Page Text
________________
શ્રી મહાવીર દર્શન (૮) કેવળજ્ઞાન થતાં ભાવ મોક્ષ થયો કહેવાય છે (આ અરિહંત દશા છે) અને આયુષ્યની સ્થિતિ પૂરી થતાં ચાર અઘાતી કર્મોનો અભાવ થઈને દ્રવ્યમોક્ષ થાય છે; તે સિધ્ધ દશા છે. કેવળજ્ઞાનપૂર્વક જ મોક્ષ થાય છે.
(૯) આ આત્મા વ્યવહારનયથી કેવળજ્ઞાન દ્વારા લોકાલોકને જાણે છે અને શરીરમાં રહેવા છતાં પણ નિશ્ચયનયથી પોતાના આત્મસ્વરૂપને જાણે છે, એ કારણે જ્ઞાનની અપેક્ષાએ વ્યવહારનયથી સર્વગત છે, પ્રદેશોની અપેક્ષાએ નહિ. જેવી રીતે રૂપવાન પદાર્થોને નેત્ર દેખે છે, પરંતુ તેનાથી તન્મય થતાં નથી. અહીં કોઈ પ્રશ્ન કરે કે જો વ્યવહારનયથી લોકાલોકને જાણે છે અને નિશ્ચયનયથી નહિ તો સર્વજ્ઞપણું વ્યવહારનયથી થયું, નિશ્ચયનયથી ન થયું?
(૧૦) સમાધાન જેવી રીતે પોતાના આત્માને તન્મય થઈને જાણે છે તેવી જ રીતે પદ્રવ્યને તન્મયપણે જાણતો નથી, ભિન્ન સ્વરૂપે જાણે છે, તે કારણે વ્યવહારનયથી કહ્યું, કાંઈ પરિજ્ઞાનના અભાવથી કહ્યું નથી. જ્ઞાનથી જાણપણું તો નિજ અને પરનું સમાન છે. તન્મયતાનો પ્રશ્ન છે.
‘જાણનારો જણાય છે, ખરેખર પર જણાતું નથી વાત તો છદ્મસ્થ અવસ્થામાં ઉપયોગ એક જ ઠેકાણે હોય છે. એટલે જ્યાં લક્ષ હોય તે જણાય. જો જાણનાર તરફ (સ્વ) તરફ લક્ષ હોય તો સ્વ જણાય અને પર તરફ લક્ષ હોય તો પર જણાય છે.
સર્વજ્ઞની અવસ્થામાં યુગપત્ સર્વ જણાય છે. સર્વજ્ઞ દશામાં વીતરાગી અવસ્થા ઉત્પન્ન થવાથી હવે સર્વજ્ઞ પોતાના આત્માને જ તન્મયપણે જાણે છે અને લોકાલોકપણ જણાય છે. હવે રાગ-દ્વેષ તેમજ દુઃખી થવાના દોષનો ભય નથી.
અજ્ઞાન દશામાં એ ભ્રમથી એમ માને છે કે પર જણાય છે. પણ પરસંબંધીનું પોતાના જ્ઞાનનું જ જ્ઞાન છે એ સમજણ થઈ નથી. એ દષ્ટિના વિષયમાં એ ભ્રમ દૂર કરાવવા. ‘જાણનારો જ જણાય છે ખરેખર પર જણાતું નથી' એમ દષ્ટિ પરથી હટાવવા અને સ્વની પ્રતીત અને લક્ષ કરાવવા એમ કહેવાનું પ્રયોજન છે. પ્રયોજનની સિધ્ધિ કરવા માટે.
(૫૫)
| SR No. | 006039 |
| Book Title | Mahavir Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 202 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |