka mULa gAthA-4/11 nA pUrvArdhamAM snAnAdigata yatanAne batAvela che. tenI samApti mATe "ti' zabdano prayoga che. have paMcAzaka mULa gAthA-4/11 nA uttarArdhamAM snAnanI yatanAkRta zubhabhAvanI hetatAne batAve chevyAkhyA : patto ..guddhimatAnuM, mULa gAthAnA uttarArdhanuM 'patto e pramANe pratIka che. AnAthI yatanAvihita snAnAdithI vizuddha bhAva=zubha adhyavasAya, budhone anubhavasiddha ja che-svasaMvedana pratiSThita ja che. ane ... TyArthaka ! ane AnA dvArA=go . yudhAnAM' sudhInA kathana dvArA zubhabhAvanuM hetupaNuM hovAthI e prakAre A pUrvokta hetunI asiddhatAnI AzaMkA parihAra karAI. e pramANe gAthArtha che. 0 paMcAzaka pUrva gAthA-4/1 mAM pUjA mATe snAnAdine guNakara batAvavA mATe "sudamAvaDo ' e prayoga karela te pUrvokta hetu asiddha che. e prakAranI koIne AzaMkA thAya, te AzaMkA paMcAzaka-4/11 gAthAnA uttarArdha patto ... yudhAnA" e kathana dvArA parihAra karAI=dUra karAI. vizeSArtha : paMcAzaka pUrva gAthA-4/10 mAM snAnAdine zubhabhAvano hetu kahyo. tyAM koIne zaMkA thAya che, bhagavAnanI pUjA to zubhabhAvano hetu che, paraMtu snAnAdi to zarIranI zuddhi thavAne kAraNe bAhya zuddhi Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 745 pratimAzataka | zloka : 10 pratyenA rAgasvarUpa che, ane tenAthI bAhya zuddhinA rAgarUpa malina bhAvo thAya che, tethI snAnAdine zubhabhAvano hetu kahevo, e ucita nathI. mATe "sudamAvaDo ' e vacana asiddha che, evI koIne zaMkA thAya, tenuM nirAkaraNa prastuta kathanathI karyuM. teno bhAva e che ke, sAmAnya jIvone snAnAdimAM azubha bhAva thAya che, paraMtu jeo zAstratattvanA jANakAra che, tevA budhajanone to snAnAdithI zubhabhAva anubhavasiddha che; kema ke teo jANe che ke, bhagavAnanI pUjA mATe snAna karavAnI zAstrAjJA che. tethI zAstrAjJAnuM smaraNa karIne, zAstrAjJA mujabanI vidhithI niyaMtrita thaIne, jyAre teo snAnamAM pravRtta thAya che, tyAre teone "huM pUjA karuM chuM' - e prakArano nirmaLa bhAva vartato hoya che. AthI ja vidhithI niyaMtrita te zubhabhAva hovAthI snAnAdine zubhabhAvano hetu kahela che. utthAna : A rIte pUjAmAM phUpadRSTAMtanuM yojana je rIte pU. abhayadevasUri mahArAje karela che te batAvIne, kecitkAranA matane pU. abhayadevasUri mahArAje je anAgamika kahela che, te kSatra thI mAMDIne SaSyitmai nAnA mAmati sudhInA kathanathI anAgamika jaNAto nathI, te batAvavA kahe che - TIkA : atrAbhayadevasUrivyAkhyAne dharmArthapravRttAvapyArambhajanitadoSasyAlpasya yadiSTatvamuktam, tadgranthakartuH kva svarasasiddham ? SoDazake 'yatanAto na ca hiMsA' ityAdyevAbhidhAnAt, yatanAbhAvazuddhimataH pUjAyAM kAyavadhAsambhavasyaiva darzitatvAt / pUjApaJcAzake'pi 'kAyavadhAt kathaM pUjA parizuddhA ?' iti praznottare 'bhaNNai jiNapUyAe kAyavaho jai vi hoi u kahiMci / tahavi taI parisuddhA gihINa kUvAharaNajogA' (gA. 42) ityatra kathaJcitkenacitprakAreNa yatanAvizeSeNa, pravarttamAnasya sarvathApi na bhavatIti pradarzanArthaM kathaJcidgrahaNamiti tapasvinA svayameva vyAkhyAnAt, 'dehAdiNimittaM pi hu je kAyavahammi taha payarTsati / jiNapUyAkAyavahammi tesimapavattaNaM moho / / ' (gA. 45) iti granthenAgre granthakRtaivAdhikAriNo jinapUjAkAyavadhopetyapravRtteH darzitatvAt, tatra hiMsAsvarUpasya yatanayaiva tyAjanAbhiprAyAt, pramAdayogenetyAdilakSaNAsiddheH / TIkArya : satrAmavevasUrivyAdhyAne ..... svarasiddham ? ahIM=paMcAzakanI gAthAnA pUjya abhayadevasUri Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 pratimAzataka | zloka : 10 mahArAja sAhebanA vyAkhyAnamAM, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpadoSanuM je ISTapaNuM kahevAyuM che, te graMthakartAne paMcAzaka graMthanA kartA zrI haribhadrasUri mahArAjAne, svarasasiddha kyAM che? arthAt svarasasiddha nathI. temAM hetu kahe che - SoDaza mathAnAtu, (1 lo hetu) SoDazakamAM yatanAthI hiMsA nathI ItyAdinuM ja abhidhAna che. yatanAthI hisA nathI, ema SoDazakamAM pU. haribhadrasUri mahArAje kahyuM, tenuM tAtparya batAve che - vatanAmAva ..... titvAn ! yatanA vaDe bhAvazuddhivALAne pUjAmAM kAyavadhanA asaMbhavanuM ja SoDazakatA kathanamAM darzitapaNuM che. vizeSArtha : paMcAzakanI pUjya abhayadevasUri mahArAjanI TIkAmAM je kahyuM ke kiMcit sadoSa paNa snAnAdi adhikArIne guNakara che, ema kahIne pUjAarthaka snAnAdine kiMcit sadoSa svIkAryA, ane 'phUda vincIne thI kecitkAre je kahyuM te AgamAnupAtI nathI, tema batAvIne temAM heta kahyo ke, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpa pApanuM ISTapaNuM che. enAthI e prApta thayuM ke, pUjya abhayadevasari mahArAja sAhebane dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpapApanuM ISTapaNuM che, paraMtu te graMthakartA pU. haribhadrasUri mahArAjAne mAnya nathI, tema graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAja kahe che; kema ke, paMcAzakagraMthanA kartA pU. haribhadrasUri mahArAjAe SoDazakamAM yatanAthI hiMsA nathI, ema kahela che; ane temAM mukti Apela che ke, yatanApUrvaka pUjA karanArane bhAvazuddhi hoya che, mATe bhAvazuddhivALAne pUjAmAM kAyavadhano asaMbhava che. Azaya e che ke, bAhya kAyavadhane AzrayIne kAyavadha svIkAravAmAM Avato nathI, paraMtu muni jema zAstravidhi pramANe nadI Utarato hoya to paNa te SakAyanuM pAlana kare che, tema svIkAravAmAM Ave che; tema pUjAmAM apekSita yatanAthI jenA bhAvanI zuddhi vartatI hoya te vyaktinI pUjAmAM puSpAdi jIvone kilAmaNA thatI hoya to paNa temAM