Page Text
________________
જે
ને
શ્રી મહાવીર દર્શન કરીને , સમભાવ
આત્માના શાંતિરૂપ પરિણામ તે સમભાવ છે. આત્મા શાંતિનો કંદ છે, પોતે કર્તા થઈને સ્વતંત્રપણે સ્વભાવના આધારે સમભાવે પરિણમે છે. સ્વભાવનો આશ્રય છોડીને બીજાને આધારે સમભાવ માને તેને કદી સમભાવ હોય નહી. આ વાતને વિશેષપણે વિચારીએ.
(૧) ધર્મજીવનદષ્ટિ આત્માના સ્વભાવ ઉપર હોય છે, તેથી તેને બધાય જીવોપર સમભાવ હોય છે. તે આત્માના ત્રિકાળી સ્વરૂપને માને છે, પણ પર્યાય જેટલું સ્વરૂપ માનતો નથી, અને બીજા જીવોને પણ પર્યાય જેટલા સ્વરૂપે માનતો નથી. તેથી તેને કોઈ જીવને શત્રુ કે મિત્ર તરીકે જોતો નથી, આત્મ સ્વરૂપને જુએ છે, માટે તેને બીજાના પરિણમનને દેખીને રાગ-દ્વેષ થતા નથી, પણ સમભાવ જ રહે છે.
(૨) હું બીજાનું કાંઈ કરી શકું કે બીજા મારું કાંઈ કરી શકે એમ તો કદી બની શકે નહિ, એ ઢતાથી જ્ઞાની કોઈનો શત્રુ કે મિત્ર નથી, કેમકે તે જાણનાર જ્ઞાયમૂર્તિ સ્વભાવસંપન્ન તત્ત્વ છે ને બધાય જીવોને એવા જુએ છે, જાણે છે અને આવી સ્વભાવષ્ટિમાં સમભાવ છે.
(૩) ધર્મજીવને આવી સ્વભાવદ્રષ્ટિમાં પૂણ્ય-પાપનો પણ સ્વીકાર નથી. પર્યાયમાં અસ્થિરતાને લીધે અલ્પ રાગ-દ્વેષ થાય છે, પણ તે બીજાને શત્રુ કે મિત્ર માનીને થતા નથી. તેનો સ્વભાવમાં સ્વીકાર ન હોવાથી, તે રાગ-દ્વેષ વખતે ય જ્ઞાનસ્વભાવની એકતા અને શ્રદ્ધા છૂટતી નથી, તેથી જ્ઞાનીને ખરેખર રાગ-દ્વેષ થતાં નથી, પણ સ્વભાવની એકતાથી સમભાવ જ છે.
(૪) જ્ઞાની જીવને પોતામાં પર્યાયષ્ટિ ટળી ગઈ હોવાને લીધે તેથી પરજીવને પણ પર્યાય જેટલો જાણતા નથી, તેને કોઈ દિવસ સ્વભાવની શ્રદ્ધા અને એકાગ્રતા છૂટીને રાગ-દ્વેષ થતાં નથી, રાગ-દ્વેષ થાય એ પર્યાય જેટલો આત્માને માનતા નથી, આ રીતે જ્ઞાનીને પર્યાયબુધ્ધિનું કાર્ય આવતું નથી. પોતાના આત્મામાં પર્યાયબુધ્ધિને ટળીને સ્વભાવષ્ટિ થઈ છે. તેથી હું રાગ-દ્વેષ કરનાર છું” એમ જ્ઞાનીને ભાસતું નથી, માટે પરજીવોમાં પણ રાગાદિ-પર્યાય દેખીને તેમને રાગદ્વેષ થતો નથી. તેમનું જ્ઞાન રાગથી અધિક જ રહે છે. આનું નામ જ સમભાવ છે. પર્યાયબુધ્ધિ ટળી જવાને લીધે ભગવાનને દેખીને કે નિગોદના જીવને આદિને દેખીને રાગ-દ્વેષ થતો નથી, જ્ઞાનીની દ્રષ્ટિ પોતાના રાગ-દ્વેષ રહિત ત્રિકાળી સ્વભાવ ઉપર હોવાથી-સ્વભાવનો આશ્રય હોવાથી-સ્વભાવના આધારે સમભાવે પરિણમે છે. આ નિશ્ચય સમભાવ છે.
(૫) જ્ઞાની જીવોને પર્યાયનું જ્ઞાન તો થાય છે, પરંતુ પર્યાયબુધ્ધિ થતી નથી. તેથી તે બધાય જીવોને પરમાત્મા જ જાણે છે આ-સમ્યગ્દષ્ટિનું ચિહ્ન છે. પર્યાયને જાણવા છતાં જ્ઞાની જીવને પર્યાયબુધ્ધિના રાગાદિ જરાપણ થતા નથી, માટે ખરેખર તો જ્ઞાની જીવો પર્યાયને જાણતાજ નથી-એમ સ્વભાવ દ્રષ્ટિનું જોર છે અને તે સ્વભાવ દૃષ્ટિના જોરથી સમભાવ છે.
(૫૬ -
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |