Book Title: Mahavir Darshan
Author(s): Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006039/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Raad tela thA mahAdira darzana zA mahAvIra darza mahAdi &rzana pAhAvIra darzana thImahAradarzana mahAvIradarzana thImahAvIradarzana thImahAdi2 mahArAjA thAmaelef &aa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana zrI mahAvIra darzana saM ka la na - ramaNIka sAvalA phakta aMgata svAdhyAya mATe (FOR PRIVATE CIRCULATION ONLY) 1 1 -- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIne zrI mahAvIra darzana karI bhagavAna mahAvIranA 2600 mA janma-kalyANaka mahotsavanA maMgalamaya prasaMga para hArdika abhinaMdana, abhinaMdana... "vIra jayantIde rahI zubha saMdeza mahAna; prANImAtra meM premakara karo AtmakalyANa." sonAne kAdava samAna, rAjapadane atyaMta tuccha, lokonI maitrIne mRtyu samAna, prasaMzAne gALa samAna, yoganI kriyAone jhera samAna, maMtrAdi yuktione duHkha samAna, laukika unnatine anartha samAna, zarIranI kAMtine rAkha samAna, saMsAranI mAyAne jaMjALa samAna, gharanA nivAsane bANanI aNI samAna, kuTuMbanA kAmane kALa samAna, loka lAja ne lALa samAna, suyazane nAkanA mela samAna, bhAgyodayane viSTA samAna, ema je jANe che evA uttama purUSane vAraMvAra namaskAra... vAraMvAra namaskAra....! Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana NamokAra mahAmaMtra pAmo arihaMtANaM Namo sidhdhANaM Namo AiriyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savvasAhUNaM cattAri maMgalaM (cAra maMgaLa) cattAri maMgala, arahaMtA maMgala, siddhA maMgalaM, sAhu maMgalaM, kevala paNato dhammo maMgalaM. cattAri loguttamA, arahaMtA loguttamA, siddhA loguttamA, sAhU loguttamA, kevali paNato dhammo loguttamo. cattAri zaraNaM pavvAmi, arahaMte zaraNaM pavvajjAmi, siddhe zaraNaM pavvajjAmi, sAhU zaraNaM pavvAmi, kevala paNDato dhamma zaraNaM pavvAmi. 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana mahAvIranuM sarvodaya tIrtha jenA vimala upadezamAM, badhAnA udayanI vAta che. sAmyabhAva, samatAbhAva jemano, jagatamAM prakhyAta che. jeNe batAvyuM jagatane, pratyeka kaNa svAdhIna che kartA-dhartA koi ja nathI, aNu aNu svayaMmAM lIna che. AtmA bane paramAtmA, sArA vizvamAM zAMti banI rahe. A dezanA sarvodayI che, mahAvIranA saMdezamAM. bhAvanamaskAra maMgalaM bhagavAna vIro, maMgalaM gautamo gaNI maMgalaM kundakundAryo, jainadhamostu maMgala. // maMgalAca2Na saMtapta mAnasa zAMta thAya, jenA guNonA jJAnamAM e vardhamAna mahAna jina, vicare amArA dhyAnamAM. jemano parama pavitra cAritra, jalanidhi jevo apAra che. jenA guNonA kathanamAM, gaNadhara pAra pAmI zake nahi. basa vitarAga vijJAna ja, jenA kathanano sAra che; e sarvadarzI sanmatIne, vaMdana so so vAra che. 4 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI upara ja zrI mahAvIra darzana jinavANI - stuti mithyAtama nAzave ko, jJAna ke prakAza-ve ko, - ApA para bhAsave ko, bhAnusI bakhAnI hai. chahoM dravyo jAnave ko, bandha vidhi bhAnave ko, sva-para pichAnave ko, parama pramAnI hai. anubhava batAve ko, jIvane jatAyave ko, kAhU na satAve ko, bhavya ura AnI hai jahAM tahAM tArave ko, pAra ke utArave ko, sukha vistArave ko, ye hI jinavANI hai. bhAvArtha he jinavANI rUpI sarasvatI! tuM mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza karavA mATe ane jJAnano prakAza karavA mATe ane AtmA tathA para padArthonuM sAcuM jJAna karAvavA mATe sUrya samAna cho. chaye dravyonuM svarUpa jANavAmAM, karmonI baMdha-paddhatinuM jJAna karAvavAmAM, sva-paranI sAcI oLakhANa karAvavAmAM tArI pramANikatA saMdeha vinAnI che. AtmAno anubhava karAvavAno, AtmAnI pratIti karAvavAno ane koIne duHkha na thAya evo mArga batAvavAmAM te jinavANI! tuM samartha cho tethI bhavya jIvoe tane potAnA hRdayamAM dhAraNa karela che. ekamAtra jinavANI jajIvane saMsArathI pAra utAravAmAM samartha che ane sAcA sukhanI prAptino rasto batAvanAra che ane badhI bAjuthI tAravAno ja upadeza che. je vItarAgavANInuM jJAna thatAM AkhI duniyAnuM sAcuM jJAna thaI jAya che te vANIne huM mastaka namAvIne sadA namaskAra karuM chuM. prastAvanA: (1) bhalI bhalAmaNa mumukSuoe tatvono sUkSmadaSTithI ane madhyasthapaNe abhyAsa karavo. satyazAstrano dharmabudhdhi vaDe abhyAsa karavo te samyagdarzananuM kAraNa che. zAstra abhyAsamAM lakSamAM rAkhavA jevI A bAbato che. (1) dharmanI zarUAta samyagdarzanathI ja thAya che. AtmajJAna vagara sukhanI zarUAta jIvane na thAya. - - 5 E Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ####kAra zrI mahAvIra darzana karI rahI samyagdarzana pragaTa karyA sivAya koIpaNa jIvane sAcA vrata, sAmAyika, pratikramaNa, tapa, pratyAkhyAna vagere kriyAo hoya nahi, kema ke te kriyAo prathama pAMcamAM guNasthAne zubha bhAvarUpe hoya che. zubhabhAva jJAnI ane ajJAnI baMnene thAya che, paNa ajJAnI jIva ema mAne che ke tenAthI dharma thaze paNa jJAnIone te heya budhdhie hovAthI, tenAthI dharma thaze ema teo kadI mAnatA nathI. A uparathI zubhabhAva karavAnI nA pADavAmAM Ave che ema samajavuM nahi. paNa te zubhabhAvane dharma mAnavo nahi. temaja tenAthI kame kame dharma thaze ema mAnavuM nahi, kema ke te vikAra hovAthI anaMta vItarAga devoe tene baMdhanuM kAraNa kahyuM che. bhAvo to bhUmikA anusAra dareka jIvane Ave che. Atmadharma to phakta zudhdha bhAvathI ja thAya che. traNa kALamAM mokSamArga eka ja che, tenI parUpaNA be rIte nizcaya ane vyavahArathI hoya che. (5) jinamatamAM to evI paripATI che ke pahelAM samyakattva hoya pachI vrata hoya, have samyakatva to sva-paranuM zraddhAna thatAM thAya che, mATe yathArtha zraddhAna karI samyaSTi thavuM. pahelA guNasthAne jIvone jJAnI purUSanA dharmopadezanuM zravaNa, niraMtara temano samAgama, sanzAstrono abhyAsa, vAMcana-manana, devadarzana, pUjA, bhakti, dAna vagere zubhabhAvo hoya che paraMtu pahelA guNasthAne sAcA vrata, tapa vagere hotA nathI. AtmajJAna vagara muni dIkSA paNa saMbhavIta nathI. (7) have vastunI svataMtratAno sidhdhAMta A pramANe che. dareka vastu dravya-guNa-paryAyathI svataMtra che, eka vastu bIjI vastunuM kAMI karI zake nahi, pariNamAvI zake nahi, preraNA karI zake nahi, asara-madada ke upakAra karI zake nahi, lAbha-nukasAna karI zake nahi, mArI-jIvADI zake nahi, sukha-duHkha ApI zake nahi, evI dareka dravya-guNa-paryAyanI svataMtratA anaMta jJAnIoe pokArI pokArIne kahI che. vadhArAmAM badhI paryAyo kama niyamita che. te paryAyo upAdAnanI yogyatA pramANe goThavAyelI che ane te vakhate nimittanI hAjarI hoya che paNa nimitta kAMI karatuM nathI. A vastu vyavasthA ane suniyata vyavasthita vizva vyavasthAnA sidhdhAMto che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (2) mithyAttvane pApano bApa kema kahe che ? (1) 'huM para dravyanuM kAMI karI zakuM' eTale jagatamAM anaMta paradravya che te sarvene parAdhIna mAnyAM ane 'para mArUM kAMI karI zake' eTale potAnA svabhAvane parAdhIna mAnyo-A mAnyatAmAM jagatanA anaMta padArtho ane potAnA anaMta sAmarthyavAna svabhAvanI svAdhInatAnuM khUna karyuM, tethI temAM anaMtI hiMsAnuM mahAna pApa AvyuM. (2) jagatanA badhA padArtho svAdhIna che tene badale parAdhIna-viparIta svarUpe mAnyA tathA je potAnuM svarUpa nathI tene potAnuM svarUpa mAnyuM-e mAnyatAmAM anaMta asat sevananuM mahApApa AvyuM. satne asat ane asatne sat mAnyuM e viparItatA che. (3) puNyano eka vikalpa ke koIpaNa para vastune jeNe potAnI mAnI teNe traNa kALanI para vastune ane vikArI bhAvone potAnuM svarUpa mAnIne anaMtI corInuM mahAna pApa karyuM che. (4) eka dravya bIjAnuM kAMIpaNa karI zake ema mAnanAre svadravya-paradravyane bhinna na rAkhatA te be vacce vyabhicAra karI bemAM ekapaNuM mAnyuM, ane evA anaMta paradravyo sAthe ekatArUpa vyabhicAra karyo te ja anaMta maithuna sevananuM mahA pApa che. (5) eka rajakaNa paNa potAnuM nathI chatAM huM tenuM karI zakuM ema je mAne che te potAnuM mAne che. traNe jagatanA je paNa padArtho che te sarvene potAnA mAne che eTale A mAnyatAmAM anaMta parigrahanuM mahApApa AvyuM. A rIte jagatanA sarve mahApApo eka mithyAttvamAM ja samAI jAya che. tethI jagatanuM sauthI mahAna pApa mithyAttva ja che ane samyagdarzana thatAM uparanA sarve mahApApono abhAva ja hoya che. tethI jagatano sauthI prathama dharma samyakattva ja che. mATe he jagatanA jIvo ! jo tame mahApApathI bacavA mAgatA ho to mithyAttva choDo, samyaktva pragaTa karo... tethI tamArA AtmAnuM mahAna kalyANa thaze ane apUrva evA sukhanI prApti thaze. (3) krodhAdi kaSAyanI nizcaya vyAkhyA (1) krodhaH AtmA zuddha cidAnaMdamaya akhaMDa ekarUpa vastu che. teno jene prema nathI, rUci nathI tene potAnA AtmA pratye krodha che. puNya-pApanA bhAvo ane deva-gurU-zAstra ItyAdi para padArthonI rUci ane svasvarUpanI arUci te AtmA pratyeno dveSa che. te anaMtAnu baMdhI kodha che (2) mAnaH puNya-pApa Adi para padArthomAM ahaMbudhdhi thavI tenA svAmI thavuM e anaMtAnubaMdhI mAna che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana swami (3) mAyAH puNya-pApa Adi padArthonA premanI ADamAM caitanya svabhAvamaya nija AtmAno anAdAra InkAra karavo te anaMtAnubaMdhI mAyA che. (4) lobhaH AvA zudhdha cidAnaMda svabhAvane bhUlIne puSya-pApa Adi parapadArthonI abhilASA-vAMchA-IcchA karavI te anaMtAnubaMdhI lobha che. A zarIra, mana, vANI, Indriya ItyAdi parapadArthonI avasthA te mArA kArya nathI. mArI paryAyamAM je puNya-pApanA zubhAzubha bhAva (vikArI bhAva) thAya che te paNa mAruM kArya-kartavya nathI. . (3) ema sarva parabhAvothI bhinna paDI jyAM nirdoSa, pavitra caitanya svabhAvamAM ekAgra thayo tyAM kartA-karmanI pravRttine maTADatI jJAna jyoti pragaTa thAya che. svabhAvanI daSTimAM sarva zubhAzubha vikalponuM svAmItva sahaja chUTI jAya che. paranI dayA pALavAno rAga uThe te hiMsA che ane tene potAno mAnavo te mahAhiMsA (mithyAtva) che. rAgathI bhinna paDI jJAyakanA Azraye vItarAgI avasthA thAya te ahiMsA che. tethI AtmA jaNAya che, anubhavamAM Ave che. AnuM nAma dharma che. (4) paMca mahAratno (1) dareka dravya svataMtra che. A dravyanI svataMtratAno sidhdhAMta che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMIpaNa karI zakatuM nathI. je dravyanI je paryAya, je samaye, je kSetre, je vidhithI, jevI thavAnI, te ja paryAya te ja samaye, te ja kSetre, te ja vidhithI, tevI ja thAya che. temAM Indra, narendra ke jinendra paNa pheraphAra karI zakavAne samartha nathI. Ane kramabaddha paryAyano sidhdhAMta kahevAya che. utpAda, vyaya ane dhruva traNeya svataMtra che. dravya-guNa-paryAya svataMtra che. dareka samayanI paryAya tenI te samayanI upAdAnanI yogyatAthI ja thAya che. tyAre nimittanI hAjarI hoya che, paNa nimitta kAMI paNa karI zakatuM nathI. A upAdAna nimittano sidhdhAMta che. AmAM dharma kyAM Avyo? je pariNAma svataMtrapaNe para tarapha jhuke che, te pariNAma jo svataMtrapaNe sva tarapha jhuke to dharmanI dazA pragaTa thAya. sukhanI prApti thAya. koIpaNa kArya vakhate pAMca samavAya sAthe ja hoya che. (1) svabhAva, (2) niyati, (3) kALalabdhi, (4) nimitta, (5) purUSArtha. 18) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana sarvajJa bhagavAnanA sarvasidhdhAMtono sAra A pAMca bolamAM AvI jAya che. Ano AgamanA abhyAsathI vistArapUrvaka vicAratA badho ja saMzaya dUra thAya che ane mokSanI prApti thAya che. (5) traNa prakAranI kriyA zarIra, mana, vANI, dhanAdi je jaDa para dravya che tenI kriyA te jaDanI kiyA. 2. para dravyanA lakSe utpanna vikArI bhAvonI kriyA te vibhAvarUpa kriyA. svarUpanA lakSe utpanna jJAnanI kriyA te svabhAvarUpa kriyA. jaDanI kriyA AtmA traNa kALamAM karato nathI, karI zakato nathI. 2. AtmAnI paryAyamAM je vikArI bhAvo thAya che te (kodha, mAna, mAyA, lobha-(rAga, dveSa) moha) para dravyanA lakSe thAya che. mATe pugalanA che. jJAna te AtmA-ema svabhAva sanmukha thaI svAnubhava karatA te jJAnakriyA kare che. jJAnajJAnamAM-trikALI AtmAmAM ekAgra thayuM te jJAnanI kriyA che. paryAya svadravya tarapha DhaLatA je jJAnanI kriyA thaI te dharma-kriyA che. AmAM dravya-guNa-paryAya traNe sidhdha thAya che. A jANavuM-jANavuM evo jeno svabhAva che te dravya AtmA, jANavuM je svabhAva che te guNa. guNa ane guNI be eka abhinna che-ema je svalakSe paNimana thayuM te jJAnakriyA-paryAya-A jJAnakiyA te dharma che, mokSamArga che. jJAna te AtmA-ema sva tarapha DhaLatA svAtmapratIti thaI te zradhdhAna, AtmajJAna thayuM te jJAna ane AtmasthiratA thaI te cAritra. A zradhdhAnaM-jJAna-cAritranI ekarUpa pariNati te mokSamArga che. (6) traNa prakAranA saMbaMdha 1. zarIra, mana, vANI, dravyakarma ne AtmAno paraspara saMbaMdha te avagAha sidhdha saMbaMdha che. eka kSetrAvagAha saMbaMdha che. paraspara eka kSetramAM vyApIne saMnikaTa rahe evA saMbaMdharUpa baMdha che. kartA-karma saMbaMdha nathI. kemake paradravya bhinna svataMtra vastu che. rAga ane AtmAno saMyoga sidhdha saMbaMdha che. paryAyamAM evA vikArI bhAvo thavAnI yogyatA hoya tyAre thAya che ane e saMyogano viyoga thaI jAya che. eka samayano saMbaMdha che. jJAna ane AtmAno tAdAmya sidhdha saMbaMdha. vastuno svabhAva jJAna ane vastu dhruva AtmA. e beno tAdAtmasidhdha saMbaMdha che ane temAM abhedabhAve pariNamavuM te dharma che. anAdi ajJAnathI kartAkarmanI pravRtti che. kartA karmanI pravRttithI baMdha thAya che. te baMdhanA nimittathI ajJAna che. ---- 9E Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karIne AtmA vastu jJAna svabhAvI trikALa dhruva sahaja zudhdha dravya che. emAM rAga nathI, puNya nathI, pApa nathI, vikAra nathI ke alpajJatA nathI. e to anaMta zaktiono piMDa paripUrNa caitanya bhagavAna che. emAM jyAM daSTi ekAgra thaI tyAM pariNamana nirmaLa thayuM. e nirmaLa pariNamana AtmAnI svabhAvabhUta dhArmika kriyA che. te ja mokSamArga che. vastu te svabhAva mAtra ja che. "sva" nuM bhavana te svabhAva che. potAnuM je thavuM- pariNamavuM te svabhAva che. nizcayathI jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te AtmA che. (7) dravya-guNa-paryAya A lokamAM cha dravya che. (1) jIva, (2) pudgala, (3) dharmAstikAya, (4) adharmAstikAya, (5) AkAza ane (6) kALa. badhA ja dravyo utpAda-vyaya-dhovyAtmaka che. dravya-gaNa-paryAtmaka che. ' dravyaH guNonA samuhane dravya kahe che. guNaH dravyanA pUrA bhAgamAM ane tenI sarva hAlatomAM (avasthAmAM hoya tene guNa kahe che. paryAyaH guNonI badalAtI avasthAne paryAya kahe che. guNonA vizeSa kAryane (pariNamanane) paryAya kahe che. guNanA keTalA bheda che? guNanA be bheda che. (1) sAmAnya, (2) vizeSa sAmAnya guNaH je sarvadravyomAM vyApe tene sAmAnya guNa kahe che. sAmAnya guNa aneka che paNa - temAM cha guNa mukhya che. (1) astittva, (2) vastRtva, (3) dravyatva, (4) prameyatva, (5) aguruladhutva ane (6) pradeza7. astittva guNa: je zakitanA kAraNe dravyano kadI nAza na thAya, tene astittva guNa kahe che. vastutva guNaH je zaktinA kAraNathI dravyamAM arthakriyA hoya tene vastutva guNa kahe che. jemake ghaDAnI arthakiyA jaladhAraNa che. dravyatva guNaH je zaktinA kAraNathI dravya sadA eka sarakhA na rahe ane jenI paryAyo (hAlato). haMmezAM badalatI rahe. prameyava guNaH je zaktinA kAraNathI dravya koIne koI jJAnano viSaya hoya tene prameyatva guNa kahe che. aguruladhuttva guNaH je zakitanA kAraNathI dravyanI dravyatA kAyama rahe, arthAt eka dravya bIjA dravya rUpe na pariName athavA eka guNa bIjA guNarUpe na pariName tathA eka dravyanA aneka athavA anaMtaguNa vikharAIne judA judA na thaI jAya tene anurUladhutva guNa kahe che. 10 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIta zrI mahAvIra darzana (6) pradezanla guNa : je zaktinA kAraNathI dravyano koIpaNa AkAra avazya hoya. vizeSa guNa : je sarva dravyomAM na vyApe te vizeSa guNa kahe che. jIva dravyamAM : cetanA, samyakatva, cAritra, kriyAvartI zakti. pudgala dravyamAM : sparza, rasa, gaMdha, varNa, kriyAvartI zakti ItyAdi dharma dravyamAM : gati hetutva vagere.... adharma dravyamAM : sthiti hetutva vagere.... AkAza dravyamAM : avagAhana hetutva vagere. kALa dravyamAM : pariNamana hetutva vagere.. cAra abhAva have abhAvanuM svarUpa jANavuM jarUrI che. eka padArthanuM bIjA padArthamAM nahi hovApaNuM tene abhAva kahe che. abhAvanA cAra bheda cheH (1) prAgabhAva, (2) praasabhAva, (3) anyonyAbhAva ane (4) atyantAbhAva. prAgabhAvaH vartamAna paryAyano pUrva paryAyamAM je abhAva tene prAgabhAva kahe che. - (2) praasabhAva: AgAmI paryAyamAM vartamAna paryAyanA abhAvane praasabhAva kahe che. (3) anyonyAbhAvaH pudgala dravyanA eka vartamAna paryAyamAM bIjA pudgalanA vartamAna paryAyanA abhAvane anyonyAbhAva kahe che. (4) atyantAbhAvaH eka dravyamAM bIjA dravyanA abhAvane atyantAbhAva kahe che. vizeSa:. jIva ane pugalamAM, pote potAnI, kiyAvatI nAmanI khAsa eka zakti che ke jenA kAraNe te pota potAnI lAyakAta anusAra gamana kare che ane sthira thAya che. koI dravya (jIva ke pugala) eka bIjAne gamana ke sthira karAvatuM nathI. te baMne dravyo potAnI kiyAvatI zaktithI te samayanI paryAyanI lAyakAta anusAra gamana kare che ane sthira thAya che. (8) yathArtha samajaNa "ThIka chuM ane aThIka zuM?' tenA cAra bhaMga che. (1) para vastune ThIka ke aThIka mAne te ajJAnI-miTha daSTi che, kema ke koI padArtha ISTa ke aniSTa che ja nahIM. je paramAM ThIka mAne tene grahaNa karavA mAMge ane parane aThIka mAne tene tyAgavA mAMDe, paNa para padArthanI kriyA to svataMtra che, teno AtmA grahaNa ke tyAga karI zakato ja nathI. je padArthanI kriyA potAne (AtmAne) AdhIna nathI temAM ThIkaaThIkapaNuM mAnavuM ane tenA grahaNa ke tyAganI IcchA karavI te mithyAdaSTipaNuM che. koIpaNa parapadArtha ISTa ke aniSTa nathI. 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne zrI mahAvIra darzana (2) huM AtmA ThIka ane parapadArtha aThIkaema mAnavuM te paNa ajJAna che, kema ke ema mAnanAra jIva parane aThIka mAnato hovAthI te parane choDavA mAMge che, paraMtu paranuM grahaNa ke tyAga AtmA karI ja zakato nathI. grahaNa ke tyAga potAnA bhAvamAM thaI zake che. je parane aThIka mAne che, ane huM parane choDI zakuM ke grahI zakuM ema mAne che te mithyAdaSTi che. "mAro pUrNAnaMda svabhAva ThIka ane A vikArI bhAva aThIka' ema mAne che, tyAM daSTi to sAcI che. paraMtu cAritranI asthiratA che. vikArI bhAvane aThIka mAne che tyAM vikArIbhAva choDI zake che ane zudhdhatA-pUrNAnaMda pragaTAvI zake che, tethI tenI daSTi sAcI che. jene ThIka-aThIka mAne che. temAM ThIkanuM grahaNa ane aThIkano tyAga karI zake che tenI daSTi sAcI che, chatAM tyAM paNa ThIkanuM grahaNa karavAno ane aThIkanuM tyAga karavAno vikalpa varte che. tethI tyAM rAga-dveSano aMza che, mATe tyAM cAstrinI asthiratA che. chatAMpaNa tyAM mAnyatAno doSa nathI. daSTI samyaga che. mAro svabhAva ThIka ane vikArI avasthA aThIkaevA vikalpa paNa chUTIne jJAyaka svabhAvamAM sthira thaI jAya. paryAyamAM vItarAgatA pragaTa thaI jAya. tyAM daSTi ane cAritra baMne pUrNa che. grahaNa-tyAgano vikalpa ja chuTI jatAM pUrNAnaMda svabhAva pragaTI gayo te ja uttama che. sArabhUta (1) paradravyamAM to ThIka-aThIkapaNuM che ja nahIM ane svadravyamAM paNa ThIka-ThIkapaNAnI apekSA nathI. dravya ThIka-aThIkapaNAnI apekSAothI atikrAMta che. ThIka-aThIkanA vikalpa dvArA dravya lakSamAM AvI zakatuM nathI. (2) paravastu jIvane ISTa ke aniSTa che' ema mAnavuM te mithyAbhAva che, mahA bhUla che, mahApApa che. jIva pote ISTa ane paravastu aniSTa" ema mAnavuM te mithyAbhAva, mahAbhUla, mahApApa che. 'potAno zudhdha svabhAva ISTa ane vikArI avasthA aniTa' ema mAnavuM-jANavuM te sAdhaka dazA che. 'potAmAM thatAM vikArI bhAvo aniSTa ane trikALa zudhdha caitanya svabhAva tathA temAM Azraye pragaTatI zudhdha dazA te ISTa che ema jANavuM-mAnavuM te yathArtha che. jIva potAnuM svarUpa yathArtha jANe ane pote grahaNa-tyAga konuM karI zake che e jANe to ja doSa TALI zake che, mATe A te sAcI mAnyatA che paNa temAM grahaNa tyAgano vikalpa hovAthI te rAga che, asthiratA che. 7 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAjA zrI mahAvIra darzana (5) "potAno zudhdha svabhAva ISTa ane vikArI avasthA aniSTa evA vikalpa TALI svarUpamAM sthira thavuM te vItarAgI bhAva che. (sAdhaka avasthA yogya) sAcI mAnyatA karyA pachI, vikalpa TALI svarUpamAM sthira thavuM te vItarAga dazA che te uttama che. jJAna lakSaNathI AbhA sarva padravyothI bhine anubhava gocara thAya che potAmAM anAdi ajJAnathI thatI zubhAzubha upayoga rUpa parasamayanI pravRttine dUra karIne, samyagdarzana-jJAna-cAritramAM pariNamana svarUpa mokSa mArgamAM pote paraNamAvIne, saMpUrNa vijJAnadhana svabhAvane pAmyuM che, ane jemAM koI grahaNa-tyAga nathI, evA sAkSAt samayasAra svarUpa, paramArthabhUta, nizcala rahelA, zudhdha, pUrNa jJAnane (pUrNa Atmadravyane) dekhavuM. tyAM dekhavuM traNe prakAre samajavuM. (1) zudhdha nayanuM jJAna karIne pUrNa jJAnanuM zradhdhAna karavuM te pahelA prakAranuM dekhavuM che. te avirata Adi avasthAmAM paNa hoya che. azradhdhAnano doSa dUra thAya che. - (2) jJAna-grahaNa thayA pachI bAhya sarva parigrahano tyAga karI teno (pUrNa jJAnano) abhyAsa karavo, upayogane jJAnamAM ja thaMbhAvavo, jevuM zudhdhanayathI potAnA svarUpane sidhdha samAna jANya-zradhdhAyuM hatuM tevuM ja dhyAnamAM laIne cittane ekAgra-sthira karavuM, pharI pharI teno ja abhyAsa karavo, te bIjA prakAranuM dekhavuM che. A dekhavuM apramata dazAmAM hoya che. jyAM sudhI evA abhyAsathI kevaLajJAna na upaje tyAM sudhI te abhyAsa niraMtara rahe. AdekhavAno bIjo prakAra che. ahIM sudhI to pUrNa jJAnanuM zudhdha nayanA Azraye parokSa dekhavuM che. aMze sthiratA thAya che. (3) kevaLajJAna upaje tyAre sAkSAta dekhavuM thAya che. A trIjA prakAranuM dekhavuM che. te sthitimAM jJAna sarva vibhAvothI rahita thayuM thayuM dekhanAra-jANanAra che, tethI A trIjA prakAranuM dekhavuM te pUrNa jJAnanuM pratyakSa dekhavuM che. pUrNa sthiratA thAya che. (11) parathI bhina zudhdha jJAnanA anubhavanuM kAvya zloka : anya dravyothI bhinna, potAmAM ja niyata, pRthaka vastupaNAne dhAratuM (vastunuM svarUpa, sAmAnya vizeSAtmaka hovAthI pote paNa sAmAnya vizeSapaNAne dhAraNa karatuM), grahaNa tyAga rahita, A amala (rAgAdika maLathI rahita) jJAna e pote avasthita (nizcaLa raheluM) anubhavAya che ke jevI rIte Adi-madhya-aMtarUpa vibhAgothI rahita evI sahaja Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI hAra zrI mahAvIra darzana phelAyelI svabhAva vaDe dedIpyamAna evo eno zudhdhadhAna dhanarUpa mahimA nitya udita rahe (zudhdha jJAnanA paMjarUpa mahimA sadA udayamAna rahe). bhAvArtha jJAnanuM pUrNa rUpa sarvane jANavuM te che. te jyAre pragaTa thAya che tyAre sarva vizeSaNo sahita pragaTa thAya che. tethI tenA mahimAne koI bagADI zakatuM nathI, sadA udayamAna rahe che. kRtakRtyatA pUrNa jJAna svarUpa, sarva zaktionA samUharUpa je AtmA tene AtmAmAM dhAraNa karI rAkhavo te ja tyAgavA yogya je kAMI hatuM te badhuM ya tyAkhyuM ane grahaNa karavA yogya je kAMI hatuM te badhuM ya grahaNa karyuM, e ja kRtakRtyapaNuM che. bIjI rIte, jeNe sarva zaktio sameTI che (potAmAM lIna karI che) evA pUrNa AtmAnuM AtmAmAM dhAraNa karavuM te ja choDavA yogya badhuM choDyuM ane grahavA yogya badhuM grahyuM. (11) svAnubhUti (1) svAnubhUti karanAro bhAva, jeno svAnubhava karavAno che enA jevo ja zudhdha thAya, eka jAtanA thaIne baMne tadrupa thAya-to ja svAnubhUti thaI zake. zudhdhAtmAnI vItarAgI anubhUti rAgabhAva vaDe thaI zake nahi. zudhdhAtmAnI anubhUti karanAro bhAva rAgarUpa na hoya. zudhdhAtmAnI anubhUti karanAro bhAva zudhdhAtmAnI jAtano vItarAgI ja hoya. rAgabhAvamAM vItarAgabhAvanI anubhUti na hoya. (2) zudhdha vastu svarUpane anubhavanAro bhAva te vastumAM lIna thayelo che; vastuthI bahAra rahelo koI bhAva vastune anubhavI zakato nathI. zudhdha vastunI anubhUti nirvikalpa che, vikalpa enAthI bahAra che. (3) svAnubhUti te jJAnanI svaupayogarUpa paryAya che. nirAvaraNa jJAnadarzana lakSaNathI lakSita pote nirAvaraNa pote trikALa che, ethI enA svabhAvamAM nirAvaraNapaNuM je lakSaNa je paryAyamAM che enAthI te lakSita thaI zake che. enAmAM je bhAva' che enA lakSaNathI te lakSya thaI zake che. enI jAtanI, je paryAya nirmaLa-enA svabhAvanI jAtanI paryAya, ethI te lakSita che. jJAyaka deva, cetana bhagavAna AtmA trikALa nirUpAdhika svarUpa che. e nirUpAdhika lakSaNathI jaNAya evo che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jita zrI mahAvIra darzana (5). sva-paranuM yathArthabhedajJAna karo, viparIta abhiniveza rahitatattvArtha zradhdhAna karo, bhUtArthano Azraya kaho, zudhdhanaya karo, zudhdhopayoga kaho ke zudhdhAtmazradhdhAna kaho te nizcaya samyakattva che. sva-paranA yathArtha bhedajJAnapUrvaka tattvArtha zradhdhAna karIne svAnubhavasahita zudhdhAtma zradhdhAna karavuM, te ja nizcaya samyakatva che, te ja mokSamArganuM paheluM ratna che, ne te ja pahelo dharma che. svAnubhava te mULa vastu che. (12) sukha prApta karavAno krama (1) pAtratA : labdhi kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASA (1) kSayopazama labdhi bhave dekha, prANI dayA. ane vizALa budhdhi, saraLatA, madhyasthatA (2) vizudhdhi labdhi jitendriyapaNuM kharI pAtratA to svabhAvanI rUci. jijJAsA abhyAsa : (3) dezanA labdhi satsaMga ane svAdhyAya jJAnI gurUno upadeza - * jina Agamano samyaka prakAre adhyayana agADha AgamanA padono marma gurUgamathI ja samajAya... (3) padArthano yathArtha nirNayaH purUSArthanI bhUmikA huM jJAnaAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM (4) prAyogya labdhi (svarUpanA astitvano svIkAra) prayogAtmaka bhUmikAmAM pratyeka (4) sva-paranuM bheda vijJAna udayano jJAnathI nirAkaraNa | (sarvathA sarvathI bhinna chuM) karavuM (svabhAvanA saMskAra banAvavA) be ghaDIno khela che (5) svAnubhUti-AtmAnubhUti (5).karaNa labdhi nizcaya samyakadarzana-samyajJAna (1) adha:karaNa (2) apUrvakaraNa (3) anivRtikaraNa sukhanA anubhavane prathama kaNako svabhAvanI prApti H15 - Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIni zrI mahAvIra darzana karI che dravya svarU5 lokaH (1) jIva, vastu svarUpa (dravya svarUpa) dravya-guNa-paryAya utpAda-vyaya-dhovyAtmaka AtmA (jIva) caitanya lakSaNa svarUpa vizeSa mukhya guNaH anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMtavIrya, anaMta sukha dravya svabhAva(trikALa) paryAya svabhAva (eka samaya mAtra) parama pariNAmika bhAva svabhAvarUpa 'vibhAva rUpa jJAyaka bhAva pariNamana pariNamana vItarAga svarUpa (ratnatraya) jJAna-darzana lakSaNa yukta 1 samyakadarzana 1 mithyAtva ekarUpa bhAva-akhaMDa (moha). dhruva (acaLa) 2 samyajJAna 2 ajJAna trikALa nirAvaraNa svabhAva nirAvalaMba-sahaja 3 sammacAritra 3 asaMyama anaMta zaktino piMDa kaSAyabhAva caitanya dhana piMDa sukharUpa pariNamane krodhamAna Azraya karavAyukta bhAva zudhdha bhAvarUpa mAyA, lobha nirvikAra svarUpa pariNamana (rAga-dveSa) pUrNa sukhasvarUpa du:kharUpa sarvajJa svabhAva pariNamana zudhdha-trikALa zudhdha.. (bhAvakarma) kAraNa paramAtmA (nirmaLa paryAya) (zubhAzubha bhAva) AnaMda kaMda (saccidAnaMda) sAdhana paramabhAva svarUpa nirvikalpa bhAva vartamAna jJAna paryAya atIndriya svabhAvavALo (1) (huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna | AtmA chuM) *(para) (2) sarvathA (dharma rUpa pariNamana adharmarUpa pariNamana sarvathI svabhAvarUpa pariNamana vibhAvarUpa pariNamana bhinna chuM sukharUpa pariNamana) anaMta duHkharUpa pariNamana (16) zudhdhopayoga lakSa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI ja zrI mahAvIra darzana ja : * na AT (2) pudgala, (3) dharmadravya, (4) adharmadravya, (5) AkAza, (6) kALa... sAmAnya guNa : (1) astitva, (2) vastRtva, (3) dravyatva (4) prameyatva, (5) aguruladhu, (6) pradezattva pudgala (ajIva) - jaDa lakSaNa svarUpa (vizeSa mukhya guNa rasa, raMga, gaMdha ane sparza) 2 gurU vistAra karma | zarIra | prApta saMyoga | nimitta | (anaMta) | (vItarAga svarUpa) 1 jJAnAvaraNIya | tejasa audArIka| saMbaMdha prApta 1 deva 2 darzanAvaraNIya | vaikiya | joDAyela thayela 3 mohanIya yoga Aharaka | vyaktio sAmagrI 3 zAstra 4 aMtarAya 1 |(cetana dravyo) | (bodha). 5 nAma mana vacana Indriyo (roTI) | (jinavANI) 6 gautra (kAya) (kapaDA) 7 AyuSya cAra gati (makAna) 8 vedanIya 1 manuSya (mukhya) - 2 deva 3 nArakI 4 tiryaMca (saMsAra paribhramaNa) (dravya karma) (no karma) sAta tattvanuM svarUpa vastu svarUpanA mahAna sidhdhAMta (1) jIva (2) ajIva (3) Asrava (1) dareka dravya svataMtra che (4) baMdha (5) saMvara (6) nirjarA (7) mokSa (2) dareka dravyanuM kamabadhdha pariNamana che (3) pariNamana upAdAnanI yogyatA pramANe hoya che. nimittanI hAjarI hoya che. paNa nimitta kAMI karatuM nathI pAMca samavAyaH (1) svabhAva (2) niyati (3) nimitta, (4) kALalabdhi (5) purUSArtha (175 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana ka sukhI thavAno saraLa upAya sukha duHkha nava padArtha pAMca bola | | cAra kALa pAMca bhAva | (sAta tattva) heya, zeya upA deya dAyaka 1 saMyoga ajIva anAdi koI bhAva nathI sukhakAraka nathI anaMta (jaDa svabhAva) duHkhakAraka nathI 2 saMyogI bhAva Asrava baMdha || anAdibaMdha | | sAta | audayika bhAva duHkhakAraka || - heya puya-pApa | sAMta anAdi | pariNAmika | 3 svabhAva trikALI jIva parama | parama sukhadAyaka | upAdeya anaMta bhAva 4 sAdhana vartamAna saMvara | sAdinirjarA aupathamika kSAyopathamika sAyika bhAva eka deza sukhadAyaka | eka deza | upAdeya jJAna paryAya 5 sidhdhattva mokSa sAdi | pUrNa | pUrNa deza pUrNa deza anaMta | zAyika bhAva | sukhadAyaka | upAdeya 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ja zrI mahAvIra darzana samyagdarzana pragaTa karavAno sa2La upAya saMyoga, vibhAva ane svabhAva saMbaMdhI vicAraNA saMyogonI pRthakatA saMyogonI kSaNabhaMguratA ' anitya-azaraNAdi bhAvanA vibhAvanI viparItatA paranA lakSe thatuM vibhAvarUpa pariNamana paheluM guNa sthAna du:khanA kAraNa (1) mithyAtva - moha (2) ajJAna ane (3) asaMyama rAga dveSa (dhyeya) parama svabhAvanuM badhI rIte anaMta sAmarthya zaktizALI pUrNa (zakti rU5) svabhAva AdaraNIya che trikALa nirAvaraNa (zadhdha svabhAvanI sthApanA) pUrNatAnA lakSe zarUAta svabhAvano Azraya . eka deza svabhAvanuM svabhAvanA sAmarthya mizra dazA svabhAvanA lakSe thatuM cothAthI bAramAM guNasthAna sudhInI sthiti sAdhaka dazA svabhAvarUpa pariNamana avirati samyagdaSTi zrAvaka muni dharma pUrNa deza svabhAva pragaTa thatAMnuM sAmarthya (vyakta) pUrNa pragaTa vItarAga dazA sarvajJatA teramuM caudamuM guNasthAna arihaMta sidhdha dazA (sAdhya) 719 - Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zrI mahAvIra darzana karI zrI mahAvIra darzana anukramaNikA naMbara 1 thI 15 1. tIrthakara bhagavAna mahAvIra 2. dharmanuM svarUpa 3. dharmano upadeza 4. vastu svarUpanA mahAna sidhdhAMta AtmadarzananI saMpUrNa vidhi 6. prayojananI sidhdhi 7. jaina zAsana zuM che? 8. jaina darzanano sAra vItarAgatA" thI 55 . 9. samabhAva - sAmyabhAva thI 64 10. samajaNanI mahimA thI 69 11. sarvajJatAno mahimA 12. samyagdarzana 13. paramArtha mokSakAraNa zuM che? thI 92 14. jJAna-svabhAva 93 thI 111 15. sva-para prakAzaka zakti 112 thI 126 16. eka mAtra upAya 127 thI 130 17. purUSArtha-yogyatA-sahajatA-vItarAgatA sukhanI prApti 131 thI 144 18. dravya svabhAva-paryAya svabhAva 145 thI 151 19. Agama-adhyAtmanuM svarUpa 152 thI 164 20. nizcaya-vyavahAranuM svarUpa 165 thI 179 85 86 20. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaidikaratI zrI mahAvIra darzana karIne prajAnI | tIrthakara bhagavAna mahAvIra bhagavAna mahAvIra A bharatakSetranA A yuganA covIsamAM tIrthakara hatA. temanA pahelA cothA kALamAM bhagavAna RSabha devathI zarUAta karIne bhagavAna pArzvanAtha sudhI trevIsa tIrthaMkara thaI gayA. jenA vaDe saMsArarUpI sAgara tarI zakAya tene tIrtha kahevAmAM Ave che. bIjI rIte je tAre te tIrtha ane je AvA tIrthanI sthApanA kare arthAta mokSamArga batAve tene tIrthakara kahevAmAM Ave che. jainadarzana e koI mata, saMpradAya ke vADo nathI. e to vastunuM svarUpa che, eka tathya che ane parama satya che. A parama satyane pAmIne naramAMthI nArAyaNa banI zakAya che. bhagavAna banI zakAya che. jaina mAnyatA pramANe bhagavAna janmatA nathI, bane che. janmathI koI AtmA, paramAtmA hoto nathI. potAnA aMtaramAM rahelI athavA navI janmelI moha-rAga-dveSanI vRttione jItIeTale aMtarmukhI vRtti dvArA moha-rAga-dveSano abhAva karI jJAnano pUrNa vikAsa karavo e ja sAdhanAnuM lakSya hoya che ane e sAdhanA vaDe sidhdha pada prApta karavAnuM sAdhya siddha thAya che ane pUrNa vItarAgatA ane sarvajJa dazA pragaTa thAya che ane pUrNa sukhanI prApti thAya che. moha-rAga-dveSane jItavA e ja potAne jItavA barAbara che. potAnI jAtane jeNe jItI lIdhI che. teNe AkhuM jagata jItI lIdhuM che. jeNe potAnA svarUpane oLakhI lIdho teNe jagatanA pUrNa svarUpane paNa oLakhI lIdhuM che - jANI lIdhuM che. je AtmajJa te sarvajJa. bhagavAna mahAvIra paNa janmathI bhagavAna na hatA paNa bhagavAna banavAnI yogyatA sAthe janmayA hatA ane pachI temanI pUrNa sAdhanA karI bhagavAna thayA. vItarAga thayA- sarvajJa thayAtIrthakara thayA. bhagavAna mahAvIra dvArA pratipAdita sidhdhAMto jeTalA gUDha, gaMbhIra ane grAhya che, teTaluM ja temanuM jIvana sAduM, saraLa ane samataLa che. temAM vaividhyane koI sthAna nathI. temanuM jIvana ahiMsAnA AdhAre thayela mAnava-jIvananA zreSTha vikAsanI kahANI che. temanA jIvanane samajavA cAra vibhAgamAM vizeSa rUpathI samajAya ema che. (1) temanA A bhava pahelAnA pUrva batrIsa mukhya bhava. (2) zarUAtanA 30 varSa-vaibhava vilAsa vacce paNa nirlepa dazA. (3) vaccenA 12 varSa-sAdhanAnA varSa-sAdhaka dazA. (4) aMtima 30 varSa-sarvodaya tIrthanA pravartana, pracAra ane prasAra. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (1) mahAvIra bhagavAnanA pUrva batrIsa bhava pUrvanA mukhya bhava A pramANe vicAravA jevA che. bahira AtmAthI aMtarAtmA ane temAMthI paramAtmA banavAnI prakriyA aneka bhavomAM saMpanna thAya che, eka bhavamAM nahI. A dRSTikoNa lakSamAM letA e bhavothI saMpUrNa samyaka prakriyA samajavAmAM AvI jAya che. A bhavo A pramANe che. (1) prathama jaMbuddipanA pUrva videha kSetramAM purUravA nAmano bhIlano bhava. temAM nagnadigambara munirAjanI hatyAnA mahAdoSathI bacI ane muninuM dharmazravaNa karI madirA-mAMsAdino tyAga karI jIvanaparyaMta Adarasahita vrato pALI jIvana pasAra karyuM. (2) tyAMthI saudharma nAmanA prathama svargamAM devano bhava pasAra karyo. (3) tyAMthI AvIne prathama tIrthaMkara RSabhadevanA moTA putra bharata cakravartInA mArIci nAmanA putra tarIke janmayA. tyAM RSabhadevanI sAthe bIjA rAjAonI sAthe munidIkSA grahaNa karI paraMtu munimArgathI aparicita hovAthI e jIvana bhraSTa thaI gayuM. AtmajJAna vagaranI munidazAnuM A pariNAma! mithyAttva nAmanA mahA pApanuM sevana, pracAra ane prasAra karI potAnuM bhavabhramaNa vadhAryuM. zubhabhAvapUrvaka jIvana pUrNa thayuM. (4) te pachI brahma nAmanA pAMcamAM svargamAM deva thayA. (5) tyAMthI AvIne sAketa nagaramAM kapila nAmanA brAhmaNane tyAM priya mitra nAme putra tarIke janmayA saMskAravaza pArivrAjaka sAdhu thAya. paNa bhavabhramaNa cAlu rahyuM. (6) tyAMthI pAchA prathama svargamAM deva thayA. (7) tyAMthI AvIne bhAradvAja brAhmaNane tyAM puSpamitra nAmanA putra tarIke janma pAmyA tyAM paNa mithyAttvanI sthiti cAlu rahI. (8) tyAMthI pAchA prathama svargamAM deva thayA. (9) tyArabAda agnisara brAhmaNa tarIke manuSyabhava pasAra karyo. (10) vaLI pAchA sanatakumAra nAmanA trIjA svarganA deva thayA. (11) tyAra bAda agni mitra nAmanA brAhmaNa thayA. (12) vaLI pAchA mahendra nAmanA cothA svarganA deva thayA. (13) hajI eka bhava bhAra dvAja nAmanA brAhmaNa tarIke pasAra karyo. (14) vaLI pAchA mahendra nAmanA cothA svarganA deva thayA. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana AvI rIte A badhA bhavomAM mithyAtva sevananI sAthe moTA bhAge zubhabhAvomAM ja rahyAM ane svargAdinI anukULatAo prApta karI ane pachI mithyAtvanA mahApApane lIdhe anaMta varSo sudhI tra-sthAvaranI nIcI yoniomAM anaMta duHkhamAM asaMkhya bhava pUrNa karyA. (15) trasa sthAvaranI eka nIca yonI (16) brAhmaNa putra vira (17) cothA svargano deva (18) tyAMthI AvIne rAjagRhI nagarImAM vivibhUti nAmanA rAjAnA ghare vizvanaMdI nAmano rAjakumAra thayA. tyAM rAjakIya chala-kapaTathI kaMTALIne digaMbara sAdhu thayA ane samAdhipUrvaka mRtyu pAmyA. (19) tyAMthI pAchA mahAzuka nAmanA dazamA svarganA deva thayA. " (20) pachI jaMbudvipanA bharatakSetramAM tripuSTha prathama nArAyaNa thayA tyAre ahIM agIyAramAM tIrthakara bhagavAna zreyAMsanAthano samaya hato. (21) tyAMthI marIne sAtamI narakano nArakI thayo. bhogamaya jIvananuM A pariNAma. (22) tyAMthI nIkaLIne pharIthI himavana parvatamAM siMha tarIke janmayA. A bhavathI emano sudhAra zarU thayo. eka vakhata te haraNane mArI khAto hato tyAre cAraNa RddhidhArI munio AkAza mArge tyAM AvI siMhane dharmano upadeza Apyo ane pUrva bhavono cittAra Apyo. e upadeza sAMbhaLI siMha zAMta thayo ane tene jAtismaraNa jJAna thayuM ane teno teNe khUba pazcAtApa karyo. munirAjee karUNAthI tene AtmasvarUpano suMdara bodha Apyo ane jaNAvyuM ke tuM have pachInA dazamAbhave A bharatakSetrano aMtima tIrthakara mahAvIra thaze. svabhAva sAmarthyanA jorathI siMhe AtmajJAna prApta karyuM. teNe prathama vakhata samyagdarzana pAmI sukhano anubhava karyo. aMtamAM samAdhipUrvaka mRtyu prApta thai, jIvana pUrNa karyuM. ahiMthI jIvananI dizA badalAI gaI. kharekhara A ja agatyano bhava hato. A ja batAve che ke koIpaNa saMjJI paMcendriya jIvazuddhAtmAnuM avalaMbana laI temAM ekAgra thaI AtmAno anubhava karI zake che. te samayanI paryAyanI yogyatA-kALalabdhi-anukULa nimitta ane bhavya purUSArtha -pAMceya samavAya pUrNa thayA. A bhavamAMthI e upadeza grahaNa karavA yogya che ke AtmArthIne nimitonI zodhamAM vyagra nahIM , thavuM joIe. nimittathI kArya thatuM nathI, nimitathI kArya aTakatuM paNa nathI. paraMtu sthiti e che ke jyAre kArya thAya che tyAre e nimittanA sahajapaNAmAM ja thAya che. vastutaH nimittone anusAra kArya nathI thatuM-kAryane anusAra nimitta kahevAya che. AnAthI upAdAnagata - paryAyanI yogyatAnI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana karI pAse nimittanI gauNatA siddha thAya che. paryAyanI yogyatA ane apUrva purUSArtha e baMne mokSamArgamAM mukhya che. je bodhathI AtmAnubhUti thaI teno sAra A pramANe cheH dehamAM birAjamAna, dehathI, karmothI, para padArthothI bhinna eka cetana tattva che. jo ke pratyeka samaye A cetana tattvamAM moha-rAga-dveSanI vikArI paryAyo pratikSaNa thayA ja kare che chatAM paNa A jJAna AnaMda svabhAvI ghuvatatva e badhAthI bhinna parama padArtha che. jenA AzrayathI dharma pragaTa thAya che. e pragaTa thayelA dharmane samyagdarzana-jJAna-cAritra kahe che. A ratnatraya-samyagdarzana-jJAnacAritranI dazA aMtaramAM pragaTa thAya tenA mATe parama padArtha jJAnAnaMda svabhAvI dhruvatattvanI anubhUti atyaMta Avazyaka che. A anubhUtine AtmAnubhUti-svAnubhUti kahe che. A AtmAnubhUti jene pragaTa thaI gaI 'para'thI bhinna caitanya bhagavAna AtmAno jJAna jene thaI gayo, e jIva zIgha bhava-bhramaNathI mukta thaI jAya che. "para" thI bhinna caitanya AtmAnuM jJAna ja bhedajJAna che. A bhedajJAna ane AtmAnubhUti koIpaNa jIva karI zake ema che. enA mATe vartamAna paryAyanI pAmaratAno vicAra choDI devAno che ane svabhAvanA sAmarthyano mahimA Avavo atyaMta jarUrI che. para saMyogonI to vAta ja nathI e to kSaNabhaMgura ja che temAM kyAMya sukha nathI. A dravya sAmAnya svabhAva siddhanI jevo ja anaMtajJAnAdi - anaMtasukhano evA anaMtaguNa-paryAyono piMDa che. AvA dhruva svabhAvanA avalaMbanathI ja e svabhAva sAmarthya paryAyamAM pragaTa thAya che ane atyAre vartamAna jJAnanI paryAyanI eTalI to yogyatA che ja jenAthI tuM parathI bhinna caitanya tattvano anubhava karI zake. aMtaramukha avalokana-aMtaramukha vaLelI nirmaLa jJAnanI paryAya AtmAno anubhava apUrva purUSArtha karIne karI zake ema che. eka vakhata be ghaDI badhAno paDozI thaI - raMga, rAga ane bhedathI bhinna zuddha-budha-caitanyadhana AtmAnA anubhavano ja upadeza purUSArthapUrvaka karavAmAM Avyo che ane e jo eka samaya mATe paNa ekAgratA thaI jAya to apUrvaAnaMda rasa sAthe AtmAno anubhava thAya che ane jIvane prathama kSaNa sukhanI prApti thAya che. AvI apUrva zAMti jIve kayAreya bhUtakALamAM anubhavI nathI. siMhanI paryAyamAM evI paryAyagata yogyatA pramANe A mahAvIra AtmAne AtmAno anubhava karI samyagdarzana pragaTa karyuM ane enA jIvanamAM dharmanI zarUAta A bhavathI zarU thaI. have pachInA bhava e ja mahAvIrano sAco ItihAsa che. bhavanA aMta AvavA mATeno A bhava A rIte pUrNa thayo. (23) A pachI pharI saudharma nAmanA prathama svargamAM siMhaketu nAme deva thayA. che have pachI eka devano eka manuSyano ema kamathI bhava thAya che. A jIvanI have durgati thAya ema nathI. samyagdarzana pachI badhA uttama bhava ja ane uttama pada prApta thAya che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kirIne zrI mahAvIra darzana karI (24) tyAra bAda kanakadhvaja rAjA tarIke manuSya bhava pasAra thayo. (25) vaLI tyAMthI lAntava nAmanA AThamA svargano deva devAnaMda (26) tyAra bAda hariSaNa nAmanA rAjA tarIke manuSya bhava pasAra thayo. (27) vaLI tyAMthI dasamA svarganA deva thayA. (prativardhana vimAnanA deva) (28) tyAMthI AvIne eka agatyano bhava thayo. ghAtakIkhaMDamAM pUrva videha kSetramAM puMDarika nagarImAM mahApratApI priya mitra nAmano cakravata thayo. tyAM cha khaMDa jItIne cakravartI pada prApta karyuM. navanidhi ane cauda ratna prApta ja hoya che. atula bhoga saMpadA vacce paNa e samyagdaSTi badhAthI bhinna ja rahetA hatA. tyAM samyagdarzana jJAna-cAritranI ekatA e muktino mArga che evo pharIthI bodha prApta thatAM ane moha-rAga-dveSa e duHkhanA kAraNa che e jANIne vairAgya utpanna thayuM. badhuM ja tyAgIne muni-dikSA lIdhI ane nagna digaMbara muni tarIke jIvana pasAra kyuM samAdhipUrvaka deha choDyo. (29) tyAMthI sahastrAra nAmanA bAramA svargamAM sUryaprabha nAmano RddhidhArI deva thayo. (30) hajI eka manuSyabhavamAM jaMbudvipanA bharatakSetramAM chatrapura nagaramAM rAjA naMdivardhanane tyAM naMda nAmano putra thayo ane tyAM paNa saMsAramAM lepAyA vinA pharI pAcho vairAgya pAmIne munidikSA dhAraNa karI. tyAM niraMtara AtmadhyAna ane tatva abhyAsamAM ja magna rahI munirAja naMda agIyAra aMgano pAragAmI vidvAna thayo. jagatanA uddhAraka karavAmAM sarvotkRSTha nimitabhUta tIrthaMkara prakRti nAmanA mahApuSpano baMdha A bhavamAM thayo. aMtamAM samAdhidazAmAM maraNa pAmIne A deha choDayo. (31) tyAMthI AvIne soLamAM svargamAM deva tarIke janmayA. A pramANe bhagavAna mahAvIranA AtmAe pUrvabhavomAM kaMIka utAra caDAva joyA ane chevaTe have emano chello bhavanA aMtano bhava AvI pahoMcyo. AjathI lagabhaga 2600 varSa pUrve emanA chellA 3ramAM bhavanI zarUAta thaI e jIvanagAthA have joIzuM. (32) mahAvIrano bhava (2) vartamAna chello bhavaH mahAvIrano AtmA soLamA svargathI AvIne ASADha suda chaThanA divase lagabhaga 2600 varSa pUrve trizalA mAtAnA garbhamAM Avyo, tyAre temanI mAtAe 16 svapna joyA ane enA parathI e jANavAmAM AvyuM ke dharmatIrthanA pravartaka bhAvI tIrthaMkarano AtmA rANInA garbhamAM Avyo che ane nava mahinAnI pratikSA bAda mahAvIrano janma vaizAlI gaNataMtranA prasidhdha rAjA sidhdhArthanI rANI trizalAnI kUkhe kuMDa grAmamAM caitra suda terasanA thayo hato ane A Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana #ffffffff bALakanuM nAma vardhamAna pADavAmAM AvyuM hatuM. temano janmotsava khUba ullAsapUrvaka UjavavAmAM Avyo hato ane Indro ane devo paNa e janmaabhiSeka vidhipUrvaka kare che. bALaka vardhamAna janmathI ja svastha, suMdara ane AkarSaka vyaktitva dharAvatA hatA. temanI kaMcanavarNa kAyAne lIdhe temanA rUpa-saundaryanuM pAna karavA Indra hajAra netro dhAraNa karyA hatA. teo janmathI ja AtmajJAnI, vicArazIla vivekI ane nIDara bALaka hatA. vadhumAM tIrthakara janmathI ja traNa jJAnanA dhaNI hoya che mati, kRta ane avadhijJAna. janmathI ja sAhasIka hovAthI te vIra, ativIra, mahAvIra tarIke prakhyAta che, temaja sanmati ane vardhamAna nAmathI paNa oLakhAya che. temanA bALa jIvana daramyAna temanI vIratAnA varNana karatAM ghaNAM prasaMgo purANamAM che. teo khUba ja pratibhAzALI rAjakumAra hatA. teo zAMta prakRtinA to hatA ja, yuvAavasthAmAM pravezatAM ja temanI gaMbhIratA vizeSa vadhI gaI. teo atyaMta ekAMtapriya hatA ane haMmezAM ciMtanamAM mazagUla rahetA, gaMbhIra tatvonI carcAo karatA, aTapaTI ane gUDha zaMkAonuM tatkALa samAdhAna karI detA. teo pote ja samAdhAnarUpa hatA. teo khUba dhIra, vIra kSatriya yuvaka hatA ane bahu ja prakhara rAjA banI zakyA hota, paraMtu e badhuM temane gamatuM na hatuM. teo to zAzvata atIndriya sukhanI zodhamAM hatA ane e sukha aMtaramAMthI ja prApta thAya e bAbata niHzaMka hovAthI temanI vRtio aMtaronmukhI banI gaI. potAnA jJAnano pUrNa vikAsa sAdhavA mAMgatA hovAthI potAnA aMtaramAM rahelI rAga-dveSarUpI bhAvahiMsAno pUrNapaNe nAza karavA IcchatA hovAthI saMsAranA koIpaNa jAtane pralobhanamAM teo AvyA nahIM. saMsAranA sarva baMdhanothI mukta thavAno nirNaya je karI cUkyA hatA eTale koI mohamAM teo baMdhAyo nahIM. teo bALabrahmacArI ja rahyA ane A rIte janmanA prathama trIsa varSa ema ja pasAra thaI gayA. (3) have emanA jIvanano sAdhanAno trIjo tabakakoH jyAre mahAvIrane jAtismaraNa jJAna thayuM tyAre e saMsArathI pUrNa virakta thaI gayA ane A gharasaMsAra choDI muni thaI Atma ArAdhanAno Dha nizcaya karI lIdho. jyAre lokAntika devone A nirNayanI khabara paDI tyAre ahIM AvI emaNe A kAryanI prazaMsA karI, emanI vaMdanA ane bhakti karI ane emane dIkSA (5) kalyANakanI mahAna utsavanI vyavasthA Indra ja karI. e divasa mAgasara vada dazama nakkI thayo. prabhunI pAlakhI koNa upADe e bAbata devo ane mAnavo vacce matabheda thayo. AmAM mAnavono vijaya thayo. prathama temanI pAlakhI mAnavoe upADI, pachI devoe. A rIte trIsa varSanI bhara yuvAnImAM nagna digambara munidikSA svaye grahaNa karI. digambara koI veza nathI, saMpradAya nathI e to vastu svarUpa che ane mahAvIra munIrAja vardhamAna nagara choDI vana tarapha prayANa karI gayA. muninA je 28 mULaguNa e prathama grahaNa karyA. A A pramANe hoya che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI (1). pAMca mahAvrata - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha - kaSAyonA abhAvapUrvaka mana-vacana kAyAthI hiMsAdI pAMce pApono tyAga paMcamahAvrata che. (2) pAMca samiti - IrSA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AdAna-nikSepaNa samiti ane pratiSThApanA samiti - A pAMca samiti mukhyataH ahiMsA ane satya mahAvratanI sAdhanabhUta ja che. (3) pAMca Indriya nirodha - sparza, rasanA, prANa, cakSu ane karmendriyanA viSayomAM anurAga na karavo, khuzI na thavuM ane asaMtoSa paNa pragaTa na karavo e Indriya viSayo saMbaMdhita samatAbhAvane paMcendriya mULaguNa kahevAmAM Ave che. (4) cha Avazyaka - vItarAgI munirAja sadA trikALa sAmAyika, stuti, vaMdanA, svAdhyAya, pratikamaNa ane kAryotsarga kare che. (5) bAkInA sAta mULaguNa A pramANe che. (1) snAnano tyAga, (2) dAMta sApha karavAno tyAga, (3) jamIna upara eka pAsAthI rAtrinA chellA pahoramAM alpa nidrA levI, (4) vastrano sarvathAtyAga, (5) kezaloca, (6) eka ja vAra AhAra levo, (7) UbhA UbhA hAthane ja pAtra banAvI arthAt hAthanA khobAmAM ja alpa AhAra levo. A prakAre 28 mULaguNanA pAlaka munirAja dvArA tenuM saheje nirAticAra pAlana thAya che. bAkI to zudhdhopayoga ja muni dazA che. sauthI prathama temaNe sarvathA mauna dhAraNa karI lIdhuM emane bolavAno bhAvaja na rahyo ane niraMtara Atma ciMtavanamAM rahevAnA nirNayathI emane vANInI AvazyakatA ja na rahI ane sauthI prathama tIrthaMkara dIkSA vrata aMgIkAra karI bAra bhAvanAonuM ciMtavana kare che e bAra bhAvanAo A pramANe che. (1) anityabhAvanA, (2) azaraNa bhAvanA, (3) saMsAra bhAvanA, (4) ekattva bhAvanA, (5) anyatva bhAvanA, (6) azuci bhAvanA, (7) Asrava bhAvanA, (8) saMvara bhAvanA, (9) nirjarA bhAvanA, (10) loka bhAvanA, (11) bodhi durlabha bhAvanA, (12) dharma bhAvanA. A bAra bhAvanAonuM mahattva eTalA mATe che ke have temane je rahyo sahyo rAga hato tene paNa toDavAnuM ja kAma bAkI hatuM ane te vAraMvAra e bhAvanAo bhAvatA hatA. A sAdhaka dazAmAM emane koI pratye mitra ke zatruno bhAva na rahyo hato. prakRtinI pratikULatA ane anukULatA prati paNa emanA aMtaramAM koI utsAha ke nirAzA rahI gaI na hatI. koIpaNa RtumAM e jarApaNa vicalIta na thAya. prakRtinI svAbhAvika suMdaratA ke bhayaMkaratA paNa temane vicalIta thavA de tema na hatI kAraNa ke te saMpUrNa nirbhaya thaI gayA hatA. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana jyAM e sthira thatA tyAM vAtAvaraNa sahaja zAMta thaI jatuM hatuM. kyAreka kyAreka jyAre potAnI dhyAnanI ekAgratA chUTI jatI to temane bhojanano vikalpa uThato hato ane te paNa sahaja rIte munine yogya jo bhojana maLI rahe to letA ane jo evI koI vyavasthA na thAya to teno sahaja svIkAra karI potAnI sAdhanAmAM magna thaI jatA. ane e vItarAgatAnI sAdhanAmAM - svarUpa lInatAmAM - sahaja dharmanA daza lakSaNa pragaTa thaI te daza lakSaNa AtmAnA sahaja guNa A pramANe che. gayA (1) uttama kSamA, (2) uttama mArdava, (3) uttama Arjava, (4) uttama zauca, (5) uttama satya, (6) uttama saMyama, (7) uttama tapa, (8) uttama tyAga, (9) uttama akiMcanya, (10) uttama brahmacarya. AtmasvarUpanI pratItipUrvaka cAritra (dharma) nI daza prakAre ArAdhanA karavI e ja daza lakSaNa dharma che. azAMtI ane duHkha dUra karavAno ekamAtra upAya Atma ArAdhanA che. Atma-svabhAvane oLakhI, tenI ja zraddhA karI emAM ja jAmI javAthI emAM ja samAI javAthI anIndriya AnaMda ane sAcI zAMtInI prApti thAya che ane A rIte emanI sAdhanAno krama AgaLa vadhato gayo. OU AmAM be mukhya ghaTanAo pratye badhA AkarSita thAya ema che munirAja vardhamAna vatsa dezanI kauzambI nagarInI bahAra AhAra mATe padhArela jyAM caMdanA baMdhanamAM hatI. stI caMdanA rAjA ceTakanI nAnI putrI hatI. koI anivArya saMyogomAM e subhadrA zeThANIne tyAM kAmavALI tarIke AvI gaI hatI ane te samaye beDInA baMdhanamAM hatI ane kedI jevI sthitI hatI. nagna digambara munirAjane joIne enA harSano pAra na rahyo ane temanI vaMdanA mATe e doDI gaI ane AzcaryanI sAthe enI beDIo tUTI gaI - mAthAmAM vALa AvI gayA ane munirAjane yogya AhAranI vyavasthA paNa thaI gaI, e badhuM kevI rIte thayuM e lokAnA AzcaryanI ja vAta rahI. caMdanAnI vaMdanA saphaLa thaI gaI. svataMtratAnI prabalatama anubhUti baMdhananA kALamAM ja saMbhava che, kAraNa ke aMtaramAM svataMtratattva vidyamAna che ane paryAyamAM baMdhana kApavA mATe A ja samarthakAraNa che. A prasaMgano A bodha che. have jayAre jayAre AvA pariSaha ke upasarga AvatA tyAre munirAja pAse eka ja upAya hoya che. aMtaralInatA kAryotsarga. vihAra karatA karatA eka vakhate e ujajainI pahoMcI gayA. tyAM smazAnamAM e dhyAnastha mudrAmAM svarUpanI lInatAmAM magna hatA tyAre pApa-kaLAmAM atyaMta pravINa sthANurUdre emanA para ghora upasarga karyA. emanA upasarganI mahAvIranI sAdhanA para koI prabhAva na paDaco. Atma-sAdhanArata vItarAgI saMtonA jJAnamAM aMtaronmukhI vRttine kAraNe bAhya anukULa Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana jarjarI pratikULa saMyoga hotA ja nathI. e mAtra jJAnanA joya ja hoya che. kAraNa ke teo to potAnI temaja paranI pariNatine jANatA- dekhatA ja hoya che. AvI nirvikArI saumyaprakRti joI e sthANurUdra paNa zAMta thaI gayo ane hArIne munine vaMdana karI cAlyo gayo. pratyeka dravyanI pUrNa svataMtra sattA che, enA sArA-narasA pariNAma potAne AdhIna che, emAM parano koI hastakSepa nathI hoto. jevI rIte AtmA potAno svabhAvano kartA-bhokatA svataMtrarUpathI che e prakAre pratyeka AtmA potAnA vikArano paNa kartA-bhokatA svayaM pote ja che. A rahasyane UMDANathI jANavAvALA mahAvIra AvA badhA ja pariSaha ane upasarganA samaye sarvathA badhAthI dUra ja thayA rahyA. emanI to eka ja sAdhanA hatI. svarUpanI ekAgratA, ekAgratAno pracaMDa purUSArtha ane pracura sukhano zAMtIno anubhava AvI rIte e jambara sAdhanA bAra varSa sudhI niraMtara cAlu ja rahI ane have enI pUrNatAno samaya pAkI gayo hato. e have vicArIe. Ama aMtara ane bAhya ghora tapaththakaraNa karatAM temane bAra varSa pUrA thayA, beMtAlIsa varSanI umare AtmalInatAnI sthitimAM aMtaramAM rahelI sUkSma rAgavRttino paNa abhAva karI, potAnI jJAna paryAyane svabhAvamAM pracaMDa purUSArtha vaDe be ghaDI ekAgra karI, zukala dhyAnamAM pUrNa vItarAgatA dazA prApta karI lIdhI. kevaLajJAna pragaTa karyuM pUrNa vItarAgatA prApta thatAM ja temane pUrNa jJAnanI prApti paNa thaI. moha-rAga-dveSa-rUpI zatruone saMpUrNapaNe jItI levAthI teo sAcA arthamAM mahAvIra banyA. e samaya AvI pahocyo. liMkA gAmanI najIka RjuvAlikA nadinA kinAre manohara nAmanA vanamAM zAlavRkSa nIce pUrNa zukaladhyAnanI avasthAmAM upayoganI ekAgratA potAnA ja zudhdha AtmAno Azraya karI pariNAmonI atyaMta zuddha dazA pragaTa thaI. A eka atyaMta ugra purUSArthanI vAta che. akhaMDa dhArAvArI jJAnathI aMtaramAM vidyamAna sukSma rAgano abhAva karI pUrNa vItarAga dazA prApta thaI ane sAthe-sAthe pUrNajJAna kevaLajJAna paNa prApta thayuM. pUrNa vItarAgI ane sarvajJa thavAne lIdhe teo bhagavAna tarIke pratiSThA pAmyA. te ja samaye tIrthakara' nAmanA mahApuNyano udaya thavAthI temane tIrthaMkara padavI prApta thaI ane teo tIrthakara bhagavAna mahAvIra' nAme saMsAramAM khyAtI pAmyA. saudharma Indrane tatkALa vizeSa cinhothI samaja paDI ke tIrthakara mahAvIrane pUrNa jJAnanI prApti thaI gaI che ane turata ja ahIMyA AvIne pUrNa utsAhanI sAthe kevaLajJAna-kalyANakano mahotsava karyo ane kubere zIdhra samavasaraNanI racanA karI nAkhI. tIrthakara bhagavAnanI dharmasabhAne samavasaraNa kahevAmAM Ave che. eka suMdara goLAkAra sabhAmaMDapanI racanA thaI gaI jenA madhyamAM bhagavAnane vIsa hajAra phUTa UMce besavAnI vyavasthA hoya che ane cAre bAju bAra vibhAgomAM racita zrotAone besavAnI vyavasthA hoya che. temAM dareka prANIne praveza karavAno adhikAra hoya che. nAnA-moTAno koI bheda hoto nathI. AjubAju badhA ja dezomAM dundubhinI ghoSaNA karavAmAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI Ave che ane zrotAono vizALa samudAya e divya dhvani sAMbhaLavA UmaTI paDe che. sarva prANIo pratye jevo samabhAva mahAvIranI dharmasabhAmAM dekhAto hato tevo samabhAva bIje durlabha ja jovA maLe che. temanA dvArA sthApita caturvidha saMghamAM munisaMgha ane zrAvakasaMghanI sAthe ja ArthikA saMgha ane zrAvikA saMghano paNa samAveza thato hato. kevaLI bhagavaMtane nirdoSa kahevAmAM Ave che. temane nIce pramANe aDhAra prakAranA doSa hotA nathI. (1) sudhA, (2) tRSA, (3) roga, (4) ghaDapaNa, (5) janma, (6) maraNa, (7) nidrA, (8) sveda (parasevo), (9) bhaya, (10) ciMtA, (11) kheda, (12) zoka, (13) garva, (14) Azcarya, (15)arati, (16) moha, (17) rAga ane (18) veSa. te uparAMta arahaMta parameSThI cAra dhAtI karmo naSTa karyA che. je anaMta jJAna anaMta darzanaanaMta vIrya ane anaMta sukhamaya che ane te uparAMta arahaMta parameSThine ATha prAtihArya hoya che. (1) azoka vRkSa, (2) ratnajaDita siMhAsana, (3) mastaka para traNa chatra, (4) pAchaLa bhAmaMDaLa, (5) divya dhvani, (6) devo dvAra puSTa vRSTi, (7) cosaTha cAmara, (8) dundubhi vAjiMtronuM vAgavuM-bhagavAnano jaya jayakAra bolAvAya te uparAMta arihaMta parameSThinA 34 atizaya paNa jANavA jarUrI che. (1) 10 janmanA atizaya, (2) 10 kevalajJAnanA atizaya, (3) 14 devakRta. (1) janmanA 10 atizayaH- (1) atyaMta suMdara zarIra, (2) ati suMgadhamaya zarIra, (3) parasevA rahita, (4) maLamUtra rahita zarIra, (5) hita-mita priya vANI, (6) atulya bala, (7) dUdha jevuM sapheda lohI, (8)zarIramAM eka hajAra ATha lakSaNa, (9) samacatuSTha saMsthAna, (10) vajavRSabha nArAcasahanana. (2) kevalajJAnanA 10 atizayaH- (1) ekaso yojanamAM subhikSatA, (2) AkAza gamana, (3) cAre dizAmAM mukha dekhAvuM, (4) adayAno abhAva, (5) upasarganuM na thavuM, (6) kavala AhAra na hovo, (7) samasta vidyAonuM svAmItva, (8) nakha-vALanuM na vadhavuM, (9) AMkhanI palaka na jhapaDavI, (10) zarIrano paDachADo na paDavo. (3) devakRta 14 atizayaH- (1) bhagavAnanI ardhamAgathI bhASA, (2) samasta jIvomAM paraspara mitratA, (3) dizAonuM nirmaLa hovuM, (4) AkAzanuM nirmaLa hovuM, (5) badhI RtunAM phaLa-phUlonuM eka samayamAM phaLavuM, (6)eka yojana sudhInI pRthvI darpaNanI jema svaccha hovI, (7) cAlatA samaye bhagavAnanA caraNa-kamaLanA taLiye svarNa kamaLo hovA, (8) AkAzamAM jaya jaya dhvani hovI, (9) maMda sugaMdhita pavananuM cAlavuM, (10) sugaMdhamaya pANInI varSA thavI, (11) jamIna kAMTAthI rahita hovI, (12) samasta jIva AnaMdamaya hovA, (13) bhagavAna AgaLa dharmacakanuM cAlavuM, (14) chatra-caMmara, dhvaja-ghaTAMdi ATha maMgaLa dravyonuM sAthe hovuM. 