kAyavadha nathI, ema kahevAmAM Ave che; kema ke pariNAma pramANe ja hiMsAthI karmabaMdha ke karmabaMdhano abhAva thAya che. pUjAmAM hiMsAne anukULa pariNAma nathI, mATe tyAM karmabaMdha nathI; ane hiMsAne anukULa karmabaMdha nathI, mATe hiMsA nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM ke, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpadoSanuM je ISTapaNuM kahevAyuM che, te paMcAzakanA graMthakartA pU. zrI haribhadrasUri mahArAjAne svarasasiddha kyAM che ? temAM bIjo hetu kahe che - TIkArca - pUnApagyA . cAlyAnA, (2 jo hetu) pUjA paMcAzakamAM paNa kAyavadhathI kevI rIte pUjA parizuddha che ? e prakAranA praznamAM uttaramAM mahuM .. hadirano pUjA paMcAzaka gAthA-42 mAM Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 747 pratimAzataka | zloka : 10 zvi= koI prakAre' arthAt yatanAvizeSathI pravartamAna sarvathA paNa kAyavadha thato nathI, e pramANe batAvavA kathaMcitanuM grahaNa che. e prakAre tapasvI vaDe pU. abhayadevasUri mahArAja vaDe svayaM ja vyAkhyAta karAyela che. pUjA paMcAzaka gAthA-42 mArUM ... hirano no artha A pramANe che - kahevAya che - vaLI jinapUjAmAM joke kathaMcita kAyavadha che, to paNa kUpadAMtanA yogathI gRhasthone te= pUjA, parizuddha che. vizeSArtha : pUjA paMcAzakamAM kAyavadhathI kaI rIte pUjA parizuddha che ? e prakAranA praznanA uttaramAM pUjA paMcAzaka gAthA-42 "mavus .... vadirano IT' che, temAM je hrivikathaMcit zabda che, teno artha tyAM TIkAmAM pU. abhayadevasUri mahArAje svayaM ja karyo che ke caMtrikoI prakAre. ane teno khulAso karatAM kahyuM ke, yatanAvizeSathI pravartamAnane sarvathA paNa kAyavadha thato nathI, e pradarzana mATe pUjA paMcAzaka gAthA-42 mAM "kathaMcit'nuM grahaNa karela che. tethI e kathana pramANe bhagavAnanI pUjAmAM yatanAvizeSathI pravartamAnane alpa paNa kAyavadha nathI, e artha prApta thAya che. tethI pU. abhayadevasUri mahArAje paMcAzaka4/10 nI TIkAmAM dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpadoSanuM je ISTapaNe kahyuM, te paMcAzakagraMthanA kartA pU. haribhadrasUri mahArAjAne svarasa siddha nathI, tema mAnavuM te pUjA paMcAzaka gAthA-42 nI pU. abhayadevasUri mahArAjanI TIkAthI paNa ucita che. utthAna : pUrvamAM je kahyuM ke, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpadoSanuM je ISTapaNe kahyuM, te paMcAzaka graMthanA kartA pU. haribhadrasUri mahArAjAne svarasa siddha kyAM che ? arthAt svarasasiddha nathI. temAM trIjo hetu kahe che - TIkArya : selimitte ...... rzitatvati, ( jo hetu) reDhavi .... modI e prakAranA (pUjA paMcAzaka gAthA-45) graMtha vaDe karIne agramAM pUrvanI 42 gAthA karatAM AgaLanI, gAthA-45 mAM graMthakAra vaDe *pU. haribhadrasUri mahArAjA vaDe ja, jinapUjA saMbaMdhI kAyavadhamAM upetya pravRttinuM jANIne pravRttinuM, dazitapaNuM che. (tethI paMcAzakanA graMthakArane dhamarthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpa doSa svarasa siddha nathI, ema avAya che.) have koIne prazna thAya ke, jinapUjA saMbaMdhi kAyavadhamAM upatya pravRtti kema batAvI ? tethI temAM hetu kahe che - Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 60 tyAnAbhiprAyA, tyAM=pUjA paMcAzaka gAthA-45 mAM jinapUjAviSayaka kAyavadhamAM upetya pravRtti batAvI tyAM, yatanA vaDe ja hiMsA svarUpanA tyAjanano abhiprAya che. tatra 748 ..... jinapUjA saMbaMdhI kAyavadhamAM upetya pravRtti batAvI, tyAM yatanA vaDe ja hiMsA svarUpanA tyAjanano abhiprAya kema che ? temAM hetu kahe che - pramAdayogena asiddheH / pramAdayogena ItyAdi lakSaNanI asiddhi cheyatanAthI pravRtta vyaktinI 'pramAyoona prALavyavaronAM hiMsA' e rUpa hiMsAnA lakSaNanI pUjAthI thatA kAyavadhamAM asiddhi che. pUjApaMcAzaka gAthA-45 vaijJAni moddo / / no artha A pramANe che - vaLI jeo deha vagerenA nimitte paNa kAyavadhamAM te prakAre pravRtta thAya che, teonuM jinapUjA saMbaMdhI kAyavadhamAM apravartana moha che. vizeSArtha : ..... pUjApaMcAzaka gAthA-45 mAM kahyuM ke, jeo zarIrAdi mATe kAyavadhamAM pravartatA hoya, teo jinapUjAmAM kAyavadha che mATe temAM apravRtti kare te temano moha che. A zAstravacanathI e jaNAya che ke, jinapUjAmAM kAyavadha jANavA chatAM AtmakalyANa mATe jinapUjAmAM pravRtti karavI joIe. ahIM prazna thAya ke, jinapUjAmAM kAyavadha che ema jANavA chatAM vivekI jIva temAM pravRtti kema kare? tethI kahe che ke, vivekI jIva yatanApUrvaka jinapUjAmAM pravRtti kare to tyAM hiMsAnA svarUpano tyAga thAya che, evo sUtrano abhiprAya che. ahIM prazna thAya ke, jinapUjAmAM kAyavadha hovA chatAM yatanApUrvaka pravRtti karato hoya to paNa hiMsAnuM svarUpa to vidyamAna che, tethI tyAM hiMsAnA svarUpano tyAga thAya che, ema kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che ke, "pramAdayoga vaDe karIne prANavyaparopaNa hiMsA" e rUpa hiMsAnA lakSaNanI pUjAmAM asiddhi che; kema ke, pUjAmAM pravRtti karanAra vyaktine pramAda nathI, paraMtu bhagavAnanI AjJAnusAra apramAdabhAvathI ucita kriyA karavAno yatna che. tethI pUjAmAM svarUpahiMsA hovA chatAM pramAdayoga nahi hovAne kAraNe karmabaMdhanA kAraNabhUta hiMsA nathI. utthAna : (1) pUrvamAM kahyuM ke, pUjya abhayadevasUrinA vyAkhyAnamAM AraMbhajanita alpadoSanuM je ISTapaNuM kahevAyuM, te paMcAzakanA graMthakArazrI pU. haribhadrasUri mahArAjAne abhimata nathI, ane tenI traNa prakAranA hetuothI puSTi karI. tyAM koIne zaMkA thAya ke bhagavAnanI pUjA