Mahavir Darshan

SR No.: 006039
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 202
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 16 MB

Page 75

શ્રી મહાવીર દર્શન કર્મની ભાષામાં મોહનો ક્ષય થવાથી (અંતમુહર્તે પર્યત ક્ષીણકષાય નામનું ગુણસ્થાન પામ્યા બાદ) જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય અને અંતરાય-એ ત્રણેનો એક સાથે ત્યારે ક્ષય થાય છે. તે દશાને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ્યું એમ કહેવાય છે.
(૨) જીવ દ્રવ્ય એક પૂર્ણ અખંડ હોવાથી તેનું જ્ઞાન સામર્થ્ય તો સંપૂર્ણ છે. સંપૂર્ણ વીતરાગ થતાં સંપૂર્ણ સર્વજ્ઞતા પ્રગટે છે. જ્યારે જીવ સંપૂર્ણ વીતરાગ થાય ત્યારે કર્મ સાથેનો નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ એવો હોય છે કે મોહકર્મ-જીવના પ્રદેશે સંયોગ-રૂપે રહે જ નહિ, એને મોહ કર્મનો ક્ષય થયો કહેવાય છે.
(૩) જીવની સંપૂર્ણ વીતરાગતા પ્રગટ થતાં જ તુરત જ સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રગટે છે તેને કેવળજ્ઞાન કહેવાય છે કારણ કે તે જ્ઞાન, શુધ્ધ નિર્ભેળ, અખંડ, રાગ વગરનું, ચૈતન્યનું ઘન સ્વરૂપ હોય છે. તે દશામાં જીવને કેવળી ભગવાન કહેવાય છે. ભગવાન સમસ્ત પદાર્થોને જાણે છે તેથી કાંઇ તેઓ કેવળી કહેવાતા નથી, પરંતુ કેવળ” શુધ્ધઆત્માને જાણતા-અનુભવતા હોવાથી પૂર્ણ સુખનો અનુભવ કરતાં હોય છે. તે સ્થિતિ માત્ર (કેવળ) જ્ઞાન સ્વરૂપ જ હોય છે.
(૪) ભગવાન યુગપદ્ પરિણમતા-સમસ્ત ચૈતન્ય વિશેષાવાળા કેવળજ્ઞાન વડે અનાદિનિધન નિષ્કારણ અસાધારણ સ્વસંવેધમાન ચૈતન્યસામાન્ય જેનો મહિમા છે તથા ચેતક સ્વભાવ વડે એકપણું હોવાથી જે કેવળ (એકલો, નિર્ભેળ, શુધ્ધ, અખંડ) છે એવા આત્માને આત્માથી આત્મામાં અનુભવવાને લીધે કેવળી છે. જાણનક્રિયામાં એવો શુધ્ધ આત્મા જણાય છે. અનુભવાય છે. (૫) આત્મસિધ્ધિ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે :
કેવળ નિજ સ્વભાવનું અખંડ વર્તે જ્ઞાન, કહીએ કેવળજ્ઞાન તે, દેહ છતાં નિર્વાણ.”
(૬) ભગવાન પરને જાણે છે-એ વ્યવહારનું કથન છે. એનો અર્થ છે “એમ છે નહીં.” કેમ કે ભગવાન સંપૂર્ણ જ્ઞાનપણે પરિણમતા હોવાથી કોઇપણ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય તેમના જ્ઞાન બહાર નથી. નિશ્ચયથી તો કેવળજ્ઞાન પોતાના શુધ્ધસ્વભાવને જ અખંડપણે જાણે છે. વ્યવહાર કેવળજ્ઞાન લોકાલોકને યુગપતું જાણે છે એમ કહેવાય છે. , (૭) કેવળજ્ઞાન સ્વરૂપથી જ ઉત્પન્ન થયું છે, સ્વતંત્ર છે તથા અક્રમ છે. કેવળજ્ઞાન પ્રગટ ' થાય છે તે જ સમયે કેવળદર્શન-સંપૂર્ણ વીર્ય પ્રગટે છે.