10 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama zrI mahAvIra darzana karI jyAre sAdhaka jIva AvA anaMta atuSTayarUpI arahaMta parameSThinA AlaMbanathI potAnA zuddhAtmAnI sAdhanA-ArAdhanA kare che tyAre tene TUMka samayamAM Atmopalabdhi thaIne svAnubhUti pragaTa thaI jAya che. sAcA deva jeo vItarAgI, sarvajJa temaja hitopadezI hoya tene AkhakahevAmAM Ave che. A traNa guNo vagara koIne paNa ApaNuM saMbhavatuM nathI. (1) vItarAga eTale rAga-dveSa-moha temaja aDhAra doSothI rahita tene vItarAga kahevAmAM Ave che. (2) sarvajJaH alokAkAza sahita traNa loka ane traNa kALanA samasta padArthone enA guNaparyAya sAthe eka ja samayamAM pUrNa rUpe je jANe che tene sarvajJa kahe che. (3) hitopadezIH AtmAnuM hita sAcA sukhanI prAptimAM ja che ane sAcuM sukhanirAkuLatAmAM je hoya che. AkuLatA muktimAM nathI, eTale muktimArgamAM lAgavuM eja pratyeka sukhAbhilASInuM kartavya che. bhagavAnanI divya vANImAM muktinA mArgano upadeza Ave che eTale ja teo sarva jIvonA hitopadezI che. have bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna thayuM, sarvajJatA pragaTI devoe samavasaraNanI racanA karI te chatAM 65 divasa sudhI temanI divya dhvani na kharI. jyAM sudhI mukhya gaNadhara banavAnI jenI vizeSa pAtratA na hoya to kyAMthI divya dhvani khare! chevaTe IndrabhUmi gautama-pAMcaso ziSya sAthe samavasaraNamAM Avyo-bhagavAnanI mudrA joI prabhAvita thaI temano ziSya banI gayo ane mukhya gaNadhara tarIke bIrAjamAna thayo ane bhagavAnanI divya dhvani kharavA lAgI. A che bhagavAnanI jIvana yAtrAno navo tabbako: bAkInA trIsa varSa sudhI niraMtara savArabapora sAMja-cha cha ghaDI divya dhvani cAlu rahe che. temAM arihaMta bhagavAna vastunA svarUpanuM varNana kare che. vastu svabhAva vizva vyavasthA-saMpUrNa mokSamArga vagere badhuM ja varNana A divya dhvanimAM AvI jAya che. bhagavAnanI A divya dhvani gaNadharo sAMbhaLe che IndrabhUti-gautama sivAya bIjA daza gaNadharonA nAma A pramANe che: (1) agnibhUti, (2) vAyubhUti, (3) zucidatta, (4) sudharma, (5) mAMDavya, (6) moryaputra, (7) akaMpana, (8) acaLa, (9) medArya, (10) prabhAsa bhagavAnanI divya dhvanino mukhya sAra A pramANenA viSayomAM cheH (1) cha dravyonuM svarUpa, (2) karmano sidhdhAMta, (3) sAta tattvonuM svarUpa, (4) samyagdarzanajJAna-cAritranI ekatArUpa mokSamArga, (5) sAcA deva-gurU zAstranuM svarUpa, (6) bheda vijJAna, (7) AtmAnubhUti, (8) samyagajJAna, (9) anekAnta ane sthAaAda zailI, (10) nizcayavyavahAranuM svarUpa, (11) pramANa ane naya, (12) ahiMsA paramo dharma. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAja zrI mahAvIra darzana karI , mahAvIra-vANI (1) dareka AtmA svataMtra che. koI koIne AdhIna nathI.. (2) badhA AtmAo samAna che, paNa eka nathI. koI nAno moTo nathI. potAnA samAna bIjA AtmAne jANo. (3) dareka AtmA anaMtaguNothI jevAke anaMtajJAna, anaMta darzanapa, anaMtavIrya, anaMtasukhathI bharelo che. sukha kyAMya bahAranA koI padArthamAMthI AvatuM nathI. (4)AtmA ja nahIM, pratyeka padArtha svataMtra che, svayaM pariNamanazIla che, enA pariNamanamAM para padArthano koI hastakSepa che nahi. (5) dareka dravya potAnI sattAne TakAvIne kamabaddha pariNamI rahyo che. (6) dareka jIva potAnI bhUlathI pote duHkhI thAya che paNa te bhUla eka samayanI ja che, kSaNika che, mATe pote ja bhUla sudhArIne sukhI paNa thaI zake che. e bhUlamAM karma nimita che. (7) potAne nahI oLakhavo e ja jIvanI sauthI moTI bhUla che tathA potAnuM sAcuM (yathArtha) svarUpa samajavuM e ja potAnI bhUla sudhAravI che. e bhUla sudhAravAmAM sAcA deva-gurU-zAstra nimita che. e badhA pUrNa vItarAga hovA joIe. (8) jo sAcI dizAmAM purUSArtha karavAmAM Ave to dareka jIva pUrNa svarUpa prApta karI pUrNa sukhI thaI zake che eTale bhagavAna banI zake che. (9) AtmAno anubhava e ja jainadharmanI mULa cIja che. samyagdarzana-AtmaanubhavathI dharmanI zarUAta thAya che ane keme krame rAga-dveSa TaLI pUrNa vItarAgatA pragaTa thAya che. (10) bhagavAna jagatanA kartA-hartA nathI. e to samagra jagatanA jJAtA-daSTA che. mAtra jANanAra ja che. kevaLajJAna svarUpa ja che. (11) je samasta jagatane jANIne enAthI pUrNa aliptavItarAgarahI zake athavA pUrNarUpathI aprabhAvita rahIne (jagatane) jANI zake te ja bhagavAna che. vItarAgI deva che. nigraMtha muni sAcA gurU che. (12) potAne jANo, potAne oLakho ane potAno anubhava karI potAmAM samAI jAo to tame paNa bhagavAna banI jazo. A ja mahAvIrano saMdeza che! Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana jArI mahAvIrano saMdeza (1) vastunA svabhAvane vastuno dharma kahevAmAM Ave che. jaina darzana vastu svarUpanuM darzana che. A koI paMtha nathI. (2) samyagdarzana-samyajJAna-samyagvAritranI ekatAthI ja pUrNa nirAkULa sukha-mokSa prApta thAya che. (3) uttamakSamA, mAdeva, Arjava, satya, zauca, saMyama, tapa, tyAga, AkiMcana, brahmacarya A dharmanA daza aMga che ane tenA pAlanathI nirAkULa sukhanI prApti thAya che. (4) ahiMsA paramo dharma e mahAvIrano maMtra che. (5) dharma AtmAnI nirvikAra pavitra dazA che ane te dharma caitanyamUrti-anaMta AnaMdano kaMdapUrNa sukharUpa bhagavAna AtmAnA AzrayathI prApta thAya che. koIpaNa bahAranI kriyAkAMDa e AtmAno dharma nathI. (6) je potAnA AtmAnA zuddha svabhAvanuM dhyAna kare che te ja yogI che ane te janmamaraNanA cakrathI chUTI jAya che. (7) dravyadraSTithI jovAmAM Ave to pratyeka AtmA bhAvakarma, dravyakarma ane nokarmathI mukta ja che, vikAra mAtra paryAyamAM che. (8)dravyadraSTi-samyagdaSTi che, paryAyaSTi mithyASTi che. (9) potAnA bhagavAna AtmAnuM dhyAna ja mukti pradAna zreSTha dhyAna che. nija AtmAno anubhava e ja mokSamArga che. (10) jIvanuM trikALI lakSaNa upayoga che. ekamAtra jIvano svabhAva ja trikALI dhuva cheenA AzrayathI dharma thAya che. bAkI jeTalA vikalpa che te pApa-puNyanA bhAva che. jIvanuM svarUpo nivirkalpa ja che. (11) AtmA eka che, ajara, amara, avinAzI che. arUpI che. zuddha darzana-jJAnamaya che ane paranuM paramANuM mAtra emAM nathI. (12) dharmanuM mULa samyagdarzana che-cAritra kharekhara dharma che. dharma sAmyabhAva-samabhAvasamatAbhAva-vItarAgabhAva che ane A sAmyabhAva moha-kSobhathI rahita jIvanuM zuddha pariNAma che ane atIndriya AnaMda e ja sAcuM sukha che. Aja mahAvIranA jaina darzananA amUlya sidhdhAMtonuM pratipAdana che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana jaina darzananA amUlya sidhdhAMto 1. eka dravya bIjA dravyane aDatuM nathI. dareka dravya svataMtra che ane tenI dareka paryAya kamabadhdha thAya che. 2. utpAda utpAdathI che. vyaya ke dhruvathI nathI ane te potAnA SaTakArakanA pariNAmathI thAya che. 3. paryAya ane dhruvanA pradeza bhinna che. paryAya bhAvazaktinA kAraNe hoya ja che karavI paDatI nathI. 4. samyagdarzana bhUtArthanA Azraye ja thAya che. 5. dhruvanuM AlaMbana paNa vedana nathI ane paryAyanuM vedana paNa AlaMbana nathI. 6. svadravyamAM paNa dravya-guNa-paryAyanA bheda pADavA te anyavazapaNuM che. cAre anuyoganuM tAtparya eka vItarAgatA ja che. 7. dravya-kSetra-kALa ane bhAva ema darekanA sva ane para be bheda che. svadravyaH nirvikalpa vastu paradravyaH savikalpa kalpanA svakSetraH AdhAramAtra vastuno pradeza parakSetra pradeza bheda pADavo te svakALaH vastunI mULa avasthA parakALaH eka samayanI paryAya svabhAvaH vastunI mULa sahaja zakti parabhAvaH guNamAM bheda pADavo te 8. anekAntaH eka vastumAM vastupaNAnI nipajAvanArI paraspara viruddha be zakitaonuM prakAzavuM te. 9. jIvAdi sAta tattvonA samUha paNa paradravya hovAthI upAdeya nathI. 10. jJAnanA abhyAsathI bhedajJAna thAya che ane bhedajJAnanA abhyAsathI kevaLajJAnanI prApti thAya che. 11. nija svarUpa jANyuM nathI tethI anaMta bhava karavA paDyA che. tArAmAM je che teno ja anubhava kara. 12. huM to nirvikalpa, udAsIna, nija niraMjana zuddha AtmA chuM. mAruM dhyeya, zeya, lakSma, . ArAdhya karavA yogya, ramaNatA karavA yogya, ekAgratA karavA yogya, ruci, prema, ciMtana, manana anubhava, svAdhyAya dhyAna karavA yogya evo huM chuM. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIpIra zrI mahAvIra darzana vizeSa saMdezaH bhagavAna mahAvIre vyakti svAtaMtrya ane vicAronI svataMtratA para sarvatra bhAra mUkyo che. teoe vicArakone ciMtananI eka navI ja dizA cIMdhI che teoe spaSTa zabdomAM jAhera karyuM cheH "huM je kaMI kahuM chuM tene tarkanI kasoTIe cakAsIne ane anubhavathI hRdayamAM utArIne ja svIkAra karo, jo ema nahi karo to te satyaM potIkuM thaI zakaze nahI. Agama pramANanA cAbakhA vaDe, tarkamAM sabaLa prahArathI ane mArA abhUta vyaktitvanA prabhAvathI je kaMI meM rajU karyuM che tene jo upara chaluM ja svIkAravAmAM Avaze to tenAthI koI lAbha thaze nahi. te aMgha vizvAsane janma Apaze. svataMtratAnI joDe joDe samAnatAnA sidhdhAMtanuM paNa teoe pratipAdana karyuM. ekatAno AdhAra samAnatA ja hoI zake. teoe 'ApaNe eka chIe' nA sUtrane badale 'ApaNe badhAM eka sarakhA chIe" nuM sUtra ApyuM. 'ApaNe badhA eka chIe mAM vyakti svataMtratAno abhAva thaI jAya che, jyAre ApaNe badhA eka sarakhA chIe" mAM vyakti svAtaMtranI sAthe samAnatAnA AdhAre ekatA paNa sthApita thAya che ane A vAta vastusvabhAva temaja mAnasa-manovijJAnanI khUba ja nikaTa che. A rIte temano upadeza sArvadezika ane vizvazAMti tarapha laI janAro che. aMte 72 varSanI umare dIpAvalInA divase A yuganA aMtima tIrthaMkara bhagavAna mahAvIre pAvApurImAM bhautika dehano tyAga karIne nivArNanI prApti karI. te ja divase temanA prathama ziSya IndrabhUti gautamane kevaLajJAnanI prApti thaI. A bahu ja saMkSiptamAM mahAvIranA jIvananuM varNana che. A rIte bhagavAna mahAvIranuM jIvana naramAMthI nArAyaNa thavAnI ane AtmAnA kramika pUrNa vikAsanI eka suMdara gAthA che. A ghaTanA 2600 varSa pahelAMnI che. sarva hitakArI emano hitopadeza eka tIrtha banI gayo. e pote to tarI gayA, emanA pAvana upadezathI lAkho bIjA paNa bhavasAgara pAra utarI gayA, utaravAno mArga meLavI lIdho. jaya jaya zrI mahAvIra prabhu tamane koTI koTI vaMdana. have jaina darzananA gUDha rahasyo batADatA vizeSa viSayonI carcA karIe. 1 15 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAra zrI mahAvIra darzana dharmanuM svarUpa 'saLa mUno ghampo' dharmanuM mULa samyagdarzana che. prathama dharma samyagdarzana ja che. samyagdarzana ja AtmAnA jJAna-cAritra vagere badhA dharmonuM mULa che. samyagdarzana vagara bhagavAne dharma kahyo nathI. samyagdarzana A jagatamAM sarva zreSTha kalyANakArI cIja che. samyagdarzanano apUrva mahimA che. he bhavya ! anaMtakALe AtmasvarUpa samajavAnAM TANAM AvyA ane jo samyagdarzana vaDe sAcuM nahi samaja to tane koI zaraNabhUta nathI. puNya-pApa rahita caitanya svabhAvanI pratIti vagarano tAro tyAga vagere badhuM maphatanuM che, tenAthI saMsAra duHkhano aMta nahi Ave. jevo AtmasvabhAva che, tevI ja tenI pratIti karavI te samyagdarzana che ane te samyagdarzana ja ahiMsA, satya vagere badhA dharmonuM mULa che. vastusvabhAvanA bhAna dvArA samyagadarzana pragaTa karyA vagara koI paNa jIvane kadApi ahiMsA ke satya vagere dharma hoI zake ja nahi. paraMtu ajJAnapaNe mithyAtvarUpa mahAhiMsA ane asatyanuM ja niraMtara sevana hoya. AtmAnI samajaNa vagaranuM laukika satya te paNa paramArthe hiMsA ja che. para jIvonuM huM kAMI karI zakuM ema mAnavuM te mithyAtva che. mithyAtva te sarva pApanuM mULa che. je jIvane samyagdarzana hotuM nathI te jIvane bIjo koI paNa dharma hoto nathI. sarvajJadeve upadezelA dharmanuM mULa samyagdarzana che. sarvazadevanI paraMparAthI je jinamata pravarte che. temAM dharmanA svarUpanuM yathArtha nirUpaNa che. temAM nizvaya ane vyavahAra ema be prakAranuM dharmanuM kathana karyuM che. dharmanI prarUpaNA cAra prakAre che-(1) vastusvabhAvarUpa dharma, (2) uttamakSamAdika daza prakAre dharma, (3) samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa dharma ane (4) jIva- rakSarUpa dharma. tyAM jo nizcayathI vicArIe to A cAreya prakAramAM zudhdha cetanArUpa dharma eka ja prakArano che, te samajAvavAmAM Ave che. 1. vastu svabhAva te dharma darzana-jJAna pariNAmamayI cetanA te jIva vastuno paramArtha svabhAva che, jyAre te cetanAnA pariNAma sarva vikAra rahita zudhdha cetanArUpa pariName tyAre te dharma che. A rIte vastuno svabhAva te dharma ema kahetAM zudhdha cetanArUpa dharma sidhdha thAya che. ahIM zadhdha cetana pariNAmane ja dharma kahyo che, jeTalI parajIvanI dayA, dAna, pUjA, vrata, che bhakita vagerenI zubha ke hiMsAdinI azubha lAgaNI uThe te badho adharmabhAva che, dehAdinI kriyA to ' AtmA traNe kALa karI ja zakato nathI, paraMtu zubha pariNAma kare te paNa dharma nathI. dharma to zudhdha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nImI zrI mahAvIra darzana cetanAmaya che eTale puNya-pApanA bhAva thayA te mAruM kartavya nathI, paraMtu te vikAra bhAvono paNa huM jJAtA ja chuM. jJAtA-daSTApaNuM e ja mAruM svarUpa che, AvA bhAnapUrvaka jJAna-darzanamaya cetanAnI je zudhdha paryAya che te ja dharma che. dharma" te dravya ke guNa nathI paraMtu zudhdha paryAya che. dharmanA cAra prakAre kathanamAM zudhdha paryAyano kharekhara eka ja prakAra che. jeTale aMze cetanA nirvikArapaNe pariName teTale aMze dharma che ane jeTalA aMze puNya-pApanA vikAra paNe pariName teTalo adharma che. zarIranI kriyAmAM dharma mAne che to taddana bahiradaSTi-mithyAdaSTi che. ahIM to pUNyamAM dharma mAne to paNa te mithyASTi che. puNya ane dehanI kriyA to mAruM svarUpa nathI, jJAtA-daSTApaNuM e ja mAruM kharuM svarUpa che. ema jANanAra jJAnIne paNa nIcalI dazAmAM puNya-pApanA pariNAma thAya kharA, paraMtu teo ema samaje che ke puNya-pApanA vikAra rahita zudhdha cetanA pariNatimAM jeTalI sthiratA karuM teTalo dharma che ane cetanAnuM jeTaluM bahirmukha valaNa jAya te badhoya adharmabhAva che. nirmaLa paryAya pragaTI te ja dharma che, dharma kharekhara to paryAya che, paraMtu zudhdha paryAya te dravya sAthe abhedapaNuM dharAvatI hovAthI abhedapaNe vastunA svabhAvane ja dharma kahyo che. prathama puNya-pApa rahita svabhAvanI pratIta thatAM samyagdarzana dharma pragaTe che tyAre cetananA pariNAma aMze zudhdha ane aMze azudhdha hoya che. jJAnI zudhdha pariNAmamAM ja dharma samaje che, tethI teo azudhdha pariNAmane svabhAvamAM svIkAratA nathI. eTale puNya-pApa rahita svabhAvanI sthiratA vaDe krame krame cAritranI pUrNatA kare che, jyAre pUrNa zudhdha cetanA pariNAma pragaTe che tyAre kevaLajJAna pragaTe che ane puNyapApano abhAva thAya che. 'zudhdha cetanarUpa dharma' kahetAM ema sidhdha thayuM ke jJAna-darzana sivAya AtmA bIjuM kAMI karI ja zakato nathI. jJAna-darzana sivAya AtmA bIjuM je kAMI kartutva mAne te adharmabhAva che. . ekalA jJAna-darzanamaya svabhAvane mAnyo temAM paranuM karavAnI vAta ja kyAM AvI? are ! jJAnamAM zubha vikalpa paNa kyAM Avyo? cetanAno svabhAva ja vikalpa rahita jANavA-dekhAvAno ja che ane te vikAra rahita zudhdha cetanA e ja dharma che. aMtaramAM vidyamAna jJAnAnaMdasvabhAvI trikALika dhruva Atmatattva ja parama satya che. tenA Azraye utpanna thayeluM jJAna, zradhdhAne ane vItarAga pariNati ja uttama satyadharma che. vastusvarUpanI sAcI samajaNanuM nAma dharma che. 2. uttama kSamAdi daza prakara dharma AtmA krodhAdi kaSAyarUpe na pariName ane potAnA svabhAvamAM sthira rahe te ja uttama kSamAdirUpa dharma che, A rIte uttama kSamAdi dharma kahetAM paNa zudhdha cetanAnA pariNAmarUpa dharma ja sidhdha thAya che. kemake temAM cetanAnAM pariNAmane puNya-pApathI { 17 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana rI choDAvIne jJAnasvabhAvamAM ja sthira karavAnuM AvyuM. huM jJAnasvarUpa jANanAra chuM, mArA jJAnamAM koI paradravya ISTa-aniSTa nathI, mArA jJAnane mATe koI zatru ke mitra nathI, durjana sajjana nathI'. AvA bhAnapUrvaka svarUpanI sthiratA hoya tyAM ja uttama kSamA hoI zake. ApaNe sahana karatAM zIkhavuM joIe" ema para-dravyone sahana karavAnuM mAne ane svabhAvanA bhAna vagara kSamA rAkhe te uttama kSamA nathI. mAro svabhAva jANavAno che, mAruM jJAna sarva padArthone samajAve jANanAra che. jANavAmAM 'A sAruM ane A kharAba" evI vRtti te jJAnanuM svarUpa nathI. AvA bhAnapUrvaka mAna, apamAnanI vRtti toDIne svarUpamAM sthira thavuM te ja zudhdha cetanArUpa dharma che. ahIM mukhyapaNe muninA lakSe vAta karI che. chatAM samyagdaSTine paNa aMze zudhdha cetanA hoya che, pratItapaNe tene sarva dravyo pratye kSamA varte che. paralakSe krodha ke kSamAnI alpa lAgaNI thaI jAya tene jJAnI potAnA svabhAvamAM svIkAratA nathI tethI temane niraMtara aMze uttama kSamArUpa dharma varte che. AtmasvabhAvanA bhAna vagara dravyaliMgI jaina nigraMtha muni thAya ane tenA zarIrane kSAra chAMTIne jIvato bALI mUke to paNa krodhanI lAgaNI na kare chatAM tene uttama kSamA nathI, kema ke kSamAnI zubhavRttine potAnuM svarUpa mAne che. paraMtu zudhdha cetanA pariNAmanI tene khabara nathI. zudhdha pariNAmathI paNa zudhdha cetanA judI che evA bhAna vagara dharma hoI zake nahi. jJAnasvarUpamAM koIpaNa rAgano aMza nathI. azubha ke zubha baMne prakAranA rogarahita zudhdha cetanA te ja dharma che, zubha bhAva te vikAra che, tene je dharmamAM madadagAra mAne tene mithyAtvanuM mahApApa che. puNyabhAvamAM paNa lobhakaSAyanI mukhyatA che, te puNyabhAva azudhdha cetanA che. zudhdha cetanArUpa dharma to eka ja prakArano che, temAM zubha-azubha vikalpane sthAna nathI. 3. darzana-jJAna-cAritrarUpa dharma samyagdarzana, samyajJAna ane samyaccAritrae traNemAM eka zudhdha jJAna-cetanAnA ja pariNAma che. tethI darzana-jJAna-cAritramAM paNa zudhdha cetanArUpa dharma ja sAbita thAya che. zudhdha jJAna cetanAmAM puNya-pApa nathI, zarIra vigerenI kriyA nathI. ekalo zudhdha svabhAva bhAva ja che, te ja dharma che. sabhyazradhdhApUrvaka vItarAgabhAvarUpa uttama satyadharmamAM bIjA dharmo AvI jAya che. dareka vastu svataMtra satu che ema samajI ne vastusvabhAvanI samakazradhdhA ane jJAna pragaTa karavA joIe ane e samyazradhdhA-jJAnapUrvaka uttama kSamAdIrUpa vItarAga dharmanuM ArAdhana karavuM joIe. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahyo che. zarIra ane puNya-pApanA bhAvo te badhAne azucirUpa jANIne tenAthI rahita parama pavitra caitanyasvabhAvanI zradhdhA-jJAna-ramaNatA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana vaDe pavitrabhAva pragaTa karavo te ja uttama dharma che. nizcaya mokSamArga traNa kALa, traNa lokamAM eka ja che. AtmAnA zudhdha svabhAvanI prApti athavA sarvathA mokSa te sAdhya che. sAdhya AtmAnI sidhdhi to darzana, jJAna ne cAritra e traNa bhAvothI ja che, bIjI rIte nathI, e niyama che. darzana arthAtu zudhdha svabhAvanuM avalokana, jJAna arthAtu zudhdha svabhAvanuM pratyakSa jANapaNuM ane cAritra arthAt zudhdha svabhAvamAM sthiratA-temanAthI ja sAdhyanI sidhdhi thAya che. A ja mokSamArga che. te sivAya bIjo koI mokSa mArga nathI. AtmA caitanyadhanapiMDa che. enI nirvikalpa zradhdhA, svasaMvedana jJAna ane emAM sthiratArUpa vitarAgI cAritra e sAdhakabhAve AtmA pote svayaM pariName che ane e traNenI pUrNatArUpa je sAdhyabhAva te rUpe paNa pote ja pariName che. A rIte sAdhya-sAdhaka bhAvanA bhedathI be prakAre eka ja AtmA nitya sevavA yogya che. jJAyakabhAvanA be bhedajJAnanI pUrNatAno bhAva e sAdhya ane apUrNa samyajJAnarUpa pariNati e sAdhaka A rIte sAdhya sAdhaka bhAvanA bhedathI be prakAre eka ja AtmA nitya sevavA yogya che. prakAzano pUMja sAdhaka svarUpa bhagavAna AtmA pote ja sAdhaka bhAvarUpa thaIne pote ja sAdhya thAya che. vacamAM koI rAgAdinI vyavahAra ratnatrayanA pariNAmanI ene madada nathI. 4. ahiMsA paramo dharma (jIvadayArUpa dharma): 'jIvadayA'nA nAme loko zubha rAgamAM dharma mAnI rahyA che, paraMtu jIvadayAnuM yathArtha svarUpa samajatA nathI. krodhAdi kaSAya vazathI potAnI temaja parajIvanI hiMsAno bhAva na karavo te jIvadayA che, sauthI moTo krodha ne mithyAtva che ane te ja kharI jIvahiMsA che. mithyAtva choDyA vInA kadI paNa jIvahiMsA aTakI zake nahi. svajIvanI hiMsA na karavI te ja mukhya jIvadayA che. jyAre pote kodhAdi vaDe svajIvanI hiMsA na karI tyAre krodhanA abhAvane lIdhe parajIvane mAravAno bhAva paNa na Avyo, tethI parajIvanI dayA paNa AvI gaI. paraMtu svajIvanI dayA kyAre thaI zake? je jIva puNyathI dharma mAne te jIva vikAra bhAva vaDe svabhAvanI hiMsA kare che, puNyapApa rahita mAruM zudhdha svarUpa che evI oLakhANa karyA pachI dayAnI zubha lAgaNI paNa choDIne Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana svarUpamAM sthira rahI gayo ane zudhdha jJAnacetanAnA anubhavamAM lIna thayo te ja jIvadayA dharma che. eTale AmAM paNa cetanAnA zudhdha pariNAma te ja dharma Avyo. parajIvane to kharekhara pote mArI ke jIvADI zakato ja nathI, mAtra bhAva kare che. kAsoI jIvane duHkha na devuM temAM pote paNa bhego ja Avyo have potAne paNa duHkhI na karavo te kharI dayA che. azubha pariNAma vakhate to pote tIvra duHkhI thAya che ane dayA vagerenA zubha pariNAma vakhate paNa jIvane AkuLatAnuM ja vadena hovAthI te duHkhI che, tethI azubha ane zubha baMne bhAvothI jIvane bacAvavo arthAta zubhAzubha rahita ekalI jJAna svabhAva rUpa dazA karavI teTalI ja jIvadayA che. je jIva zudhdha jJAna cetanA vaDe svarUpamAM ekAgra thayo te jIvane azubhabhAva hoya ja nahi eTale parajIvanI dayA tyAM svayaM ja paLAya che. jo para jIvanI dayA pALavAnA zubha rAgamAM dharma hoya to sidhdha dazAmAM paNa para jIvanI dayAno rAga hovo joIe. paraMtu zubha rAga te dharma nathI, paNa adharma che, hiMsA che. prathama samyagdarzana vaDe svabhAvane oLakhatAM zradhdhA apekSAe ahiMsakapaNuM pragaTe che, kemake samyagdaSTI ja jIva puNya-pApanA bhAva thAya tene potAnA svabhAvanA mAnato nathI, e rIte mAnyatAmAM puNya-pApathI potAnA svabhAvane bacAvI rAkhe che, tethI tene sAcI jIvadayA che. ajJAnI jIva kSaNika puNya-pApa jeTalo ja potAne mAnIne trikALa vikArahita svabhAvano nAza kare che, te ja hiMsA che. se vaLI 'jIvadayA' ema kahevAmAM Ave che, kAMI 'zarIra dayA' kahevAmAM AvatI nathI, kema ke zarIra te jIva nathI. loko zarIranI kriyA uparathI mApa kare che te khoTuM che. zarIrathI bhinna sadA cetana svarUpa jIva che. tene zradhdhA-jJAna-sthiratAmAM TakAvI rAkhavo ane vikAramAM javA na devo te ja jIvarakSA che. 'para jIvanI rakSA karuM' evI dayAnI lAgaNI te paNa paramArthe jIva hiMsA ja che ema prathama zradhdhAmAM mAnavuM joIe ane tevI mAnyatA thayA pachI asthiratAnA kAraNe zubha vikalpa UThe, paraMtu te dharma nathI. mithyAdaSTi jIva jIvarakSAnA zubhabhAva karato hoya tyAre parajIvane huM bacAvI zakuM tathA mane A zubha bhAvathI dharma thaze ema mAne che. samyagdaSTi dharmAtmA jIva laDAI laDato hoya ane tene azubha pariNAma hoya paNa aMtaramAM bhAna hoya ke A laDAInI-dehanI kriyA mArI nathI, azubha bhAva mArA puruSArthanA doSathI thAya che teTalI hiMsA che paNa te kharekhara mAruM sAcuM svarUpa nathI. to te vakhate A be jIvomAMthI mithyAdaSTi jIvane anaMtI hiMsAvartI rahI che ane samyagdaSTi jIvane 20 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana alpa hiMsA che. are ! zradhdhA apekSA e laDAI vakhate paNa ahiMsaka che. kema ke tene aMze zudhdha cetanA pariNAma varte che, jeTale aMze zudhdha cetanA pariNAma vartatA hoya teTale aMze laDAI vakhate paNa jIvadayA vartI rahI che, ane mithyASTi jIvane jarApaNa zudhdha cetanA pariNamI nathI tethI tene jIvarakSAnA bhAva vakhate paNa jIvahiMsA ja che. A to aMtaraMga zudhdha cetanA pariNAma uparathI mApa che, zarIranI kriyA to dUra thaI paraMtu puNya-pApanA bhAva uparathI paNa jIvadayArUpI dharmanuM kharuM mApa nathI. sAra rUpaH (1) paramArtha dharma eTale ke nizcaya dharma-sAco dharma to eka ja prakArano che, pachI jIvadayA karo ke vastu svabhAva karo. temAM eka zudhdha cetanA pariNAma te ja dharma che. 'zudhdha cetanAne dharma kahevAya ane koIvAra zubhane paNa dharma kahevAya" evuM nizcaya dharmanuM svarUpa nathI. nizcayadharma to eka ja prakAre che. (2) huM AtmA koNa chuM' tenA bhAna vagara zudhdha cetanA kyAMthI lAvaze? bahAramAM jIvo mare ke jIve temanI saMkhyA uparathI hiMsA ke dayAnuM kharuM mApa nathI. samyagdarzana thatAM ahiMsAnI zarUAta thAya che. chatAM samyagdaSTine paNa asthiratAnA kAraNe jeTalI vRtti UThe teTalI cAritranI hiMsA che. paraMtu je AtmajJAna varte che teTalI jIvadayA che. (3) A rIte sAdhakane aMze ahiMsA ane aMze hiMsA baMne sAthe hoya che. ajJAnIne ekAMta jIvahiMsA ja che; vItarAgI jJAnIne saMpUrNa ahiMsA che. vastusvabhAvarUpa jaina zAsanamAM traNe kALa dharmanuM svarUpa AvuM ja che. (4) potAnA bhAvamAM anaMta para dravyonuM svAmitva abhimAna na thavA devuM ane potAnA jJAnamAtra svarUpane pUNya-pApathI paNa bhinnapaNe zradhdhAmAM TakAvI rAkhavuM evI kharI jIvadayA che. tenuM jagatane mAhAtma nathI ane zubhanuM mAhame Ave che. jeNe puNyanA vikalpathI potAne lAbha mAnyo teNe puNyanuM potAnuM svarUpa ja mAnyuM, kemake jene potAnuM svarUpa mAne tenAthI ja potAne lAbha mAne ane je jIve puNyane potAnuM svarUpa mAnyuM te jIve jagatanA badhA AtmAone paNa puNyasvarUpa mAnyA, e rIte jIve jagatanA sarve AtmAnA svabhAvane vikArI mAnyo, tethI teNe potAnI mAnyatAmAM vizvanA sarva jIvonI hiMsA karI, A mahA jIva hiMsAnuM pApa jagatane jaNAtuM nathI. (5) azubhabhAvamAM to tIvra AkuLatA che paNa zubhabhAva thAya temAM ya AkuLatA ja che. te baMne AkuLatAmAM hiMsA che, tenAthI rahita nirAkuLatA ja jJAnacetanAno jeTalo anubhava teTalI jIvarakSA che. potAnA zudhdha jIva pariNAmanI rakSA karavI, jIva pariNAmane haNavA na devA te ja (21) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA zrI mahAvIra darzana zudhdha cetanA pariNAmarUpa dharma che. zudhdha cetanA pariNAma vagara dayA ke darzana-jJAna-cAritra ke uttama kSamAdi vagere koI dharma sAco hoto nathI. jeTalo huM mArA jJAtAsvabhAvapaNe TakI rahuM teTalo dharma che. A rIte jJAnI jIva jJAtAdApaNe potAnA cetanA pariNAmane TakAvI rAkhe che te ja dharma che. daza lakSaNarUpa dharma (vizeSa) pratyeka dhArmika parvanuM prayojana AtmAmAM (potAmAM) vItarAgI bhAvanI vRddhi karavAnuM ja hoya che, paraMtu daza lakSaNa mahA parva vizeSapaNe Atma-guNonI ArAdhanA sAthe saMbaMdha rAkhe che, tethI A vItarAgI parva saMyama ane sAdhanAnuM parva che. AtmasvarUpanI pratItipUrvaka cAritra dharmanI daza prakAre ArAdhanA karavI e ja daza lakSaNa dharma che. AtmAmAM daza prakAranA sadbhAvo (guNonA) vikAsathI saMbaMdhita hovAthI ja ene daza lakSaNa mahAparva kahevAmAM Ave che. anAdikALathI ja pratyeka AtmA, AtmAmAM ja utpanna, AtmAnA ja vikAro-krodha, mAna, mAyA, lobha, asatya, asaMyama ItyAdine kAraNe ja duHkhI ane azAMta thaI rahyo che. azAMti ane duHkha dUra karavAno ekamAtra upAya Atma-ArAdhanA che. AtmasvabhAvane jevo che tevo-oLakhI, tenI ja zradhdhA karavI emAM ja jAmI javAthI, emAM ja samAI javAthI atIndriya AnaMda ane sAcI zAMtinI prApti thAya che. AvA ja Atma-ArAdhaka puruSanA hRdayamAM uttama kSamAdi guNono sahaja vikAsa thAya che. tethI e spaSTa che ke A parvano saMbaMdha Atma-ArAdhanA sAthe che, uttama kSamAdi daza guNonI ArAdhanA sAthe che. kSamAdi guNone daza dharma paNa kahe che, te A pramANe che. (1) uttama kSamA, (2) uttama mArdava, (3) uttama Arjava, (4) uttama zauca, (5) uttama satya, (6) uttama saMyama, (7) uttama tapa, (8) uttama tyAga, (9) uttama akiMcana, (10) uttama brahmacarya. A mahAparvamAM A uttama samAdi daza dharmonuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. 1 che. (22) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAjAne zrI mahAvIra darzana karI dharmanA daza lakSaNa kSamA-mArdavAdi AtmAnA nija svabhAva che ane svabhAva hovAthI dharma che. kSamAdi-svabhAvI, AtmAnA Azraye prakaTa thatI je AtmAnI nirmaLa, nirdoSa, zudhdha svabhAva paryAya e ja uttamakSamAdi daza dharma kahevAmAM Avela che. vAstavamAM A prakAre koI daza dharma to nathI paNa eka vItarAga-ratnatraya svarUpa dharmanA A daza lakSaNo che. "cAritra e ja sAkSAta dharma che." uttama kSamAdi daza AtmAnA cAritra guNanI nirmaLa paryAyo che. uttama kSamAdi zabda yojanAmAM je pUrve 'uttama" zabdanI yojanA thayelI che te samyagdarzananI sattAnI sUcaka che. samyagdaSTi-jJAnI dharmAtmAone ja A uttama samAdi daza-dharma hoya che. (1) uttama kSamA kodhanA abhAva rUpa (2) uttama mArdava * mAnanA abhAva rUpa (mRdatA-komaLatA (3) uttama ArjavA mAyAcAranA abhAva rUpa (4) uttama zauca lobhanA (IcchAnA) abhAvarUpa (pavitratA) (5) uttama satya (sat dharma) asat dharmano abhAva (6) uttama saMyama (upayoganI svasammukhatA) upayoganI parasammukhatAno abhAva (7) uttama tapa svarUpamAM pratapana- viyana rAgAdibhAvonA tyAgapUrvaka (8) uttama tyAga (zudhdha AtmAnA grahaNapUrvaka bAhya ane atyaMtara parigrahathI nivRtti) (9) uttama Acinya : (moha-rAga-dvezanA bhAvothI nivRtta thavuM) (10) uttama brahmacarya paramAM lInatAno abhAva (svalInatA) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) uttama kSamAH zrI mahAvIra darzana **** vyAkhyA kSamA AtmAno svabhAva che. kSamA svabhAvI AtmAnA Azraye je krodhanA abhAvarUpa zAMti-svarUpa paryAya pragaTa thAya che ene kSamA kahe che. (2) uttama mArdavaH mArdava paNa AtmAno svabhAva che mArdava svabhAvI AtmAnA Azraye je mAnanA abhAvarUpa zAMti-svarUpa paryAya pragaTa thAya che ene mArdava kahe che. (3) uttama ArjavaH Arjava paNa AtmAno svabhAva che. Arjava svabhAvI AtmAnA Azraye je mAyAcAranA AtmAmAM chaLakapaTanA abhAvarUpa zAMti-svarUpa je paryAya * pragaTa thAya tene Arjava kahe che. (4) uttama zauca pavitratA paNa AtmAno svabhAva che.samyagdarzana sahita-pavitra svabhAvI AtmAnA Azraye lobhanA abhAvarUpa je vItarAgI pavitratAnI paryAya pragaTa thAya te ja uttama zaucadharma che. (7) uttama tapaH (5) uttama satyaH dravyanuM lakSaNa sat che. AtmA paNa eka dravya che, tethI te sat svabhAvI che. sat svabhAvI AtmAnA Azraye AtmAmAM je zAMti -svarUpa vItarAga pariNati utpanna thAya che tene nizcayathI satyadharma kahe che. mithyAttvanA abhAva vinA to satyadharmanI prApti thavI ja saMbhavita nathI. uttama satya eTale samyagdarzana-samyajJAna sahita vItarAga bhAva. sAcI zradhdhA ane sAcI samajapUrvaka utpanna thatI vItarAga pariNati e ja nizcayathI uttama satyadharma che. (6) uttama saMyamaH saMyamana saMyama kahe che. saMyamana eTale upayogane para padArthathI khaseDI laI Atmasanmukha karavo,potAnAmAM joDavo, potAmAM ekAgra karavo. upayoganI svasanmukhatA, svalInatA ja nizcaya saMyamache. samyagdarzana vinA saMyamanI utpatti, sthiti, vRdhdhi ane lAgama saMbhavita nathI. samasta rAgAdi parabhAvonI IcchAnA tyAga vaDe sva-svarUpamAM pratapana karavuM-vijayana karavuM e tapa che. AtmalInatA dvArA vikAro para vijaya prApta karavo e tapa che. 24 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjI zrI mahAvIra darzana (8) uttama tyAgaH nija zudhdhAtmAnA grahaNapUrvaka bAhya ane atyaMtara parigrahathI nivRtti e tyAga che. tyAMga zabda nivRtti sUcaka che. nija zudhdhAtmAnuM grahaNa arthAta zudhdhopayoga ane zudhdha pariNati paNa emAM samAviSTa che. sarva para padArtho parathI udAsInarUpa pariNAma tyAga dharma che. (9) uttama Acinya jJAnAnaMda svabhAvI AtmAnA sivAya kiMtu mAtra paNa para padArtha tathA paranA lakSya AtmAmAM thatA moha-rAga-dveSa bhAva AtmAmAM nathI ema jANavuM, mAnavuM ane jJAnAnaMda AtmAnA Azraye e sarvathI nivRtta thavuM, emane choDavA e ja uttama Akicana dharma che. (10) uttama brahmacarya brahma eTale nija zudhdhAtmA ane carya eTale temAM caravuM-ramavuM e ja brahmacarya che. jJAnAnaMda svabhAvI AtmAne potAno mAnavo, jANavo ane emAM ja jAmI javuM, ramI javuM, samAI javuM, lIna thaI javuM-e brahmacarya che. sva-lInatA e brahmacarya che, to para mAM ekatvabudhdhi anelInatA no abhAva e AkiMcanya che. A rIte dharmanA A daza lakSaNanuM svarUpa saMkSiptamAM samajAvavAmAM AvyuM che.badhA e svarUpa samajI potAnA AtmAnI lInatA vaDe sukha-zAMti pragaTa kare evI vinamra bhAvanA ! 25) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana dharmano upadeza (1) he jIva! jo tuM tArA caitanya svabhAvane samaja to tArA bhavanA cheDA Avaze. (2) jevo caitanya svabhAva kahyo tevo ja tArA jJAnamAM samaja ane pachI temAM sthiratA kara to ja tArA upavAsa dayA bhakti vrata vagere sAcuM thAya, paraMtu tyAM paNa je samajaNa ane sthiratA che te ja dharma che. vratAdino rAga te dharma nathI. (3) jo tAre dharma karavo hoya to sat samAgame sAcA prayatna vaDe tuM tArA caitanyasvabhAvane samaja. sAcI samajaNa thatAM temAM ja vizeSa sthiratA vaDe rAga TaLe che. rAga TaLatAM tenA nimitto paNa hotAM nathI. e rIte sAcI samajaNapUrvaka parathI udAsIna thaIne rAga TaLyo tyAM bahArano tyAga karyo ema upacArathI kahevAya che. (4) tuM game teTalA zubha bhAvakara paNa tenAthI mithyAtvanuM moTuM pApa TaLavAnuM nathI. mithyAtvanuM pApa to sAcI samajaNathI ja TaLe che. (5) dharmane mATe "yarthAtha samajaNa" e ja pahelI kriyA che. AtmAnA astitvano svIkAra kara. (6) potAno svabhAva ja koI amUlya aciMtya che, parathI nirapekSa che, jJAnAnaMda svarUpa che. 'nirapekSa eTale paranA saMbaMdha vinAno, eTale ke potAthI ja pUro ekarUpa che. evA svarUpanA bhAna vinA saMsArano aMta nathI. zubha karI karIne kadI paNa saMsArano nIveDo nahIM Ave. zubha bhAva kAMI mokSapaNe (vItarAga svarUpe) thatAM nathI. (7) kSaNika vikAra te AtmAnuM svarUpa nathI. AtmAnuM svarUpa to trikALa vikAra vagaranuM pavitra che. temAMthI ja pavitra mokSadazA pragaTe che. jo potAnA AtmAnA pavitra svarUpe jANe, to apavitratAno nAza karIne pavitra dazA pragaTa kare. jo potAnA AtmAne vikAravALo ja mAne, to vikAranI daSTithI vikAra ja karyA kare, paNa tene TALe nahI. (8) AthI jaDanA saMyogathI rahIta ane vikArI bhAvothI paNa rahita evA potAnA pavitra jJAna svabhAvane jANavo te ja pavitra thavAno upAya che. pavitra svarUpane jANavuM" e sivAya mokSano bIjo upAya nathI. (9)"jJAtA-daSTAbhAva te ja huM chuM" eTale ke huM mArA svarUpano ja jANanAra ane dekhanAra chuM. jANanAra-dekhanAra bhAva sivAya bIjA je koI bhAvo che te badhAya mArA svarUpathI para che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana Ama prajJA vaDe aMtaramAM judApaNuM dekhavuM ane pachI te prajJA vaDe ja AtmAmAM ekAgra thavuM ne puNya-pApanA sarve bhAvo choDavA. A rIte prajJA" te ja muktino mArga che. jJAna te ja mokSanuM kAraNa che. (10) A kAMI zubhano mArga nathI. A to svabhAvano mArga che. je mULamArga anaMtakALathI cAlyo ja Ave che. badhAya mahAna puruSo A mArgane jANIne A ja mArgano Adara kare che. dharmAtmA jIvo eka jJAyaka bhAva sivAya anya koI bhAvono Adara karatA nathI. ne tene potAnA mAnatA nathI. sauthI prathama teo svarUpano yathArtha nirNaya kare che. huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM', ane pachI bhedajJAna vaDe 'huM sarvathA sarvathI bhinna chuM' ema potAnA svarUpane jANIne potAnA caitanya svarUpano anubhava kare che. (11) potAnI je vastu che tene jANyA vagara eka prakArano dharma hoya ja nahi. dharmanI rIta e ja che ke : potAnI jJAna zakita vaDe pahelA AtmAne ema jANavo ke je jJAna-darzana vaDe cetanAro te ja nizcayathI huM chuM, bIjA badhA je bhAvo che te huM nathI". (12) jJAnIne svabhAvano prema che, ruci che ne vikAra tathA saMyoga pratye udAsInatA pravarte che. (13) A rIte svabhAvano Adara ane vikArano niSedha-evuM je bhedajJAna te ja muktino upAya che. jJAnIo sadAya potAne rAgathI bhinna svabhAvapaNe anubhave che. (14) sAcI samajaNa te ja mokSano upAya che. puNya te mokSano upAya nathI. A dharmanuM sat svarUpa che. (15) puNyavaDe AtmAnI samajaNa thavAnI nathI ane bhavano aMta AvavAno nathI. mATe A paMcamakALe paNa AtmAnI samajaNa e ja kartavya che, e ja dharma che ane e atyAre paNa thaI zake che. (16) puya game teTaluM bheguM karo paNa dharma na thAya, kemake puNya te vikAra che ane svabhAva avikArI che, vikAranA guNAkArathI svabhAvanI prAptI na thAya eTale ke puNya karatAM karatAM koI kALe dharma thAya nahi. (17) jevo potAno guNa (trikALI svabhAva) che, tevo oLakhIne te guNanA AkAre potAnI pariNati kare to te sAco guNAkAra che ane je puNya-pApanA pariNAma thAya che te badhAya ne AtmAmAMthI bAda karIne ekalo svabhAva bAkI rAkhavo te sAcI bAdabAkI-(bhedajJAna). guNanI (27) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana vRdhdhi ane doSanI hAnI karatAM karatAM jevo che tevo puro svabhAva rahI gayo ane doSa TaLI gayA tenuM nAma 'mokSa' che. (18) 'jJAtA-daSTrAbhAva ja huM chuM, ne rAgano aMza paNa mAro nathI' ekavAra paNa prajJA chINI vaDe be kaTakA karIne rAgathI judApaNAno anubhava karyA pachI jo koI rAganI vRtti Ave te badhI jJAtA-dRSTA budhdhinI bhUmikAmAM purUSArthanI nabaLAIthI Ave che paNa kaibudhdhie nahI. mATe tuM bhedajJAna vaDe bhinna caitanyane pakaDIne temAM ja lIna thA. e ja muktino upAya che. (19) vartamAna aMza to dareka jIvane pragaTa che, te aMza dvArA ja kArya thAya che. te aMza jo aMtarmukha thaIne trikALI svabhAvane kabUle to tenA avalaMbane paryAyamAM vRdhdhi thaI pUrNatA pragaTe che. e ja mokSa che ane te aMza jo bahirmukha thaIne potAne vikArIpaNe ja kabUle to paryAyamAM vikAra ja thAya che, e ja saMsAra che. (20) rAgathI jJAna thatuM nathI ane jJAnathI rAga thato nathI. paNa trikALI jJAnamaya eka vastu che. temAMthI jJAna pragaTe che ane te trikALI vastumAM rAgano abhAva che. A pramANe rAga ane jJAna vacce yathArtha bhedajJAna karIne AtmAno anubhava karavo te ja mokSano upAya che dharma che. sArabhUta H AtmAnA svabhAvane jANIne tenuM grahaNa karavuM te ja pahelo, vacalo ane chello upAya che. vacce bIjA baMdhabhAva Ave te upAya nathI. paNa te baMdhabhAvane svabhAvathI judA che ema jANIne choDI devA te muktino upAya che. jJAnasvabhAva eTale jAgRta cetanasattA je kAyama pUrNa nirmaLa che, temAMthI ja vizeSa nirmaLadazA thAya te caitanyasvabhAvanA anubhavamAM lInatA karavI te ja paramAnaMdathI bharapura mokSadakSAno upAya che. 'huM zudhdha caitanyamaya sadAya eka paramajyoti chuM' evA sidhdhAMtanuM sevana karavuM te mokSano upAya che. sidhdhAMtanuM sevana eTale sidhdhAMta vaDe je vastusvabhAva batAvyo che, te vastusvabhAvanI ruci, jJAna anubhavane lInatA karavI. A ja eka mokSano upAya che. voTa vaTa voTa 28 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjIrjarIne zrI mahAvIra darzana ja vastu svarUpanA mahAna sidhdhAMta (1) dravyanI svataMtratA H A lokamAM cha dravya che (1) jIva, (2) pudgala, (3) dharmAstikAya, (4) adharmAstikAya, (5) AkAza, (6) kALa. dareka dravya svataMtra che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. jIvo anaMta che. dareka jIva svataMtra che. eka jIva bIjA jIvanuM kAMI karI zake nahi. jIvanA anaMta guNo che. eka guNa bIjA guNanuM kAMI kare nahi. eka guNanI anaMta paryAyo che. dareka paryAya svataMtra che. sukha-duHkhanI anubhUti e pratyeka jIvanI svataMtratA che. (2) kramabadhdha paryAya ; badhI ja paryAyo kamaniyamita che. je dravyanuM je kSetre, je kALe, je bhAve, je nimittathI, sarvajJaprabhue potAnA jJAnamAM je pramANe jANyuM che tema te dravyanuM te kSetre, te kALe, te bhAve te ja nimittathI te ja pramANe pariNamana thAya, temAM narendra, devendra ke jinendra kAMIpaNa karI zake nahi. (3) upAdAna-nimittanI svataMtratA : dareka paryAya tenI te samayanI upAdAnanI yogyatA pramANe goThavAyelI che te ja kramamAM Ave che. tyAre tyAM koIne koI nimittanI hAjarI hoya che, paraMtu nimitta kAMI karatuM nathI. dareka paryAyanuM kArya tenI tat samayanI yogyatA pramANe ja thAya che. jaina darzana e vastusvarUpanuM yathArtha jJAna karAve che ane sukhanI prAptI kema thAya teno upAya batAve che. jaina darzana koI vADo, veza ke saMpradAya nathI, e to pUrNa vastusvarUpa che. dareka AtmA pUrNa sukhane prApta karI zake che. - pUrNatAne prApta karela pUrNa-vItarAgI-sarvajJa puruSo dvArA tenI prarUpaNA thaI che. mATe e pUrNa satya che ane jagatanA badhA ja jIvo mATe hitakArI che. jaina darzana batAve che traNa loka, traNa kALamAM mokSano mArga eka ja che. tenuM nirUpaNa nizcaya , ane vyavahArathI be rIte karavAmAM AvyuM che. mATe nizcaya vyavahAranuM yarthAtha svarUpa samajavuM. (4) svacatuSTaya , sva caturya eTale zuM? svadravya-kSetra-kALa-bhAvane svacatuSTaya kahe che Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana AtmAnuM astitva ane svarUpa jANavA mATe A jANavuM joIe. (1) svadravya : caitanya anaMtaguNono piMDa te AtmAnuM svadravya che. anaMtajJAna-anaMta darzana-anaMta vIrya-anaMta sukha e vizeSa guNa che. astitva, vastutva, dravyatva, prameyatva, agurUlatva, pradezatva e sAmAnyaguNa che. A bIjA AtmA ane jaDadravyothI bhinna che. (2) svakSetre : asaMkhya pradezI pahoLuM te AtmAnuM kSetra che te saMkoca-vistArarUpa che. vartamAna paryAyamAM zarIra pramANa teno vistAra hoya che, chatAM e zarIrathI bhinna che. dareka dravyanuM svakSetra judu che. (3) svakALa : vartamAna vartatI paryAya e AtmAno svakALa che. dareka samayanI paryAya te samayanuM sat che, svataMtra che, potAnI SaTkArakathI svayaM utpanna thAya che. eTale parathI koI avasthA thAya e vAta rahetI ja nathI. nigodiyA jIvanI nigoda dazA te paNa teno svakALa che, karmane lIdhe nathI. se (4) svabhAva : te te samayanI paryAyamAM pariNamatA jJAnAdi bhAve trikALa rahe che. vartamAna paryAyanI sanmukha thayelo bhAva kAyama rahe che. trikALa TakanAro bhAva te AtmAno svabhAva che. have AmAMthI sAmAnya ane vizeSanI vAta vicAravI. sAmAnya (nizcaya) (1) ekarUpa abheda caitanyapiMDa (2) eka akhaMDa dravya (3) eka trikALa dravya (4) eka trikALa TakanAro th zaktirUpa bhAva (A dRSTino viSaya che) vizeSa (vyavahAra) anaMtaguNa paryAyono piMDa asaMkhya pradezI samaye samaye vartatI paryAya samaye samaye paryAyamAM pariNamatA AtmAnA jJAnAdi bhAvo sAmAnya ane vizeSa maLIne pramANajJAnano viSaya bane che. 30 (daSTino viSaya : nija kAraNa paramAtmA - eka jJAyakabhAva-paramapAriNAyika bhAva nirapekSa, kRtakRtya, nijazaktiothI pUrNa, nibaMdha, nirbhaya, nirmama, saccidAnaMda, zAzvata, anaMta vaibhavavAna, svayaM bhagavAna, jJAnamAtra, sahaja, svaccha, svAdhIna, sukhadhAma, parabhAvazUnya avyAbAdha, nitya niraMjana-dhyAnano viSaya che.) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana ane chakAraka je kriyAnA janaka hoya arthAt kriyAne utpanna karavAvALA hoya tene kAraka kahe che. kArya uparathI cha prazno uThe che. 1. kartA kone kahe che? je svataMtratAthI potAnA kAryane kare te kartA che. 2. karma kone kahe che? kartA je kAryane prApta kare che, te pariNAma tenuM karma che, 3. karaNa kone kahe che? kAryanA sAdhakatama arthAt utkRSTa sAdhanane karaNa kahe che. 4. saMpradAna kone kahe che? kArya karIne jene devAmAM Ave arthAt jene mATe kArya karavAmAM Ave che tene saMpradAna kahe che. 5. apAdAna kone kahe che? jemAMthI karma-kArya karavAmAM Ave che tene apAdAna kahevAmAM Ave che. 6. adhikaraNa kone kahe che? jenA AdhAre kArya karavAmAM Ave che tene adhikaraNa kahe che. sarva dravyonI pratyeka paryAyamAM A chaye kAraka eka sAthe varte che. tethI AtmAnI ke pulanI zuddha ke azuddha dazAmAM A chaya kArako svayaM pariNamana kahe che. anya koI kArako ke kAraNonI teo apekSA rAkhatA nathI. A chaye kArako tat svarUpamAM ja hoya che. e kArako abheda hoya che. dravyanA SakArako zakitarUpe hovAthI avyakta che. apragaTa che ane nizcaya che. paryAyanA SakArako vyaktarUpe hovAthI te pragaTa hoya che, te pariNamanarUpa che. utpAda-vyayarUpa che. tethI ja kriyA paryAyamAM thAya che. vyaktarUpa hovAthI kArya pragaTa dekhAya che. anubhavI zakAya che. dravya to trikALa dhruva che. akartA che. paryAya eka samayanI kSaNika provyarUpa che. AvuM ja kArakonuM jJAna karavuM anivArya che. - 31 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne zrI mahAvIra darzana (6) upAdAna - nimitta. kAraNa jevuM ja kArya thAya che. kAraNa anuvighAyI kAryANa'. kAryanI utpAda sAmagrIne kAraNa kahe che. utpAda sAmagrI haMmezA upAdAna ane nimittanA rUpamAM hoya che. upAdAna kAraNa kone kahe che? padArtha svayaM kAraNa-kAryarUpe pariName tene upAdAne kAraNa kahe che. upAdAna traNa prakAre jovA maLe che. 1. dhuva upAdAna - sadbhAvarUpa nimitta 2. anaMtara kSaNavartI pUrva paryAya-vyayarUpa upAdAna arthAt abhAva nimitta, 3. kSaNika utpAdarUpa upAdAna te vartamAna paryAya jemAM kArya thAya che. 1. dhruva upAdAna : paryAyamAM kArya thAya che tyAre tyAM dravya ane paryAyane avinAbhAva saMbaMdha che. 2. vyayarUpa upAdAna : anAdikALathI paryAyono pravAha je cAlyo Ave che temAM anaMtara kSaNavartI pUrva paryAyane paNa upAdAna kahe che. kema ke teno abhAva thAya che pachI kArya utpanna thAya che. 3. kSaNika utpAdarUpa upAdAna: te samayanI yogyatA - paryAyanI yogyatA te samartha upAdAna kAraNa che ane te ja paryAya kArya che. upAdAna te ja sAcuM vAstavika kAraNa che. yogyatA ja kAryanuM pratiniyAmaka kAraNa che. yogyatAnuM kAraNa paNuM sarvamAM sarvatra samAna che. yogyatA kArya vakhate hoya ja che evo sidhdhAMta che. nimitta kAraNa kone kahe che? je padArtha svayaM kAryarUpe na pariName paraMtu kAryanI utpattimAM anukULa hovAno jenA para Aropa AvI zake te padArthane nimittakAraNa kahe che. | (aMtaraMga ane bahiraMga...) nimitta paNa be prakAre jovAmAM Ave che. (1) preraka (2) udAsIna...jyAM jyAM upAdAna hoya che tyAM tyAM niyamathI nimitta hAjara hoya che. upAdAna te nizcayakAraNa che. nimitta te upacAra - vyavahAra kAraNa che. sAra: kArya eka - kAraNa cAra - (1) trikALIdhuva upAdAna (2) pUrva paryAya vyayarUpa upAdAna (3) vartamAna paryAya kSaNika upAdAna (4) nimitta bAhya ane aMtaraMga. - koIpaNa kArya vakhate pAMca samavAya sAthe hoya che. (1) svabhAva, (2) niyati, (3) kALalabdhI, (4) nimitta, (5) puruSArtha. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItIne zrI mahAvIra darzana (7) saMsAra avasthAmAM mAtra 21 guNanI azudhdha paryAyo guNa paryAya 1. jJAna ajJAna 2. darzana viparIta zraddhA 3. cAritra rAga-dveSa-moha 4. sukha du:kha 5. vIrya udho puruSArtha 6. sukSmattva nAma karmano udaya che teno abhAva thatAM sukSmatva pragaTe che. 7. agurulaghuttva gotra karmano abhAva thatAM uccanIca jAtInA bhava maTe che. 8. avagAha saMsAra avasthAmAM AyuSyanI prAptI thAya che. (thayA kare che). 9. avyAbAdha zAtA-azAtAmAM AkuLatA thAya che. 10. yoga pradezonA kaMpanarUpa azudhdhatA hoya che. 11. vastuttva aprayojanabhUta kiyA, saMsAra lAbha mATe arthakyA thayA kare che. 12. dravyakta vibhAva artha paryAyarUpa dravavuM thAya che. paryAyo badalAtI ja rahe che. 13. pradezattva vibhAva vyaMjana paryAya-navA navA AkAro thayA kare che. 14. kriyAvartI zakita kSetrathI kSetramaMtararUpa gati thayA kare che. 15. vaibhAvika zakita pote svayaM paramAM joDAtA vibhAvabhAva pariNati thAya che. 16. kartA . paranA kartApaNArUpa viparItatA thAya che. parano kartA che nahi. 17. karma paranA kAryane potAnuM mAnavArUpa viparItatA thAya che. 18. karaNa parane sAdhana mAne che. khoTA sAdhanane satya sAdhana mAne che. * 19. saMpradAna paryAya pote ja potAne dAna de che tene badale bAhyamAM dAna devAnI ke daI zakavAnI viparIta mAnyatA thAya che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana * 20. apAdAna paryAya pote ja potAthI svayaM thAya che. chatAM te parathI thAya che evI viparIta mAnyatA thAya che. 21. adhikaraNa paryAyano AdhAra paryAya che ane dravya potAnA AdhAre sadAya para nirapekSapaNe sadAya sthita che. chatAM para padArthanA AdhAranI mithyA mAnyatA utpanna thayA kare che. e sivAyanA anaMta guNonI vizeSarUpa abhivyaka paryAyo paNa trikALa zudhdha che. (8) paramAgama sAra (1) eka dravya bIjA dravyane aDe nahIM, sparze nahI. (2) dareka dravyano paryAya kamabadhdha thAya che. (3) utpAda, utpAdathI che vyaya ke dhruvathI nathI. (4) utpAda, potAnA SakArakanA pariNamanathI thAya che. (5) paryAyanA ane dhruvanA pradeza bhinna che. (6) bhAvazaktine kAraNe paryAya hoya ja che, karavo paDato nathI. (7) bhUtArthanA Azraye samyagdarzana thAya che. (8) cAre anuyoganuM tAtparya vItarAgatA" che. (9) svadravyamAM paNa dravya-guNa-paryAyanA bheda pADavA te anyavazapaNuM che. (10) dhruvanuM AlaMbana paNa vedana nahIM ane paryAyanuM vedana paNa AlaMbana nahIM. (11) svadravya eTale nirvikalpa mAtra vastu, padravya eTale savikalpa bheda kalpanA, svakSetra eTale AdhAra mAtra vastuno pradeza, parakSetra eTale pradezamAM bheda pADavo te, svakALa eTale vastumAtranI mULa avasthA, parakALa eTale eka samayano paryAya, svabhAva eTale vastunI mULanI sahajazakti, parabhAva eTale guNabheda (guNamAM bheda pADavo te). Y34) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana (12) paryAyanuM kAraNa paryAya ja che, paryAyanI sattA paryAyanuM kAraNa che, paryAyanuM sukSmatva paryAyanuM kAraNa che, paryAyanuM vIrya paryAyanuM kAraNa che, paryAyanuM pradezattva paryAyanuM kAraNa che. (9) 2nakaNikA 1. AtmA vikArarUpa thAya evI AtmAnI tAkAta nathI ane vikAra AtmArUpa thAya evI vikAranI tAkAta nathI. 2. anubhava vakhate atindriya AnaMda vedAya che, rAga nahIM, mATe rAga AtmAmAM nathI. 3. rAgane maMda pADe te dhyAna nathI, paraMtu rAgane judo kare rAgathI bheda pADe te dhyAna che, dharma dhyAna che. 4. jagatamAM pagale pagale sAvadhAna rahevuM, ahIMyA dharmamAM pAyi-paryAya bhedajJAna karavuM. upayogamAM rAgAdinuM vibhakta te samakita. 5. potAnA upayogane bhedajJAnanI kaLAmAM joDe to, prathama AtmAnI jhAMkhI thAya, pachI te anumAna jJAnano rasa paNa ghaTe ane aMtarasanmukha jJAnano rasa vadhe. te aMtarasanmukha thayeluM jJAna AgaLa vadhIne anubhava kare che. 6. trikALI dhruvanA avalaMbe je dazA pragaTa thAya te dharma che. te dazA pragaTavAmAM koIpaNa parapadArthanI ke parabhAvanI jarUra nathI. potAno svabhAva ja evo che ke teno Azraya karatAM tene jANatAM dharma pragaTa thAya. 7. anumAna jJAnamAM AtmA Ave to paNa, te kALe te anumAna jJAnano niSedha vartavo joIe ke tenAthI anubhava thato nathI, anubhava mATe to pratyakSa atindriyajJAna ja joIe. 8. AtmA jJAna upayogane AdhAre che tema prathama anumAna Ave. pachI AtmA upayogane AdhAre AtmA che evo bhedapaNa nAza thaI AtmA AtmAne ja AdhAre che. tevuM abheda pariNamana thatAM anubhava thAya che. 9. paryAyane dravyamAM vALavI-A samasta Agamano TUMkamAM sAra che. =Y 35 - Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana 10. akartApaNuM te jainadarzananI parAkASTA che. jaina darzanano sarvotkRSTa sidhdhAMta che. 11. akartApaNuM sidhdha karavA mATe kramabadhdhano sidhdhAMta lIdho che. kema ke kamabadhdha vagara akartApaNuM sidhdha na thAya ane aipaNA vagara jJAyaka sidhdha na thAya. 12. je jJAne sarvajJano ane badhA dravyonI avasthA kamabadhdha thAya che, teno nirNaya karyo te jJAnamAM svadravyano nirNaya na thAya e baMne ja nahIM. pUrNa sarvajJanI sattAno svIkAra pUrNa jJAyakanA Azraye ja thAya. mATe sarvajJane svIkAranArathI daSTi jJAyaka upara gayA vagara rahe ja nahIM. (10) kriyAnuM sthApana ane utthApana prazna : adhyAtmane jANanArA jJAnIo kiyAne uthApe che. e vAta sAcI che? samAdhAna nA jJAnIo ja kriyAnuM sAcuM sthApana kare che. (1) jJAnIo ja zuddha jIvane, rAgAdi vikArane ane zarIrAdi jaDane yarthAtha svarUpe jANe che. tethI teo ja sAcI samajaNa jJAna zraddhA vagerene jIvanI zudhdha kiyA tarIke, ajJAna puNyapApAdine jIvanI vikArI kriyA tarIke ajJAna, puNya-pApAdine jIvanI vikArI kiyA tarIke ane zarIranA halana-calanAdine jaDanI kriyApaNe barAbara sthApe che. (2) A traNa prakAranI kriyAmAM sAcI samajaNa vagerenI kriyA te dharma-kriyA che. ajJAnApuNya-pApAdinI vikArI kriyA te adharmakriyA che. ane zarIrAdi jaDanI kriyA te paravastunI kriyA che. paravastunI kriyA sAthe jIvanA dharma-adharmane saMbaMdha nathI. Ama kriyAnuM yarthAtha svarUpa jANavuM te ja kriyAnuM sthApana che. (3) jeo kriyAnuM ja svarUpa samaje nahIM ane jaDanI kriyAne jIvanI mAne, jaDanI kriyA aAtmA kare athavA jaDanI kriyAthI AtmAne lAbha-nukazAna thAya ema mAne athavA adharmanI kriyAne dharmanI mAne...teo kriyAnuM utthApana kare che. (4) ajJAnIone vastuonA yarthAtha svarUpanI khabara nathI tethI kaI vastunI kevI kriyA hoya...te teo jANatA nathI. kone kriyAnuM sthApana kahevAya ane kone kiyAnuM utthApana kahevAya te samajAvavAmAM Ave che. (5) 'sAcI samajaNarUpa kriyAthI dharmanI zarUAta thAya che paNa puNyanI kriyAthI dharma thato nathI" ema samajavuM temAM dharmanI kriyAnuM dharma-kriyA tarIke sthApana che ane adharmanI kriyAnuM adharma-kriyA tarIke sthApana che tethI te yarthAtha che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwjI zrI mahAvIra darzana karI ja " (6) puNyakriyAthI dharma thAya ema mAnavuM temAM samajaNarUpa dharmakriyAnuM utthApana che ane adharmakriyAnuM dharma-kriyA tarIke sthApana che, tethI te mAnyatA mithyA che. (7) jIvane potAnI bhAva-kriyAthI lAbha-nukazAna thAya ane zarIranI kriyAthI lAbhanukazAna na thAya ema samajavuM temAM jIvanI kriyAnuM jaDa-kriyApaNe sthApana che. te yathArtha che. (8) jIvane potAnI bhAva-kriyAthI lAbha-nukazAna thAya ane zarIranI kriyAthI paNa lAbhanukazAna thAya ema mAnavuM temAM ajIvanI kriyAnuM jIvapaNe sthApana che tethI te mithyA che. (9) "zarIranI kriyA jIva karI zake ema mAnavuM temAM jaDanI kriyAnuM utthApana che ane jIvanI kriyAnuM jaDapaNe sthApana che tethI mithyAtva che. (10) zarIranI kriyA svataMtrapaNe ja thAya che, jIva teno kartA nathI ema samajavuM temAM jaDanI kriyAnuM jaDapaNe sthApana che ane jIvanI kriyAnuM jIvapaNe sthApana che te yarthAtha che. sAra: 'kriyA eTale paryAyano pheraphAra, paryAyanuM badalavuM, kriyAnuM svarUpa jANavA mATe vastunuM svarUpa jANavuM joIe. AtmadravyamAMthI ja mokSa-paryAya Ave che. tethI AtmAnI kriyAthI ja samyagdarzana-jJAnacAritrathI ja mokSa thAya che, paraMtu vikAranI kriyA ke zarIranI kriyA mokSanuM kAraNa nathI. AtmAmAMthI mukti thAya ane vratAdinA zubha vikAra bhAvathI paNa mukti thAya ane mAnavuM temAM vikArI kriyA ane avikArI dharma-kriyAne ekapaNe mAnI, tethI te ekAMta mAnyatA che, mithyA mAnyatA che. vratadhArI saMta munine vratano je zubha vikalpa uThe che te AtmAnI dharma-kriyA nathI paNa vikArI kriyA che. ene dharma mAnavo e mithyA mAnyatA che. * phUDa ka 39 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana 5 AtmadarzananI saMpUrNa vidhi (1) mULamAM bhUla: AcArya bhagavaMtoe jIvane sauthI pahelAM anAdinI bhUla batAvI che. saMsAra paribhramaNanuM - duHkhanuM sAcuM kAraNa prathama jANavuM paDaze. eka ja zabdamAM kahevuM hoya to mithyAtve' e ja saMsAranuM kAraNa che. e vAtane judI judI rIte joIe. (a) je svarUpa samajyA vinA pAmyo duHkha anaMta." Atmasidhdhi, (ba) kSamApanAnA pAThamAM A vAta, "he bhagavAna, huM bahu bhUlI gayo...." huM jIva svarUpa chuM, Atma svarUpa chuM, jJAna svarUpa chuM, e mAruM sat svarUpa bhUlI gayo e bahu moTI bhUla che. | (ka) vIsa doharAmAM paNa doSa batAvatA kRpALu deva kahe che, "he prabhu ! he prabhu! zuM kahuM dinAnAtha dayALa, huM to doSa anaMtanuM bhAna chuM karUNAla." "zudhdha bhAva mujamAM nathI-anAdithI zubha-azubha bhAvomAM ja rahyo chuM e ja mULamAM bhUla che'. (Da) AtmasidhdhinA upasaMhAramAM kahe che, "AtmabhrAMti sama roga nahi.' tane AtmA vize bhrAMti thaI gaI che. tArUM svarUpa zuM che e saMbaMdhI tane bhrama thaI gayo che. (I) ane emanA ja bahumArmika padamAM saMpUrNa mArgano sAra batAvatAM kRpALu deva kahe che, 'upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra, atarmukha avalokatA, vilaya thatAM nahi vAra'. A moha eTale mithyAtva ane vikalpa eTale rAga-dveSa. jIvane aTakavAnA sthAno ghaNA che e vicAravA jevA che. (1) mithyAtvaH dehamAM ekattva budhdhi - (bhAsyo deha adhyAsathI AtmA deha samAna...) (2) odha saMjJAH atyAra sudhI je karyuM te odhe odhe yama, niyama, saMyama Apa kiyo) (3) loka saMjJA : lokabhayathI ke lokamAM sAruM dekhADavA dharmanI pravRtti karavI. (4) puNyanA lakSe puNyathI dharma thAya e upadeza anusAra zubha pravRtti karavI. (5) nimittamAM aTakavuM gaccha, mata ke saMpradAyanI pravRtti ke kuLagurumAM aTakavuM. (6) maMda kaSAyamAM: bAhya vrata, tapa, japa, kriyAkAMDa - kaSAyanI maMdatAmAM aTakavuM. (7) kSayopazama jJAnamAM mAtra zAstronI jANakArI, zabda jJAnamAM, carcA, vAdavivAda aTakavuM. (8) mAna kaSAyamAM kSayopazama jJAna ane maMda kaSAyanuM abhimAna.. ' (9) zubha rAgamAM rAgathI dharma thAya ema mAnI zubha bhAvamAM aTakavuM.... Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika krI zrI mahAvIra darzana karI (10) vikalpamAM : aMte "zuddha, buddha, caitanya dhAma...., huM jJAnAnaMda svabhAvI bhagavAna AtmA chuM'. evA vikalponI jALamAM aTakavuM. have A badhAthI para - nirvikalpa AtmAno anubhava to kAMIka judI ja vastu che - te ja sAdhya che ane tenuM dhyeya je trikALI jJAyaka bhagavAna AtmA-paramapariNAmika bhAva teno pramoda, parIcaya pritI, pravRtti ane prApti (anubhava) jIve kyAreya karyo nathI. A badhuM samajIne jIva kyAM aTakyo che te nakkI karavuM paDaze. teno sAra batAvatA kRpALu deva jaNAve che, jIvanA anaadhikArIpaNAne lIdhe athavA to sat purUSanI oLakhANa na thavAne lIdhe.' A saMsAra paribhramaNa aTakyuM nathI. have Ano upAya zuM? (2) sauthI prathama pAtratA joIe ane pachI abhyAsaH tajavano - yarthAtha nirNaya... pAtratAnA lakSaNa batAvatA kRpALu deva kahe che :'kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda, prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa." (vizALa budhdhi, saraLatA, madhyasthatA ane jitendrayapaNuM...' 'dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga ane vairAgya...' jIvanI AvI pAtratA - ryogyatA thAya tyAre AvI dazA hoya... 'Ave jyAM evI dazA, sadgurU bodha suhAya; te bodha suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya.' satsaMga ane svAdhyAyanA mAdhyamathI tattvano abhyAsa ane vicAra niraMtara karavo ane pachI tattvano nirNaya karavo paDaze. huM koNa chuM, kyAMthI thayo, zuM svarUpa che mAruM kharUM....", enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve jo karyA to sarva Atmika jJAnanA sidhdhAMta tattva anubhavyA. vastunuM jevuM svarUpa bhagavaMtoe batAvyuM che tenuM yathArtha jJAna karI potAnA svarUpano nirNaya karI enI zraddhA karavAnI che. huM AtmA chuM, huM jIva svarUpa caitanya chuM, huM jJAna svarUpa chuM, huM mokSa svarUpa chuM, huM sukha svarUpa chuM.' "huM jJAna AnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM" hA, vartamAna alpajJa ane rAganI avasthAmAM potAnA sat svarUpano Avo nirNaya karavo , paDaze. huM vartamAna avasthAmAM atyAre paripUrNa chuM ema pUrNatAnA lakSe zarUAta karavI e ja vAstavika zarUAta che. prathama zudhdha dravya svabhAvanI sthApanA karavI paDaze jene ApaNA jJAnano zeya, zraddhAno zraddheya, bAnano dhyeya banAvavAno che. 38, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI ane zrI mahAvIra darzana mokSa zAstramAM prathama sUtra A pramANe che. samyagdarzana-jJAna-cAritranI ekatAne mokSamArga kahe che ane have nizcaya samyagdarzananI vyAkhyA ApatA jaNAve che tatvArtha zraddhAnam samyagdarzanam" sAta tattvonuM yathArtha svarUpa jANI temAMthI jIva tattvane judo pADI tenuM zraddhAna karavAthI AtmAno anubhava-sukhano anubhava samyagdarzana pragaTe che. AvA satsaMga ane svAdhyAya niyamita karavA anivArya che. A mahAvarAne neTa prekTIza" kahevAmAM Ave che. e mATe khAsa prakAranI rUcI prathama thavI joIe. rUci e pAtratAnuM prathama lakSaNa che. (3) have bIjuM pagathiyuM che: bhedajJAna' - rojiMdu jIvana' jIva jyAre prayoganI bhUmikAmAM Ave che tyAre prathama traNa labdhio prApta karIne Avyo che. (1) kSayopazama labdhi, (2) vizudhdhi labdhi ane (3) dezanA labdhi. have jIva prAyogika labdhimAM Ave che. have dareka udayanA prasaMge-prasaMge payaya payaya bhedajJAna karavAnuM che. huM A je zudhdhAtmA chuM te (1) nokarma- zarIrAdI je saMyogo che te para padArtho che, (2) dravya karma-jJAnAvaraNIya Adi je mukhya ATha karmo che te, (3) bhAvakarma-jIvanI paryAyamAM thatA rAgAdi-vikArI bhAvo e badhAthI bhinna chuM. ema bhedajJAna karIne daSTine tyAMthI khaseDI potAnA dravya svabhAva para daSTi karavAnI che ane dRSTinA viSayamAM to potAnI nirmaLa paryAyathI paNa zuddhAtmAne judo jovAno che. 'sarvathA sarvathI bhinna chuM', anubhava vakhate zvetapaNuM vilaya pAme che. dravya-paryAyano bheda nathI raheto. vartamAna paryAya dravya sAthe abhedarUpe parINamI jAya che. paryAya potAnuM sarvasva dravyane samarpita karI de che. chUTe dehAdhyAsa to, nahIM kartA tuM karma nahi bhoktA tuM tehano e ja dharmano marma. e ja dharmathI mokSa che; tuM cho mokSa svarUpa." A padamAM anubhUtinI pUrNa vidhi batAvI che. AmAM satatu Atma-jAgRtino khyAla Ave che. 'svarUpanA lakSe sAdhanA'. dareka samaye potAnA AtmasvarUpanuM bhAna rahevuM joIe- huM to jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM bahAra je kAMIpaNa banI rahyuM che te svataMtra, kamabadhdha enI upAdAnanI yogyatA pramANe banI rahyuM che temaja mArI paryAyamAM paNa ema ja che. kyAMya kAMI pheraphAra karavAnuM nathI. badhuM sahaja sahaja sahaja hoya che. Aja jJAtAdaSTa bhAva - vitarAga bhAva che - sAmya bhAva che - A ja sukhano anubhava che.. (4) AtmAnubhUti : AvI vItarAgI dazAne AtmAnubhUti kahe che. A AtmAnubhUtino krama A pramANe samajavo. (1) sAcA deva-gurU-zAstranuM yathArtha svarUpa jANI tenuM zraddhAna karavuM. (2) sAta tattvonuM svarUpa yathArtha jANI tenuM zraddhAna karavuM. (3) sva-paranuM yathArtha svarUpa jANI tenuM zraddhAna karavuM. (4) svanuM zraddhAna - potAnA zuddha svarUpanuM zraddhAna karavuM. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana anubhUtinI rIta : jyAre vartamAna jJAnanI paryAya badhAthI-rAgAdithI paNa bhinna paDI potAnA dravya svabhAvanI pratIti - lakSa karI tyAM eka samaya mATe ekAgra thAya che (avicchanna dhArAe - dhArA tUTyA vagara) to AnaMdanA rasa sAthe AtmAno anubhava thAya che. A ja sukhanI anubhUtino eka mAtra upAya che. pachI enI ugratA vadhatAM jyAre e dhArA be ghaDI ekAgra thAya che tyAre kevaLa jJAna pragaTe che. pUrNa sukhanI prApti thAya che ane dharmanI purNAhUti thAya che. sAdhyanI sidhdhi thAya che. 'Atma bhAvana bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna re !' 'bIjuM kahIe keTaluM, kara vicAra to pAma !' 'kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna; kahIe kevaLa jJAna te, deha chatAM nirvANa.' 'anubhava ciMtAmaNi ratana, anabhuva hai rasakUpa; anubhava mAraga mokSa ko, anubhava mokSa svarUpa.' AvI anubhUtinI vAta mATe zabdo pUratAM nathI, enuM varNana thaI zake ema nathI. mAtra anubhavano ja viSaya che. (5) have bAkInuM jIvana kema pasAra karavuM tenI chevaTanI bhalAmaNo (1) jJAyaka AtmA kema oLakhAya ? AtmAno anubhava kema thAya...? saMpUrNa jIvana A kAryamAM badhI zaktiothI lagADavAnuM che. 'kAma eka AtmArthanuM - bIjo nahi mana roga', (2) 'choDI mata, darzana, Agraha temaja vikalpa; kahyo mArga A sAdhaze bhava tenA alpa.' (3) dhruvadhAmanA dhyeyanA dhyAnanI dhakhatI dhUNI dhagaja ane dhIrajathI dhakhAvavI te dharmano dhAraka dharmI dhanya che. (4) gurU AjJA sama pathya nahi - auSadha vicAra-dhyAna... (5) sauthI prathama aMdara purUSArtha karavAno che-jJAna-zraddhAna sAcA thavA joIe abhiprAyanI bhUla prathama TaLe pachI rAgAdi nIkaLe-yathArtha nirNaya- bhedajJAna aMdara jJAyaka-devanI ArAdhanAbAhyamAM sAcA deva-gurU-zAstranI ArAdhanA. saMpUrNa jIvana dharmamaya-vItarAga dazA-AnaMdanI sukhanI dazA-basa e ja jIvana !' 41 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAna zrI mahAvIra darzana zakAya 6prayojananI sidhdhi (1) tattvajJAnanI traNa bhUmikA che. (1) abhyAsanI bhUmikA (2) nirNayanI bhUmikA (3) anubhUtinI bhUmikA (2) tattvajJAnanI ruci thAya to AtmAnI laganI lAge, ruci tyAre ja thAya ke jyAre svarUpano mahimA Ave svano mahimA tyAre ja Ave ke jyAre parano mahimA chUTe. A mATe vastusvarUpa jevuM che tevuM samajavuM joIe. ' (3) prathama tattvajJAnano abhyAsa bahu jarUrI che. jevuM sAta tattvonuM svarUpa arihaMta bhagavaMto batAvyuM che ema jANavuM paDaze. prathama grahaNa-tyAga, upAdeya-heya-yaM jema che tema jANavuM paDaze. prathama abhyAsa, pachI nirNaya ane pachI anubhUti. A krama che.. (4) prayojana zuM che? sukhanI prApti. sukha e anubhUtino viSaya che. jaina darzanamAM je kAMI kahevAmAM AvyuM che tenuM tAtparya vItarAgatA" che. vItarAgatA kema pragaTa thAya? . parama vItarAga svarUpa evo potAno dhruva jJAyaka AtmA e dhyeya che enuM dhyAna karavAthI dhyeya jevuM ja rUpa dhyAnamAM pragaTa thAya che. dhyAna karanAra paryAya che. paryAyanI vizeSatA e che ke e pAmaramAMthI paramAtmA bane che. (5) trikALI jJAna je che tene paryAyamAM trikALa karavo e ja paramabodha che. paryAyamAM pragaTa thAya - vyakta thAya e parama bodha che. e dharma che. dharmanI zarUAta che. eka samayanI anubhUtinI paryAyathI dharmanI zarUAta thAya che. dharmanI jyAMthI zarUAta thAya che e cothuM guNasthAna e pote je sUkSma che. e samyagdarzanathI ja sUkSmatAnI zarUAta thAya che. evA samyagdarzananA viSayane pakaDavA mATe tIkSaNa budhdhi joIe ane upayoga paNa sUkSma joIe. tIkSaNatA AvaraNane toDavAnuM kAma kare che, ane sUkSma upayoga aMdara pravezavAnuM kArya kare che. jinavANI pAmavA mATe eka viziSTa prakAranI pAtratA ubhI karavI paDe che. jinazAsana e jIvana jIvavAno viSaya che. jeNe jIvanane AtmasvarUpa jANavAmAM lagAvyuM che e A vizvamAM sarvazreSTha che, mahAbhAgyavAna che. sarva samarpaNa, pUrI nivRti, satata manana-ciMtana-ghUMTaNa. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rii *mi zrI mahAvIra darzana (6) A vAtano sAmAnya kama A pramANe paDe che. (1) prathama pramANa jJAna janma leze. dravya-guNa-paryAya.... (2) pachI samyaka naya pragaTa thaze. nizcaya - vyavahAra (3) pachI mukhya-gauNa karaze. mukhya te nizcaya, gauNa te vyavahAra (4) jIva pakSamAM Avaze. zubha-azubha bhAva chuTaze. (5) zuddha nayano pakSa grahaNa karaze. ' (6) naya che te badhI sAkSepa hoya che tethI have anekAnta pragaTa thaze. (7) pachI pakSAtikAnta thaze. pakSapAta chUTI jaze. (8) pachI nayAtikAnta thaze. nayano pakSa chUTI jaze. (9) have samyaka ekAMtamAM niyamathI jaze. yathArtha nirNaya (10) svarUpamAM TharI jaze. (bhedajJAna, ekAgratA). (11) paryAya dravyamaya tadarUpa thai jaze. (anubhUti) 'davya ja huM chuM evuM sthApana karatI paryAya ekAgra thaI jAya che, tarUpa thaI jAya che tyAre ja dhyAna sidhdha thAya che. huM ja jJAyaka chuM' ema jJAnapUrvaka tarUpa tanmaya thaIne paryAya abheda pariNamana kare che tyAre anubhUti thAya che. have bahAranI sanmukhatA tUTI. paryAyane paryAyanI paNa sanmukhatA paNa tUTI. have vikalpa tUTyA. nirvikalpadazA thaI. have tyAM keta nathI. advaita caitanyamAtra che. have tyAM koI dravya che. koI guNa che. ke koi paryAya che evA bheda rahetA nathI. have dhyAtA-dhyAna-dhyeya, jJAtA-jJAnazeya ekameka vilasI rahyA che. aMdarano vaibhava jue to aMdara tarUpa pariNamana ryA vagara rahe nahi. paryAya paryAya maTI jAya tyAre, tyAM vedana Ave che. paryAyamAM paryAyanI tanmayatA sadhAya che, paNa e tanmayatAvALI paryAya trikALImaya thaIne pariNamI rahI che. paryAyamAM jJAyaka jaNAya che. kSaNika sat che e potAnuM visarjana karI trikALasarUpe potAnuM navasarjana kare che. jevo trikALI che evuM vartamAna banI jAya che. jevo vItarAgasvarUpa, sukhasvarUpa trikALa che tevuM vartamAna banI jAya che.! paryAya bhagavAna banI jAya che, AtmA banI jAya che... e paramAtmA che. (12) Atmapradeze AnaMda pragaTa thaze. Aja vidhi che. bIjA koTi upAya phogaTa jaze. duHkha ja UbhuM raheze. 43. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana ja (13) sauthI prathama A prazna ubho thaze. "anAdinA ajJAnI jIvane (mithyASTine) samyagdarzana pAmyA pahelA... to ekalo zubha vikalpa ja hoya ne ?' Ano uttara jJAnI gurUnA zabdomAM, "nA. ekalo vikalpa nathI. svabhAva tarapha DhaLI rahelA jIvane vikalpa hovA chatAM te ja vakhate Atma svabhAvanA mahimAnuM lakSa paNa kAma kare che, te lakSanA jore ja te jIva AtmA tarapha AgaLa vadhe che; kaMI vikalpanA jorathI AgaLa nathI vadhato. rAga taraphanuM jera tUTavA mAMDyuM ne svabhAva taraphanuM jora vadhavA mAMDyuM tyAM (savikalpa dazA hovA chatAM) eklo rAga ja kAma nathI karato paNa rAganA avalaMbana vagarano svabhAva taraphanA joravALo eka bhAva tyAM kAma kare che ane teno jora AgaLa vadhato... vadhato purUSArthano koI apUrva kaDADo karIne nirvikalpa AnaMdanA vedana sahita te jIva samyagdarzanane pAmI jAya che. (14) jJAna to ene kahevAya jemAM vadana hoya. trikALIne jANe te jJAna. bAkI badhuM ajJAna..... parane jANatA kSayopazama jJAnanI koI kiMmata nathI. paryAya potAnA astittvanI sthApanA karatI haMmezAM utpanna thAya che. e bahAramAM astitvanI sthApanA kare to te paryAya azudhdha kahevAya che ane sva. sanmukha thaIne dravyamAM nija astittvanI sthApanA kare to tene zuddha paryAya kahevAya che. Ama bahirmukhatA ane aMtarmukhatA che. sanmukha eTale astittvanI sthApanA. paryAya dhruva dravyamAM potAnuM astitva sthApatI pragaTa thAya che tyAre te paryAya potAnuM paryAyatva choDI de che ane huM ja dhuva dravya chuM', ema tarUpa thaI jAya che. emAM pariNamI jAya che. basa ! ahIM vedana Ave che." niHzaMkatA.... nirbhayatA... niHsaMgatA....nizcitatA.... mAtra jJAtA.... paryAya badhAthI udAsIna thaI jAya che... 'vastu vicArata dhyAvate, mana pAme... vizrAma; rasa svAdata sukha upaje, anubhava yAko nAma.' 'upaje moha vikalpathI samasta A saMsAra aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahi vAra." dhyAnanI paryAya pariNamana pAmatI hovA chatAM ema kahe che ke, huM to dhyeyarUpa paripUrNa vastu chuM" Ama samyaka ekAMta ja karavuM paDaze. vastu anekAntathI siddha thAya che, samyaka ekAMtathI tenI prApti thAya che. * (15) jenuM je jJAna hoya tene te jANe nahIM ane parane huM jANuM chuM evo bhrAmaka bhAva * ubho thAya che e bhramane nAma ApavAmAM Ave che. ajJAna-mithyAtva e ja saMsAranuM mULa che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI zrI mahAvIra darzana | dRSTinA joravALo satsaMga jene maLato nathI. te zAstromAM rokAI jaze. ajJAnane jJAna mAnI levAnI bhayaMkara bhUla te karaze. jJAnanuM kArya zuM? mAtra jANavuM... nA, zraddhAnapUrvaka jANavuM te jJAnanuM kharuM kArya che. vyavahAramAM paNa je putra-pitAnI AjJA mAne tene putra kahevAmAM Ave che. paryAya dravya daSTi kare che eno artha ema che ke daSTinI paryAya to huM khaMDa nahIM, paNa akhaMDa dravya chuM ema pariNamI jAya che. samyagdarzananI paryAya enA svakALe Avaze. e tarapha na jo, tuM pote ja mokSa svarUpa cho. svabhAva jo, saMyoga nahIM. tuM to sadAya jayavaMta pratyakSa ata caitanya cho. aMtima zvAsa sudhI Ama jIvye paLe paLe jAgRtatA - bhedajJAna. (16) jJAnanI paryAyamAM jyAre jJAnanI paryAya jaNAtI baMdha thaI jAya che tyAre Akho jJAyaka jaNAya che. abheda pariNamananI vAta che. cetanA sarvasva evo huM je Akho jJAyakadravya-guNa-paryAya sahita huM ja-jJAyaka chuM, huM paryAya nathI. zubhathI haThIne Ama zuddha thavAya che. sva.-saMvedana tyAre Ave che ke jyAre paryAya dravya sAthe ekameka tarUpa thaIne aMdara aMtaramukha pariNamI jAya che. bhagavAna AtmA enA nirNayAtmaka jJAnamAM Avyo, enA bhAvamAM AtmA jevo che tevo bhAsyo ane tarUpa paryAya pariNamI jAya te maya-paryAya pariNamI enuM nAma aMtaramukhatA che. jJAnanuM pariNamana jJAyakamaya thayuM e jJAna ekAMta svaprakAzaka ja che. jJAnanI vartamAna paryAyanuM sAmarthya svane jANavAnuM che. jJAna jJAnamAMthI uThe che, to ukela Ave che, e aMtarapariNamana che. evuM pariNamana thatAM vedana Ave che. vedana che to AnaMda che. A abheda pariNamananI vAta che. paryAya apariNAmI thaIne pariNamI rahI che. paryAya sarva taraphathI samasta prakAre potAno trikALI dhruva bhagavAna AtmA che emAM potAnuM sarva astitva sthApita karIne pariNamI jAya che. AhA! AvuM bhAvabhAsanapUrvakanuM je pariNamana thaI jAya che tyAre tyAM A paryAya che ane A dravya che evuM tyAM rahetuM nathI. AnaMda AvI rahyo che evo bheda paNa asta pAmI gayo che. basa! pratyakSa AnaMdanuM veda vedAI rahyuM che. mahimA Aveto rUci aMtamurNa thAya Ama pratItipUrvaka aMdaranuM pariNAma e puruSArtha che. (17) jJAnanI vartamAna paryAyanuM sAmarthya svane jANavAnuM che. A-bAla-gopAla saune sadAkALa akhaMDa pratibhAsamaya trikALI sva jaNAya che. paNa tenI daSTi paramAM paDI hovAthI tyAM ekattva karato thako 'jANanAra jaNAya che' tema nahIM mAnatAM, rAgAdi para jaNAya che ema (45) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI ajJAnI para sAthe jANato mAnato hovAthI tene vartamAna avasthAmAM akhaMDano pratibhAsa thato nathI. ane jJAnI to, "A jANanAra jaNAya che te ja huM chuM" ema jANanAra jJAyakane ekattvapUrvaka jANato-mAnato hovAthI tenI vartamAna avasthAmAM (jJAna kaLAmAM) akhaMDano samyaka pratibhAsa thAya che. (18) pratItipUrvaka aMdaranuM pariNamana e purUSArtha che. dhyAna karanArI paryAya ema dhyAne che ke huM to dhyeya chuM... e hA hA ! tyAre dhyAnanI sidhdhi thAya che-prayojananI sidhdhi thAya che-sukhanI anUbhUti thAya che. (19) taravAnI copaDI vAMcavAthI taratA nahIM AvaDe, e DUbaze. vAto karavAthI vaDA na thAya. e prayoga karavo paDe. ' zAstra jJAnathI ukela Ave tema nathI. zabda jJAnathI anubhUti nahIM thAya. zAstra ane zabda e para che. samyagdarzananI sanmukhatA raheze tyAM sudhI paNa samyagdarzana nahIM thAya.' e to pariNAma tarapha lakSa jAya che. paryAyanA Azraye navI paryAya upajatI nathI. jJAyaka trikALI bhagavAnanuM lakSa thatAM samyagdarzana pragaTe che. are ! dhruva dravyane ciMtanano viSaya banAve tyAM sudhI paNa samyagdarzana nahIM thAya. paNa huM ja dhruva dravya chuM evuM abhinna tAdAtma pariNamana thaze tyAre samyagdarzana thaze. jyAM sudhI bheda rahe che tyAM sudhI abhedamAM nahIM javAya. guNanA Azraye paNa bhedanA vikalpa uThe che. (20) A tattvajJAna adbhuta ane apUrva purUSArtha mAMge che. anAdi kALathI A jIvane parano svIkAra vartI rahyo che. tyAMthI lakSa haTAvIne trikALI svanuM lakSa karavAnuM che. Avo svIkAra e purUSArtha che. nirvikalpa, nirlepa, nirapekSa, paripUrNa, akhaMDa, abheda, eka-sadAya zuddha-zudhdha evo anAdi dhruva AtmA enuM lakSa karavAthI samyakattva pragaTe che. e daSTino viSaya che, zraddhAnuM zraddheya che, jJAnanuM zeya che, dhyAnano dhyeya che. nirvikalpa dravya svabhAvanuM dhyAna karavAthI vikalpo virAma pAme che. paryAya nathI to rAga nathI. rAga nathI to vikalpo nathI. mAtra vItarAgatA ja che. eka mAtra AnaMda ! AnaMda !! AnaMda ja che !!! anubhUtino A kALa che. asaMkhya pradeze AnaMdanA phUvArA UDI rahyA che, sukhano sAgara. ratnono bhaMDAra enA hAthamAM AvI gayo.. AvI nirvikalpa anubhUtinI dazA sarvene pragaTa thAo e bhAvanA. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana 7jainazAsana zuM che? je purUSa zuddha AnaMdaghana caitanyasvarUpa AtmAne abadhdhaskRSTa, ananya, avizeSa, niyata ane asaMyukta dekhe che eTale ke aMtaramAM anubhave che te sarva jinazAsanane dekhe che. samasta jaina zAsananuM rahasya te AtmAe jANI lIdhuM. bhagavAna AtmA nitya mukta svarUpa zubhAzubhabhAva rahita, trikALa zuddha caitanya vastu che. evA AtmAno bhAvazrutajJAnathI anubhava karavo e anubhava zudhdhopayoga che. e vItarAgI paryAya che ane e ja jaina dharma che. vItarAgI dazA te jaina zAsana che, e ja dharmanuM rahasya che. (1) ananya - dehathI bhinna (norma) (2) abadhdhaskRSTa - parathI bhinna (dravyakarmathI bhinna) (3) asaMyukta - rAgathI - vikArIbhAvothI bhinna (bhAvakarmathI bhinna) (4) niyata - paryAyothI para (aupazamika, mAyopathamika, kSAyika bhAvothI bhinna) (5) avizeSa - abheda- guNabhedathI bhinna A rIte zuddha nayanA viSayabhUta bhagavAna AtmAne yukta pAMca vizeSaNothI kema konAthI bhinna che e batAvavAmAM Avyo che A jaina zAsana arthAt anubhUti te zuM che? zrutajJAna pote AtmA che. bhAva zrutajJAna-zuddhopayogathI je AtmAno anubhava thAya e AtmA ja che. svarUpanI vItarAga svasaMvedanadazA-pratyakSI jJAnanI anubhUti je pragaTa thaIe AtmA ja che. rAgAdi je che AtmA nathI, anAtmA che. dharmAne paNa anubhUti pachI je rAgano aMza bAkI che te anAtmA dravyazrutamAM A ja kahyuM che ane e ja anubhavamAM AvyuM. mATe jJAnanI anubhUti te ja AtmAnI anubhUti che. kema ke bhAvakRtamAM je trikALI vastu jaNAI te vItarAga svarUpa che ane enI anubhUti je pragaTa thaI te paNa vItarAga pariNati che. bhagavAna AtmA trikALa mukata svarUpa ja che. eno paryAyamAM anubhava thavo e bhAvazrutajJAna che, zudhdhopayoga che. anubhUtimAM pUrA AtmAno namUno Avyo mATe AtmA ja che. tethI dravyanI anubhUti kaho ke jJAnanI anubhUti kaho eka ja cIja che. sarvajJa svabhAvI AtmA ekalo jJAnasvabhAvI che ane enI anubhUti jJAnasvarUpa ja che. jJAnanI paryAyamAM ekalA jJAna, jJAna, jJAnanuM vadana thavuM ane zubhAzubha joyAkAra jJAnanuM DhaMkAI javuM tene sAmAnyajJAnano AvirbhAva ane vizeSa joyAkAra jJAnano tirobhAva kahe che ane Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana e pramANe jJAnamAtrano anubhava karavAmAM AvatAM jJAna-AnaMda sahita paryAyamAM anubhavamAM Ave che. jeo ajJAnI che, jJeyomAM Asakta che temane AnaMdano svAda Avato nathI. caitanyasvarUpa nija paramAtmAnI jemane rUci nathI evA ajJAnI jIvo rAga ke parajJeya che, temAM Asakta che. vrata, tapa, dayA, dAna, pujA, bhakti evA je vyavahAra ratnatrayanA pariNAma che temAM jeo Asakta che, zubhAzubha vikalpone jANavAmAM jeo rokAyelA che evA jJeya-lubdha jIvone AtmAnA atindriya jJAna-AnaMdano svAda Avato nathI. zubharAganI-puNyabhAvanI jemane rUci che temane AtmAnA AnaMdano svAda Avato nathI. ajJAnIne vastu pratye je rAga che teno svAda Ave che, vastuno nahIM. vastu pratye rAgamAM Asakta ajJAnI jIvane rAgano svAda Ave che ane te AkuLatAmaya che, adharma che. AtmAno svAda to anAkuLa AnaMdamaya che. '"vastu vicArata dhyAvarte, mana pAme vizrAma; rasa svAdana sukha upajai, anubhava yAkau nAma.'' vastu ne jJAyakasvarUpa tene jJAnamAM lai aMtaramAM dhyAna kare che tene mananA vikalpo, rAga vizrAma pAme che, mana zAMta thai jAya che tyAre atindriya AnaMdanA rasano svAda Ave che. anAkuLa sukhano svAda Ave che te anubhava che. '"anubhava ciMtAmaNI ratana, anubhava hai rasakUpa; anubhava mAraga mokSano, anubhava mokSa svarUpa. "" zeyomAM Asakta che te indriyonA viSayomAM Asakta che. je padArtho indriyo vaDe jANavAmAM Ave che te indriyonA viSayo che. pAMca dravyendriyo, bhAvendriyo ane indriyonA viSayabhUta padArtho traNene indriya gaNavAmAM AvI che. e traNene jItIne eTale ke temanA taraphano jhukAva-rUcine choDIne enAthI adhika arthAt bhinna potAnA jJAnasvabhAvane-atindriya bhagavAnane je anubhave che te jaina zAsana che. potAnA svajJeyamAM lIna che evI A anubhUti-zudhdhopayogarUpa pariNati te jainazAsana che. rAgano svAda, rAganuM vedana anubhavamAM e jaina zAsananI virUdhdha che tethI adharma che. zubhakriyA karavI, e zubhabhAva karatAM-karatAM vyavahAra karatAM-karatAM dharma thaze evI mAnyatA mithyAttva che. enAthI juduM zubhAzubha rAgathI bhinna aMtara AnaMdakaMda bhagavAna AtmAne zeya banAvI jJAyakanA jJAnanuM vedana karavuM e jinazAsana che, dharma che. A anubhUtine ja jaina zAsana kahevAmAM AvyuM che. 48 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana sArAMza: (1) AtmA je trikALI vastu che e jinasvarUpa ja che. jinavaramAM ane AtmAmAM kAMi phera nathI. (2) pratyeka AtmAno dravyasvabhAva to trikALI Avo ja ekarUpa che. je bhagavAna thayA te AvA AtmAno pUrNa Azraya karI nirmaLa paryAya pragaTa karIne thayA che. (3) zudhdhopayoga vaDe jinasvarUpa bhagavAna AtmAmAM ramaNatA karavI...' ene jANavomAnavo-anubhavavo ene jaina zAsana kahyuM che (4) A jaina zAsana paryAyamAM che, dravyamAM nahIM. A pUrNa jinasvarUpa AtmAne grahaNa karanAra zudhdhopayoga e ja jainazAsana che. paramezvarano paramamArga che. (5) jeNe AvA AtmAne AvI rIte jANyo nathI eNe kAMipaNa jANyuM nathI. Atma padArthanuM vedana-anubhava-pariNati e jainazAsana che. (6) paryAyadaSTimAM AtmAne badhdhasRSTa, anyaanya, avasthArUpa, aniyata, bhedarUpa ane rAgarUpe dekhe che e jaina zAsana nathI. (7) dayA, dAna, bhakti, pujA, vrata pALe e kAMi jaina zAsana nathI, ke jaina dharma nathI. e to badhA rAga bhAva che. (8) aMtaramAM ekarUpa paramAtmAtattva sAmAnya svabhAva je nirlepa bhagavAna che ene jANavo-enI pratIti-zraddhA ane ramaNatA karavI-evo je zudhdhopayoga che te jaina zAsana che. (9) A jaina zAsana bAhyadravyazruta temaja atyaMtara jJAnarUpa bhAvazrutavALuM che. dravyamruta abadhdhasRSTa AtmAnA svarUpane nirUpe che. bhAvadyuta AtmAno anubhava kare che. (10) dvAdazAMgajJAna vikalpa che. zudhdhAtmAnubhUti mokSamArga che. vItarAgI zudhdhAtmAne anusarIne je anubhava thAya e anubhUti mokSamArga che. ke rAga (11) sarvajJa svabhAvano anubhava je zudhdhopayoga e jaina zAsana che. vyavahAra jaina zAsana nathI. (12) jaina dharma koi saMpradAya nathI, e to vastunuM svarUpa che. zughdhanayanA viSayAmRta caitanyasAmAnya trikALI dravyano anubhava karavo tene ahIM jaina zAsana kahe che. jIvanuM sAcuM jIvana (1) potAnA caitanyajIvanathI trikALa jIve ane caitanyasvabhAvamAM svasanmukha thai mokSane sAdhIne sAdi anaMtakALa sidhdha dazAnuM AnaMdamaya jIvana jIve e ja AtmAnuM sAcuM jIvanacaritra che. 49 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ja zrI mahAvIra darzana (2) zuddha caitanyabhAva prANarUpa jIvana trikALa che. (3) dareka dravya svataMtra che. eka dravya bIjA dravyanuM kAMI karI zake nahi. tArA AtmAne para sAthe to kAMi saMbaMdha nathI. (4) potAnuM dravya ane potAnI avasthA (paryAya) e be aMzo vaccenI badhI ramata che. temAM je dravyaaMza che te dhruva che-dhovya che ane paryAya aMza utpAda-vyayarUpa che. (5) dhruvamAM AvaraNa ke azudhdhatA na hoya, te nirAvaraNa zudhdha ekarUpa che. azudhdhatA, zudhdhatA, baMdhana ane mokSa e paryAyamAM che. (6) caitanyasvabhAvI bhagavAna AtmAnuM trikALI svarUpa pAriNAmika - paramabhAvarUpa che. anaMta guNa sahita trikALa. TakatuM jIvatatva te paramabhAva che. tenA Azraye mokSamArga khUle che. jIvanA anaMtaguNo trikALa pAriNAmika bhAve che. abheda evA eka paramabhAvane dhyAvavoanubhavavo te mokSamArga che. (7) mokSamArga traNabhAvarUpa che; mokSa eka kSAyikabhAvarUpa che, baMdha te udayabhAvarUpa che ane baMdha-mokSa vagarano pAribhAmika bhAva che. (8) dravya apekSAe jotAM ekarUpa vastu che temAM pariNamana nathI, pariNamana to paryAya apekSAe che. (9) anAdi-anaMta ekarUpa dhavabhAva te nizcima ane mokSamArga vagere paryAyabhedo te vyavahAra. (10) baMdhane TALuM ne mokSa karuM-evA vikalpomAM AkuLatA che, sahaja eka jJAyakabhAvaparamasvabhAva ke je baMdha-mokSa rahita che, temAM upayogane joDatAM baMdha-mokSanA koI vikalpa rahetAM nathI, ne nirvikalpa anubhavano parama AnaMda anubhavAya che. (11) dravya ane paryAya evA be aMzarUpa vastu che, temAM dravya aMza akriya che, paryAya aMza sakriya che. dravyaaMza pAriNAmika bhAvarUpa che ane sakriya evo paryAya aMza cArabhAvIrUpa che. A rIte AtmAnA pAMca bhAvo che. (12) pAriNAmika-paramabhAva dravyarUpa che, bIjA cAra bhAva paryAyarUpa che. mokSamArgarUpa traNabhAva che, svabhAvanI oLakhANa ane ekAgrarUpa paryAya te aupathamika, kSAyopathamika ane sAyikabhAvarUpa (zudhdha bhAva) rUpa che. rAgAdika-vikArabhAvo te audAyika bhAva-parane lakSe thatAM azudhdha bhAva-A saMsAra avasthA che. 50 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAjA zrI mahAvIra darzana karI ja jaina darzanano sAra- vItarAgatA (1) jaina dharma vastunA yathArtha svarUpanuM nirUpaNa kare che. sane sat tarIke sthApe che ane ane asat tarIke sthApe che. (2) vItarAgatArUpa bhAvane bhalo kahIne tenuM sthApana kare che ane rAga-dveSa-ajJAna bhAvone burA kahIne teno niSedha kare che. arthAt tene choDavAnuM prarUpaNa kare che. (3) koipaNa jIva tema ja vastune bhalI-bUrI kaheto nathI. guNane bhalA kahe che. avaguNane bUrA kahe che. Ama jANavuM e yathArtha jJAna che. (4) jaina darzananuM mULa bheda vijJAna che. guNa tema ja avaguNane jema che tema jANavA joIe". (5) jaina darzanamAM guNanI apekSAe pUjA svIkAravAmAM AvI che koIpaNa vyakti pUjA svIkAravAmAM AvI nathI. samyaka prakAre - pUrNatAnA laddo zarUAta karIne tame kame rAga-dveSa TALIne vItarAgatA ' pragaTa karavI e ja jaina dharmanuM prayojana che. (7) jainamatamAM anya mithyAmato (mAnyatAonuM) khaMDana karavAmAM jyAM Ave che tyAM paNa vAdavivAdanuM prayojana nathI. sat nirNayanuM prayojana che. potAnA jJAnane prAmANika ane spaSTa banAvavA mATe tema ja sanI daDhatA mATe ja te jANavuM yogya che. rAga-dveSanI vRdhdhi karavA mATe te nathI. jyAM sudhI zraddhAmAM ane jJAnamAM vItarAgatA na pragaTe ane rAganA eka kaNiyAne paNa sAro mAne to tyAM sudhI jIvane jaina dharmano aMzapaNa pragaTe nahi. pahelAM jJAna-zraddhAmAM vItarAgatA-pachI cAritramAM vItarAgatA pahelethI chelle sudhI je rAga thAya tene ja choDAve che. (9) prathama samyagdarzana ane AtmajJAna kema pragaTe e ja upadeza che ane nizcaya samyagdarzanamAM badhA ja guNo jJAna-darzana-cAritranI paryAya vItarAgarUpe kema pariName e ja prayojana che.. (10) A rIte vItarAga bhAva e ja jaina darzananuM prayojana che. je bhAvathI pUrNa sukhanI prAptino anubhava thAya vItarAga bhAva pote ja jaina dharma che. rAga te jaina dharma nathI. 51) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjI zrI mahAvIra darzana (11) AtmAno svabhAva jJAna che. jJAnanuM kArya mAtra jANavAnuM che. te A rIte che. (1) jJAnanuM kArya jANavAnuM (2) jJAnanuM kArya zraddhAnapUrvaka jANavAnuM e kharuM kArya (3) jJAnanuM kArya zraddhAnapUrvaka potAne ja jANavAnuM jethI rAga-dveSanI utpatti jana thAya. (12) jANavAmAM kAMIpaNa rAgadveSa karavo te jJAnano svabhAva nathI. je rAga thAya te jJAna svabhAvathI bhinna che. AvuM bhedajJAna karavuM te dharmI jIvonuM kartavya che. e bhedajJAna ja dharma che. (13) jIvane dareka prasaMge prasaMge, payaya payaya vItarAgabhAva ja kartavya che. (14) jIvane potAnA sukha svabhAvamAM rahevuM e ja kartavya che. (15) jema deza, kuTuMba ke zarIrAdi koipaNa kAraNe rAga-dveSa kartavya nathI. tevI ja rIte deva-gurU-dharmanA kAraNe paNa rAga-dveSa kartavya nathI. (16) je rAgane potAnuM kartavya mAne che te potAnA vItarAgI svabhAvane mAnato nathI. e mithyAdaSTi che. sAra : svabhAvamAM je vItarAgatA paDI che te paryAyamAM kema pragaTa thAya e ja jaina darzanano bodha che. prayojana che. vItarAga bhAva (1) traNe kALanA tIrthakarono eka ja prakAre upadeza che. 'tuM sarvano jJAtA-draSTA cho. tArI paryAyamAM paNa je rAgAdi thAya teno paNa tuM jJAtA cho. tArA svabhAvamAM abhedatA ane sthiratA karavI te ja tArUM prayojana che. svabhAvamAM ekatA thAya ane vikAra upara daSTi na jAya e ja tAtparya che. svabhAvamAM abheda thavAthI vikAra TaLI jAya che. "vikAra TALuM ema jene dRSTi che tene paryAya upara daSTi che. paryAyadaSTi rAkhavAthI vikAra TaLato nathI; paNa svabhAvamAM daSTi karIne ekAgratA karatAM ja vikAra TaLI jAya che. AtmasvabhAva paripUrNa che, temAM vikAra nathI ne bhedapaNa nathI. ema akhaMDa svabhAvanI daSTi karavAnuM ja mULa prayojana che. (2) A akhaMDa svabhAvanI daSTi karavI te ja "kevaLI bhagavAne joyuM hoya tema thAya" (kamabadha pariNamana thAya) evI pratIta che. te ja dravyadaSTi che, te ja zudhdhanayana viSayanuM lakSa che, te ja samyagdarzana che, te ja dharma che. (3) abheda svabhAvanI mukhyatA ane bhedanI gauNatA arthAta AtmasvabhAvano ja Adara 'e jaina zAsanano mULa pAyo che. Fpara) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItanI zrI mahAvIra darzana karIne (4) jIvanuM mULa prayojana vItarAga bhAva che. vItarAga bhAvanA be prakAra che (1) daSTimAM vItarAgatA ane (2) cAritramAM vItarAgatA. (5) pahelAM dRSTimAM (jJAna ane zraddhAmAM) vItarAgatA thAya che. mArA abheda caitanya svabhAvamAM rAga nathI, paryAyamAM rAga thAya te samyagdarzananuM - vItarAgadaSTinuM kAraNa nathI. paNa te rAga sAthenI ekatA to mithyAtvanuM kAraNa che, ane te rAgano Azraya choDIne svabhAvanI ekatA karavI te samyagdarzananuM kAraNa che. ' e pramANe jANIne abheda svabhAvanI mukhyatA karatAM vItarAgadaSTi pragaTe che ane tyAM rAgano niSedha svayaM varte che. (6) vyavahArano Azraya mAnavo te mithyAtva che ane svabhAvanA Azraye vyavahAranA Azrayano lopa karavo te samyagdarzana che. (7) parane ane AtmAne saMbaMdha nathI" e samajavAnuM prayojana zuM? para sAthe saMbaMdha nathI eTale para lakSe je vikAra thAya te mAruM svarUpa nathI. ema para sAtheno saMbaMdha toDIne, tema ja potAnI paryAyanuM lakSa paNa choDIne abheda svabhAvanI daSTi karavI, te ja AtmAnuM prayojana che. (8) cAreya anuyoganA kathananuM tAtparya vItarAgabhAva ja che. (9) badhA padArthonI kamabadhdha avasthA thAya che, mAro koI para padArthomAM adhikAra nathI. ema samajIne svAzraya karavo ane para pratye udAsa thavuM, te prayojana che. kamabadhdha paryAyanI zraddhAvALAne potAnI paryAyamAM paNa udAsInatA thaIne dravyadRSTi thaI hoya che. (10) vyavahArano hetu paramArtha batAvavAno che, tene badale vyavahAramAM ja je aTakI gayo, te jIva vItarAgatA tarapha DhaLyo nahi paNa rAgane ja poSaNa karyuM. zudhdha svabhAvanI zraddhA ane sthiratA rUpa vItarAgabhAva tathA rAgano niSedha e ja prayojana che. svAzrayabhAva karavo te ja vItarAgatAnuM mULa che ane temAM ja jIvanuM sukha che. svAzrayapaNuM ane vItarAgatA e ja jainadharmanI vizeSatA che. kevaLajJAnanuM svarUpa : (1) jyAre vartamAna jJAnanI paryAya, potAnA nija svabhAvane dhyeya banAvI. upayoganuM lakSa tyAM ekAgra kare che ane je dhArA tUTyA vagara-akhaMDa jJAna be ghaDI sudhI tyAM sthira thAya che. potAnA svabhAva sivAya kAMi ja jaNAtuM nathI. te zukala dhyAnanI avasthAne kevaLajJAna pragaTayuM ema kahevAya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karmanI bhASAmAM mohano kSaya thavAthI (aMtamuharte paryata kSINakaSAya nAmanuM guNasthAna pAmyA bAda) jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya-e traNeno eka sAthe tyAre kSaya thAya che. te dazAne kevaLajJAna pragaTyuM ema kahevAya che. (2) jIva dravya eka pUrNa akhaMDa hovAthI tenuM jJAna sAmarthya to saMpUrNa che. saMpUrNa vItarAga thatAM saMpUrNa sarvajJatA pragaTe che. jyAre jIva saMpUrNa vItarAga thAya tyAre karma sAtheno nimitta-naimittika saMbaMdha evo hoya che ke mohakarma-jIvanA pradeze saMyoga-rUpe rahe ja nahi, ene moha karmano kSaya thayo kahevAya che. (3) jIvanI saMpUrNa vItarAgatA pragaTa thatAM ja turata ja saMpUrNa jJAna pragaTe che tene kevaLajJAna kahevAya che kAraNa ke te jJAna, zudhdha nirbheLa, akhaMDa, rAga vagaranuM, caitanyanuM ghana svarUpa hoya che. te dazAmAM jIvane kevaLI bhagavAna kahevAya che. bhagavAna samasta padArthone jANe che tethI kAMi teo kevaLI kahevAtA nathI, paraMtu kevaLa" zudhdhaAtmAne jANatA-anubhavatA hovAthI pUrNa sukhano anubhava karatAM hoya che. te sthiti mAtra (kevaLa) jJAna svarUpa ja hoya che. (4) bhagavAna yugapad pariNamatA-samasta caitanya vizeSAvALA kevaLajJAna vaDe anAdinidhana niSkAraNa asAdhAraNa svasaMvedhamAna caitanyasAmAnya jeno mahimA che tathA cetaka svabhAva vaDe ekapaNuM hovAthI je kevaLa (ekalo, nirbheLa, zudhdha, akhaMDa) che evA AtmAne AtmAthI AtmAmAM anubhavavAne lIdhe kevaLI che. jANanakriyAmAM evo zudhdha AtmA jaNAya che. anubhavAya che. (5) Atmasidhdhi zAstramAM kahyuM che ke : kevaLa nija svabhAvanuM akhaMDa varte jJAna, kahIe kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa." (6) bhagavAna parane jANe che-e vyavahAranuM kathana che. eno artha che "ema che nahIM." kema ke bhagavAna saMpUrNa jJAnapaNe pariNamatA hovAthI koipaNa dravya-guNa-paryAya temanA jJAna bahAra nathI. nizcayathI to kevaLajJAna potAnA zudhdhasvabhAvane ja akhaMDapaNe jANe che. vyavahAra kevaLajJAna lokAlokane yugapatuM jANe che ema kahevAya che. , (7) kevaLajJAna svarUpathI ja utpanna thayuM che, svataMtra che tathA akrama che. kevaLajJAna pragaTa ' thAya che te ja samaye kevaLadarzana-saMpUrNa vIrya pragaTe che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (8) kevaLajJAna thatAM bhAva mokSa thayo kahevAya che (A arihaMta dazA che) ane AyuSyanI sthiti pUrI thatAM cAra aghAtI karmono abhAva thaIne dravyamokSa thAya che; te sidhdha dazA che. kevaLajJAnapUrvaka ja mokSa thAya che. (9) A AtmA vyavahAranayathI kevaLajJAna dvArA lokAlokane jANe che ane zarIramAM rahevA chatAM paNa nizcayanayathI potAnA AtmasvarUpane jANe che, e kAraNe jJAnanI apekSAe vyavahAranayathI sarvagata che, pradezonI apekSAe nahi. jevI rIte rUpavAna padArthone netra dekhe che, paraMtu tenAthI tanmaya thatAM nathI. ahIM koI prazna kare ke jo vyavahAranayathI lokAlokane jANe che ane nizcayanayathI nahi to sarvajJapaNuM vyavahAranayathI thayuM, nizcayanayathI na thayuM? (10) samAdhAna jevI rIte potAnA AtmAne tanmaya thaIne jANe che tevI ja rIte padravyane tanmayapaNe jANato nathI, bhinna svarUpe jANe che, te kAraNe vyavahAranayathI kahyuM, kAMI parijJAnanA abhAvathI kahyuM nathI. jJAnathI jANapaNuM to nija ane paranuM samAna che. tanmayatAno prazna che. 'jANanAro jaNAya che, kharekhara para jaNAtuM nathI vAta to chadmastha avasthAmAM upayoga eka ja ThekANe hoya che. eTale jyAM lakSa hoya te jaNAya. jo jANanAra tarapha (sva) tarapha lakSa hoya to sva jaNAya ane para tarapha lakSa hoya to para jaNAya che. sarvajJanI avasthAmAM yugapat sarva jaNAya che. sarvajJa dazAmAM vItarAgI avasthA utpanna thavAthI have sarvajJa potAnA AtmAne ja tanmayapaNe jANe che ane lokAlokapaNa jaNAya che. have rAga-dveSa temaja duHkhI thavAnA doSano bhaya nathI. ajJAna dazAmAM e bhramathI ema mAne che ke para jaNAya che. paNa parasaMbaMdhInuM potAnA jJAnanuM ja jJAna che e samajaNa thaI nathI. e daSTinA viSayamAM e bhrama dUra karAvavA. 'jANanAro ja jaNAya che kharekhara para jaNAtuM nathI' ema daSTi parathI haTAvavA ane svanI pratIta ane lakSa karAvavA ema kahevAnuM prayojana che. prayojananI sidhdhi karavA mATe. (55) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je ne zrI mahAvIra darzana karIne , samabhAva AtmAnA zAMtirUpa pariNAma te samabhAva che. AtmA zAMtino kaMda che, pote kartA thaIne svataMtrapaNe svabhAvanA AdhAre samabhAve pariName che. svabhAvano Azraya choDIne bIjAne AdhAre samabhAva mAne tene kadI samabhAva hoya nahI. A vAtane vizeSapaNe vicArIe. (1) dharmajIvanadaSTi AtmAnA svabhAva upara hoya che, tethI tene badhAya jIvopara samabhAva hoya che. te AtmAnA trikALI svarUpane mAne che, paNa paryAya jeTaluM svarUpa mAnato nathI, ane bIjA jIvone paNa paryAya jeTalA svarUpe mAnato nathI. tethI tene koI jIvane zatru ke mitra tarIke joto nathI, Atma svarUpane jue che, mATe tene bIjAnA pariNamanane dekhIne rAga-dveSa thatA nathI, paNa samabhAva ja rahe che. (2) huM bIjAnuM kAMI karI zakuM ke bIjA mAruM kAMI karI zake ema to kadI banI zake nahi, e DhatAthI jJAnI koIno zatru ke mitra nathI, kemake te jANanAra jJAyamUrti svabhAvasaMpanna tattva che ne badhAya jIvone evA jue che, jANe che ane AvI svabhAvaSTimAM samabhAva che. (3) dharmajIvane AvI svabhAvadraSTimAM pUNya-pApano paNa svIkAra nathI. paryAyamAM asthiratAne lIdhe alpa rAga-dveSa thAya che, paNa te bIjAne zatru ke mitra mAnIne thatA nathI. teno svabhAvamAM svIkAra na hovAthI, te rAga-dveSa vakhate ya jJAnasvabhAvanI ekatA ane zraddhA chUTatI nathI, tethI jJAnIne kharekhara rAga-dveSa thatAM nathI, paNa svabhAvanI ekatAthI samabhAva ja che. (4) jJAnI jIvane potAmAM paryAyaSTi TaLI gaI hovAne lIdhe tethI parajIvane paNa paryAya jeTalo jANatA nathI, tene koI divasa svabhAvanI zraddhA ane ekAgratA chUTIne rAga-dveSa thatAM nathI, rAga-dveSa thAya e paryAya jeTalo AtmAne mAnatA nathI, A rIte jJAnIne paryAyabudhdhinuM kArya AvatuM nathI. potAnA AtmAmAM paryAyabudhdhine TaLIne svabhAvaSTi thaI che. tethI huM rAga-dveSa karanAra chuM" ema jJAnIne bhAsatuM nathI, mATe parajIvomAM paNa rAgAdi-paryAya dekhIne temane rAgadveSa thato nathI. temanuM jJAna rAgathI adhika ja rahe che. AnuM nAma ja samabhAva che. paryAyabudhdhi TaLI javAne lIdhe bhagavAnane dekhIne ke nigodanA jIvane Adine dekhIne rAga-dveSa thato nathI, jJAnInI draSTi potAnA rAga-dveSa rahita trikALI svabhAva upara hovAthI-svabhAvano Azraya hovAthI-svabhAvanA AdhAre samabhAve pariName che. A nizcaya samabhAva che. (5) jJAnI jIvone paryAyanuM jJAna to thAya che, paraMtu paryAyabudhdhi thatI nathI. tethI te badhAya jIvone paramAtmA ja jANe che A-samyagdaSTinuM cihna che. paryAyane jANavA chatAM jJAnI jIvane paryAyabudhdhinA rAgAdi jarApaNa thatA nathI, mATe kharekhara to jJAnI jIvo paryAyane jANatAja nathI-ema svabhAva draSTinuM jora che ane te svabhAva dRSTinA jorathI samabhAva che. (56 - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana Atma-svabhAva upara jenI ddaSTi nathI te jIva badhA AtmAone samAna jANato nathI, paNa zarIranA bhedathI te jIvamAM bheda pADe che, tethI te bIjAne zatru ke mitra mAne che. tene samabhAva nathI (6) 'huM jJAna svabhAva chuM ane badhA ya jIvo jJAnasvabhAvI ja che. evI dRSTimAM jJAnIne badhAya para samabhAva ja rahe che, koIpaNa jIvane jotAM temanA upara rAga-dveSa thato nathI, kemake te zraddhAnapUrvaka jANe che ke jJAnasvabhAvamAM koI paradravya ke parajIva lAbha ke nukasAna karatuM ja nathI. potAnA svabhAvanA Azraye ja badhApara samabhAva rahe che. 'huM ane badhA jIvo pUrNa paramAtmAsvarUpe ja chIe' evI dravyadRSTi vagara samabhAva rahI zake nahIM. trikALI svabhAvanA AdhAra vagara paryAyabudhdhi TaLe nahI ane samabhAva Ave nahIM. zatru pratyenA dveSa pariNAma ke mitra pratyenA rAga pariNAma te vikAra che, te AtmAnI paryAyamAM thAya che, ane te TALIne samabhAvarUpa vItarAga pariNAma paNa AtmAnI paryAyamAM ja thAya che. tene badale potAnA samabhAvanuM ke rAga-dveSanuM kAraNa parane mAne te jIva to potAnI paryAyanI svataMtratA paNa nathI mAnato. tethI zatrune dekhIne ekatA buddhino dveSa ane mitrane dekhIne ekatAbudhdhino rAga tene thAya che, tene anaMto viSamabhAva che. (7) jJAnI jANe che ke 'mArA AtmasvabhAvamAM vikAra nathI, parane kAraNe vikAra thato nathI. mArI vartamAna dazAnI (jJAna-guNanuM jadhanya pariNamana) nabaLAI ekAgra thavAnI asamarthatAthI rAga-dveSa thAya che, teTalo huM nathI' AvI mAnyatAthI jJAnIne samabhAva che. (8) jJAnI jANe che ke-'mAro samabhAva koI bIjAnI apekSAthI nathI paNa mArA svabhAvanA lakSe ja mAro svabhAva che. ' mAro samabhAva (1) zarIranA Azraye nathI, (2) nimitto-paradravyonA Azraye nathI, (3) rAganA AdhAre nathI, (4)karmonA Azraye nathI, (5)deva-gurU-zAstranA AdhAre nathI, (6) A badhAne jANanAra vartamAna jJAnanI paryAya tenA AdhAre paNa nathI. 'huM trikALI eka zuddha, svataMtra vikAra rahita pUrNa jJAnasvabhAva chuM evA svabhAvane Azraye mAro samabhAva che" tethI jJAnIne badhApara samabhAva che. (9) ahIM to potAnA pUrNa svabhAvamAM paryAya pariNamI gaIne paryAyabudhdhi chUTI gaI te ja samabhAva che. bhagavAna AtmAnI pratIti karIne tenA Azraye je samabhAva pragaTaco teno kartA AtmA pote che, bIjo koI samabhAva karAvanAra nathI. kSaNikaparyAya jeTalo ja AtmAne na mAnatAM AtmAnA trikALI svabhAvane mAnavo tene zAstro 'dravyadRSTi' kahe che, te ja samabhAva che, te ja dharma che. e (10) 'anAdi-anaMta jJAnamUrti AtmA che, te ja huM chuM, vartamAna hAlatamAM je rAga-dveSa thAya te mAruM kAyamanuM svarUpa nathI, bIjo koI te rAga-dveSa karAvato nathI, mArI puruSArthathI nabaLAIthI 57 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana ja ja te rAga-dveSa thAya che paNa te nabaLAI ke rAga-dveSano mArA svabhAvamAM svIkAra nathI." Ama potAnA svabhAvanA Azraye dharmajIva koIne paNa zatru ke mitra mAnatA nathI, paNa badhAya AtmAone potAnA jevA paripUrNa caitanyamUrti ja mAne che, tethI tene sarva upara samabhAva ja che. potAnA svabhAvane rAgathI judone judo ja anubhave che. tethI jJAnIne kharekhara rAga thato ja nathI paNa svabhAvanI ekatA ja vadhe che. (11) badhA ya jIvo paripUrNa siddha samAna che evI daSTithI jonArane bIjAnuM bhaluM buruM karavAnI mAnyatA kyAM rahI? tene koInA upara rAga-dveSa karavAno abhiprAya na rahyo eTale tene abhiprAyamAM anaMta samabhAva pragaTyo. traNa kALamAM koI koInuM bhaluM ke bUruM karavA samartha nathI. svabhAvathI badhAya AtmAo samAna che" AvI zraddhA jyAM sudhI jIvana kare tyAM sudhI tene sAcI samatA na hoya eTale dharmana hoya. svabhAvanI pratIta vagara sAcI samatA hotI nathI. sAco samabhAva hoto nathI. (12) potAnI paryAyamAM vItarAgatA-samatA-zAMti-sukha kema pragaTe tenI vAta che. huM jIva svarUpa chuM, jIva tattva chuM zarIra vagere to ajIva tattva che, puNya-pApanA bhAva Astrava tattva che, tenAthI jIvatattva juduM che. ane jANavAnI je vartamAna jJAnanI paryAya che te eka samaya pUratI che, te eka samayanI dazA jeTaluM jIvatatva nathI. evA jIvatatvanI zraddhAthI samabhAva pragaTe che. (13) trikALI jIvatatvanI daSTi hovAthI jJAnIne paryAyadaSTi nathI arthAt jJAnIo jIvane paryAyane jeTalo mAnatA nathI tethI temane zraddhA apekSAe paryAyabudhdhinA rAga-dveSa thatAM ja nathI. paryAyane jANavA chatAM dravyasvabhAvamAM ekatAnI-ekAgratAnI vRddhi thayA ja kare che, paryAyabuddhimAM aTakatA nathI. mATe temane koI paryAya upara viSamabhAva nathI paNa badhI ja paryAyo upara samabhAva che. svabhAvadaSTi ja samabhAva che. (14) svabhAvadaSTivALo jIva sidhdhaparyAya vakhate paNa tenA pUrA svabhAvane dekhe che ne nigodaparyAya vakhate paNa tenA pUrA svabhAvane dekhe che, tene badhI paryAyo upara samabhAva rahe che. svabhAvabuddhino hakAra ane paryAyabudhdhino nakAra te ja samabhAva che. (15) "AtmA vartamAnabhAva jeTalo nathI paNa trikALa akhaMDa jJAnamUrti che." evI zraddhA te dravyabuddhino svIkAra che ne paryAyabudhdhino asvIkAra che. trikALI svabhAvanI buddhinI AtmAne mAnanAra samyagdaSTi che ane paryAyabudhdhithI AtmAne mAnanAra mithyASTi che. (16) dharmane paryAyamAM alpa rAga-dveSa hovA chatAM samyaka zraddhArUpa samabhAva kevo hoya tenI vAta che. aviratI samyagdaSTi karatAM samyagdaSTi zrAvakane samabhAva vizeSa hoya che ane munione to tenAthI paNa vizeSa hoya che. tethI tene paramasAmAyika kahevAya che. gRhasthane paNa samyaka Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana jekTa zraddhAna-jJAnapUrvaka jeTalo samabhAva che teTalI sAmAyika che. potAnA pUrNa jJAnasvabhAvano Adara ane vikArano anAdAra te jJAna-darzanarUpa sAmAyika che. (17) pahelAM mithyAtvane lIdhe ema mAnato ke 'puNya-sArAM ne pApa kharAba, amuka mane lAbha kare ne amuka nukasAna kare," tethI zraddhA ane jJAnamAM viSamabhAva hato. have, koI para mane lAbha-nukasAna karanAra nathI ne puNya tathA pApa baMne mAruM svarUpa nathI' evA svabhAvanA Azraye samyaka zraddhA thatAM jJAna-darzanamAM samabhAva pragaTyo te ja dharmadazA che. jene evI dharmadazA pragaTI hoya te badhAya jIvone samAna jAge che. ' (18) jagatamAM koI zatru-mitra nathI, ekendriya-paMcendriya badhAya jJAnadarzananI mUrti che Ama jonArane konA kAraNe rAga thAya ane konA kAraNe dveSa thAya? parane dekhavAnA kAraNe je rAgadeSa mAnato te rAga-dveSa TaLI gayA, ne badhA upara samabhAva thaI gayo-A dharma che. A duHkhamAMthI saMsAra paribhramaNamAMthI chuTavAno upAya che. sukhano upAya che. (19) jJAnI jIva svabhAvaSTithI badhAya jIvone samAna jANe che tethI sAmA jIvonI paryAyamAM je phera che te kAMI maTI jato nathI. paryAyathI to siddha che te siddha che ane nigoda te nigoda che.siddhane siddha ane nigodane nigoda tarIke jANavuM te kAMI viSamabhAvanuM kAraNa nathI. paNa siddhane siddha paryAya jeTalA ja mAnIne tenA para rAga ane nigodane nigoda paryAya jeTalo ja mAnIne tenA para lepa karavo evI paryAyabuddhi ja viSamabhAvanuM kAraNa che. ane tenAthI judI dravyadaSTi e ja samabhAvanuM kAraNa che. (20) jJAnI parane jANe te vakhate paNa svabhAvanI ekatA TaLatI nathI, tethI samabhAva che. kevaLI bhagavAna (sarvajJa) badhAya jIvone ane badhAya paryAyone jANatA hovA chatAM temane svasvabhAvanI saMpUrNa ekatA hovAthI samabhAva ja che, paryAyane jANavA chatAM paryAyamAM ekatA buddhi thatI nathI tethI sarvajJa badhAya jIvone zuddhasvabhAve ja jANe che, ema kahevAya che. tevI rIte sAdhaka samyagdaSTi jIvo paNa potAnI svabhAvasattAne zuddha jANatA thakA bIjA badhAne paNa zudhdha ja dekhe che. AvI daSTimAM svabhAvadaSTi rAkhIne paryAyane jANe che tyAM temane svabhAvanA phaLanI ja vRdhdhi eTale ke samabhAvanI ja vRddhi che. sArarUpa: (1) jIva pote potAnA svabhAvathI Izvara che. jaDa tenI zaktithI Izvara che. (2) uparanuM huM karuM evI je mAnyatA che te to jaDabuddhi mithyASTi che. (3) "mArI paryAyamAM je rAgAdi thAya teno huM kartA chuM, te mAro svabhAva che ema je mAne che te paNa paryAyamUDha mithyASTi che. (5 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (4) anaMta jJAna-darzana-vIrya svabhAvano Adara te dravyadRSTi che. te nizcayadRSTi che, te satyadRSTi che, te dharma che, te samabhAva che, te sukha che. te ja sukhano mArga che. OU (5) je trikALI TakatA svabhAvamAMthI mArI paryAyano pravAha nIkaLe che te svabhAvano ja mAro AdhAra che-Ama svabhAvano Azraya te ja dharma che. te ja samabhAva che. te (6) samyagdarzanathI ja samabhAva hoya che. (7) jene potAnA jJAnasvabhAvanI dRSTi che te badhA jIvone jJAnasvabhAvI jANe che. (8) jJAna svabhAvane koI zatru ke koI mitra nathI, eTale potAnA jJAnasvabhAvanI dRSTithI badhA upara samabhAva rahI gayo. (9) 'puNya-pApa baMne mArA svabhAvathI judA che' ema jANyuM eTale tenA upara paNa samabhAva rahI gayo. (10) A rIte potAnA ekarUpa svabhAvanI jene dRSTi che te badhA jIvone samAna jANe che ne tene samabhAvarUpa dharma che. sAmyabhAva 'samabhAva' sarva zAstranA dohanano sAra che. sAmyabhAva karo, upazamabhAva kaho ke vItarAgabhAva kaho-badhuM eka ja che. (1) AtmAnuM svarUpa ja vItarAga akaSAya, samabhAva svarUpa che. tenI dRSTi, jJAna ane te rUpa pariNamana thavuM e ja dharma che. AtmA jJAnAnaMdasvarUpa che, tenuM vedana kare che te svasaMvedana jJAnI che. AvI jJAnIne vItarAga bhAva hoya che, samabhAva hoya che. (2) vItarAga svasaMvedana jJAnI pUrva upArjita karmono kSaya kare che ane navA karmono praveza thavA detAM nathI. teo bAhya ane atyaMtara sarva parigrahane choDI parama zAMta svabhAvane kare che arthAt jIvana-maraNa, lAbha-alAbha, sukha:dukha, zatru-mitra, tRNa-kaMcana,ItyAdI vastuomAM eka sarakhA (samarUpa) pariNAma rAkhe che. samatAbhAvane prApta thAya che. (3) jJAnI-muni-dharmIne potAnA vItarAga svabhAvanI ddaSTi ane jJAna che tathA vItarAga svabhAvamAM lInatA che. e to potAnA vItarAga svabhAvanA DhALAmAM DhaLI gayA che ane atIndriya amRtarasane pIe che. muninI dRSTi saMyogo para nathI, e to jJAnasvarUpamAM che, jJAna svarUpanuM jJAna che. zraddhAna che. ane jJAnasvarUpamAM samatAnI pariNati che. munine jJAtApaNAnuM pariNamana thaI gayuM che. tethI bAhya dareka cIjamAM samabhAva varte che. (4) munirAjane AnaMda svabhAvanI dRSTi ane temAM lInatA thaI je ane AkuLatA ane AkuLatAnA nimitto chUTI gayA che. tethI vItarAge kahelA sarva zAstronA rahasyabhUta vItarAgI dRSTi, vItarAgI jJAna ane vItarAgI sthiratAne prApta thayA che. 60 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karI (5) sarva zAstromAM eja tAtparya che ke jJAyakanI dRSTi kara ! jJAna paNa jJAyakanuM kara ane sthiratA paNa jJAyakamAM kara! A traNeyamAM vItarAgatA ja che, e ja sarva zAstrono sAra che. (6) saMyoga (anukULa ke pratikULa), nimitta (sAcA deva-guru-zAstra ke kama) ane rAga (vikArI paryAyo, saMyogI bhAvo) e traNenI upekSA karIne zuddhAtmAnI daSTi kara ! saMyoga ane nimittanuM lakSa choDIne AtmAnuM lakSa kara ! nimitta ane saMyogIbhAvane choDIne sthiratA karavI te sarva zAstronuM tAtparya che ane tenA phaLamAM vItarAgatA che sAmyabhAva che. (7) Ama, "nimitta, saMyoga ane saMyogIbhAvonI upekSA karavI ane svabhAvanI apekSA karavI' AmAM daSTi, jJAna ane cAritra traNeya AvI jAya che. AvA zAstronA rahasyane jANatAM munirAja vItarAga paramAnaMda eka sukharasanA AsvAdI thayA thakA samabhAva pragaTa kare che. (8) vikalponA aneka prakAra che te badhAmAM duHkha ja che jyAre sukhano eka ja prakAra che. e sukharasa-AtmAnaMdarasano AsvAda karatAM atIndriya AnaMdane sevatAM muni vItarAga bhAve pariName che, kAraNa ke atIndriya AnaMdano svAda ja evo che ke samabhAva-vItarAgabhAva thaI jAya che. (9) AtmA eTale atIndriyajJAna ane AnaMdanI mUrti. AvA AtmAne jeNe dRSTi ane jJAnamAM laIne teno svAda lIdho te atIndriya AnaMdamAM tRpta tRpta thaI jAya che. atIndriya AnaMdamAM tRpta thayelA munine samabhAva thaI jAya che. AvI samabhAvI dazAne munipaNuM athavA cAritradazA kahevAya che. AvI dazAnA dhAraka sAdhune sAdhu kahevAmAM Ave che. (10) mArA svarUpamAM ja AnaMda che evI daSTi thavI tenuM nAma ja samyagdarzana che. AvI samyagdaSTi jene thaI te have zubhAzubha vikalpamAM ke saMyogamAM AnaMda mAnato nathI. AtmAmAM ja AnaMda che ane A AkuLatA che te mArAthI para che ema AnaMda ane AkuLatAnuM athavA to svabhAva ane vibhAvanuM bhedajJAna thavuM te samajJAna che. (11) paramAtmA pote ja AnaMdamUrti che, temAM najara nAkhavAthI nidhAnano vikAsa thayo che-nidhAna khUlavA lAge che. A nidhAnamAM vikalpa hoto nathI, samabhAva hoya che. AvA jJAnasahita AnaMdamAM TharatAM saheje samabhAva thaI jAya che. * (12) Avo samabhAva'- vItarAgabhAva" e cAre anuyogono sAra che. bAra aMgano sAra che. vItarAgI divyadhvanino sAra che. (13) AdarathI samabhAvane ja dhAraNa karavo joIe. AtmA jevo che tevI tenI daSTi, jJAna ane lInatA e samabhAva che. vikalpano (zubhAzubha bhAvo) Adara nahI karatAM, A samabhAvano Adara karavA yogya che. 191) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (14) samabhAvanA Adara sivAya anya vAtothI zuM prayojana che? 