zubhabhAvarUpa hovA chatAM temAM jIva virAdhanA paNa che, tethI ja pUjya abhayadevasUri mahArAjasAhebe pUjAmAM AraMbhajanita alpa karmabaMdha kahela che, ema svIkAravAmAM zuM vAMdho che ? tethI kahe che - athavA (2) sAmAnya rIte zubha adhyavasAyathI puNyabaMdha ane nirjarA thAya che, ane azubha adhyavasAyathI Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 60 749 pApabaMdha thAya che, A be ja zAstrasaMmata che. paraMtu pU. abhayadevasUri mahArAjasAhebe pUrvamAM kahyuM ke, dharmArthapravRttimAM AraMbhajanita alpa pApanuM ISTapaNuM che, ane temAM bhagavatIno pATha sAkSIrUpe Apyo. e rIte vicArIe to pUjAnA adhyavasAyamAM puSpAdinI hiMsArUpa AraMbha hovAne kAraNe alpa pApabaMdha thAya che, ane bhagavAnanI bhaktino adhyavasAya hovAne kA2Ne puNyabaMdha ane nirjarA thAya che, ane tema svIkAravAthI zubhAzubharUpa mizra adhyavasAyanI prApti thAya, ane tema svIkA2vAthI airAzika matanA svIkAranI Apatti Ave. jema airAzika mata jIva, ajIva ane nojIvane svIkAre che, tema zubha, azubha ane mizra adhyavasAyarUpa airAzika matanI prApti thAya. te zAstrasaMmata nathI, te batAvavA mATe kahe cheTIkA H na ca puNyajanakAdhyavasAyena (puNyajanaka ) yogena vAlpasyApi pApasya bandhasambhavaH, adhyavasAyAnAM yogAnAM vA zubhAzubhaikarUpANAmevoktatvAttRtIyarAzerAgame'prasiddheH, etaccopapAdayiSyata upariSTAt bhASyasaMmatyA / bhagavatyAM supAtre'zuddhadAne'lpapApabahutaranirjarAbhidhAnaM ca nirjarAvizeSamupalakSayati / sa ca zuddhadAnaphalAvadhikApakarSAtmakaH, prakRte ca cAritraphalAvadhikApakarSAtmako dAnAdicatuSkaphalasamazIlaH so'dhikriyata iti kathaGkAramazuddhadAnena zuddhapUjAyAM tulyatvamupanIyamAnaM tapasvibhizcamatkArasAraM ceto racayituM pratyalam, azuddhadAnaM hi atithisaMvibhAgavratasyAticArabhUtam, zuddhapUjA ca samagrazrAddhadharmasya tilakIbhUtottaraguNarUpeti / tathA cAha vAcakacakravarttI 'caityAyatanaprasthApanAni kRtvA ca zaktitaH prayataH / pUjAzca gandhamAlyAdhivAsadhUpapradIpAdyAH / / ' ityAdi / (prazamarati gA. 305 ) TIkArya : puNyajanaka vanyasambhavaH, puNyajanaka adhyavasAya dvArA athavA puNyajanaka yogathI alpa paNa pApatA baMdhano saMbhava nathI. temAM hetu kahe che - ***** ..... adhyavasAyAnAM . mAdhyamastyA / adhyavasAyo ke yogonuM zubhAzubha=zubha ke azubha ekarUpa ja uktapaNuM che; kema ke AgamamAM tRtIya rAzinI aprasiddhi che. e vizeSAvazyaka bhASyanI saMmatithI zloka-90 mAM AgaLa upapAdana karAze. 0 'puSpananAdhyavasAyena yoona vA' pATha che, tyAM 'pujAnanAdhyavasAyena puSpanano ghena vA' pAThanI saMbhAvanA che ane te mujaba ame artha karela che. vizeSArtha : AgamamAM jema jIva ane ajIvarUpa be rAzi ja prasiddha che, paraMtu jIva, ajIva ane nojIvarUpa traNa rAzi prasiddha nathI, tema adhyavasAyo ke yogonuM kAM to zubharUpa ke kAM to azubharUpa ja zAstramAM Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa0 pratimA zataka | zloka : 60 ukta che. tethI bhagavAnanI pUjArUpa zubha adhyavasAyo vaDe ke zubhayogo vaDe puNyabaMdha ke nirjarA ja thaI zake che, paraMtu alpa paNa pApabaMdhano saMbhava nathI. ahIM puNyajanaka adhyavasAyo ke puNyajanaka yogo e benuM grahaNa eTalA mATe karela che ke, nizcayanaya adhyavasAyathI karmabaMdha mAne che, tethI puNyajanaka adhyavasAyanuM grahaNa karela che. jyAre vyavahAranaya pariNAmapUrvakanI kriyAne=pariNAmapUrvakanA yogavyApArane karmabaMdha pratye kAraNa mAne che, tethI puNyajanaka yoganuM grahaNa karela che. ane A AgamamAM trIjI rAzi prasiddha nathI=e, AgaLamAM vizeSAvazyaka bhASyanI saMmatithI upapAdana karAze. ahIM vizeSa e che ke, bhagavAnanI pUjAmAM hiMsAkRta alpa pApabaMdha ane zubha adhyavasAyakRta puNyabaMdha ke vipula nirjarA svIkAravAmAM Ave to pUjA mizra adhyavasAyarUpa che, tema mAnavuM paDe. te A rIte - pUjAmAM hiMsA aMzane kAraNe alpa pApabaMdha thAya che ane bhagavAnanI bhaktinA aMzane AzrayIne vipula puNyabaMdha thAya che. paraMtu tema mAnavAthI mizrajAtirUpa trIjI rAzi mAnavAnI Apatti Ave, ane te zAstrasaMmata nathI. tethI pUjya abhayadevasUri mahArAje paMcAzaka-4/10 nI TIkAmAM je kahyuM ke, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpa pApanuM ISTapaNuM che te kathana saMgata nathI ane tenI puSTi AgamamAM trIjI rAzi prasiddha nathI, e kathanathI thAya che. utthAna : pUrvamAM trarAzika matanuM nirAkaraNa karyuM, Ama chatAM pUrvamAM paMcAzakanA kathanamAM kecitkAre kahyuM te AgamAnupAtI nathI, e prakAranA kathanamAM pUjya abhayadevasUri mahArAje je bhagavatInuM kathana kahyuM, te bhagavatInA pAThamAM azuddha dAnathI alpa pApabaMdha ane bahunirjarAnuM vidhAna che, tethI mizra adhyavasAyanI prApti svIkRta thAya che. tevI zaMkAnA nirAkaraNArthe bhagavatInA pAThanuM tAtparya spaSTa kare che - TIkArya : mAvatyAM ..... uttarArUti / bhagavatImAM supAtraviSayaka azuddha dAnamAM alpa pApa ane bahutara=ghaNI, nirjarAnuM abhidhAna nirjarAvizeSane=nirjarAnA bhedane jaNAve che. (paraMtu trIjI rAzine nahi) ane te nirjarAvizeSa, zuddha dAnaphala-avadhika apakarSAtmaka che, ane prakRtamAMe dravyastavamAM, cAritraphalAvadhika apakarSAtmaka dAnAdicatuSka phaLa samazIla te=nirjarAvizeSa, svIkArAya che. ethI karIne bhagavatImAM azuddha dAnaviSayaka nirjarAvizeSa ane dravyastavamAM thatI nirjarAvizeSa e benI vilakSaNatA che, jethI karIne, azuddha dAnanI sAthe zuddha pUjAmAM tapasvI vaDe upanIyamAna=batAvAtuM, tulyapaNuM kaI rIte