________________
*
શ્રી મહાવીર દર્શન કરી અસંખ્ય સમયનો છે પરંતુ અસંખ્ય સમયમાં પુરૂં સામર્થ્ય છે' એમ તે નથી જાણતું. પણ એકેક સમયની અવસ્થામાં પૂરેપૂરું સામર્થ્ય છે. એમ તે જાણે છે, અને તેની એક સમયની પ્રતીતિ કરે છે. પૂર્ણને જ્ઞાનમાં લેતાં અસંખ્ય સમય લાગે છે પરંતુ તેની પ્રતીતિ તો એક જ સમયમાં છે.
(૧૯) જેના કેવળજ્ઞાનનું પરિપૂર્ણ સામર્થ્ય જણાયું અને તેનો જ મહિમા થયો તેને નિર્ણયરૂપે કેવળજ્ઞાન પ્રગટી ગયું છે. કેવળજ્ઞાન ફરે તો નિર્ણય ફરે ! ભલે હજી વર્તમાન ઉઘાડ કેવળજ્ઞાન જેટલો નથી છતાં પણ વર્તમાન નિર્ણયમાં તો આખું ય કેવળજ્ઞાન આવી ગયું છે. કેવળજ્ઞાનનો નિર્ણય કર્યો તેનું કેવળજ્ઞાન પાછું ફરે જ નહિ એવી અપ્રતિહતભાવની જ વાત છે.
(૨૦) જેણે એક આત્માની પરિપૂર્ણ દશા જ્ઞાનમાં કબૂલી તેણે પોતાના જ્ઞાનમાં અનંતા સિધ્ધાત્માઓનો સ્વીકાર કર્યો અને પોતાનું પણ તેવું જ સ્વરૂપ છે એમ કબૂલ્યું એટલે તેણે ભંગભેદનો નકાર ર્યો. જેવી મારા જ્ઞાનમાં જણાણી છે તેવી જ સિધ્ધ દશા સ્વરૂપે પરિણમવું એ જ મારો સ્વભાવ છે. ઊણીદશા કે ભંગ-ભેદરૂપે પરિણમવું તે મારું સ્વરૂપ નથી.
સિધ્ધને હું જાણું છું એમ બોલાય છે પણ ખરેખર તો હું મારી જ પર્યાયને જાણું છું. તેમાં તેઓ જણાઈ જાય છે-એવું મારું સામર્થ્ય છે.!! આમ સ્વનું બહુમાન આવવું જોઇએ.
દરેક જીવ જો કે પોતાની જ પર્યાયના સામર્થ્યને જાણે છે પરંતુ તેને પોતાના જ્ઞાનનો ભરોસો આવતો નથી તે પરનું બહુમાન કરવામાં રોકાય છે, અને સ્વને ભૂલી જાય છે. પરંતુ હું મારા જ્ઞાન, સામર્થ્યને જાણું છું. પરને હું ખરેખર જાણતો નથી, અને મારું જ્ઞાન સામર્થ્ય તો પરિપૂર્ણ છે. એમ સ્વનો મહિમા આવે તો કોઈ પરનો મહિમા આવે નહિ. આત્મા પોતે અસંખ્ય પ્રદેશ અનંતગુણનો પિંડ છે, તેને સંભારતાં તો આખો પિંડ પર્યાયમાં આવી જાય છે. એક સમયની અવસ્થામાં અનંતગુણનો પિંડ વર્તમાનરૂપ આવી જાય છે અને તેનો એક સમયમાં ખ્યાલ કરનાર મારી પર્યાય છે. આ રીતે જ્ઞાનની પોતાની અવસ્થાના સામર્થ્યમાં ગાણાં ગવાણાં છે !
૧