'lAkha bAtakI yahI bAta hai, nizcaya ura lAvo..' zuddha svarUpanI dRSTi, zuddha svarUpanuM jJAna, ane zuddha svarUpamAM lInatA samabhAva ja bAra aMga ane mokSamArgano sAra che. sAthe vrata, pujA-bhakti, dayAdAnanA bhAva Adi hoya tenuM phakta zAstromAM jJAna karAvyuM che paNa mULa vastuto 'samabhAva' ja che. (15) 'AdarathI samabhAvane dhAraNa karavo joIe..' mAre bahArathI khasIne aMdara AvavuM paDe che ema na hoya, aMdara AvavAmAM ja sukha-zAMti che mATe tene AdarathI dhAraNa kara ! bIjuM badhuM choDI de. bIjAmAM kAMI sAra nathI. samabhAva ja sArabhUta hovAthI AdaravA yogya che. vastunuM pariNamana to kSaNe kSaNe badalatuM ja rahe che. kSaNa pahelAM jIvana ane bIjI kSaNe mRtyu joIne du:khI na thaIza. baMnemAM samabhAvane dhAraNa karaje. jagatane maraNataNI bIka che paNa jJAnIne AnaMdanI lahera che. (16) aMtaramAM samAvAmAM sukha che mATe teno Adara kare ! bahAramAM DokIyA karavAmAM duHkha che mATe tene choDI de ! samabhAva e ja jIvanuM svarUpa che ane te ja AdaraNIya che. bhagavAna AtmAne yAda karIne temAM TharI jA. bIjA bhagavAnane yAda karavA rahevA de, bIjAne yAda karavAmAM vikalpa UThe che tyAM samabhAva raheto nathI. mATe huM bhagavAnane yAda nahI karuM to avinaya thaI jaze ema nathI. vikalpa chUTaze to kharo vinaya thaze. svabhAvamAM samabhAva thaze e ja satno Adara che. (17) Avo mAraga che bhAI ! kAyaranA kALajA kaMpI uThe tevuM che. trilokanAtha tIrthaMkara paramAtmAe A pharamAvyuM che ke amArA pratyenA vikalpano Adara na kara! ame ja tane tArA samabhAva svarUpano Adara karavAnuM zAstro dvArA kahIe chIe. sAmyabhAvano Adara karavAmAM ja vinaya che, temAM koIno avinaya thato nathI. vikalpane bhUlI, sarvanI apekSA choDI, eka mAtra samabhAva-sAmyabhAvano Adara kara! potAnA amRta AnaMdamAM TharavuM e ja sarva zAstronuM tAtparya che. sarvajJa vItarAganA kahelA samasta paMtha (samasta prakAranI kathana zailI) ane bAra aMga A samabhAvarUpa sUtranI ja TIkA che. bIjI rIte kahIMe to sarva zAstranuM tAtparya vItarAgatA ja che. teno artha e che ke nimitta ane nimittanA lakSe thatAM bhAvanI upekSA karavI ane AtmAnA siddha svarUpanI apekSA karavI. A eka ja vAta che. bAkI badho teno vistAra che. (18) vItarAgatA ja sarva zAstronuM tAtparya che. vItarAga daSTi eTale pUrNAnaMdanI nirvikalpa pratIti, vItarAgajJAna eTale svAzrayabhAva, ane vItarAgI sthiratA eTale vikalpa vinAnI zAMtinuM 'pariNamana. AvA dRSTi, jJAna ane sthiratAnA dhAraka muni ja mokSanA tAtkAlika adhikArI che. 62 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zrI mahAvIra darzana (19) zarIra ane AtmAno saMyoga thAya che te chUTayA vinA raheto nathI. saMyoga chUTe te koI navI vAta nathI. te to darekane chUTe che. saMyogIbhAva chUTe tenI kiMmata che. samabhAvamAM rahIne saMyogIbhAvathI chUTe tenA maraNane paMDita maraNa kahe che. je AtmA Avo paMDita thAya che te jarUra kevaLajJAnane pAmavAno che. tene janmamaraNa chUTI javAnA che. (20) saMtoe ja jIvanane jIvI jANyuM che. samabhAvamAM pariNamanane saMto alaukika jIvana jIve che. vikalpamAM ekAkAra thaIne jJAna vaLagyuM hatuM tenI jyAM dizA pharI tyAM jAtyAMtara jJAna pragaTa thaI gayuM. tene jIvatAM ja jIvanano palaTo thaI gayo. teNe jIvanane jIvI jANyuM, AtmAne mAnI jANyo. duniyAmAM game te ho.. mArAmAM duniyAnuM kAMI nathI ane duniyAmAM mAruM kAMI nathI. mAruM badhuM mAruM paDayuM che. daza prakAranA dharma kaho ke darzana-jJAna-cAritrarUpa dharma kaho e badhuM samabhAvamAM samAI jAya che, samabhAva kaho, sAmyabhAva kaho, zuMddhabhAva kaho, vItarAga pariNati kaho, badhuM eka ja che. (21) vikalpa ane nimitta uparathI daSTi saMkelIne cidAnaMda bhagavAnano Azraya kara ! temAM badhuM AvI jAya che. pote paramAtmA svarUpa che ane vItarAga bhAve pariNamavuM e paramAtmA thavAno upAya che. (22) samyagdarzana-jJAna-cAritra tene ja nizcayathI hoya che ke je yati samabhAva kare che. bIjA samabhAvarahita jIvane traNaratnamAMthI ekapaNa hotA nathI. samabhAvamAM ja traNeya ratna che. bhagavAna AtmA vikalpa vinAnI cIja che tenuM darzana-jJAna ane ramaNatA te ratnatraya che. tenAthI viruddha zubharAgAdi vikalpo ke dehanI ceSTAmAM kAMIka lAbha che tenAthI mAruM hita athAya che evA viSamabhAvamAM samyakatvano lAbha pragaTa thato nathI. samabhAva vinA eka ya ratnanI prApti nathI. (23) caitanyanirvikalpa vastu ja samabhAvasvarUpa che, tenI daSTi te samabhAvarUpa samyagdarzana che, te samabhAvanuM jJAna te ja samabhAvarUpI samyajJAna che ane aMtaramAM sthiratA ane samabhAvarUpI cAritra che. tenAthI viruddha bhAvamAM samyagdarzana-jJAna-cAritra ekeya nathI, parama zAMta vItarAgabhAvane daSTimAM nahI letAM, te saMyogomAM ane vikalpamAM ja ThIkapaNuM mAne che tene viSamabhAva che, mATe samakabhAva nathI. viSamabhAva eTale rAgabhAva, zubharAgamAM A mane ThIka che' ema mAne che tene samyagdarzana nathI, samyajJAna nathI, samyajJAna cAritra nathI. potAnuM paramAtmA svarUpa vItarAga samarasa svarUpa che. tenI daSTi, jJAna ane ramaNatAmAM ja samabhAva che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI (24) AtmA sarvajJa svabhAvI che. samabhAva svarUpa che. bhagavAna sarvajJanA kevaLajJAnamAM traNakALa traNalokanA paryAyo pratyakSa jaNAya che. jema kevaLajJAnamAM traNakALanA paryAyo jaNAya che temaja padArthomAM kamabadhdha paryAyo thAya che, kevaLajJAne jANyuM mATe nahI paNa padArthonA paryAyo potAthI svakALe te ja rIte thAya che ane tema sarvajJa jANe che. padravyane karavAnI to vAta nathI paNa potAnA azuddha ane zuddha paryAyo svakALe kamabadhdha je thavAnA te ja thAya eTale potAmAM paNa paryAyane ADI avaLI karavAnuM ja rahyuM nathI. mAtra jema thAya che tema jANavAnuM ja rahyuM. jema sarvajJa jJAtA che tema dharmI paNa jJAtA thaI gayo. kramabaddhanA nirNayanuM tAtparya akartApaNArUpa vItarAgatA che. e vItarAgatA anaMta puruSArthe dravyapara daSTi jatAM thAya che. ahAhA ! AtmA sarvajJa svabhAvI che. samabhAvasvarUpa che. sArabhUtaH (1) samyapha prakAre pUrNatAnA lakSe zarUAta karIne krame krame rAga-dveSa TALIne vItarAgatA pragaTa karavI e jaina dharmanuM prayojana che. . (2) jaina dharma to vItarAga bhAvasvarUpa che. pahelAM samyagdarzanarUpI jaina dharma pragaTatAM zraddhAmAM vItarAgatA pragaTe che, jJAnamAM vItarAgatA pragaTe che pachI samyaka cAritrarUpa jaina dharma pragaTatAM rAga TALIne sAkSAt vItarAgabhAva pragaTe che. (3) AtmAno svabhAva jJAna che ane jJAnano svabhAva badhAne mAtra jANavAno che. jANavAmAM kAMIpaNa rAgadveSa karavo te jJAnano svabhAva nathI. je rAga thAya te jJAnasvabhAvathI bhinna che AvuM bhedajJAna karavuM te dharmI jIvonuM kartavya che. e bhedajJAna ja dharma che. (4) jIvane dareka prasaMge, dareka samaye vItarAga bhAva ja kartavya che. (5) jema deza, kuTuMba ke zarIrAdi kAraNe rAga-dveSa kartavya nathI. tema deva-guru-dharmanA kAraNe paNa rAga-dveSa kartavya nathI. paNa jJAna ane vItarAgabhAva samabhAva ja traNe kALa kartavya che. A rIte badhe vItarAgabhAva samabhAvanI ja vAta che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mi zrI mahAvIra darzana karI 10 samajaNanI mahimA (1) jJAnI samajane purUSArtha samaje che, ajJAnI kaMIka karavAne purUSArtha samaje che. gurU samajIne bole che, ziSya sAMbhaLIne samaje che. jJAtA samajavA mATe ja upadeza sAMbhaLe che, kare che. kartA samajAvavA mATe ja upadeza kare che, sAMbhaLe che. (4) AtmArthIono puruSArtha vastu svarUpa samajavAno che. zraddhAna sahitanA jJAnane ja samaja kahe che. (6) dravyaSTi kRta kRtyane ja samajIne tenuM lakSa kare che. (7) jJAna che te sva-paranuM svarUpa samajavA mATe che, koI paranA kartA banavA mATe nahi. (8) samaja potAnuM hita karavA mATe che, nakAmuM mAna karavA mATe nathI. (9) samaja svayaM samajanI ja kartA che, anyanI kartA nathI, tyAre ja samaja nAma pramANa che. (10) samaja ja doSono nAza karavAnI amodha auSadha che. (11) manamAnI samaja mahAna anartha pedA kare che, vAstavika samaja mahAna jIvana pradAna kare che. (12) potAnI samaja anusAra niSedha-vidhAna sahaja ja thayA kare che. (13) paristhiti badalAtI nathI, potAnI samaja ja badalAya che. (14) jJAnamAM sva-paranuM svarUpa samajavAthI rAga roga naSTa pAme che. (15) deva-guru-zAstranuM svarUpa samajavuM e vinaya che, rAga karavo e vinaya nathI. rAgaduHkhanuM kAraga che. (16) jJAnI para vastunA pariNamanane ya samajIne svayaM jJAtA-draSTA rahIne nijAnaMda bhogave te pragaTa brahmacArI. ajJAnI para vastunA pariNamanane potAno viSaya banAvI svaya viSaya bhogave te pragaTa vyabhicArI. (17) AtmahitamAM jJAnanI pradhAnatA, bAhya saMyogomAM punyanI pradhAnatA e samajavA jevuM che. (18) jJAna samaje che, vikalpa uchaLe che, deha palaTe che, to have karavuM zuM? (19) daSTikoNa samajaNano sAra che. (20) jANavAnI sAthe ja mAnavuM e to samajaNa che. (21) samajatAM, samajatAM doSonuM nivAraNa karatAM, kaSAyono kSaya thatAM kevaLajJAna thaI jAya che. (Atma bhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevaLajJAna re !) (22) potAnI samajane samajavAthI samajamAM AnaMda maLe che. huM pote samajaNano piMDa chuM. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI (23) vastu svarUpa samajavuM e jJAnane AdhIna che. vastunuM hovuM eTaluM e svayaM vastune AdhIna che. (24) sva-paranuM svarUpa ja samajavAnuM che, svAramAM kAMIka ahiyA tyAM karavAnuM nathI. (25) AtmarUcI, vairAgya, jJAnano udhADa, ekAgratAno abhyAsa hoya to AtmasvarUpa samajavAmAM Ave che. (26) jJAnanuM kArya sva-parane tathA hita-ahitane samajavuM che. (27) para vastu para adhikAra jamAvavAthI kAryanI siddhi nathI, vastunuM svarUpa samajavAthI prayojananI sidhdhi thAya che. (28) AtmA rAga-dveSa kare to samaje koNa? (29) jJAna e pragaTa AtmA che, vastu jevI che tevI jANavI jJAnano vyavahAra che, rAga jJAnano vyavahAra nathI, rAga e cAritraguNanI paryAyano durvyavahAra che. (30) AtmAne to, 'vastu svarUpa ane maryAdAmAtra samajavAnI ja' ATaluM ja karavAnuM che, bIju kAMI karavAnuM nathI. bAhya saMyama, zIla, vrata, tapa-tyAga, bhakti Adi je zubha bhAvo che te pota potAnA guNasthAna anusAra (bhUmikA anusAra) badhA jIvone sahaja thatA rahe che. (31) samajamAM AvavuM e tyAga che, vacanathI 'tyAga che ema kahevuM e tyAga nathI. (32) patananI parAkASTA to juo! samajamAM AvavA chatAM moha chUTato nathI. (33) jJAnanuM anaMta sAmarthya che, jJAnane samajavuM e ja jJAnanuM sAmartha che. (34) samajavuM eno sAra che je vastune svayaM pariNamatI jue che. (35) potAnI amulya pUMjI zraddhAna-jJAna (samaja) che, tenuM sthAna mithyAtve laI lIdhuM che. (36) tame samajo to kharA ke tame zuM karI rahyA cho? (37) AtmA te nizcaya, jAgavuM-mAnavuM te vyavahAra AtmAmAM jJAna-zraddhAna te nizcaya-upayoga te vyavahAra nizcayane anusAra ja vyavahAra hoya che. (38) kArya to dravyano vyavahAra che, A jJAnane mAtra samajavAnuM che. jJAnanuM paNa samajavuM ja vyavahAra che, bIjuM kAMI nathI. (39) kamabadhdha sahaja svabhAvI vastunI svataMtratA samajI to jJAnanI yathArthatA pragaTI, jJAnanI yathArthatA pragaTavAthI vItarAgatA pragaTI, vItarAgatA pragaTavAthI prabhutA pragaTI. (40) samaja karavI te nizcaya, vastunuM svayaM hovuM te vyavahAra. AtmAmAM vikalpAdi badhA pota potAnA svabhAva anusAra svataMtra kArya karI rahyA che. A vAta AtmAne samajIne mAnavI paDaze, tyAre ja zAMtI thaze. (41) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja karI zrI mahAvIra darzana (42) AtmAnI pAse jJAna sva-paranuM svarUpa samajIne arthAt artha-grahaNa karIne sukhI banavA mATe che ke rAga-dveSa grahaNa karIne duHkhI banavA mATe che.? (43) nizcaya samajayA vagara nizcita nahIM, nizcita vagara sukha nathI. (4) jJAna guNa che, jANavuM enI paryAya che. (kArya che) vartamAna sAmartha enI labdhi che ene jJAnanI pUMjI kahe che. A pUMjIne kAmamAM lagADavI te upayoga che. A samajavuM. (45) samajaNanI kaI khANa che, A samaja kyAMthI AvI rahI che? A kyAre khatama thaze zuM? A pramANe nirNaya karavAthI jJAna kyAreka aMdara AvI jaze. (46) vastu potAnA svabhAva (yogyatA) anusAra pariNamana karaze ja, AtmA duHkhI bane ke sukhI bane, enuM vastumAM kAMI mUlya nathI. A samajavuM ja paDaze, mAnavuM ja paDaze. (47) samajaNanuM sthAna kartutvanA abhimAne laI lIdhuM, samaja thaI gaI pAgala! A samajaze koNa? (48) samajaNane samajaNa ja sudhArI zake che. samAjane samajavuM te ja upayoga che. upayoganuM kArya potAnI samajane kAmamAM levAnuM che. bAhya kriyAthI AtmAnuM hita mAnavuM mithyAtva che. (49) jIvanI sArI sthiti jJAna-zraddhAna (samajaNa) para nirbhara che. (50) vagara samaje konuM niSedha? konuM vidhAna? doSone samajyA ja nahIM to niSedha zenuM? guNone jANe ja nahIM to vidhAna zenuM? (51) manamAnI samaja vyartha grahaNa karIne anartha race che. vAstavika samaja artha grahaNa karIne sArthaka sidhdha kare che. (52) vAraMvAra samajane, samajathI, samajI samajIne, samajane ja barAbara karavAnI che. bAhya padArthano mahimA (prabhAva) nathI paDato, paraMtu potAnI samajano prabhAva paDe che. (53) A badhuM thavAnuM che te thAya che, huM to phakta samaju chuM evo niraMtara abhyAsa ! (54) AtmArthI vartamAna samajane kAmamAM le che. (55) vastumAM pheraphAra (hera-phera) koI AtmapurUSArtha nathI, vastuno yathArtha svarUpa samajavuM e AtmapurUSArtha che. (56) jJAnanuM kartavya che, AtmAnI aMdara jevI sthiti che (dravya svabhAva ane paryAya svabhAva) tene barAbara samajI ne -zraddhAnapUrvaka potAne jANavuM (samajavuM) arthAta hita-ahitanuM jJAna karavuM. (57) vikalpa (rAga) to najaramAM Ave che, paNa enA para koI adhikAra nathI (svAmIpaNuM nathI) A to bhedavijJAna che. paraMtu aMdAjathI (anumAnathI) anubhava na thAya. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (58) vagara samaje doSa apanAvavA e ghora duHkhanI jananI che. (59) nimitta-naimittika saMbaMdha mAtra paradravya ane rAgAdi bhAvo sAthe bahAramAM ja nathI hoto, paraMtu aMdaramAM paNa hoya che. jema ke jJAnanuM aMtaramAM nirNaya thayo ke 'hUM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna chuM? tevuM ja zraddhAna, vIrya, AhalAd thAya ja che, jJAna ene karato nathI. (60) samaja samajanA samajaze, samaja samajanA dhAra, samaja samajanA samajaeNme, samaja samajanA sAra. (61) AtmA niraMtara potAnA samajavAnA kAryane vikalpothI juduM samajavAno prayatna kare ! A abhyAsathI bheda-vijJAna thavAnI saMbhAvanA che. (62) samajavuM e kAMI bIjI vAta che, kartavya e bIjI vAta che. (63) eka tarapha-AtmakriyArUpa jJAna-zraddhAna abhyAsa ! eka tarapha-zarIra kriyArUpa-yogAbhyAsa ! (64) samajane samajavAnI hoMza joIe, samajane 'karavAnI' hoMza A kevI viparItatA ! (65) samaja vikalparUpa thaI gaI che, samaja samajarUpa thaIne jue to tene vikalpa judA dekhAya che. (66) jyAre-mArA jJAna-zraddhAna (samaja) svayaM saMbhALIne mArI suMdarattama vyavasthA karI zake che, to mane anyanI zuM darakAra che ? (67) svadravyanI samajamAM paradravyanI samaja AvI jAya che. (68) jyAre samajanI anusAra vikalpa thAya che, tyAre samajanI ja mukhyatA rahe che. eTalA mATe jJAnI samajane ja samajavAno upadeza Ape che. (69) AtmAno svarUpa samajavAno ja adhikAra che, pratikAra karavAno koI adhikAra nathI. (70) samajane samajavAnI samaja ja vidhi che. (71) samajane samajIne ja doSa-nirdoSatA samajI zakAya che. (72) samajelo, samajanI sAme potAnI samaja pragaTa kare che. (73) svarUpa samajavAthI jyAre kAryanI sidhdhi thAya che tyAre paranI pAchaLa paDIne vyartha herAnagatI tathA kAryanI asidhdhi temaja viparItatAnI vRddhithI zuM phAyado? (74) samaja ja nimitta banAve che, jyAre samaja nimitta na banAve to jabarajastI koNa nimitta banAvI zake? (75) samajane samaja samajavAthI ja vastune vastupaNe samajavI che. je samajavuM samajapaNuM nathI, samajato te avastune vastu temaja vastune avastu samaje che. 68 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana (76) parane para, svane sva, jANavuM, mAnavuM ja A vizvamAM AtmAno suMdara vyavahAra che. (77) samAjanA jorathI ja paranuM svAmItva tUTI jAya che. (78) AtmAmAM praveza samaja dvArA ja thAya che. (79) avyavasthita samaja maryAdAmAM nathI ane duHkha prApta kare che. vyavasthita samaja ja maryAdA svIkArIne maryAdAmAM AvI jAya che. (80) jJAna rAganuM mahattva samaje che tyAre paranI sAthe saMbaMdha kare che. jJAna samajI samajI potAnuM mahattva jANe to AtmAthI saMbaMdha kare che. (81) jIve samajIne zuM karyuM? jIva samajI le che tyAre pariNAma potAnI meLe ThIka thavA lAge che. pariNAma jJAna ThIka nathI karatuM, jJAna potAnA pariNAmane samaje che. (82) jJAna samajaNa sAthe sAkSAt vItarAgavat lAge che kAraNa ke jJAna sva-para koImAM paNa hastakSepa nathI karato. (83) jJAna vikalpanA tamAzAne samaje che, paraMtu jJAna vikalpano tamAzo karato nathI, mAtra samaje che. (84) samajanI anusAra vikalpa thAya che, vikalpanI anusAra samaja nahIM samajanI anusAra vikalpa thAya che, paradravya nahIM. ulaTI samaja anusAra koI judA prakAranA vikalpa thAya che ane sulaTI samajane anusAra koI judA prakAranA hoya che. *** Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana jArI 11 sarvajJatAno mahimA (1) mokSamArganA mULa upadezaka zrI sarvajJadeva che, tethI jene dharma karavo hoya teNe sarvattane oLakhavA joIe. (2) nizcayathI jevo sarvajJa bhagavAnano svabhAva che. tevo ja A AtmAno svabhAva che. tethI sarvajJane oLakhatAM potAno AtmA oLakhAya che, je jIva sarvajJane na oLakhe te potAnA AtmAne paNa oLakhAto nathI. (3) samasta padArthone jANavAnA sAmarthyarUpa sarvajJatva zakti AtmAmAM trikALa che; paNa paramAM koI pheraphAra kare evI zakti AtmAmAM kadI nathI. (4) aho ! samasta padArthone jANavAnI tAkAta AtmAmAM sadAya paDI che, tenI pratIti karanAra jIva dharmI che. (5) te dharmI jIva jANe che ke huM mArI jJAna-kriyAno svAmI chuM paNa paranI kriyAno svAmI huM nathI. (6) AtmAmAM sarvajJazakti che, te zaktino vikAsa thatAM potAmAM sarvajJapaNuM pragaTe, paNa AtmAnI zaktino vikAsa paranuM kAMI karI de ema banatuM nathI. (7) sAdhakane paryAyamAM sarvajJatA pragaTIna hoya chatAM te potAnI sarva zaktinI pratIta kare che. te pratIta paryAyanI sAme joIne karI nathI paNa svabhAva sAme joIne karI che. vartamAna paryAya to pote ja alpajJa che, te alpajJatAnA Azraye sarvajJatAnI pratIta kema thAya? (8) alpajJa paryAya vaDe sarvajJatAnI pratIta thAya paNa alpajJatAnA Azraye sarvajJatAnI pratIta na thAya, trikALI svabhAvanA Azraye ja sarvajJatAnI pratIta thAya che. (9) pratIta karanAra to paryAya che, paNa tene Azraya dravyano che. (10) dravyanA Azraye sarvajJatAnI pratIta karanAra jIvane sarvajJatArUpe pariNamana thayA vagara rahe nahi. (11) alpajJa paryAya vakhate paNa potAmAM sarvajJatvazakti hovAno jeNe nirNaya karyo tenI rUcInuM jora alpajJa paryAya uparathI khasIne akhaMDa svabhAvamAM vaLI gayuM che, eTale te jIva sarvajJa bhagavAnano naMdana" thayo che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #ii zrI mahAvIra darzana (12) haju potAne sarvajJapaNuM pragaTyA pahelAM paNa mAro AtmA traNe kALa sarvajJatApaNe pariNamavAnI tAkAtavALo che." ema jeNe svasammukha thaIne nakkI karyuM te jIva alpajJatAne, rAgane ke parane potAnuM svarUpa na mAne, potAnA pUrNa jJAnasvarUpa upara ja tenI daSTi hoya. (13) je AtmA potAnI pUrNa jJAnazaktinI pratIta kare te ja kharo jaina ane sarvazadevano bhakta che. (14) AtmA parane lya-mUke, ke temAM pheraphAra kare ema je mAne che te jIva AtmAnI zaktine, sarvajJadevane ke jaina zAsanane mAnato nathI. te kharekhara jaina nathI. (15) juo bhAI ! AtmAno svabhAva ja "sarvajJa che. sarvajJa zakti badhA AtmAmAM bharI che. 'sarvajJa eTale badhAne jANanAra. badhAne jANe evo moTo mahimAvaMta potAno svabhAva che. tene anyapaNe vikArasvarUpe mAnI levo te AtmAnI moTI hiMsA che. AtmA moTo bhagavAna che. tenI moTAInA A gANAM gavAya che. (16) bhAI re ! tuM sarvano jJa' eTale jANanAra cho paNa paramAM pheraphAra karanAra tuM nathI. jyAM dareka vastu judI judI che tyAM judI cIjanuM tuM zuM kare? tuM svataMtra ane te paNa svataMtra! aho! AvI svataMtratAnI pratItamAM ekalI vItarAgatA che. (17) anekAnta" eTale mArA jJAnattvapaNe chuM ne parapaNe nathI ema nakkI karatAM ja jIva svatatvamAM rahI gayo ane anaMta paratattvothI udAsInatA thaI gaI. A rIte anekAMtamAM vItarAgatA AvI jAya che. (18) jJAnatattvanI pratIta vagara para pratyethI sAcI udAsInatA thAya nahi. (19) sva-paranA bhedajJAna vagara vItarAgatA thAya nahi. jJAnattvane cUkIne huM paranuM karuM ema mAnavuM te ekAMta che, temAM mithyAtva ane rAga-dveSa bharelAM che, te ja saMsAra bhramaNanuM mULa che. (20) huM jJAnapaNe chuM ane parapaNe nathI' evA anekAMtamAM bhedajJAna ane vItarAgatA che, te ja mokSamArga che ane te parama amRta che. (21) jagatamAM sva ane para badhA tattvo nija nija svarUpe sat che, AtmAno svabhAva tene jANavAno che. chatAM huM parane pheravuM evA UMdhA abhiprAyane mahAna hiMsA kahevAmAM AvI che ane te ja mahAna pApa che. (22) aho ! huM to jJAna chuM, AkhuM jagata emane ema potapotAnA svarUpamAM birAjI . rahyuM che ne huM mArA jJAna tattvamAM birAje chuM, to pachI kyAM rAga ne kyAM dveSa? rAga-dveSa kyAMya che ja nahi- huM to badhAne jANanAra sarvajJatAno piMDa chuM, mArA jJAnatattvamAM rAga-dveSa che ja nahi-Ama dharma jANe che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (23) he jIva ! jJAna tane tAro Atma vaibhava dekhADe che. potAnA jJAnamAM ja sthira rahIne eka samayamAM traNakALa-traNalokane jANe evo jJAnavaibhava tArAmAM bharyo che, jo tArI sarvajJazaktino vizvAsa kara to kyAMya paNa pheraphAra karavAnI budhdhi uDI jaze. (24) vastunI paryAyamAM je samaye je kArya thavAnuM che te ja niyamathI thAya che ane sarvajJanA jJAnamAM te ja pramANe jaNAyuM che; Ama je nathI mAnato ane nimittane lIdhe temAM pheraphAra thavAnuM mAne che tene vastusvarUpanI ke sarvajJatAne pratIta nathI. (25) 'sarvajJatA' kahetAM ja badhA padArthonuM traNe kALanuM pariNamana sidhdha thaI jAya che. jo padArthamAM traNe kALanA paryAyo cokkasa kramabadhdha na thatA hoya ne ADAavaLA thatA hoya to sarvajJatA ja sidhdha thaI na zake. mATe sarvajJatA kabUla karanAre e badhuM ja kabUla karavuM ja paDaze. (26) AtmAmAM sarvajJazakti che, 'AtmajJAnamayI' che. AtmA paranI sanmukha thaIne parane nathI jANato paNa Atmasanmukha rahIne AtmAne jANatAM lokAloka jaNAI jAya che. mATe sarvajJattvazakti AtmajJAnamaya che. jeNe AtmAne jANyo teNe sarva jANyuM. (27) he jIva ! tArA jJAnamAtra AtmAnA pariNamanamAM anaMta dharmo eka sAthe uchaLI rahyAM che; temAM ja DokiyuM karIne tArA dharmane zodha. tArI aMtarazaktinA avalaMbane ja sarvajJapaNuM pragaTa thaze. (28) jeNe potAmAM sarvajJatA pragaTa thavAnI tAkAta mAnI te jIva dehAdinI kriyAno jJAtA rahyo, paranI kriyAne to pheravavAnI vAta to dUra rahI paNa potAnI paryAyane AghApAchA pheravavAnI paNa budhdhi tene hotI nathI. jJAna kyAya pheraphAra karatuM nathI. mAtra jANe che. jeNe AvA jJAnanI pratIta karI tene svasanmukha daSTine lIdhe paryAya-paryAye zudhdhatA vadhatI jAya che ne rAga chUTato jAya che. A rIte jJAna svabhAvanI dRSTi te muktinuM kAraNa che. (29) 'sarvajJatA' kahetAM dUranA ke najIkanA padArthone jANavAmAM bheda na rahyA; padArtho dUra ho ke najIka ho tene lIdhe jJAna karavAmAM kAMI phera paDato nathI. dUranA padArthane najIkanA karavA ke najIkanA padArthane dUra karavA te jJAnanuM kArya nathI, paNa najIkanA padArthanI jema ja dUranA padArthane paNa spaSTa jANavAnuM jJAnanuM kArya che. 'sarvajJatA' kahetAM badhAne jANavAnuM AvyuM paNa temAM kyAMya 'A ThIka, ne A aThIka' evI budhdhi ke rAga-dveSa karavAnuM na AvyuM. (30) kevaLI bhagavAnane samuddhAta thavA pahelAM tene jANavArUpa pariNamana thaI gayuM che, sidhdha dazA thayApahelAM tenuM jJAna thaI gayuM che, bhaviSyanA anaMta-anaMta sukhaparyAyonuM vedana thayA pahelAM sarvajJazakti tene jANavArUpe pariNamI gaI che-A rIte jJAna traNe kALanA paryAyone jANI levAnA sAmarthyavALuM che, paNa temAM koI paryAyanA kramane Agho-pAcho karIne bhaviSyamAM thanAra paryAyane vartamAnamAM lAve-ema banI zakatuM nathI. 72 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjI karIne zrI mahAvIra darzana karI zakI (31) he jIva! mArA jJAnanuM kArya mAtra jANavuM' te ja che. rAga-dveSa karavAnuM to tAruM svarUpa nathI. sarvane jANavArUpe pariName evuM tAruM svarUpa nathI.sarvane jANavArUpe pariName evuM tArA jJAnanuM pUrNa sAmarthya che. AvI tArI jJAnazaktine oLakha to samyaka zradhdhA-jJAna thaIne apUrva AnaMdano anubhava thAya. (32) mArA AtmAmAM sarvajJatva zakti che. ema jeNe svIkAryuM teNe potAnA svabhAvamAM rAga-dveSano abhAva paNa svIkAryo, kema ke jyAM sarvajJatA hoya tyAM rAga-dveSa hotA nathI ane jyAM rAga-dveSa hoya tyAM sarvajJatA hotI nathI. tethI sarvajJasvabhAvane svIkAranAra kadI rAga-dveSathI lAbha mAnI zake nahi, ane rAga-dveSathI lAbha mAnanAra sarvajJa svabhAvane svIkArI zake nahi. (33) jJAnI kahe che ke "eka sUkA taNakhalAnA be TUkaDA karavAnI zakti paNa ame dharAvatA nathI" eno Azaya ema che ke ame to sAdhaka chIe, eka paramANuM mAtrane pheravavAnuM kartutva ame mAnatA nathI taNakhalAnAM be kaTakA thAya tene karavAnI amArI ke koI AtmAnI tAkAta nathI paNa jANavAnI tAkAta che. ane te paNa eTaluM ja jANavAnI tAkAta nathI paNa paripUrNa jANavAnI tAkAta che. . (34) je jIva potAnA jJAnanI pUrNa jANavAnI zaktine mAne tathA teno ja Adara ane mahimA kare te jIva adhUrI dazA ke rAgane potAnuM svarUpa na mAne tathA teno Adara ane mahimA na kare. eTale tene jJAnanA ughADano ahaMkAra kyAMthI thAya? jyAM pUrNa svabhAvano Adara che tyAM alpa jJAnano ahaMkAra hoto ja nathI. (35) jJAnasvabhAvI AtmA saMyoga vinAno temaja paramAM aTakavAnA bhAva vinAno che. koI bIjA vaDe tenuM mAna ke apamAna nathI. AtmAno jJAna svabhAva pote ja potAthI ja paripUrNa ane sukhathI bharapUra che. (36) sarvajJatA eTale ekaluM jJAna purepuruM jJAna. evA jJAnathI bharelA AtmAnI pratIti karavI te dharmano mULa pAyo che. (37) mArAmAM ja sarvajJapaNe pariNamavAnI zakti che. tenAthI ja mAruM jJAna pariName che ema jeNe na mAnyuM teNe saMyogathI lAbha mAnyo, eTale tene saMyogamAM sukhabudhdhi che; kema ke je jenAthI lAbha mAne tene temAM sukhabudhdhi hoya ja. caitanya biMba svatattva sivAya bIjAthI lAbha mAnavo te miththAbudhdhi che. (38) mAro AtmA je sarvajJatA ane parama sukhathI bharelo che. evI jene pratIta nathI te jIva bhoga hetu dharmane eTale ke puNyane ja zradhdha che; caitanyanA nirviSaya sukhano tene anubhava nathI eTale uMDANamAM tene bhogano ja hetu paDyo che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItI zrI mahAvIra darzana karI rahI (39) sarvattapaNe pariNamavAnI AtmAnI ja zakita che. teno Azraya karavAne badale, nimittanA Azraye jJAna khIle, ema je mAne che tene pAMca IndriyonA viSayamAM sukhabudhdhi TaLI nathI. nimitta ane viSayo baMne eka ja che. nimittanA AzrayathI lAbha mAnanAra ke viSayomAM sukha mAnanAra-e baMnenI eka ja vAta che; teo AtmasvabhAvano Azraya karIne na pariNamatAM saMyogano Azraya karIne ja pariNamI rahyAM che. bhale zubhabhAva ho, to paNa temane viSayonI ruci TaLI nathI ne svabhAvanA atIndriya sukhanI ruci thaI nathI, teoe potAnA AtmAne nahi, paNa viSayone ja dhyeyarUpa banAvyA che. (40) potAnA zudhdha caitanya svabhAva sivAyanA badhA ya padArtho para viSayo che, temanA AzrayathI je lAbha mAne tene paraviSayonI prItI che. je potAnA svabhAvanI pratIta kare tene koI para viSayomAM sukhabudhdhi rahetI nathI. | (41) aho! mArA AtmAmAM sarvajJatAnuM sAmarthya che ema jeNe pratIta karI toge te pratIti karavAnI zakti sAme joIne karI che ke para sAme joIne karI che? AtmAnI zaktinI pratIta AtmAne dhyeya banAvIne thAya ke parane dhyeya banAvIne thAya? koI nimitta, rAga ke adhUrI paryAyanA lakSe pUrNa zaktinI pratIta thatI nathI, paNa akhaMDa svabhAvanA lakSe pUrNatAnI pratIta thAya che. (42) arihaMta bhagavAna jevI AtmAnI sarvajJazakti potAmAM bharI che. jo arihaMta bhagavAna sAme ja joyA kare ne potA AtmA tarapha vaLIne nija zaktine na saMbhALe to mohano kSaya thAya nahi. jevA zudhdha-nirdoSa arihaMta bhagavAna che tevo ja huM chuM ema jo potAnA AtmA tarapha vaLIne jANe to samyagdarzana pragaTIne mohano kSaya thAya che. tethI paramArthe arihaMta bhagavAna A AtmAno dhyeya nathI, paNa arihaMta jevA sAmarthyavALo potAno zudhdhAtmA ja potAnuM dhyeya che. arihaMta bhagavAnanI zakti temanAmAM che, temanI pAsethI kAMI A AtmAnI zakita AvatI nathI, temanA lakSe to rAga thAya che. sahaja Atma svarUpa sarvajJAdeva parama guru" (43) prabho! tArI caitanyasattAnA asaMkhya pradezI khetaramAM aciMtya nidhAna bharyA che, tArI sarvajJazakti tArA ja nidhAnamAM paDI che, tenI pratIta karIne, sthiratA dvArA te khoda to tArA nidhAnamAMthI ja sarvajJatA pragaTe. (44) jema pUrNatAne pAmelA jJAnamAM nimittanuM avalaMbana nathI, tema nIcalI dazAmAM paNa jJAna nimittane lIdhe thatuM nathI, eTale kharekhara pUrNatAnI pratIta karanAro sAdhaka jJAnane parAvalaMbana mAnato nathI paNa svabhAvanA avalaMbanane mAnIne sva tarapha DhaLe che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne zrI mahAvIra darzana (45) sarvajJazaktivALA potAnA AtmA sAme juo to sarvajJatA maLe tema che para sAme juo to AtmAnuM kAMI vaLe tema nathI. anaMtakALa para sAme joyA kare to tyAMthI sarvajJatA maLavAnI nathI, ne nija svabhAva sAme joIne sthira thatAM kSaNamAtramAM sarvajJatA pragaTI jAya tevuM che. (46) sarvajJatA pragaTyA pahelAM sAdhakadazAmAM ja AtmAnI pratIta karIne teno Azraya levAthI ja sAdhaka dazA zarU thaIne pUrNa dazA pragaTe che. (47) aho! mAruM sarvajJapada pragaTavAnI tAkAta mArAmAM vartamAna bharI ja che." Ama svabhAva sAmarthyanI zradhdhA karatAM ja te apUrva zradhdhA jIvane bahAramAM uchALA mArato aTakAvI de che, ne teno pariNamanane aMtarmukha karI de che. svabhAva sanmukha thayA vinA sarvajJazaktinI pratIta thAya nahi. (48) aMtarmukha thaIne sarvajJazaktinI pratIta ratAM temAM mokSanI kriyA-dharmanI kriyA AvI jAya che. je jIva svabhAva sanmukha thaIne tenI pratIti karato nathI ane nimittanI sanmukhatAthI lAbha mAne che. te jIvane viSayomAMthI sukhabudhdhi TaLI nathI ne svabhAva budhdhi thaI nathI. 'upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; amukha avalokatA, vilaya thatAM nahi vAra." A kathanamAM saMpUrNa jaina darzanano sAra che. (49) svabhAvanI budhdhivALo dharmI jIva ema jANe che ke mAthuM kApanAra kasAI ke divya vANI saMbhaLAvanAra vItarAga deva e baMne mArA jJAnanA joyo che te zeyonA kAraNe mane kAMI nukasAna ke lAbha nathI temaja te zeyonA kAraNe huM tene jANato nathI. rAga-dveSa vagara samasta joyone jANI levAnI sarvajJazakita mArAmAM che. kadAca asthiratAthI vikalpa AvI jAya topaNa dharmane AvI zradhdhA to khasatI ja nathI. (50) potAnA pUrNa svabhAvane pratItamAM lIdho che tenA ja avalaMbananA baLe alpakALamAM dharmIne pUrNa sarvajJatA khIlI jAya che. jaya ho te sarvajJatAno ane sarvazatAnA sAdhaka saMtono ! C/B GS GU [ 75 4 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sInI (12) jema zrI mahAvIra darzana karIne samyagdarzana (1) AtmA anaMtajJAna, anaMta darzana, anaMta vIrya, anaMta sukha, anaMta zAMti, anaMta prabhutA, anaMta svacchatA ema anaMta anaMta bhAvasvarUpe anaMta zaktiothI saMpanna paramArtha vastu che. tenI sanmukha thaI teno Azraya karatAM samyagdarzana pragaTa thAya che. (2) vastu svabhAvanI daSTithI joIe to svabhAva trikALa zuddha che, dravya dravyarUpa ja che. enI vartamAna avasthA para dravyanA nimitte azuddha thaI che, paNa e gauNa che. AtmAmAM be prakAraH eka trikALI svabhAvabhAva ane eka vartamAna paryAyabhAva. tyAM trikALI svabhAva je . jJAyakabhAva te kadIya pramatta-apramata evA cauda guNasthAnamAM bhedarUpa thayo ja nathI, niraMtara jJAyakapaNe zuddha rahyo che. mATe vartamAna paryAyane gauNa karI evA zuddha jJAyakane dRSTimAM levo te samyagdarzana ane jANavo te samyajJAna che. A vItarAgamArganI mULa vAta che. dravyamAM to azuddhatA nathI, paNa dravyadRSTimAM paNa azuddhatA nathI. (3) daSTino viSaya zuddha che ane dRSTi paNa zuddha che. daSTie trikALI zuddhanI pratIti karI. zuddhamAM zuddha jaNAyo. Avo vItarAgamArga sukSma che bhAI! AtmA paramAtmAsvarUpa zuddha che. enI daSTithI joIe to vastu zuddha che, paNa ahIM to dravyadaSTi zuddha che ema kahyuM che, dravyazuddha che ema nathI kahyuM. eno artha e ke daSTi jyAre "zuddha'nI thAya tyAre vastu zuddha che ane teNe jANyuM kahevAya. (4) bhagavAna AtmAnI samyakdarzananI paryAya svadravyanA Azraye utpanna thAya che, tene vyavahAranI apekSA nathI. nirapekSapaNe svanA Azraye thAya che. (5) nizcaya samyaka svarUpanA anubhava sahita pratIti thavI te nizcaya samakita che. samyakadarzana to pratItirUpa che. enI sAthe deva-gurU-zAstranI zraddhAno je rAga Ave tene vyavahAra samakita kahevAmAM Ave che. paNa e che to rAga, cAritraguNanI paryAya che, kAMI samakitanI paryAya nathI. (6) samyakadarzanamAM AtmA jJAnanI apekSAe pratyakSa che. paranA Azraya vinA sIdho jJAnamAM jaNAya che. samyakadarzana to pratItirUpa che, paNa te kALe mati zrutajJAnathI svane pakaDatAM pote pratyakSa thaI jAya che. (vedananI apekSAe vAta che) paramArtha vastu ja AvI che, pote potAthI jaNAya tevI cIja che. 76, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana karI (7) samyagdarzanamAM rAgathI bhinna ane svabhAvathI abhinna evA ekattvavibhakta AtmAnI ja daSTi hoya che, tyAM paNa atIndriya suMdara AnaMdano svAda alpa Ave che, zrAvakane te vizeSa Ave che, enA karatAM munione to pracura svasaMvedana hoya che eTale pracura AnaMda hoya che. (8) ahAhA..! bhagavAna, tuM anAdi anaMta nityAnaMda svarUpa eka pUrNa jJAyakabhAva che ! jemAM paryAyano-bhedano abhAva che. tethI tuM zuddha che ema kahevAya che. eTale paradravya ane tenA bhAvo tathA karmanA udayAdinuM lakSa choDI jyAM daSTi trikALI jJAyakabhAva upara gaI ke pariNati zuddha thaI. e zuddha pariNAmamAM jJAyaka zuddha che ema jaNAyuM ene zuddha che ema kahe che, khAlI zuddha che, zuddha che ema kahevA mAtranathI, A jJAyakabhAvane jANavo, anubhavavo e sarva sidhdhAMtano sAra che. (9) samyagdarzanano viSaya ke nirvikalpa dhyAnano viSaya je trikALI dhruva ekarUpa jJAyaka temAM samyakadarzana Adi zuddhaparyAyonA bheda nathI. ekalA abheda jJAyakamAM azuddhatA to nathI paNa darzana-jJAna cAritranI paryAyanA bheda paNa nathI. (10) samyagdarzana thatAM anubhava thAya enI mahora-chApa zuM? to kahe che AnaMdano svAda Ave te samyagdarzananI mahora-chApa che. parathI lakSa haThAvI, dayA dAnanAM je vikalpa rAga che tyAMthI lakSa haTAvI, darzana-jJAna-cAritranA guNabhedanuM lakSa choDI jyAM abheda svabhAvamAM lakSa jAya tyAM anubhava pragaTa thAya che, tenuM nAma samyagdarzana che. e samyagdarzana thatAM suMdara AnaMda sahita jJAnataraMgo UchaLe che tyAre "AtmA" eno yathArtha artha suMdara rIte samajAya che. (11) ahAhA...!! samyagdarzana koI apUrva vastu che. eka sekaMDa AvuM samyagdarzana thAya tyAM daSTi apekSAe mokSa thaI gayo. AtmA pote mokSasvarUpa paramAtmAsvarUpa birAje che. enI daSTi ane anubhava thatAM paryAyamAM paramAtmApada pragaTa thAya che. deva-gurU-zAstrane mAne, nava tattvonA bheda jANe e kAMIpaNa samyagdarzana nathI. te AtmAnI pratItirUpa che, sukSma paryAya che. AnaMdanA svAda uparathI jJAnIne teno khyAla Ave che. paheluM samyagdarzana thAya, pachI svarUpamAM vizeSa ekAgra thaI sthira thAya te saccAritra che. samyagdarzana vinAnAM vrata, tapa, cAritra badhAM ekaDA vinAnA mIMDA che. e kriyAomAM rAga maMda hoya to puNya baMdhAya, paNa dharma na thAya. eka samyagdarzana vinA jIvane saMsAranA anaMta bhava-paribhramaNanI akathya vedanA bhogavavI paDI che. (12) A AtmA akhaMDa, ekarUpa, zuddha, sAmAnya, dhruva, anubhavagocara vastu che. tenI sanmukha thaI tene svasaMvedanajJAna dvArA je pratyakSa jANe-anubhave te samyagdaSTi jIva che. tene kevaLI bhagavAna ane RSItharo bhAvazrutakevaLI kahe che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (13) je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. trikALI pUrNa AnaMdasvarUpa je jJAyakabhAva, chato padArtha, zAzvata cIja AtmA che te bhUtArtha che. je jIva teno Azraya kare eTale ke tenI sanmukha thAya te nizcayathI samyagdaSTi che. karma-rAga, guNa-guNInA bheda e sadhaLo vyavahAra che te asatyArtha che, jUTho che. kema ke karma, rAga ane guNabheda e trikALI vastumAM nathI. dhruva vastu je anAdi-anaMta, asaMyogI, zAzvata, bhUtArtha vastu-jemAM saMyoga, rAga, paryAya ke guNabheda nathI evA abhedanI daSTi karavI, Azraya karavo e samyagdarzana che. (14) zuddha, buddha, caitanyadhana, svayaMjayoti sukhadhAma, anaMtadarzanajJAna tuM, avyAbAdha svarUpa" bIjuM kahIe keTaluM kara vicAra to pAma zrImad rAjacaMdra kahyuM che. AtmA zuddha kahetAM pavitra che. je paryAya teno zuddha tarIke svIkAra karyo tenA mATe zuddha che. buddha eTale jJAnasvarUpa che, mAtra jANanAra che, karanAra nathI. caitanyadhana kahetAM asaMkhya pradezI che. sarvajJa sivAya bIje kyAMya AvI vAta nathI. svayaMjyoti eTale svayaMsiddha vastu che. koIe utpanna karI hoya ke koIthI nAza thAya (pAme) evI cIja nathI, te sukhadhAma che eTale AnaMdanuM atIndriya AnaMdanuM dhAma che. Avo AtmA abheda ekarUpa bhUtArtha vastu che. tene kara vicAra to pAma" eTale ke jJAnanI paryAyamAM svasaMvedana vaDe AvA jJAyakane lakSamAM le, tenI pratIti kare to nirvikalpa anubhava thAya. tenI prApti thAya. potAnA anaMta guNomAM vyApeluM abheda, akhaMDa je dhruvatatva, enI daSTi karavI e nizcaya samyagdarzana che. (15) eka samayamAM abheda, akhaMDa, nirmaLAnaMda je Atmavastu che te bhUtArtha eTale chatochato-chato vidyamAna padArtha satya che.teno Azraya karavAthI samyagdarzana samyajJAna ane vitarAgI zAMtinI prAptinA prayojananI sidhdhi thAya che tethI te mukhya che eno saghaLo je vyavahAra che te asatyArtha che, tenA Azraye prayojananI sidhdhi thatI nathI tethI te gauNa che, lakSa karavA yogya ke Azraya karavA yogya nathI. (16) rAga ane AtmA baMnenuM bhedavijJAna karI dhruva trikALI paramAnaMdasvarUpe paramAtmAno puruSArtha vaDe Azraya karanAra bhUtArthadardIone te caitanyasUrya jJAyakabiMba barvibhUta thAya che, pragaTa thAya che ane tethI samyagdarzana, samyajJAna Adi zuddha paryAya utpanna thAya che. (17) pragaTa trikALI bhagavAnano je Azraya le tene nizcayathI samagadarzana thAya che. jevuM aMdara pUrNa satya svarUpa paDayuM che, teno anubhava karIne pratIti kare tene nizcayathI samyagdarzana thAya che che. A jaina dharma che. are ! lokoe navA navA vADAbAMdhI, jainadharmanuM mULatattva AkhuM pIMkhI ' 'nAkhyuM che. 78 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jInI zrI mahAvIra darzana (18) jeo zuddhanayano Azraya kare che teo ja samyaka avalokana karatA hovAthI samyagdaSTi che, paNa bIjA samyagdaSTi nathI. zuinayano Azraya kare che eTale ke trikALI abheda ekarUpa jJAyakano jeo Azraya kare che teo ja vastunA svarUpane samyaka prakAre jue che. anubhave che ane tethI teo ja samyagdaSTi che. jeo azuddhanayano Azraya kare che teo samyagdaSTi nathI. jeo rAgano, bhedano, eka samayanI paryAyano Azraya kare che teo mizrAdaSTi ja che. (19) aho! huM to caitanyajyoti svarUpa jJAnAnaMdasvabhAvI bhagavAna AtmA chuM. vikalpanA abhAva rUpa nirvikalpa mAruM caitanyarUpa che. lokAlokathI mAMDIne jeTalA vikalpa thAya che tene huM aDato nathI. A pramANe aMtaramAM lakSa karIne saMjJI paMcendriya jIvo samyagdarzana pAme che. navapakSathI rahita thaIne je potAnA zudhdha caitanya svarUpane anubhave che te samayasAra che. ahAhA !! ekaluM jJAna-jJAna-jJAna! jANaga svabhAvanuM daLa prabhu AtmA che tenI sanmukha thaIne tene anubhavatAM samasta vikalpono nAza thaI jAya che arthAt tyAre koI vikalpa upajatA ja nathI ane samayasAra athavA AtmA kahe che ane te ekane ja samyagdarzana-samyajJAna nAma maLe che. (20) zudhdha caitanyamaya svabhAvamAM ahaMbudhdhi na karatAM paramAM ahaMbudhdhi karavI te mithyAtva che. zuddha caitanyamAM TakavAne badale paramAM AsaktibhAve TakavuM te avirati che. nirmaLa svabhAvamAM na rokatAM malina upayogamAM rokAvuM te kaSAya che. nizcala niSkapa svabhAvamAM na rokAtAM kaMpanamAM rokAvuM te yoga che. A cAre ajJAnamaya bhAvo che. ahAhA.. !! samyagdarzana thayuM tyAM cAreya TaLI gayA samakitIne svabhAva daSTi che ane svabhAvadaSTimAM cAreya TaLI jAya che. vastumAM-dravyasvabhAvamAM ajJAna, mithyAtva, aviratI, kaSAya yoga kAMipaNa nathI. tethI jene dravyadaSTi pragaTa thai che evA samakitIne daSTimAM paNa A cAreya nathI. (21) AtmA trikALI sat jJAyaka-jJAyaka-jJAyaka, dhruva-dhuva-dhuva akhaMDa ekarUpa vastu che te bhUtArtha che, tenA Azraye samyagdarzana thAya che ane tenA ja Azraye janma-maraNa maTe che. mokSanA bhaNakArA vAge che. (22) AcAryadava kahe che ke ekavAra tuM daSTi pheravI nAkha eka samayanI paryAya upara ane bheda upara anAdinI daSTi che tene tyAMthI khaseDI laI akhaMDa ekarUpa trikALI dhruva caitanya sAmAnya para Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana karI daSTi sthira kara. tethI tane samyagdarzana Adi dharma pragaTa thaze. tane bhava-bhramaNanA duHkhathI mukti thaI anaMta sukhasvarUpa evo mokSa thaze. (23) bhagavAna pUrNAnaMda svarUpa jene dravya kahIe, jene jJAyaka kahIe, jene parama pAriNAmika svabhAvabhAva kahIe tene mukhya karI nizcaya karI satya kahevAmAM Avela che. Ama zA mATe kahyuM? ke trikALI satyArtha vastunA Azraye ja samyadarzana pragaTa thAya che. AvA bhUtArtha, abheda, ekarUpa dravyamAM daSTi jAya-daSTi prasare tyAre tene samyagdarzana thAya che. tyAMthI dharmanI zarUAta thAya che. sukhanI zarUAta thAya che. (24) A pratyakSa vidyamAna AtmAne anya dravyothI judo dekhavo zraddhAvo ene ja nizcayathI samyagdarzana kahIe chIe. potAthI bhinna je anerAM dravyo ane rAgAdi bhAva che tenAthI pRththaka thaIne, bhinna paDIne, eka ja nija Atmadravyano anubhava karavo e ja samyagdarzana che. trikALI jJAyakabhAva saccidAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA te ekane ja dekhAvo - anubhavavo, tenI samyaka pratIti karavIe samyagdarzana che. (25) vyavahArathI navatatvanI zraddhAno vikalpa ke deva-gurU-zAstranI zraddhAno vikalpa hotAM nizcaya samyagdarzana hovAno niyama nathI. zudhdha nayanI hade pahocatAM rAga ane bheda dekhAtA nathI, pANa nirvikalpa anubhava thAya che, ekalo jJAyaka caitanyamUrti pUrNAnaMdasvarUpa bhagavAna AtmA jaNAya che tethI niyamathI te nizcaya samyagdarzana che. navatatvanI zradhdhA, jJAyaka dravya ane tenI vartamAna paryAya sahita vastunI zraddhAe badhuM ya vyavahAra samakita che. ema vyavahAranaya samakitanA aneka bheda pADe che. zraddhAno bAhya vikalpa ane nirvikalpa zraddhA be judI-judI cIja che. (26) nave tattvomAM nimittanI apekSA Ave che te apekSA choDI daIne ekalo jJAyakabhAva je pUrNajJAnadhana che enI dRSTi karavI, eno svIkAra karavo, satkAra karavo enuM nAma samyagdarzana che. (27) AtmA to sarvajJa svabhAvI che. sarvajJa svabhAva eTale potAnA anaMtaguNo, tenI anaMta paryAyo ane lokAlokane jANe evI enI zakti che. evI sarvajJa zakti jene pragaTa thai che evA sarvajJa bhagavAne jevo pUrNa AtmA jovo tevA pUrNa AtmAnuM svarUpa temanI kAra divya dhvanimAM AvyuM, te AtmA kevo che? te pUrNajJAnadhana che. evA pUrNajJAnadhana AtmAnuM svarUpa che tenI daSTipUrvaka zradhdhAna thatAM samyagdarzana thAya che. AvuM samyagdarzana jIve anAdithI anaMtakALamAM pragaTa karyuM nathI. ahIM pUrNa zabda sUcaka che. pUrNa eTale traNakALa traNa lokanA dravya-guNa-paryAyo jANavAno eno svabhAva che evuM je zarIrAdithI bhinna, karmathI bhinna, rAgAdithI bhinna pUrNajJAnaghana enA zraddhAnanI vAta che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karacha = = = = ka : zrI mahAvIra darzana s (28) ahAhA...! jene jANe anaMta janma-maraNano aMta AvI jAya, pUrNa anaMta akSaya atindriya AnaMdanI prApti thAya eTale mukti thAya che kAraNa kevuM hoya? bApu! e sAdhAraNa na hoya. e to pUrNa svarUpa che jemAM narAga che, na bheda che, na paryAyano praveza che. evI jhaLahaLa caitanyajyoti svarUpa abheda ekarUpa jJAyaka vastumAM daSTi karavI te samyagdarzana che. te nizcaya che. (29) A nava tattvomAM bhUtArtha nayathI eka jIva ja prakAzamAna che. navatattvomAM sat daSTithI - dravyadRSTithI jotAM jJAyaka, jJAyaka, jJAyaka eka ja jIva prakAzamAna che. ema te ekapaNe prakAzano zudhdhanayapaNe anubhavAya che. e ekapaNAno anubhava thatAM AtmA trikALa zudhdha Avo che ema Atma prasidhdhi thAya che. tyAre je A anubhUti thaI te Atma khyAti ja che ane AtmakhyAti te samyagdarzana che. (30) jJAyaka dhruva caitanyaprakAzanI daSTi karatAM nimitta-naimitika bhAvano abhAva thaI jAya che. ekalA jJAyakane jotAM caitanyasvarUpa je rAganI rUcimAM DhaMkAI gayuM hatuM te pragaTa thAya che. enuM nAma samyagdarzana che. navatattvomAMthI ekalo jANaka, jANaka, jANaka-evA dhruva svabhAvane bhinna tAravI anubhavavo e samyagdarzana che. A sivAya lAkho karoDo rUpiyA kharce ane maMdiro banAve, deva-guru-zAstrane bahArathI mAne ke navatattvano bheda rUpa mAne e badhuM thothethothAM che, samyagdarzana nathI. (31) ekavAra prabhu! tuM rAga ane zarIranuM lakSa choDI aMtaramAM lakSa kara. tethI tane rAga ane zarIranuM sAcuM pADozIpaNuM thaze. kSaNavAramAM AtmA rAgathI judo paDI jaze, pharI eka thaze nahi. A anubhava te samyagdarzana che. (32) nirmaLa bheda-abhyAsanI pravINatAthI prApta aMtaraMgamAM pragaTa je dravyasvabhAva te ati sUkSma ane caitanyasvarUpa che. AvA aMtaraMgamAM pragaTa ati sUkSma caitanyasvabhAvanA avalaMbanA baLa vaDe bendriyone judI pADavAmAM Ave che. A samyagdarzana pAmavAnI kaLA che. (33) nizcayathI bhagavAna pUrNa caiitanyadhana, ekalA AnaMdanuM daLa, anAmULa zAMtino rasakaMda je trikALa dhruvapaNe che te AtmA che. anAdi-anaMta dhruva caitanyapaNe TakatA tattvane bhagavAna AtmA kahe che. enI daSTi karavI e samyagdarzana che. bhAI! enI daSTi karavA mATe tAre nimitta parathI, rAga uparathI ane bhedanA bhAva uparathI daSTi uThAvI levI paDaze. aMdaramAM ekamAtra akhaMDa abheda ekarUpa caitanyamUrti ciAkAra bhagavAna che enI daSTi karavI e samyagdarzana che. 71) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAmIna zrI mahAvIra darzana karI (34) Indriyone baMdha karI, IndriyonA je viSaya thAya che tenuM lakSa choDI daIne tathA mananA lakSe upajatA vikalponuM paNa lakSa choDI daIne aMdara caitanyasvabhAvI bhagavAna AtmAne caitanyalakSaNa vaDe anubhavavo te samyagdarzana pAmavAnI rIta che. AtmA caitanyabiMba che. caitanyanI je pragaTa jJAnadazA te enuM lakSaNa che. mATe prabhu! e lakSaNa dvArA aMdara jA ane jo to teno anubhava thaze. ahAhA..!! jJAnanI paryAya aMtarmukha thaI svane jANe che tyAre aMdara to adbhuta anaMtaguNano caitanya goLo jaNAya che. A anubhava te samyagdarzana che. (35) gajaba vAta che! tArI balihArI che. nAtha! tuM vItarAga svabhAvathI bharelo prabhu cho. tane vItarAga pariNatinI utpati mATe paranI-rAganI apekSA kema hoya? tArI khANamAM ja paripUrNa vItarAgatA bharI che. eno Azraya le, tethI tene samakita Adi vItarAganI paryAya pragaTa thaze. (36) jJAna, darzana, cAritra Adi badhA guNo dhruva che, paraMtu paryAyadaSTie guNo pariName ema kahevAya che. dravyadRSTithI guNa guNamAM dhruva che ane paryAyadaSTithI guNa pariName che. A badhAM paDakhAne jANI yathArtha nirNaya vaDe paryAyabudhdhichoDIne dravyabudhdhi kare to kSaNamAM samyagdarzana pragaTa thAya che. paryAyabudhdhi che te mithyAdaSTi che. dravyadRSTi e samyagdaSTi che. (37) vastu trikALI zuddha caitanyasvabhAvamaya chatI mojUdagIvALI cIja mahAprabhu che. tene jevI che tevI jJAna ane zraddhAnamAM laIne anubhava karatAM mithyAtvano nAza thaI samyakattva upaje che. zraddhAnI paryAya jANatI nathI. jANe che to jJAnanI paryAya. zraddhAnI paryAya sva tarapha jhUkavAthI dravyanI zraddhA thAya che ane tenuM ja nAma dharma che. zraddhAmAM A dravya che evuM jJAna nathI. zraddhAnI paryAya aMtarmukha vaLI tyAM A AtmA te ja huM ema bhagavAna AtmAnI pratIti thaI te samyagdarzana dharmanuM paheluM pagathiyuM che. sAthe je anubhUti che temAM eno khyAla Ave che. atIndriya AnaMda e svAnubhUtino TreDamArka che. samyaka daSTi AnaMdanI dazAnuM vedana kare che. tene je rAga Ave tene te jANe che paNa daSTinA sAmarthathI teno e kartA ane bhokatA thato nathI. aho! samyagdarzana alaukika che. (38) samyagdarzana eTale dharmanuM prathama sopAna; tenI ahIM vAta cAle che. jJAnanI vartamAna paryAya jayAM para taraphanA jhukAvathI khasIne svasammukha thaI tyAM nijarasathI ja bhagavAna AtmA paryAyamAM prasiddha thAya che, anubhavAya che. tyAM je anubhavamAM Avyo te AtmA kevo che? to kahe che Adi-madhya-aMtarahita, anAkula AnaMdanuM dhAma, kevaLa eka, jANe AkhA vizvanA upara ' tarato hoya tevo vizvathI bhinna akhaMDa pratibhAsamaya vastu AtmA che. paryAyamAM vastu paripUrNa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtane zrI mahAvIra darzana karI akhaMDa pratibhAsamaya pratibhAse thAya che. AkhI vastunA pUrNa sAmarthyanuM paryAyamAM jJAna thAya che. vikalpathI chUTIne aMtaramAM jAya che tene vartamAna jJAnanI dazAmAM trikALI ekarUpa aMkhaDano pratibhAsa thAya che. ' (39) samyagdarzana zuM cIja che? to kahe che bhAvabaMdha ane bhAvamokSanI paryAyanA bhedathI rahita je trikALI zuddha anaMta vijJAna dhanasvarUpanija paramAtmA dravya che teno nirvikalpa anubhava thavo te samyagdarzana che. bhAvabaMdha ane bhAvamokSa paryAya che ane vastu AtmA to enAthI rahita trikALI dravya che. dravyabaMdhanI to vAta ja zI? jaDakarma to tanna bhinna che. jaDakarma to bAhya nimitta che. rAgamAM aTakavuM te bhAvabaMdha che ane rAgarahita thavuM te bhAvamokSa che. banne paryAya che ane vastu AtmA che te bhAvabaMdha ane bhAvamokSathI rahita sadAya abaMdha muktasvarUpa ja che. (40) janma-maraNa rahita thavAno bhagavAna jinavara devano mArga ekalo vItarAgarUpa che. samyagdarzana e AtmAnI zraddhA guNanI pratItirUpa vItarAganI paryAya che. AtmA zuddha cidAnaMdakaMda prabhu sadA vItarAgasvabhAvI ja che. tenA zraddhAnarUpa je bhavana-pariNamana te samakita che. te vItarAgI paryAya che. (41) nimitta, rAga ane alpajJapaNuM e badhAnI upekSA ane pUrNa sarvajJa svabhAvI bhagavAna AtmAnI apekSA ane te pUrvaka zuddha AtmAno anubhava thavo te samyagdarzana che. samakitI jANe che ke huM zarIra, mana, vANI ke puNya-pApa ke alpajJa nathI, huM to caitanyarasakaMda paripUrNa sarvajJasvabhAvI bhagavAna chuM, bhagavAnane paryAyamAM sarvajJapaNuM pragaTa che te kyAMthI AvyuM? aMdara AtmAmAM sarvattapaNAno svabhAva paDyo che to bahirmukha valaNano tyAga karI aMtarmukha valaNa vaDe tenI pratItipUrvaka paripUrNa aMtara-ekAgratA karavAthI te pragaTa thayuM che. (42) ahA! jenI eka-eka guNa-zakita paripUrNa che evA dravyasvabhAvanuM ane samaye samaye svataMtra rIte thatI paryAyonuM samyagdaSTine yathArtha jJAna hoya che. je rIte dravya-guNa-paryAya che te rIte enuM jJAna karIne dravyanI dRSTi-pratIti karavAmAM Ave tyAre samyagdarzana thAya che. samaya samayanI paryAya pratyeka potAnA kALe pragaTa thAya che. evo nirNaya karanAranI daSTi dravyasvabhAvamAM jAya che ane e samyagdarzana che. (43) ahAhA..!! potAno bhagavAna atIndriya AnaMdanA svabhAvathI sarvAga chalochala bharelo saccidAnaMda prabhu che. enI jene daSTi thaI valaNa thayuM te samyagdaSTi che. ahA! samyagdarzana thatAM tene jenI (zuddha caitanyatattvanI) kiMmata karavI hatI tenI kiMmata (daSTi) thaI gaI ane jenI (rAganI) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana rI kiMmata nahotI tenI kiMmata (rUci) gaI, pachI bhale thoDo asthiratAno rAga ho, enI kAMI kiMmata (visAta) nathI, A apekSAe samyagdaSTine rAga-dveSano abhAva che ane Ama hovAthI pUrve baMdhAyelA jaDakarmo tene baMdhanuM kAraNa thatAM nathI. tethI samyagdaSTi jJAnIne baMdha thato nathI. (4) pUrNAnaMdasvarUpa prabhu huMtrikALa AtmA chuM' ema nija Atmadravya para daSTi kare che tyAre tene dravyadaSTi pragaTa thAya che. dravyadaSTi pragaTatAM, svayaM jJAnI thayo thako jIva sadA sahaja eka jJAnane anubhave che. dravyadaSTivaMtane jagata AkhuM tuccha bhAse che. ahA! dravyadaSTi te samyagdaSTi dravyadaSTivaMtane cakavartInI saMpattine IndranA bhoga kAgaDAnI viSTA jevA tuccha bhAse che. (45) sva eTale koNa? to kahe che eka potAno sahaja svAbhAvika bhAva, eka jJAyakabhAva, nityAnaMda svabhAva, dhruvabhAva, ekarUpa sAmAnya svabhAva te sva che ane te nizcayanayano viSaya che, arthAt samyagdarzanano viSaya che. tethI jene samyagdarzana pragaTa karavuM hoya teNe trikALI eka jJAyakabhAvano Azraya levo joIe. (46) zuddha caitanyaprabhu AtmAnA Azraye samyagdarzana thAya che. emAM pAMca samavAya AvI jAya che. svabhAva, niyati, kALalabdhi nimitta ane puruSArtha (1) svabhAvano Azraya thayo (2) niyati-thavA yogya samyagdarzananI paryAya ja thaI te bhavitavya. (3) kALalabdhi-kALalabdhi e samaye ja hoya che. (4) nimitta karmanA upazama Adi paNa thaI gayA. (5) puruSArtha-vartamAna paryAyano ekAgratAno puruSArtha thaI gayo. (47) sahaja zuddha nija paramAtmA dravyanuM aMtaHzraddhAna karavuM enuM nAma samyagdarzana che. zuM kIdhuM? bhagavAna AtmA aMdara sadA paramAtmA svarUpe birAje che, tenI sanmukha thaIne jevI ane jevaDI potAnI cIja che tevI ane tevaDI enI pratIti karavI enuM nAma samyagdarzana che. vartamAna jJAnanI paryAyamAM trikALI dravyane zeya banAvI huM A chuM" evI pratIti karavI enuM nAma aMtaHzraddhAna che. ene AtmAnuM aMtaHzraddhAna kaho, rUci kaho ke samyagdarzana kaho-eka ja vAta che. (48) AtmA paradravyane jANe che e vyavahAra kathana che. AtmA potAne jANe che ema kahevAmAM paNa svasvAmI aMzarUpa vyavahAra che. jJAyaka-jJAyaka ja che', e nizcaya che. ahAhA..!! daSTino viSaya caitanyamUrti prabhu jJAyaka jJAyaka ja che. A paramArtha che. pote potAne jANe evo bhedapaNa jemAM nathI e jJAyakaprabhu jJAyaka ja che ane te samyagdarzanano viSaya che, arthAt eka jJAyakanA Azraye ja samyagdarzana pragaTa thAya che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana (49) A jagatamAM anaMta AtmAo che, enAthI anaMtaguNA pudgala paramANuo che, tenAthI anaMtaguNA traNakALanA samayo che, tenAthI anaMta guNA AkAzanA pradezo che, tenAthI anaMtaguNA eka jIvadravyanA guNa che. Avo anaMtazaktivALo bhagavAna AtmA caitanya camatkAra vastu che. jemAM rAga nahi, bhaMga bhedanahi, alpajJatA nahI, evo caitanya camatkAra! AnaMda camatkAra, zAMti camatkAra, prabhutA camatkAra, vIrya camatkAra ema anaMta anaMta zaktionA camatkAra svarUpa bhagavAna AtmA che. Avo anaMtaguNamaMDita abheda eka zuddha caitanya camatkAra vastu AtmA daSTino viSaya che. tenA AzrayathI samyagdarzana pragaTa thAya che. . (50) Atmavastu ekAnta zAMta che, sarvathA zAMta che, zAMta, zAMta..zAMta.. zAMta svarUpa ja AtmA che. daSTino viSayabhUta AtmA akhaMDa, abheda ekAMta zAMta che, jemAM vikalpano kolAhala ne karmanA udayano leza paNa nathI evo atyaMta zAMta bhAvamaya prabhu AtmA che. AvA AtmAne daSTimAM levo tenuM nAma samyagdarzana che. Avo mAraga bhAI ! AtmA jinasvarUpa ja che. jina ane jinavaramAM kAMI ja phera nathI. AvA AtmAnI daSTi karI sau paryAyamAM samyagdarzana pragaTa kare e ja bhAvanA !. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # R A zrI mahAvIra darzana kare che 1 paramArtha mokSakAraNa zuM che? (1) nizcaya samyakatvanI vyAkhyA 'jIvAdinuM zradhdhAna samakita, jJAna temanuM jJAna che, rAgAdi-varjana caraNa che, ne A ja muktipaMtha che". samayasAra gAthA 155 gAthArtha jIvAdi padArthonuM zradhdhAna samyakatva che, te jIvAdi padArthono adhigama jJAna che ane rAgAdino tyAga cAritra che, A ja mokSano mArga che. TIkAH mokSanuM kAraNa kharekhara samyagdarzana-jJAna-cAritra che. temAM samagdarzana to jIvAdi padArthonA zradhdhAna svabhAve jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te che, jIvAdi padArthonA jJAnasvabhAve jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te jJAna che, rAgAdinA tyAgasvabhAve, jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te cAritra che. tethI e rIte ema phalita thayuM ke samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNe ekaluM jJAnanuM bhavana (pariNamana) ja che. mATe jJAna ja paramArtha mokSakAraNa che. bhAvArtha AtmAnuM asAdhAraNa svarUpa jJAna ja che. vaLI A prakAraNamAM jJAnane ja pradhAna karIne vyAkhyAna che. tethI 'samyagdarzanajJAna ane cAritra-e traNeya svarUpe jJAna ja pariName che" ema kahIne jJAnane ja mokSanuM kAraNa kahyuM che. jJAna che te abheda vivakSAmAM AtmA ja che. ema kahevAmAM kAMIpaNa virodha nathI. mATe TIkAmAM keTaleka sthaLe AcAryadave jJAnasvarUpa AtmAne "jJAna" zabdathI kahyo che. (2) vizeSaH (1) "mokSanuM kAraNa kharekhara samyagdarzana-jJAna-cAritra che" tattvArtha sUtramAM paheluM sUtra che ne ke - sacandarzana-jJAnavAritrALa mokSama: mokSano mArga samyagdarzana-jJAna-cAritra che, ane saMsAramAM rakhaDavAno mArga mithyAdarzana-jJAna-cAritra che. (2) samyagdarzana to jIvAdi padArthonA zradhdhAna svabhAve jJAnanuM-pariNamavuM te che-tene samakita kahyuM che. jhINI vAta che. prabhu! have vistArathI joIe. (3) vItarAgadevanI je pratimA che te pratimA sthira biMba che, hAlatI-cAlatI nathI ane che, AMkhanI pAMpaNeya pharakatI nathI. AvI sthira-sthira jinapratimA dekhIne ema vicAra Ave che ke vItarAgane pahelA je rAga hato te rAga TaLIne vastu je vItarAgasvabhAve hatI te, tevI vItarAga Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana rahI gaI'. eTale ke vItarAganI mUrti hoya ke sAkSAta vItarAga paramezvara hoya, beyane dekhIne Avo vicAra thavo joIe ke bhagavAnane pahelA je dayA, dAna, vrata, pUjA, upavAsa ItyAdinA zubharAganA je vikalpa hatA ke jene loko atyAre dharma mAne che-te nIkaLI gayA ane vItarAga sthira biMba je potAnuM hatuM te rahI gayuM. bhagavAnamAM je vItarAgapaNuM che te potAnI vastu che. rAga je potAno na hato te nIkaLI gayo. are ! Ama che chatAM loko atyAre rAgane dharma mAne che ! atyAre loko A sAmAyika, poSAne pratikramaNa kare che ne ? bhAI ! e dharma nathI, e to badho rAga che. bhAI ! AtmAnubhava vinA jeTalA koI pariNAma thAya che te badhA rAgAdi ja che, dharma nathI. (3) deva-gurU-zAstranuM yathArtha svarUpa: (1) bhagavAna sarvajJa vItarAga deva che temane hiMsAdinA jema pariNAma nathI tema ahiMsAdi vratanA zubharAganA pariNAmeya nathI. e badhA rAganA pariNAma to kRtrima hatA, enI vastumAM na hatA. potAnI vastumAM je na hatA te vastuno Azraya thatA nIkaLI gayA ane vastu jevI vItarAga hatI tevI rahI gaI. vItarAga eTale vIta + rAga. vItI gayo che rAga jene te vItarAga che. ethI e sidhdha thayuM ke rAga vastuno AtmAno svabhAva na hato te nIkaLI gayo ane vItarAgatAM rahI gaI. (2) have gurUno vicAra karIe ke jene samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa zudhdha ratnatrayanuM nirmaLa vItarAga pariNamana thayuM che ane je vItarAga svabhAvI zudhdha caitanyasvarUpanuM ja kathana kare che te sAcA gurU che. je bahAranA dayA, dAna, vrata, tapa, bhakti ItyAdinA zubha bhAvamAM dharma thavAnuM mAne ane manAve te sAcA gurU nathI. gurU svayaM zudhdha caitanyasvabhAvI AtmAnA Azraye vItarAga bhAvane prApta thayelA che ane vItarAgI pariNamananI ja prarUpaNA kare che. vItarAgapaNuM pragaTa karo ema emanA upadezamAM Ave che ane te vItarAgatA caitanya-svabhAvanA Azraye pragaTa thAya che, kriyA-kAMDanA Azraye nahi evo spaSTa temano upadeza hoya che. kriyA-kAMDa vaDe vItarAgatA pragaTa thAya evI prarUpaNA kare te sAcA jaina gurU nathI. (3) evI ja rIte vItarAgasvabhAve AtmAnuM bhavana-pariNamana thAya te dharma che. AtmAnuM samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa pariNamana te dharma che. vItarAgabhAva-samabhAva che te dharma che. ahA ! vItarAgano dharma bahu jhINo che bApu ! are ! atyAre lokoe temAM pheraphAra karI nAkhyo che ! 87 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana (4) samyagdarzana vizeSa samajaNa : (1) bhagavAna AtmA anaMta jJAna ane AnaMdano sAgara che. tenA zradhdhAnapaNe je aMtaramAM tarUpa pariNamana thAya te samakita che. ahAhA...! huM sadAya vItarAgasvarUpa ja chuM, A je paryAyamAM rAga che e to AgaMtaka che, mahemAnanI jema te Ave ne jAya, e kAMI mArI cIja nathI, Avo je pratItibhAva te samakita che. AvuM je nirmaLa jJAna te samyajJAna che ane zudhdhasvarUpanA Azraye je rAgano abhAva thayo te vItarAgI cAritra che ane AtmAnuM samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa pariNamana te dharma che. (2) A pramANe deva, gurU ane dharma traNeya vItarAgasvarUpa ja hoya che. bhagavAnanI vANI je bAra aMga ane cauda pUrvanA vistArarUpa che tenuM tAtparya eka vItarAgatA ja che. e badhuM vistArapUrvaka je varNana che te eka samabhAvane vItarAga bhAvane ja prasidhdha kare che. ahAhA...!. bhagavAna sarvaladeva parama vItarAga samabhAvI, nigraMtha digaMbara gurU samabhAvI ane emano prarUpelo dharma paNa vItarAga-samabhAvarUpa ja che. vItarAga kaho ke samabhAva kaho, banne eka ja che. A puNya-pApanA je bhAva che te viSamabhAva che ane enAthI rahita je caitanyanA nirmaLa pariNAma che te samabhAva che, vItarAgabhAva che ane te dharma che. (3) dharmanA yathArtha svarUpane samajyA vinA maMda kaSAyanA pariNAma karI karIne jIva anaMtakALathI duHkhano bhAra bharI-bharIne marI rahyo che. maMda kaSAya e to badho roga che ane je tuM ema mAne che ke A rAga karuM chuM te dharma che ane kartavya che e mAnyatA mithyAdarzana che. bahu gaMbhIra vAta che prabhu! A vrata, tapa, zIla, saMyama ItyAdi to ekaDA vinAnA mIThAM che. (4) bhAI! samyagdarzana koI apUrva ane alaukika cIja che. dharmI jIva ema vicAre che ke A zarIra, mana, vANI, karma ItyAdi ajIva che ane puNya-pApanA je bhAva che te Asrava che, baMdha che ane e sarvathI judo pote jIva jJAyakatattva che. e puNya-pApa Adi sarvathI lakSa choDIne bhagavAne jJAyakanA zradhdhAnapaNe thavuM-pariNamavuM te samyagdarzana che. ahAhA...! je jJAyakanI anubhUtinA pariNAma thatAM atIndriya AnaMdano svAda Ave ane AtmA AnaMdanuM dhAma prabhu Avo ja che evo pratItino bhAva upaje te samyagdarzana che. janma maraNa rahita thavAno bhagavAna jinavaradevano mArga ekalo vItarAgarUpa che. samyagdarzana e AtmAnI pratItirUpa vItarAgI paryAya che. . (5) AtmA zudhdha cidAnaMdakaMda prabhu sadA vItarAga svabhAvI che. tenA zradhdhAnarUpe je bhavana' pariNamana te samakita che. te vItarAgI paryAya che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana karI (6) 'jIvAdinuM zradhdhAna samakita" ema je kahyuM tyAM A (ekayiAdi) jIva che ane A (ghaTapaTAdi) ajIva che evI zradhdhAnI vAta nathI. paratuM jIva jJAyaka bhAve vItarAga svabhAve che ane rAgasvabhAve-karmasvabhAve nathI evI svabhAva-vibhAvatI bhinnatAnA zradhdhAnarUpajevItarAgI pariNati thavI te samakita che. "zradhdhAna svabhAve jJAnanuM thayuM tyAM jJAna eTale AtmA, jJAna kema lIdhuM? ke olo rAga nahi, rAgano abhAva sUcavavo che. vratAdino rAga je vibhAva che, vikAra che tenAthI rahita jJAnanuM thavuM eTale ke AtmAnuM pariNamavuM ema vAta che. ahAhA! vItarAga svarUpI AtmA svarUpanA zradhdhAnarUpa vItarAga pariNatie pariName tene samyagdarzana kahyuM che. bahu sUkSma vAta che bhAI! (7) jIvAdi padArthonA zradhdhAna svabhAve eTale ke jevo aMdara potAno zradhdhAsvabhAva che tevo zradhdhAnasvabhAve paryAyamAM AtmAnuM thayuM te samyagdarzana che. ahAhA...AtmA pote sadAya vItarAgasvarUpa ja che ane zradhdhAnarUpa je dazA thAya te paNa vItarAganI paryAya che. (8) 'jIvAdi padArthonA jJAnasvabhAve jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te jJAna che. ahIM paralakSI jJAnanI vAta nathI. ahIM to AtmAnA jJAnanuM aMtaramAM svasaMvedanarUpe, svanA pratyakSa jJAnapaNe thavuM tene jJAna kahe che. A to sadA jJAnasvabhAvI bhagavAna AtmA potAnA svarUpanA jJAnarUpe thaI pariName ene jJAna kahe che ane e vItarAgI paryAya che. (9) jIvAdi padArthonA jJAnasvabhAve jJAnanuM eTale AtmAnuM thavuM-pariNamavuM arthAt jJAnanI paryAyanuM eka jJAyakanA lakSe jJAnarUpe pariNamavuM ene samyajJAna kahe che. A samyajJAnanI je paryAya che te vItarAgI paryAya che. . (10) AgaLa paNa AvI gayuM ne ke-jJAnanI paryAyamAM jJAyaka AtmA ja jaNAya che, paNa ajJAnInuM jJAyaka upara lakSa-daSTi nathI tethI tenuM jJAna mithyA che ane jJAnInuM lakSa-daSTi jJAyaka upara che tethI tenuM jJAna samyajJAna che. jJAnasvabhAvanA lakSe pariNamatuM jJAna te jJAna che. caitanyanuM caitanya svabhAve thavuM. pariNamavuM ene jJAna kahyuM che, ane te mokSano mArga che. jJAnanI sAthe rAgane bheLave e vItarAgamArga nathI. (11) rAgAdinA tyAga svabhAve jJAnanuM thavuM-pariNamavuM te cAritra che'. jemAM atIndriya AnaMdanuM pracura vadana hoya evI rAganA tyAgarUpa AnaMdanI dazArUpe AtmAnuM thavuM e cAritra che. parathI khasa ane svamAM vasa. basa svamAM vasavuM te cAritra che. jo cAritranI bhAvanA che to vratAdinA vikalpathI khasI jA ane caitanya svabhAvamAM AvI jA. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tInI zrI mahAvIra darzana - cAritra to rAganA abhAvasvarUpa AtmAnuM AtmarUpa-vItarAgarUpa pariNamana che. AtmA jJAnasvabhAve aMtara-ekAgra thaI jyAM pariName che, tyAM saheje rAgarUpe thato nathI, e pariNamana ja rAganA abhAvasvarUpa che ane te samyakacAritra che. AvuM svarUpanA AcaraNarUpa cAritra che te ja vItarAgI cAritra che. (12) samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNe ekaluM jJAnanuM bhavana (pariNamana) ja che. mATe jJAna ja paramArtha mokSakAraNa che. juo, A niSkarSa-sAra kADhayo ke-samyagdarzana-jJAna-cAritra e AnaMdakaMda prabhu AtmAnuM ja caitanyamaya pariNamana che. mahAvratanA je pariNAma che e to vijAtIya che, acetana che kemake temAM caitanyano aMza nathI. ahAhA..! samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNe ekaluM jJAnanuM bhavana ja che. ahIM jJAna eTale AtmA. AtmAnuM ja pariNamana che. caitanyamUrti bhagavAna AtmAnuM zradhdhAna-svabhAve thavuM te samyagdarzana, enuM potAnA jJAnarUpe thavuM e jJAna ane enuM rAganA abhAva svabhAve sthiratA ramaNatArUpa pariNamanate cAritra. ekalo AtmAsvayaM nirmaLa ratnatrayarUpa pariName che. vItarAgatAnuM pariNamana dravya svabhAvanA lakSe thAya che basa eTaluM ja. rAgamAM ratnatraya nahi ane ratnatrayamAM rAga nahi. jJAna ja paramArtha mokSakAraNa che. bhagavAna AtmA pUrNAnaMdano nAtha prabhu atIndriya AnaMdapaNe pariName e eka ja mokSano mArga che. (5) zudhdha AtmAnI upalabdhithI ja saMvara je zudhdha jANe Atmane te zudhdha AtmA ja meLave, aNazudhdha jANe Atmane aNazudhdha Atma ja te lahe." 186 gAthArtha zudhdha AtmAne jANato-anubhavato jIva zudhdha AtmAne ja pAme che ane azudhdha AtmAne jANato-anubhavato jIva azudhdha AtmAne ja pAme che. bhAvArtha je jIva akhaMDadhArAvAhI jJAnathI AtmAne niraMtara zudhdha anubhavyA kare che tene rAgaSa mATe rUpI bhAvastrAvo rokAya che tethI te zudhdha AtmAne pAme che. vizeSa dhArAvAhI jJAna vaDe zudhdha AtmAne anubhavavAthI rAga-dveSa-moharUpa para pariNatino (bhAvastravono) nirodha thAya che ane tethI zudhdha AtmAnI prApti thAya che. dhArAvAhI jJAna eTale pravAharUpa jJAna-atUTaka jJAna. te be rIte kahevAya che - ja eka to, jemAM vacce mithyAjJAna na Ave evuM samyajJAna dhArAvAhI jJAna che. avirati samyagdaSTi vagere nIcenA guNasthAnavALA jIvone mukhyatve A lAgu paDe. bIjuM, eka ja zeyamAM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana upayoganA upayukta rahevAnI apekSAe jJAnanuM dhArAvAhIpaNuM kahevAmAM Ave che, arthAt jyAM sudhI upayoga eka zeyamAM zeyayukta rahe che tyAM sudhI dhArAvAhI jJAna kahevAya che, AnI sthiti (chadmasthane) aMtamuhUrta ja che, pachI te khaMDita thAya che. zreNI caDanAra jIvane mukhyatve A lAgu paDe che kAraNa ke teno upayoga zudhdha AtmAmAM ja upayukta che. sArarUpaH (1) zudhdha AtmAne eTale potAnI trikALI zudhdha akhaMDa ekarUpa je vastu tene jANato eTale ke paryAyamAM rAgathI bhinna zudhdha AtmAne jANe che. anubhave che te zudhdha AtmAne ja pAme che. arthAt tene zudhdha AtmAnI upalabdhi vaDe saMvara ja thAya che. (2) rAga te huM ane rAga mAruM kartavya ema je jANe che te azudhdha AtmAmAM ekattva karIne potApaNe pariNamato te azudhdha AtmAne ja pAme che arthAt rAgane ja pAme che tene zudhdha AtmAno anubhava thato nathI. (3) jJAnanI dhArAvAhI ekAgratAnI pragaTatA ane rAgamaya bhAvano nirodha thavo enuM nAma saMvara che. (4) jyAM acchinnadhArAe jJAnasvarUpa bhagavAna AtmAnA anubhavanI pragaTatA thaI tyAM rAga-dveSa-mohanI saMtati aTakI jAya che, AnuM nAma saMvara che, dharma che. saMvara thatAM zudhdha AtmAno bheTo thAya che, bhagavAna nirmaLAnaMdanA AnaMdano anubhava thAya che. (5) je koI rAgathI bhinna paDIne AtmAne jJAnamaya anubhave che tene zudhdha AtmA prApta thAya che ane je koI ajJAnavaDe rAgane potAno mAnI anubhave che ene azudhdhatA-malinatA prApta thAya che. (6) jeme svabhAvasanmukha daSTi che ane rAgathI bhinnatA thaI che tene dhArAvAhI nirmaLatApavitratA pragaTa thAya che. ene vartamAna karmano saMvara thAya che ane saMvarapUrvaka pUrva karmanI nirjarA thAya che. zudhdha AtmAnA anubhavathI ja saMvara thAya che. (7) jyAM aMtaramAM rAgathI jJAna bhinna paDavuM tyAM zudhdhatAnA pariNamananI-jJAnamaya pariNamananI dhArA akhaMDadhArAvAhI cAle che. bhale sAthe kAMIka azudhdhatAnuM pariNamana hoya, paraMtu zudhdhatAnI dhArA to niraMtara cAle che. jJAnAnaMda svabhAvanI nirmaLa pariNati je pragaTa thaI tenI dhArA to akhaMDa-atUTa rahe che. 91 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarInI zrI mahAvIra darzana (8) dhArAvAhI jJAna eTale pravAharUpa jJAna-atUTaka jJAna. te be rIte kahevAya che. eka to, jemAM vacce mithyAjJAna na Ave evuM samyajJAna dhArAvAhI jJAna che. rAgathI bhinna paDeluM jJAna dhArAvAhI akhaMDa rahe che. AtmA rAgathI bhinna che evuM jene aMtardaSTi vaDe bhAna thayuM tene bhale kiMcita rAga Ave paNa tene je zudhdhatA pragaTa che te akhaMDa dhArAvAhI che. (9) bIjuM jyAM sudhI upayoga eka zeyamAM upayukta rahe che tyAM sudhI dhArAvAhI jJAna kahevAya che. potAno ekarUpa je jJAyakabhAva tene zeya karIe, temAM ja upayoga sthira thavAnI apekSAe jJAnanuM dhArAvAhIpaNuM kahevAya che. (10) pahelA prakAramAM upayogamAM sthira thavAnI vAta nathI. tyAM samyagdarzana ane samajJAna hovAthI bhedajJAnanI-jJAnamaya pariNamananI dhArA akhaMDa rahe che. bIjA prakAramAM AtmA potAnA dhyAnamAM jJAtA, jJAna, zeyanA bhedathI rahita eka upayogamAM paDyo hoya. eka AtmAmAM ja lIna hoya tene dhArAvAhI jJAna kahe che. AmA upayoganI sthiratAnI vAta che. bhAI! tArUM kharekhara svarUpa nityAnaMda cidAnaMdamaya che. temAM eka ja vakhata upayoga lAge eTale basa. pachI bhale upayoga khasI jAya topaNa je samyajJAna thayuM te akhaMDa dhArAvAhI rahe che. purUSArthanI ugratA karI te kevaLajJAnapaNe pariNamaze ja. AvI vAta che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ std zrI mahAvIra darzana ja jJAna - svabhAva (jJAna AtmAno sArvakAlika-svabhAva che, te AtmAnI eka asAdhAraNa zakita tathA lakSaNa paNa che. anaMta jaDa-cetana tattvonA samudAya evA A vizvamAM jJAnathI ja cetananI bhinna oLakhANa thAya che. te AtmAno eka mukhya guNa che je vizvanuM savizeSa sArvakAlika pratibhAsana kare che. AtmAnA anaMta guNa tathA dharma paNa jJAnamAM ja pratibiMbita thAya che, jANe ke jJAnamAM ja AtmAnuM sarvasva samAI rahyuM che.) (1) zrI samayasAra paramAgamamAM AtmAne jJAna mAtra ja kahyo che. lokomAM paNa koI eka evI vizeSatAnI apekSAe koI vyaktine saMbodhita karavAnI padhdhati che ke je tenuM saMpUrNa pratinidhitva karI zake, jema koI vyaktine nyAyAdhIzanA nAmathI saMbodhavAmAM Ave che. nyAyAdhIzatApaNuM tenI eka evI vizeSatA che ke jethI te badhA manuSyothI bhinna oLakhAI Ave che. jo ke tenAmAM anya sAmAnya manuSyo jevI tathA vyaktigata potAnI aneka vizeSatAo paNa che, te kevaLa nyAyAdhIza ja nathI paraMtunyAyAdhIza saMjJAmAM tenuM sAmAnya-vizeSa vyaktiva garbhitapaNe AvI jAya che. tethI nyAyAdhIza zabda tenuM saMpUrNa pratinidhitva kare che arthAta te vyakti je kAMI che te badhuM nyAyAdhIzapaNAmAM samAI gayuM che. (2) e ja rIte e jJAna AtmAnA anaMta guNa dharmo samAna jo ke AtmAno eka vizeSa guNa ja che, paraMtu tenA vinA AtmA oLakhAto ja nathI. jJAnano vyApAra pragaTa anubhavamAM Ave che. anya zaktiomAM e vizeSatA nathI tethI 'upayogo naikSam nI chAyAmAM anaMta padArthonA samudAyarUpa evA A mizrita vizvamAM jJAnathI ja AtmAnuM svataMtra astittva ane vyaktitva sidhdha thAya che. kevaLa AtmAnA ja nahi paraMtu jagatanA astittvanI sidhdhi paNa jJAna ja kare che. jJAna jagatanA nigUDhatama rahasyonuM udghATana kare che tethI jJAna ja AtmAnuM sarvasva che ane tenA vinA vizvamAM AtmA saMjJAvALA caitanyatattvanI kalpanA ja vyartha che. jJAnano svabhAva hRdayaMgama karI letAM saMpUrNa Atma svabhAvanI samajaNa ja sulabha thaI jAya che. tethI prajJAvaMta AcArya kuMdakuMde potAnA samarthasAra paramAgamamAM AtmAne jJAna-mAtra ja kahyo che. jJAna-mAtra kahevAmAM AtmAnA mAtra jJAna-guNanI ja nahi, paraMtu anaMta guNadharmonA samudAyarUpa eka akhaMDa jJAyaka AtmAnI ja pratIti thAya che. jJAnanI smRti-mAtramAM ja akhaMDa cetanatattva potAnI anaMta vibhUtio sAthe daSTimAM Ave che. jJAnanA eka samayanA pariNamanane juo, temAM AtmAnuM sarvasva ja pariNameluM che, tethI AtmA jANe ke jJAna ja che, anya kAMI nahi. A rIte guNa-guNInI abhedaSTimAM jJAna AtmA ja che. - 93. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana (3) A jJAna AtmAno saikAlika svabhAva che. je svabhAva saikAlika hoya che teno vastuthI kadI abhAva nathI thato ane vastunI jema te sadA pUrNa, akhaMDa ane zuddha hoya che. vastu te svabhAvanI ja banelI hoya che tethI svabhAva kadI tenAthI judo karI zakAto nathI. jema uSNatA agnino svabhAva che. uSNatArahita agni koI vastu ja nathI, tethI uSNatA agninuM sarvasva ja che. (4) jJAnano svabhAva jANavuM arthAt vastunA sarvAganuM pratibhAsana karavuM che. kema ke svabhAva asahAya, akRtrima ane nirapekSa hoya che. tethI jJAna paNa jagatathI pUrNa nirapekSa ane asahAya rahIne potAne anAdi anaMta jANavAno vyApAra karyA kare che. potAnA jANavAnA kAryanuM saMpAdana karavA mATe jJAnane jagatathI kAMi paNa AdAna-pradAna nathI karavuM. paraMtu darpaNa samAna jJAnanI vastune jANavAnI rIta e che ke te sadA potAnA ekarUpa akhaMDa svarUpane surakSita rAkhIne zeyAkAre parINamyA kare che. zeyAkAra pariNati jJAnano vizeSa bhAva che ane te zeyAkAra pariNatimAM "jJAnattvano anvaya" teno sAmAnyabhAva che. jema darpaNa potAnA svaccha svabhAvathI vastuone potAnAmAM pratibiMbita kare che. darpaNamAM vastuonA aneka AkAraprakAra racAyA-bhuMsAyA kare che paraMtu darpaNa pratyeka parivartanamAM asuraNa rahe che. vastuonI aneka AkAra-prakAranA saMgaThana ane vidhAna (racanA) mAM darpaNanI ekarUpatA aprabhAvita rahe che. sAthosAtha te AkAra-prakArothI darpaNanI svacchatAne AMca AvatI nathI. jema darpaNamAM agni pratibiMbita thAya che paraMtu darpaNamAM agninA pratibiMbathI na to darpaNa tUTe che ke na garama thAya che kemake darpaNamAM je agni dekhAya che, te sAkSAt agni nathI paraMtu te to darpaNanI potAnI agni che. te darpaNanI potAnI paryAya che. tethI vAstavamAM te darpaNa ja che. darpaNamAM pratibiMbita agninI racanAnuM niyAmaka upAdAna darpaNanuM potAnuM svataMtra che. potAnI agninI racanAmAM darpaNe bahAranI agnithI kAMipaNa sahayoga lIdho nathI. A agni darpaNanI potAnI svataMtra sRSTi ane saMpatti che. darpaNanI agnino AkAra bahAranI agni jevo hovA chatAM paNa bahAranI agni temAM mAtra kAraNa nathI tathA bahAra agni baLI rahI che tethI darpaNamAM agni pratibiMbita thaI rahI che e paNa nitAMta asatya che. jo ema mAnI levAmAM Ave to vastuone pratibiMbita karavAno darpaNano svabhAva nahi rahe. agnino svabhAva agni sApekSa hoine 'svabhAva" evA saMjJA ja khoi besaze. vAstavamAM darpaNanA svaccha svabhAvamAM jo agni-AkAranA pariNamananI zakti ane yogyatA na hoya to AkhuM vizva ekatra thaIne paNa tene agninA AkAre karI zake nahi. ane jo svayaM darpaNamAM agni AkAre thavAnI zakti ane yogyatA che. to pachI tene agninI zo apekSA che? Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItI zrI mahAvIra darzana je zakti zUnya che tene zakti ApI zakAtI nathI ane je zaktimaya che tene potAnI zaktinA prayogamAM koI bIjAnI apekSA hotI nathI. jagatanI koI paNa vastu para sAkSepa rahIne potAnuM astitva rAkhI zakatI nathI. jo darpaNamAM pratibiMbita agninuM kAraNa bahAranI agni hoya to pASANamAM paNa agni pratibiMbita thavI joIe. paraMtu ema thatuM nathI tethI potAnI agninI racanAnI saMpUrNa sAmagrI darpaNanA potAnA akSaya koSamAM ja paDI che. tene koI pAsethI kAMI udhAra nathI levuM paDatuM. (5) A carcAmAM evo tarka paNa rajU karavAmAM Ave che ke jo bahAranI agni darpaNanI agninuM kAraNa na hoya ane darpaNamAM te samaye agni-AkAra pariNamananI svataMtra yogyatA che to pachI jyAre agni na hoya tyAre paNa darpaNanA agni-AkAra pariNamana thavA joie athavA agni sAme hovA chatAM paNa darpaNamAM agni pratibhAsitu na thatA bIju kAMIka pratibhAsana thavuM joIe. vicitra tarka che je darpaNanA svabhAvanI svataMtratA upara eka sIdho prahAra che. jo darpaNanI samakSa agni hoya ane te tevIne tevI darpaNamAM pratibiMbita na thAya to pachI ApaNe darpaNa kaI vastune kahIzuM? vastu jevI hoya tevI ja tene pratibiMbita kare tene ja to darpaNa kahe che. vaLI jo agninA abhAvamAM, paNa darpaNamAM agni pratibiMbita thAya athavA agninI samakSatAmAM darpaNamAM agninA sthAne ghaTa pratibiMbita thAya to darpaNanI prAmANikatA ja zuM kahevAze? tethI agninuM paNa hovuM ane darpaNamAM paNa sAMgopAMga te ja pratibiMbita thavuM e ja vastusthiti che ane e ja vastusvabhAvagata anAdinidhana niyama paNa che. emAM pArasparika kAraNakArya bhAvathI utpanna koi parataMtratA athavA sApekSatAne mATe mAtra avakAza nathI. A rIte darpaNa ane teno agni-AkAra agni thI sarvathA judo tathA nirlipta ja rahI jAya che. (6) darpaNanI jema jJAna paNa zeyathI atyaMta nirapekSa rahIne potAnA joyAkAranA utpAdavyaya kare che. jJAnanA A zeyAkArane jJAnano 'atat" svabhAva kahe che. bIjA aneka zeyonA AkAre pariNamIne paNa pratyeka zeyAkAramAM jJAnattvanI dhArAvAhikatAno kadI bhaMga thato nathI arthAt jJAnano pratyeka zeyAkAra pariNAma jJAna-sAmAnyano anvaya akhaMDa tathA aparivahita che. jJAnanA pratyeka zeyAkAramAM jJAna ja pratidhvanita thAya che tene AgamamAM jJAnano 'ta" svabhAva kahyo che. potAmAM anaMta lokAlokarUpa citra-vicitra zeyAkAra niyata samayamAM utpanna karavAmAM jJAna atyaMta svataMtra che. AmAM tene lokAlokanI koI apekSA nathI. na tene lokamAMthI kAMi levuM paDe che ke na kAMI devuM paDe che. jJAnamAM je lokAloka pratibiMbita thAya che, jJAnanA te yAkAranI racanA jJAnanI upAdAna sAmagrIthI thAya che. lokAlokarUpa nimittanuM temAM jarAya kAraNapaNuM nathI. tethI jJAna lokAlokane jANe che. e kathana vyavahAra ja che. vAstavamAM jJAna ( 5) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIta zrI mahAvIra darzana karI zeyonmukha na enAM svataMtrarUpe potAnA zeyAkArone ja jANe che. jema ApaNe koI mahelanI kalpanA karIe chIe. mahela to pASANanI banelI hoya che. paNa ApaNI kalpanAnI mahela to ApaNI kalpanAthI ja banI che, pASANathI nahi. (7) e ja rIte jJAnanA joyAkAra sarva jJAnanI ja sRSTi che ane zeyathI atyaMta bhinna ja rahe che tathA jagatamAM joya che tethI jJAnamAM pratibiMbita thAya che e tarka ja bhramamUlaka che. je jJAnanI apratihata zaktinI avahelanA karIne jJAnanA napuMsakapaNAnI ghoSaNA kare che. zeya jevo AkAra jJAnamAM jANavAno evo artha to kadApi thaI zakato nathI ke jJAnanuM te kArya zeyanI kRpAthI niSpanna thayuM che, e to jJAnanI svacchatA tathA prAmANikatAnuM ja pratika che. jagatamAM sadaza kArya to aneka thAya che paraMtu koInI kRpAnI temAM koi apekSA nathI hotI. jema ke ApaNA pADozIne ghare bhAta banAvavAmAM Ave ane ApaNe tyAM paNa bhAta banAvavAmAM Ave to ApaNe pADozInuM anukaraNa karIne athavA pADozI pAsethI kAMI laine to ApaNA bhAta banAvyA nathI. ApaNA bhAta svataMtrarUpe potAnA niyata samaye ApaNI saMpattithI banyA che ane e ja rIte pADozInA. paNa baMnemAM koI saMbaMdha banato nathI. hA sAdazya to baMnemAM che. paraMtu saMbaMdha kAMIpaNa nathI. e ja rIte jJAnamAM koI joya athavA ghaTa pratibiMbita thAya che to jJAnano ghaTAkAra to jJAnanI potAnI zaktithI potAnA niyata samaye utpanna thayo che. mATInA ghaTanA kAraNe nahi, kAraNa ke mATIno ghaTa to pahelAM paNa vidyamAna hato, paraMtu jJAnano ghaTa pahelAM na hato. jJAne potAnA kramabadhdha pravAhamAM potAno ghaTa have banAvyo che ane te ghaTakAranI racanAmAM jJAne mATImaya ghaTanuM anukaraNa nathI karyuM paNa jJAnano ghaTAkAra mATImaya ghaTAkArathI nitAMta pRththaka jJAnano potAnA samayano svataMtra nirapekSa utpAda che. jJAnamAM ghaTAkAranI racanA, jJAnanA anAdi anaMta pravAha kramamAM niyata kSaNamAM ja thaI che. enI eka kSaNa paNa AgaLa-pAchaLanI kalpanA ekAMta mithyA che. jJAnanI sAme ghaDo che. tethI ghaDo ja pratibiMbita thayo. e vAta tarka ane sidhdhAMtanI kasoTIe paNa sidhdha nathI. jo ene sidhdhAMtathI svIkArI levAmAM Ave to pachI lokAloka to sadAya vidyamAna che, kevaLajJAna kema nathI thatuM? vaLI jo padArtha jJAnanuM kAraNa hoya to pachI chIpane jotAM cAMdInI bhrAMti kema thai jAya che? athavA vastu na hovA chatAM paNa vALa maccharAdinuM jJAna kevI rIte utpanna thaI jAya che? tathA bhUta ane bhAvI paryAyo to vartamAnamAM vidyamAna nathI to temanuM jJAna kevI rIte thai jAya che? tethI zeyathI jJAnanI sarvAgI nirapekSatA nirvivAda che. . (8) A lokamAM jJAnano evo addabhUta svabhAva che ane A nirapekSa, nirlipta, nirAvaraNa jJAna svabhAvanI pratIti ane anubhUti bhava-vinAzinI che. jJAnI jANe che ke je zeya mArA jJAnamAM pratibiMbita dekhAya che'. te badho jJAnano ja AkAra che. te badhuM huM ja chuM ane te pratibiMba Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra zrI mahAvIra darzana mAro ja svabhAva che. jJAnano te AkAra zeyathI tadna khAlI che. temAM zeyano eka avibhAga praticcheda paNa pravezeto nathI ane te AkAra mArA jJAnanA svakALe mArA jJAnathI ja utpanna thayo che ane te ja utpanna thavA yogya paNa che. anya pariNAmane te samaye mArA jJAnanA pravAhamAM utpanna thavAno avakAza ane adhikAra nathI. AmAM 'A kema AvyuM ane anya kema nahIM e prazna ja raheto nathI. jJAnanA pratibiMbita joyAkAranA saMbaMdhamAM jene "kema" evo viSamabhAva utpanna thAya che te vAstavamAM jJAnanA zeyAkAra, jJAnasvabhAva ane AtmAno abhAva cAhe che. jJAna svabhAvanI A pratIti nirbhayatA ane niHzaMkatAne janma Ape che. jJAnI A pratItimAM sadAya nizcita ja che mArI jJAna-paridhimAM jagatano praveza ja niSidha che. tethI anekAkAra thaIne paNa jJAna nirmaLa ja rahe che, ane te anekAkAra paNa jJAnanA ja vizeSo hovAne kAraNe jJAna ja che. jJAnanA A vizeSo koI avasthAnI vastu nathI paraMtu sahaja ja potAnA niyata samaye jJAna sAmAnyamAMthI utpanna thayA kare che tethI jJAnI A vizeSono paNa tirobhAva karIne jJAna sAmAnya para ja potAnI daSTi kendrita kare che ane niraMtara zuddha jJAna ja tenI anubhUtimAM avatare che. (9) AnAthI viparIta ajJAnI sadAya jJAnamAM zeyAkAronI pravezanI bhrAMtithI Akulita rahe che. tene evuM lAge che ke AIndriyonA viSayamArI aMdara ja AvI rahyA che. vAstavamAM indriyaviSaya jJAnamAM pratibiMbita mAtra thayA che. jJAnanA pratibiMbane ajJAnI jJaya ja samaje che, tethI tene zeyamizra jJAnanI azuddha anubhUti ja thAya che. (10) zrI samayasAra paramAgamanI 15 mI gAthAnI TIkAmAM AcArya zrI amRtacaMdra e atyaMta mArmika vivecana kare che : aneka prakAranA zeyonA AkAro sAthe mizrarUpapaNAthI Upajela sAmAnyanA tirobhAva ane vizeSenA AvirbhAvathI anubhavamAM AvatuM (vizeSabhAvarUpa, bhedarUpa, anekAkArarUpa) jJAna te ajJAnI, zeyalubdhajIvone svAdamAM Ave che paraMtu anya zeyAkAranA saMyogarahitapaNAthI sAmAnyanA AvirbhAva ane vizeSanA tirobhAvathI anubhavamAM AvatuM ekAkAra abhedarUpa jJAna te svAdamAM AvatuM nathI, vaLI paramArthathI vicArIe to-to je jJAna vizeSanA AvirbhAvathI anubhavamAM Ave che te ja jJAna sAmAnyanA AvirbhAvathI anubhavamAM Ave che. alubdha jJAnIone to, jema saidhaMvanI gAMgaDI anya dravyanA saMyogano vyavaccheda karIne kevaLa saidhaMvano ja anubhava karavAmAM AvatAM, sarvatra eka kSArarasapaNAne lIdhe kSArapaNe svAdamAM Ave che, tema AtmA paNa, paradravyonA saMyogano vyavaccheda karIne kevaLa AtmAno ja anubhava karavAmAM AvatAM, sarvatra eka vijJAnadhanapaNAne lIdhe jJAna paNe svAdamAM Ave che." - 97 - Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #jIjAjI zrI mahAvIra darzana (11) vAstavamAM jJAnasAmAnyanI vismRti karI devAthI jJAnanA aneka kAranI sRSTi na banatA zeyanI sRSTi banI jAya che ane zAka tathA lavANanA mizraNanI jema, ajJAnIne sadAya "A deha jahuM chuM, A javara mane ja che' evo mizra svAda Ave che. paraMtu jJAnIne to sadAya jJAnasAmAnyanI ja smRti che. 'mArUM jJAna javara tathA dehAkAra pariNamavA chatAM paNa huM deha tathA javarathI bhinna jJAna ja chuM. jJAnane deha nathI ane jJAnane kadI javara caDato nathI tethI jJAnanA javarAkAra ane dehAkAra parINAma paNa jJAnIne dekhAtA nathI. AmAM e tarka paNa apekSita nathI ke jo niraMtara jJAnasAmAnyanI ja daSTi rahe to jJAnanA vizeSonuM zuM thaze ? vAstavamAM jJAna to sahaja ja zeya-nirapekSa rahIne anekAkAra pariNamyA kare che. koI prabaMdha vinA ja te anekAkAra jJAnamAM thayA kare che. jema ApaNA gharamAM jhulatA darpaNamAM pADozInA makAna, manuSya Adi sahaja maunabhAve pratibiMbita thayA kare che, ApaNe temanI vyavasthA nathI karatA ane darpaNanA te khaMDabhAva (pratibiMba) ApaNA prayojananI vastu paNa nathI. jo ke te ApaNA jANavAmAM avazya Ave che. paraMtu ApaNI avirala daSTi to ApaNA akhaMDa darpaNa para ja kendrita rahe che. jo ApaNI daSTi te khaMDabhAvo ane pratibiMbo upara kendrita thai jAya ane ApaNe darpaNanI akhaMDatAne vistRta karI daIe to ApaNane lAgaze ke ApaNA darpaNamAM koI manuSya athavA makAna pravezI gayuM, ane tethI ApaNe vihvaLa thai jaizuM, paraMtu A anekAkAromAM paNa darpaNa to jemanuM tema vidyamAna che. A daSTi ane pratIti nirAkuLatAne janma de che. ' (12) ajJAnI mAne che ke mane dhana maLyuM paraMtu vAstavamAM ajJAnInA jJAnane paNa dhanano eka AkAra mAtra maLyo che, dhana to maLyuM ja nathI. ajJAnI dhana maLavAnI kalpanAthI harSita thayA kare che. e ja rIte agninA saMyogamAM ajJAnI mAne che ke huM baLI rahyo chuM" paraMtu vAstavamAM agninA javALA jJAnamAM biMbitamAtra thaI rahI che, jJAna to baLI rahyuM nathI. jo agnithI jJAna baLavA mAMDe to agninI uSNatAne koNa jANaze? paraMtu ajJAnI huM baLI raho chuM A kalpanAthI ja vihaLa thai jAya che. vAstavamAM jJAnane zeya pAsethI to kAMi paNa maLatuM nathI, te to potAnA te zeyAkAromAM paNa eTaluM ne eTaluM ja rahe che. ApaNA darpaNamAM pratibiMbita koi mahelathI ApaNe ApaNane lAbha maLyo hovAnuM mAnatA nathI ane mahela darpaNamAMthI adazya thaI jatAM ApaNe zokAtura paNa kyAM thaIe chIe? A paristhitimAM harSa ke zoka to koi bALaka (ajJAnI) nuM ja kArya hoI zake, paraMtu A daSTi to ApaNane niraMtara ja varte che. ApaNA gharamAM svaccha darpaNa jhUlI rahyuM che ane ApaNe e paNa jANIe chIe ke te darpaNamAM jagatanA aneka padArtho paNa pratibiMbita thAya che. paraMtu ApaNA darpaNamAM zuM zuM pratibiMbita thAya che te ApaNI daSTino 'viSya nathI hoto. paraMtu te pratibiMbo pratye sadAya ApaNo udAsIna bhAva ja pravarte che. je kAMi Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karI pratibiMbita thatuM hoya. te darpaNano svabhAva ja che. svaccha svabhAvano vizvAsa ApaNane e vikalpa paNa thavA deto nathI ke temAM zuM zuM pratibiMbita thAya che? kema ke te ApaNA vikalpa athavA vyavasthAno viSaya na hotAM darpaNano akRtrima svabhAva ja che. temAM je kAMI pratibiMbita thAya te badhuM vyavasthita ja che, vyavasthA yogya nathI tathA te pratibiMba mamatA karavA yogya paNa nathI. kAraNa ke te pratibiMbonI mamatA klezakAriNI che. darpaNamAM te pratibiMbonA AgamanathI jevA ApaNe harSita thaizuM, tevA ja temano darpaNamAMthI vilaya ApaNane zoka sAgaramAM DUbADI deze. (13) tethI darpaNa-vizeSanI dRSTithI utpanna kalpita harSa-zokano aMta darpaNa sAmAnyanI daSTithI ja saMbhava che, anya koI rasto nathI. A ja pramANe jJAnamAM pratibiMbita aneka zeyAkArarUpa jJAnanA vizeSomAM jo ke jJAna sAmAnyanI ja vyApti che, zeyanI vyApti nathI, paraMtu jJAnanA te vizeSa vAstavamAM AtmAne mATe jANavA mAtra sivAya, anya koipaNa prayojananI vastu nathI. jJAnamAM te svataH sahaja bhAve nirmita thayA kare che. jema ke jJAnamAM je ghaDo pariNamyo te ghaTAkAra svayaM jJAna ja che paraMtu AtmA te ghaTakAra jJAnanuM zuM kare? tethI niraMtara huM jJAna ja chuM, ghaTa nathIA sAmAnyanI dRSTi ane anubhUti ja zAMti ApanAra che. (14) jJAnasvabhAvanI pratIti anaMta prazno, agaNita ghaTanAcako tathA asaMkhya paristhitionuM ekamAtra samAdhAna che. te daSTimAM zuddha akhaMDa ekarUpa jJAna sivAya AtmAne kAMi bhAsatuM ja nathI. "huM to jJAnano dhruvatAro chuM" AmAM AtmAnI sAthe deha, karma ane rAgano saMbaMdha paNa kyAM rahyo ? rAga to AtmA ane karmanI saMyogI daSTimAM bhAsita thAya che. jema jaLane kAdava sahita dekhatAM malinapaNuM anubhavamAM Ave che. paraMtu zuddha jaLa svabhAvanI samIpa jaIne joIe to jaLamAM kAdava kyAM che? jaLa to kAdava sAthe paNa jaLa ja che. A rIte karma ane AtmAnI saMyogI daSTimAM AtmAmAM rAga-dveSa, puNya-pApa daSTigocara thAya che. paraMtu zuddha jJAnasvabhAvanI samIpatAmAM jJAnamAM na rAga che, na Sa che, na puNya che, na pApa che, na deha che ke namana-vANI che. karma ane dehanA vividha aNadhAryA pariNAma jJAnano sparza paNa karI zakatA nathI. pralayakALanA bhayaMkara. vinAza vacce jJAnI to anubhava kare che ke mArA jJAnamAM pralaya thayo nathI. huM to pralayano paNa jJAtA ja chuM. pralayanA dravya jJAnamAM pratibiMbita thAya che paraMtu jJAna pralAyAkAra hovA chatAM paNa jJAnamAM pralayano praveza thato nathI. jema sAgarane samarpaNa karAyelo puSpa-hAra athavA prahAra sAgaranI chAtI upara citrita mAtra thaIne rahI jAya che ane sAgara roSa athavA toSanI viSama anubhUtiothI zUnya ekarUpa ja rahe che. e ja rIte vizvanuM sarvasva jJAnamAM pratibiMbita thavA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana A chatAM paNa jJAnI te saMpUrNa vizeSono tirobhAva karIne, 'huM trikALa jJAna ja chuM, vizva nathI'. zuddha jJAnanuM ja niraMtara saMcenana kare che. jagatanI bhayaMkara pratikULatAo ane sAtamI narakanI yAtanAomAM paNa jJAnIne zuddha jJAnanuM A saMcetana abAdhita rahe che. jyAM jJAnane deha ja nathI tyAM pratikULatAnuM astittva jJAnInI duniyAmAM ja kyAM rahyuM ? (15) pratikULatA ane narakanI yAtanAno jJAnamAM praveza ja nathI, to pratikULatA ane yAtanA jJAnane kevI ? A rIte jJAnanA vajra kavacanuM bhedana karIne koi padArtha jJAnasvabhAvamAM pravezI ja nathI zakato. tethI jJAna trikALa zuddha, ekarUpa ja rahe che. A ja jJAnanA zuddha ekattvamAM pratiSThita thaine jJAnI zuddha anubhUtinA baLathI vikAra ane karmono kSaya karato thako muktinA pAvana patha para AgaLa vadhato jAya che ane aMte mukti tene varI le che. (16) vAstavamAM jJAnIne muktinI paNa cAha nathI. jJAna to trikALa mukta ja che. tene navI mukti ane siddha dazAnI apekSA nathI. jJAna to jagatanA dravya-kSetranA svabhAvathI sadAya mukta paDacuM che. jJAna to narakamAM paNa mukta ja che. te sadAya jJAyaka ja to che. tenA sivAya anya koipaNa kalpanA tenA pratye karavI vyartha che. tene Astrava ane baMdha paNa nathI, pariNAme sarvara, nirjarA ane mokSa paNa tene nathI; kAraNa ke je pahelAM baMdhAyo hoya, tene ja chUTavAno prasaMga banI zake che. je kadI baMdhAyelo ja nathI tenI muktinI vAta ja vyartha che. jJAnane bAMdhavAno prayAsa karanAra svayaM jJAnasAgaramAM DUbI jAya che. te avilaMba jJAnamAM pragaTa thAya che (jaNAya che) paNa jJAna to saMpUrNapaNe aprabhAvita ja rahe che. lokanI dareka paristhitimAM 'huM to jJAna ja chuM' e dRSTi tathA jJAnanuM A zuddha saMcetana bhavana dvAronuM bhedana karIne muktinA pAvana dvAranuM udghATana kare che. A ja dRSTi lokamAMgalyanI adhiSThAtrI che jemAM paryAyaSTinA saMpUrNa kalezono aMta AvI jAya che. viSamatama paristhitimAM paNa AnaMdanA motI vaherato, bhavathI utpanna thayela cira-dAridrayano aMta karIne, zAMtino khajAno kholI denArI zuddha jJAnanI A pratIti ane anubhUti cira jayavaMta varto, cira jayavaMta varto ! jJAna svabhAvI AtmA (1) jJAna svabhAvI AtmA che. te jJAna atyAre paNa indriyanA avalaMbanathI jANe che ke indriya vagara ? ', (2) jo vartamAna jJAna indriyathI jANe to sAmAnya jJAna svabhAvanA vartamAna vizeSano abhAva thAya. jo jJAna indriyathI jANatuM hoya to te vakhate sAmAnyajJAna che tenuM vizeSa zuM ? 100 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karI (3) AtmAnuM jJAna indriyathI jANatuM nathI, paNa sAmAnya jJAnanI vizeSa avasthAthI jANe che. jo vartamAnamAM vizeSa jJAnathI jIva na jANato hoya ane indriyathI jANato hoya to vizeSa jJAne zuM kArya kyuM? indriyathI AtmA kArya karato ja nathI, jJAna potAthI ja vizeSarUpa jANavAnuM kArya kare che. potAnA jJAnanI vizeSa rUpa avasthA parAvalaMbana vagara svAdhInapaNe che. (4) nIcalI dazAmAM paNa jaDa indriya ane jJAna bhegA thaIne jANavAnuM kArya karatA nathI, paNa sAmAnya jJAna je trikALa svabhAva tenuM ja vizeSa rUpa jJAna vartamAna jANavAnuM kArya kare che. (5) praznaH jo jJAnanuM vizeSa ja jANavAnuM kArya kare che to indriya vagara kema jANavAnuM kArya thatuM nathI ? uttara : jJAnanI sevA prakAranI vizeSatAnI lAyakAta na hoya tyAre indriya na hoya. Indriya hoya tyAre paNa jJAna jANavAnuM kArya to potAthI ja kare che, kAraNa ke jJAna paranA avalaMbana vagaranuM che. (6) indriya hAjara che paNa jJAna svataMtrapaNe potAnI avasthAthI jANe che. jo indriyathI jANe che ema mAnavAmAM Ave to jJAnano vizeSa svabhAva kAma nathI karato ema thAya, ane vizeSa vagara sAmAnya jJAnano ja abhAva Ave; mATe jJAna indriyathI jANatuM nathI. adhurUM jJAna potAthI jANavAnuM kArya kare che. tyAre anukULa indriyo hAjararUpa che. paNa te IndriyanA avalaMbane jJAna jANatuM nathI. Ama samajavuM te ja nimitta-naimittika saMbaMdhanuM jJAna che. paNa jJAna indriyathI jANe ema mAne to te jJAna khoTuM che, kemake te mAnyatAmAM nimitta-upAdAna eka thaI jAya che. (7) vizeSa vinAnuM sAmAnya to sasalAnA zIMga samAna abhAvarUpa che. vizeSa vagara sAmAnya na hoi zake. mATe vizeSa vagaranuM sAmAnya jJAna mAnavAthI sAmAnyano nAza thAya che. abhAva thAya . che. mATe vizeSa jJAnathI ja jANavAnuM kArya thAya che, ema mAnavAmAM Ave to ja sAmAnya jJAnanI asti rahe che. (8) jJAna svabhAva rAga ane nimittanA avalaMbana rahita che tathA vizeSajJAna sAmAnya jJAnamAMthI ja Ave che ema jANIne tenI zraddhA, jJAna ane sthiratA karavI te ja dharma che. (9) jo jJAna indriyathI jANe to jJAnanuM vartamAna kArya kyAM gayuM? indriyanI hAjarI vakhate jo jJAna indriyanA kAraNe jANatuM hoya to te vakhate sAmAnyajJAna-vizeSa-paryAya vagaranuM thayuM, vizeSa vagara to sAmAnya hoya ja nahi, jyAM sAmAnya hoya tyAM tenuM vizeSa hoya ja. have te vizeSa sAmAnyajJAnathI thAya che ke nimittathI thAya che? vizeSa jJAna nimittane laIne thayuM nathI, paNa sAmAnya svabhAvathI thayuM che. vizeSanuM kAraNa sAmAnya che, nimitte tenuM kAraNa nathI. 101 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karI ja kema ke jo te kArya nimittanuM aMze ke pUrNapaNe hoya to nimitta je paradravya che te paradravyarUpa jJAna thaI jAya. AtmAno jJAna svabhAva kAyama che te sAmAnya, ane vartamAna kAryarUpa je jJAna te tenuM vizeSa che. sAmAnya jJAnanuM vizeSa kaho, ke kAyamanA jJAna svabhAvanuM pariNAmane kaho, ke jJAnanI vartamAna dazA hAlata-paryAya kaho te eka ja che. (10) AtmAno svabhAva jJAna che, jJAna ekaluM jANavAnuM ja kArya kare che. zabdane ke rUpane game tene jANavAmAM jJAna eka ja che, jJAnamAM phera paDI jato nathI. AtmAno jJAna svabhAva potAthI che, koI nimittathI te nathI. AtmAno trikALI jJAnasvabhAva che te jJAna potAthI ja vizeSarUpa kArya kare che. AtmA IndriyathI jANato ja nathI, potAnA jJAnanI vizeSa avasthAthI ja jANe che. sAmAnya jJAna pote pariNamIne vizeSa rUpa thAya che te vizeSa jJAna jANavAnuM kArya kare che. jJAna paranA avalaMbanathI jANe ema mAnavuM te adharma che. jJAna svAlaMbanathI jANe evI zraddhA, jJAna ane sthiratA te dharma che. parAvalaMbana rahita jJAnanI svAdhInatA batAvI che. (11) mArA jJAnanuM pariNAmarUpa vartana, te vartanarUpa vizeSa vyApAra (upayoga) mArAthI thAya che, tene koI paranA nimittanI ke paradravyanI jarUra nathI. eTale ke jJAna svAdhInatAthI kadI khasIne parAvalaMbanamAM jatuM nathI tethI te jJAna pote samAdhAna ane sukha svarUpa che. svAdhIna jJAna svabhAve ja nigodathI sidhdha sudhI badhA jIvone jJAna thAya che, paNa jema thaI rahyuM che tema ajJAnI nathI mAnato, tethI ja tenI mAnyatAmAM virodha Ave che. sarva jIvone sAmAnyajJAna svabhAva che, te jJAnanuM vizeSa kArya potAnA sAmAnya svabhAvanA avalaMbane ja thAya che eTale rAga ke para nimittanA avalaMbana vagara ja jJAna kArya kare che. (12) rAga thAya tene jANe, parane jANe, indriyane jANe paNa te koine potAnuM na mAne evo jJAnano svabhAva che. vikArane ke parane potAnuM na mAne tene duHkha na ja hoya. mArA jJAnane koI parAvalaMbana nathI. evA svAdhIna svabhAvanI zraddhA, jJAna ane sthiratA kare to te svabhAvamAM zaMkA ke duHkha na ja hoya. kemake jJAna svabhAva pote sukharUpa che. (13) nigodathI mAMDIne sarva jIvomAM koipaNa jIva indriyathI jANatA nathI. nigodano jIva ke jene sauthI ochuM jJAna che. te paNa sparzana indriyathI jANato nathI, paraMtu potAnA sAmAnyajJAnanA pariNAmanathI thatA vizeSa jJAna vaDe jANe che, paNa te ema mAne che ke indriyathI 'mane jJAna thayuM. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #jIjAjI zrI mahAvIra darzana ka (14) jyAre jIvane sAmAnya jJAnasvabhAvanA avalaMbane sAmAnya taraphanI ekAgratAthI vizeSa jJAna thAya che tyAre te samyaka matirUpa thAya che, te matijJAnarUpa aMzamAM, parAvalaMbana vagara, nirAlaMbI jJAna svabhAvanI pUrNatAnI pratyakSatA AvI jAya che. - (15) AtmAno jJAna svabhAva koi saMyogonA kAraNe nathI. dharma kyAMya bahAramAM nathI, paNa potAno jJAnAnaMda svabhAva te ja dharma che. AmAM to badhA zAstronuM rahasya AvI gayuM. koI koInuM kAMi na karI zake e vAta paNa AmAM ja AvI gaI. jaDa Indriya AtmAnA jJAnanI avasthA kare nahi ane AtmAnuM jJAna paratuM na kare, A rIte jJAna svabhAvanI svataMtratA AvI. (16) badhA samyapha mati jJAnIonuM jJAna nimittanA avalaMbana vagara sAmAnya svabhAvanA avalaMbanathI kArya kare che, te kAraNe sarva nimittonA abhAvamAM - saMpUrNa asahAyapaNe sAmAnya svabhAvanA avalaMbane vizeSarUpa je kevaLajJAna pUrNa pratyakSa che teno nirNaya vartamAna matijJAnanA aMza dvArA tene thai zake che. jo pUrNa asahAya jJAnasvabhAva matijJAnanA nirNayamAM na Ave to vartamAna vizeSa aMzarUpa jJAna-matijJAna paranA avalaMbana vagara pratyakSarUpa che teno nirNaya paNa na thAya. sAmAnya svabhAvanA Azraye je vizeSarUpa matijJAna pragaTayuM te matijJAnamAM kevaLajJAna pratyakSa che. aMza pragaTyo che te aMzInA AdhAra vagara hoya nahi, tethI aMzInA nirNaya vagara aMzano nirNaya thAya nahi. sAmAnya svabhAvanI pratIti karatuM vartamAna nirmaLa svAvalaMbI jJAna pragaTayuM te sAdhaka che, ane te pUrNa sAdhyarUpa kevaLajJAnane pratyakSa jANatuM pragaTa thAya che. te sAdhakajJAna svAdhIna paNe aMtaranA sAmAnyajJAnanI zakitanA lakSe vizeSa-vizeSarUpa pariNamatuM sAdhya kevaLajJAnapaNe pragaTa thAya che. A jAgavuM te dharma che. jJAna to mAtra jJAnane ja jANe che. (1) AtmA vastu che jJAna svarUpa. e jJAnanI utpatti thAya te ja samaye rAgAdi vikalpa upanna thAya che. kALa eka che, kSetra eka che, paNa bhAva bhinna che! Ama ati nikaTatAne laine cetya-cetaka bhAvano sadbhAva hovAthI rAga che e jANAvA yogya cetya che ane AtmA jAganAra cetaka che. (2) rAga jaNAvA lAyaka che; AtmA jANanAra che. e baMne eka nathI rAganuM baMdha lakSaNa che. (duHkha lakSaNa che), AtmA jJAnAnaMda svarUpa che. tenuM jJAna lakSaNa che. Ama baMnenA lakSaNa judA hovAthI cIja baMne judI che. chatAM eka kSetre ane eka kALe hovAthI najIkapaNuM che. tethI ajJAnIne Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItanI zrI mahAvIra darzana karI e rAga potAnI cIja che athavA tenAthI mane lAbha thaze ema bhedajJAnano abhAva hovAthI ema tene lAge che. zeya ane jJAyaka be ya eka nathI, paNa eka sAthe utpanna thAya che ethI ajJAnIne bhrama upaje che ke A rAga mArI cIja che ane tenAthI mane lAbha theze ema ajJAnI anAdithI mithyA zraddhAmAM mAnI rahyo che. (3) have sva-paranA vivekanI (bhedajJAnanI) sidhdhithI ja mohano (mithyAtvano) kSaya thai zake che. je nizcayathI jJAnAtmaka evA potAne ane parane nija-nija dravyatvathI saMyukta jANe che te mohano kSaya kare che. je nizcayathI svane svarUpe ane parane pararUpe jANe che te ja jIva samakapaNe sva-paranA vivekane jeNe prApta karyo che evo sakaLa mohano kSaya kare che. (4) sva-paranA vivekathI mohano kSaya karI zakAto hovAthI jo AtmA potAne nirmohapaNuM icchato hoya, to jinamArga dvArA guNo vaDe dravyomAM sva ane pArane jANo arthAt jinAgama dvArA vizeSa guNo vaDe anaMta dravyomAMthI 'A sva che ne A para che'. ema viveka karo. . (5) rAga che te AtmAnI jAta nathI. AtmA (jJAna) ane rAga bhinna che. e rAga jANavA lAyakamAM jaNAya che ane AtmA eno jANanAra che ema jaNAya che. rAga je samaye utpanna thAya che te ja samaye te rAganuM jJAna potAthI thAya che. rAganI hayAtI che mATe enuM jJAna thAya che ema nahI. e jJAnaguNanI paryAya sva-para prakAzapaNe che te samaye te pragaTe che tethI tene jANanAra kahI ane rAgane jaNAvA yogya kahevAmAM Avyo. (6) kharekhara to AtmA pote to potAnI paryAyane jANe che. jJAnanI paryAya pote potAne jANe che. kharekhara paryAya paryAyanI kartA che. rAgane laIne nahIM. dravyaguNane laine nahIM. jANavAnI paryAya pote svataMtra potAnA SakArathI ubhI thAya che. (7) jANanAra caitanya bhagavAna ane dayA, dAnanA vikalpo je rAga baMne eka dravya nathI. dravya baMne judA che. eka sAthe-eka kALe-eka kSetre jJAna upaje ane rAga upaje e eka dravyapaNAne laIne nahIM. eka vastupaNAne laIne nahIM. eka A va tattva che ane eka jIva tattva che. be ya padArtha judA che. (8) AtmAno svabhAva svataH svayaM sva-para prakAzaka hovAthI parane laine parane prakAze che ema nathI. parane ane potAne prakAze che e potAne prakAze che. potAnI paryAyane prakAze che. e parane prakAzato nathI. potAnI paryAyamAM kirUpatAne prakAze che. potAne prakAze che ane rAgane prakAze che, e pitAne prakAze che. e potAno prakAza che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjI karIne zrI mahAvIra darzana (9) jANanAra kahyo che. e to enA jANavAmAM Ave che mATe. paNa kharekhara to e potAnA jJAnane prakAze che. sva-para prakAzaka potAnI zakti che ene e vistAre che. e rAgAdina-parane vistArato nathI. caitanyano sva-para prakAzatAno vistAra potAnA jJAnane vistAre che. para vastuzeyane vistArato nathI. (10) ahIM AtmAnA guNanI maryAdA lIdhI che. e AtmAnA guNanI maryAdA sva-para prakAzaka che e parane prakAze che ema jAhera nathI karatuM, paNa para saMbaMdhI potAno je prakAzana svabhAva che. sva. svapara prakAzaka tene prakAze che. zeya saMbaMdhInuM jJAna je potAnuM che emAM e tanmaya che tethI te pote potAnA jJAnane svaprakAzane vistAre che. parano vistAra karato nathI. ahIM to kahe che ke prabhu! ekavAra sAMbhaLa ke tuM eka caitanya cho ke nahIM? cho to tAro svabhAva jANavuM e che ke nahIM? e jANavuM che to svapara prakAzakapaNe che ke ekalA svapaNe ja che? jyAre svapara prakAzakapaNe jANavuM che to te parane prakAre che ke potAno prakAze che? sva-para prakAzakapaNuM potAne prakAze che, potAnI paryAyane prakAze che. e parane prakAzato nathI. (11) jema dIpaka vaDe prakAzavAmAM AvatAM ghaTAdi dipakanA prakAzapaNAne jAhera kare che. dipakapaNAne jAhera kare che, e ghaTa-paTane jAhera karatAM nathI tathA dIvo bIjI cIjone prakAze che ema nathI; e to potAnI cIja prakAza che ene ja prakAze che. dIvAno svabhAva svane ane parane prakAzavAno che tene prakAze che; bIjI cIjane prakAze che ema nahIM. tema rAgAdi jJAnamAM zeyarUpe jaNAtA te rAgAdi bhAvo AtmAnA cetapaNAne jAhera kare che. AtmA potAne jANe che ane rAgAdi thAya ene jANe che e jANavAnI paryAyane prakAza che. parane nahIM-rAgAdine nahIM. AtmA, rAga, dayA, dAna, kAma, krodhanA pariNAmamAM pesIne jANato nathI. emAM tanmaya thaIne jANato nathI. tanmaya to potAnI paryAyamAM thaIne jANe che tethI te potAnI jJAnanI paryAyane prakAze che-e rAgAdine prakAzato nathI. (12) pahelAM to e lIdhuM ke puNya ane pApanA bhAva thAya e cetya che. jaNAvA lAyaka che basa! eTaluM kahyuM. AtmA jAganAra che eTaluM kahyuM. eka sAthe utpanna thAya che eka kALe-eka kSetre chatAM baMne bhinna cIja che. olI jaNAvA yogya cIja che, A jANanAra che have ahIM to kahe che ke e jaNAvA yogya cIja che e vAta kahI hatI paNa e AnA prakAzamAM prakAze che. e potAno prakAza che. e cIjane prakAzato nathI. e caitanyano potAno sva-para prakAzaka svabhAva che ene prakAze che. e jJAna zeyamAM kyAM tanmaya thAya che ke ene prakAze? zeya saMbaMdhInuM jJAna je potAnuM che emAM e tanmaya che tethI te pote potAnA jJAnane svaprakAzane vistAra che. parano vistAra karato nathI. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana karI (13) caitanya dravya bhagavAna svarUpa caitanyaprakAza che. caitanya camatkArI vastu che. caitanya camatkArI eTale? potAmAM rahelA anaMtane prakAze che. chatAM anaMtane prakAze che ema kahevuM e paNa apekSAe che. potAnI paryAyamAM anaMtatA jaNAya e paryAyane prakAze che. jaNAya evA padArthamAM huM nathI. huM to mArA svapara prakAzanA paryAyamAM chuM. jJAnanI paryAyamAM A badhuM jaNAya che? to kahe che, nA. e caitanyano svabhAva che prakAzavuM. to enA astitvamAM rahIne prakAze che te potAnA jJAnane prakAze che. A cIjomAM jJAna jatuM nathI. temaja te cIjone laine AMhI jJAnano prakAza thato nathI. potAno anaMta jANavAno je svabhAva che. e svabhAvamAM anaMtA jaNAya che. e kharekhara to potAnI paryAya jaNAya che. para nahIM. parane to aDato ya nathI. (14) jANanAro bhagavAna pote kSaNe-kSaNe potAne ane parane potAnA kAraNe pote ja prakAze che. 'sva-para prakAzaka zakti hamArI, tAteM vacana bhedabhrama bhArI; zeya zakti duvidhA parakAzI, nijarUpA pararUpa bhAsI." joya leta che paNa kharekhara to joya 'A' bhAse che, caitanya zeya che. enuM astitva ja eTaluM badhuM moTuM che ke potAmAM rahIne, parane aDyA vinA, paranuM astitva che mATe pote jANe che ema paNa nahIM paraMtu potAnA astitvanI sattA eTalI che ke para anaMta che te aDakyA vinA sva-para prakAzane prakAze che. e para prakAzane prakAzato nathI. svane prakAze che. (15) AtmAnA cetanapaNAne ja bhASA joI? zuM kahe che? rAgAdine nahIM. AmAMnA cetanapaNAne ja jAhera kare che. para padArthone nahIM. ahAhA.. ? caitanyanuM svapara prakAzapaNuM vizALa che, enI sattA vizALa che. e vizALatAne jAhera kare che. vizALatAmAM vizALa vastune jAhera kare che ema nahIM. (16) AtmAnA prakAzamAM AtmAno prakAza ja jAhera kare che. rAgAdine nahIM. najIkamAM najIka eka kSetre ane eka kALe utpanna thAya ene paNa jAhera karato nathI. potAnA prakAzanI krirUparatA, ene ane potAne prakAze evI potAnI zaktine prakAze che. parane jAhera kare che ema nahIM, potAne jAhera kare che. je jaNAya che tene nahIM. e jaNAtuM ja nathI. e saMbaMdhInuM potAnuM jJAna potAthI thayuM che e jaNAya che. sAraH (1) jJAnI ajJAnI badhAmAM jJAnanuM svacchattva hovAthI svaparano pratibhAsa to varyA ja kare che. ajJAnI ekAMta para pratibhAsano svIkAra karI paramAM ekattva sthApato hovAthI tenA jJAnanuM ajJAnattva pragaTa kare che. tethI te apratibudhdha rahI jAya che. ane te ja jIva svanA pratibhAsano svIkAra karI ekattvapUrvaka svajJAyakamaya pariNamana kare che te pratibudhdha thaIne anubhUti pragaTa karI le che. - 106 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjI zrI mahAvIra darzana karI (2) jJAnamAtra bhAva jANanakriyArUpa hovAthI jJAnasvarUpa che. vaLI pote ja nIce pramANe zeyarUpa che. bAhya joyo jJAnathI judAM che, jJAnamAM pesatAM nathI. zeyonA AkAranI jhalaka jJAnamAM AvatAM jJAna yAkArarUpa dekhAya che. paraMtu e jJAnanA ja kallolo (taraMgo) che. te jJAna kallolo ja jJAna vaDe jaNAya che. A rIte pote ja potAthI jaNAvA yogya hovAthI jJAna mAtra bhAva zeyarUpa che. (3) bhagavAna AtmA jJAyakabhAva svabhAvarUpa che. emAM vyavahAra ratnatrayano je rAga thAya te rAga saMbaMdhInuM paNa te kALe potAnuM jJAna pariName che e joyAkAre pariName che ema kahevuM te vyavahAra ane e jJAnAkAre thaI rahyuM che e nizcaya che bhagavAna! tane svabhAvanI sattAnI khabara nathI. bhagavAna AtmAnI jJAnasattA jJAnanA hovApaNe che. bhagavAna AtmAno sva-parane prakAzavAnA sAmarthyavALo caitanyaprakAza ja evo che ke jema arIsAmAM sAmenI cIja-biMbanuM pratibiMba dekhAya che tema jJAnamAM rAgAdi-karma-nokarma je hoya che te pratibhAse che. (4) zeyonA AkAranI jhalaka jJAnamAM AvatAM jJAna joyAkAra dekhAya che, paraMtu e jJAnanA ja kallolo che, juo jJAna zeyAkAra che ema nahi. e to zeyane jANavA prati tevA jJAnAkAre pote ja thayuM che. zeyanuM temAM kAMI ja nathI. zeya jJAnamAM peThuM che ema che ja nahi arthAt jJAna zeyarUpe thAya che. ema che ja nahi. jJAna jJAnAkAra ja che. e jJAnanA ja kallolo che. 