camatkArasAra evA cittane racavA samartha bane=cittane A ucita vicAraNA karI che e prakAre camatkAra pedA karavA mATe kaI rIte samartha thaI zake ? arthAt na ja thaI zake. je kAraNathI azuddha dAna atithisaMvibhAgavatanA aticArabhUta che, ane zuddha pUjA e samagra zrAddhadharmanA tilakabhUta uttaraguNarUpa che. "ti' zabda hetu arthaka che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa1 pratimAzataka | zloka : 10 vizeSArtha : bhagavatImAM supAtrane azuddha dAna ApavAthI alpa pApakarma baMdha ane bahunirjarAnuM kathana che, te kathana mugdha jIvane AzrayIne che; paraMtu vivekasaMpanna jIva kAraNe supAtramAM azuddha dAna Ape to paNa tenAthI zuddha dAna ApavA sadaza bahunirjarA thAya che, e prakAranuM tAtparya pU. upAdhyAya yazovijayajI mahArAjAe svayaM kAtrizat kAtrizikAmAM kahela che, ane A graMthamAM paNa AgaLa kahevAnA che. tethI e prApta thAya ke, supAtrane zuddha dAna ApavAthI jema ghaNI nirjarA thAya che, tema supAtrane kAraNavizeSa azuddha dAna ApavAthI paNa ghaNI nirjarAvizeSa thAya; ane mugdha jIva supAtrane je azuddha dAna Ape che, tyAM temane vivekano abhAva che tethI alpa pApabaMdha kahela che, ane guNavAna evA sAdhunI bhakti karavAno Azaya che tethI bahunirjarA kahela che. paraMtu supAtradAnamAM ApavAnA adhyavasAyakALamAM te adhyavasAya zubhAzubha ubhayarUpa nathI, paraMtu kevaLa zubharUpa che. tethI avivekathI yukta evo zubha adhyavasAya hovAne kAraNe vivekathI yukta evA zubha adhyavasAyathI thatI nirjarA karatAM alpa nirjarA thAya che. tethI ja graMthakArazrIe khulAso karyo ke, zuddha dAnanA phaLanI apekSAe apakarSAtmaka nirjarA azuddha dAnathI thAya che. Azaya e che ke, koI vyakti supAtramAM zuddha dAna Ape ane tenAthI je nirjarA-phaLa maLe, tenI apekSAe mugdha jIvane alpa nirjarA thAya che, paraMtu tyAM azuddha dAnakRta alpa pApabaMdha ane zubha adhyavasAyakRta ghaNI nirjarA thAya che, tevo bhAva nathI. A rIte bhagavatInA pAThamAM kahela supAtradAnaviSayaka azuddha dAnamAM zuddha dAnaphalAvadhika apakarSAtmaka nirjarAvizeSa svIkArAya che, ane dravyastavamAM cAritrathI thanArI nirjarAvadhika apakarSAtmaka dAnAdi cAranA phaLanI sAthe samAna evI nirjarAvizeSa svIkArAya che. ethI karIne azuddha dAnanI sAthe zuddha pUjAmAM pUjya abhayadevasUri mahArAja vaDe batAvAtuM evuM tulyapaNuM, kaI rIte cittane A ucita vicAraNA karI che, e prakAre camatkAra pedA karavA mATe samartha thaI zake ? arthAt na thaI zake. kema ke, azuddha dAna atithisaMvibhAgavatanA aticArabhUta che, ane zuddha pUjA e samagra zrAddhadharmanA tilakabhUta uttaraguNarUpa che. Azaya e che ke, paMcAzaka-4/10 nI TIkAmAM pU. abhayadevasUri mahArAjAe kahyuM ke, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpa pApanuM ISTapaNuM che, ane tenI puSTi mATe bhagavatInuM kathana batAvyuM. tyAM graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjA kahe che ke, te baMne nirjarAmAM moTo bheda che. supAtramAM azuddha dAna apAya che tyAM zuddhadAnaphalAvadhika apakarSAtmaka nirjarAvizeSa che, jyAre dravyastavamAM zuddhadAnaphalAvadhika apakarSAtmaka nirjarAvizeSa nathI, paraMtu cAritra phalAvadhika apakarSAtmaka nirjarAvizeSa che, ane te nirjarAvizeSa zrAvakane mATe batAvela dAna-zIla-tapa ane bhAva je cAra prakAranA dharmo che, tatsadaza che. tethI azuddha dAnanI sAthe zuddha pUjAmAM tulyapaNuM kahevuM te vicAraNIya che; kema ke, azuddha dAna atithisaMvibhAga vatanA aticArarUpa che, tethI te yatkiMcit doSarUpa che, te mATe tyAM doSakRta apakarSa che. jyAre zuddha Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 pratimAzataka | zloka : 60 dravyastavamAM leza paNa doSa nathI, paraMtu zrAddhadharmanI parAkoTinI uttaraguNanI zuddha AcaraNA che. Ama, pUjAmAM leza paNa doSa nathI, mATe sadoSa evA azuddha dAnanI sAthe zuddha evA dravyastavanI tulanA karavI te vicAraNIya che. TIkArya : tathA.... vAyavartAi - zuddha pUjA samagra zrAddhadharmanA tilakabhUta uttaraguNarUpa che, te prakAre vAcaka cakravartI kahe che. teno bhAva A pramANe che. vaicAtina... pravIvAdA rUtyaki - caityaAyatananI prasthApanA karIne zaktithI prayatnavALo gaMdha, mAlya, adhivAsa, dhUpa ane pradIpAdi kriyAo jemAM che evI pUjA kare ItyAdi kahela che. vizeSArtha : prazamarati gAthA-305 mAM kahyuM che ke, zrAvaka bAravratone sArI rIte pALIne zaktisaMpanna zrAvaka caityAyatananI=jinAlayanI, pratiSThA karIne zakti pramANe bhagavAnanI zreSTha pUjA kare. e pramANe prazamaratinA vacanathI e nakkI thAya che ke, zrAvakadharma sAro pALyA pachI paNa samagra zrAddhadharmanA tilakabhUta evI A zuddha pUjA che. joke darzanazrAvaka paNa bhagavAnanI pUjA karatA hoya, paraMtu e AdyabhUmikAnI pUjA che, jyAre bAravrato sArI rIte pALanAra zrAvaka potAnA bhAvanA prakarSa mATe viziSTa koTinI pUjA kare che, ane te zuddha pUjA che ane te zuddha zrAvakadharmanA tilakabhUta uttaraguNarUpa che. utthAna : pUjya abhayadevasUri mahArAjasAhebe supAtraviSayaka azuddha dAnanI jema pUjAmAM paNa AraMbha hovAne kAraNe alpa karmabaMdha che tema sthApana karyuM, ane te vAta yuktithI saMgata thatI nathI ema pUjya upAdhyAyajI mahArAje kahyuM, tyAM "katha' thI koI pUrvapakSI pU. abhayadevasUri mahArAjanA kathananI saMgati thAya tevI yukti batAve che - TIkA : atha zuddhadAnavidhirutsargo'zuddhadAnavidhizcApavAdaH, utsargApavAdau ca svasthAne dvAvapi balavantAvityapavAdavidhiviSayIbhUtAzuddhadAnatulyatvaM devapUjAyAmucyamAnaM na doSAyetyabhiprAyA, tarhi azuddhadAnapadaM kasya bibhISikAyai ? svarUpato'zuddhatAyA: svarUpata aarmbhvttaayaashcaantidosstvaat| vastuto'prAsukadAnadRSTAnto lubdhakadRSTAntabhAvitadAtrapekSayaiva bhAvito bhagavatIvRttAviti vidhiparavyutpannakRtapUjAyAM viparItavyutpannakRtadAnatulyatvamabhidhIyamAnaM kathaM ghaTeta ? glAnapraticaraNAntaraM paJcakalyANakaprAyazcittapratipattirapi gItArthAdyanyatarapadavaikalya eveti sarvapadasAkalye prAyazcittakaraNaM kalpamAtram, svarUpataH sadoSatayA / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 753 pratimAzataka | zloka : 10 TIkArya : 1 zuddhatAna ...... anativo tvAn ! zuddha dAnavidhi utsarga che ane azuddha dAnavidhi apavAda che ane utsarga ane apavAda svAsthAnamAM baMne baLavAna che. ethI karIne apavAdavidhiviSayabhUta azuddhadAtatulyapaNuM devapUjAmAM kahevAthe chate doSa mATe nathI, e pramANe pUrvapakSIno abhiprAya che. tene graMthakAra kahe che - to azuddha dAnapada konA bhayane mATe thAya ? temAM hetu kahe che - (azubha dAnamAM vartatI) svarUpathI azuddhatAnuM ane pUjAmAM vartatI AraMbhavatAnuM anatidoSapaNuM che=leza paNa doSa nathI. vizeSArtha : 'mA' thI pUrvapakSIne kahevAno Azaya e che ke, utsargathI sAdhune zuddha dAna ApavAnI vidhi che ane apavAdathI azuddha dAna ApavAnI vidhi che. utsarganA sthAnamAM utsarga baLavAna hoya che ane apavAdanA sthAnamAM apavAda baLavAna hoya che. tethI apavAdika vidhinA viSayabhUta azuddha dAnatulya devapUjAne ame kahIe chIe. tethI pUjya abhayadevasUri mahArAje azuddha dAnatulya jinapUjAne grahaNa karIne kUpadaSTAMtanI saMgati karI che, te saMgata thaI jaze. tene graMthakAra kahe che - apavAdika azuddha dAnatulya jinapUjAne kahetA ho to amane koI bAdha nathI; kema ke apavAdika dAnamAM svarUpathI azuddhatA hovA chatAM tenAthI koI karmabaMdha thato nathI, tema apavAdika zuddha pUjA paNa svarUpathI AraMbhavALI hovA chatAM tenAthI koI karmabaMdha thato nathI. mATe pUjAmAM alpa karmabaMdha che, tema pUjya abhayadevasUri mahArAja kahe che te vAta apavAdika azuddha dAnasthAnIya zuddha pUjAne grahaNa karIe to saMgata thAya nahi. Azaya e che ke, jema utsarga e bhagavAnanI AjJA che, tema apavAda paNa bhagavAnanI AjJA che. tethI tevA kAraNane pAmIne koI zrAvaka apavAdathI sAdhune azuddha dAna Apato hoya tyAre te bhagavAnanI AjJAnuM ja pAlana kare che ane bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI ekAMte karmanI nirjarA ja prApta thAya, paraMtu apavAdika azuddha dAnamAM vartatI azuddhatAne kAraNe alpa karmabaMdha che, tema kahI zakAya nahi. tethI pUjAne apavAdika azuddha dAnasthAnIya jo pUrvapakSI svIkAre to pUjya abhayadevasUri mahArAjanuM pUjAthI je alpa karmabaMdha kahela che te vacana saMgata thAya nahi. utthAna : ahIM prazna thAya ke, apavAdathI apAtA azuddha dAnamAM jo leza paNa karmabaMdha na hoya to bhagavatImAM kahyuM che ke, sAdhune azuddha dAna Ape tene alpa pApabaMdha ane bahunirjarA thAya che, te kaI rIte saMgata thAya ? ethI kahe che - Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 754 pratimAzataka | zloka : 60 TIkArca - vastutaH ..... pata? vAstavika rIte aprAsuka dAnanuM daSTAMta lubdhakadaSTAMtathI bhAvita dAtAnI apekSAe ja bhagavatIvRttimAM bhAvita karAyuM che. jethI karIne vidhipara vyutpannakRta pUjAmAM viparIta vyutpannakRta dAnatulyapaNuM kahevAtuM kaI rIte ghaTe? arthAt na ghaTe. vizeSArtha - vastutaH' thI je kahyuM teno Azaya e che ke, bhagavatImAM aprAsuka dAna ApanArane alpa karmabaMdha ane bahunirjarA thAya che e pramANe je kathana che, te apavAdika azuddha dAna mATe nathI, paraMtu pArthasthAdi dvArA lubdhakanA daSTAMtathI bhAvita evA mugdha dAtAnI apekSAe che. jema ke pArthasthAdi potAnA bhakta zrAvakane kahe che ke, zikArI haMmezAM haraNa pAchaLa doDe che, tema zrAvake sAdhunI pAchaLa paDIne sAdhunA pAtarA bharavA e ja zrAvakanuM kartavya che; paraMtu sAdhune kahyuM ke na kahyuM, e vicAra zrAvake karavAno nathI. AvA prakAranA pArzvasthAdinA vacanathI bhAvita mugdha jIvo, susAdhune aprAsuka dAna Ape to temane dAnata zubha adhyavasAya hovAne kAraNe ghaNI nirjarA thAya che, ane temanAmAM rahelA avivekane kAraNe alpa pApakarmabaMdha bhagavatImAM kahela che. tethI vidhimAM tatpara ane zAstrathI vyutpanna evI vyaktithI karAtI zuddha pUjAmAM viparIta vyutpannathI karAyelA azuddha dAnanI sAthe tulyapaNuM kahevuM, e kaI rIte saMgata thAya ? arthAt pUjya abhayadevasUri mahArAje bhagavatInA pAThathI pUjAne azuddha dAnatulya kahI, te kathana zuddha pUjAmAM ghaTI zake nahi. ahIM vidhipara ane vyutpannakRta pUjA kahevAthI e prApta thAya che, je jIva zAstramAM batAvelI pUjAviSayaka vidhimAM vyutpanna che=vidhimAM nipuNa che, ane pUjAkALamAM apramAdI che, tethI barAbara vidhi pramANe pUjA kare che, mATe tenI pUjA paripUrNa bhagavAnanA vacanAnusAra ja bane. bhagavatInA pAThamAM je azuddha dAnanI vAta che, te jeo pArthasthAthI bhAvita mativALA che, ane jeone pArthasthAe zAstranI maryAdAthI viparIta bodha karAvyo che tethI jeo viparIta vyutpanna che, tevA viparIta vyutpanne ApeluM dAna te zAstravidhi pramANe nathI, chatAM sAdhunI bhaktinA AzayavALuM che, tethI tyAM zubha adhyavasAya che, to paNa temaNe ApelA dAnamAM viparIta vidhi hovAne kAraNe alpa pApabaMdha svIkArela che. jyAre vidhimAM tatpara vyutpanna zrAvakanI pUjAmAM leza paNa