'jJAna-svabhAvanuM sAmarthya' (1) kharI rIte koI jIva kevaLajJAnI ke sidhdha bhagavAnane jANatA nathI, paNa potAnI paryAyanuM sAmarthya paNa tevuM ja che tene vartamAna karIne jANe che. kevaLajJAna ane sidhdha dazAnA sAmAthyane nakkI karanArUM jJAna pote vartamAnarUpa che ane te vartamAnathI ja jANe che tethI sAmA zeyane paNa vartamAnarUpa karIne ja jANe che. (2) dravya ane guNa to dareka paryAya sAthe ja vartamAna akhaMDa che. mArA dravya-guNa ane tenI jANavArUpa paryAya e traNe vartamAnamAM ja rahe ane sAmA zeyamAM dravya-guNa-paryAyanA khaMDa paDI jAya ema bane nahi arthAt zeyarUpa sidhdha bhagavAnanI paryAya vartamAna ane dravya-guNa bhUtakALamAM hoya ema hoya nahi. paraMtu jema ahIM jJAna vartamAnarUpa ja che tema sAme joya paNa vartamAnarUpe ja che. jJAna AkhA joya dravyane vartamAna karIne jANe che eTale ke paryAyanA bhUta-bhaviSya evA bhedane choDIne, badhI paryAyothI abhedaspa AkhuM ja dravya vartamAna che. ema jJAna jANe che. (3) bhUtakALamAM mahAvIra bhagavAna sidhdha thayA" ema jJAna jANatuM nathI. paNa vartamAna ja sidhdha thayA" ema jANe che, temAM jJAna ane zeya baMne dravyanI akhaMDatAne lakSamAM lIdhela che. bhUta ke Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jilI zrI mahAvIra darzana karI ja bhaviSyanI avasthAthI jJAna jANatuM nathI paraMtu vartamAna avasthAthI ja jANavAnuM kAma kare che ane dravya-guNa to vartamAnarUpa ja che e rIte dravya-guNa-paryAyathI akhaMDa vastu vartamAnarUpa che ane jo sAmI leya vastu AkhI vartamAna na hoya to upAdAna-nimitta (jJAna-zeya) no meLa ja thato nathI. (4) ahIM upAdAnamAM ake samayamAM akhaMDa jJAna-sAmarthya che ane sAme nimittarUpalokAloka paNa eka samayamAM pUrA che. ahIM jJAna vartamAnarUpa puruM hoya ane sAme zeya vartamAnarUpa pUrAM na hoya ema bane ja nahi. (5) vartamAna jJAna vartamAna zeyane akhaMDa karIne jANe che eTale kharekhara to pote eka samayamAM Akho vartamAna che tenI kabulAta che. eka samayamAM ja vastu pUrI che. ema dareka samaye vastu pUrI che. (6) paramArthathI guNa-paryAyo sahita eka ja samayamAM AkhuM dravya vartamAna che. kALanuM laMbANa karIne bhUta-bhaviSya paryAyanA bhedane lakSamAM levA te vyavahAra che. samaye samaye thatI paryAya? akhaMDa guNa-dravyane ekeka samayamAM vartamAnarUpa TakAvI rAkhe che. jema koI vastunI paryAyane jotAM ja jJAnamAM akhaMDane pratItamAM laIne kare che ke AkhI vastu dekhAya che. ema jenuM jJAna kahe che tene vartamAna AkhuM banAve che. bhUta-bhaviSya bAkI rahI jatA nathI. Avo jJAna svabhAva che. (7) aho ! sidhdha dazAmAM AtmA paripUrNa jJAna-AnaMda dazArUpe pariNamI gayo. sidhdha dazAmAM paNa AtmAnuM utpAda-vyaya-dhrovyapaNuM hoya che. tyAM paripUrNa jJAna-darzana-sukha-vIryAdi avasthApaNe dareka samaye upAje che, junI avasthAno vyaya thAya che ane Adi-anaMta sidhdhadazAmAM AtmA dhruvapaNe TakI rahe che. sidhdha bhagavAna rAgAdivikAra-rahita ane zarIrAdi saMyogarahita pUrNa jJAna-sukha vagere svabhAvarUpe pariName che. ema je jIve potAnA jJAnamAM jANyuM te jJAnamAM anaMta sAmarthya che. eka samayamAM sidhdha bhagavAna pUrNa che." ema je jJAna nakkI kahe che te jJAna ema pratIta kahe che ke, huM paNa eka samayamAM sidhdha samAna pUrNa svarUpI chuM'. (8) puNya-pApathI rahita ane jJAnAdi anaMtaguNono piMDarUpa ekalo Atma svabhAva, tenI eka zuddha paryAyanA paripUrNa sAmarthane jeNe pratItamAM lIdhuM, teNe vartamAna paryAyamAM bhagavAna taraphanA vikalpanA rAga hovA chatAM potAnA jJAnane tenAthI adhika rAkhIne (jJAnane rAgathI juduM pADIne) potAnI paryAyanA anaMta sAmarthyanuM jJAna karyuM * (9) sidhdha bhagavAnanI eka samayanI paryAyanuM sAmarthyanuM potAnI asaMkhya samayanA upayogavALI paryAyamAM svIkAranArUM jIvanuM jJAna ane te jJAnanA sAmarthanI eka samayamAM pratIta G108 - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # s ad zrI mahAvIra darzana kaati te vikalpathI adhika thayAM che; jJAna ane pratItarUpa te paryAya svabhAva tarapha ekatA karI che ane vibhAvathI adhikatA (bhinnatA) karI che. (10) te adhika thayelA jJAne zarIrAdi paradravyono to potAmAM abhAva ja banAvyo che ane svabhAvanA jore vikArane tuccha banAvyA che arthAt asthiratAmAM vikalpa thAya chatAM 'A mane lAbhadAyaka che ja nahi" evI pratItathI te taraphanuM jora toDI nAkhyuM che. A rIte parathI chUTuM ane vikArathI adhika thayeluM jenuM jJAna che evo jIva alpakALamAM vikArano saMbaMdha sarvathA toDIne sidhdha thAya che. emAM phera paDe ja nahi. vikalpa ane rAgano daSTimAM to pahelothI abhAva che ja, paNa asthiratAmAM vikArane tuccha ryo. vikArano vastumAM abhAva ane avasthAmAM paNa vikArano abhAva karIne sidhdha thaI jAya che. jenA jJAnamAM sidhdha bhagavAnanA anaMta jJAna sAmarthyanI kabUlAta AvI ane tene AtmasvabhAvanI kabUlAta AvI che ane jene potAnA AtmasvabhAvanI kabUlAta AvI che tene potAnI sidhdha dazAnI paNa kabUlAta AvI che. 'jIva te jinavara ne jinavara te jIva'. (11) AtmAno svabhAva jANavArUpa che. jema che tema AtmA jANe. jANanAra che te badhAne jANe che. caitanyanA copaDAmAM na jANavuM' evuM cinha ja nathI. ekaluM jANavuM' temAM vikalpa kyAM rahyo? jANavAmAM vikalpa karIne aTakavAnuM caitanyanuM svarUpa nathI. (12) sidhdha bhagavAna kharekhara parane jANatA nathI paNa potAnA jJAnanI avasthAmAM jANavAnI pUrNa zakti pragaTI gai te potAnA jJAna sAmarthano jeNe khyAla karyo te jIva paNa kharekhara to sidhdha bhagavAnanA anaMta sAmarthyane nakkI karanAra potAnI nirmaLa paryAyanA sAmarthane ja jANe che. potAnI nirmaLadazAne vartamAnarUpa karIne jANatAM sAme nimittarUpa zeya tarIke anaMta sidhdha bhagavaMto ane tIrthakara bhagavaMtone temaja saMta-munione vartamAnarUpa hAjara karIne jANe che. sAcuM jJeya vartamAna thayA vagara vartamAna jJAna paryAya tene jANe zI rIte? (13)"sidhdha dazAne nakkI karanAra jIvakharI rIte potAnI paryAyanA sAmarthyane ja jue che. ' sidhdhano AtmA parIpUrNa zuddha zaktipaNe utpAda ane vyayathI TakI rahyo che teno nirNaya karanAra koNa che? jo sUkSmatAthI joie to jeNe sidhdhano nirNaya karyo che teNe potAnI sidhdha dazAno ja nirNaya karyo che ane te sidhdha thavAno ja. (14) jo potAnA sidhdha samAna svabhAva sAmarthyano vizvAsa kare to ja tene sidhdha bhagavAnane jatAM AvaDyuM che. sidhdha bhagavAnane jonAra ane teno mahimA karanAra kharekhara potAnI sidhdha Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana no ja bhagavAnanA sAmarthyane jANavArUpa-paryAyanA sAmarthyane ja jue che ane teno ja mahimA kare che. paramArthe koI jIva parane jANato nathI ke parano mahimA karato nathI. (15) jeNe potAnA jJAnamAM sidhdha bhagavAnano nirNaya karyo tene sidhdha dazAnA nirNaya ane te rUpa sthiratA vacce (zraddhA ane cAritra vacce) bhaLe AMtaro to paDe che, ane te AMtarAne ekadama svabhAva sanmukha thatuM jJAna kabUla paNa kare che; paraMtu pote je nirNaya ryo che te nirNaya kabUlAta' ane 'sthiratA" evA be avasthA-bhedane bhUlIne vartamAna pUrNa dravyane ja pratItamAM le che. dravyasvabhAvanI kabUlAtato nirNaya te be dazAnA aMtarane ke upaNane svIkArato nathI, "bhaviSyamAM sidhdha paryAya pragaTa thaze" ema bhUta bhaviSyane yAda karato nathI, paNa daSTinA jorathI paryAyane dravya sAthe abheda karIne (bhUta-bhaviSyanI paryAyane dravyamAM vartamAna samAvIne) sidhdha dazAne vartamAnarUpa ja kare che. jene sidhdha bhagavAnanI badhA bhaviSyakALanI paryAyanI sAmarthyanI kabUlAta AvI tene svaparyAyanA sva-sanmukhatA vaDe vikalpa tUTyA vinA rahe nahi. (16) kharI rIte dareka vakhate jJAnanI ja kriyA thAya che. jyAM jyAM mana, vacana, kAyAnI kriyA thAya che, tyAM-tyAM sarvatra jJAnanI kriyA thAya che. mana, vacana, kAyA to jaDa che. bhagavAna pratye manathI vikalpa, vacanathI stuti ke zarIrathI vaMdana thAya che temAM kyA samaye jJAnanuM kArya nathI ? kyAM Atmapradeze jJAnanuM kArya nathI? dareka vakhate jJAna to sarva Atmapradeze potAnuM ja kArya kare che. jJAna sarvavyApaka che. vikalpa vakhate paNa tenAthI juduM rahIne te potAnuM kArya kare che. bhagavAna taraphanA lakSa vakhate jJAna kharekhara to bhagavAnane jANatuM nathI paNa bhagavAnano nirNaya karanAra je jJAnasAmarthya che te jJAna sAmarthya ja potAne jANe che. je jJAnanA khyAlamAM bhagavAnanuM sAmarthya AvyuM te jJAnanA sAmarthyanuM jene mAhAtma na Ave te aMtarasanukhatA karIne bhagavAna zI rIte thAya? (17) svarUpa sanmukha thaine jue to dareka vakhate potAnA jJAnanuM ja pote mAhAtma kare che, kyAreya paranuM mAhAtma karato nathI. potAnA jJAnamAM sidhdha paryAyanI pratIta karIne tene ja je dhanya mAne te bIjA koIne paNa dhanya kema mAne? jeNe sidhdhadazA ane kevaLajJAnane dhanya mAnyA te IndranI sAmagrIne, ratnanA dIpakone, puNyanA vikalpa vagere koIne paNa dhanya mAne nahi. (18) paryAyanuM sAmarthya behada che te ahIM batAvavuM che. dravya-guNa to pUrA che ja, paraMtu tenI pUrNatAne svIkAranAra koNa che? dravya-guNa pUrA ane vartamAna paryAya paNa pUrI che; te paryAyanuM je anaMta sAmarthya che te sAmartha to jJAnanI paryAya ja jANe che. jo ke jANanAra jJAnano upayoga to Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana karI asaMkhya samayano che paraMtu asaMkhya samayamAM purUM sAmarthya che' ema te nathI jANatuM. paNa ekeka samayanI avasthAmAM pUrepUruM sAmarthya che. ema te jANe che, ane tenI eka samayanI pratIti kare che. pUrNane jJAnamAM letAM asaMkhya samaya lAge che paraMtu tenI pratIti to eka ja samayamAM che. (19) jenA kevaLajJAnanuM paripUrNa sAmarthya jaNAyuM ane teno ja mahimA thayo tene nirNayarUpe kevaLajJAna pragaTI gayuM che. kevaLajJAna phare to nirNaya phare ! bhale hajI vartamAna ughADa kevaLajJAna jeTalo nathI chatAM paNa vartamAna nirNayamAM to AkhuM ya kevaLajJAna AvI gayuM che. kevaLajJAnano nirNaya karyo tenuM kevaLajJAna pAchuM phare ja nahi evI apratihatabhAvanI ja vAta che. (20) jeNe eka AtmAnI paripUrNa dazA jJAnamAM kabUlI teNe potAnA jJAnamAM anaMtA sidhdhAtmAono svIkAra karyo ane potAnuM paNa tevuM ja svarUpa che ema kabUlyuM eTale teNe bhaMgabhedano nakAra ryo. jevI mArA jJAnamAM jaNANI che tevI ja sidhdha dazA svarUpe pariNamavuM e ja mAro svabhAva che. UNIdazA ke bhaMga-bhedarUpe pariNamavuM te mAruM svarUpa nathI. sidhdhane huM jANuM chuM ema bolAya che paNa kharekhara to huM mArI ja paryAyane jANuM chuM. temAM teo jaNAI jAya che-evuM mAruM sAmarthya che.!! Ama svanuM bahumAna AvavuM joie. dareka jIva jo ke potAnI ja paryAyanA sAmarthyane jANe che paraMtu tene potAnA jJAnano bharoso Avato nathI te paranuM bahumAna karavAmAM rokAya che, ane svane bhUlI jAya che. paraMtu huM mArA jJAna, sAmarthyane jANuM chuM. parane huM kharekhara jANato nathI, ane mAruM jJAna sAmarthya to paripUrNa che. ema svano mahimA Ave to koI parano mahimA Ave nahi. AtmA pote asaMkhya pradeza anaMtaguNano piMDa che, tene saMbhAratAM to Akho piMDa paryAyamAM AvI jAya che. eka samayanI avasthAmAM anaMtaguNano piMDa vartamAnarUpa AvI jAya che ane teno eka samayamAM khyAla karanAra mArI paryAya che. A rIte jJAnanI potAnI avasthAnA sAmarthyamAM gANAM gavANAM che ! 1 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra darzana karI sva-pa2 prakAzaka zakti upa (1) ahAhA! AtmA saccidAnaMda prabhu zudhdha eka citmAtra vastu che. emAM rAgane rAganuM karavuM kyAM che? ahAhA...! anaMta guNa-svabhAvothI bharelA cisvarUpa bhagavAna AtmAmAM evo guNasvabhAva ja nathI ke jethI te rAgane kare ke bhogave. ahA! jema bhoktApaNuM eno svabhAva nathI tema rAganuM kartApaNuM eno svabhAva nathI. ahA! cisvarUpa AtmAno svabhAva ja evo che ke emAM jyAM aMtardaSTi thaI tyAM potAne jANavAnI je paryAya thaI te jJAnanI paryAya rAgane paNa jANe, tyAM rAga saMbaMdhInuM je jJAna potAnA sva para prakAzaka sAmarthyathI potAnA kAraNe thayuM te jJAnano kartA AtmA che, paNa rAgano kartA te nathI. (2) AtmA nijarasathI eTale ke svabhAvathI rAgAdirahita nirmaLa che. ahAhA! traNa kALa traNa lokamAM je anaMtA dravya-guNa-paryAya che te samastane kSaNa mAtramAM jANavAnI zaktivALosvabhAvavALo prabhu AtmA che. Akho lokAloka (sva ane para) jemAM jANavAmAM Ave che evo bhagavAna AtmAno jJAna svabhAva che paraMtu lokAlokanI koI cIjane kare vA rAgane kare evo eno svabhAva nathI. ahAhA! AvI sva para prakAzaka caitanya prakAzanI ati ujjavala vizuddha jyoti bhagavAna AtmA che. (3) AtmA jJAnasvarUpa che. jANavuM e eno svabhAva che. jJAna eTale A dAktarI ne vakIlAtanuM jJAna te jJAna ema nahi; e to badhuM ajJAna che. vaLI zAstronuM bhaNatara hoya e ya jJAna nathI. kema ke badhuM paralakSI jJAna che. e badhuM ajJAna che. paNa potAnA jJAnasvarUpI AnaMdanA nAthane aMtaramAM DhaLelI jJAnanI paryAyamAM jANe ke A huM ' - enuM nAma jJAna che. tyAM jJAnanI dazAmAM pUrI dazAvAna cIja potAnI AvI jAya ema nahi, paNa pUrNa jJAyaka svabhAvI vastu huM A chuM ema enA pUrANa sAmarthanA jJAna ane pratiti AvI jAya che. jemAM svayanuM bhAna thAya che te jJAna che. jJAna lokAlokamAM vyApanAra che eTale zuM? eTale lokAlokamAM jJAna (jJAnanA pradezo) jAya che ema nahi, paNa lokAlokane bhagavAna AtmA potAnA jJAnamAM jANI le che evuM enuM svapara prakAzaka svarUpa che. , (4) AbALa gopALa badhA AtmAone vartamAna je jJAna paryAya che temAM nija paramAtmAdravya ' ja bhAse che. paNa ajJAnIonI daSTi tyAM nathI. ahA ! AkhuM dravya potAnA jJAnamAM jaNAya (12) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * zrI mahAvIra darzana karI evI potAnI cIja che kemake jJAnanI paryAyano svapara prakAzaka svabhAva che. paNa enI (ajJAnI jIvanI) daSTi sva upara nathI paNa para upara che, paryAya ane rAga upara che. tethI je nija paramAtma dravya jaNAya che teno te anAdAra kare che ane rAga ane aMzamAtra huM chuM ema te mAne che. svabhAvathI vimukha thaIne rAga ane vartamAna paryAyano svIkAra karanAra jIva maraNane prApta thaI rahyo che. agIyAra aMga ane nava pUrvano ughADa bhale hoya, te vikAsamAM saMtuSTa thaI je rokAI gayo che te jIva svabhAvane bhUlIne maraNane prApta thaI rahyo che. are ! anaMtakALamAM evI svabhAvanI daSTi karI ja nathI. (5) AkhI duniyA che, paNa enAthI jJAna judu che, jJAna tene karatuM nathI, tema rAganeya jJAna karatuM nathI, bhogavatuM nathI, jANe ja che. samakitIne samyakatvAdi je nirmaLa nirmaLa bhAvo che te rAgathI mukta ja che. bhinna ja che. aho! bhagavAna AtmA to bhinna ja hato ja, ne pariNati svAbhimukha thaI tyAM te paNa rAgathI bhinna ja thaI. bhAI ! rAga rAgamAM ho paNa jJAnamAM nathI, kemake jJAne rAgane graho nathI. rAga jJAnamAM jaNAtA A rAga huM ema jJAne rAgane pakaDaDyo nathI. "huM to jJAna chuM ema jJAna potAne jJAnapaNe ja vede che. AvA vedanamAM AnaMda che, paNa emAM rAga nathI. A nizcayathI svapara prakAzaka zaktinuM sAmarthya che ane vyavahArathI te kALe je rAga che tene jANe che ema kahevAmAM Ave che. (6) AtmA jJAyaka svabhAvI vastu nitya dhruva trikALa che. emAM badalavuM nathI. paNa tenI paryAyamAM karmanA nimitta saMbaMdha rAgAdi vikAra thAya che. te vikAra thavAnA kALe jJAna ene jANe che. ahA ! A dayA, dAna Adi rAganA pariNAma thayA te zeyane huM to tene sparza karyA vinA ja jANavAnA svabhAvavALo jJAyaka chuM ema bhinnapaNuM jANavAne badale anAdithI e AvA bheda vijJAnathI zUnya hovAne lIdhe te rAganA pariNAmane potA svarUpa jANe che. rAganI je kiyA thaI te potAnI che ema ajJAnI jANe che. A pramANe rAgane-parane AtmA tarIke jANato evo te (jJAyakabhAva) vizeSa apekSAe jJAnanA pariNAmane ajJAnarUpa karato paryAyamAM mithyAjJAnarUpa karato te rAgano kartA thAya che. dayA, dAna, vrata, bhakti ItyAdino badho rAga che ane e to pRththaka rahIne paraNeya tarIke jANavA yogya che. paNa ene badale tuM ene karavA yogya mAne che te tArI kartA budhdhinuM ajJAna ja che. paNa jyAM sUkSma vikalpathI paNa bhinna huM eka jJAyaka svabhAvI cidAnaMdajJAna prabhu AtmA chuM ema aMtardaSTi vaDe te bhedavijJAna sahita thAya che tyAre AtmAne ja AtmA tarIke jANato evo te (jJAyakabhAva) vizeSa apekSAe pAga jJAnarUpa ja jJAnapariNAme pariNamato thako Y113 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karIne kevaLa jJAnapaNAne lIdhe sAkSAta akartA thAya che. Ama bhedajJAnanA baLavaDe svarUpanI aMtardaSTi thayA pachI tene paryAyamAM kiMcita rAga thAya temAMya e kartA nathI, kevaLa jJAtA ja che. Ama rAgathI khasavuM ne cidAnaMda svarUpamAM vasavuM tenuM nAma saMvarane enuM nAma nirjI che. (7) A AtmA pote svarUpathI jJAyaka che ane zarIra, mana, vANI, Indriya, karma ItyAdI jaDa padArtho ane anya AtmAo joya che. te sarva padArthone ane AtmAne vyavahAra zeya-jJAyaka saMbaMdha che, chatAM te paradravyone kAraNe AtmA jJAyaka che ema nathI. paradravyo jJAyakane kAMI karatA nathI. jJAyakane paraNeyonuM jJAna thAya che te kAMI te te paraNeyone laIne thatuM nathI, paraNeyo kAMI AtmAnI jJAnanI paryAyanA kartA nathI, jJAna zeyone jANe te jJAnanuM potAnuM sahaja sAmarthya che. (8) jJAyaka paradravyone jANe che ema kahevAmAM Ave te mAtra upacArathI che, nizcayathI to jJAyakapaNa pote, jJAna paNa pote ne zeya paNa pote ja che. sUkSma vAta che bhAI! parane jANavA kALe paNa te potAnI jJAnanI paryAyane ja jANe che. ahAhA...! jJAnanI paryAyanA sAmarthya vaDe ja svane para jaNAya che. paraNeyonA kAraNe jJAna thAya che ema kadIya nathI lyo, kahe che-nizcayathI jJAyaka to basa jJAyaka ja che, arthAta jJAyaka potAne ja potAnA dravya-guNa-paryAyane jANato thako jJAyaka che. (9) nizcayathI eTale satyArtha daSTithI joIe to AtmAne paradravyano jJAyaka kahI zakAto nathI. darzaka kahI zakato nathI. ahAhA..! AtmA zarIrAdi paradravyanI kriyAno kartAne kuTuMba Adi paranA pAlananI kriyAno kartA-e vAta to dUra rahI. ahIM kahe che, paranuM jANavuM te nizcayathI AtmAne nathI. ahA ! caitanya svabhAvI prabhu pote potAmAM rahIne potAne jANe che, tyAM evo bhAva-bhAvakano bheda karavAmAM Ave teya vyavahAra che. bhAI! jJAna paradravyane jANe, zarIrane jANe, rAgane jANe, ema kahIe e vyavahArathI che. (10) trikALI jJAnaguNa eno jema sva-para prakAzaka svabhAva che tema tenI jJAnanI vartamAna pragaTa paryAyano paNa sva-para prakAzaka svabhAva che, tethI te paryAyamAM sarva jIvone sadAkALa jJAyaka jaNAto hovA chatA rAgane vaza thayelo prANI tene joI zakato nathI. enI najara paryAya upara ane rAga upara che eTale A jJAyakane jANuM chuM te khoI bese che. anAdi baMdhane-rAgane vaza paDyo rAgane jove che paNa mane jJAnanI paryAyamAM A jJAyaka dekhAya che ema joto nathI. bhalene tuM nA pADa, huM mane-jJAyakane) nathI jANato chatAM prabhu! tArI paryAyamAM tuM atyAre jaNAya che ho! gajaba vAta karI chene? * AtmAmAM anaMtaguNo bhale ho, paraMtu jANavuM e eno mukhya guNa che. ame chIe ema anaMta guNo jANatA nathI, jJAna che te potAne ne parane jANe che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana (11) 'svapara prakAzaka zakti hamArI, tAta vacana bheda bhrama bhArI, zeyazakti duvidhA prakAzI, nijarUpA pararUpa bhAsI'. jJAnanI vartamAna paryAyamAM sva-para zeyane jANavAnI tAkAta che ane tethI te paryAya svane AkhA dravyane jANe che. vartamAna paryAyamAM dravya AvatuM nathI paNa dravyanuM jJAna paryAyamAM thayuM che. chatAM daSTimAM rAgane pUjya dekhIne tyAM aTakI gayo che. A jANavAmAM Ave che ene jANato nathI ane parane jANuM evI miThAbudhdhithaI gaI che. (arthAta) ekalo paraprakAzaka chuM evI budhdhi thaI gaI che je mithyA che. (12) AtmAnuM jJAna sva-para prakAzaka hovAthI tenA anubhavanA kALamAM paNa te jJAna svarUpa, jJAnane prakAze che ane akhaMDane paNa prakAze che tethI tene sva-para prakAzaka kahevAya che. (13) eka AtmAne jANatAM sarva jANI zakAya che, kema ke AtmAno sarvane jANavAno svabhAva che. AtmAno svAra prakAzaka svabhAva hovAthI svane jANatAM para jaNAI jAya che. (14) nigodamAM akSaranA anaMtamAM bhAge jJAnanI paryAya hatI, teno vikAsa thaIne bAra aMga ane cauda pUrvanuM jJAna thAya te jJAnano anaMtaguNo vikAsa che ane kevaLajJAnanI paryAya thAya e to ethI paNa anaMtaguNo vikAsa che. ahA! AvI jemAM AkhuM jagata sva-paranA dravyaguNa ane anAdi anaMta paryAyo jaNAya evI pUrNa jJAnanI paryAya pragaTavA chatAM trikALI dravyaguNamAM kAMI ochapa ke uNapa ke vizeSatA thatI nathI. ahA! Avo akhaMDAnaMda prabhu aMdara nitya birAjamAna che, ane tene daSTimAM letA samyagdarzanAdi dharma pragaTa thAya che. (15) ahAhA ! bhagavAna AtmA caitanyamUrti prabhu traNa lokano nAtha che. enI eka samayanI paryAyamAM traNa kALa traNa lokane jANavAnuM sAmarthya che. ahAhA ! enI eka samayanI paryAya sva-para sahita anaMtA dravya-guNa paryAyane-pUrA lokAlokane jANe evA sAmarthyavALI che. have AvA sAmarthyavALI potAnI paryAyanI jene khabara nathI te paryAyavAna nijadravyanA anaMtA sAmarthyane zuM jANe? ahA ! eka samayanI vartamAna paryAya pAchaLa aMdara behada svabhAva bhareluM trikALI satva paDeluM che, te trikALI sane jeNe aMtardaSTi karI jANyuM tene dravyadaSTi thaI che. tene mithyAtva-bhramaNA nathI, te samyagdaSTi che. tene puNya-pApanA bhAva utpanna thatA nathI, arthAta tene have karmacetanAne karmaphaLa cetanAno daSTimAM tyAga thayo che ane tenA tyAganI bhAvanA karIne jJAnacetanAmAM pravartavAno upadeza che. (16) A bahAranA vepAra dhaMdhA badhI para cIja che, tene AtmA grahato nathI ke choDato nathI. e parapadArtha to enA jJAnanuM zeya-paraya che, vyavahAre ho, nizcaye to tatsaMbaMdhI je jJAna pragaTa thayuM te tenuM jJeya che. ahA! jJAyakasvabhAvane joya karanArU jJAna samyajJAna che, bAkI to badhA thothA che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI (17) ahA! sarvajJa paramezvare sarvajJa paryAyamAM traNa kALa-traNa loka jAgyA ane divyadhvani dvArA kahyA. emAM A AvyuM ke AtmAno sarvajJa svabhAva che. sarvane jANavuM te AtmAnuM svarUpa che. paNa koIne karavuM te AtmAnuM svarUpa nahi. rAga Ave tene jANe, paNa rAga karavo e AtmAnuM svarUpanahi. cAre bAjuthI jotAM bhAI! eka ja vAta sidhdha thAya che ke AtmAno sva-para prakAzaka svabhAva che, arthAt akartA svabhAva che. ahA ! AvA AtmAno anubhava thavo te nizcaya ane tenI dazAmAM je haju rAga che te vyavahAra, jANelo prayojavAna che. Adarelo prayojavAna nathI. sva-parane, zudhdhatAne ne rAgane jANavA, basa eTalI vAta che. (18) ahA ! pratyeka padArthamAM je kiyA thAya che tenI vyavasthA nAma vizeSa avasthA che. paramANunI je pratisamaya je avasthA thAya te paramANunI vyavasthA che. AtmA tene kare nahi, karI . zake nahi, kema ke AtmA to jJAnasvabhAva mAtra vastu che. A AtmA vastu che te svayaM asti che. sva-para prakAzaka caitanyabiMba prabhu AtmA che, temAM ja daSTi karI, lIna-sthira thavuM ema upadeza ane Adeza che. Ave che ne ke : lAkha bAtakI bAta yahI, nizcaya ura lAvo, choDI sakala jagadaMda-phaMda, nija Atama dhyAvo" ahA! svasvarUpa zudhdha caitanyasvarUpamAM daSTi karIne karaze te uttama anAkuLa sukhane pAmaze, parabrahma jevo pUrNAnaMda prabhu che tevo paryAyamAM pote ja pragaTa thaze. (19) AtmA jJAnamAtrasvarUpa vastu svasaMvedha che. pote potAthI ja svasaMvedanamAM jaNAya evo che. parathI, rAgathI ke bhagavAnanI vANIthI jaNAya ema nahi, paNa pote potAthI ja jaNAya evo che. vaLI jJAnasvarUpI bhagavAna AtmA parajJeyane jANe che tethI te kAMI paravedanamaya thaI gayo che ema nathI; e to svasaMvedanamAM ja che. te potAnuM ane paranuM jJAna kare che, paNa vedana-saMvedana to potAnA svarUpanuM ja kare che. ahAhA! bhagavAna tuM jJAnasvarUpa cho. jJAnamAM paraNeya jaNAya che, tyAM kharekhara paranuM vedana nathI; paNa parasaMbaMdhI je potAnuM jJAna thayuM che tenuM vedana che. potAnuM ja A rIte saMvedana che. potAmAM ja pote rahIne potAne jANe che, para to emAM jaNAI jAya che basa. vAstavamAM paranuM vedana che nahi, lyo, AnuM nAma svasaMvedha che. zuM? ke pote parathI jaNAya nahi, paNa potAthI svasaMvadenamAM ja jaNAya che ane potAne paranuM vedanA-saMvedana nathI, paNa svasaMvedana ja che. AtmAnuM tattva svasaMvedha che. ahA! sva-parane pUrNa jANe chatAM parane vedatuM nathI. pote * potAthI ja vedanamAM Ave evuM nija tattva svasaMdha pote potAmAM rahIne jANe che. emAM paranuM jJAna AvI jAya che, ene vAstavamAM paranuM vedanA-saMvedana nathI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajanera zrI mahAvIra darzana (20) AtmA kevI rIte jANI zakAya? to kahe che - caitanya zaktinI pragaTatA jJAna ane darzana che. temAM jJAna sAkAra che, pragaTa che, anubhava gocara che, tethI tenA dvArA AtmA jANI zakAya che. jJAna sAkAra che eTale zuM? jJAna sAkAra che eTale jJAnamAM sva-parane bhinna bhinna spaSTa jANavAnuM sAmarthya che. darzanamAM sva-parano bheda pADIne dekhavAnI zakti nathI. darzana to vastunA sAmAnya avalokana mAtra che. darzanamAM to astimAtra che basa eTalI ja vAta. darzana bheda pADIne dekhatuM nathI, jyAre jJAna sAkAra hovAthI vastune sva-paranA bheda sahita jANavAnI zaktivALuM che. tethI jJAna dvArA ja AtmA bhinna jANI zakAya che. (21) AtmA dayA, dAna Adi vikalpathI jaNAya nahi, ati Adi guNathI jaNAya nahi, sAmAnya cinzakti trikALa dhruva che tenAthI jaNAya nahi ane caitanyanI pragaTa vyakta dazA darzana ane jJAna che temAMthI darzanathI paNa jaNAya nahi, paNa sAkAra pragaTa vyakta je anubhava gocara jJAna te jJAnathI ja AtmA jaNAya che. ahAhA..! jJAnanI pragaTa-vyakta dazAmAM dehAdi parathI bhinna AtmA jANavAmAM Ave che mATe jJAna dvArA ja AtmA bhinna oLakhI zakAya che. (22) AtmAmAM anaMta dharmo che, anaMta guNa che, paNa jJAnane ja ekane AtmAnuM tattva kema kahyuM che? kAraNa ke jJAnamAM ja sva-parane bhinna bhinna jANavAnI zakti che. AtmAnuM jJAna ja yathArtha lakSaNa che, jJAna vaDe ja AtmA jANavAmAM Ave che. jo ke darzana caitanya zaktino aMza che, to paNa te sAmAnya astipaNe dekhavA mAtra che, nirvikalpa che. A darzana te samyagdarzananI vAta nathI. A to darzana upayoganI ahIM vAta che. darzana che te nirvikalpa che. arthAtu te sva-parano bheda pADI jANe che. Ama AtmAne jANavAnI zakti jJAnamAM ja che. tethI jJAnane ja AtmA kahevAmAM Avyo che. (23) jJAna te AtmAnuM pradhAna tatva che, kema ke jJAna vaDe ja bhinna AtmA oLakhAya che. hA, paNa emAM bAhya nimitta hoya che ke nahi? nimitta bahAramAM hoya che ne, nimitta nathI hotuM ema koNa kahe che? paNa nimitta aMtaraMga upAdAnanuM kAMI kare che ema nathI, nimitta kAryanuM kartA nathI ema vAta che. AtmA jJAnathI potAne jANe tyAre bAhya nimitta-paNe bIjI cIja bhale ho, gurU ho, deva ho, zAstra ho, vikalpa ho, paNa e badhA vaDe AtmA jANavAmAM Ave che ema nathI, jJAnathI ja AtmA jANavAmAM Ave che. te paNa kyAre? jJAnane svasammukha kare tyAre. svasammukha thayelA jJAnathI ja bhinna AtmA jANavAmAM Ave che. (24) AtmA jJAnamAtra che ema kahyuM che ne? eno artha e thayo ke aMdaramAM (paryAyamAM) je rAga che te paNa AtmA nathI. bhagavAna AtmA jJAna-jJAna-jJAnapaNe tat che ane te ja atat che Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ja zrI mahAvIra darzana dejo arthAta te rAgapaNe nathI. jJAna potAnA sahaja pariNamana svabhAvathI ja pariName che. pote rAgapaNe thaIne jANato nathI, jJAnapaNe rahIne ja jANe che? dayA, dAna, vrata Adino je rAga ke deva-gurU-zAstranI zradhdhAno je rAga te rAgapaNe AtmA nathI. tethI vyavahAranA rAgathI AtmAmAM kAMI (jJAna) thAya ema che nahi. vyavahArano rAga nathI hoto ema vAta nathI. enAthI AtmAnuM (jJAnamaya) kArya nIpaje che ema nathI. jema paradravyarUpa nimitta akiMcitkAra che tema rAga paNa AtmAnA svabhAvakArya prati akiMcitkara che. (25) potAnuM pariNamana svathI che ane parathI nathI evuM jANatA parathI sAcI udAsInatA thaI Ave tene sAco vairAgya kahe che. cAhe sarvajJadeva trilokInAtha ho ke enI vANI ho, enAthI AtmA vyAvRta-nivRta ja che. Ama potAthI pravRtti ane parathI nivRti hovAthI potAnI paryAya potAthI ja thAya. nimitta ke parathI na thAya e sidhdhAMta che. parathI AtmAmAM kAMI thAya ke AtmAthI paramAM kAMI thAya to badhuM bheLaseLa-eka thaI jAya, paNa ema che nahi. (26) ahA ! caitanyadevanI lIlA to juo! jANanAro jANaga svabhAvI prabhu pote ja jJAna che, ne pote ja zeya paNa che. pramANa paNa pote ne prameya paNa pote ja che. "tane niSedhavuM azakya che' ema kahyuM che ne? pote jANavAnA bhAvapaNe pramANa che, ane pote potAmAM jaNAvavAnA bhAvapaNe prameya paNa che. Ama eka jJAna-pramANamAM vaita che, bheda che. (27) jJAnamAtra vastu huM AtmA svasvarUpathI-jJAnasvarUpathI tat chuM evI pratItinA abhAve huM parazeyarUpa chuM ema mAnato thako ajJAnI jIva rAga-dveSa-moha bhAve pariNamIne potAno nAza kare che, tyAre dharma-jJAnI puruSa A jJAnamAtra vastu huM AtmA svasvarUpathI-jJAnasvarUpathI tat chuM ema prakAzato thako svasvarUpanA nirmaLa jJAna-zradhdhAnarUpa pariNamana vaDe potAne jivADe che. (28) ahA! huM trikALa jJAnAnaMda svabhAvI prabhu AtmA chuM ane mAruM astipaNuM mArAthI ja che ema aMtaraMgamAM nirNaya thAya ane avasthAmAM pariNamana zudhdha thAya che. A zudhdha pariNamana potAnA SaTTArakapaNe svataMtra thAya che. jema AtmAmAM jJAna, AnaMda Adi svabhAva trikALa che, tema temAM kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna, adhikaraNa-eka SakArakarUpa svabhAva trikALa che. tethI je nirmaLa jJAna-zradhdhAna Adi pariNamana thayuM tenuM anya koI nimitta ke rAga kartAne te pariNamana enuM kArya ema che nahi. (ra9) juo A anekAMtano mahimA! huM pUrNAnaMda prabhu svarUpathI tat chuM ne parathI atata " chuM evo anekAMta jIvane jivADe che, AtmAnubhUti pamADe che. jJAnI potAne jJAnapaNe pragaTa karIne potAne jIvIta rAkhe che, naSTa thavA deto nathI. -11 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (30) jJAnamAM je aneka jJeyonA AkAra jaNAya che eno abhAva-tyAga karI ajJAnI potAno nAza kare che, tyAre dharmI dravyathI jJAnamAtra bhAvanuM ekattva prakAzato paryAyamAM anekapaNuM hovA chatAM vastupaNe huM eka ja chuM ema dravyathI ekattva prakAzita karato anekAnta vaDe potAne jIvita rAkhe che. (31) ahA ! jJAnanI paryAya trikALI dravyane, tenA anaMtaguNane tathA te sAthe pragaTa thatAM darzananI, AnaMdanI, zradhdhAnI, zAMtInI svacchatAnI, prabhutAnI-badhI paryAyone paNa jANe che. vaLI te paryAya parane ane rAgane paNa jANe ! ahA ! AvuM ja koI jJAnanI paryAyanuM sva-parane prakAzavAnuM camatkArIka sAmarthya che. Ama paryAya apekSA anekapaNuM jene kabula nathI evo ajJAnI anekapaNAno tyAga-abhAva karIne potAno nAza kare che, arthAt svAnubhUtimAM prApta thavA yogya atIndriya AnaMdathI dUra rahe che, tyAre dharmI-jJAnI purUSa jJAnamAtra bhAvano paryAyathI anekatattva prakAzato thako potAno nAza thavA deto nathI. (32) AtmAnI samaya samayanI jJAnanI avasthA potapotAnI yogyatAnusAra AtmAmAM thAya che, nimittane kAraNe thAya che ema nahi. nimitta ho bhale ane ene jANe paNa, paraMtu nimittane jANanArI jJAnanI dazA potAnI potAthI che. nimittane laIne nathI. jhINI vAta che, bhAI:! jevuM nimitta hoya tevuM thAya ema bIjA kahe che ne ? to kahe che ema nathI. AtmAnA anaMtaguNanI avasthA potAnA svakALe potAmAM potAthI thAya che. nimittathI nahi. chatAM lakSa nimitta para hovAthI nimittane laIne mArI paryAya thAya che. ema ajJAnI mAne che. ajJAnI potAnA satne asat kare che. (33) pote trikALa eka jJAyaka svarUpa che. paraNeyane jANavArUpa tenI pUrvakALamAM je jJAnanI dazA hatI te potAnI potAthI ja hatI, parajJeyane laIne nahi tathA vartamAna te badalIne anya jJeyane jANavArUpa thaI te paNa potAnI potAthI ja che anya jJeyane lIdhe nathI. ahA ! svaparane jANavApaNe pratisamaya pariName e jJAnanuM AtmAnuM svarUpa ja che, paNa ajJAnI ekAMtI tema nahi mAnatA, pUrve jANavAmAM AvelA jJeyo nAza pAmatA mAruM jJAna nAza pAmI gayuM ema mAne che, kema ke enI dRSTi para upara ja che, parAvalaMbI che. samajANuM kAMI ? aho ! A to anaMtA tIrthaMkaronA peTanA rahasyanI vAta AcArya bhagavAne vahetI mUkI che. enA pravAhanuM amRta pInArA pIIne paramAnaMdane pAme che, ne bAkInA tuccha abhAvarUpa thaIne rakhaDI mare che. (34) nizcayathI joIe to svabhAva-parabhAvane jANavAnI je sva-para prakAzaka paryAya pragaTa thAya che te, te jAtanI te kALe paryAyanI zakti-yogyatA che tethI pragaTa thAya che. eTale 119 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ##ja # ja zrI mahAvIra darzana # ja sAmAnyapaNuM che tene (samartha) kAraNa na gaNatA kharekhara je te prakAre paryAya thavAno sAmAnya sthita aMdara paryAya zakti-yogyatArUpa je bhAva che te kAraNa che. jo sAmAnya svabhAva kharekhara kAraNa hoya to samaye samaye eka sarakhI dazA AvavI joIe kema ke sAmAnya svabhAva to sadA ekarUpa che, paraMtu dazA eka sarakhI nathI AvatI, kema ke paryAyano te te prakAre thavAno potAno svakALa che. te te kALe tevI ja yogyatA che. samajANuM kAMI...? bhAI ! A badhuM samajavuM paDaze ho, A samajyA vinA bahAramAM parabhAvamAM sukha gote che, paNa dhuLeya tyAM sukha nathI, tyAM to matano herAna thaI rakhaDI maravAnuM che. (35) parathI mArI dazA thAya evo mithyAbhAva te kaMpanI che ane samyagdarzana niSkapana che. ahA! nija Atmadravyane dRSTimAM letA je samyagdarzana thayuM te niSkapache, kAraNa ke bheguM ajogapaNuM paNa aMze pragaTa thAya che ne! sarva guNAMza te samakita. eTale ke samakita thavA kALe AtmAno yoga nAmano je guNa che temAM paNa te prakAre niSkapatA thavAno kALa che. tethI jJAnI svabhAvamAM ArUDha thaI niSkapa vartato thako zudhdha ja birAje che, arthAt parabhAvane potAmAM bheLavato nathI, eka zudhdha svarUpane ja anubhave che. ja 36) jJAnI zudhdha ja birAje che. to zuM ene rAga che ja nahi? kiMcita rAga che tathA zudhdha ja birAje che kema? kema ke rAgane te mAtra jANe ja che. (karato nathI) vaLI te jJAna zudhdha che arthAt rAga temAM bhaLyo nathI, kemake ene jANanArU jJAna jJAnathI-potAthI che, rAgane laIne che ema nahi-ema jJAna yathArtha jANe che. (37) je jIva nimitta eTale ke saMyoga ane parabhAvathI potAnA bhAvanI (jJAnanI) dazA thayelI mAne che te saMyoga ane parabhAvane potArUpa mAne che, te mithyAdaSTi che. jJAnI to svabhAvanI astinI mastImAM raheto, parabhAvarUpa bhavananA tyAganI daSTinA lIdhe niSkapa vartato thako zudhdha ja birAje che, arthAta zudhdhane ekane anubhave che. (38) ahAhA! aMdara mArI cIja zudhdha caitanya vastu parabhAvanA svabhAvasvarUpa ja che ema jANI. potAnA zudhdha eka jJAnasvabhAvamAM lIna thaI pravartato kyanI zobhe che. juo, A jJAnanI zobhA ! (39) bhAI! vastu je nitya che te ja anitya che, ne je anitya che te ja nitya che AvuM pramANa jJAna jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI paryAyamAM nirmaLatA-dharma pragaTa thato nathI. dharmI jIva AtmAnI vartamAna dazAmAM kramavartIpaNe je anityatA varte che tene jANato thako, 'avasthAmAM eka pachI eka paryAya thAya che enAthI sahita hovA chatAM, potAnA nitya pavitra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***Ine zrI mahAvIra darzana karI svabhAvane ekane nirmaLa anubhave che. paryAyanuM badalavuM che chatAM sarvathA anitya ane anekarUpa thaI gayo ema dharmI kadI mAnato nathI. (40) ahA! aMtaramAM saccidAnaMda prabhu AtmA birAje che tene dhyeya banAvyA vinA, teno Azraya karyA vinA badhuM jANapaNuM) dhULa-dhANI che, kema ke jJAna je prasidhdha che tenA vaDe prasAdhyamAna to eka zudhdha AtmA che. zuM kIdhuM? je dazAmAM jANapaNuM che te jANavAnI dazA prasidhdha che, kema ke potAnA vedanathI te sidhdha che, jJAna svane jANe che, parane paNa jANe che, ene emAM paranI jarUra-apekSA nathI. jJAna svane jANe ne jANavArUpa pravarte, vaLI jJAna parane paNa jANe, paNa parane kare nahi ane paramAM bhaLe nahi. ahAhA ! AvuM jJAna prasidhdha che ane e jJAna vaDe prasAdhyamAna-sAdhavA yogya anaMta dharmonA samudAyarUpa eka abheda bhagavAna AtmA che. jANavAnI dazA je lakSaNa che tenA lakSarUpa lakSa eka dhruva bhagavAna AtmA che. basa, A sivAya bAhya nimitte-deva-gurU-zAstra ItyAdi anya koI enuM lakSya nathI. amRtabiMdu (slapara prakAzaka). (1) AtmAnuM jJAna svapara-prakAzaka hovAthI tenA anubhavanansa kALamAM paNa te jJAnasvarUpa jJAnane prakAze che ane akhaMDane paNa prakAze che. tethI tene nizcayathI svaparaprakAzaka kahevAya che. (2) eka AtmAne jANatA sarva jANI zakAya che. kema ke AtmAno sarvane jANavAno svabhAva che. AtmAno svAra prakAzaka svabhAva hovAthI svane jANatA para jaNAI jAya che. (3) sarvane jANavA-dekhavAno svabhAva to abaMdhasvarUpa che. Avo abaMdhasvarUpa bhagavAna AtmA rAgamAM rokAvAthI potAne jANato nathI, ahA ! sarva zeyone jANanAra evA potAne te jANato nathI! potAne jANato nathI ema kIdhuM paNa sarva zeyone jANato nathI ema na kIdhuM, kemake potAne jANavuM e nizcaya che ane parane jANavuM te vyavahAra che. (4) tArA jJAnasvabhAvanA Azraye je paryAya pragaTa thAya te Atmadarzana ane AtmajJAna che, bAkI badho vyavahAra che. dravyanA lakSe je jJAnanI svapara prakAzaka paryAya utpanna thAya te potAthI thAya che. te potAne ane rAgane jema che tema jANe che. jJAna vyavahArane jANe che to paNa potAnI paryAyanI tAkAtathI jANe che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (5) bhAI ! tArA satnI bilahArI che. tuM kevo cho, kayAM cho, kema cho ? kahe che-'huM jJAnasvarUpa chuM ane rAga thAya tene jANuM ja chuM. jJAnanI svapara prakAzaka paryAya potAnI tAkAtathI svapara jANe che. huM mArI svayaM pragaTa thayelI jJAnaparyAyathI rAgane jANuM ja chuM. (6) kevaLajJAna paNa svapara prakAzaka che. kevaLajJAna potAne jANe che ane lokAlokane jANe che. kevaLajJAnane lokAloka nimitta che, to lokAloka che mATe kevaLajJAna che ema nathI. upAdAna ane nimitta baMne potapotAmAM svataMtra che. koInAthI koI che ema che ja nahi. nimitta che mATe kArya nimittathI thAya che ema che nahi. kevaLI bhagavAna nizcayathI parane jANatA nathI. nizcayathI parane jANe to paranI sAthe tanmaya thaI jAya. jema potAnA AtmAne tanmayapaNe jANe che tema paradravyane tanmayapaNe jANatA nathI, bhinna svarUpe jANe che tethI vyavahArathI jANe che ema kahyuM che. jANavAno abhAva che tethI vyavahAranaya kahyo che ema nathI. (7) potAnI trikALI cIja asti che tenA Azraye samyagdarzana thAya che. te nizcaya ane paryAyamAM je rAga ane alpa zudhdhatA che tene jANavuM te vyavahAra. te te kALe vyavahAra jANelo prayojanavAna che, arthAt te samayanuM te prakAranuM jJAna svapara prakAzakapaNe pariNamyuM che. tethI jJAna parane jANe che ema vyavahArathI kahevAmAM Ave che. (8) AtmA paranuM kArya nathI tema AtmA paranA pariNAmano kartA nathI, kAraNa ke je pariName che te kartA che. AtmA to (parano) jANanAra che, kartA nathI. te paNa kharekhara parane jANato nathI paNa para saMbaMdhI potAnuM jJAna thayuM tene jANe che. rAga thAya tenuM je jJAna thayuM te jJAna rAganuM jJAna nathI paNa te jJAna potAnuM che. AtmA potAne jANe che, tyAM sAme jevI cIja che tevuM ahIM jJAna thayuM te jJAna potAthI thayuM che. rAga ane zarIra che to tenA kAraNe jJAna thayuM che ema nathI. te cIja saMbaMdhInA jJAnanI utpattinA kALamAM AtmA jJAnanA svapara prakAzaka svabhAvanA kAraNe parane paNa jANe che. jJAnamAM parane prakAzavAnuM sAmarthya parane laIne nathI. (9) jJAnano svabhAva ja svapara prakAzaka che. tethI ajJAnIne paNa jJAnanI paryAyamAM sva eTale potAno AtmA sadA jANavAmAM Ave ja che. paraMtu tenI daSTi svapara jatI nathI tenI dRSTi rAga, nimitta ke paryAya para ja rahe che. tethI potAne pote jANato hovA chatAM dRSTi anyatra rahetI hovAthI ajJAnI huM A (AtmA) chuM ema mAnato nathI. tene kahe che-bhAI ! tArI mahattA aparaMpAra che. traNa lokano nAtha anaMtaguNathI samRdhdhithI bharelo tuM cidAnaMda bhagavAna che. tArI dRSTi tuM tyAM sthApa. tethI mithyAttvano nAza thaIne tane samyagdarzana thaze. rAga, nimitta ane paryAya parathI dRSTi haTAvIne tArI caitanyamaya trikALI cIja prati dRSTi kara ! 122 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana (10) ajJAnIne jyAre svabhAva ane para bhAvanuM bhedajJAna thAya arthAt jIvabhAvane jIva jANe ane ajIvanA bhAvane ajIva jAge tyAre mithyAtvano abhAva thaIne samyajJAna thAya che. jJAnano svabhAva svapara prakAzaka hovAthI tyAre paryAya svane jANe che ane rAgane paNa (bhinnapaNe) jANe che. bhedajJAna thatAM jJAnano svAra prakAzaka svabhAva hovAthI jJAne potAmAM rahIne svaparane jANe che ane te samyajJAna che. rAgane jJAna jANe che. ema kahevuM te vyavahAra che. kharekhara to AtmA potAnA jJAnane jANe che. (11) samakitIne deva ane manuSya e be gatinA Ayuno baMdha paDe che, tiryaMca ane narakagatinA AyuSyano baMdha paDato nathI. A AyuSya karma paramANunI paryAya che. te samaye je vikAranA pariNAma thAya te pariNAmano jJAnI jJAtA ja che. te samaye jJAnanI je svapara prakAzaka paryAya potAthI pragaTI temAM AyuSya karma ane tenA nimittarUpa jJAnane jJAnI jANe che, teno kartA nathI. bhAI ! tArU svarUpa to jJAna che ane jJAna svabhAvathI svapara-prakAzaka che. mATe jJAna sva ane parane jema che tema jANe che. jANavA sivAya te bIjuM zuM kare? (12) dayAno bhAva te zubha rAga che, vikAra che. te bhAvanA kALe je zAtA vedanIya karma baMdhAya e jaDanI paryAya che ane te jaDathI thAya che. rAga ane AtmA (jJAna) baMnene je eka mAne che evA ajJAnI mizrAdaSTino dayAno bhAva zAtA vedanIya karma je potAthI baMdhAya che teno nimitta kartA che. paraMtu dayAnA rAgathI potAno jJAyaka bhagavAna bhinna che evuM bhedajJAna jene pragaTa thayuM che. evo dharmI jIva dayAnA rAgane karato nathI, jANe ja che. potAne-svane ane rAgane-parane jAgatuM svapara prakAzaka jJAna tene potAthI pragaTa thAya che ane tyAre rAga temAM nimitta che. . A bolamAM kamabadhdha paryAya, upAdAna-nimitta, nizcaya-vyavahAra e pAMceyanA khulAsA AvI jAya che. 1. zAtA vedanIya karmano baMdha thayo tyAM te paryAya tenA svakALe thaI che. te kALe je zubhabhAva Avyo te tenA svakALe utpanna thayo che. A pramANe kramabadhdha sidhdha thayuM. 2. te kALe svapara prakAzaka jJAnanI paryAya potAthI pragaTa thaI che, nimittathI nahi. A upAdAna sidhdha thayuM. 3. jJAnIne te rAga ane karmabaMdhana jJAnamAM te kALe nimitta che. A nimitta sidhdha thayuM. 4. te vakhate jJAna svane jANe che te nizcaya sidhdha thayo. 5. je rAga Avyo te azuci che, jaDa che, duHkharUpa che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI jIvana zrI mahAvIra darzana te rAgane jJAna jANe che. A vyavahAra sidhdha thayo. A rIte vyavahArathI nizcaya thAya e vAta uDI gaI. nimittathI upAdAnanuM kArya thAya e vAta paNa uDI gaI. paryAya kamabadhdha thAya che mATe akrame-ADe-avaLuM thAya e vAtapaNa uDI gaI. Ama pAMceya vAtanuM A bolamAM spaSTIkaraNa A pAMceya vAtanuM AvI jAya che. (13) AtmA kevo che? potAnA ane paradravyonA AkArone prakAzavAnuM sAmarthya hovAthI jeNe samasta rUpane jhaLakAvanArU ekarUpapaNuM prApta karyuM che. ahA! potAnuM jJAna kare ane paradravyanA AkAranuM eTale paranA svarUpanuM jJAna kare evuM svaparane prakAzavAnuM enuM sAmarthya che. traNa kALa traNa lokane jANavAnuM sAmarthya eka samayanI paryAyanuM che, chatAM ekarUpapage rahe che, khaMDa khaMDa thatuM nathI. (14) potAnA ane paradravyonA AkAra-svarUpane prakAzavAnuM sAmarthya hovAthI samasta rUpane prakAzanArU ekapaNuM jeNe prApta karyuM che evo jIva padArtha te samaya che, traNa kALa, traNa lokane jJAnanI paryAya jANe chatAM jJAna eka AkArarUpa rahe che. A vizeSaNathI jJAna potAne ja jANe che, parane nathI jANatuM ema ekAkAra ja mAnanArano tathA potAne nathI jANatuM paNa parane jANe che ema anekAkAra ja mAnanArano vyavaccheda thayo. - (15) jJAyaka bhAvanI daSTi thatAM je zudhdhatA pragaTI ane e zudhdhatAmAM svanuM ane paranuM jJAna pariNamana thayuM. e jJAna paranuM nimittanuM ke zeyanuM kArya che ema nathI. potAnI jJAnanI paryAya je pariNamI teno kartA pote che ane je paryAya pariNamI te enuM potAnuM kArya che. (16) jJAyaka ke zeyo para che teno jANanAra che. paraNeyo jevo hoya te AkAre jJAnanuM pariNamana thAya che, to paranI apekSAthI jJAnanuM pariNamana azudhdha thayuM ke nahIM? to kahe che-nA, kema ke rAgAdi zeyAkAranI avasthAmAM jJAyakapaNe je jagAyo te svarUpa prakAzananI avasthAmAM paNa jJAyaka ja che. jema dAhyakRta avasthA agnine nathI tema joyakRta azudhdhatA jJAnane nathI. jJAyakabhAvanA lakSe je jJAnanuM pariNamana thayuM temAM svanuM jJAna thayuM ane je zeya che, tenuM jJAna thayuM. te potAnA kAraNe thayuM che. je zeyAkAra avasthAmAM jJAyakapaNe jaNAyo te potAnA svarUpane jANavAnI avasthAmAM paNa dIvAnI jema, kartA karmanuM ananya-paNuM hovAthI jJAyaka ja che. pote jANanAro mATe pote kartA ane potAne ja jANyo mATe pote ja karma. zeyane jANyuM ja nathI, paNa joyAkAra thayelA potAnA jJAnane jANyuM che. che parane te svarUpe ja jJAna jANe, zarIra, mana, vANI, rAga Adi jJAnamAM jaNAya te kALe jJAna 'yAkAre pariName che, chatAM zeyanA kAraNe jJAna zeyAkAra thAya che evI parAdhInatA nathI. jANanAra Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** zrI mahAvIra darzana karI zeyAkAronA jJAnapaNe pariName tethI tene jJAyakapaNuM prasidhdha che. to paNa zeya padArthonA kAraNe jJAna pariNamyuM che ema nathI. paranA kAraNe jJAna zeyAkArarUpa thAya che ema nathI. paraMtu potAnI pariNamanI yogyatAthI potAno jJAna AkAra potAthI thayo che. (17) jema arIso hoya temAM sAme jevI cIja kolasA, zrIphaLa vagere hoya tevI cIja tyAM jaNAya. e rUpe arIso pariNamyo che, e arIsAnI avasthA che. aMdara dekhAya e kolasA ke zrIphaLa nathI. e to arIsAnI avasthA dekhAya che. tema jJAnanI paryAyamAM zarIrAdi zeyo jaNAya tyAM jJAnanI paryAya e potAnI che, e zarIrAdi parane laIne thaI che ema nathI, kema ke jevuM Seya jJAnamAM pratibhAsita thayuM tevo jJAyakano ja anubhava karatAM jJAyaka ja che. jANanAro jANanArapaNe ja rahyo che. zeyapaNe thayo ja nathI. zeya padArthanuM je jJAna thayuM te jJAna potAnuM potAthI che. zeyathI nathI. (18) jema agnine chANAno agni, lAkaDAno agni, taraNAno agni ema kahevAya, paNa agni to agnipaNe ja che. bhinna bhinna IMdhananA AkAre agni thayelo hoya ema bhale dekhAya paNa e agnino ja AkAra che. lAkaDA ke chANA vagere iMdhaNano nathI. tema AtmA jJAyakasvarUpa parane jANavA kALe ajIvane jANe, rAgane jANe, zarIrane jANe, tyAM jANapaNe je pariName te pote pariName che. jJAna svarUpe kAyama rahIne pariName che. parapaNe-ajIvapaNe, rAgapaNe, dveSapaNe, zarIrapaNe thaIne jANato nathI. jJAna parapANe thaIne pariName che ema nathI, jJAna jJAnapaNe rahIne parane jANe che. parane jANatAM-para zeyAkAre jJAna thayuM ema kahevAya, paNa te jJAnapaNuM choDIne joyAkAra thaI gayuM che ema nathI. bhagavAna AtmA je pUrNa caitanya jyoti tenuM jJAna zeya padArthonA AkAre hovA chatAM jJAnaguNapaNe ja rahe che, para zeyapaNe thatuM nathI e pramANe yathArtha jANI pUrNa caitanya svarUpa AtmAnuM zradhdhAna karavuM te samyagdarzana che. (19) jema dipaka ghaTa-paTane prakAzita karavAnI avasthAmAMya dIpaka che ane potAnI jyotirUpa zikhAne-prakAzavAnI avasthAmAM paNa dIpaka ja che. dIvo ghaTa-paTa Adine prakAze tyAre paNa dIvArUpa che, ghaTa-paTAdirUpa thato nathI, ane potAnI jyotirUpa zikhAne-prakAze tyAre paNa dIvo dIvo ja che, anyakAMI nathI, tema zAyakanuM samajavuM. (20) jJAyaka ghaTapaTAdi ke rAgAdi joyAkArone jANavAnI avasthAmAM paNa jJAyaka ja che ane potAnI jANavAnI avasthAmAM paNa jJAyaka ja che. ghaTa-paTAdi ke rAgAdine jANavAnA kALe paNa jJAnanI paryAya jJAnarUpa ja che, ghaTa-paTAdi anyarUpa nathI tathA potAnI paryAyane jANavAnA kALe paNa jJAnanI paryAya jJAnarUpa ja che, anyarUpa nathI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana karI sArarUpa: bhAI ! tArA jJAnanuM sAmarthya koi acinya che. je kALe jevA rAgAdi (ya) hoya tevuM ja jJAna thaI jAya che ane e jJAnanI paryAyanuM sAmarthya che. tema chatAM Avo rAga che mATe AvuM jJAna thayuM ema nathI. rAganA astitvathI jJAnanI pariNatinuM astitva bhinna che. rAgAdi te para che ane paryAyamAM rAgAdinuM je jJAna che. e (sva) mAruM che, evo bhedajJAna svarUpa anubhava kyAre thAya? rAgAdinuM lakSa choDI svanA lakSamAM jAya tyAre enI pariNatimAM bhedajJAna thAya. zarIra, mana, vANI ityAdi nokarma ane rAgAdi karma e para pudgalanA ja che ane e zeyone jANanArUM jJAna te mAruM jJAyakanuM che ema vibhAva ane svabhAvanI bhinnatA jANI eka jJAyakanI sattAmAM ja lakSa kare tene bhedajJAna thAya che. pachI evo yathArtha nirNaya thAya che ke, huM jJAnAnaMda svarUpa bhagavAna AtmA chuM ane sarvathA sarvathI bhinna ja chuM. nAtha! tuM to sarvajJasvabhAvI che. dareka AtmA sarvajJasvabhAvarUpa ja che. eno artha e thayo ke svane ane parane jANavAnA pariNamanavALo che. e sva ane para e be eka che ema nahi. svanA jJAnarUpe ane paranA jJAnarUpe pariNamavuM evo svapara prakAzaka eno svabhAva che. sarvajJanI pariNati paryAyamAM je pragaTe te pahelAM zradhdhAmAM ema AvyuM hatuM ke huM to sarvajJa svabhAvI chuM tethI zraddhAnAbaLe sarvajJa dazA pragaTa karI. e zraddhA sarvajJa svabhAvI AtmAnI che, alpajJa ke rAgavALA AtmAnI nahi. Avo upadeza che. bhAI ! mArga to A che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zrI mahAvIra darzana eka mAtra upAya AtmA kevI rIte jaNAya? pahelA AtmA dekhAto nathI eTale asti grahaNa thatI nathI ne rAgAdi badhuM karavA jevuM nathI ema thAya che, kema ke rAgAdi duHkharUpa lAge che, to paNa AtmA sva lakSaNathI oLakhAya che. 'jANanAro che te ja huM chuM' ema pote vicAra karIne UMDo utarIne sUkSma upayoga kare to, potAnI asti grahaNa thAya che. pote potAne bhUlI gayo che, paNa pote ja che. bIjo nathI. badhA bhAvo cAlyA gayA, paNa pote jANanAro to emane ema zAzvata rahe che. gayA kALamAM je vikalpo thayA tene pote yAda karI zake che, paNa pote to emane emaja rahe che. mATe jANanAranuM jevuM astittva grahaNa karavA mAMge to karI zake che. pote aMdara UMDo utarIne je A jANanAro jJAyaka che-te ja huM chuM ema tenA upara jora lAvI zake che. ema jJAyaka upara jora lAvI nirNaya kare, to yathArtha pratIti karI zake che. pote vicArIne ane aMtaramAMthI nakkI karIne jora lAve ke A jANanAra huM chuM, A rAgAdi huM nathI, to pote potAne oLakhI zake che. to have zuM karavuM? svabhAvathI ja huM jJAyaka hovAne lIdhe samasta vizva sAthe mAre zeya-jJAyaka lakSaNa saMbaMdha che, paraMtu A jJeya ISTa-aniSTa ke jJeyanA laIne jJAna thAya che ke A jJeya mAruM ne huM teno svAmI evo koIpaNa prakArano saMbaMdha nathI. jJAyakano sarva jJeyone jANavAno svabhAva hovAthI lokAloka jANe ke jJAyakamAM kotarAI gayA hoya ema eka kSaNamAM ja jANI le che. AvA zeya-jJAyaka lakSaNa saMbaMdhane lIdhe ekI sAthe anaMtA zeyone anaMtapaNe jANavA chatAM jJAyakato sadAya jJAyakapaNe ja-ekarUpapaNe ja rahyo che. anAdithI jJAyaka to jJAyakabhAve ja rahyo che, paNa mithyAtvane laIne anyathA manAI rahyo che, tethI e mithyAttvane mULathI ukheDIne svabhAvathI ja jJAyaka evA AtmatattvanA jJAnapUrvaka zuddhAtmAmAM pravartatA sivAya anya kAMI karavA yogya nathI. zrI samayasArajI parama adhyAtma zAstrajInI gAthA 356-365 mAM TIkAkAra AcArya bhagavAna spaSTAthI darzAve che ke, "jenuM je hoya te te ja hoya, jema AtmAnuM jJAna hovAthI jJAna te ja AtmA ja che''. jenuM je hoya te tenuM ja hoya evo bheda paNa AcAryazrIne svIkRta nathI to paradravya jJAyakanI sAthe jJeyano saMbaMdha dharAve evA asadbhUta vyavahAranayane to koI sthAna ja na rahyuM. 'cetayitAno ja cetiyatA che' evA sva-svAmIrUpa aMzonA vyavahArathI paNa jo kAMI sAdhya na hoya to para sAthenA zeya-jJAyaka saMbaMdharUpa asadbhUta vyavahArathI zuM sAdhya che? 127) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnakI zrI mahAvIra darzana jJAyaka jJAyaka ja che e nizcayano svIkAra karI abheda pariNamatAM anubhUti pragaTa thaI jAya che ane atIndriya AnaMdanuM vedana Ave che. | jinavANI mAtA prayojananI sidhdhi mATenI A je vastusthiti darzAve che te kSayopazama jJAnanA baLe -tarkanA dharAtala upara sthita rahIne vicAravAna jIvone svIkRta thavAnuM duSkara che. sarvajJa bhagavAnano A mArga vItarAgamaya che ane te bhAvabhAsana vinA yathArthapaNe svIkRtimAM AvavA yogya nathI. para sAthenA samasta prakAranA saMbaMdha vinAno huM cetanA sarvasva evo akhaMDa abheda jJAyaka bhagavAna chuM evA nija astitvanA svIkAra vinA vastu prApta thaI zakatI nathI. jIva jyAre tatvaciMtananI bhUmikAmAM huM jJAnAnaMda svabhAvI chuM ema potAnA svarUpanI ciMtanAmAM vartato hoya tyAre sahajapaNe ja e bhUmikAmAM vAstavika vastusthiti pragaTa thaI jAya che ane e ciMtanakaNikA rUpe, para sAthe mAre koI saMbaMdha nathI" e svIkRta thaI jAya che. huM to sadAya jJAnAnaMda svabhAvI jJAyaka chuM ane para sAthe mAre koIpaNa prakArano saMbaMdha nathI. paramArtha zeya-jJAyaka saMbaMdha paNa para sAthe mAre nathI evuM AmAM sUcita thAya che. A ciMtanane AcArya bhagavaMto paNa samarthana Ape che. zrI samayasArajI zAstranA kaLaza200 mAM amRtacaMdra AcAryadava pharamAve che ke "nakti savo sampardhI paradravyAtmatavAyo !" padravya sAthe AtmAne kAMIpaNa saMbaMdha nathI, tyAM kartA-karma saMbaMdhathI zarU karIne zeya-jJAyaka saMbaMdha sudhInI nAsti svahitArthe svIkAravA yogya che. A ja vAtanA samarthanarUpe zrI pravacanasArajI zAstranI zrI jayasena AcArya mahArAjanI gAthA 200 nI TIkAmAM AcArya mahArAja pharamAve che ke 'tathA mUtasya to mama na vartA svasvAmyAdaya: paradravyAsaMbandhA na santi, nizcayena jJeya-jJAyaka sabandho nAsti!' traNa kaSAyanA abhAvapUrvaka pracura svasaMvedanamAM khUlanArA digaMbara AcArya bhagavaMto jyAre ATalI spaSTatAthI AtmAno para sAthe saMbaMdha na hovAthI cokhavaTa kare che tyAre sarva AtmArthI jIvoe nijakalyANanI ekamAtra abhilASA rAkhI vyaktigata mAnAdi kaSAyothI bhinna paDI AcArya bhagavaMtonA svasaMvedana pratyakSa jJAnamAMthI AvelA A mahAmaMtrane svIkArI manuSyabhava sArthaka karavA yogya che. jJAnano nizcayasvabhAva svaprakAza che ane AcArya bhagavaMtonA AtmaanubhavapUrvakanA kathanomAM jyAre ema AvatuM hoya ke nizcayathI eTale ke kharekhara paramArthe mAre eTale ke jJAyakadevane para sAthe zeyajJAyaka saMbaMdha paNa nathI to pachI sva-para prakAzatAnuM mAruM sAmarthya kevI rIte kArya kare che te khUba gahana ciMtanapUrvaka vicAraNIya che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana jaina dharma eTale svAnubhUtiyukta Atmadharma-tenA marmane pArakhanAra paMDita zrI rAjamallajI pAMDe zrI samayasAra kaLaza TIkAmAM nIcenA vakatavyodarzAve che te guDhapaNe ciMtavanano viSaya banAvavAthI para sAthenA sanmukhatAnA lakSanA saMbaMdhavinA jJAnanI paryAya potAnI sattA choDayA vinA, pramANamAMthI bahAra gayA vinA pote potAno jANavAnA sadbhuta vyavahAramAM vartanA anaMta paranuM prakAzavuM kevI rIte karI zake che te samajaNamAM AvavA yogya che. thoDA saMdarbho kalazaTIkAmAMthI - (1) paradravyane jANatuM thayuM zeyanI AkRti-pratibiMbarUpa pariName che je jJAna.. (kalaza-248) (2) jJAnavastu aneka zeyane jANe che, tene jANatI thakI joyAkAre pariName che. (kalaza-250) (3) je cha dravyono samUha tenA pratibiMbarUpa pariNamyo che je jJAna paryAya (kalaza-250) (4) jeTalI zeya vastu che, te zeyane jANatAM thayuM che tenI AkRtirUpa jJAna (kalaza-251) (5) jJAnamAM pratibiMbita thayuM che samasta zeyanuM svarUpa (kalaza-253) (6) jeTalo samasta vastuno che AdhArabhUta pradeza puMja tene jANe che jJAna, jANatuM thayuM tenI AkRtirUpe pariName che jJAna (kalaza-254). zeya vastunA pradezone jANatAM thAya che temanI AkRtirUpe jJAnanI pariNati te rUpa pariNamati je jJAnavastu (kalaza-255) (8) zeyanI aneka avasthAne jANe che jJAna, tene jANatuM thayuM te AkRtirUpe pariName che jJAna (kalaza-257) (9) samasta jJeyavastuonA jeTalA che zaktirUpa svabhAva temane jANe che jJAna, jAgatuM thake temanI AkRtirUpe pariName che tethI joya zakitanI AkRtirUpa che jJAnanI paryAya (kalaza-258) (10) jeTalI che zeyavastu, temanI anaMta che zaktio, temane jANe che jJAna, jANatuM thayuM zeyanI zaktinI AkRtirUpe pariName che. (kalaza-259). (11) samasta zeyone jANe che jJAna, jANatAM zeyanI AkRtirUpe jJAnano paryAya pariName cheevo jJAnano svabhAva che-azuddhapaNuM nathI (kalaza-261) sAraH pariName ane jANe, eka samayamAM ekapaNe be kriyA kare tene 'samaya' kahevAmAM Ave che. e 'samaya' te AtmA che. anaMtaguNanuM pariNamana eka samaye ane jJAnanuM jANavuM eka samaye. bIjA anaMtaguNo pariName che paNa jANatA nathI. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # zrI mahAvIra darzana karI A jANavuM ane pariNamavuM je thAya che tene abheda vivakSAmAM jANavAnA arthamAM ja samajAve che. paraMtu jJAnanuM A je aciMtya adbhuta sAmarthya che tene bheda vivakSAthI mImAMsAno viSaya banAvIe to jJAnanA svacchatArUpano svabhAva che ane jANavAno paNa svabhAva che. vaLI samucyapaNe abheda AtmAnA anaMtagaNomAM svacchattva zakti paNa samaye samaye pariName che. zrI samayasArajInA kalaza-215 mAM AcArya mahArAja pharamAve che ke jJAna zeyane jANe che te to A jJAnanA zuddha svabhAvano udaya che jeno artha bhAvArthakAre evo karyo ke 'jJAnamAM anya dravyo pratibhAse che te to A jJAnanI svacchatAno svabhAva che. vaLI kalaza 216 mAM AtmAno jJAna svabhAva hovAthI tenI svacchatAmAM zeyo svameya jhaLake che'. jJAnanI sva-para prakAzatA siddha karavI hoya tathA jJAnanI paryAya para lakSa karyA vinA, parasammukha thayA vinA ane pote potAmAM ja tanmaya rahIne potAne jANatAM sva-para badhuM ja temAM jhaLake che te jaNAya che-e samajavuM hoya to jJAnanI svacchatAnA pariNAmanA kAraNe thato sva-parano pratibhAsa je upara kaLaza ra15-216 nA saMdarbhamAM svIkAravA yogya che. ane tene ekattvapUrvaka jANavAnA rUpamAM samajatA niraMtara caitanya AtmAnA amUrtika Atmapradeze vartatI jANana prakriyA samajI zakAya che. kevaLI bhagavAnanA kevaLajJAnanI paryAya to Adi anaMtakALa svarUpaniSTha rahIne samaye samaye pariNamyA kare sva-para saMbaMdhInA jANapaNAne ja niraMtara jAgyA kare tema chatAM te paryAyane eka samaya mATe paNa joya sanmukha thavuM paDe nahi ane zeyaniSTha banyA vinA ja anaMtakALa sudhI potAnA svabhAvika jJAna svacchatvane kAraNe samasta anaMtatA samaye samaye pratibhAsa thatAM jaNAyA ja kare evuM sAmarthya svIkAravA yogya che. A kAraNe ja sarvajJatAne AtmajJatArUpe darzAvavAmAM Avela che. Ama jJAnanA svacchattva svabhAvanA pariNamanane kAraNe pragaTato sva-parano pratibhAsa athavA zevAkArapaNuM-jhalakana tathA jJAnanA jJa svabhAvarUpe thatuM jANapaNuM yugapa eka ja samayamAM ekattvapUrvaka niraMtara varyA ja kare che te kAraNe jJAna svamAM ja rahIne potAnA sva-para prakAzaka paNAnA nizcaya sAmarthyane prasidhdha karyA ja kare che. AvI yathArtha vastusthitino nirNaya karI nirNayanI yathArthatA pragaTatA avazyameva AtmaanubhavanI sthiti pragaTe che ane anAdithI nahI thayeluM apUrva kArya saMpanna thAya che. Aja 1 ekamAtra kalyANano mArga che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krAMtinI zrI mahAvIra darzana karIne puruSArtha-yogyatA-sahajatA-vItarAgatA sukhanI prAptI (1) pAMca samavAya kArya thavA mATe zarato : koIpaNa kriyAnI pAchaLa aneka kAraNa hoya che ane nIce mujaba pAMca samavAya maLe tyAre ja koIpaNa kArya nipaje che. (1) svabhAva, (2) bhavitavyatA (niyati), (3) nimitta, (4) kALalabdhi, (5) puruSArtha. (1) svabhAvaH svabhAvano artha potapotAnA guNa-potapotAnI vizeSatAo vastunA svabhAvane dharma kahevAmAM Ave che. je svabhAva badhI ja vastuomAM jovAmAM Ave (sAmAnyarUpathI hoya) te sAmAnya bhAva je svabhAva amuka dravyomAM ja jovAmAM Ave te vizeSa svabhAva. dareka vastune potAno sAmAnya temaja vizeSa svabhAva hoya che. have jevo vastuno svabhAva hoya te pramANe kArya thAya. badhA ja dravyonI dhruvatA ane pariNamana potapotAnA guNomAM athavA svabhAvamAM thAya che. dareka vastuno potapotAno svabhAva che. dharma che. dareka vastumAM potapotAnA anaMta guNaanaMta zaktio che. dareka vastu potAnA svabhAvamAM rahe e ja enI zobhA che. suMdaratA che. upAdAna e vastuno sahaja svabhAva che. te be prakAre trikALa ane kSaNika che. (2) bhavitavyatA dareka vastuno banavAno AdhAra honahAra che. je nakkI thayeluM che. niyata che e ja bane che. thavA yogya ja thAya che. bananAra che te pharanAra nathI - pharanAra che te bananAra nathI. (3) nimitta H dareka kArya vakhate yogya nimittanI hAjarI hoya che ane kArya thAya tyAre tenA upara evo Aropa karavAmAM Ave che. kAryanI utpAdana sAmagrI haMmezA upAdAna-nimittanA rUpamAM ja hoya che. chatAM e dhyAna rAkhavuM ke nimitta kAryamAM kAMI karatuM nathI. nimitta kAraNa kArya thatI vakhate mAtra e padArthanI hAjarInuM sucaka che. nimittathI kArya na thAya ane nimittanI hAjarI vagara paNa na thAya. (4) kALalabdhi : dareka vastu enA niyata eTale nakkI karelA samaye ja thAya che. dareka kArya enA svakALe ja thAya che. te AgaLa-pAchaLa vaheluM moDuM thaI zake ema nathI. te samayanI yogyatA pramANe kArya thAya che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana (5) puruSArtha : puruSArtha eTale udhama. kAMIka pariNamana - dareka kArya thAya tyAre evI jAtanuM pariNamana jovA maLe che. AmAM paNa be prakAra che. (1) svabhAvarUpa pariNamana, (2) vibhAvarUpa pariNamana. emane savaLo athavA udho, satya athavA asatya puruSArtha paNa kahevAmAM Ave che. A rIte koIpaNa kArya vakhate A pramANe saMkSiptamAM jenuM varNana kahyuM ema pAMca samavAya eka sAthe jovA maLe che. (2) dharmanI kriyAH (1) nirmaLAnaMdano nAtha bhagavAna AtmA zudhdha caitanyano dariyo che. tene daSTimAM na letA huM eka kartA chuM ane aMdara padhAryamAM je puNya-pApanA vikArIbhAva thAya che te mAruM ekanuM (eka svabhAvI AtmA) kartavya che evI je mAnyatA te ajJAna che, mithyAtva che. (2) A badhuM karavuM-karavuM evo je bhAva terAga che ane rAgane potAno mAnavo enA svAmI thavuM e mAnyatA mithyAtva che. (3) vartamAna jJAnanI paryAyamAM svasaMvedanapUrvaka A trikALI dhruva bhagavAna AtmA te huM ema je jaNAyo te jJAna-AtmajJAna che je zraddhAna thavuM te darzana - samyakadarzana che tathA e dhruvajJAyakamAM ekAgratA - ramaNatA thaI te kriyA e samyakacAritra che. A jJAnakiyA te mokSano mArga che ane tenI pUrNatA te saMpUrNa mokSa che. AtmAnuM ja jJAna AtmAnuM ja zraddhAna ane AtmAmAM ja ramaNatA-sthiratA te dharmanI kriyA che. sahaja jANanarUpa kriyA-jJAtA-daSTa mAtra avasthA dharmanI kriyA che. (4) svanuM bhavana te svabhAva che. potAnuM je thavuM - pariNamavuM te svabhAva che. mATe nizcayathI jJAnanuM thayuM - pariNamavuM te AtmA che. nizcayathI jJAnanuM thavuM eTale jevo jJAna svabhAva che te rUpe pariNamavuM te AtmA che. samyagadarzanapaNe, samyajJAnapaNe, samyakacAritrapaNe, atindriya AnaMdapaNe pariNamavuM te AtmA che. AtmA nirmaLajJAnazraddhAna-zAMtipaNe pariName te AtmA che. * * (5) potAnA svabhAvanI puSTi karavI te AtmA che. (6) vastuno svabhAva dharma che. vastuno svabhAva zudhdhajJAna ane AnaMda che ane te eno trikALa dharma che. have e trikALIne lakSamAM laI nirmaLa jJAna ane AnaMdapaNe pariName tenuM nAma pragaTa dharma che. trikALIno anAdAra karIne dayA, dAna, vrata, tapa Adi puNyabhAvanA premamAM rokAI vikArarUpe pariName te svabhAvathI virudhdha adharma che. - 132 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvI zrI mahAvIra darzana (7) aMdaramAM AnaMdanuM dhAma bhagavAna AtmA che. enI eka samayanI jJAnanI paryAyamAM Akho dhruva bhagavAna bhAse, zraddhAnI paryAyamAM purNAnaMdano nAtha pratItamAM Ave enuM nAma dharma che. (8) AtmAno dharma AtmAmAM ja che. Atma svabhAvamAM zodhe to Atmadharma pragaTe. (9) jemAM trikALa niyama lAgu paDe ene sidhdhAMta kahevAya. AvA sidhdhAMtano Azraya laI je koI sidhdha thayA che te bhedajJAnathI sidhdha thayA che. bhedajJAna thatAM kartA-karmanI pravRttithI nivRta thAya che ane sahaja svabhAvarUpa pariNamana thAya che tyAre pAMca samavAya eka ja sAthe hoya che. (3) puruSArthathI ja mokSa prAptI : (1) mokSanI paryAya hitarUpa che. saMsAra paryAya ahitarUpa che. evo nirNaya karavAmAM badhuM AvI jAya che. (2) eka kArya thavAmAM aneka kAraNo maLe che. jJAnAnaMda svabhAvanA Azraye samyagdarzanajJAna-cAritradazA pragaTe che te mokSano upAya che tyAM traNa kAraNo (1) kALalabdhi AvatAM, (2) bhavitavya anusAra, (3) mohAdikano upazamAdika thatAM, (4) potAnA puruSArthathI udhama karatAM mokSano upAya bane che. (3) pUrve kahelAM traNa kAraNamAM bhavitatva to koI vastu nathI. Atma sanmukha thaI nirvikArI dazA je vakhate kare te kALa che, je vakhate kArya banyuM te ja kALalabdhi che ane je kArya bane te bhavitavya che. samyagdarzana jJAna-cAritra dazA thaI te bhavitavya che te potAnI paryAyamAM lAgu paDe che. (4) vaLI karmanA upazamAdi thavuM te pugalanI zakti che. jIva puruSArtha kare tyAre karma svayaM upazama, kSayopazama athavA kSayarUpe thAya che, teno kartA-hartA AtmA nathI. jaDanA paryAya Ave ane jAya temAM AtmAnuM kArya bilakula nathI. (5) svabhAva sanmukha puruSArtha kare te AtmAnuM kArya che ne te AtmA karI zake che. huM zudhdha cidAnaMda chuMevI zraddhA pote kare che te AtmAnuM kArya che. mATe puruSArthapUrvaka udyama karavAno upadeza Ape che. AtmAnuM kArya puruSArthathI ja thAya che. mATe upadeza Ape che. karma jaDa che tene upadeza detA nathI. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (6) puruSArtha karatAM badhA kAraNo maLI rahe che. kramabadhdha paryAyanA nirNayamAM ekalo puruSArtha che. je samaye je thavAnuM che te ja thavAnuM che tevo nirNaya svabhAva sanmukha thaI svabhAvanA nirNayathI thAya che ne temAM anaMta puruSArtha che. (7) dehanI kriyA ne puNyamAM dharma mAnyo che te UMdho puruSArtha che tene choDIne svatarapha vaLavAnuM kahe che. paranA kArya jIvanA puruSArthathI thatA nathI potAnA AtmAnuM kArya potAnA purUSArthathI thAya che. (8) 'huM jJAyaka chuM' 'puNya-pApa vikAra che, te eka samayanI paryAya che' 'zarIrAdi jaDa bAhyatatva che tenI kriyA AtmA koI divasa karI zakato nathI' ema aMdara puruSArtha karavo te kArya che. je AtmAnuM kArya che te kahevAmAM Ave che. zudhdha caitanyasvabhAvanI pratIti ne jJAna karI zake che te kahevAmAM Ave che. (9) have je kAraNathI AtmAnuM kArya thAya te kAraNarUpa puruSArtha kare tyAM anya kAraNo avazya maLe ja. (10) je jIva jinezvaranA upadeza anusAra puruSArthathI mokSano upAya kare che tene kALalabdhi vA bhavitavya paNa thaI cukyAM tathA karmanA upazamAdi thayA che. to te Avo upAya kare che. mATe puruSArtha vaDe mokSano upAya kare che tene sarva kAraNo maLe che. ane avazya mokSanI prAptI thAya che. (4) puruSArtha ja te lAyakAtanuM kAraNa che : yogyatAnuM kAraNa che : (1) paMcamakALa kaThaNa che ema kahI ajJAnI jIvo AtmasvabhAva samajaNano puruSArtha ja mAMDI vALe che. jJAnIo tene kahe che ke bhAI re, zuM kALa ke karmo kAMI tAruM kAMDu pakaDIne tane puruSArtha karatAM roke che? arthAta zuM tArI svaparyAyane kALa ke karmo roke che? jarA vicAra kara. e to paradravyo che, te tArI paryAyane rokavA samartha nathI. (2) mATe he bhAI ! tuM parAdhIna daSTi choDIne tArA svabhAvanA lakSe puruSArtha kara. puruSArtha vaDe avazya mokSamArganI prAptI thAya che. hA e jarUra che ke atyAranA jIvo pote ja ochA puruSArthanI lAyakAtavALA che. (3) sidhdhAMta e che ke upAdAnanI svaparyAyanI lAyakAta mujaba, paradravyamAM Aropa karIne tene nimitta kahevAya che, paraMtu paradravyane anusarIne upAdAnanI paryAya thatI nathI. 134 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana (4) potAnA dareka samayanI paryAyanI lAyakAta jIva pote potAnA te samayanA puruSArthathI kare che. eTale lAyakAtamAM bIjuM koI kAraNa nathI paNa te vakhatano puruSArtha ja te lAyakAtanuM kAraNa che jevo puruSArtha kare tevI lAyakAta te samaye thAya che. (5) paryAya to dravyano svabhAva che. dareka dravya potAthI svataMtrapaNe pariName che ane te te samayanI potAnI lAyakAta anusAra paryAya thAya che. jIva potAnA puruSArthathI je samaye jevI lAyakAta kare te samaye tevI paryAya thAya che. (6) badhA paradravyo potapotAnA kAraNe A jIvathI bhinnapaNe sthita che te koI A jIvanA puruSArthane baLajabarIthI rokatA nathI. (7) jIva pote UMdhA puruSArtha vaDe, potAnA upayogane te tarapha laI jaIne vikArI thAya che. jo savaLA puruSArthathI te taraphanA upayogane khaseDIne potAnA svabhAva tarapha pariNamana kare to paradravyo tene kAMDu pakaDIne nA pADatA nathI. . (8) mATe jIvoe prathama to potAnA caitanyasvabhAvane parathI bhinna jANIne caitanyano je upayoga para tarapha ekAgra thaI rahyo che te upayogane potAnA AtmA tarapha ekAgra karavAno che. eTale mAtra potAnA upayoganI dizA badalavAnI che. e ja muktino upAya che. (9) 'upayoga sva tarapha ekAgra karavo" temAM samyagdarzana-jJAna-cAritra traNe samAI jAya che. (10) paradravyane huM karuM huM karuM e ja ajJAna che. potAnI vaibhAvika zaktithI lAyakAtathI - vikArarUpe pariName evI paryAyamAM tAkAta che paraMtu pAradravyone pariNAvI de evI tAkAta jIvamAM nathI. zudhdha svarUpanA anubhavanA satyapuruSArthanI A kamAla che ke pharIne ajJAnane na AvavA de. (5) puruSArthanI mukhyatA: (1) jJAna svabhAva..jJAna svabhAva.jJAna svabhAva che te jJAna sivAya zuM kare? jANe-dekhe basa! temAMya parane jANe che ema kahevuM te vyavahAra che parane kare ke vede e to vAta ja nathI. pote potAne jANe che te nizcaya che. jJAnasvarUpI bhagavAna Atmatatva, karmanA baMdhane to na kare, paNa mokSane paNa na kare. mokSa thAya che tene jJAna jANe che. duHkhamAMthI mukti thAya che. AnaMdano anubhava thAya che e ja teno puruSArtha che. =135 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana karI (2) kharekhara to eka pote ja che ne bIjI vastu che ja nahi" "huM ja eka chuM mAre hisAbe bIjI vastu ja nathI" evI ja rIte svabhAvanI apekSAe rAga paNa potAno nathI. jJAnasvarUpa ekalo ja huM chuM ema jora AvavuM te satya puruSArtha che. (3) dareka paryAya sa che. svataMtra che, ene paranI apekSA nathI. rAgano kartA to AtmA nahIM paNa rAganuM jJAna kahevuM e paNa vyavahAra che. jJAna pariNAmane AtmA kare ema kahevuM e paNa vyavahAra che. kharekhara to te samayanI jJAnaparyAya potAnA SaTTArakathI svataMtra thaI che ema samajavuM jJAna - zraddhAmAM svIkAravuM e ja puruSArtha che. (4) je Iccho paramArtha to karo satya puruSArtha, bhavasthiti Adi nAma laI chedo nahI AtmArtha'. bhagavAne dIThuM haze to thaze ema kALalabdhi ane bhavasthitinuM nAma laI tuM svabhAva sanmukhatAnA puruSArthane chedIza mA. bhagavAna AtmAnA yarthAtha zraddhAnano puruSArtha jAgRta kara. akhaMDa caitanyaprabhunI akhaMDa daSTi sAdhIne akhaMDapaNe aMtara-ramaNatAno puruSArtha e ja satya puruSArtha che. (5) jIva potAnA svabhAva sanmukhatAno puruSArtha kare tyAre pAMca samavAya sAthe ja hoya che te have kahe che : (1) jJAna svabhAvanI sanmukhatAmAM svabhAva' to AvI ja gayo. (2) bhavitavyatAno bhAva AvI gayo. je thavA yogya hatuM te thayuM jANelA padArthanuM zraddhAna karavuM te jJAnanuM kArya thayuM. (3) te samaye potAnI je nirmaLa vItarAgI paryAya pragaTI te ja kALalabdhi. (4) karmanuM nimitta haTI gayuM eTale karmanA upadamAdi AvI gayA. jJAnI puruSono upadeza bodha e paNa nimitta tarIke AvI gayuM. (5) svabhAva sanmukha puruSArthamAM - AtmA jJAnasvarUpa - jANelA padArthanuM zraddhAna karavuM e jJAnanuM kArya potAnA - svabhAvane jANavo - vartamAna jJAnanI paryAya potAnA svarUpane (svatteyane) jANe e ja puruSArtha che. mokSamArganA upadezabodhamAM puruSArthanI jamukhyatA che. AvIvItarAgamArganI samajaNa karavI e ja mahApuruSArtha che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIgna zrI mahAvIra darzana karI (6) jJAnanI yogyatA pramANe puruSArtha have puruSArthanA aparAdhanI vAta kare che : te sarvajJAnI dardI paNa nija karma raja AcchAdane, saMsAra prApta na jANato te sarva rIte sarvane.' samayasAra gAthA 160 gAthArtha te AtmA svabhAvathI sarvane jANanAro tathA dekhanAro che. to paNa potAnA karmamaLathI kharaDAyo vyApta thayo thakI. saMsArane vyApta thayelo te sarva prakAre sarvane jANato nathI. vizeSArtha : anAdi kALathI potAnA puruSArthanA aparAdhathI pravartatA evA karmamaLa vaDe levAyuM-bApta thayuM, hovAthI ja potAnA saMpUrNa svarUpane jANatuM nathI. AkhAya vizvane eTale samasta padArthone jANavA-dekhavAnA svabhAvavALuM-jJAtAdaSTA svabhAvavALuM evuM pote anupama tatva che. potAnA svabhAva sAmarthane bhulIne bhagavAna AtmA potAnA aparAdhathI vrata, tapa, zIla, dAna ItyAdinA rAgamAM rokAIne aTakIne baMdha bhAvane prApta thayo che. puruSArthanI nabaLAIthI asamarthapaNuM kema che? jJAnI jJAnane eTale zudhdha caitanyadhanasvarUpa bhagavAna AtmAne jyAM sudhI jadhanya bhAve ja dekhe che, jANe che ane Acare che ane sarvekRSTabhAve dekhavAne, jANavAne ane AcaravAne samartha nathI. tyAM sudhI tene rAga che ane tethI baMdha paNa che. jJAnI je sarvotkRSTa bhAve AtmAne dekhavA-jANavA ane AcaravAnA azaktapaNe varte che te azaktapaNe koI karmane laIne che ema nathI paNa potAnI paryAyanuM vIrya eTaluM ja kAma kare che ema vAta che. asamarthapaNuM potAnA puruSArthanI nabaLAIthI che, karmanA udayanuM jora ke baLajorI che mATe che ema nathI. potAne paryAyamAM puruSArthanI hINatAnA kAraNe nimittanA Azraye rAgAdi-parAgamana thAya che te bhAvakarmanuM baLa che. to tyAM upacArathI dravyakarmanuM baLa che ema kahevAmAM Ave che, bAkI dravyakarma baLa karIne jIvane rAgAdi bhAve pariNAve che e vAta nathI. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ja zrI mahAvIra darzana ja sAra H je samaye jJAnaguNanI jeTalI jANavAnI yogyatA hoya teTaluM ja jANI zake tenAthI vadhAre puruSArtha upaDe ja nahi eTale puruSArtha karuM karuM evo bojo ocho thaI jAya kAraNa ke saMpUrNa vyavasthA sahaja che. mokSabhAva paNa sahaja che ane jJAnasvarUpa paNa sahaja che. sarva sahajatA sahajatA ja che. (7) paryAyanI kramabadhdhatA anusAra puruSArtha : (1) "jIvanI jevI bhavitavyatA eTale ke paryAyanI kamabadhdhatA hoya che tevI ja tenI budhdhi hoya che ane vyavasAya arthAta puruSArtha paNa tevo ja kare che ane sahAyaka ke nimitta paNa evA ja maLI jAya che. (zrI bhaTTaakalaMkadeva - zrI asahastrI) (2) have ahiMyA ema sidhdha karavuM che - huM puruSArtha karuM karuM....ema baLajabarIthI e thatuM nathI. saMpUrNa mArga sahaja che. kyAMya paNa bojo, vajana, kartabudhdhi, bhAra na Avavo joIe, kyAMya AkuLatA thavI na joIe evo vItarAgano mArga prabhu! jANavA jevo sahaja che. (3) jIva dhAryA pramANe budhdhi pramANe) ja puruSArtha kare che - karI zake che. jJAnanA pariNamana pramANe thAya che. (4) jIva sivAyanA bIjA pAMce dravyomAM jJAna na hovAthI, budhdhinA abhAvamAM pAMca dravyonuM pariNamana te te dravyonA dhAryA pramANe karavAno prazna ja ubho thato nathI. te te dravyonI paryAyanI kramabadhdhatA anusAra sahajarUpe pariNamana thayA kare che. (5) jIvamAM mukhya guNa jJAna hovAthI potAnI budhdhi anusAra ja jIva puruSArtha kare che. jIvanuM samaya samayanuM je kAMI pariNamana thaI rahyuM che tenA upara na to nimittonuM koI Adhipatya hoya che ke na to paradravyono koI prabhAva vartato hoya che. jIva potAnI budhdhi anusAra ja puruSArtha karato hovAthI nimittonA kAraNapaNAthI ke temanA prabhAvathI nirapekSapaNe pariNamavAmAM sarvathA svataMtra che. mATe jIva potAnI budhdhi pramANe ja puruSArtha kare che, karI zake che. (6) vaLI jIva dhAre kAMIka (budhdhi hoya kAMIka) ne puruSArtha kare kAMIka, evuM to trikALa asaMbhavita ja che. mATe zrI bhaTTa akalaMkadeva aSTasahastrImAM upara pramANe zloka Apyo che. (7) tAtparya e che ke jIvano puruSArtha jIvanI budhdhi anusAra ja hoya che arthAt jIva budhdhi pramANe ja puruSArtha karI zake che. ane jIvanuM dhAravuM (budhdhi) paryAyanI kamabadhdhatA pramANe ja thatuM (138) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana * hoya che. eTale ke jIva puruSArtha paNa paryAyanI kramabadhdhatA pramANe ja kare che. e pramANe budhdhi (dhAravuM) ane puruSArtha paNa paryAyanI kamabadhdhatAne ullaMdhanatA na hovAthI, jIvanA dhAryA pramANe karavAmAM Ave to badho ya puruSArtha jIvanI paryAyanI kamabadhdhatA anusAra ja thatAM hoya che. A eka aTala niyama che. saMpUrNa vyavasthatA nizcita che. (8) sahajatAH (1) bhAI ! tuM jJAyaka ja cho ema nirNaya lAva! jJAyaka ja cho paNa e jJAyakano nirNaya paryAyamAM karavAno che. puruSArtha karuM...karuM...paNa e purUSArtha to dravyamAM bharyo che to e dravya para lakSa jAya tyAM purUSArtha pragaTe che. paNa ene karuM... karuM.karIne kAMIka navuM kArya zuM karavuM che? (2) jyAre dravya para lakSa jAya che tyAre badhuM jema che temaja che tema zraddhAnapUrvaka jANe che. paranuM to kAMI palaTAvavuM nathI ane svanuM paNa kAMI palaTAvavuM nathI. svano nirNaya karatA dizA ja palaTI jAya che. | (3) prazna: parokSa jJAna to hINuM ane kahyuM che ne? - uttaraH parokSa jJAna mati-gRta paNa jANanAra ja che. je kAMI che tene jANe ja che. vikalpane ' jANe che, hINapane jANe che. uNapane jANe che. (4) praznaH koNa jANe che? uNuM jJAna ne? uttara jJAna uNuM che ema paNa e jJAna jANe che je che tene te ja jJAna temaja jANe che. (5) je paryAya thavAvALI che tene karavuM zuM? ane je nahi thavAvALI che tene paNa karavuM zuM? evo nizcaya karatAM ja kartutvabudhdhituTIne svabhAva sanmukha thaI jAya che. trikALIne sarvajJa jANanAra dekhanAra che. ema huM paNa trikALIne jANavA-dekhavAvALo ja chuM - evA trikALI jJAyakasvabhAvano nizcaya karavo e ja samyagdarzana che. (6) are bhAI ! tuM vicAra kara ke tuM koNa che? tuM sahaja jJAnasvarUpa ja cho. pote paradravyano kartA nathI, rAgano kartA nathI, nirmaLa paryAyano paNa kartA nathI, akartAsvarUpa ja cho. jJAna svarUpa ja cho. paryAya potAnA svabhAvatarapha vaLe e ja zudhdhopayoga che - e zudhdhanaya che ane kharekhara e ja jaina darzana che. * (7) paryAya potAnA SaTakArakathI svataMtra pariName che. emAM bhAva nAmanI eka zakti che tenA kAraNe paryAya thAya ja che, karuM to thAya ema nathI. =139 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI (8) ahAhA! bhAI mArga Akaro che, aciMtya che, agamya che, agamyane gamya karavo evo apUrvamArga che. paryAya kamasara thAya che. dravya-guNapaNa enA kartA nathI. ema kahIne ekalI sarvajJatA ja sidhdha karI che. akartApaNuM eTale sahaja jJAtApaNuM. (9) kamabadhdhano nirNaya thAya tyAM zudhdha caitanya jJAyaka dhAtu para draSTi jAya che tyAre jANanAra je paryAya pragaTa thAya che te kramabadhdha paryAyane jANe che. sahaja..sahaja.. (10) kamabadhdhaparyAyanA nirNayanuM tAtparya vItarAgatA che. e vItarAgatA-vItarAgasvabhAva para dRSTi jAya che tyAre paryAyamAM sahaja pragaTa thAya che. saMpUrNa mArga sahaja ja che, je kAMIpaNa thAya che te sahaja che ane ema sahaja samajAya che. (9) kramabadhdhaparyAyano yathArtha nirNayaH (1) kamabadhdha paryAyano nirNaya thayo ke "mArI avasthA mArAmAMthI ja kamabadhdha pragaTe che' eTale tene potAnA dravya tarapha jovAnuM rahyuM - arthAta vastu-daSTi thaI. sarva padravyonI avasthA paNa tenAthI ja kramabadhdha thAya che, eno kartA huM nathI ane mArI avasthAnA kartA e nathI. basa! AvI kamabadhdhanI zraddhA thatAM sarva paradravyo pratye udAsavRtti-vItarAgabhAva AvI gayo. (2) para tarapha lakSa karavAnuM rahyuM ane svalakSe dravyamAMthI je paryAya pragaTe che te to nirmaLa ja che eTale alpakALamAM tenI mukti thaI javAnI. dravya dRSTivALAne muktinI paNa AkuLatA thatI nathI kema ke dravya to sadAya mukta svarUpa ja che, temAM baMdhana ane mukita evA be bheda ja nathI. (3) eka guNanI paryAyamAM anaMtI nirmaLa avasthAnI tAkAta che evA anaMtaguNathI vastu bharelI che. te vastu daSTi thaI tyAM vastumAMthI mokSadazA kamabadhdha Ave che. eTale vastu daSTi (dravya daSTi) ja mokSanuM mULa kAraNa che. (4) kamabadhdha paryAyanA nirNayamAM vastu daSTi ja Ave che. vastu daSTi thaI ema kaho ke 'kamabadhdha paryAyano yathArtha nirNaya thayo' ema kaho te baMneno eka ja bhAva che. (5) dravyanA lakSe mokSa paryAya pragaTe che. dravyamAMthI mokSa paryAya kramabadhdha Ave che. jene dravyanI zraddhA che tene mokSa paryAya jyAre pragaTaze evo prazna ja uThato nathI, kema ke dravyamAM sadAya mokSa paryAya paDI che, ane temAMthI kamabadhdha mokSa dazA pragaTavAnI che evI zraddhAkramabadhdha paryAyanA yathArtha nirNayavALAne hoya ja che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana karI (6) rUci dravya ane paryAyamAM bheda pADatI nathI. jene dravyanI yathArtha rUci che te vartamAna dravyamAM ja mokSaparyAyane bhALe che. sthiratAmAM kALabheda paDe che. paNa rUcimAM dravya ane paryAya vacce kALabheda paDato nathI. dravyanI pratitamAM dravyanI traNeya kALanI paryAyano svIkAra AvI gayo ane emAM mokSa paryAya paNa AvI ja gaI mATe dravyanI pratitavALAne mokSanI zaMkA hoya nahi. (7) jeNe kramabadhdhano nirNaya karyo temAM teNe vartamAnamAM sarvazanI sattAno svIkAra karyo ane sarvajJanA sAmarthyanI sAthe potAnA sarvajJa svabhAvano paNa svIkAra emAM AvI gayo. AvA svIkAramAM anaMtu vIrya vartamAnamAM kAma kare che. (8) jeNe yathArthapaNe sarvajJanI zraddhA karI che tene vadhAre bhava hoI zake nahi. e nirNaya thatAM samyagdarzana pragaTe che. | (9) kamabadhdhanI zraddhAmAM paripUrNa dravyano svIkAra karavAmAM vartamAna anaMto puruSArtha che ane te puruSArthamAM mokSadazAnI pratIta AvI jAya che. (10) kramabadhdhanA yathArtha nirNayamAM zenI zenI zraddhA Ave che? (1) bhavya jIvono mokSa nakkI che, niyata che. purNa sukhanI prAptI zakya che. mokSa che ane mokSano upAya paNa che. duHkhamAMthI chuTakAro ane sukhanI prAptInI zraddhA thatAM keTalIya ciMtAo maTI jAya che. (2) e pramANe nakkI che ema jANyuM koNe? evI koI "sarvajJa' nAmanI lokamAM sattA che ane e jANI zake che evI zradhdhA thatAM e nakakI thAya che dareka jIva evI sarvajJatA ane vItarAgatA pragaTa karI zake che. (3) sarvajJanI zraddhAthI 'sarvajJatA' paNa samajAya che ane mArA jJAna svabhAvamAM e sarvajJatAvItarAgatA zaktirUpe paDelI che e zraddhA thAya che ane potAnA sarvajJa svabhAvano mahimA AvatA lakSa tyAM jAya to evA sarvajJa svabhAvanA Azraye paryAyamAM sarvajJatA-vItarAgatA pragaTe che. (4) have AvI sarvajJatA potAnA svabhAva sanmukha thaIne ja pragaTe che to dravya svabhAva ke jenuM lakSa karavAnuM che ane je lakSa karanAra che te paryAyasvabhAva baMne samajAya che. jJAyakanuM svarUpa samajAya che. mokSanI sAcI rIta paNa samajAya che ane tenA jJAna-zraddhA ane AcaraNa paNa thAya che. (141 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAja zrI mahAvIra darzana karI (5) jJAyaka-mokSa svarUpa - mAtra jANanAra svabhAvanI pratIti thatAM badhI kartAbudhdhino bojo ocho thaI jAya che. jIva- nira-nirbhaya-niHzaMka ane nisaMga thaI AtmAnI anubhUti karI le che. zraddhA guNanI pariNati thAya che. (6) A kArya thavAmAM sAcA nimitta sAcA deva-gurU-zAstra hoya te vAta samajAI jAya che - sAcA vItarAgI deva - nigraMtha muni (bhAvalIMgI) ane vItarAgI zAstronuM svarUpa samajI temanI paryAya enA svakALe ja potAnA phaTakArakathI thAya. (7) zudhdhabhAvathI - zudhdhanayathI zudhdha upayogathI mokSa thAya che e samajAya che ane rAgathI (zubha bhAvathI) mokSa thAya e bhramaNA anAdinuM mithyAtva ane evI pravRttio ghaTavA lAge che. (8) je samaye je kArya thavAnuM hoya te ja samaye te kArya thAya evI zraddhAthI utAvaLathI kArya karavAnI AkuLatA maTI jAya che. (9) te vakhatanI paryAyanI yogyatA pramANe je puruSArtha sahaja upaDavAno che tenI paNa zraddhA thAya che ane vartamAna jJAnanI paryAya nija jJAyaka svabhAva sanmukha thAya e ja prayojana che. ema samajAI jAya che. (10) svabhAva sanmukha thatAM - tyAM eka samaya mATe ekAgra thatAM sukha svabhAvamAMthI sukha pragaTe che. bahAra kyAMya sukha nathI e zraddhA thaI jAya che. (11) sArabhUta: (1) niyata eTale je samaye dravyanI je paryAya thavAnI hoya te te kALe ja thAya che te nizcaya che paryAya enA akALe ja potAnA SaTakArakathI thAya. (2) AtmAmAM eka prabhutva zakti che. te prabhutva zaktinuM rUpa eka-eka paryAyamAM che. tethI samyagdarzanAdi badhI paryAyo svataMtrapaNe pote potAnA akhaMDa pratApathI zobhAyamAna che. ene nimittanI - paradravyanI apekSA to nathI paNa potAnA dravyanI paNa apekSA nathI. paryAyanI tat samayanI yogyatA e ja niyAmaka kAraNa che. (3) je samaye je paryAya thavAnI hoya te te samayanI janmakSaNa che. bhAI ! Ano svIkAra karavAmAM anaMto puruSArtha che, kema ke pratyeka paryAya potAnI janmakSaNe thAya che evo nirNaya dravya svabhAvanA (jJAyaka bhAvanA) Azraye thAya che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (4) eka eka paryAya niyata che ema jANavAnuM tAtparya vItarAgatA che, kemake dravyanA Azraye te nirNaya thatAM paryAyamAM vItarAgatA pragaTe che. te samaye vItarAgatA thavAno ja kALa che ne thAya che, koI vyavahArane laIne ke pUrvanI paryAyane laIne thAya che ema nathI. (5) sarvajJe dIThuM ema ja kramabadhdha eTale je kALe je paryAya thavAnI hoya te te kALe ja thAya, AdhI-pAchI nahi-evo nirNaya jeNe karyo teNe e potAnA jJAyaka svabhAva tarapha jaIne karyo che kema ke jJAyaka svabhAvamAM sarvajJatA che. (6) jJAyaka svabhAvanI pratiti paryAyanA Azraye na thAya. jJAyaka svabhAvanI pratitimAM sarvajJanI pratiti Ave che ane tenA jJAnamAM sarvajJa svabhAvanuM jJAna Ave che. (7) aho ! jene AvA sarvajJasvabhAvanI pratiti thaI, anubhava thayo tene kramabadhdhanuM yathArtha jJAna thayuM che. (8) sarvajJa bhagavAna jagatamAM che ane eNe je joyuM te jema che temaja che ane te pramANe ja thAya, emAM je zaMkA kare te mithyAdaSTi che. (9) che to ema ja, paNa eno nirNaya kone thAya ? AtmAnA jJAna svabhAvano (jJAyaka svabhAvano) jene aMta daSTi vaDe nizcaya thAya che tene ja kramabadhdhano sAco nirNaya thAya che. ja (10) jJAyaka svabhAvanA nirNayamAM pAMce samavAya eka sAthe AvI jAya che. sarvajJanI sattAno svIkAra sarvajJa svabhAvanI sanmukha thaIne ja thAya che ane e ja puruSArtha che. kramabadhdhanA yathArtha nirNayamAM nizcaya-vyavahAra ane upAdAna-nimittanuM jJAna AvI jAya che. vastu svarUpa ja AvuM che. badhA ja jIvo AvuM yathArtha vastu svarUpa samajIne badhAnI paryAyamAM vItarAgatA pragaTo e ja vinamra bhAvanA ! (12) samyagdaSTinuM tatvaciMtana : 4 (1) je jIvane, je dezamAM, je kALamAM, je rIte janma ke maraNa athavA sukha ke duHkha vagere thavAnuM cokkasapaNe niyatapaNe sarvajJadeve joyuM che te jIvane te dezamAM te kALamAM te te ja rIte janmamaraNa vagere avazya thAya che. tene koNa rokI zake? bIjAnI to zI vAta, narendra, devendra ke jinendra paNa tene aTakAvI zakatA nathI. 143 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (2) e pramANe nizcayapUrvaka jinAgama anusAra badhA dravyone tathA tenI sarva paryAyane je jANe che te jIva sudRSTi ja che ane temAM je zaMkA kare che tene pheraphAra karavAnI jene kartAbudhdhi che te kudRSTi che. (tene sarvajJanI zraddhA nathI tethI te mithyAdaSTi che. (3) te samyagdaSTi budhdhipUrvaka to parIkSA karIne badhuM jANe che temaja mAne che ane je tatvane pote na jANato hoya teno jinavacana vaDe vizvAsa kare che. jinavara deve je kahyuM che te badhuMya huM samyakapUrvaka svIkAruM chuM. (4) samyagdaSTi jIva durgatinA heturUpa karmane bAMdhato nathI ane ghaNAM bhavothI baMdhAyela je duSkarmo teno paNa te nAza kare che. mithyAtvano nAza kare che. (5) samyagdaSTi jJAnI je bhoga bhogave che. te nirjarAnuM kAraNa che. jJAnIne anIti, anyAya ane abhakSya hoya ja nahi. sAta vyasanono tene tyAga hoya. temanuM ciMtavana paNa jJAnI kadApI kare nahi. jJAnIne aticAra ke anAcAra doSa saMbhave che. jenAthI saMkaleza pariNAma utpanna thAya evuM kAma jJAnI kare nahI. sAta bhayathI jJAnI mukta hoya. ATha jAtanA mada jJAnIne hoya nahi. (6) nizcayanayathI samaktinA ATha aMga A pramANe che (1) niHzaMkatva, (2) niHkAkSitva, (3) nirvicikitsatva, (4) amuDhadaSTi, (5) upaguhana, (6) sthitikaraNa, (7) prabhAvanA ane (8) vAtsalya (7) hajAro lAkho kAraNo maLe to paNa samyakatvI AtmAne kadIpaNa azraddhA thAya nahi. tene tatva saMbaMdhI saMzaya, viparyaya ane vimoha e bhAvo hoya ja nahi. jyAre samyagdarzana thAya che tyAre anAdi kALanuM mithyAjJAna je bhavaheturUpa thatuM hatuM te jAtyAMtara thaI samyajJAnarUpe pariNamI bhavanivRttirUpa banI jAya che. saMpUrNa mokSamArga sahaja ja che. ane eka eka paryAya niyata che ema jANavAnuM tAtparya vItarAgatA ja che. je vItarAga svabhAva che te ja paryAyamAM pragaTa thAya e ja prayojana che. AmAM saMpUrNa jaina zAsana AvI jAya che. 144) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana 18 dravya svabhAva-paryAya svabhAva (1) bhUmikA (1) vizvanA dareka padArthanI jema Atmavastu-dravya-paryAyAtmaka hovAthI anekAMtika che. tene samajAvavA mATe bhagavAnanI tathA tadanusAriNI saMtonI vANI dinayAzrita hoya che. (2) Ama samajAvavA tathA samajavA mATe nayono prayoga hoya che, paraMtu Atma anubhava nayAtikAMta hovAthI nayo dvArA ja vastune jANavA aTakatA svabhAvanI prApti thatI nathI. (3) nayathI jotAM ghaNuM karIne traNa doSa Ave che. (a) nayajJAna sApekSa che. sApekSamAM pratipakSa vyavahAranA pakSano vikalpa utpanna thatAM, mithyAtvanuM zalya rahI jAya che. jyAre nirapekSamAM AvatA daSTi tathA jJAna samyapha thAya che, vikalpa chUTI jAya che ane be nayonA jJAtA thaI vItarAgatA pragaTa thAya che. (ba) naya vikalparUpa che. vikalpathI svabhAvanI prApti thatI nathI. nayapakSa AkuLatArUpa che. nayajJAna IndriyajJAna hovAthI zuddha jJAna to nathI, paraMtu svalleya paNa nathI-paraNeya che. (ka) naya aMzagrAhI che. naya vaDe jANatAM naya aMzagrAhI hovAthI, eka dharmane jANe che, bAkInA dharmone jANavAnuM bAkI rahI jAya che. eTale jJAnane viSayano pratibaMdha thAya che. pratibaMdha thatAM tene jANavAnI IcchA utpanna thatAM AkuLatA thAya che. nirvikalpa atIndriya jJAna dvArA AtmAno anubhava karatAM te jJAna savikalpa hovAthI ane tenuM sAmarthya sarvagrAhI hovAthI yugapada akrame badhA dharmo eka sayamamAM jANavAmAM Ave che. kAMIpaNa jANavAnuM bAkI rahetuM nathI eTale IcchA utpanna thatI nathI, eTale nirAkuLa AnaMdano anubhava thAya che. A rIte svabhAvanI prAptinI rIta, nothI judI che. (4) be nayono viSaya to jJAnanuM jJaya che, zraddhAnuM zraddheya nathI. eTale be nayonA Azraye zraddhA pragaTa thatI nathI. eTale be nayonA pakSa choDI, trikALa nirapekSa svabhAvanuM avalaMbana letA zraddhA samyaka thAya che kAraNa ke zraddhA ekAMtika ja hoya che ane zraddhA samyaka thatAM jJAna samyaka thAya che ane samyakajJAna svAbhAvathI anekAMtika hovAthI be nayonA viSayane jema che tema, pakSapAta rahita, jANe che. (5) A rIte jJAnI be nayonA jJAtA che. paNa ajJAnI be nayonA vikalpano kartA che. (6) mATe ajJAnIe prAthamika pramANa-nayathI abhyAsa karyA pachI dravyasvabhAvane svabhAvathI ane paryAya svabhAvane svabhAvathI ja jovAno abhyAsa karavo joIe. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (7) nayono sahAro choDI devo joIe eTale svabhAvagrAhI jJAnathI ja svabhAvano anubhava thAya. naya sApekSathI anubhava na thAya paraMtu anubhava thayA pachI paraspara be nayo sAkSepa che evuM jJAna jarUra thAya. A rIte nayAtikrAMta thatA, nayono jJAtA thAya che. (8) nayAtikrAMta thavA pahelA nayono jJAtA thaI zakato nathI paNa navikalponI kartAbuddhi rahI jAya che. te kema chUTe? to kahe che. (9) dravyasvabhAvane svabhAvathI jo, nizcayanayathI nahIM, ane paryAyasvabhAvane paryAya svabhAvathI jo, nizcayanayathI paNa nahIM. svabhAvathI jotAM nayavikalpa chUTI jAya che. (10) nizcayanA pakSathI nirNaya thAya che paNa anubhava thato nathI. tethI nizcayano pakSa choDI svabhAvathI jotAM anubhava thAya che. (11) te svAnubhUtinI mahimA e rIte che ke savikalpa jJAna hotAM, nizcayanaya e vikalpono niSedha kare che. paraMtu jyAM AgaLa na to vikalpa ja che ane na to niSedha ja che tyAM AgaLa cidAtmA anubhUti mAtra che. (12) A ja bhAva samayasAra kaLaza 69-70 mAM darzAvyo che. zlokArthaH jeo nayapakSapAtane choDI (potAnA) svarUpamAM gupta thaIne sadA rahe che teo ja, jemanuM citta vikalpajALathI rahita zAMta thayuM che evA thayA thakA sAkSAta amRtane pIe che. (13) samasta nayapakSone je choDe che, te tattvono jANanAra svarUpane pAme che. jIva karmathI baMdhAyelo che evo eka nayano pakSa che ane jIva karmathI baMdhAyolo nathI evo bIjo nayano pakSa che, Ama citsavarUpa jIva viSe be nayonA be pakSapAta che. je vastusvarUpano jANanAra pakSapAtarahita che tene niraMtara citsvarUpa jIva citsvarUpa ja che (arthAt tene citsvarUpa jIva jevo che tevo niraMtara anubhavAya che.) (14) jeTalA naya che teTalA zrutajJAnarUpa che, zrutajJAna parokSa che, anubhava pratyakSa che, tethI zrutajJAna vinA je jJAna che te pratyakSa anubhave che. tethI pratyakSapaNe anubhavato thako je koI zuddha svarUpa AtmA te ja jJAnapuMja vastu che, ema kahevAya che. (15) A rIte badhA nayAtIta thaI svabhAvanI prApti karI paramAnaMdane anubhavo. (2) dravya svabhAva: (1) eka dravyasvabhAva ane eka paryAyasvabhAva baMne svabhAvathI ja jevA che tevA che. dravyasvabhAva enA potAnA svabhAvathI ja anAdi anaMta jevo che tevo che ane jJAnanI paryAyano svabhAva anAdi anaMta jevo che tevo che. 146 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana (2) zAstramAM aneka prakAranA kathano Avaze. jema ke AtmA azuddha nizcayanayathI rAgano karyA che ane nizcayanaye vItarAgabhAvano kartA che. bhAI! A badhA vyavahAranayanA kathano che ene oLaMgI jA. AtmA rAgano kartA nathI ane vItarAgabhAvane paNa karato nathI. AtmA to svabhAvathI ja anAdi anaMta akAraka, avedaka che. (3) bilakula ajANa ziSya che, jene AtmA trikALa akartA hovA chatAM kartabuddhi thaI gaI che ene vyavahAranaya ane nizcayanayathI samajAve che. jo nizcayanayathI AtmA akartA che ema tame lezo to bIjI pratipakSa naya tamArA jJAnamAM UbhI thaze ane mithyAtva raheze. paNa svabhAvathI jo to koI nayanI apekSA ja nathI. - (4) jema ke, agni uSNa che. kaI nathI? are ! svabhAvathI uSNa che. pANI zItaLa che. kaI nathI? are! svabhAvathI ja zItala che. jo nizcayanaye zItaLa che to vyavahAranaye uSNa che ema AvI jaze. (5) nizcayanaya to mAtra svabhAvano IzAro kare che. nizcayanayane vaLagazo to svabhAva daSTimAM nahIM Ave. nizcayanayathI jo to Avo tAro svabhAva che, ema na mAtra svabhAvano IzAro kare che. paNa nizcayanayanI pahoMca svabhAva sudhI nathI kema ke vastu nayAtIta che. akAraka, avadeka vastuno svabhAva che. svabhAva nayathI sidhdha na thAya. svabhAva svabhAvathI ja siddha thAya. (6) AtmA paryAyamAtrathI bhinna che mATe ene anAdi anaMta kartApaNuM lAgu paDatuM ja nathI. AtmA baMdhano kartA nathI ane mokSano paNa kartA nathI. kaI nathI? are ! svabhAvathI ja eto akartA che. koI naya lAgu paDatI nathI. A dravyasvabhAvanI vAta thaI. (7) dravyasvabhAva nayathI khyAlamAM Avato nathI. anubhavamAM nathI Avato. kema ke koI nayathI akartA che ema nathI, svabhAvathI ja akartA che. jJAnanI paryAyano svabhAva: (1) AtmA jJAtA che. kaI nayathI? are ! svabhAvathI ja jJAtA che vyavahAranaye jJAna parane jANe che ane nizcayanaye jJAna AtmAne jANe che ema nathI. anAdi anaMta jJAnanI paryAya AtmAne jANavArUpe ja pariNAme che. e jJAna AtmAne ja prasiddha kare che. (2) kaI nayathI jJAnamAM AtmA jaNAya ane kaI nayathI na jaNAya? vyavahArayathI na jaNAya ane nizcayanayathI jaNAya ema nathI. jJAna AtmAne svabhAvathI ja anAdi anaMta prasidhdha kare che. ene nayanI apekSA ja nathI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjadhwad zrI mahAvIra darzana karI (3) svabhAvamAM naya na hoya ane svabhAvanI sidhdhi mATe, 'naya'mAtra aMgulI nirdeza kare che. anumAna sudhI laI jAya che, basa. (4) tuM nizcayanaye akartA cho ke svabhAvathI ja akartA cho? huM to svabhAvathI ja akartA chuM, prabhu! basa, to nayonA vikalpa chUTI jaze ane tane anubhava thaze jaze. anubhavanI A vidhi che. (5) jJAnanI paryAya nizcayanaye AtmAne jANe ke svabhAvathI jANe che? svabhAvathI ja jANe che prabhu! (6) anAdi anaMta jJAna svabhAvathI ja AtmAne jANatuM pragaTa thAya che. svabhAvathI jANato hoya, emAM nayanI apekSA na hoya. naya to mAtra svabhAvano aMgulI nirdeza kare che. pahelA vyavahAranayano pakSa hato ene nizcayanaya dvArA samajAve che, to vyavahArano pakSa chUTI jAya che, ne nizcayanA pakSamAM Ave che. have koI to svabhAva sudhI pahoMcI pakSAtikAMta thaI anubhava karI le che ane koI nizcayanayanA pakSamAM aTakI jAya che, anubhava karI zakto nathI. have je nizcayanaya dvArA svabhAvanuM anumAna karI, anubhavamAM cAlyo jAya che, pakSAtikrAMta thAya che, eNe nizcayano pakSa choDyo tyAre anubhava thayo. nayathI Avo chuM, evo vikalpa chUTI jAya che. anubhava mATe naya sAdhana ja nathI. naya mAtra anumAna sudhI laI jAya che, e anubhava na karAvI zake. (7) A vAta koI apUrva che. nayAtIta thavA mATenI A vAta che. svabhAvathI ja svabhAva jaNAya. nayathI svabhAvanI prasiddhI na thaI. svabhAvathI ja svabhAvanI prasidhdhi thAya che. (8) nizcayanaye AtmA akAraka-avedaka nathI, svabhAvathI ja akAraka-avedaka che. nizcayanaye jJAna jJAyakane jANatuM nathI. svabhAvathI ja jJAna jJAyakane jANe che. Ama svabhAvanI sanmukha thatAM nayonA vikalpa asta thaI jAya che, zAMta thaI jAya che ane abhedapaNe AtmAno anubhava thAya che. (9) jJAna, svabhAvathI ja AtmAne jANe che. ene naye lAgu paDatI nathI. eka dravyasvabhAva ane eka paryAya svabhAva, baMnenA svabhAvane lakSamAM le to eka anubhava thAya. nayAtIta thavAnI A vidhi che. (10) jANanAro jaNAya che, jaNAya che arthAt jaNAyA ja kare che. AbAla gopALa saune bhagavAna AtmA jaNAyA ja kare che. kaI nayathI jaNAyA kare che? are! svabhAvathI ja jaNAyA kare che, jA. (11) jyAre svabhAvanI sanmukha thaIne anubhava kare che tyAre nayonI lakSmI udaya pAmatI nathI, pramANa astane pAme che. jyAre AtmAne svabhAvathI jue che, tyAre nayonA vikalpa chUTI jAya che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je ja zrI mahAvIra darzana karI (12) svabhAvathI ja jANanAro jANavAmAM AvI rahyo che to svabhAva ja lakSamAM Ave che ane jyAre svabhAva lakSamAM Ave che tyAre nayanA vikalpa chUTI jAya che ane svabhAva svabhAvapaNe abheda anubhavamAM Ave che. (13) jANavuM ane jANavArUpe pariNamavuM svabhAvathI ja che. anAdi anaMta koI naya lAgu na paDe. jo naya lagADIza to svabhAvathI dura thaI jaIza ane jo svabhAvathI joIza to naya dura thaI jaze. (14) atakriya jJAna AtmAne nizcayathI jANatuM nathI paraMtu svabhAvathI jANe che. emAM nayanuM zuM kAma AvyuM? jJAna svabhAvathI ja AtmAne jANe che ema khyAlamAM AvyuM enuM nAma 'jJAnanI paryAyano nizcaya'-anubhavamAM pragaTa thAya che. ' (15) nayanA prayogamAM vikalpa ja utpanna thAya che. svabhAvanI samIpe jAya che to vikalpa uThatA ja nathI. svabhAvathI ja jJAna AtmAne jANI rahyuM che emAM vidhi-niSedhanA vikalpa baMne eka sAthe jAya che. svabhAvathI svIkAre enI jAta ja judA prakAranI che. svabhAvathI svIkAre enuM nAma ja samyagdarzana ane samyajJAna che. (3) paryAya svabhAva: (1) siddhAMtaH vastu kadI paNa potAnA svabhAvane choDe nahI. vastunA be vibhAga (1) dravya svabhAva, (2) paryAya svabhAva. dravya svabhAva niSkiya svarUpa potAnA anAdi anaMta akartA svabhAvane choDe nahI ane kadI paNa kartA thAya nahI. paryAya svabhAvaH paryAya paNa eka vastu che. sata, ahetuka che. paryAya-svabhAvathI ja kriyAvaMta che. anAdi anaMta te potAnA kriyAnA kArakane choDe nahI. paryAyamAM kiyA (sAmAnya utpAda, vyayarUpa kriyA)-samaye samaye thayA ja kare che e eno svabhAva che. (2) thatI kriyAne huM karuM e ajJAna, thatI kriyAne huM rokuM e paNa ajJAna. paryAyamAM kartAbhokatA dharma svabhAvathI ja che. paryAya kare che ne bhogave che, e eno svabhAva che. kayA naye paryAyane kare che ne bhogave che. ema nahI. basa svabhAvathI ja emAM kartA bhokatApaNuM che. ajJAna dazAmAM rAgane kare che ane duHkhane bhogave che sAdhaka dazAmAM vItarAgatA rAgane kare che ne AnaMda duHkhane bhogave che. sAdhya dazAmAM pUrNa vItarAgatAne kare che ane pUrNa AnaMdane bhogave che. Ama paryAya potAnA kartAbhokatA dharmane kadI paNa choDatI nathI. (3) paryAyanA AvA svabhAvane jANavAno niSedha nathI. paNa emAM huM paNAno niSedha che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana * (4) huM to jJAyaka chuM. svabhAvathI ja akArakane avedaka chuM. huM paNuM ahIM AvyuM to dravyasvabhAvane jANatAM jANatAM, paryAyanA kartA-bhokatA dharmo jema che ema jaNAI jAya che. (5) AtmA vyavahArathI kartA bhokatA nathI. e to paryAya svabhAva ja che. kartA-bhokatA dharmo paryAyamAM svabhAvathI ja che. dharmI to mAtra paryAyanA dharmone jANe che. vyavahAranaye paNa huM kartAbhokatA nathI. e to paryAyamAM svabhAvathI ja kartA bhokatA dharma che. (6) AtmA vyavahAranaye kartA-bhokatA che. ema na le ane paryAyano kartA paryAya nizcaya naye che. ema paNa na le. paryAya svabhAvathI ja kriyAvaMta che ema jANa! koI ja nayapakSa Ubho nahIM thAya. (7) paryAya jaNAya e paNa svAbhAvika che. evI ja koI svabhAvika svacchatA che. enA jANapaNAno (jaNAvApaNAno) niSedha nathI. AtmAne jANatAM jANatAM paryAya enA dharmo sahita jema che ema jaNAya che. (8) praznaH AtmA rAgane kyA naye kare che? uttaraH are! ema nathI. e to e samayanI paryAyanI potAnI yogyatA (svabhAva) che. paryAyano vibhAva svabhAva che, to rAga thayo. paryAya svabhAvathI ja thayo che. (9) dravyasvabhAva ane paryAya svabhAva-baMne svabhAvane jANatAM jANatAM mokSa thAya. (1) nizcayanayathI nirapekSa dravyano svabhAva (2) vyavahAranayathI nirapekSa paryAyano svabhAva baMne nayonA vikalpone oLaMgI gayo to sAkSAt jJAtA thaI gayo. (10) paryAya paryAyathI thAya ema huM jANuM paNa paryAya mArAthI thAya ema huM na jANuM kema ke paryAya svabhAvathI ja pariNamI rahI che. kAraNa ke paryAya sat che. paryAyane vyavahAre jANuM paNa vyavahAra karuM nahI. svabhAvathI samajatAM viklapa chUTI jAya che. nathI samajatA vikalpa rahI jAya che. (11) kriyA na karavI e dravyano svabhAva, kriyA karavI e paryAyano svabhAva. paryAyane svabhAvathI juo to vyavahAranaye AbhA karyA che e upacAra nIkaLI jaze. upacArane oLaMge to anubhava thAya. (12) "AtmA svabhAvathI ja akartA che ahIM nizcayanaye AtmA akartA che eno niSedha thayo. 'paryAya svabhAvathI ja kartA che. ahIM vyavahAra naye AtmA kartA che eno niSedha thayo. baMne naya oLaMgI gayo. sAkSAt jJAtA thaI gayo basa svabhAvamAM AvI gayo. dravyasvabhAvamAM beTho beTho paryAya svabhAvane jANI le che. 15 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana (13) pariNAmano kartA pariNAma che e svabhAvathI ja che. paryAyano kartA paryAya svabhAvathI ja che. koI nayathI svarUpanI prApti nathI. jJAnathI svarUpanI prApti che. svabhAvathI svabhAvanI prApti che. (14) paryAyane enA svabhAvathI jotAM enI karavAnI budhdhi chUTI jAya che ne karavAno upacAra paNa chUTI jAya che. (15) kArya svayaM thatuM hoya emAM bIjo kare evA upacArano avakAza ja kyAM che? basa svayaMthI thAya che. AtmA jJAtA thaI jAya che. jo vikalpa chUTe to jJAna pragaTa thAya to jJAnano kartA bane, jJAtA thaI jAya che. (16) sArAMza: (1) nayathI vastunI sidhdhi karI che, to viklapono kartA bane che. (2) nayothI bhinna svabhAvathI vastune siddha karo to nayanA vikalpa rahita jJAna pragaTa thAya che, je dravyasvabhAvane to jANe che paNa paryAya svabhAva paNa jema che tema emAM jaNAI jAya che. . (3) jJAne vikalpa vinAnuM madhyastha thayuM. vikalpamAM pakSapAta hato eTale ke rAga-dveSa hatAM, krame krame jANato hato. nayothI chuTuM paDeluM jJAna dravya-paryAya svabhAvane akrame jANe che. baMne nayono jJAtA che. koI navapakSa grahaNa karato nathI. (4) dravyathI paryAya na thAya, paryAyanA svabhAvathI ja paryAya thAya che. utpAda-vyaya samaye samaye thayA ja kare che. A be svabhAvanI vAta chellI che. jeno marma pAmatA pakSAtikrAMta thaI anubhava thAya che. sAkSAt jJAtA thAya che. (5) samayasAra gAthA 143 sUcave che. pakSAtikrAMtinuM (pakSane oLaMgI gayelAnuM zuM svarUpa che? | 'nayaya kathana jANe ja kevaLa samayamAM pratibaddha je nayapakSa kaMI paNa nava grahe,naya pakSathI parihIna te." gAthArtha:- nayapakSathI rahita jIva, samayathI pratibaddha thayo thako (arthAt cisvarUpa AtmAne anubhavato thato.) baMne nayonA kathanane kevaLa jANe ja che, paraMtu nayapakSane jarApaNa grahaNa karato nathI. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana karI EUR Agama-adhyAtmanuM svarUpa (1) svarUpa "vastuno je svabhAva tene Agama kahIe chIe, AtmAno je adhikAra tene adhyAtma kahIe chIe, Agama tathA adhyAtma svarUpa bhAva AtmadravyanA jANavA-te baMne bhAva saMsAra avasthA viSe trikAlIva mAnavA". vastuno svabhAva kahetA ahIM trikALI svabhAva na samajavo, paNa paryAyano bhAva samajavo, saMsArI jIvana paryAyamAM vikAranI paraMparA anAdithI cAlI Ave che tathA tenA nimittarUpa karmanI. paraMparA paNa anAdithI cAlI Ave che, tene ahIM Agama padhdhati' kahe che. Agama padhdhati azudhdha che eTale temAM AtmAno adhikAra na kahyo. adhyAtma padhdhati zudhdha paryAyarUpa che eTale temAM AtmAno adhikAra kahyo. AgamarUpa azudhdhabhAva ane adhyAtma svarUpa zudhdhabhAva e baMne bhAvavALA jIvo saMsAra avasthAmAM sadAya hoya ja che eTale saMsAra avasthAmAM e baMne bhAvone trikAzavartI kahyA. saMsAramAM sAdhaka ane bAdhaka jIvo sadAya varve ja che. saMsAramAM koIvAra ekalI azudhdha paryAyavALA jIvo ja rahI jAyane zudhdha paryAyavALA koI jIva na hoya ema kadI banatuM nathI, temaja badhA jIvo zudhdha paryAyavALA jAI jAyane azudhdha paryAyavALA koI jIva na rahe ema paNa kadI banatuM nathI, eTale azudhdha bhAvarUpa Agama padhdhati ane zudhdhabhAvarUpa adhyAtma padhdhati e baMne bhAvo saMsAramAM traNe kALe varte che. A vAta saMsAramAM rahelA bhinna-bhinna jIvonI apekSAe samajavI eTale ke koI jIvo zudhdha paryAyavALA hoya, koI jIvo azudhdha paryAyavALA hoya, koI mizra paryAyavALA hoya e rIte bane bhAvo trikAlIvartI mAnavA. paNa eka ja jIvamAM e bhAvo sadAya rahyA kare, ema na samajavuM. nahitara to azudhdhatA TaLIne zudhdhatA kadI thaI ja na zake athavA zudhdha paryAya paNa anAdinI Thare.' eka jIva potAnI paryAyamAMthI azudhdhatA TALIne zudhdhatA pragaTa karI zake che, paNa jagatamAM sarva jIvonA azudhdha bhAvano sarvathA abhAva thaIne zudhdhatA thaI jAya-ema kadI banavAnuM nathI. jagatamAM to badhA bhAvavALA jIvo sadAya rahevAnA che. jagatamAM sidhdha paNa anAdithI che ne samyagdaSTi paNa anAdithI che. ajJAnI paNa che ne kevaLajJAnI paNa che. ema badhA prakAranA jIvo jagatamAM sadAya rahevAnA che, koI jIva AkhA jagatamAMthI ajJAnanone azudhdhatAno abhAva karavA mAMge to tema kadI na thaI zake, paNa pote potAnA AtmAmAMthI ajJAna ane azudhdhatA maTADIne kevaLajJAna ane sidhdhapada pragaTa karI zake. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana jeTalA zubhAzubha vyavahAra bhAvo che te badhAya Agama padhdhatimAM che, Agama padhdhati te baMdha padhdhati che athavA karma padhdhati che temAM dharma nathI. dharma to adhyAtma padhdhatimAM che ane te ja mokSamArgarUpa che, teja zudhdhabhAvarUpa che. A zudhdhabhAvarUpa adhyAtma padhdhatimAM AtmAno adhikAra kahyo, paNa AgamapadhdhatimAM AtmAno adhikAra na kahyo, kemake te AtmAnA svabhAvarUpa nathI paNa vibhAvarUpa che. ahIM "Agamapadhdhati' kahI che temAM Agama' no artha sidhdhAMtarUpa zAstro na samajavo, paNa Agamapadhdhati eTale anAdithI cAlI Avela paraMparA athavA Agama eTale AgaMtuka bhAvo samajavA. vikArI bhAvo che te navA AgaMtuka bhAve che, svabhAvamAM teo nathI, paNa karmanA nimitte paryAyamAM navA navA utpanna thayelA che, ne anAdithI teno pravAha cAlyo Ave che. vikAra ane tenA nimittarUpa karma-e baMneno pravAha anAdithI cAlyo Ave che tenuM nAma gama padhdhati che. jIvamAM je nathI apUrva adhyAtma dazA eTale ke zudhdha paryAya pragaTe che te adhyAtma padhdhati che. A baMne prakAranA bhAvo jagatamAM vartatA hoya che tethI e baMnenuM have vivecana kare che. (2) AgamarUpa karma padhdhati-te saMsAra adhyAtmarUpa zudhdha cetanA padhdhati - mokSa mArga "AgamarUpa karma padhdhati che, adhyAtma svarUpa zudhdha cetanA padhdhati che." (1) karma padhdhati paudgalika dravyarUpa athavA bhAvarUpa che. dravyarUpa to pudgalanA pariNAma che; bhAvarUpa pudgalAkAra AtmAnI azudhdha pariNatirUpa pariNAma che, te baMne pariNAma AgamarUpa sthApayA. (2) have zudhdha cetanA padhdhati eTale zudhdha AtmapariNAma; te paNa dravyarUpa tathA bhAvarUpa ema be prakAre che. dravyarUpa te jIvattva pariNAma tathA bhAvarUpa jJAna-darzana-sukha-vIrya Adi anaMta guNa pariNAma, e baMne pariNAma adhyAtmarUpa jANavA. (A Agama tathA adhyAtma baMne padhdhatimAM anaMtatA mAnavI.) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAra: (dravya svarUpa) (vastu svarUpa) | (dravya-guNa-paryAya) (mukhyaguNa) -1 rasa, 2 raMga 3 gaMdha, 4 sparza (ajIvanuM kSetra) AtmA (jIvanuM kSetra) (caitanya lakSaNa) pudagala dravya svabhAva paryAya svabhAva karma (mukhya) zarIra saMyogo 1 deva (eka rUpa bhAva) (eka samayano bhAva) 1 jJAnAvaraNIya | 2 gurU parama pariNAmika bhAva 2 darzanAvaraNIya mana vacana kAyA 3 zAstra 3 mohanIya [(vItarAgI) vItarAga bhAva svabhAvarUpavibhAvarUpa 4 aMtarAya trikALI bhAva pariNamana pariNamana | 5 nAma saMbaMdhe prApta 1 anaMtajJAna 6 gotra joDAyela thayela samyagdarzana vikArI bhAvo 2 anaMtadarzana 7 AyuSya vyaktio sAmagrI jJAna azudhdha bhAvo 3 anaMtavIrya 8 vedanIya cAritra kapAya bhAvo 4 anaMtasukha sukhanuM pariNamana | kaSAya bhAvo (zaktirUpa dharma) manuSya deva nArakI tiryaMca | zudhdhabhAvarUpa- | moha, rAga, dveSa pariNamana duHkharUpa pariNamana jIjAjIne zrI mahAvIra darzana karI adhyAtma paddhati Agama paddhati Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana karI vivecanaH juo, have A sUkSma vAta ! paNa che to jIvanA potAnA pariNAmanI ja vAta jIvanI paryAyamAM kevA kevA prakAranA bhAvo thAya che te samajavAnI A vAta che. AtmAnI pariNatimAM azudhdhatA anAdithI che, te svabhAvagata bhAva nathI. paNa AgaMtuka vikArI bhAva che. te pariNAma svabhAva-AkArarUpa nathI eTale tene pudgAlAkara kahyA che, kemake pudgaloka temAM nimitta che. pudgalakarmanI paraMparA te dravyarUpa karma padhdhati che. te tenA nimitte thatA jIvanA vikAranI paraMparA te bhAvarUpa karyapadhdhati che. Ama dravya ane bhAvakarmanI paraMparArUpa Agamapadhdhati che. A baMne bhAvone jIvadravyanA kahyA che. praznaH je dravyakarmanI paraMparA che te to pudgalanI paryAya che, chatAM ahIM tene jIvano bhAva kema kahyo? uttara H e pudgalanI paryAya che e vAta sAcI, paraMtu jIvanA azudhdha bhAvanI sAthe tene saMbaMdha che, jIvanA azudhdhabhAvanI sAthe meLavALuM tenuM pariNamana che tethI ahIM karyapadhdhatine paNa jIvanA bhAva kahI dIdhA che. jIva sAthe jene saMbaMdha nathI evA bIjA anaMtA paramANuo jagatamAM che, paNa tenI ahIM vAta nathI. ahIM to jIvanA pariNAma sAthe jene nimittane mittika saMbaMdha che. evA pudgalonI vAta che. lAkaDuM-ghara-zarIra vagereno saMbaMdha to jIvane kyAreka hoya ne kyAreka na paNa hoya, paraMtu saMsAramAM jIvane karmano saMbaMdha to sadAya hoya ja che, e saMbaMdha batAvavA tene paNa jIvano bhAva kahyo che ema samajavuM. - AtmadravyanA ane tenA jJAnAdi guNonA je zudhdha pariNAma che te adhyAtma padhdhatirUpa che, A adhyAtma padhdhati te zudhdha cetanArUpa che eTale temAM vikAra ke karmono saMbaMdha na Ave. dravyanA zudhdha pariNAma te dravyarUpa zudhdha cetanA padhdhati che ane jJAna-zradhdhA-cAritra vagere guNonA zudhdha pariNAma te bhAvarUpa zudhdha cetanA padhdhati che. A rIte baMne pariNAma te adhyAtvarUpa jANavA. Agama padhdhatimAM saMsAra mArganuM ane adhyAtma padhdhatimAM mokSamArganuM varNana che. jenAthI karma baMdhAya te badhAya bhAvo Agama padhdhatimAM jAya che, vyavahAra ratnatrayamAM je zubha rAga che te paNa Agama padhdhatimAM jAya che. zudhdha cetanArUpa jeTalA bhAvo che te adhyAtma padhdhatimAM Ave che. A rIte baMne padhdhatinI dhArA eka bIjAthI judI che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana ja A baMne padhdhatimAM anaMtatA mAnavI, AtmAnA vikArI bhAvomAM anaMta prakAro che ne temAM nimittarUpa karmanA paNa anaMta prakAro che. AtmAnA nirmaLa pariNAmomAM paNa anaMta guNanA anaMta prakAro che, jJAnAdi guNonA pariNamanamAM paNa anaMta prakAra che. A rIte azudhdhatA ke zudhdhatA e baMnemAM anaMtatA samajavI. jema samayasAramAM ajJAnIne pudgalakarmanA pradezamAM sthita kahyo, tema ahIM azudhdha pariNAmane pudgalAkAra kahyA, te AtmAnA Azraye svabhAvanI jAtanA nathI tethI tene Atma-AkAra na kahyA. AtmAnA Azraye pragaTelA, AtmAnA zudhdha pariNAma che te Atma-AkAra che. temAM pudgalano saMbaMdha nathI, AtmAnA svabhAva sAthe saMbaMdhavALA je bhAva hoya teja AtmAne sukhanuM kAraNa hoya, pudgala sAthe saMbaMdhavALA je bhAva hoya te AtmAne sukhanuM kAraNa kadApi na hoya, tethI te bhAvo upAdeya nathI, te to AgaMtuka eTale bahArathI AvelA che, te kAMI aMdaramAMthI pragaTelA nathI, ke aMdaramAM rahevAnA paNa nathI. te bhAvomAM kharekhara AtmA nathI, temAM mokSamArga nathI. je koI zubhAzubha bhAvo che temAM AtmAno adhikAra nathI paNa Asravano adhikAra che, baMdhano adhikAra che. e vikArI bhAvonuM svAmIpaNuM Asrava ane baMdha tattvono che, AtmAnA svabhAvane tenuM svAmIpaNuM nathI, mATe temAM AtmAno adhikAra nathI. AtmAno adhikAra to zudhdha cetanA pariNAmamAM ja che. Agama padhdhati che te udayabhAvarUpa che, ne adhyAtma padhdhati upazama-kSAyika ke samyak kSayopazama bhAvarUpa che. puNya-pApa-Asrava baMdhane ajIvakarma e pAMca tattvo Agama padhdhatimAM samAya che. saMvara-nirjarA-mokSa tathA zudhdha jIva-e cAra tattvo adhyAtma padhdhatimAM Ave che. Ama baMne padhdhati eka bIjAthI vilakSaNa che. tenuM svarUpa oLakhe to bhedajJAna thaI jAyane mokSamArga pragaTe, eTale potAmAM adhyAtmanI paraMparA vikasavA mAMDene AgamanI (karmanI tathA azuddhatAnI) paraMparA tuTavA mAMDe AnuM nAma dharma che. AvI adhyAtma padhdhatinI (eTale zudhdha pariNAmanI paraMparAnI) zarUAta cothA guNasthAnathI thAya che. cothAthI-caudamA guNasthAna sudhI adhyAtma padhdhati che, paraMtu tyAM bhUmikAnusAra jeTalI azudhdhatAne karmano saMbaMdha che teTalI Agama padhdhati che. te sarvathA chUTI jatAM saMsAra chUTI jAya che ne sidhdha dazA pragaTe che. tyAM pachI pudgalakarma sAtheno jarAya saMbaMdha raheto nathI, ne saMsAranI anAdinI paraMparA paNa atyaMtapaNe chedAI jAya che. 156 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItIne zrI mahAvIra darzana * ajJAnI to Agama padhdhatine, eTale ke vikArane tathA karmanA saMbaMdhane ja jIvanuM svarUpa mAne che, jIvanA zudhdha svarUpane te jANato ja nathI, eTale tene adhyAtma padhdhati to che paNa Agama padhdhatinuM jJAna tene nathI zubharAgarUpa Agama padhdhatine ja te to adhyAtma padhdhatirUpa mAnI lya che-e vAta AgaLa vistArathI Avaze. Agama tathA adhyAtma padhdhatinuM kharU jJAna samajJAnIne ja hoya che. saMsAramAM Agama ane adhyAtma padhdhati baMne trikALa che, paNa vyaktigata eka jIvane Agama padhdhati anAdinI che, ne adhyAtma padhdhatirUpa sAdhakadazA asaMkhya samayanI ja hoya che. koIpaNa jIva sAdhaka dazAmAM lAMbAmAM lAMbo kALa rahe to paNa te asaMkhya samaya ja hoya, tethI vadhu na hoya, ne koI jIva sAdhaka dazAmAM ochAmAM ocho kALa rahIne sidhdha thAya to paNa tene sAdhaka dazAno kALa asaMkhya samaya to hoya ja e niyama che. saMsAramAM dareka jIvane A badhAya bhAvo hoya ja evo niyama nathI, jene je lAgu paDe te samajI levA. - A rIte Agama padhdhati ane adhyAtma padhdhatinuM svarUpa bhinna bhinna jANavuM. anAdithI jIvanI svayaM potAnI bhUlathI saMsAra avasthA paNa che ane e bhUla svayaM TALIne mokSa avasthA paNa pragaTa thaI zake che. A muddAnI rakama che. (3) Agama ane adhyAtma baMne padhdhatimAM anaMtatAH (te anaMtatAne jANanAra kevajJAnanuM divya sAmartha) 'anaMtatAnuM svarUpa daSTAMta vaDe darzAvIe chIe. jema ke vaDanA vRkSanuM eka bIja hAthamAM laIne tenA upara dIrdhadaSTithI vicAra karIe to vaDanA te bIja viSe eka vaDanuM vRkSa che, bhAvikALamAM jevuM vRkSa thanAra che tevA vistAra sahita te bIjamAM vAstavarUpe vidyamAna-chatuM che, aneka zAkhAprazAkhA-patra-puSpa-phaLayukta che, tenA pratyeka phaLamAM evA aneka bIja che'. e prakAranI avasthA eka vaDanA bIja viSe vicAravI. vaLI sUkSmadaSTithI vicArIe (joIe) to te vaDanA vRkSamAM je je bIja che te te aMtagarbhita vaDavRkSa saMyukta che. e pramANe eka vaDamAM aneka aneka bIja ane ekeka bIja viSe ekeke vaDavRkSa teno vicAra karIe to bhAvinayanI pradhAnatAthI na to vaDavRkSanI maryAdA pamAya ke na bIjanI maryAdA pamAya. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne zrI mahAvIra darzana ka e pramANe anaMtatAnuM svarUpa jANavuM. te anaMtatAnA svarUpane kevaLajJAnI purUSa paNa anaMta ja dekhe, jANe-kahe, anaMtano bIjo aMta che ja nahi ke jJAnamAM bhAse. mATe anaMtatA anaMtarUpa ja pratibhAse che. e pramANe Agama ane adhyAtmanI anaMtatA jANavI. vivecanaH anaMtatA samajAvavA ahIM vRkSa ane bIjanuM daSTAMta ApyuM che. vRkSa ane bIjanI paraMparA anAdinI che, pahelA vRkSa ke pahelA bIja? paraMparAthI baMne anAdinA che, ne sUkSma vicArathI jotAM ekeka bIjamAM bhaviSyatA anaMtA vRkSa thavAnI tAkAta che. ema baMnenI paraMparA vicAratA teno kyAMya pAra na Ave tema jIvamAM paNa vikAranI ne karmanI paraMparA anAdithI cAlI rahI che, ne zudhdha paryAyano pravAha paNa anAdithI cAlI ja rahyo che. pahelA sidhdha ke saMsArI ? to baMne anAdinA che, pahelA vikAra ke karma ? te baMnenI paraMparA anAdinI che. pahelA dravya ke paryAya? pahelA sAmAnya ke vizeSa? to e baMne anAdinA che, pahelA pachI paNuM temAM nathI. jo dravyanI pahelI paryAya A ema kaho to tyAM dravyanI ja Adi thaI jAya che, dravya anAdi nathI rahetuM e ja rIte. 'dravyanI chellI paryAya A'. ema kaho to tyAM dravyano ja aMta thaI jAya che. dravya anaMta nathI rahetuM. ekeka paryAya Adi aMtavALI bhale ho, paNa paryAyanA pravAhane Adi-aMta nathI, eTale dravyanI paryAya A pahelI ane A chellI. evuM AdisaMtapaNuM nathI. dravyamAM paryAyano pravAha pahelA na hato ne pachI zarU thayo athavA te pravAha kadI aTakI jaze ema nathI. jema dravya anAdi anaMta che tema tenI sAthe tenI paryAyano pravAha paNa anAdi anaMta vartI rahyo che, ke kevaLajJAnamAM badhuM spaSTa jaNAI rahyuM che. juo to kharA, A jagatanI vastusthiti! anAdine anAdipaNene anaMtane anaMpaNe jema che tema kevaLI bhagavAna vikalpa vagara ja jANe che. praznaH pahelI paryAya kaIne chellI paryAya kaI zuM e bhagavAna paNa na jANe? uttara : bhagavAna jema vastu hoya tema jANe, ke tenAthI viparIta jANe? je "anAdi che tene "Adi' che ja nahi, pachI bhagavAna tenI 'Adi' kyAMthI jANe? ane je anaMta' che teno aMta' che ja nahi to pachI bhagavAna teno aMta paNa kyAMthI jANe ? jo bhagavAna tenA Adi ane aMtane jANe to anAdi-anaMtapaNuM ja kyAM rahyuM? bhAIA to svabhAvano aciMtya viSaya che. aho ! anaMtatA je jJAnamAM samAI gaI te jJAnanI divya anaMtatA lakSamAM letA jJAna temAM ja (jJAna svabhAvanA anaMta moha mAyA) ja DUbI jAya che, eTale jJAna sthira thaI jAya che. nirvikalpa thaI jAya che. 1158 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jika zrI mahAvIra darzana praznaH jo anaMtano cheDo bhagavAna paNa na jANe to temanuM jJAna sAmarthya maryAdita thaI gayuM? kevaLajJAnamAM aparimita sAmartha sidhdha na thayuM? uttaraH nA, bhagavAna jo anaMtane anaMta tarIke paNa na jANatA hoya to temanuM jJAna-sAmartha maryAdi kahevAya; paraMtu bhagavAna to kevaLajJAnanA amaryAdita sAmarthya vaDe anaMtane anaMta tarIke pratyakSa jANe che. bhagavAna teno aMta na jANI zakyA mATe tene anaMta karI dIdhuM ema nathI. bhagavAne anaMtane anaMtapaNe jANyuM che tethI tene anaMta kahyuM. anaMtane paNa sarvajJa bhagavAna jANe che, jo na jANe to sarvajJa' kema kahevAya? praznaH jo bhagavAna anaMtane jANe che to bhagavAnanA jJAnamAM teno aMta AvI gayo ke nahi? uttaraH nA, bhagavAne anaMtane anaMtapaNe jANyuM che, anaMtane aMtavALA tarIke nathI jANyuM. bhagavAna anaMtane nathI jANatA ema paNa nathI te bhagavAnane jANavAthI teno aMta AvI jAya che. ema paNa nathI, aMta anaMtapaNe rahIne bhagavAnanA jJAnamAM jaNAya che. jo anaMtane aMta tarIke jANe to te jJAna khoTuM ane jo "anaMta ne jANI ja na zake to te jJAna apUrNa che. praznaH je anaMta hoya te jJAnamAM kaI rIte jaNAya? uttara : bhAI, padArthanI anaMtatA karatA jJAna sAmarthyanI anaMtatA ghaNI moTI che, tethI behada jJAnasAmarthya anaMtane paNa pahoMcI vaLe che. jJAnanuM aciMtya sAmarthya lakSamAM Ave to ja A vAta bese tevI che. vikAramAM aTakeluM jJAna maryAdita che, te anaMtane pratyakSapaNe nathI pahoMcI zakatuM, paNa vikAra vagaranA jJAnamAM to aciMtya behada tAkAta che, te anAdi-anaMta kALane, anaMtAnaMta AkAzanA pradezone sAkSAta jANI le che. are, enAthI to anaMtagaNuM sAmarthya enAmAM khIlyuM che. prazna ahIM vRkSa ane bIjanA daSTAMte vikAra ane karma e baMnenI paraMparA paNa anaMta kahI, to pachI vikArano nAza thaIne mokSa kyAre thAya? uttaraH vRkSa ane bIjanI paraMparA sAmAnyapaNe anaMta che, paNa tethI karIne kAMI sAmAnyapaNe badhA bIjamAMthI vRkSa uge ja evo niyama nathI, ghaNAMya bIja ugyA pahelA ja baLI jAya che, ne tene vRkSa banavAnI paraMparAno aMta AvI jAya che. ekavAra je bIja baLI gayuM te pharIne kadI ugatuM nathI. tema jagatamAM sAmAnyapaNe vikAra ane karmanI paraMparA anaMta che, teno jagatamAMthI kadI abhAva thavAno nathI, paNa tethI karIne kAMI badhAya javAne evI vikArI paraMparA cAlyA ja kare Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana ka rI evo niyama nathI, ghaNA ya jIvo purUSArtha vaDe vikAranI paraMparA toDIne sidhdha padane sAdhe che, temanI vikArI paraMparAno aMta AvI jAya che. jeNe ekavAra vikAranA bIjane bALI nAkhyuM tene pharIne kadI vikAra thato nathI A rIte vikAranI paraMparA tuTI paNa zake che. praznaH vikAranI paraMparA to anAdinI che, to pachI teno aMta kema Ave? uttaraH paraMparA anAdinI hoya mATe teno aMta na ja Ave ema nathI. jema vRkSa ane bIjanI paraMparA anAdinI hovA chatAM paNa koI eka bIja baLI jatA tenI paraMparAno aMta AvI jAya che. tema vikAranI paraMparA anAdinI hovA chatAM paNa samyagdarzana-jJAna-cAritra vaDe dharmI jIvane teno aMta AvI jAya che. jema mokSamArga anAdithI na hovA chatA paNa tenI navI zarUAta thaI zake che. tema vikAra anAdino hovA chatAM paNa teno aMta thaI zake che. praznaH Agama ane adhyAtma (eTale ke vikAra ane zudhdhatA) baMnemAM anaMtatA kahI e kaI rIte? uttaraH vikAramAM anaMta prakAro che tenA nimittarUpa karmamAM anaMtAnaMta paramANuo che, e rIte Agama padhdhatimAM anaMtatA che. jIvanA anaMta guNonI anaMta nirmaLa paryAyo che. ekeka nirmaLa paryAya anaMta gaMbhIra bhAvothIne anaMta sAmarthyathI bharelI che, jJAnanI eka nAnI paryAyamAM paNa anaMta avibhAga pratiSNudarUpa azonuM sAmarthya che. Ama adhyAtma padhdhatimAM paNa anaMtatA jANavI. ekeka AtmAmAM anaMtaguNo che, ekeka guNamAM anaMta nirmaLa paryAyo pragaTavAnI tAkAta paDI che, ne ekeka nirmaLa paryAya anaMta sAmarthasahita che. tArA eka AtmAmAM keTaluM anaMta sAmarthya che. enuM lakSa kara. to svasammukhavRtti thAyane apUrva adhyAtmadazA pragaTe. - sArabhUtaH eka tarapha vikAranI dhArA anAdinI che ne bIjI tarapha svabhAva sAmarthyanI dhArA paNa anAdinI sAthene sAthe ja cAlI rahI che, vikAranI dhArA vakhate svabhAva sAmarthyanI dhArA kAMI tUTI nathI gaI, svabhAva sAmarthyano kAMI abhAva nathI thayo, pariNati jyAM svabhAva sAmarthya tarapha vaLI jyAM ja vikAranI paraMparAno pravAha tUTyone adhyAtma-pariNatinI paraMparA zarU thaI, je pUrI thaIne sAdi-anaMtakALa raheze. mATe he bhAI! aMtarmukha thaI tArA svabhAva sAmarthyane vicAramAM le... lakSamAM le. pratItamAM le... anubhavamAM le. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajaja zrI mahAvIra darzana karI lokone bahArano vizvAsa to Ave che ke eka bIjamAMthI AvaDo moTo dasa mAIlanA gherAvAvALo vaDaphAlyo, paNa caitanya zaktinA eka bIjamAMthI anaMtA kevaLajJAnarUpIvaDalAphAlavAnI tAkAta che teno vizvAsa nathI Avato. jo caitanya sAmarthano vizvAsa kare to teno Azraye ratnatraya dharmanI aneka zAkhA-upazAkhA pragaTIne mokSaphaLa sahita moTuM vRkSa uge. bhaviSyamAM thanAra mokSavRkSanI tAkAta atyAre je tArA caitanya bIjamAM vidyamAna paDI che. * sUkSmadaSTitI ene vicAramAM laIne anubhava karatA tArU apUrva kalyANa thaze. e pramANe Agama-adhyAtmanI anaMtatA jANavI. temAM vizeSa eTale ke adhyAtmanuM svarUpa anaMta che ane AgamanuM svarUpa anaMtAnaMtarUpa che, kAraNa ke yathArtha pramANathI adhyAtma eka dravyAzrita ane Agama anaMtAnaMta pudgala dravyAzrita che. (4) Agama-adhyAtma padhdhatinA jJAtA koNa? AtmAzrita adhyAtma padhdhati te mokSa mArga, pudgalAzrita Agama padhdhati te baMdha mArga" "A baMnenuM svarUpa sarvathA prakAre to kevaLa jJAna gocara che tathA aMzamAtra matizrutajJAna grAhya che. tethI sarvathA prakAre Agama-adhyAtmanA jJAtA to kevaLajJAnI che, aMzamAtra jJAtA matizrutajJAnI che ane dezamAtra jJAtA avadhijJAnI-mana paryayajJAnI che. A traNe (saMpUrNa jJAtA, aMza jJAtA, deza jJAtA) yathAvyavasthita jJAnapramANa nyUnAdhikarUpa jANavA" vivecanaH adhyAtma padhdhatimAM eka zudhdhAtmAno ja Azraya che, chatAMya temAM paNa anaMta guNonA anaMta nirmaLa pariNAmo che, ne ekeka nirmaLa pariNAmamAM anaMta sAmarthya che, eTale adhyAtmapadhdhatimAM paNa anaMtatA che. Agama padhdhatimAM vikAra pariNAmanA anaMta prakAro, ne temAM nimittarUpa karmanA paNa anaMta prakAro, te karmanA anaMtAnaMta pudgala paramANuo e rIte anaMtAnaMta pudgala dravyone Azrita hovAthI Agama padhdhati anaMtAnaMtarUpa che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana A baMnenA anaMta prakAronuM purU jJAna to kevaLa jJAnIne che. jIvonA zudhdha-azudhdha pariNAmonA sUkSma prakAro eTalA badhA anaMtA che ke enuM svarUpa purepurUM to kevaLajJAnI ja jANI zake ane kevaLI anusAra sAmAnyapaNe e baMne padhdhatinuM jJAna matizrutajJAnIne paNa aMze hoya che. anaMtA prakAro che te badhAne kAMI chadmastha pUrA na jANI zake, paNa kayA bhAva svabhAvaAzrita che, kayA bhAva parAzrita che, kyA bhAva mokSamArganuM kAraNa che, kayA bhAva baMdhanuM kAraNa che, kayA bhAvathI dharma che, kayA bhAvathI dharma nathI ema prayojanabhUta jJAna samyagdaSTine mati-zruta jJAna vaDe paNa hoya che. te jJAna bhale ochuM che, paNa che to kevaLajJAna anusAra ja. '"A vanikA kevaLI vacana anusAra che.'' anaMta prakAranA zudhdha-azudhdha bhAvomAMthI potAnA hita-ahitanuM pRththakaraNa karI lye. evI tAkAta matizrutajJAnamAM che ane adhijJAna tathA manaH paryayajJAna vaDe paNa e bhAvonuM ekadaze pratyakSa jJAna thAya che. A rIte, Agama-adhyAtma baMne padhdhatinA anaMta prakArone kevaLajJAnI saMpUrNapaNe jANe che, matizrutajJAnI tenA aMzane jANe che ne avadhi manaH paryayajJAnI tenA eka bhAgane jANe che. A badhA jJAno yathAvasthita jANanArA che, te yathAvasthita jJAnomAM paNa nyunAdhikapaNuM jANavuM. kevaLajJAna to badhAnuM sarakhuM ja hoya, temAM koIne nyunAdhikapaNuM na hoya, paraMtu matizrutajJAnamAM ke avadhi-manaHparyayajJAnamAM hInAdhikatAnA aneka prakAro paDe che. A jJAno vaDe potAnI vadhu-ochI zaktinA pramANamAM Agama-adhyAtmanA prakArone samyagdaSTi jJAtA jANe che ne e jJAnabaLe te zudhdha adhyAtmapadhdhatine sAdhe che. zudhdha cetanArUpa adhyAtmapadhdhati mokSamArgarUpa che, te apUrva che, pUrve kadI na hoto evo e bhAva che. jagatamAM to e bhAvavALA jIvo anAdithI thatA AvyA che paNa A jIvane mATe te bhAva navo che eTale apUrva che. AgamapadhdhatirUpa zubhAzubhabhAva to anAdithI jIva karato Avyo che, temAM kAMI navInatA ke apUrvatA nathI, ne te dharmanuM kAraNa paNa nathI, zudhdha cetanA padhdhati te ja dharmanuM kAraNa che ane te AtmasvabhAvanA Azraye che. 16 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana | vikAra to anaMtAnaMta pudgalanA Azraye che ne dharma AtmasvabhAvanA Azraye che. Ama kahIne mokSamArga ane baMdha mArganI baMnenI jAta spaSTa judI batAvI che. mokSamArga AtmAne Azrita che ne baMdha mArga pulane Azrita che. praznaH baMdhabhAvo kare che to AtmA, chatAM tene pudgalAzrita kema kahyA? uttaraH jIva jo nijasvabhAvano Azraya karIne pariName to baMdha bhAvanI utpatti ja na thAya. jyAre te svabhAvathI bAhya parano Azraya kare che tyAre ja baMdhabhAvanI utpatti thAya che, ne te baMdhabhAvamAM nimittarUpa anaMta paramANurUpa karma che, tethI tene pugalaAzrita karIne, AtmAnA svabhAvathI tenI bhinnatA samajAvI che. paNa kAMI karma te baMdhabhAvane karAve che evo teno Azaya nathI. kartA thaIne te rUpe pariName che. jIva pote, paNa te pariNamana svabhAvanI taraphanuM nathI, pulanI taraphanuM che, mATe tene pudgala Azrita kahyuM che. enA Azraye dharma ke mokSamArga nathI. | zubhane je mokSanuM sAdhana mAne che tenA manamAM to pudgalAzrita che, pudgalAzrita ja mokSamArga thaI jAya che kema ke zubhabhAva to pudgalAzrita che, te kAMI AtmasvabhAvane Azrita nathI. mokSamArga to AtmasvabhAvane Azrita che. pugalAzrita je bhAva hoya te mokSamArganuM kAraNa kadApi thaI zake nahi, dharma adhyAtmapadhdhatirUpa che, adhyAtmapadhdhati eTale zudhdhapariNAma, te AtmAnA svabhAvanA Azraye che, parano Azraya temAM jarA paNa nathI. vAha ! keTalI spaSTa vAta che ! mokSamArga kevo spaSTane svAdhIna che ! are ! AvA spaSTa mArgane " bhUlIne jIvo bahAramAM kyAMkane kyAMka aTavAI rahyA che. ahIM te mArga saMtoe khullo karIne jagata samakSa mUkyo che ane tethI jagatanuM mahAna kalyANa karyuM che. adhyAtma padhdhatimAM eTale ke zudhdha paryAyarUpa mokSamArgamAM to svadravyano ekano ja Azraya che, ne baMdhabhAvarUpa AgamapadhdhatimAM anaMtAnaMta paramANuono skaMdha nimitta che. eka chUTo paramANu jIvane baMdhanuM nimitta thato nathI. anaMtAnaMta pudgalo bhegAM thAya tyAre ja baMdhamAM nimittarUpa thaI zake che, ochAmAM ochI sthiti anubhAgavALuM karma hoya temAM paNa pudgalo anaMtAnaMta ja hoya che. AvA anaMtAnaMta pudgalo ane tenA Azraye thato anaMta prakArano vikAra, tenI paraMparAne AgamarUpa karyapadhdhati kahe che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana abhavyane ke mithyAdaSTine sadAya AvI AgamarUpa karmapadhdhati ja che, adhyAtmarUpa zudhdha cetanA padhdhati tene kadI pragaTatI nathIne Agamapadhdhati tene kadI chutI nathI, kema ke te svabhAvano Azraya kadI karato nathI ane karmano Azraya kadI choDato nathI. dharmIne svabhAvanA Azraye adhyAtmapadhdhati thatA Agama padhdhati (vikAranI paraMparA) chUTavA mAMDe che. ajJAnI to AvA zudhdha bhAvane oLakhato paNa nathI ane vikAranI padhdhati zuM che ane vikAranI rIta zuM che tenuM paNa satyajJAna nathI. te to parathI vikAranI utpatti mAne che athavA zubharAgarUpa vikAranI padhdhatine ja dharmanI mAnI bese che. A rIte tene ekeya padhdhatinuM jJAna nathI. sAraH A rIte Agama-adhyAtmanuM svarUpa cAra muddAmAM batAvyuM che. (1) Agama-adhyAtmanuM svarUpa (2) AgamarUpa karmapadhdhati-te saMsAra, adhyAtmarUpa zudhdha cetanA padhdhati-te mokSamArga (3) Agama ane adhyAtmapadhdhati baMne padhdhatimAM anaMtatA (4) Agama-adhyAtma padhdhatinA jJAtA koNa ? A svarUpa samajI badhA bhavya jIvo mokSapadane prApta kare e ja vinamra bhAvanA ! **** (164) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #instaff ofzrI mahAvIra darzana #afffff ra0 nizcaya-vyavahAranuM svarUpa (1) nizcaya-vyavahAra mokSa mArganA svarUpamAM kevo nirNaya karavo joIe? (1) nizcaye vItarAga bhAva ja mokSa mArga che, vItarAga bhAva ane vratAdikamAM kathaMcita kAryakAraNapaNuM che mATe vratAdikane mokSa mArga kahe che paNa te mAtra kahevA mAtra ja che. (2) dharma parigata jIvane vItarAga bhAvanI sAthe je zubhabhAvarUpa ratnatraya (vyavahAra darzanajJAna-cAritra) hoya che tene vyavahAranaya dvArA upacArathI vyavahAra mokSa mArga kahyo che. jo ke te rAgabhAva hovAthI baMdha mArga ja kahyo che evo nirNaya karavo joIe. . (3) vyavahAra mokSamArga kharekhara bAdhaka hovA chatAM paNa tenuM nimittapaNuM batAvavAne mATe tene vyavahAranayathI sAdhaka kahyuM che. A kathana uparathI keTalAka jIvo ema mAne che ke nizcayamokSamArgathI vyavahAra mokSamArga viparIta (virudhdho nathI paNa baMne hitakArI che. teonI A mAnyatA jUThI che. A saMbaMdhamAM kahyuM che keH mokSamArga to be nathI paNa mokSamArganuM nirUpaNa be prakArathI che. jyAM sAcA mokSamArgane mokSamArga nirUpaNa karyo che te to nizcaya mokSamArga che, tathA jyAM je mokSamArga to nathI paraMtu mokSa mArganuM nimitta che, vA sahacArI che tene upacArathI mokSamArga kahIe te vyavahAra mokSamArga che, kAraNake nizcaya-vyavahAranuM sarvatra evuM ja lakSaNa che. arthAt sAcuM nirUpaNa te nizcaya tathA upacAra nirUpaNa te vyahAra. mATe nirUpaNanI apekSA e be prakAre mokSamArga che paNa eka nizcaya mokSamArga tathA eka vyavahAra mokSamArga che ema be mokSamArga mAnavA mithyA che. vaLI te nizcaya-vyavahAra baMnene upAdeya mAne che te paNa bhrama che kAraNa ke nizcaya-vyavahAranuM svarUpa to paraspara virodhatA sahita che. baMne nayo samakakSa nathI paNa pratipakSa che. (4) prANIone bhedarUpa vyavahArano pakSa to anAdikALathI ja che ja, ane eno upadeza paNa bahudhA sarva prANIo paraspara kare che ane jinavANImAM vyavahAranayano upadeza zudhdha nayano hastAvalaMbana (sahAyaka) jANIne bahu karyo che, paraMtu tenuM phaLa saMsAra ja che. zudhdha nayano pakSa to Avyo ja nathI ane teno upadeza paNa virala che. zAstromAM koI koI ThekANe ja che tethI upakArI zrIgue zudhdhanayanA grahaNanuM phaLa mokSa jANI teno upadeza pradhAnatAthI Apyo che. pas - Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (5) samayasAranI gAthA 11 A pramANe kahe cheH'vyavahAra naya abhUtArtha darzita, zudhdhanaya bhUtArtha che; bhUtArthane Azrita jIva, sudRSTi nizcaya hoya che' gAthArthaH vyavahAra naya abhUtArtha che ane zudhdha naya bhUtArtha che ema RSIzvaroe darzAvyuM che; je jIva bhUtArthano Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. vizeSArthaH jeo zudhdha nayano Azraya kare che teo ja samyak avalokana karatA hovAthI samyagdaSTi che paNa bIjA (jeo azudhdha naya no sarvathA Azraya kare che teo) samyagdaSTi nathI. mATe karmathI bhinna, rAgAdithI bhinna AtmAnA dekhanArAone vyavahAra nayaanusaravA yogya nathI. bhAvArthaH ahIM vyavahAranayane abhUtArtha ane zudhdha nayane bhUtArtha kahyo che jeno viSaya vidyamAna na hoya, asatyArtha hoya tene abhUtArtha kahe che. vyavahAranayane abhUtArtha kahevAno Azaya evo che ke-zudhdhanayano viSaya abheda ekAkArarUpa nitya dravya che, tenI dRSTimAM bheda dekhAto nathI; mATe tenI dRSTimAM vyavahAra nayane avidhamAna, asatyArtha ja kahevo joIe. ahIM ema samajavuM ke jinavANI syAdvAdarUpa che, prayojanavaza nayane mukhya-gauNa karIne kahe che. 'zudhdhanayana bhUtArtha che, satyArtha che; eno Azraya karavAthI samyagdaSTi thaI zakAya che; ene jANyA vinA jyAM sudhI jIva vyahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnA jJAna-zradhdhAnarUpa nizcaya samyaktva thaI zakatuM nathI.' ema Azaya jANavo. sAraH karma, rAga, guNa-guNInA bheda e saghaLo vyavahAra che. te asatyArtha cha; jUTho che kema ke karma, rAga ke guNa-guNInA (guNabheda) bheda e trikALI vastumAM nathI. dhruva vastu je anAdianaMta, asaMyogI, zAzvata, bhUtArtha-vastu jemAM saMyoga, rAga, paryAya, keguNabheda nathI-evA abhedanI dRSTi karavI Azraya karavo e samyagdarzana che. vastu dhruva, abheda,sAmAnya, jJAyakabhAvarUpa che, teno Azraya karI, aMtaramAM svIkAra karI samyagdarzanAdi dharma pragaTa karavo joIe. A sivAya jeTalA bAhya kriyA kAMDa che te saghaLAM karmabaMdhananuM ja kAraNa che ane cAragatimAM rakhaDavAnA mArga che. vyavahAranaya badhoya abhUtArtha hovAthI avidhamAna, asatya, aprayojanabhUta arthane pragaTa kare che. je vastusvarUpamAM nathI e avidhamAna arthane vyavahAranaya pragaTa kareche mATe te abhUtArtha che. abheda vastumAM bheda nathI chatAM evA vidyamAna arthane vyavahAranaya pragaTa kare che. rAga ane 166 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana rAgane jANanAruM jJAna te vastumAM nathI ane jJAna te AtmA-evo bheda paNa abheda vastumAM nathI. A rIte vyavahAranaya ane zudhdhanayanuM svarUpa samajavuM. (2) zAstronA artha karavAnI padhdhati (1) vyavahAranaya svadravya-padravyane vA temanA bhAvone vA kAraNa kAryAdine koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che. mATe evA ja zradhdhAnathI mithyAtva che, tethI teno tyAga karavo. vaLI nizcayanaya tene ja yathAvat nirUpaNa kare che tathA koIne koImAM meLavato nathI tethI evA zradhdhAnathI samyakta thAya che mATe tenuM zradhdhAna karavuM. (2) praznaH jo ema ja che to jinamArgamAM baMne nayonuM grahaNa karavuM kahyuM che, tenuM zuM kAraNa? uttaraH jinamArgamAM koI ThekANe to nizcayanayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che, tene to 'satyArtha ema ja che" ema jANavuM tathA koI ThekANe vyavahAranayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene ema nathI paNa nimattAdinI apekSAe A upacAra karyo che" ema jANavuM, ane e pramANe jANavAnuM nAma baMne nayonuM grahaNa che. paNa baMne nayonA vyAkhyAnane samAna satyArtha jANI 'A pramANe paNa che ane A pramANe paNa che' evA bhramarUpa pravartAthI to baMne nayo grahaNa karavA kahyA nathI. (3) praznaH jo vyavahAranaya asatyArtha che to jinamArgamAM teno upadeza zA mATe Apyo? eka nizcayanayanuM ja nirUpaNa karavuM hatuM. uttaraH evo ja tarka zrI samayasAramAM karyo che tyAM uttara Apyo che ke - jema koI anAryamalecchane malecchabhASA vinA artha grahaNa karAvavA koI samartha nathI, tema vyavahAra vinA paramArthano upadeza azakya che tethI vyavahArano upadeza che. vaLI e ja sUtranI vyAkhyAmAM ema kahyuM che keHe pramANe nizcayane aMgIkAra karAvavA mATe vyavahAra vaDe upadeza ApIe chIe paNa vyavahAranaya che te aMgIkAra karavA yogya nathI. loko zudhdhanayane jANatA nathI kAraNa ke zudhdhanayano viSaya abheda ekarUpa vastu che, teo azudhdhanayane to jANe che kema ke teno viSaya bhedarUpa aneka prakAra che; tethI teo vyavahAra dvArA ja paramArthane samajI zake che. A kAraNe vyavahAranayane paramArthano kahenAra jANI teno upadeza karavAmAM Ave che'. ahIM ema na samajavuM ke vyavahAranuM AlaMbana karAve che paNa ahIM to vyahAranuM AlaMbana choDAvI paramArthe pahoMcADe che ema samajavuM. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zrI mahAvIra darzana (4) praznaH (1) vyavahAra vinA nizcayano upadeza na thAya e kevI rIte? tathA (2) vyavahAra nayane aMgIkAra na karavo e kevI rIte? uttaraH- (1) nizcayanayathI to AtmA paradravyathI bhinna, svabhAvathI abhinna svayaM sidhdha vastu che. tene jeo na oLakhe, temane ema ja kahyA karIe to teo samaje nahi. tethI temane samajAvavA, vyavahAranayathI zarIrAdika paradravyonI sApekSatA vaDe nara-nAraka-pRthvIkAyAdirUpa jIvanA bheda karyA, tyAre manuSya jIva che'. 'nArakI jIva che". ItyAdI prakArathI temane jIvanI oLakhANa thaI, athavA abheda vastumAM bheda upajAvI jJAna-darzanAdi guNa-paryAyarUpa jIvanA bheda karyA, tyAre 'jANanAro jIva che', 'dekhanAro jIva che ItyAdi prakArathI temane jIvanI oLakhANa thaI. vaLI nizcayathI to vItarAgamArga ja mokSa mArga che; paNa tene jeo na oLakhe, temane ema ja kahyA karIe to e samaje nahi; tethI temane samajAvavA, vyavahAranayathI tattvArtha zradhdhAnajJAnapUrvaka pAradravyanuM nimitta maTADavAnI sApekSatA vaDe vrata, zIla-saMyamAdirUpa vItarAgabhAvonA vizeSo darzAvyA, tyAre vItarAgabhAvanI oLakhANa thaI. Aja pramANe anyatra paNa vyavahAra vinA nizcayano upadeza na thavAnuM samajavuM. (2) ahIM vyavahArathI nara-nArakAdi paryAyane jIva kahyo. tethI kAMI te paryAyane ja jIva na mAnI levo. paryAya to jIva-pudagalanA saMyogarUpa che. tyAM nizcayathI jIva dravya juduM che, tene ja jIva mAnavo. jIvanA saMyogathI zarIrAdine paNa jIva kahyAM ne kahevA mAtra ja che. paramArthe zarIrAdi jIva thatAM nathI, AvuM ja zradhdhAna karavuM. bIjuM, abheda AtmAmAM jJAna-darzanAdi bheda karyA tethI kAMI temane bhedarUpa ja na mAnI levA, bheda to samajAvavA mATe che. nizcayathI AtmA abheda ja che; tene ja jIva vastu mAnavI. saMjJA-saMkhyAdi bheda kahyA to kahevA mAtra ja che. paramArthe teo judA judA che nahi. AvuM ja zradhdhAna karavuM vaLI pAradravyanuM nimitta maTADavAnI apekSAe vrata-zIla saMyamAdine mokSamArga kahyo tethI kAMI temane ja mokSamArga na mAnI levA; kAraNa ke paradravyanA grahaNa-tyAga AtmAne hoya to AtmA paradravyano hartA-kartA thaI jAya, paNa vastusvarUpanA svataMtratAnA sidhdhAMta pramANe koI dravya koI dravyane Adhina che nahi. AtmA to potAnI paryAyamAM je rAgAdika che-svabhAvanuM Azraya laIne temane choDI vItarAgI thAya che mATe nizcayathI vItarAga bhAva ja mokSamArga che. vItarAga bhAvone ane vratAdikane kadAcit kAryakAraNapaNuM che tethI vratAdikane mokSamArga kahyA paNa te kahevA mAtra ja che. paramArthe bAhya kriyA mokSamArga nathI, AvuM zradhdhAna karavuM. A ja pramANe, anyatra paNa vyavahAranayane aMgIkAra na karavAnuM samajI levuM. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA zrI mahAvIra darzana (5) prazna vyavahAranaya parane upadeza karavAmAM ja kAryakArI che ke potAnuM paNa prayojana sAdhe che? uttaraH pote paNa jyAM sudhI nizcayanayanI prarUpita vastune na oLakhe tyAM sudhI vyavahAra mArga vaDe vastune nizcaya kare tethI nIcalI dazAmAM potAne paNa vyavahAranaya kAryakArI che. paraMtu vyavahArane upacAra mAnI tenA dvArA vastunuM zradhdhAna barAbara karavAmAM Ave to kAryakArI thAya ane jo nizcayanI jema vyavahArane paNa satyabhUta mAnI vastu Ama ja che" evuM zradhdhAna karavAmAM Ave to te UlaTo akAryakArI thaI jAya. (6) have, "e vyavahAranaya paNa koI koIne koI vakhate prayojanavAna che, sarvathA niSedha karavA yogya nathI, tethI teno upadeza che" ema samayasAra gAthA-1ramAM kahyuM che. "dekhe parama je bhAva tene zudhdha naya jJAtavya che; aparamabhAve sthitane vyavahArano upadeza che."-12. gAthArthaH je zudhdhanaya sudhI pahoMcI zradhdhAvAna thayA tathA pUrNa jJAna-cAritravAna thaI gayA temane to zudhdha (AtmA)no upadeza (AjJA) karanAra zudhdhanaya jANavA yogya che; vaLI je jIvo aparamabhAve arthAta zradhdhA tathA jJAna-cAritranA pUrNabhAvane nathI pahoMcI zakyA, sAdhaka avasthAmAM ja-sthita che. teo vyavahAra dvArA upadeza karavA yogya che. vizeSArtha: nizcayanaya Azraya karavAnI apekSAe Adarelo prayojanavAna kahyo. have vyavahAranaya paNa koI koIne eTale ke je jadhanyapUrvaka madhyamadazAmAM varte che tene sAdhaka dazAnA kALamAM prayojanavAna che. arthAta sAdhaka avasthAmAM zudhdhatAnA aMzo pUrNa nathI ane kAMIka azudhdhatA che ene jANelo prayojanavAna che. paryAyagata zudhdhatA-azudhdhatA che e vyavahAra che, ene jANavuM ke ATaluM che enuM nAma vyavahAra jAgelo prayojanavAna che; Adarelo prayojanavAna che ema nathI. Adarelo prayojanavAna to ekamAtra trikALI zudhdha nizcayanayaja che. trikALI zudhdha nizcayano Azraya laIne samyagdarzana-jJAna ane svarUpanI sthiratAnA aMzarUpa svarUpAcaraNa thayuM. paraMtu saMpUrNa nirvikalpa vItarAga dazA pragaTa na thaI hoya tyAM lagI sAdhaka dazAmAM sAdhakane aNuvrata, mahAvratAdinA vikalpo che te vyavahAra che. te sAdhaka avasthAmAM jANelo prayojanavAna che A eno sAra che. vyavahAranaya paNa prayojanavAna che tenI vyAkhyAmAM A eka ja che ke jANelo prayojanavAna che, Adarelo nahIM." kathana zailI game te Ave paNa artha to A ja che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja rmane zrI mahAvIra darzana karI (7) sAdhakanI paryAyamAM zudhdhatA sAthe mahAvatanA, aNuvratanA, bhakita AdinA vikalpo hoya che. e nathI ema nahIM. 'nathI" ema kahyuM hatuM e to gauNa karIne kahyuM hatuM. sAdhaka dazAmAM jIvane kAMIka zudhdhatA ane kAMika azudhdhatA paryAyamAM che. vrata, bhaktino Adino zubharAga che. paNa e zubharAga nizcayanuM kAraNa nathI, tema paryAyamAM rAga nathI ema paNa nahIM. te zubharAga Adi jANavA yogya che eTaluM ja mATe to kahe che ke sarvathA niSedha karavA yogya nathI-juo jema, paradravya jIvamAM nathI ema rAga paryAyamAM sarvathA nathI ema to nathI. kathaMcita nathI ane kathaMcit che; trikALI dhruva dravyamAM nathI e apekSAe nathI ane ene vartamAna paryAyanI apekSAe che ema kahe che. e che? te jANelo prayojavAna che ema kahyuM che. upAdeya to mAtra zudhdha nizcayanaya ja che. (8) vastu je akhaMDa eka jJAyakabhAva che te paripUrNa che, kRtakRtya che. ene karavAnuM kAMI che nahIM paNa enI daSTi karanAra sAdhakane jyAM sudhI paryAyamAM kRtakRtya pUrNa dazA pragaTa na thAya tyAM sudhI sthiratA karavAnI che ane asthiratA choDavAnI che. A ene karavAnuM che mATe tene vyavahAra jANelo prayojavAna che-ema kahevA mAMge che. (9) jJAyakanI daSTipUrvaka paryAyamAM paripUrNa kRtakRtya thaI gayela paramAtmAne sthiratA vadhAravAnuM ane asthiratA maTADavAnuM evuM kAMI rahetuM nathI mATe temane vyavahAra hoto nathI. e rIte potapotAnA samayamAM baMne no kAryakArI che; kAraNa ke tIrtha ane tIrthaphaLanI evI ja vyavasthiti che. jenAthI tarAya te ja tIrtha che; evo vyavahAra dharma che. pAra thavuM te vyavahAradharmanuM phaLa che athavA potAnA svarUpane pAmavuM te tIrthaphaLa che.) (10) bIjI jagyAe paNa kahyuM che keH he bhavya jIvo! jo tame jinamatane pravartAvavA cAhatA ho to vyavahAra ane nizcaya- e baMnene na choDo, kAraNa ke vyavahAranaya vinA to tIrtha-vyavahAramArgano nAza thaI jaze, ane nizcaya vinA tattva (vastu)no nAza thaI jaze.' vyavahAranayanA upadezathI ema na samajavuM ke AtmA paradravyanI kriyA karI zake che. paNa ema samajavuM ke vyavahAropadiSTa zubhabhAvone AtmA vyavahAra karI zake che. vaLI te upadezathI ema pAga na samajavuM ke AtmA zubha bhAvo karavAthI zudhdhatAne pAme che, paraMtu ema samajavuM ke sAdhaka * dazAmAM bhUmikA anusAra zubhabhAvo AvyA vinA rahetAM nathI. paNa e zubhabhAvo baMdhanuM kAraNa che muktinuM kAraNa nathI. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja zrI mahAvIra darzana (3) to have kharekhara prayojAvAna zuM che? lokamAM sonAnA soLa vAla prasidhdha che. paMdara-valA sudhI temAM cUrI Adi parasaMyoganI kAlimA rahe che tethI azudhdha kahevAya che ane tApa detAM chellA tApathI utare tyAre soLavaluM zudhdha suvarNa kahevAya che. je jIvone soLa-valA sonAnuM jJAna-zradhdhAna tathA prApti thaI temane paMdara-valA sudhInuM kAMI prayojanavAna nathI ane jemane soLa-valA zudhdha sonAnI prApti nathI thaI temane tyAM sudhI paMdaravalA sudhInuM paNa prayojanavAna che. evI rIte A jIva nAmano padArtha che, te pudgalanA saMyogathI azudhdha anekarUpa thaI rahyo che. tenA, sarva paradravyothI bhinna, eka jJAyakapaNA mAtranuM jJAna-zradhdhAna-AcaraNarUpa prApti -e traNe jemane thaI gayAM temane to pudgala saMyogajanita aneka rUpapaNAne kahenAro azudhdhanaya kAMI prayojanavAna (koI matalabano) nathI, paNa jyAM sudhI zudhdhabhAvanI prApti nathI thaI tyAM sudhI jeTaluM azudhdhanayanuM kathana che teTaluM yathA padavI prayojanavALuM che. have be sthiti mATe mArgadarzana che. (a) jyAM sudhI yathArtha jJAna-zradhdhAnanI prAptirUpa samyagdarzananI prApti na thaI hoya tyAM sudhI to jemanAthI yathArtha upadeza maLe che evA. (1) jinavacanonuM sAMbhaLavuM, (2) 'jinavacanonuM dhAraNa karavuM, (3) jinavacanone kahenArA zrI jina-gurunI bhakti (4) jinabiMbanA darzana-pUjA-ItyAdi vyavahAramArgamAM pravRta thavuM prayojanavAna che. (ba) ane jemane zradhdhAna-jJAna to thayAM che paNa sAkSAt prApti nathI thaI temane... (1) pUrvakathita kArya (2) paradravyanuM AlaMbana choDavArUpa aNuvratanuM grahaNa (3) mahAvratanuM grahaNa (4) samiti-gupti Adi pravRttimAM rahevuM (5) paMcaparameSThinA dhyAnarUpa pravartana (6) e pramANe pravartanArAonI saMgati karavI ane vizeSa jANavA mATe (3) zAstrono abhyAsa karavo ItyAdi vyavahAramArgamAM pote pravartavuM ane bIjAone pravartAvavuM-evo vyavahAranayano upadeza aMgIkAra karavo prayojanavAna che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIjAjI zrI mahAvIra darzana karI (4) nizcaya-vyavahA2bA svarUpano sA: nizcaya *vyavahAra (1) yathArtha ayathArtha (2) svabhAvika bhAva nimittAdhIna bhAva (3) satyArtha asatyArtha (4) bhUtArtha abhUtArtha (5) dhruvabhAva utpannadhvanI bhAva (6) trikALa Take evo bhAva kSaNa mAtra Take evo bhAva (7) svalakSI bhAva paralakSI bhAva (8) kharekharuM svarUpa kathanamAtra svarUpa (9) svadravyAzrita saMyogAzrIta (10) potAnA bhAve potAno kahevo bIjAnA bhAvane bIjAno kahevo (11) nirAkuLatA AkuLatA (12) Azraya karavA lAyaka Azraya karavA lAyaka nathI. (1) jinavANI sArUpa che. jyAM be nayone viSayano virodha che. jema ke je sarUpa hoya te asatarUpa na hoya, eka hoya te aneka na hoya, nitya hoya te anitya na hoya, bhedarUpa hoya te abhedarUpa na hoya, zudhdha hoya te azudhdha na hoya ItyAdi nayonA viSayomAM virodha che. tyAM jinavacana kathaMcita vivakSAthI sa-asarUpa, eka-anekarUpa, nityaanityarUpa, bheda-abhedarUpa, zudhdha-azudhdharUpa je rIte vidyamAna vastu che, te rIte kahIne virodha maTADI de che. juThI kalpanA karatuM nathI. " (2) te jinavacana dravyArthika ane paryAyArthika-e be nayomAM prayojanavaza zudhdhadravyArthika nayane mukhya karIne tene nizcaya kahe che ane azudhdhadravyArthikarUpa paryAyArthikanayane gauNa karIne tene vyavahAra kahe che. (3) je vyavahAranaya che te jo ke A pahelI padavImAM (jyAM sudhI zudhdha svarUpanI prApti na . thaI hoya tyAM sudhI) jemaNe potAno paga mAMDelo che evA puruSone, arere! hastAvalaMbana tulya kahyo che, to paNa je puruSo caitanya camatkAra mAtra paradravyabhAvothI rahita (zudhdhanayanA viSayabhUta) 172 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana parama 'artha'ne aMtaraMgamAM avaloke che, tenI zradhdhA kare che tathA tadarUpa lIna thaI cAritrabhAvane prApta kare che, temane e vyavahAranaya kAMIpaNa prayojavAnuM nathI. (4) AvA jinavacanamAM je puruSa ramaNa kare che, te A zudhdha AtmAne yathArtha pAme che ane jeo A nathI samajatA te vastunI asatya kalpanA karI AtmAne pAmatAM nathI. (5) nizcaya-vyavahA2nI saMdhiH (1) vyavahAra vinA nizcayano pratipAdana nathI thato ane vyavahAranA niSedha vinA nizcayanI prApti thatI nathI. vyavahArano prayoga nahi karIe to vastu samajamAM nahi Ave ane jo vyavahArano niSedha nahi karIe to vastunI prApti nahi thAya. (2) jo jinamatane pravartanA Iccho to nizcaya-vyavahAramAMthI ekane paNa na choDo, kAraNa ke vyavahAra vagara tIrthano lopa thaI jaze ane nizcayavinA tattvano lopa thaI jaze. tIrthano artha che upadeza ane tattvano artha che zudhdhAtmAono anubhava. upadezanI prakriyA pratipAdana dvArA sampanna thAya che pratipAdana karavuM vyavahAranuM kAma che, eTale vyavahArane sarvathA asatyArtha mAnavAthI tIrthano lopa thaI jaze. zudhdhAtmAno anubhava nizcayanayanA viSayabhUta arthamAM ekAgra thavA para thAya che. eTale nizcayanaya choDI devAthI tattvanI prApti nahi thAya, AtmAno anubhava nahi thAya. (3) bIjI rIte vicAra karIe to mokSamArganI paryAyane tIrtha kahevAmAM Ave che tathA je trikALI dhruva nija zudhdhAtmA vastunA AzrayathI mokSamArganI paryAya pragaTa thAya che tene tattva kahe che. eTale vyavahArane nahi mAnavAthI mokSamArgarUpa tIrtha ane nizcayane nahIM mAnavAthI zudhdhAtma tattvano lopano prasaMga upasthita thaze. (4) eTalA mATe vastusvarUpa jema che tema yathArtha mAnavuM e nizcaya che. jyAM sudhI pUrNatA nathI thaI tyAM sudhI nizcaya-vyavahAra baMne sAdhaka avasthAmAM hoya che. pUrNatA thaI gaI arthAta svayaMmAM pUrNa sthiratA thaI gaI tyAM badhI prayojananI sidhdhi thaI gaI, emAM tIrtha ane tIrthanuM phaLa AvI gayuM. (5) je loko samasta nayonA samuhane zobhita A bhAgavata zAstrono nizcaya ane vyavahAranA avirodhathI jANe che, te zAzvata sukhane bhogavavALA hoya che. (6) samasta jina Agama nayonI bhASAmAM nibadhdha che. AgamanA gahana abhyAsa mATe nayonuM svarUpa jANavuM atyaMta Avazyaka che. (173 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwii zrI mahAvIra darzana (7) jaina darzana anekAMtavAdI darzana che. e vAda nayonI bhASAmAM ja vyakata thAya che. naya'-'syAdvAdarUpa" samyaka zrutajJAnanuM aMza che. anaMta dharmAtmaka padArthanA koI eka dharmane athavA paraspara virodha pratita thavAvALA dharma pudgalomAMthI koI eka dharmane naya potAno viSaya banAve che. vastusvarUpanA adhigama tathA pratipAdanamAM nayono prayoga jaina darzananI maulika vizeSatA che. vastusvarUpanA pratipAdanamAM "naya' pramANika che. (9) nIcenI bAbato dhyAnamAM rAkhI - (1) AtmAnuM hita vyavahArathI na thAya-tenA vagara paNa na thAya. (2) jenI jeTalI kimaMta, teTalI cUkavavI paDe, vadhu paNa nahi-ochI paNa nahi , (3) jeje jyAM jyAM yogya che tyAM samajavuM teha, te te pramANe Acare, AtmArthIjana eha." (4) vyavahAraratnatrayazrI-nizcayaratnatraya thatuM nathI e kyAreya paNa bhUlavuM nahi. vikalpathInirvikalpa anubhava na thAya. (5) vyavahAra karatAM karatAM koI divasa nizcaya na thAya e yathArtha che. rAga karatAM karatAM koI divasa vItarAgatA pragaTa na thAya. (6) vyavahArathI dharma kahyo che (upadezanI vyavasthA che) nahi to badhA svaccheda thaI jAya. (7) vyavahAranaya abhUtArtha che-aprayojanabhUta che-asatyArtha che. nizcayanaya bhUtArtha cheprayojanabhUta che-satyArtha che. (8) jyAM sudhI jIva vyavahAramAM magna che tyAM sudhI AtmAnA jJAna-zradhdhAnarUpa nizcaya samyakta thaI zakatuM nathI. (9) je jIva bhUtArthano Azraya kare che-nizcayano Azraya kare che te nizcayathI samyagdaSTi che. (10) nizcayanayano viSaya eka-akhaMDa-abheda-dhruva AtmA che, enA AzrayathI samyagdarzananI utpatti thAya che eTale ja tene bhUtArtha kahevAmAM Ave che. (11) jinavANI syArUpa che. koIne koI apekSAthI kathana kahevAvALI che eTale jyAM je apekSA hoya te barAbara samajavuM joIe-vastunI sidhdhi karavA mATe e jarUrI che. (12) nayo vastunA svarUpanuM anekAntapaNuM batAvI-samyaka ekAMta evA trikALI dhruva sAmAnya dravyano Azraya karAve che. te A nayone jANavAnuM prayojana che. ' (13) vyavahAranuM kArya abheda vastumAM bheda karIne samajAvavAnuM che tathA sAthe sAthe bhinna bhinna vastuonA saMyoga ane naimitika saMyogIbhAvonuM jJAna karAvavAnuM che. (17) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana ja sh (14) nizcayanuM kArya parathI bhinnatva-ane nijamAM abhinnatva sthApita karavAnuM che. (15) sAcuM nirUpaNa te nizcaya ane upacAra nirUpaNa te vyavahAra (7) nizcaya-vyavahAra (vizeSa ciMtavana) (1) AgamazAstromAM koI vakhate vyavahAranayane mukhya ane nizcayanayane gauNa karIne temaja koI vakhata nizcayanayane mukhya ane vyavahAranayane gauNa karIne kathana karavAmAM Ave che. (2) adhyAtmazAstromAM haMmezA mukhya te nizcayanaya che ane tenA Azraye dharma thAya ema samajAvavAmAM Ave che ane temAM nizcayanaya sadA mukhya ja rahe che. (3) jyAM vikArI paryAyonuM vyavahAranayathI kathana karavAmAM Ave tyAM paNa nizcayanayane mukhya ane vyavahAranayane gauNa karavAno Azaya che-ema samajavuM. (4) Ama samajavAnuM kAraNa ke puruSArtha vaDe potAmAM zudhdha paryAya pragaTa karavA athavA vikArI paryAya TALavA mATe haMmezAM nizcayanaya ja AdaraNIya che te vakhate baMne nayonuM jJAna hoya che paNa dharma pragaTAvavA mATe baMne nayo kadI AdaraNIya nathI, paraMtu tenA Azraye rAga-dveSanA vikalpo ja UThe che. (5) cha e dravyo, tenA guNo ane paryAyonA svarUpanuM jJAna karAvavA mATe koI vakhate nizcayanayanI mukhyatA ane vyavahAranayanI gauNatA rAkhIne kathana karavAmAM Ave ane koI vakhate vyavahAranayaMne mukhya karIne tathA nizcayanayane gauNa karIne kathana karavAmAM Ave. (6) potevicAra kare temAM paNa koI vakhate nizcayanI mukhyatA ane koI vakhate vyavahAranayanI mukhyatA karavAmAM Ave, paNa te dareka vakhate nizcayanaya eka ja mukhya ane AdaraNIya che ema jJAnIonuM kathana che. (7) koI vakhate nizcayanaya AdaraNIya che ane koI vakhate vyavahAranaya AdaraNIya che-ema mAnavuM te bhUla che. traNe kALe eklA nizcayanayanA Azraye ja dharma pragaTe che ema samajavuM (8) praznaH zuM sAdhaka jIvane naya hotA ja nathI? uttaraH sAdhaka dazAmAM ja naya hoya che. kema ke kevaLIne to pramANa hovAthI temane naya hotA nathI. ajJAnIo vyavahAranayanA Azraye dharma mAne che tethI temano vyavahAranaya to nizcaya naya thaI gayo, eTale ajJAnIne sAcA naya hotA ja nathI. (17pa) Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana (9) sAdhaka jIvone ja temanA zrutajJAnamAM naya paDe che. nirvikalpadazA sivAyanA kALamAM jyAre temane zrutajJAnanA bhedarUpa upayoga nayapaNe hoya che, tyAre saMsAranA kAmamAM hoya ke svAdhyAya, vrata, niyamAdi kAryomAM hoya, tyAre je vikalpo UThe che te badhA vyahAranayano viSaya che; paraMtu te vakhate paNa temanA jJAnamAM nizcayanaya eka ja AdaraNIya hovAthI, vyavahAranaya te vakhate hovA chatAM paNa te AdaraNIya nahIM hovAthI temane zudhdhatA vadhe che. e rIte sarvikalpadazAmAM nizcayanaya AdaraNIya che ane vyavahAranaya upayogarUpa hovA chatAM jJAnamAM te ja vakhate te heyapaNe che. A rIte baMne nizcayanaya ane vyavahAranaya sAdhakajIvone ekI vakhate hoya che. (10) nizcanayanA Azraya vinA sAco vyavahAranaya hoya ja nahIM. jene abhiprAyamAM vyavahAranayano Azraya hoya tene to nizcayanaya rahyo ja nahIM, kema ke tene to je vyavahAranaya te ja nizcayanaya thaI gayo. (11) sAdhaka jIvo (samyakdaSTi) nirvikalpadazAmAM nayathI pakSAtikrAMta karI gayA hoya che, mATe anubhavanI dazA vakhate koI naya hotA nathI. ja (12) dareka anuyogamAM kathanano sAra eka ja che ane te e che keH nizcaya ane vyavahAra baMne jANavA yogya che paNa zudhdhatA mATe, Azraya karavA yogya nizcayanaya eka ja che ane vyavahAranaya kadI paNa Azraya karavA yogya nathI. te haMmezA heya ja che ema samajavuM. ja (13) vyavahAranayanA jJAnanuM phaLa teno Azraya choDIne nizcayanayano Azraya karavo te che jo vyavahAranayane upAdeva mAnavAmAM Ave to te vyavahAranayanA sAcA jJAnanuM phaLa nathI paNa vyavahAranayanA ajJAnanuM eTale ke mithyAttvanuM phaLa che. nizcayanayano Azraya karavo-Ano artha e che keH nizcayanayanA viSayabhUta AtmAnA 'trikALI caitanyasvarUpano' Azraya karavo ane vyavahAranayano Azraya choDavo. vyavahAranayanA viSayarUpa vikalpa, paradravyo ke svadravyanI adhUrI avasthA taraphano Azraya choDavo. (8) adhyAtmanuM rahasyaH sAdhaka jIvo zarUAtathI aMta sudhI nizcayanayanI mukhyatA rAkhIne vyavahArane gauNa karatA jAya che tethI sAdhakadazAmAM nizcayanayanI mukhyatAnA jore sAdhakane zudhdhatAnI vRdhdhi thatI jAya che ane azudhdhatA TaLatI jAya che. e rIte nizcayanI mukhyatAnA jore pUrNa kevaLajJAna thatAM tyAM mukhyagauNapaNu hotuM nathI ane naya paNa hotA nathI. jJAna pramANa thaI jAya che. (9) vastu svabhAva ane temAM kai rIte DhaLavuM: vastumAM dravya ane paryAya, nityapaNuM-anityapaNuM je virudhdha dharmasvabhAva che te kadI TaLato 176 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja zrI mahAvIra darzana dejo nathI paNa je be virudhdha dharmo che temAM ekanA lakSe vikalpa tUTe che. ane bIjAnA lakSe rAga-dveSa thAya che. eTale dravyasvabhAvanI mukhyatA-sAdhakadazAnI pUrNatA sudhI niraMta rahyA kare che ane pUrNa pramANa thatAM be nayono virodha TaLI jAya che. (10) jainazAstranI kathanapadhdhatisamajIne sAcI zradhdhA karavAnI rItaH nizcayanaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene to satyArtha mAnI tenuM zradhdhAna aMgIkAra karavuM tathA vyavahAranaya vaDe je nirUpaNa karyuM hoya tene asatyArtha mAnI tenuM zradhdhAna choDavuM. zrI samayasAra kaLaza 173 mAM e ja kahyuM che ke, jethI badhA ya hiMsAdi vA ahiMsAdimAM adhyavasAya che, te badhAya choDAvA evuM zrI jinadeve kahyuM che." tethI je parAzrita vyavahAra te saghaLo choDAvyo che. - to sanduruSa eka nizcayanayane ja bhalA prakAre nizcayapaNe aMgIkAra karI zudhdhajJAna dhana rUpa potAnA mahinAmAM sthita kema rahetA nathI? - ahIM vyavahArano tyAga karAvyo che, mATe nizcayane aMgIkAra karI nija mahimArUpa pravartavuMyukta che. vyavahAranaya svadravya-padravyane vA tenA bhAvone vA kAraNa-kAryAdikane koInA koImAM meLavI nirUpaNa kare che, mATe evA zradhdhAnathI mithyAtva che. tethI teno tyAga karavo. vaLI nizcayanaya tene ja yathAvat nirUpaNa kare che tathA koIne koImAM meLavato nathI, tethI evA ja zradhdhAnathI samyakattva thAya che mATe tenuM zradhdhAna karavuM. nizcayanayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che, tene to 'satyArtha ema ja che ema jANavuM tathA vyavahAranayanI mukhyatA sahita vyAkhyAna che tene "ema nathI, paNa nimittAdinI apekSAe A upacAra karyo che" ema jANavuM. e pramANe jANavAnuM nAma ja baMne nayonuM grahaNa che. paNa baMne nayonA vyAkhyAnane samAna, satyArtha jANI "A pramANe che tathA A pramANe paNa che' e bhrama che, mithyAtva che. nizcaya sAdhana ane vyavahAra sAdhana (sArabhUta) nizcaya ane vyavahAra kyAMya bahAramAM, DanI kriyAmAM ke rAgamAM nathI paraMtu sAcA jJAnamAM nizcaya ane vyavahAramAM baMne samAya che. jJAna karavAthI ja dharma thAya che. dharmano upAya sAcuM jJAna ja che Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra darzana nizcaya (1) potAnA zudhdhAtmAne jANIne sva tarapha DhaLatuM jJAna tarIke te nizcaya che. svane svapaNe jANanAruM jJAna te nizcaya che (2) jyAM svabhAvanA jJAnarUpa nizcaya hoya. (3) svabhAvane jANanAra jJAna sAthe vikalpa nathI mATe te jJAnane nizcaya sAdhana kahevAya che. (4) mArA svabhAvamAM uNI dazA ke vikAra nathI ema paripUrNa svabhAvane je jJAna lakSamAM lye, te jJAna nizcaya che. vyavahAra (1) rAga ane vikAra vagerene baMdhabhAva tarIke jANanAruM temaja paravastune judApaNe jANanAruM jJAna te vyavahAra che paNa jJAna to baMnemAM sAcuM ja che jyAM rAga-vikalpane vyavahAra sAdhana kahyuM hoya tyAM evo Azaya samajavo ke te rAga-vikalpanuM jJAna karavuM te vyavahAra sAdhana che. rAga-vikalpa pote to baMdha-sAdhana che. 178 (2) tyAM paranA jJAnarUpa vyavahAra hoya ja che.. (3) parane temaja puNya-pApane jANanAra jJAna sAthe vikalpa che tethI te jJAnane vyavahAra sAdhana kahevAya che. (4) paripUrNa svabhAvanuM bhAna hovA chatAM paryAyamAM apUrNatA vikAra che tene lakSamAM lye, te jJAna vyavahAra che. nizcaya ane vyavahAra baMnenuM jJAna bheguM karavuM te pramANa che. nizcaya ane vyavahAranuM jJAna bheguM karavuM eno artha evo che ke nizcaya svabhAva che te ja mAruM svarUpa che ane apUrNatArUpa vyavahAra che kharo paNa te mAruM svarUpa nathI -ema jANavuM te pramANa che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra darzana nizcaya vyavahAra (5) svane jANavuM te nizcaya (nirvikalpa (5) parane tathA paralakSe thatA bhAvone jANavuM dazA). te vyavahAra temAMthI nizcayajJAnamAM jaNAyuM te huM ane vyavahAra jJAnamAM je jaNAyuM te huM nahIM" ema samajavuM te pramANa che. (6) nizcaya svabhAva te ja upAdeya che. (6) zubha-vikalpa vagere nimitta tarIke vacce svAnubhUti te ja sukhanI sthiti che hoya kharAM paraMtu te sAcuM sAdhana nathI baMdhana che, mATe heya che. Ama jANanAra jJAne te pramANa che. paraMtu nizcaya ane vyavahAra baMnenA vidhyane samAnapaNe mAne te jJAna pramANa nathI, mithyA che. (7) nizcayajJAna ekalA svabhAvane ja (7) vyavahArajJAnanuM lakSa para che ane tethI - lakSamAM letuM hovAthI svalakSe vikalpa rAga thAya che. paralakSe vikalpa AvyA thato nathI ane tethI baMdhana paNa thatuM vagara raheto nathI.vikalpathI ja baMdhana nathI mATe upAdeya che. thAya che. mATe vyavahAra heyache-choDavA yogya che. (8) nizcayajJAna zudhdha caitanyanuM ja grahaNa karIne samasta azudhdha bhAvone choDe tethI ja muktinuM nizvaya sAdhana che (9) svabhAva tarapha ekAgra thatuM jJAna te ja ! paramArthe mokSanuM kAraNa che. (8) vyavahAranuM lakSa para upara hovA chatAM te jJAna sAcuM hovAthI tene vyavahAra sAdhana kahevAya che. (9) para tarapha ekAgra thatuM jJAnabaMdhanuM kAraNa che. sAraH je jJAne judA svarUpane jANavAnuM kArya karyuM te ja jJAna judA svarUpamAM sthiratAnuM kArya kare che. A rIte nizcayasAdhana ane vyavahAra sAdhana baMne jJAnamAM ja samAya che paraMtu nizcaya sAdhana AtmAmAM ane vyavahAra sAdhana paramAM ema nathI. jJAnathI ja mokSa thAya che. jJAnano puruSArtha karavo te ja jijJAsuonuM kartavya che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArI zrI mahAvIra darzana # upasaMhAra: jema koI mUrkha manuSya rAkhane mATe ati mUlyavAna caMdanane bALI nAkhe; tema ajJAnI jIvaviSayonA lobhathI AvA durlabha manuSyabhavane naSTa kare che. jema naMdanavanamAM jaIne paNa koI mUrkha manuSya amRta choDIne viSa pIve; tema manuSyabhavarUpI naMdanavanamAM AvIne paNa ajJAnI jIva dharmAmRtane choDIne bhoganI abhilASArUpajhera pIve che. A manuSyajanmanuM kartavya dharmanI prApti che. te vItarAga nirmaLa dharma mArI potAnI mUDI che, mArA svabhAvanuM e sAmarthya che e sAmarthyanI zraddhA, jJAna karI paryAyamAM e vItarAgatA kema pragaTa thAya enI preraNA maLe e ja upadezano hetu che. jenAthI anAdi mithyAtva roga maTe evA nimittonuM maLavuM to uttarottara mahAdurlabha jANI A nikRSTakALamAM jaina dharmanuM yathArtha zraddhAnAdithavuMto mahAkaThaNa che ja, paraMtu tattvanirNaya ane bhedajJAnarUpa dharma to badhA ja jIvo sarva avasthAmAM karI zake che mATe potAnA hitana, vAMchaka jIvone mArgadarzana ane preraNA maLe e bhAvanAthI A sarvaza bhagavAna mahAvIrano saMdeza 29O0 mA janmakalyANaka mahotsavanA maMgalamaya prasaMga para sahaja bhAvanArUpe 2ju ka2vAmAM Avela che. jANo.... jAgo.... caitanyaprabhu!jaTa jAgo! vAraMvAra AvA hitanI zikhAmaNa denArA durlabha che. avasara pAmyA cho to teno lAbha laI lyo! BasajhAka Page #202 -------------------------------------------------------------------------- _