karmabaMdha svIkArI zakAya nahi. tethI viparIta vyutpannakRta dAnatulya zuddha pUjAne kahevI saMgata nathI. utthAna : pUrvamAM kahyuM e rIte pU. abhayadevasUri mahArAje paMcAzakanI TIkAmAM je azuddha dAnanuM kathana karyuM, tenA baLathI dravyastavamAM alpa pApa mAnavuM ucita nathI, e rIte glAnanI vaiyAvaccamAM je paMcakalyANaka prAyazcittanuM kathana karyuM, tenA baLathI paNa jinapUjAmAM alpa doSa che, tema mAnavuM saMgata nathI. te batAvavA arthe kahe che - Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAzataka | zloka : 60 TIkArtha H 755 glAnapraticaraNAntaraM sobatayA | glAna praticaraNA=glAnanI sevA, pachI paMcakalyANaka prAyazcittanI pratipatti paNa gItArtha Adi anyatara padanA vaikalyamAM jache, ethI karIne (gItArthAda) sarva padanA sAphsamAM prAyazcittakaraNa svarUpathI sadoSa hovAthI kalpamAtra che. ..... utthAna : pUrvamAM pUjya abhayadevasUri mahArAje kahyuM ke, kecitkArano mata anAgamika che, ane temAM dRSTAMta tarIke paMcakalyANaka prAyazcittanuM dRSTAMta ApyuM. tethI paMcakalyANaka prAyazcittanA dRSTAMtanuM tAtparya zuM che, te batAvIne have e paMcakalyANaka prAyazcittanuM dRSTAMta pUjAmAM joDI zakAya nahi, te yuktithI batAve che TIkA H etaddRSTAntAvaSTambhe ca jinapUjAM kRtvApi prAyazcittaM karttavyaM syAt tacca neryApathikAmAtramapyuktam azuddhadAne'pi ca zrAddhajItakalpAdAvuktamiti vRthA valganametadabhinnasUtrAbhimAninAm / aticArajanakakliSTabhAvazodhanamapi tulyAdhikazuddhAdhyavasAyenaivAnyathA brAhmayAdInAM svalpamAyAyA atyazubhavipAke pramattasAdhUnAmidAnIM cAritraM kathaM nirvahedityarthapadabhAvane prapaJcitaM paJcavastuka eveti yatanA bhAvazuddhasyAdhikAriNaH ka ivAtropalepaH ? iti keSAJcinmataM nAnAgamikamAbhAti / TIkArya H etad dRSTAnta sam, ane A dRSTAMtanA avakhaMbhamAM=avalaMbatamAM, jinapUjA karIne paNa prAyazcitta kartavya thAya, ane te=jinapUjA karIne prAyazcitta IryApathika mAtra paNa (zAstramAM) kahevAyuM nathI. utthAna : ahIM prazna thAya ke, jema glAnanI praticaraNA pachI gItAryAdi padanuM vaikalya hoya to zuddhi mATe prAyazcitta Ave che, to jinapUjA karyA pachI prAyazcitta kema ApavAmAM nathI AvatuM ? tenA samAdhAna mATe jinapUjA e zrAvakavratanA aticArarUpa nathI, tethI tyAM prAyazcitta nathI, ema hRdayamAM rAkhIne, zrAvakavratanA aticAramAM ja prAyazcitta Ave che, te batAvavA mATe atithisaMvibhAga vratanA aticArarUpa azuddha dAnamAM prAyazcitta Ave che, te batAvatAM kahe che . TIkArya : azuddhadAne vAnam, ane azuddha dAnamAM ja zrAddhajitakalpAdimAM (prAyazcitta kartavya) kahevAyuM che, ethI karIne abhijJazrutaabhimAnIonuM A vRthA valgata=khoTI kUdAkUda che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756. pratimAzataka | zlokaH 10 0 azuddhakAnekavi ahIM '' zabda 'va' kArArthaka che. vizeSArtha : zAstramAM glAnanI vaiyAvacca karyA pachI paMcakalyANaka prAyazcitta ApavAmAM Ave che, temAM jeo gItArtha Adi padamAMthI koI pada vagaranA hoya teothI glAnanI vaiyAvacca karavAmAM yatanAnI kAMIka khAmI rahe che, ane tatkRta vaiyAvaccamAM kAMIka azuddhi hoya che, tethI tenI zuddhi mATe teone paMcakalyANaka prAyazcitta karavAnuM hoya che. jeo gItArtha Adi padovALA che, teo jyAre glAnanI vaiyAvacca kare che tyAre vaiyAvaccamAM zAstramaryAdAnuM leza paNa ullaMghana nathI. Ama chatAM glAnanI vaiyAvacca karavAmAM koI bAhya doSo apavAdathI sevavAno prasaMga Ave che, tethI te glAnanI vaiyAvacca svarUpathI sadoSa che, mATe te glAnanI vaiyAvacca yatanAthI zuddha hovA chatAM paMcakalyANaka prAyazcitta karavAmAM Ave che, te sAdhunA AcAramAtra che. mATe paMcakalyANaka prAyazcitta be apekSAe che, tema phalita thAya che. (1) ekanI=gItAryAdi anyatara padanA vaikalyavALAnI, glAnanI vaiyAvacca kAMIka azuddhivALI che, tenI zuddhi mATe paMcakalyANaka prAyazcitta che. (2) bIjAnIegItAryAdi padanA sAkalyavALAnI, glAnanI vaiyAvacca paripUrNa zuddha hovA chatAM phakta sAdhuno AcAra che ke, svarUpathI sadoSa pravRttimAM prAyazcitta kare, te mATe paMcakalyANaka prAyazcitta che. A paMcakalyANaka prAyazcittanA dRSTAMtanuM avalaMbana laIne jinapUjA svarUpathI sAvadya che, tethI tyAM alpa pApakarmabaMdha thAya che, ema je pU. abhayadevasUri mahArAje paMcAzakamAM kahyuM che, te saMgata nathI. te batAvatAM kahe che - A paMcakalyANaka prAyazcittanA daSTAMtanuM AlaMbana laIne jinapUjA karIne paNa prAyazcitta kartavya thAya; kema ke pUjya abhayadevasUri mahArAja sAhebe kahela che ke, glAnanI vaiyAvacca karyA pachI paMcakalyANaka prAyazcitta Ave che, kema ke tyAM je sAvadha pravRtti che, tatkRta alpa karmabaMdha che, tenA kAraNe tyAM prAyazcitta Ave che. e rIte zrAvaka jinapUjA kare tyAM paNa sAvadya pravRtti hovAne kAraNe alpa karmabaMdha thAya che, tenA mATe zrAvakane paNa prAyazcitta kartavya thAya. ane pUjA karyA pachI zAstramAM IryApathikamAtra paNa prAyazcitta kahyuM nathI. azuddha dAnamAM ja zrAddhajitakalpAdimAM prAyazcitta kahela che. tethI paMcakalyANaka prAyazcittanuM dRSTAMta laIne jinapUjAmAM karmabaMdha che, tema kahI zakAya nahi. ahIM prazna thAya ke, jinapUjAmAM paNa vidhinI skUlanA thAya che, to jinapUjAmAM kema prAyazcitta kahyuM nathI ? tenuM samAdhAna e che ke, jinapUjA e zrAvakane kartavya kriyA che, temAM koI alanA thAya to avidhi AzAtanA micchA mi dukkaDa chelle ApavAthI tenI zuddhi thaI jAya che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa7 pratimAzataka | zloka : 10 lIdhela vratanA viruddha sevanamAM ja prAyazcittano vyavahAra che. AthI ja azuddha dAna e atithisaMvibhAga vatano aticAra che tyAM zrAvakane zrAddhajitakalpamAM prAyazcitta kahela che, ane sAdhune paNa pakAyanA pAlananI pratijJA che, tethI temAM bAhyathI paNa koI viparIta pravRtti thAya tyAre prAyazcittano vyavahAra che, tethI ja glAnanI vaiyAvacca pachI paMcakalyANaka prAyazcitta che. A rIte sUtronA bhinna artho che, je artho pU. abhayadevasUri mahArAja pADI zakyA nathI. tethI bhagavatInA azuddha dAnane kahenAra sUtrane, temaja glAnanI vaiyAvacca karanAra sUtrane pUjAmAM joDIne, dharmArthapravRttimAM paNa AraMbhajanita alpa pApabaMdha kahe che. vastutaH bhagavatInA pAThamAM azuddha dAnane kAraNe alpa pApabaMdha kahela nathI, paraMtu mugdha jIvanA dAnamAM rahelA avivekane kAraNe alpa pApabaMdha kahela che; ane paMcakalyANaka prAyazcittamAM paNa alpa pApabaMdha che mATe prAyazcitta kahela nathI, paraMtu sAdhuno AcAra che ke, SakAyanI yatanAmAM bAhyathI paNa truTi thAya to prAyazcitta karavuM joIe. e arthano bheda na pADI zakavAne kAraNe pUjya abhayadevasUri mahArAje bhagavatInuM sUtra, paMcakalyANaka prAyazcittane kahenAruM sUtra ane phUpadaSTAMtane kahenAruM sUtra abhinnarUpe batAvela che. tethI temanI A rIte sUtrone yojavAnI pravRtti vRthA che. utthAna : pUrvamAM paMcAzakanI TIkAmAM pU. abhayadevasUri mahArAje kahela ke, keTalAka mAne che ke pUjA mATe karAtI snAnAdi kriyAmAM zubhaadhyavasAya hovAne kAraNe leza paNa pApabaMdha nathI, tethI teo kUpadaSTAMtanuM bIjI rIte yojana kare che, ane A keTalAkano mata Agama anupAtI nathI, ema pUjya abhayadevasUri mahArAje kahela, ane temAM heta Apela ke, dharma mATe karAtI pravRttimAM paNa AraMbhajanita alpa pApabaMdha thAya che, mATe keTalAkano mata Agamane anusarato nathI. tenuM nirAkaraNa karIne keTalAkano mata Agama anusArI kaI rIte che, te batAvavA arthe kahe che - TIkArya : rivAranana ... sAmAti | aticArajanaka kliSTabhAvanuM zodhana paNa tulya ke adhika zuddha adhyavasAyathI ja thAya che. anyathA brAhmI Adine svalpa mAyA vaDe karIne ati azubha vipAka hote chate pramata sAdhuone hamaNAM cAritra kaI rIte nirvahana thAya ? e prakAre paMcavastu graMthamAM ja arthapadanA bhAvamAM prapaMcita karyuM che. jethI karIne yatanAbhAvazuddha evA adhikArIne ahIM=jinapUjAmAM, upalepa kyAMthI hoya ? arthAt na hoya. ethI karIne keTalAkano mata anAmika bhAsato nathI. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 vizeSArtha : pratimAzataka | zloka : 60 aticArajanaka kliSTabhAvanuM zodhana paNa tenA tulya ke adhika evA zuddha adhyavasAyathI ja thAya che. tethI ja kALanA doSane kAraNe pramatta sAdhuone hamaNAM cAritranuM vahana thAya che; kema ke kALa ane sattvabaLanI hAninA kAraNe vAraMvAra skhalanA thavA chatAM paNa kalyANanA artha sAdhu, satata upayogapUrvaka AlocanAdi karIne aticAra sadeza ke adhika zubha adhyavasAyane pedA karI le che, tethI cAritra rahI zake che, jyAre brAhmI Adie svalpa mAyA vaDe je aticAra pedA karyo, te paNa tulya ke adhika zubha adhyavasAya dvArA nivartana na karI zakavAne kAraNe azubha vipAkane pAmyA. te rIte je sAdhuo hamaNAM kAladoSane kAraNe ghaNA aticAro seve che ane pachI tulya ke adhika zubha adhyavasAya karI zakatA nathI, teone cAritra TakI zake nahi. paraMtu pramatta sAdhuone hamaNAM cAritra zAstrasaMmata che, tethI ja aticArajanaka kliSTa bhAvanuM zodhana paNa tulya ke adhika zuddha adhyavasAyathI hamaNAM paNa keTalAka sAdhuo kare che, tema mAnavuM paDe. A kathana paMcavastu graMthamAM vicAra nAmanA dvAramAM arthapadanuM bhAvana karavAnuM kathana gAthA-865 thI gAthA-874mAM karela che, tyAM prapaMcita che. ethI karIne yatanAbhAvazuddha evA adhikArIne karmabaMdharUpa upalepa pUjAmAM nathI, e artha prApta thAya che. kema ke aticArajanaka kliSTabhAvanuM zodhana jo tulya ke adhika zubhabhAvathI thatuM hoya to pUjA vakhate jyAre yatanAno bhAva paripUrNa vartato hoya tevA adhikArIne karmabaMdha kaI rIte thaI zake ? kema ke je zuddhabhAva aticAranA zodhananuM kAraNa hoya te zuddhabhAva karmabaMdhanuM kAraNa hoI zake nahi. ahIM yatanAbhAvazuddha evo adhikArI eTalA mATe kahela che ke, anadhikArI evA sAdhu pUrI yatanAthI jinapUjA kare to tyAM karmabaMdha thAya; kema ke sAdhune dravyastava karavAno zAstramAM niSedha che, mATe sAdhu dravyastavano anadhikArI che. paraMtu dravyastavano adhikArI evo zrAvaka paripUrNa zAstravidhi pramANe dravyastava kare to karmabaMdha thAya nahi; kema ke yatanA vaDe zuddhabhAvavALA evA adhikArIne pUjAmAM leza paNa karmabaMdha nathI. AthI karIne keTalAkano mata graMthakArane anAgamika bhAsato nathI. utthAna : have te keTalAkanA mata pramANe kUpaddaSTAMtanI saMgati kaI rIte thAya che ? te batAve che - TIkA H pUjetikarttavyatAsaMpattireva ca tanmate kUpotpattiH, tatprAkkAlIna eva cArambhaH pratipannagRhasthadharmaprANapradadravyastavasya kUpakhananasthAnIyaH, tatkAlopArjitadravyenaiva dravyastavasaMbhavAt, trivargAvirodhinastataH prathamavarge'syApi siddhiH, tadArambhArjitakarmanirjaraNameva ca dravyastavasambhavinA bhAveneti na kiJcidanupapannaM naigamanayabhedAzrayaNena // 60 / / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 pratimAzataka | zloka : 10 TIkArya : - pUrtivyatA .... saMmavA, teonA matamAM=kecitkAranA matamAM pUjAnI ItikartavyatAnI saMpatti ja kUpa utpatti che, (a) dravyastavanA pUrvakALamAM karAyela dhanaarjanano AraMbha ja pratipannagRhastha dharmanA prANapada dravyastavanA phUpakhananasthAnIya che; kema ke tatkAla upArjitaHpUjAnI ItikartavyatAnA kAphakAla upArjita, dravya vaDe karIne ja dravyastavano saMbhava che. vizeSArtha : zrAvaka pUjA karavA mATe snAnano prAraMbha kare tyArathI mAMDIne pUjAnI sarva kriyA samApta thAya te pUjAnI ItikartavyatA che, ane tenI prApti ja kUpanI utpatti che. jema kUpanI prAptithI tRSAdi sarva doSo dUra thAya che, tema pUjAnI ItikartavyatAnI saMpattithI ja pUrva arjita karma vinAza pAme che. ane je jIva zrAvakadharma svIkAre che, te pratipanna gRhasthadharmavALA kahevAya che, tene prANa ApanAra dravyastava che; kema ke dravyastava karavAthI ja te zrAvakadharma TakI zake che ke vRddhimatu banI zake che, ane niSpanna na thayo hoya to niSpanna thaI zake che. tethI zrAvakadharmanA prANapada dravyastava che, ane te dravyastavanI niSpattinA pUrvakALamAM dhanArjana mATe je AraMbha karAya che, te kUpakhananasthAnIya che. jema kUpakhananathI tRSA Adi zamatI nathI, paraMtu kAdava AdithI zarIrano upalepa thAya che, tema gRhastha pUrvamAM je dhanArjana kare che, te vakhate dhananI tRSNA Adi poSAya che, tenAthI te karmamalathI kharaDAya che, Ama chatAM te kALamAM upArjita dhanathI te dravyastava karI zake che. jema kUpananananI kriyAthI kAdava vaDe lekhAvA chatAM kUpanI prApti =jaLanI prApti, pachI tenAthI zuddhi thAya che, tema prastutamAM dhanArjanathI baMdhAyela karma, te dhana dvArA niSpanna thayela dravyastavathI dUra thAya che. ane kUpakhananathI jema anya paNa lAbho thAya che, tema dravyastavathI anya paNa lAbho thAya che. tethI pUjAnI kriyAnA prAphakAlIna je AraMbha te ja kUpakhananasthAnIya che. utthAna : ahIM prazna thAya ke, paMcAzakamAM pUjAne kUpanA daSTAMtathI bhAvana karela che. tethI pUjAnI kriyAmAM ja kUpananananI jema lepa svIkAravo ucita gaNAya, paraMtu pUjAthI atirikta dhanArjananI kriyAmAM nahi; kema ke te dharmanA sevanarUpa nathI paraMtu arthanA sevanarUpa che. jyAre prastutamAM kUpadaSTAMta dharmasevananI kriyAmAM yojavAnuM kahela che, artha puruSArthanA sevanamAM yojavAnuM kahela nathI. tethI kahe che - TIkArya : trivavidhi trivarganA avirodhI evA tenAthI=artha upArjananI kriyAthI, prathama vargamAM=dharma artha ane kAmamAM je prathama varga sthAnIya dharmapuruSArtha che temAM, AnI paNa=prAphakAlIna AraMbhathI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 pratimAzataka / bloka : 60 karAyelA dhananI paNa, siddhi che, ane taAraMbhathI ajita karmanirjaraNa ja dravyastavasaMbhavI evA bhAvathI thAya che. jethI karIne taigamanathabhedanA AzrayaNa vaDe karIne kAMI anupAtra nathI. III TIkAmAM 'tata:' che tyAM hetuarthaka paMcamI che eTale artha A mujaba karavo. trivarganI avirodhI evI artha upArjananI kriyA hovAne kAraNe prathama vargamAM arthanI paNa siddhi che. vizeSArtha : dharma, artha ane kAma e traNa puruSArtho che, ane temAM jIva sAkSAt prayatna karI zake che; ane muni mokSarUpa puruSArthamAtranA arthI hovAthI kevala dharmapuruSArthamAM ja yatna kare che. ane zrAvaka mokSano arthI hovA chatAM sAMsArika sukhanI IcchA paNa sarvathA choDI zakato nathI, tethI ja te saMyama grahaNa karato nathI. ane mokSano arthI hovAthI dharmapuruSArthamAM yatna kare che, tema saMsAranA sukhano arthI hovAthI arthakAmamAM paNa yatna kare che. paraMtu tenA artha-kAmano yatna dharmapuruSArthano bAdha na kare tevo hoya che, ane dharmapuruSArtha paNa artha-kAmano bAdha na kare tevo hoya che. tethI zrAvaka dharma-artha ane kAma - e traNe puruSArtho paraspara avirodharUpe seve che, mATe trivarganA avirodhI evA arthapuruSArthanA sevanane kAraNe prathamavargasthAnIya evA dharmamAM artha puruSArthanA sevanathI prApta karAyelA dhananI paNa siddhi che. tethI zrAvakanuM dhana paNa naigamanayanA bhedanA AzrayathI dharmapuruSArtharUpa kahI zakAya. ane arthapuruSArtha mATe karAyelA AraMbhathI janita je karmabaMdha tenuM nirjaraNa paNa dravyastavathI thanArA bhAva vaDe thAya che. tethI tema kahI zakAya ke, zrAvake pUjAthI pUrvakALamAM je dhanArjananI kriyA karelI, te naigamanayane AzrayIne dharmanA sevananI kriyArUpa che, ane tenAthI baMdhAyeluM karma dravyastavathI thayelA bhAvane kAraNe nAza pAme che, mATe kecitkAranA mata pramANe paNa kUpadRSTAMta saMgata thaI jaze. III Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e jinapratimA jinavare sarakhI, pUjo trividha tume prANI, 'jinapratimAmAM saMdeha na rAkho, vAcaka jazanI vANI. | 'jinapratimA jina sarikhI jANe, paMcAMgInA jANa, 'kavi jasavijaya kahe te giruA, kIje tAsa vakhANa. - zrI yazovijayajI upA. jehane pratibhAzuM nahIM prema, tehanuM mukhaDuM joie kema, jehane pratimAzuM nahIM prIta, te to pAme nahi samakita. ' jehane pratimAzuM che vera, tehanI kaho zI thAze pera, 'jehane pratimA nahIM pUjya, Agamabole teha apUjya. 'nAmathopanA dravya ne bhAva, prabhune pUjo sahI prastAva. je nara pUje jinanAM biMba, te lahe avicala pada avilaMba. pUjA che muktino paMtha, nitanita bhAkhe imabhagavaMta, sahi eka nara kavinA niradhAra, pratimA che tribhuvanamAM sAra. - zrI udayaratnajI upA. prakAzaka che kAtAI gaI." 5. jenA maracanTa sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda - 7. phona : 660 49 11 Title Designed By: (Dhamuna - 660 81 19 - 660 96 92